HIKE&trekking, 2019, ed. 2 by Sports and Lifestyle Media

WANDELEN & ACTIEVE VAKANTIES

2019

camera's getest

Hiken op het hoogste niveau

NOORD-ITALIË Berlijn

3 0 JAAR NA DE MUUR BP

GEAR & GADGETS

STEIERMARK

GROEN OOSTENRIJK

DE GASTEIN

TRAIL

€4,99

HELLYHANSEN.COM

MADE FOR THE UNPREDICTABLE

ODIN 9 WORLDS JACKET

TESTED BY THE VOLUNTEERS OF THE NORWEGIAN PEOPLE’S AID, THE WATERPROOF, WINDPROOF AND BREATHABLE HELLY TECH® TECHNOLOGY ENSURES MAXIMUM PROTECTION FROM THE ELEMENTS.

FRED-ARNE DANIELSEN NORWEGIAN PEOPLE’S AID

INHOUD

# 2 -2019 BESTEMMINGEN

08 Oostenrijk Steiermark: Het groene hart van Oostenrijk 12 Italië Hiken op het hoogste niveau 26 Kroatië Risnjak 30 Oostenrijk Wandelparadijs Salzburgerland 34 Duitsland Berlijn: Wereldstad & Wandelstad 42 Duitsland Brandenburg Rivierlandschap van de Elbe

ROUTES

06 “Vom Gletscher zum Wein” 32 Routes of Reformation: Slovenië 37 Gastein Trail: iedere stap is een nieuwe belevenis 48 Treks & Trails

GEAR & GADGETS 19 Arcade Belts/Helly Hansen 24 Camera’s 46 Shopping

EN VERDER

04 Van de redactie: Ontkoppel en beleef 05 Abonnee worden 15 Nieuws 16 Urlaub am Bauernhof 20 Sterrenkijken 41 Nieuws

32 46 3

AANLOOP

COLOFON UITGEVERIJ Sports and Lifestyle Media vof Postbus 85183 3508 AD Utrecht Tel. +31 (0)30-7508858 hikeandtrekking@salmnl.nl

UITGEVER Maas H. van Drie

DIRECTEUR Pepijn Dobbelaer

PARTNERSHIPS Maas H. van Drie, Adri Ulfman

Ontkoppel en beleef

REDACTIE Paul van Bodengraven, Adri Ulfman

ONTWERP EN VORMGEVING Daniëlle Bouman, Twin Media, Culemborg

TRAFFIC Virtumedia b.v., Zeist

DRUK Veldhuis Media, Raalte

e eindexamenuitslagen zijn bekend, de eerste voorbeschouwingen voor de Tour de France komen eraan en iedereen haast zich om de laatste klussen nog gedaan te krijgen. Kortom: het is bijna zomer en dat betekent voor een groot deel van de mensen dat een paar heerlijke weken vrij in aantocht zijn. En wij helpen je graag een handje om daar optimaal van te genieten. Natuurlijk kun je al je vakantiefoto’s op sociale media delen, onderweg stiekem toch nog even je mail checken en op de plek van bestemming de kattenfilmpjes die je vorige buurvrouw zo graag deelt elke dag bekijken. Maar zeg eens eerlijk: is dat de ultieme invulling van je schaarse vakantiedagen? Het leven gebeurt om je heen, op de plek waar je nu bent, en niet op het kleine schermpje van je telefoon. Ons advies: log uit op al je sociale media en zorg zo dat je die nieuwsgierigmakende meldingen niet meer elk moment krijgt. Wedden dat je veel minder kijkt? Meld je baas/collega’s dat je geen ontvangst hebt op de plaats van bestemming en dat je je mail pas ziet als je terug bent. Schakel mail automatisch ophalen uit. Gebruik je telefoon alleen om gebeld te worden (als het echt nodig is) en als je ‘m als GPS benut. Ga vakantie vieren! Ook in dit nummer van Hike & trekking nemen we je mee naar de mooiste plekken van Europa. Ga mee naar Berlijn en ontdek hoe de stad dertig jaar na de val van de Muur zijn historie levend houdt. Reis mee naar Steiermark in Oostenrijk en loop een of meer van de wandelroutes die we tippen. Verken Kroatië, proef Noord-Italië en beleef de Gastein Trail in Salzburgerland. Met tips voor de beste materialen, uitrusting, wandelpaden en hiking trails op zak kun je goed voorbereid op pad. Het enige want je hoeft te doen is jezelf los te koppelen van je digitale gewoontes en te genieten. Trek erop uit en prikkel je zintuigen. Kijk, hoor en ruik het landschap om je heen. Leef en beleef het moment, hier en nu, met de mensen direct om je heen. Fijne vakantie!

De redactie van Hike & trekking 4

DISTRIBUTIE Betapress (NL), AMP (Belgie)

ABONNEMENTEN Hike & trekking Magazine verschijnt 4 x per jaar. De abonnementsprijs voor 1 jaar is €18,99. Een abonnement wordt telkens voor vier uitgaves gefactureerd. Er geldt een op zegtermijn van drie maanden.

ADRESWIJZIGINGEN Verhuizingen en dergelijke doorgeven aan +31 (0)85 0407400 of klantenservice@ sportsandlifestylemedia.nl. Per post aan antwoordnummer 7086, 3700 TB in Zeist.

Andere uitgaven van Sports and Lifestyle Media:

HIKE&trekking maakt voor haar artikelen o.a. gebruik van redactionele artikelen uit edities van het Duitse OUTDOOR Magazine; uitgave van Motor Presse Stutgart GmbH & Co. KG.

Word nu Hike & trekking

ABONNEE

OPTIE 01

Ja, ik neem een abonne ment op Hike & trekking. Ik betaal slechts € 17,50 en ontvang 4 nrs (1 jaar) en een Thermonet BUFF® kleur Cubic Graphite

Voor ieder seizoen is er een Hilleberg tent. anjan Zeer licht , indrukwekkend sterk en comfortabele tent uit onze yellow label serie. Perfect voor sneeuwvrije reizen waar een laag gewicht de hoogste prioriteit heeft. Verkrijgbaar in 2 & 3 persoons uitvoering.

OPTIE 02

Ja, ik neem een abonne ment op HIke & trekking. Ik betaal slechts € 14,99 en ontvang 4 nrs (1 jaar). Petra Hilleberg

al meer dan 45 jaar, maakt Hilleberg de hoogste kwaliteit tenten beschikbaar op de markt. Ontwikkeld

Thermonet BUFF® kleur Cubic Graphite winkelwaarde € 22,95

in Zweden, gefabriceerd in Estland, wereldwijd gebruikt, bieden Hilleberg tenten de ideale balans tussen kracht, lichtgewicht, gemak in gebruik en comfort.

Bestel een gratis catalogus online op

Geef uw keuze door e-mail: klantenservice@sportsandlifestylemedia.nl of bel: +31 (0)85 – 0407400

HILLEBERG.COM +46 (0)63 57 15 50 volg ons op facebook.com/HillebergTheTentmaker

NOORDROUTE

ZUIDROUTE

KILOMETERS

van de Dachsteingletscher naar Bad Radkersburg

van de Dachsteingletscher naar Leibnitz/ Südsteiermark

ETAPPES

548 382 35 25

Wandelen in Steiermark betekent bij elke stap nieuwe ervaringen en belevenissen. De wandelroute ‘Vom Gletscher zum Wein’ brengt wandelaars in een aantal etappes van de voet van het Dachstein massief naar de wijnregio en biedt een uitgebreid en gevarieerd programma. Een ontdekkingsreis voor de zintuigen. Het impo sante natuurlandschap, historische cultuurschatten, warmwater bronnen, regionale specialiteiten en onvergetelijke ontmoetingen vullen de dagprogramma’s. Info: www.steiermark.com/nl

Tour tips

STEIERMARK Het groene hart van Oostenrijk. Voor elk wat wils.

OOSTENRIJK

De diversiteit in het landschap van de Oostenrijkse regio Steiermark is groot. Vanaf het Dachstein-massief, via Hochschwab naar de Weinland-regio merk je het enorme contrast tussen het alpine noorden met de Dachstein-gletsjer als ene uiterste, en de glooiende heuvellandschappen, waar druiven, appels en pompoenen worden verbouwd in het bijna mediterrane zuiden, als andere uiterste. Welkom in Steiermark! TEKST ADRI ULFMAN BEELD STEIERMARK TOURISMUS

Steiermark

teiermark is een bekende wintersportbestemming, maar ook een populaire vakantieplek voor de zomer. Wanneer de temperaturen stijgen, zorgen snelstromende beekjes en het heldere water van de rivieren langs de wandelpaden voor welkome afkoeling. Met meer dan 300 bergmeren alleen al in de Schladminger Tauern is water altijd in de buurt. Of het nu gletsjerbeken, zoals de wilden Wasser in Schladming, of het borrelende water in de Palfauer Wasserlochklamm in het nationale park Gesäuse betreft.

SMULLEN Wie zelf wil ervaren wat Steiermarkens reputatie als de ‘delicatessenzaak van Oostenrijk’ inhoudt, hoeft niet ver te zoeken. Waar je ook bent, regionale delicatessen zijn altijd om de hoek. Wandel je bijvoorbeeld tussen de Sauvignon Blanc en Schilcher druivenranken, dan kun je de wijn daarvan vrijwel direct in een van de wijntavernes proeven. En als de route door de boomgaarden van Oost-Steiermark voert, liggen de lekkernijen al klaar in een van de vele restaurants of Gaststättes. In de regio Salzkammergut verbindt een wandelroute het grootste meer van Steiermark, de Grundlsee, met de mysterieuze Toplitzsee en de verscholen liggende Kammersee. Onderweg verleiden zonnige terrassen wandelaars tot een tussenstop waarbij vers gevangen forel natuurlijk niet op het menu mag ontbreken. Eet smakelijk!

