Το ΙΣΤΟΡΙΚΌ ΤΗΣ ΥΓΕΊΑΣ μας απαραίτητο για να έχουμε ποιότητα ζωής!
Γράφει ο Δρ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΝΑΛΑΚΗΣ, γενικός οικογενειακός ιατρός, μέλος Δ.Σ. του Ιατρικού Συλλόγου Ηρακλείου.
Η ΖΩΉ ΕΊΝΑΙ ΓΕΜΆΤΗ ΑΠΌ ΑΛΛΑΓΈΣ που συμβαίνουν στο σώμα μας και επηρεάζουν την υγεία μας. Ταυτόχρονα ποικίλες δράσεις και ενέργειες στοχεύουν στη βελτίωση της ζωής και την ευεξία μας. Η ιατρική ειδικότητα της Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής αξιοποιεί το ιστορικό της υγείας μας για να επιτύχει καλύτερα αποτελέσματα. Το ιστορικό υγείας αποτελείται από κάθε πληροφορία που σχετίζεται με την υγεία μας. Εμπεριέχει τον ιατρικό φάκελο του ιατρού μας, το φάκελο που τηρείται στα νοσοκομεία, τις συνταγές φαρμάκων και τα παραπεμπτικά εξετάσεων που έχουν συνταγογραφηθεί, τα αποτελέσματα των εξετάσεων σε διαγνωστικά και απεικονιστικά εργαστήρια, τις πληρωμές του ασφαλιστικού φορέα, καθώς και ειδικά μητρώα για συγκεκριμένες παθήσεις. Και στη χώρα μας έχει αρχίσει να σχηματίζεται με τη μορφή ξεχωριστής υπηρεσίας, ως Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας (ΑΗΦΥ), από
68 |
τις πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες σε κάθε μονάδα υγείας. Ο πολίτης πρέπει επίσης να έχει πρόσβαση στα δεδομένα υγείας του. Αυτό ήδη συμβαίνει σε αρκετές χώρες και ελπίζουμε σύντομα να είναι έτοιμο και στην Ελλάδα. Προς το παρόν, υπάρχει εφαρμογή για κινητά και tablet (MyHealth) με την οποία μπορούμε να έχουμε πρόσβαση στις συνταγές, στα παραπεμπτικά και τις γνωματεύσεις μας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προχωρήσει και στη δημιουργία ενός Συνοπτικού Ιστορικού, το οποίο θα είναι διαθέσιμο οπουδήποτε χρειαστούμε υπηρεσίες υγείας εντός της επικράτειάς της. Σε αυτό περιλαμβάνονται η λίστα των νοσημάτων, η χρόνια φαρμακευτική αγωγή, οι αλλεργίες, οι εμφυτευμένες συσκευές, το εμβολιαστικό μητρώο, οι χειρουργικές επεμβάσεις, προηγούμενες μετρήσεις ζωτικών σημείων και παράγοντες κινδύνου για την υγεία του. Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ο γενικός οικογενειακός ιατρός μπορεί να αναγνωρίσει τις αλλαγές στα αποτελέσματα των εξετάσεων και να τα συσχετίσει με την επίδραση άλλων παραγόντων, όπως η φαρμακευτική αγωγή, ο τρόπος ζωής μας, η διατροφή μας κ.ά. Μπορεί με αυτόν τον τρόπο να αναγνωρίσει πρώιμα μια δυσάρεστη εξέλιξη εν τη γενέσει της, ακόμη κι αν τα αποτελέσματα φαίνονται εντός φυσιολογικών ορίων. Ξέρει, επίσης, ποιες εξετάσεις θα ζητήσει μετά τα αποτελέσματα ενός τυπικού τσεκ-απ, γνωρίζοντας το ιστορικό μας και αφού μας έχει εξετάσει κλινικά. Όλα αυτά συνθέτουν μια εξατομικευμένη κλινική αντιμετώπιση κι όχι μια τυπική διαδικασία. Σε πολλές χώρες στο εξωτερικό, τα αποτελέσματα των εξετάσεων πηγαίνουν πρώτα στον οικογενειακό ιατρό και μετά στον πολίτη. Αυτό δεν γίνεται τυχαία. Ο ιατρός μας είναι ο πρώτος που θα αγχωθεί αν δει κάτι που δεν είναι αναμενόμενο και θα απαντήσει στις ερωτήσεις και στις ανάγκες που προκύπτουν. Κανένας μας δεν θέλει να βρεθεί με μη φυσιολογικές «μαυρισμένες» τιμές, χωρίς να ξέρει τι μπορεί να σημαίνουν, ούτε κι αν υπάρχει επείγουσα ανάγκη να κάνει κάτι γι’ αυτές. Όσοι μάλιστα google-άρουμε για να δούμε την