LOPEN EN GENIETEN Hieronder geven we je een aantal tips voor hikes in de regio. Wandelschoenen aan, rugzak op en genieten maar! 9

Tour tip

LANGE AFSTANDWANDELING IN HET NATUURPARK ZIRBITZKOGEL-GREBENZEN

... betekent jezelf onderdompelen in het avontuurlijk natuur landschap. het avontuur van de natuur. Met als thema “Natur Lesen” combineert het langeafstandspad “Via Natura” de mooiste hoogtepunten van het natuurpark Zirbitzkogel- Grebenzen in de regio Murau. De 130 km lange wandelroute loopt door de hele regio en nodigt de wandelaars uit de natuur van dichterbij te bekijken en te ervaren; Berg op en af, langs idyllische meren en vij vers, door romantische bossen, over groene alpenweiden en tot aan de bergtoppen die een prachtig 360 ° -panorama presenteren. Voor de gehele “Via Natura’ heb je een week nodig. Een lichtere variant is de “Via Natura Kompakt”. In 4 dagen 5 van de 10 etappens ‘ervaren’. www.natura.at

Tour tip

SCHLADMING-DACHSTEIN: AHORN- & GRAFENBERGSEE Of de route nu door de groene, hoog gelegen vallei en loopt, of een van de vele wandelpaden langs beken, rivieren of meren, dan wel langs een van de grote bergtoppen voert, de regio Schlad ming-Dachstein is landschappelijk een absolute delicatesse. De Ahornsee is bij voorbeeld een ver borgen juweel voor wandelaars. Het rustige meer is romantisch gelegen in een smal dal, gelegen tussen

Hotel Schwaigerhof Superior ligt op een toplocatie in Schladming-Ro hrmoos. Omgeven door prachtige natuur verblijf je in een fraaie kamer met panoramisch uitzicht. In het hotel zijn verschillende faciliteiten aanwezig om jezelf te verwennen en om te ontspannen! Het middel punt is de 1.500m² grote, gevari eerde sauna- en wellness-ruimte. Met een nieuw buitenbad met een lengte van 25 meter, bubbelbaden, een schilderachtige vijver, een bin nenzwembad en vele comfortabele rust- en ontspanningsruimtes. Voor de energiekere, sportieve gasten is er een grote, moderne fitnessruimte met een Functional Training Gallery. www.schwaigerhof.at

HOTEL TIP: Hotel Schwaigerhof **** S

hoge bergkliffen. De route volgt weliswaar niet de toppen van dit berglandschap, maar dat doet niets af aan de landschappelijke charme waar je volop van kunt genieten. De klim naar de Kneipp-fabriek in Weißenbach is relatief lang, maar laat je daar niet door afschrikken. Het is een prachtige route, zeer de moeite waard! www.schladming-dachstein.at/ahornsee

OOSTENRIJK

Op en rond de de Schöckl , ook wel de ’huisberg’ van Graz genoemd, ligt een goed en gemakkelijk bereikbaar recreatiegebied. De Schöckl ligt net buiten de stad en hier draait alles om bewegen. Je kunt met de kabelbaan omhoog, of met de mountainbike of te voet. Pak de rodelbaan HexenExpress of wandel over de prachtige Panoramaweg. Wie de voorkeur geeft aan ‘mentale beweging’ kan terecht in de Schöckl-kapel of in de Comfort-zone. Op en rond de Schöckl liggen prachtige wandelpaden, geschikt voor alle leeftijden, conditie en behoeften. Speciale tip: volg vanaf het Schöcklkreuz een licht stijgende bosweg (verder op bospad). Geniet onderweg van het berglandschap met o.a. uitzicht op de Hochlantsch. Dan volgt een bocht naar rechts en brengt een vrijwel vlak pad je naar de top van de Schöckl. Ge niet van het prachtige uitzicht en kies vervolgens een passende vervolg (hapje/drankje, wandeling op het Schöckl-plateau of een rit naar beneden met de Hexen Express). www.regiongraz.at/schoeckl-hausberg

WANDELEN VOOR DE POORTEN VAN GRAZ

Tour tip

WANDELEN IN HET MURTAL - MARIA SCHNEE AUF DER HOCHALM

Algemene info: www.steiermark.com/vakantie

Het Murtal heeft veel mooie karakteristieke plekken die allemaal een bezoekje waard zijn. Een speciale tip: de wandeling die start bij Hotel Hofwirt in Seckau (www.hotel-hofwirt.at) en loopt naar de hoogste bedevaartkerk in Steiermark, de Maria Schnee auf der Hochalm. Ooit was het een plek voor bezinning voor herders van de omliggen de alpenhutten. Rond het jaar 1660 begon de toenmalige deken van het klooster van Seckau de huidige Hochalmkirche te bouwen. En op 2 juli van hetzelfde jaar werd de kleine kerk gewijd aan Maria Schnee en de Heilige Hieronymus. Nu loopt de Mariazeller Gründerweg (St. Lambrecht - Mariazell) langs de kerk. Maar niet alleen de kerk maakt deze plek op 1.800 meter boven de zeespiegel bijzonder. Op heldere dagen geniet je hier van het uitzicht dat zich helemaal uitstrekt tot aan de Karawan ken en de Dachstein. www.tourismus-am-spielberg.at

TIP: Kamperen in de vakantieregio Murau-Murtal Kamperen kun je in de ongerepte natuur in deze regio als de beste. Campings, midden in de natuur vormen een ver trekpunt om de vakantieregio te ontdek ken. Te voet, met de fiets of met de mountainbike! www.murau-murtal.com

Tour tip

HIKEN op het hoogste

NIVEAU

Kronplatz is een van de bekendste wintersportgebieden in de Dolomieten. Het maakt onderdeel uit van het Val Pusteria, ook wel Pustertal genoemd, in Noord Italië. Je zou denken dat zo’n wintersportbestemming er in de zomer verlaten bij ligt. Maar een echte hiker weet wel beter… TEKST PAUL VAN BODENGRAVEN BEELD TVB KRONPLATZ

ZUID-TIROL

Langs de beek door de Dolomieten, UNESCO Werelderfgoed Gsieser Tal op zijn best Pauze bij een van de berghutten

et een oppervlakte van ruim 2.000 km2, waarvan flink meer dan de helft op 1.000 meter of hoger ligt, kun je Val Pusteria en Kronplatz gerust een bergbestemming noemen. Veel hellingen, veel bossen, frisse berglucht en ook een paar gletsjers. Wat niet wil zeggen dat het hier koud is in de zomer. Sterker nog, met meer dan 300 dagen zon per jaar hoort Zuid-Tirol tot de meest zonnige regio’s van Italië. Je gewatteerde jas kun je dus thuis laten, tenzij je heel hoog de bergen in gaat.

NATUUR BELEVEN

Dit rijke natuurlijke landschap is bijzonder. Zo bijzonder dat hier maar liefst drie van de zeven natuurparken in Zuid-Tirol te vinden zijn: Fanes-Senes-Braies/Fanes-Sennes-Prags en Puez-Odle/Puez-Geisler maken onderdeel uit van de Dolomieten. Vedrette di Ries-Aurina/Rieserferner-Ahrn Nature Park ligt net in de Centrale Alpen. Met zijn drieën bieden ze onderdak aan meer dan 2.300 soorten alpine planten. En de beste manier om die van dichtbij te zien is natuurlijk te voet!

DE PADEN OP, DE BERGEN IN Uiteraard is de regio Kronplatz een ideale bestemming voor uitdagende wandelingen en bergtochten. Er ligt een uitgebreid netwerk aan paden en uitgezette routes. Die willen we natuurlijk zelf ontdekken. Maar als vlakkelander ben ik niet een echte berggeit en ik weet eigenlijk niet goed aan welke tocht te beginnen. Het blijft als niet-doorgewinterde bergwandelaar lastig in te schatten wat het beste aansluit bij mijn wandelconditie en ervaring. Drie kilometer in de bergen is tenslotte toch wel even wat anders dan wandelen op de Veluwe. Dus eerst maar even een verkenningstochtje. We zien allerlei breedgeschouderde bonken met bijbehorende rugzakken de bergen in gaan, maar gelukkig hoef je er voor een eerste kennismaking niet meteen in je eentje op uit. Het is betrekkelijk eenvoudig om je aan te sluiten bij een van de groepswandelingen die dagelijks worden georganiseerd door de toeristische organisaties. Een gids boeken kan ook. Die kennen het gebied op hun duimpje, lopen met je mee (handig als gebruik van kaart en GPS niet je sterkste punten zijn) en adviseren over een tocht die past bij jouw wensen en ervaring. Het klinkt avontuurlijk en spannend, en dat is het ook! Over een tocht van 9 km doen we ruim vier uur. Maar dat wisten we van te voren en daarmee zien we wel een fantastisch stukje van dit magische berggebied. Beetje stramme kuitjes, maar dat trekt wel weer bij.

VOOR DE HELE FAMILIE Klimmen en dalen zijn niet het enige wat je hier kunt doen. Er zijn ook heel wat lichtere wandelingen uitgezet, die geschikt zijn om met kinderen te doen, of als je een dagje eens niet zoveel zin hebt in al teveel hoogtemeters. Wandelen door de alpenweiden, kennis maken met de natuur en cultuur en vooral genieten van het landschap dat op een flink aantal plekken 13

ZUID-TIROL

Doorkijkje in het Ahrntal Pauze in de alpenweide

“WANDELEND KENNIS MAKEN MET NATUUR EN CULTUUR”

nog gerust ‘ongetemd’ is te noemen. Speciaal voor de kids zijn er thematische wandelingen waarop ze wat leren over de planten en dieren die hier leven. En als ze goed hun best doen krijgen ze een diploma als ‘Dolomiti Ranger’. Diploma’s hebben wij al genoeg, wij zijn in voor wat meer volwassen vermaak. Lopen maakt hongerig en die honger moet worden gestild. Dat lukt heel goed in een van de talloze restaurants die (h)eerlijk eten op tafel zetten. We zijn tenslotte in Italië, en dat laten we ons smaken. Het eten is hier een lekkere mix van het vertrouwde bergachtige eten (denk aan Oostenrijk/Zwitserland) met Mediterrane invloeden. Vergezeld door een lekker glas regionale wijn is het goed tafelen in de bergen. Omdat we er morgen ook weer op uit willen, slaan we een tweede fles rode wijn af en gaan op zoek naar ons slaapmandje.

GOEDE VOORNEMENS

Een dag actief zijn, laat zich goed afwisselen met een dagje cultuur. Er liggen hier prachtige bergdorpjes en een aantal mooie gerestaureerde watermolens in Terento/Terenten. Daar kun je natuurlijk lopend naartoe, over een bijzonder fraaie trail met spectaculair uitzicht. Al lopend genieten we volop van het panoramische landschap. En het inspireert en daagt uit om nieuwe plannen te maken: morgen weer een tocht, een stukje langer, misschien iets hoger. Goede voornemens genoeg! Meer informatie: www.kronplatz.com/zomer/nl

NIEUWS

Wandelevents in Nederland en Vlaanderen op een rijtje De een dwaalt het liefst in zijn uppie door de natuur, de ander kan niet wach ten tot de volgende Vierdaagse van start gaat. Voor die laatste categorie is de app Wandeltochten bedoeld. Een uit de hand gelopen hobby van Vlaming Gert van Slot. Hij verzamelt informatie van allerlei georganiseerde wandelingen in Neder land en Vlaanderen en presenteert die overzichtelijk in de gratis app (beschik baar voor iOS en Android). Geen high tech hoogstandje, maar informatief en bruikbaar. Zo weet je alvast dat je op de slotdag van de Nijmeegse Vierdaagse (16-19 juli) ook mee kunt lopen met de

Kruishoutem Trotters in Vlaanderen, die een tocht van 6, 12, 18 of 24 km maken door het Lozerbos en de omliggende dorpen.

TEKENTIJD Als de temperaturen oplopen worden de teken weer actief. Zoals je wellicht al weet, groeit het aantal te ken in Nederland en daarmee stijgt het risico op een tekenbeet. Dat is op zich niet gevaarlijk, maar het beestje kan de Borrelia bacterie op je overdragen, die op zijn beurt weer de ziekte van Lyme veroor zaakt. Niet iedere teek draagt die bacterie bij zich, en een teek die snel na een beet wordt verwijderd is ook meestal niet gevaarlijk. Teken leven vooral in het bos, duinlandschap en weidegebied. Goed checken dus als je een dagje buiten bent geweest. Het is belangrijk dat je de plek waar je bent gebeten in de gaten houdt, ook als de teek is verwijderd. Het meest voorkomende signaal van de ziekte van Lyme is een rode ring of vlekvormige huiduitslag (erythe ma migrans) op de plaats waar de teek heeft gebe ten. De ring of vlek verschijnt meestal na een paar dagen tot twee weken na de tekenbeet, maar dat kan ook pas na drie maanden zijn. De aanwezigheid van de Borrelia bacterie in het lijf kan worden behan deld met antibiotica. Meer weten over teken en de ziekte van Lyme? www.tekenradar.nl.

LOPEN IN HET DONKER Het duurt nog even, maar toch leuk om alvast in je agenda te zetten: op 26 oktober 2019 vindt de Nacht van de Nacht plaats. Dat is een jaarlijks evenement, georganiseerd door de Natuur- en Milieufederaties. Tijdens de Nacht van de Nacht worden er door het hele land honderden evenementen georganiseerd in het donker en doven honderden bedrijven en gemeenten lichten van gebouwen en reclameverlichting. Dit is gelijk een unieke kans om te ontdekken hoe het is om in de duisternis te lopen. Op verschillende plekken kun je nachtwandelingen maken en ontdekken hoe mooi het donker kan zijn. Het is al de veertiende keer dat het evenement wordt georganiseerd, met activiteiten door het hele land, dus ook vlakbij jou kun je ontdekken wat er in het donker te beleven valt in de natuur. Het activiteitenoverzicht wordt de komende maanden aange vuld. Ook kun je zelf een activiteit aanmelden. Kun je niet wachten tot okto ber? Op het Dwingelderveld bij Dwingeloo ligt een speciale, bewegwijzer de Nachtwandelroute. Meer informatie: www.nachtvandenacht.nl

OPSTAAN MET HET KRAAIEN VAN DE HAAN Vakanties die ons weer wat dichter bij de natuur brengen

Wandelen over de alm in combinatie brood bakken of kaas maken met de boer; Helpen bij de verzorging van de dieren in de stal en ’s-middags een frisse duik in een van de bergmeren waar riet en water lelies voor een natuurlijke zuivering van het water zorgen of bij het krieken van de dag verse eieren rapen in het hooi voor het ontbijt en daarna een uitdagende trektocht. In geval van een Urlaub am Bauernhof zijn dit soort combinaties heel gewoon. En het levert een vakantie met mooie ervaringen en blijvende herinneringen op. TEKST ADRI ULFMAN FOTO’S ROTER HAHN, URLAUB AM BAUERNHOF.AT 16

URLAUB AM BAUERNHOF

Natuurlijk blijft er veel tijd over voor spannende wandeltochten Proef het verschil maar eens De boer weet op veel vragen het antwoord Was het nu Margaretha1 of 2

ok in Nederland trekken steeds meer inwoners en vooral ook jongeren richting de grote steden en de Randstad. En lang niet meer alleen om hier ‘tijdelijk’ te verblijven, voor studie of om de eerste werkervaringen op te doen. Een ontwikkeling die niet alleen gevolgen heeft voor de spreiding van de bevolking of de regionale, culturele, bijzonderheden. Het ‘vertrek’ betekent vaak ook een definitief afscheid van het agrarische landschap en het karakterisitieke samenleven met de natuur dat het boerenleven in dit landschap karakteriseert. Daar waar de mens als ‘rentmeester van de schepping’ zijn agenda en dagbesteding laat leiden door het seizoen, aantal licht-uren en de behoeften van flora en fauna om het beste te (kunnen) leveren aan diezelfde mens. In de Alpenlanden is men al een aantal jaren intensief bezig met het thema bio. In de zin van het promoten, maar ook beschikbaar stellen van schapruimte in de winkels voor produkten die lokaal of regionaal worden geproduceerd. Waarbij ‘conservering’ alleen met natuurlijke ingrediënten plaats vindt (als het al überhaupt gewenst is) en behalve de voedingswaarde vooral ook de smaak van specifieke producten sterker en authentieker is. In Nederland hoort men in de restaurants nog wel eens spreken over ‘smaak-sensaties’ Nou… dat moet er wel vaak bij gezegd worden; zelf was ik niet tot deze conclusie gekomen. En bij het zien van paarse spruiten krijg ik vooral de idee dat hier andere argumenten voor het ontwikkeling zijn gebruikt dan een ontwikkelen van een afwijkende, betere smaak. Tot zover het cultuur-pessimisme, want er is HOOP!

URLAUB AM BAUERNHOF Of het net zo is ontstaan als het fenomeen ‘kamperen bij de boer’ weten we niet. En wanneer en waar het van start is gegaan ook niet. Het lijkt wel alles te maken hebben gehad met de na-oorlogse wederopbouw-jaren en het ontbreken van mogelijkheden om in de zomervakantie naar de kust af te reizen (voor de midden- en lagere klassen althans). Hoe dan ook… de argumenten toen en nu zijn heel verschillend. Wie momenteel Urlaub am Bauernhof ‘googled’ komt een brede range met organisaties op het spoor die in landen als Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk en Italie dit concept aanbieden. En in diverse, verschillende varianten. Er kan gekozen worden uit verschillende type bedrijven. Van paardenfokkerijen, wijnboeren tot fruitkwekers en boerderijen die zich speciaal richten op bij voorbeeld families, barriere-vrije of op (buiten-) sport en wellness gefocuste boerderijen. De idee is dat bezoekers tijdens het verblijf tenminste een deel van de dag participeren in de dagelijkse werkzaamheden; actief of passief. Net als de gastheer en – vrouw ook slechts een deel van hun dagelijkse werkzaamheden en uren mogen besteden aan het begeleiden van de gasten en de bedrijven maar voor een beperkt deel van hun inkomsten afhankelijk mogen zijn van de logies-verstrekkende activiteiten. Op de boerderij gebruik je altijd alle zintuigen; in stal of weiland hoor je het geloei van de koeien, in het weiland en tuin ruik je de bloemen en kruiden en de tong wordt gestreeld door de smaakvolle, verse produkten direct van de bron. En last but not least zullen je ogen ’s-avonds vroeg dicht vallen van de vele indrukken die 17