| AΦΙΕΡΩΜΑ ερμηνεία τους, είτε θα βρεθούμε αντιμέτωποι με απίθανα αλλά τρομακτικά νοσήματα είτε θα πειστούμε να αγοράσουμε σκευάσματα αμφιβόλου αξίας και αποτελεσματικότητας. Σίγουρα, θα νιώθουμε περισσότερο άρρωστοι κι από τα αποτελέσματα που λάβαμε. Ο γενικός οικογενειακός ιατρός, γνωρίζοντας το ιστορικό μας και με τις ιατρικές γνώσεις που διαθέτει, μπορεί να μας καθοδηγήσει και σχετικά με τα προσωπικά μας δεδομένα. Ξέρει τι τμήμα από το ιατρικό μας ιστορικό πρέπει να κρατάμε όταν επισκεπτόμαστε άλλες ειδικότητες ιατρών ή άλλους επαγγελματίες υγείας. Έχω ακούσει για παράδειγμα: «Τι θέλει τις γυναικολογικές μου εξετάσεις ο καρδιολόγος;». Τις περισσότερες φορές, δεν τον αφορούν. Όμως, μια βαλβιδοπάθεια στην καρδιά μπορεί να σχετίζεται με σύφιλη που ελάχιστα συμπτώματα έχει πλέον. Πολλά προβλήματα που σχετίζονται με το GDPR και μας ταλαιπωρούν, με αποτέλεσμα να λαμβάνουμε λιγότερη φροντίδα από ό,τι αξίζουμε, έχουν λυθεί σε χώρες όπου ο πολίτης επιλέγει τον οικογενειακό ιατρό που εμπιστεύεται για να τον παρακολουθεί. Υπάρχουν όμως και παράπλευρα οφέλη από το ιστορικό μας: Με παρακολούθηση των τάσεων που υπάρχουν στο κοινωνικό σύνολο και τη χρήση ανώνυμων δεδομένων μπορεί να υπάρξει σχεδιασμός στις υπηρεσίες υγείας. Το κράτος μπορεί να προγραμματίσει τους επαγγελματίες υγείας που χρειάζεται και να οργανώσει την εκπαίδευσή τους, έτσι ώστε να έχουμε υπηρεσίες περίθαλψης όταν θα τις χρειαστούμε. Με αυτόν τον τρόπο σχεδιάζονται προγράμματα πρόληψης και μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις για να επιτυγχάνουμε καλύτερες υπηρεσίες. Ο ίδιος ο γενικός οικογενειακός ιατρός στο εξωτερικό μπορεί να αναζητήσει από τον ιατρικό του φάκελο άτομα με τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για συγκεκριμένες παρεμβάσεις και προληπτικές πράξεις. Τα δεδομένα υγείας μάς προστατεύουν και συλλογικά ως κοινωνία. Σε χώρες που υπάρχει καλά οργανωμένος ο θεσμός του οικογενειακού ιατρού, οι γενικοί οικογενειακοί ιατροί καταγράφουν την πορεία των ασθενών τους σε σχέση με τη φαρμακευτική αγωγή, τις παρενέργειες που συναντούν, την πορεία υγείας
| 69