URLAUB AM BAUERNHOF

ze overdag hebben verwerkt. Vakantie op de boerderij is recreatie, avontuur en ontmoeting met de natuur tegelijk. Betekent een Urlaub am Bauernhof dan ook vooral fitness-work out en lange dagen maken? Nee, zeker niet. Het is onderdeel van het dagprogramma. Voor bij voorbeeld ouders van jongere kinderen kan het betekenen dat dierentuinen niet geprogrammeerd hoeven te worden. Vriendjes van thuis niet gemist worden omdat koe, geit, kip of konijn (tijdelijk) de plaats inneemt en alle aandacht opvraagt en opeens weer eens ontdekt wordt hoe lekker aardbeien, aardappels, melk, kaas, eieren en vlees kan smaken. En…. de mogelijkheden voor wandelingen, fietstochtjes, zwemmen of andere waterpret in een van de bergmeren liggen natuurlijk om de hoek. Wie ooit in een bergmeer gezwommen heeft kent het verschil! Geen chemicaliën, geen chloor maar lekker helder, friskoud water dat schoon gehouden wordt door het riet, de waterlelies en de andere natuurlijke organismen in het water.

ROTER HAHN In Zuid-Tirol is de rooie, kraaiende haan het symbool van de ‘boerenvakantie-fenomeen’. Deze organisatie is sinds 1988 actief en heeft zich in de afgelopen 20 jaar enorm sterk ontwikkeld. Inmiddels zijn bijna 1.700 aanbieders met dit keurmerk actief. En de organisaties kent inmiddels vier divisies; naast Farm Holidays (logiesverstrekkers) zijn dit Country Gourmet (restaurants), Quality Products from the Farm (produkten) en Farm Handcrafts (artikelen). De eisen die dit keurmerk aan haar ‘dragers’ 18

stelt zijn heel streng. De logiesverstrekkers mogen bij voorbeeld niet meer dan 8 kamers ter beschikking hebben voor gasten, maximaal 50% van de dag beschikbaar zijn voor de begeleiding van gasten en de eigenaren moeten de begeleiding zelf ter hand nemen. Voor restaurants met dit keurmerk dat meer dan 80 procent van de producten afkomstig moet zijn van de eigen boerderij of andere boerderijen in Zuid-Tirol (30% van eigen boerderij). Alleen gerechten die 100% zelfgemaakt zijn kunnen op het menu verschijnen; vooraf bereide maaltijden zijn niet toegestaan. De gast moet zelfgemaakte sappen aangeboden krijgen en de aangeboden distillaten moeten uit boerderijproductie in Zuid-Tirol afkomstig zijn.

WEG VAN DE STRESS EN SPANNING Urlaub am Bauernhof betekent vooral: weg van het Heilige Moeten. Geniet van het ritme van de natuur. En.. nieuwe ervaringen. Alles in een ontspannen combinatie met gezond en lekker eten. En vergeet niet…. haal vooral veel en diep adem. Meer informatie: www.roterhahn.it www.farmholidays.com

De ochtendzon Na gedane arbeid lekker eten Meehelpen bij de oogst Plezier staat voorop

GEAR & GADGETS

Arcade, de fashionable, functionele outdoor-riem

Minimalistisch en toch volledige bescherming

Helly Hansen Minimalist Jacket In de bergen kunnen de weersomstandigheden plotsklap omslaan. Qua outfit moet je hier altijd op voorbereid zijn. Het van oorsprong Noorse merk Helly Hansen introduceert speciaal hiervoor haar Minimalist Jacket; een 160 grams waterbestendige, ademende shell die je makkelijk in je eigen zak of in de dagrugzak meeneemt. Voor het geval dat... Het 2,5-laags jack is gemaakt met Helly Tech® Professional-materiaal dat bestand is tegen zware omstandighe den. Elk detail in het ontwerp van de Minimalist is doordacht. Zo is de capuchon ‘compatible’ met een helm; je kunt de Minimalist dus ook prima tijdens het klimmen of klettersteigen aantrekken. De naden zijn zeer smal gestikt en de ritsen zijn waterafstotend. Licht gewicht en zeer beperkt pakvolume maakt de Minimalist tot een item dat je heel gemakkelijk overal en altijd bij je kunt hebben; ideaal op reis en tijdens buitensporten. Adviesprijs: € 200,- Info: www.hellyhansen.com

Kleur en design, materiaal en gesp. De drie belangrijkste aspec ten die een riem tot een noodza kelijk, functioneel kwaad maken of …. een waardevol attribuut in je outfit. In de producten van het merk Arcade zie je de ervaring en het engagement van een echte specialist terug. Hier zijn heuse outdoor liefhebbers aan het werk geweest. Alle riemen, ongeacht het materiaal, hebben stretch waardoor de riem elas tisch is, niet knelt en daarmee het draagcomfort bevordert. Ver schillende kleuren en designs zorgen er voor dat er altijd wel een passende combinatie met de outfit en met de eigen, gewenste uitstraling mogelijk is. De riemen zijn waterafstotend en kunnen, eventueel samen met de broek, zonder meer in de wasmachine worden gewassen. En de gesp is niet van metaal maar van een minstens zo sterke grondstof gemaakt. Voordeel: de riem is ‘airport-friendly’; komt moeite loos door de metaaldetec tors –en nu maar hopen dat het beveiligingsper soneel dat ook aan neemt . Kortom; optima le functionaliteit en prak tisch comfort. En dat in combinatie met een brede range kleuren en designs waardoor de riemen absoluut ook buiten vakanties en ander trips gewoon overdag naar

werk, opleiding etc gedragen kunnen worden. De collectie kent verschillende lijnen met o.a. Adventure, Future Weave, Utility en Woven en daar binnen weer speciale de sign-groepen. En… natuurlijk smallere varianten voor dames en een echte kids-, de Youth- serie. Arcade presenteert z’n collectie in overzichtelijke collectie-displays. Die wat ons betreft een mooie plek – bij voor beeld bij de paskamers- in de gespecialiseerde sport- en out doorwinkels verdienen. Adviesprijs: € 25 (vanaf) Info: arcadebelts.com CJ Agencies: 035-542 4200

Magic Moments Een nacht onder een heldere sterrenhemel is een van de mooiste belevenissen buiten. Maar wat is er precies te zien? Een verkenningstocht langs de wonderlijke nachtelijke hemel. TEKST ALEX KRAPP VERTALING EN BEWERKING ADRI ULFMAN FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S MANUEL SULZER

STERREN KIJKEN

oet ik ook een telescoop meenemen?’, vraag ik Sven Melchert aan de telefoon. Het wordt even stil aan de andere kant. Sven is schijnbaar een beetje in de war, want een telescoop hoort net zo bij een astronoom als een witte jas bij een dokter. Maar dan herpakt hij zich en legt hij uit dat je zeker een en ander in de nachtelijke hemel ook met het blote oog kunt zien door er gewoon naar te kijken. Maar dat je natuurlijk veel meer ziet met een goede verrekijker en dat een telescoop speciaal geschikt is voor het doel van ons ‘avontuur’. Tja, dat kan wel zo zijn, maar als buitensporter die zo nu en dan weleens ’s avonds op pad gaat en een overnachting in de buitenlucht wel “spannend” vindt, beschik je niet over het gereedschap van een fanatieke hobbyist. Natuurlijk zou ik graag door een telescoop willen kijken als je met echte experts van de Vereinigung der Sternfreunde op pad gaat om de sterrenhemel te observeren. Sven stelt me gelukkig gerust met een “komt goed”, en we maken de afspraak voor tijd en plaats voor onze ontmoeting.

WEG VAN STEDEN EN WEGEN De zon staat nog maar een vingerbreedte boven de horizon als we de auto parkeren bij het voormalige militaire trainingsgebied in het Duitse Münsingen. Hier hebben we afgesproken met Matthias Engel, amateur-astronoom en werkzaam als vrijwilliger bij het project Sternenpark Schwäbische Alb. Deze regio is een potentiële kanshebber op de titel Sternenpark. Een titel die aan die regio’s in Duitsland wordt toegekend die vooral een zeer donkere nachthemel hebben. We zullen vanavond met z’n drieën zijn. Een poster verraadt dat deze plek vaker door hobbyisten wordt bezocht. De poster laat namelijk zien hoe de sterrenhemel er in de winter en in de zomer uitziet. En naast de poster is een kompas in de grond gestoken, ook handig. Met de woorden ‘naar het zuiden hebben we hier bijna 60 vierkante kilometer onbewoond gebied en dus bijna geen licht dat stoort en het beeld vertroebelt’, verklaart Matthias de keuze van deze

plek. Sven, die hier vandaag ook voor het eerst is, knikt bevestigend en haalt een zware aluminium koffer uit de kofferbak van de auto. Terwijl hij zijn telescoop in elkaar zet, duwt hij een verrekijker in mijn hand. ‘10x7, als je deze lekker rustig houdt of op een statief vastschroeft, zie je al een heleboel.’ Ik pak de verrekijker stevig vast. Zo’n verrekijker heb je al rond de 300 euro, laat Sven weten. Om te vervolgen met: ‘Als je meer wilt zien, zul je dieper in de buidel moeten tasten. Telescopen zijn al verkrijgbaar vanaf 500 euro. Telescopen met een goed statief gaan al snel richting de 2000 euro. Zoals ook de nachtelijke hemel oneindig lijkt, kennen ook de specificaties - met bijbehorende prijzen - geen grenzen.’ Tja, zoals met elke hobby: als je niet oplet kan het echt in de papieren lopen… Bij aankomst spraken de twee “wetenschappers” al over de schijnbaar allerbelangrijkste voorwaarde voor een geslaagde avond: hoe donker zal het worden? ‘21.1 tot 21.7’, laat Matthias Engel weten. Deze waarde die hij net heeft uitgelezen vanaf de Sky Quality Meter. Dit apparaat meet de helderheid van de hemel. ‘22 zou ideaal zijn; de 21.2 van vandaag en hier is echter prima.’ De tevreden toon waarmee hij deze woorden uitspreekt doet ons denken aan de toon waarmee fijnproevers in een restaurant laten weten dat de wijn oké is. De kwaliteit van de hemel hangt dus klaarblijkelijk grotendeels af van de helderheid van de lucht oftewel de mate waarin (stof-)deeltjes in de atmosfeer het licht van steden en wegen reflecteren. In geval van een heldere hemel zijn hier op het platteland met het blote oog al tot 3000 sterren (op het noordelijk halfrond) zichtbaar. Als eerste neemt Matthias echter een veel dichterbij liggend object in het vizier. De laatste resten daglicht omhullen de smalle sikkel van de wassende maan. Met het blote oog of verrekijker is dit al een prachtig gezicht, met de 50x-telescoop van Sven wordt het een fascinerend schouwspel. Het strijklicht van de zon belicht het kraterlandschap van de maan op een manier dat het net lijkt of je de schaduwen kunt zien die de specifieke krater-randen werpen.

tips voor een avondje sterrenkijken 01 Zoek een plaats met zo min mogelijk lichtverstoringen. Denk aan warme kleding. 02 De beste tijd is rond nieuwe maan; dan is de lucht donkerder. 03 Lang opkijken is vermoeiend. Als je een deken of matras meeneemt, is liggend de meest comfortabele positie en zie je de sterrenhemel het beste. 04 Je ogen passen zich na ca. 30 minuten aan de donkerte aan. Ge bruik ter plaatse alleen een zwak rood licht. 05 Met het blote oog kunnen al vele sterrenbeel den worden gespot, met een goede verrekijker ook veel details. 21

STERRENHEMEL NOORDELIJK HALFROND De sterrenhemel wordt ‘bevolkt’ door in totaal 88 sterrenbeel den. Hier de belangrijkste op het noordelijk halfrond. Een van de helderste sterren beelden in de zomerhemel is de grote driehoek van Atair in de adelaar, Deneb in de zwaan en Wega in de lier. In het zuiden zie je Boogschutter en Schorpioen en het centrum van de Melk weg. Arcturus in het sterren beeld Ossenhoeder is ook op vallend helder. Dubbelsterren als Delta Boötis zijn met een verrekijker al goed te spotten.

STERREN KIJKEN

FASCINEREND SCHOUWSPEL Al snel verdwijnt de halve maan achter de horizon. In ruil daarvoor is het volgende object verschenen: Venus. We hebben mazzel. Op dit moment zijn ook Venus en Jupiter, Saturnus en Mars goed te zien. Als we tot diep in de nacht zouden blijven, zouden we ook Neptunus en Uranus kunnen zien. Omdat de planeten allemaal min of meer op dezelfde hoogte rond de zon draaien, bewegen ze zich allemaal, alsof ze als een parelketting aan elkaar geregen zijn, geleidelijk langs de zuidelijke horizon. ‘De oriëntatie is niet eenvoudig’, merkt Sven - met enig understatement - op. ‘De nachtelijke hemel is elk uur en seizoen anders. Het is net een theater waar decorstukken telkens af en aan worden geschoven.’ Als iets later Jupiter in het vizier komt, is de opwinding niet minder. Heel erg klein weliswaar, maar de vier grootste satellieten van de planeet zijn herkenbaar. Io, Europa, Ganymedes en Kallisto. Nog verbazingwekkender is Saturnus. Sven richt de telescoop en ondanks dat we weten wat we nu gaan zien, is het toch weer een verrassing. Ik geloof m’n eigen ogen niet. De kleine lichtvlek wordt omcirkeld met een soort donut. De gasplaneet is een oude bekende van Sven. ‘Saturnus heeft dertig jaar nodig om één keer rond de zon te cirkelen. Toen ik begon in de astronomie, stond hij net in het sterrenbeeld van de Schorpioen en twee jaar geleden was hij pas weer terug’, aldus de inmiddels de 50-jarige Sven. Ondertussen is het erg donker geworden en hebben onze ogen zich aangepast. ‘Het duurt een goed halfuur en vanaf dat moment zou je eigenlijk alleen in zwak rood licht moeten werken om je nachtzicht niet te verliezen’, legt Matthias uit. Vanwege onze fixatie op de planeten hebben we de Melkweg niet bekeken. Deze ‘witte band’ staat bijna loodrecht op de horizon en verdeelt met een draaikolk van meer dan honderd miljard sterren onze hemel. De twee astronomen houden hun hoofd strak in een hoek van bijna 90 graden. ‘Wat wil je verder nog zien? Het houdt namelijk niet op’, informeert Sven bij mij. Ik herken alleen het sterrenbeeld Kassiopeia, de grote W, en verder reikt mijn kennis niet. Vol verbazing en verwondering kijk ik naar de zee van sterren. Onder leiding van Sven en Matthias word ik vervolgens naar Alpha Centauri en de Andromedanevel geleid. En zo vliegt de avond voorbij en heb ik het gevoel dat ik nu veel beter de weg in de ruimte weet dan voorheen. Op de terugweg, het is al na middernacht, vraag ik aan Sven of deze observaties bij hem en zijn collegae ook niet allerlei vragen oproepen. Oerknal, God, goden en wat al niet meer zij. Sven knikt en met de woorden “daar zijn we vanavond niet aan toegekomen en daar hoort ook een goede fles wijn bij” staat onze volgende afspraak genoteerd. 23

GEAR & GADGETS

De praktijk levert het bewijs 03

DE BEGINNER 01 VOOR

De Nikon W100 is met z’n prijs van € 139 een prima camera voor be ginners. De uitvoering is simpel en duidelijk. De camera is hiermee zeker ook geschikt voor kinderen. Zij treffen in deze lichtgewicht (175 g), waterdichte, schokbesten dige en 13 megapixels-camera zelfs een speciaal menu voor hen aan. www.nikon.nl

CHAMPIONS LEAGUE

In tegenstelling tot vele andere compact cameras heeft de Canon G1 X Mark III een echte zoeker e n slaat foto‘s op voor nabewerking; ook als RAW-data. Hierdoor is deze camera een heus, lichtge wicht alternatief voor een spiegel reflex-camera. (400 g; € 1.028.) www.canon.nl

OP DETAILS 03 VERLIEFD

Dankzij de macro-functie kunnen lieveheersbeestjes, bijen etc. tot op centimeters worden benaderd met de Ricoh WG-60.Voor een extra goede belichting kunnen vijf korte afstands-LED’s extra worden in geschakeld. (190 g; € 249.) www.ricoh-imaging.nl

VOLWASSEN

Bijna geen enkele camera overbrugt de spagaat van ener zijds robuustheid en anderzijds finesse en beeldkwaliteit zo goed als de Olympus Tough TG-5. Inclu sief RAW data-opslaggeheugen, 12 megapixel-sensor en 25 - 100 mm zoomlens heeft de camera zelfs onder water tot een diepte van 15 meter veel te bieden. (250 g; € 449.) www.olympus.nl

BEELD

Niet elke compact camera kan mee op reis; Deze zeer zeker.

BAAR 05 ONVERWOEST-

Bij Nikon’s W300 kan de vraag worden gesteld of deze camera niet beter ‚untouchable‘ als bij naam had kunnen krijgen. Tot 30 meter diepte en valpartijen tot 2,4 meter deren de camera niet. De 16 megapixel-sensor met de 24-120 mm zoomlens staan garant voor prachtige foto’s. (230 g; € 415) www.nikon.nl

VOOR HET AMBACHT

Wie houdt van diafragma, sluiter tijden en foto’s als RAW-data be waart of vaak fotografeert met weinig of beperkt licht, zal waar schijnlijk met name in de Leica D-Lux 7 geïnteresseerd zijn. De (24-70 mm / 1,7-2,8) lens en de grote 16 MP-sensor zorgen voor haarscherpe “platen”. (400 g; € 1.169) www.en.leica-camera.com

VAN DE ZOOM 07 KONING

Met haar grote brandpuntselectie (28-128 mm) is de Panasonic DC-FT7 voor vele situaties en om standigheden een prima partner. Dankzij een ‚verzegelde‘ behuizing zelfs onder water. De 20 megapixel-sensor garandeert zeer gedetailleerde foto‘s ( 315 g; € 429). www.panasonic.com 25

RISNJAK

HET GROTE GROENE HART VAN KROATIË

Mount Risnjak, vernoemd naar de lynx (‘ris’), en het omringende nationale park met dezelfde naam is een van de iconische plekken van Kroatië en de regio Kvarner. Quaternarius in oud-Latijn, staat voor vier hoek- of ankerpunten. Vier unieke karakteristieken heeft deze Kroatische regio zeker. Het Middellandse Zeeklimaat, de kustlijn met pittoreske (vissers-)dorpjes, de karakteristieke eilanden en het heuvel- en berglandschap. Een prachtige diversiteit die reikt vanaf de zeebodem van de Adriatische Zee tot de top van de Mount Risnjak. TEKST ADRI ULFMAN FOTO’S SHUTTERSTOCK 26

ns bezoek aan het happy island RAB (in het vorige nummer van HIke & trekking) echoot na als we op het dek van de ferry nog even van de prachtig blauwe Middellandse Zee genieten en het uitzicht op dit bijzondere eiland met z’n diverse gezichten. Het eiland heeft zoveel meer te bieden dan die paar stukken strand die in de zomer worden ‘overbevolkt’ door toeristen. Natuur- en cultuurliefhebbers komen hier volop aan hun trekken! We hadden graag nog wat langer willen blijven en meer willen zien en ontdekken, maar ons programma laat het niet toe. We moeten op weg naar dat andere icoon: Mount Risnjak. De ferry brengt ons in een stief kwartiertje vanaf het eiland RAB weer terug naar Stinica op het vasteland.