του πολίτη. Με βάση τα δεδομένα αυτά αξιολογούνται η απόδοση των φαρμάκων και η αξία τους. Υπάρχουν αρκετά φάρμακα που κυκλοφόρησαν χάρη σε καλές ερευνητικές μελέτες αλλά αποσύρθηκαν αργότερα, είτε γιατί καταγράφηκαν παρενέργειες που δεν είχαν αρχικά εμφανιστεί είτε γιατί η αποτελεσματικότητά τους σε πραγματικές συνθήκες ήταν μη αποδεκτή. Τα ίδια αρχεία χρησιμοποιούνται σήμερα για να αξιολογήσουμε, εκτός από την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων, και την επίδραση άλλων παρεμβάσεων σε μακροχρόνια βάση, κάτι που δεν είναι εφικτό στις συνήθεις μελέτες. Τα δεδομένα υγείας μέσα από τον ιατρικό φάκελο λειτουργούν και εκπαιδευτικά για τον ίδιο τον ιατρό. Η καταγραφή της φυσικής πορείας της νόσου για πρόγνωση και συνεχιζόμενη εκπαίδευση ήταν ο λόγος ύπαρξης του Ιατρικού Φακέλου για τον Ιπποκράτη από τον 5ο π.Χ. αιώνα. Σήμερα σε πολλές χώρες, συστήματα υποβοήθησης είναι ενσωματωμένα στα λογισμικά που χρησιμοποιούν οι επαγγελματίες υγείας και βοηθούν τόσο στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση όσο και στην αποφυγή λαθών. Μάλιστα, εκεί που ο γενικός οικογενειακός ιατρός έχει λίστα με πολίτες που τον εμπιστεύονται και τον επιλέγουν, η αξιοποίηση της
πληροφορικής και του Ιατρικού Φακέλου είναι δεδομένη. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το πρώτο paperless ιατρείο στο Ηνωμένο Βασίλειο υπήρξε το 1975. Μεγάλο μέρος των δεδομένων υγείας μπορεί να συλλεχθεί και αυτοματοποιημένα. Ωστόσο, τα περισσότερα δεδομένα είτε χρειάζεται να εισαχθούν από τους επαγγελματίες υγείας είτε χρειάζονται μια συνεχή προσεκτική συμπλήρωση και επικαιροποίηση από τον οικογενειακό ιατρό. Προϋπόθεση βέβαια είναι ο ιατρός που φέρει τον τίτλο του οικογενειακού να είναι ο ιατρός που ο πολίτης εμπιστεύεται, επισκέπτεται τακτικά και τον έχει επιλέξει συνειδητά. Διαφορετικά, η συλλογή δεδομένων κινδυνεύει να εξελιχθεί σε βαρετό χρονοβόρο πάρεργο που παραπέμπεται διαρκώς στις καλένδες. Ο θεσμός του οικογενειακού ιατρού είναι απαραίτητο συστατικό για τον Ατομικό Φάκελο Υγείας και η μακρόπνοη συνέχεια στη φροντίδα με τη χρήση του έχει αποδείξει σε μελέτες ότι προσφέρουν καλύτερους δείκτες υγείας για κάθε πολίτη και περισσότερα χρόνια ζωής για τους ηλικιωμένους. Έχουμε σταματήσει να μετράμε χρόνια ζωής γενικώς και θέλουμε να προσφέρουμε ποιοτικά χρόνια ζωής. Η ύπαρξη και η αξιοποίηση των δεδομένων υγείας είναι προς αυτή την κατεύθυνση. ■
ΔΗΜΉΤΡΗΣ ΚΟΥΝΑΛΆΚΗΣ Ο Δρ Δημήτρης Κουναλάκης είναι ιατρός με ειδικότητα Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης με ερευνητικό αντικείμενο τις ιατρικές κωδικοποιήσεις και τον ιατρικό φάκελο στην ΠΦΥ. Διαθέτει μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας του ΕΣΥ και μετεκπαίδευση στον σακχαρώδη διαβήτη, στην επείγουσα προνοσοκομειακή ιατρική και στους υπερήχους. Είναι εκλεγμένο μέλος του Δ.Σ. του Ιατρικού Συλλόγου Ηρακλείου και του Δ.Σ. του Ελληνικού Δικτύου Διαβήτη στην ΠΦΥ. Εκπροσωπεί την Ελλάδα στη Wonca International Classification Committee. Εργάζεται ως ιατρός στο Πυροσβεστικό Σώμα και στο πολυϊατρείο MedSite.
70 |