KROATIË

Risnjak, Kroatië

schiedenis van de stad blijkt ook wel dat de stad heen en weer is geslingerd tussen Hongaarse en Italiaanse beheer en pas na de Tweede Wereldoorlog onderdeel is geworden van de Joegoslavische deelrepubliek Kroatië. We weerstaan de verleiding om op de rem te trappen, verlaten de kustweg en via de snelweg trekken we weer landinwaarts. Op weg terug naar Fužine.

GORSKI KOTAR BIKE De Josip Schlosser Klekovski berghut. Hier kun je ook overnachten. Rijeka. Kustplaats met Hongaarse en Italiaanse signatuur Het centrum van Delnice. Eindpunt van onze mountainbike-trip.

De weg langs de kust met de leuke vissersdorpjes en prachtige vergezichten over de eilanden die voor de kust liggen, lijkt ineens een stuk korter. Wellicht omdat we nu beter zijn voorbereid op wat gaat komen. Bij Novi Vinodolski gaan we dit keer niet meer binnendoor richting binnenland. We blijven de kustweg volgen tot aan Rijeka. Dat hebben we de vorige keer gemist.

RIJEKA Rijeka is de derde (qua grootte) stad van Kroatië. Het is een havenstad en op het aangrenzende schiereiland KrK voor de kust ligt het vliegveld. Dit vliegveld is een van de belangrijkste ‘leveranciers’ van gasten die de kuststrook en de eilanden bezoeken. De huizen hier verraden Habsburgse en Italiaanse invloeden. Uit de ge-

Bij ons bezoek enkele dagen geleden hebben we onze gastheer Bojan Senkinc moeten beloven om met hem een van de zeven etappes van de Gorski Kotar Bike te doen, allemaal etappes door het berglandschap van deze Kvarner-regio. We hebben Bojan al in Nederland ontmoet tijdens de jaarlijkse Vakantiebeurs. Bojan is een lokale outdoor-expert en direct betrokken bij de samenstelling en ontwikkeling van verschillende fietsroutes en toerisme in de regio. In overleg met hem hebben we etappe 7, de slotetappe van de tour, uitgekozen. De route leidt van Fužine naar Delnice. 41 kilometer en 650 hoogtemeters. Goed te doen, volgens Bojan en… wat hem betreft ook een goede opwarmer voor ons bezoek aan Mount Risnjak. Deze woorden zullen we ons de volgende dag, bij ons bezoek aan Mount Risnjak, nog goed herinneren. Ook de glimlach die op z’n gezicht verschijnt bij het uitspreken van deze woorden, maar daarover later meer. Bojan staat al klaar met de mountainbikes als we de parkeerplaats bij Hotel Bitoraj in Fužine weer opdraaien. Even snel omkleden, water en wat extra brandstof voor onderweg ‘laden’ en dan kunnen we vertrekken. Onderweg vertelt Bojan over de tour. In totaal zijn er 7 etappes aangelegd waarmee je de hele regio verkent. De lengte van de etappes, 26-41 kilometer, betekent dat ze goed te doen zijn als dagtrip. Met 650 tot 1.080 hoogtemeters en maximaal 40% over bosgrond

of kiezels zijn de routes ook goed geschikt om samen met kinderen te rijden. Op elke etappe is wel een aantal bezienswaardigheden ingebouwd die bij een dagtrip aanleiding zullen geven voor een tussenstop. Op onze etappe zijn dit bij voorbeeld de botanische tuin Karolina en de Bukovac grotten. De sculpturen in de Bukovac grotten zijn indrukwekkend en met de belichting worden ze sprookjesachtig. In de botanische tuin zijn alle bloemen en planten bij elkaar gebracht die je hier in het landschap ook verspreid tegen kunt komen. Echt prachtig! En ook wat betreft de fauna komen we dit keer niks te kort. Vlak voordat we Delnice bereiken, worden we gadegeslagen door een herten-familie. Ook zij genieten van de zonnige dag; het zij ook hen gegund. Als we in de late namiddag weer terugkomen in ons hotel, assisteert Bojan ons nog even bij het bestellen van passende wijn bij ons menu. Een Plavac Mali moet het zijns inziens zijn. Later aan tafel blijkt dat hij gelijk heeft. Een mooie, donkerrode, krachtige rode wijn die prima past

KROATIË

DE KUPA RIVIER

In de verte horen we het geritsel van wilde zwijnen. De edelweiss. Ook hier in Risnjak. De sprookjesachtige bron van de Kupa.

bij onze wildschotel. Hotel Bitoraj is wederom een goede gastheer voor ons en moe maar voldaan leggen we ons hoofd die avond in de donzen kussens.

RISNJAK NATIONAL PARK De volgende ochtend zijn we vroeg uit de veren. Gisteren hebben we al even telefonisch contact gehad met Dina. Dina Mina Mic werkt als student/vrijwilligster in het Risnjak Nationale Park. Zij zal ons vandaag begeleiden. We hebben aangegeven zowel de bron van de rivier de Kupa te willen bezoeken als de top van de berg te willen bewonderen. Volgens Dina kan dat als we maar op tijd, wat haar betreft zo vroeg mogelijk, naar het National Park komen. We pakken de toegangsweg vanaf Crni Lug en na ongeveer een kilometer zien we rechts het bezoekerscentrum. Met een kop koffie laat Dina op de kaart zien wat ons vandaag te wachten staat. En... ondanks het feit dat we qua schoeisel en outfit op een en ander zijn voorbereid, roept dit wel vragen op of we dit allemaal wel op één dag redden. Volgens Dina wel, maar indachtig de apparatuur die we meezeulen enerzijds, de atletische gestalte van Dina anderzijds en onze verwachtingen wat 28

betreft het terrein, hebben we zo onze twijfels. Maar we willen Dina natuurlijk niet teleurstellen en we begrijpen maar al te goed dat ze graag zo veel mogelijk van haar trots wil laten zien aan ons ‘journalisten’. Dina is een van de vrijwilligsters die als een soort stage een aantal maanden actief is in het nationale park. Ze woont en werkt in het park en is betrokken bij het onderhoud, verzorging, bouw en reparatie alsmede promotie/marketingactiviteiten. Een echte werkstage dus. Maar ze ziet het echt totaal niet als werk. De passie en betrokkenheid bij het wel en wee van dit nationale park spettert er vanaf. Risnjak National Park is een van de negentien (!) nationale parken in Kroatië. Kroatië is dan ook zeer actief in het beschermen van haar natuurschoon. En terecht. Het park is uitgestrekt. In totaal 63,5 km² en met de Veliki Risnjak een top op 1.528 meter. Edelweiss, gentiaan, alpenrozen, arnica (valkruid) voelen zich in het berglandschap helemaal op hun gemak. Evenals de lynx die z’n naam aan het bergmassief en nationale park heeft ‘uitgeleend’, de wolf, beer en veel verschillende vlindersoorten. Met deze informatie op zak beginnen we aan ons dagprogramma: het ‘het geboortehuis’, de bron van de rivier de Kupa.

296 km lang en vanuit de bron hier in Risnjak National Park stroomt de rivier uiteindelijk bij de stad Sisak in de rivier de Sava. De bron ‘voedt’ de rivier met ca. 1.200 liter water per seconde. Water dat vanaf 86 en 57 meter diepte omhoog komt en een temperatuur heeft van ca. 7 graden Celsius. De route naar de bron is comfortabel en zorgt niet voor grote uitdagingen. Dus ook goed te doen met kinderen. We lopen door de bossen totdat ineens bij een prachtig groenblauw gekleurde rivier opduikt: de Kupa. Deze blauwgroene kleur doet ons denken aan de kleur van de So a-rivier die we in Slovenië eerder volgden. Deze kleur is toch weer heel anders dan de kleur van de bergrivieren en -meren in Alpenlanden als Oostenrijk. We lopen stroomopwaarts totdat we bij een soort meertje uitkomen waar ineens een bijzondere, haast mystieke mist over het water hangt. We hebben de bron bereikt. Wat een mooi – sprookjesachtig zou je kunnen zeggen – gezicht! Tijd voor foto’s en een rustmoment waarbij we luisteren naar het natuurlijk geluid van de bossen om ons heen. Veel rust gunt Dina ons echter niet…

MOUNT RISNJAK Dina heeft met een van de park rangers geregeld dat hij ons op de terugweg oppikt en een stuk verder, aan de andere kant van het park, weer dropt. Hier kom je niet meer op terug en nu lijkt het alsof het niet is gebeurd...Bij het begin van een wandelroute richting de Josip Schlosser Klekovski berghut. De berghut is vernoemd naar Josip Klasancije Schlosser pl. Klekovski (1801–1882) was een Kroatische arts, alpinist en botanicus. Hij heeft vele (kilo-)meters hier in het gebergte gemaakt en daarbij ook veel gepubliceerd over de flora in dit gebied. Bij de start zien we een stenig wandelpad dat bijna loodrecht omhoog loopt. Volgens Dina wordt het daarna een stuk beter. Een statement dat ze in de opvolgende twee uren nog tenminste vijf maal zal herhalen. Hier hadden we niet op gerekend. Het pad en de klim op zich valt

KROATIË

Eenvoudig begaanbaar is het wandelpad niet. Het uitzicht is meer dan de moeite waard.

mee, maar de kostbare apparatuur die we bij ons hebben zorgt toch voor de nodige, extra zweetdruppels. Omhoog kost alleen extra energie, maar we moeten straks ook weer omlaag. En dan kan het gewicht en de onvermijdelijke vermoeidheid ons toch wel wat problemen bezorgen. De bossen om ons heen zijn echter prachtig en de tocht over de grote stenen heeft ook wel iets spannends. Onderweg stoppen we een paar keer voor wat slokken water en een stuk fruit. Met de verhalen van Dina over haar werkzaamheden en de samenwerking met de rangers komen we steeds dichter bij het punt waar we naar toe wilden. Eindelijk zien we een ‘rand’ die

hoop geeft op het eindpunt. En ja, als we die bereiken valt alle moeheid gelijk van ons af. Wow, wat een uitzicht! Wat een majestueus uitzicht! We zoeken een plek op en de volgende dertig minuten genieten we van dit moment en de indrukken van het omringende landschap. We waarderen Dina’s vasthoudendheid nu veel meer; dit hadden we echt niet willen missen! Dina blijft echter een ‘strenge’ gids. We moeten terug om op tijd, voor de donkerte invalt, weer beneden te zijn. Dat klinkt een beetje vreemd nu de zon ons nog volop toelacht, maar het idee om op het rotsige pad in de donkerte met onze apparatuur onderweg te zijn, zorgt voor voldoende

nieuwe adrenaline om snel onze spullen in te pakken en de tocht naar beneden te maken. En zoals gewoonlijk is de tocht naar beneden een extra aanslag op de knieën. Maar… eenmaal weer safe and sound beneden zijn we heel erg blij met deze belevenis. Door en met Dina hebben we twee van de belangrijke juweeltjes van Risnjak National Park op een en dezelfde dag kunnen zien. We hadden hier nog veel langer kunnen blijven en meer willen doen. Maar ja… een andere keer misschien.

DE (TERUG-)REIS Zoals ons op de heenreis al duidelijk was geworden is alles op de luchthaven Franjo Tudman goed georganiseerd en overzichtelijk. Ook het afleveren van de huurauto, check in en controle zijn de volgende dag heel comfortabel. En we zijn natuurlijk heel, heel erg blij met de ruimte (extra beenruimte) die luchtvaartmaatschappij Croatian Airlines nog steeds in haar toestellen hanteert. De Risnjak-tocht hebben we letterlijk nog in de benen. Ook dit deel van onze trip naar Kroatië was een bijzondere ervaring. Heel anders dan de ervaringen en belevenissen op het eiland RAB, maar zeker niet minder mooi en indrukwekkend. We hebben kennis gemaakt met de veelzijdigheid en diversiteit van de Kvarner-regio en wat ons betreft: dit smaakt naar meer…

INFO: www.tz-fuzine.hr www.bitoraj.hr www.np-risnjak.hr www.kvarner.hr www.croatia.hr 29

HET SPOOR VAN DE ENZIAN Onderweg in het wandelparadijs Salzburgerland

Salzburgerland , Oostenrijk

Het SalzburgerLand kent 7.200 km aan gemarkeerde wandelroutes. De diversiteit is daarbij zo groot dat elke wandelaar – ongeacht conditie - comfortabel onderweg kan zijn en uitgebreid van de gezonde berglucht en het prachtige landschap kan genieten. Een specifieke aanrader: de Salzburger Almenweg. TEKST: ADRI ULFMAN; BEELDEN: SALZBURGERLAND TOURISMUS 30

et geluid van kabbelend water in de vele beken, de geur van frisgroen gras, het zoemen van de bijen en het geluid van de koebellen begeleidt wandelaars onderweg. In combinatie met de impact van het indrukwekkende berglandschap komen wandelaars ’s avonds, zoals het heet ‘moe maar voldaan’, aan in een van de (berg-)hutten of luxere hotels waar je zowel letterlijk als figuurlijk warm onthaald en verwend wordt met regionale specialiteiten en gerechten. Zo kun je karakteristieken van de Salzburger Almsommer het beste beschrijven.Vanaf half mei brengen de boeren hun koeien weer naar de Almen. En net als de Almabtrieb in september – de koeien worden dan weer naar

SALZBURGERLAND

Op de Präau-Hochalm in Dorfgastein Genieten met de hele familie van regionale spe cialiteiten

TIP Voor liefhebbers is er een speciale herinnering te koop: de Almenweg-speld: brons (1 etappe); zilver (5 etappes), goud (10 etappes) en diamant (alle 31 etappes). Verkrijgbaar tegen inlevering van de stempelkaart en bij betaling van € 4,50 - € 3,50 als je de Gästekarte (deze krijg je bij het inchecken in je hotel of appartement) laat zien - bij elk ‘VVV-kantoor’ in de Pongau-regio.

beneden gehaald - wordt ook dit gevierd. Op 16 juni bijvoorbeeld op de Loosbühelalm in het Grossarltal. Een bijzonder evenement dat zeker de moeite van een bezoek waard is, mocht je in de buurt zijn. Maar de Almsommer wordt gelukkig op meerdere plaatsen en momenten in het SalzburgerLand gevierd. Bijna elk dorp besteedt wel aandacht aan dit fenomeen. Grote kans dat je in deze periode daarom iets mee kunt pakken van deze traditie.

WANDELEN OVER DE SALZBURGER ALMENWEG In het SalzburgerLand zijn verschillende meerdaagse wandeltochten uitgestippeld voor de liefhebbers. Wandeltochten die absoluut prachtige avonturen, ontmoetingen en belevenissen

opleveren. De Enzian (blauwe gentiaan) is het symbool van deze populaire meerdaagse wandeltochten en vergezelt al meer dan 10 jaar de wandelaars op hun wandeltocht door de Pongau-regio. Met plaatsen als Bischofshofen, Filzmoos, St. Johann in Salzburg en Flachau is het een gebied dat in Nederland enige bekendheid geniet. De 31 dag etappes van de Almenweg hebben allemaal een eigen, specifiek karakter. Een aantal loopt door een glooiend groen landschap en andere langs grillige rotswanden. En daarmee is er voor elk niveau wandelaar, maar ook voor elke ‘dag-stemming’ wel een passende etappe te kiezen. Voor diegenen die op zoek willen naar culinaire regionale specialiteiten zijn er specifieke etappes uitgestippeld voor ‘genieters’. Maar ook voor ‘kruidenliefhebbers’ en voor ‘panoramafreaks’ zijn passende etappes op de website te vinden.

173 ALMSOMMER HÜTTEN Op de routes van de verschillende etappes kunnen wandelaars een tussenstop, een Einkehr, inplannen bij een (of meerdere) van de 120 Almhütten. Deze maken deel uit van een gezelschap van in totaal 173 gecertificeerde Almsommer-hütten in de regio en staan garant voor een oorspronkelijke, zeer authentieke almbeleving. Daarbij worden er vaak ook specifieke doelgroepen aangesproken. De Kinder-Almen bijvoorbeeld zijn gemakkelijk bereikbaar met de kinderwagen via goed begaanbare wegen en zijn speciaal ingericht met kinderboerderij, natuurspeelplaats en/of waterwereld, zodat het kroost zich geen moment hoeft te vervelen. En voor kunst & cultuur fans zijn er specifieke Kunst & Kultur-Almen. De Salzburger Almenweg is daarmee een prima vertrekpunt voor een zeer gevarieerde wandelvakantie. Meer informatie: www.salzburgerland.com/nl

De Salzburger Almenweg

wandelkilometers

31 DAG

ETAPPES 25 MOEILIJKHEIDSGRADEN

beginner/families ervaren bergwandelaars

langs 120 Almhütten

05 km

21 km

ETAPPE

KORTSTE

LANGSTE

9 0% van de route ligt op meer dan 1.000 meter hoogte 31

REFORMATOR en Nationale Held

De Reformatie heeft Europa in de zestiende eeuw in Europa verschillende gedaanten gekend. De Routes of Reformation kop pelen wandelen fietsroutes door prachtige regio’s met plekken die een belangrijke rol in de Reformatie hebben gespeeld. TEKST ADRI ULFMAN BEELDEN ROUTES OF REFORMATION, SHUTTERSTOCK

e gemene deler van alle reformatorische bewegingen was de wil om de bestaande, kerkelijke machtsinstellingen te veranderen. De impact ging echter vaak veel verder. O.a. in Slovenië zorgde het werk van reformator Primož Trubar dat het volk een eigen identiteit kreeg. De Routes of Reformation geven ons daarmee een extra reden om het prachtige landschap van Slovenië weer eens op te zoeken en nader kennis te maken met deze reformator.

PRIMOŽ TRUBAR. Net als Luther waren de ouders van Primož Trubar (1508- 1586) niet welgesteld. Z’n vader wilde dat hij priester werd en stuurde hem daarom naar de priesteropleiding in Salzburg. In 1524 ging hij studeren in Wenen, waar hij in 1529 tot priester werd gewijd. Na zijn terugkeer in thuisland Slovenië kreeg hij de geschriften van Luther en enkele Zwitserse hervormers in handen. En dat zorgde voor een omwenteling in zijn prediking. Rond 1540 leidde hij het Avondmaal in, wat de rooms-katholieken als ‘het werk van een protestantse voorganger’ beoordeelden. In 1547 werd Trubar verbannen en geëxcommuniceerd door de rooms-katholieke kerk. Een van Trubar’s grootste verlangens was om boeken te hebben in de taal van zijn landgenoten. Hij zag wat Luther voor de Duitsers deed door niet alleen de Bijbel in de Duitse taal te vertalen, maar ook andere theologische werken, en hoe deze de christenen toerustten en aanmoedigden in hun geloof. Hij wilde hetzelfde doen voor de bevolking van Slovenië. Het probleem voor hem was dat het Sloveens nog geen literaire taal was. Primož Trubar 32

ROUTES OF REFORMATION

De blauw groene Soca-rivier is een ‘must see’ in Slovenie Ook de Sloveense euro werd van zijn beeltenis voorzien Velenje Castle Ljubljana

Het ontbrak aan veel basiselementen zoals consistente spelling en consistente grammatica. Hij moest zelfs een Sloveens alfabet maken. Met een welhaast bovenmenselijke inzet wist hij na verloop van een paar jaar het Nieuwe Testament in de Sloveense taal te publiceren. Primož Trubar publiceerde in totaal 22 boeken in de Sloveense taal. In een van de boeken citeerde hij in de inleiding Romeinen 14:11: ‘Elke tong zal God belijden’. In Slovenië heeft Primož Trubar de status van nationale held gekregen. Boeken, munten, herdenkingen en zelfs tv-programma’s zijn aan het leven en werk van deze reformator gewijd.

SLOVENIË De republiek Slovenië kent vele prachtige plekken voor alle soorten outdoor-liefhebbers. De Soca Vallei, het meer van Bled en van Bohinj in Triglav Nationale Park, de Adriatische kuststrook bij Piran en natuurlijk ook de hoofdstad Ljubljana en directe omgeving zijn absolute hotspots. Er kan uitgebreid gehiked worden en is het volop genieten van het prachtige natuurlandschap en alles wat dit voortbrengt. De Routes of Reformation brengen ons naar het stadjes Velenje, Šalek en Murska Sobota. Alle plaatsen liggen ten noordoosten van Ljubljana. In de stad Velenje bestaat de top-3 ‘must see’ uit de Jama Pekel (de helle-grot), het (mijn) museum Premogovništva en de resten van de verzonken stad in het meer. Met een bezoek aan Velenje-Castle, de kerk Sv. Andrej in Šalek en de Evangelische Kerk in Murska Sobota krijgen we een beter inzicht in het leven en het werk – plus betekenis - van hervormer Primož Trubar. En in combinatie met de indrukken van en de belevenissen in het natuurschoon van Slovenië wordt het ongetwijfeld een trip die een onuitwisbare indruk achterlaat. Meer informatie: www.reformationroutes.eu

wereldstad & wandelstad

BERLIJN

Berlijn, in dertig jaar uitgegroeid van symbool van een verdeelde wereld tot een bruisende wereldstad waar cultuur, vertier en historie voor het opscheppen liggen. En een stad waar je ook nog eens fantastisch kunt wandelen, omdat de beziensÂ waardigheden en interessante stadsdelen nĂŠt niet te ver van elkaar liggen. Ode aan de stad waar op 9 november, dertig jaar geleden, De Muur viel. TEKST: PAUL VAN BODENGRAVEN BEELD: VISITBERLIN

e zou er bijna weemoedig van worden, het was een moment waarvan je ook na bijna dertig jaar nog precies weet waar je was toen De Muur viel. Het ongeloof dat hetgeen wat ondenkbaar leek zich toch voltrok. Het ultieme symbool van een repressief regime dat letterlijk door de bevolking omver werd getrokken: de gehate Mauer die van 13 augustus 1961 tot 9 november 1989 West- en Oost-Berlijn van elkaar scheidde. De scheiding van westers kapitalisme en Oost-Europees communisme, dat daarna net zo snel in elkaar klapte als De Muur zelf. Anders dan de andere grote wereldsteden in Europa is Berlijn relaxter, vriendelijker, gemoedelijker en beter te overzien. Een stad die je prima per fiets kunt verkennen zonder voor je leven te hoeven vrezen in het chaotische verkeer. En die zich prima te voet laat ontdekken.

CITY WALKING

Het stuk Muur dat door kunstenaars is beschilderd Relaxen in het gras voor de Reichstag

Maar Berlijn is meer dan de Muur, gelukkig maar. Want hoezeer die ook heeft bijgedragen aan de historie van de stad, het is uiteindelijk het symbool van een tijd waarin veel mensen onder zeer moeilijke omstandigheden hebben geleefd. Volkspark Friedrichshain, Tiergarten Park, Wannsee; groene oases in de stad waar je even kunt bijkomen van alle indrukken en de rust van stadse natuur kunt ervaren. Tussen de bedrijven door kun je er prima pauzeren en van een kop koffie genieten, mensen bekijken en je route plannen naar de volgende bezienswaardigheid.

MUSEA

DE MUUR Wie het spoor van de Muur wil volgen zal daar flink zijn best voor moeten doen. Het overgrote deel van de ruim 45 km lange scheiding tussen Oost- en West-Berlijn is verdwenen. In de grote haast om van het gehate symbool af te komen ging men voortvarend te werk. Anno 2019 is er nog maar op een paar plaatsen een stuk te zien. Het bekendste en langste overgebleven fragment (1.316 meter) van de Muur staat langs de oever van Spree aan de Mühlenstraße in Friedrichshain, tussen het Ostbahnhof en de Oberbaumbrücke. Al snel na de val van de Muur werd dit stuk beschilderd door internationale kunstenaars. Nu is het een monument. In het centrum van de stad is circa acht kilometer van het traject van de Muur gemarkeerd met een dubbele rij donkere kinderkopjes.

Als het weer een keer niet mee zit, kun je je heil zoeken in een of meer van de talloze musea in de Duitse hoofdstad. Bijvoorbeeld in het Menschen Museum, met echte geprepareerde lichaamsdelen. Als je maag het dan nog aankan, kun je door naar het Deutsches Currywurst Museum, waar je niet alles leert over de historie van het befaamde worstje, maar er ook eentje (of meer) kunt proeven. Kunst- en cultuurliefhebbers komen aan hun trekken op het museumeiland, waar vijf staatsmusea zijn te vinden: Alte Nationalgalerie, Altes Museum, Bode-Museum, Neues Museum en het Pergamonmuseum. Jaarlijks bezoeken meer dan een miljoen mensen het museumeiland, dus reken niet op lege zalen en slapende suppoosten.

KERKEN Nog een goede reden om door de stad te zwerven zijn de kerken van Berlijn. Natuurlijk ga je kijken bij de Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche, de geblakerde ruïne die als anti-oorlogssymbool is blijven staan in de binnenstad. Maar breng ook een bezoekje aan de Berliner Dom (ingewijd in 1905), de Deutscher Dom (ingewijd in 1708) en de Französischer Dom (ingewijd in 1705).

2019: 30 JAAR VAL VAN DE BERLIJNSE MUUR

De enorme muur die Berlijn 28 jaar lang in Oost en West verdeelde, viel op 9 november 1989. Deze dag is een van de belangrijkste in de geschiedenis van Berlijn en wordt door velen beschouwd als de gelukkigste dag van hun leven, toen zij familie en vrienden in de armen konden vallen. 30 jaar later wordt deze gebeurtenis gevierd met een spectaculair program ma in de hoofdstad. Het grote, een week durende festival 'Zum Mauerfall' vindt plaats van 4 tot 10 november en biedt een gevarieerd programma met tal van concerten, tentoonstellingen en thea tervoorstellingen. Langs de 'Route van de revolutie' wordt op zeven originele locaties belangrijke historische gebeur tenissen uit 1989/90 herdacht worden. Vanaf de Alexanderplatz via de Bran denburger tot aan de Kurfürstendamm zullen historische beelden, films, objec ten en vele andere objecten impressies geven van de gebeurtenissen tijdens de val van de Berlijnse muur. Meer informatie over de geschiedenis van de Berlijnse muur: https://about.visitberlin.de/presse/ pressemitteilungen/die-berliner- mauer-geschichte-im-ueberblick

CITY WALKING

Vergaap je aan de koepel en constructie van de St. Hedwigs-Kathedrale (ingewijd in 1773), de belangrijkste Katholieke kerk van Duitsland en vergeet niet de St. Nikolaikirche, 800 jaar geleden ingewijd en daarmee de oudste kerk van Berlijn.

BEKENDE GEBOUWEN De Brandeburger Tor, de Rijksdag – waar het Duitse parlement zetelt – met zijn glazen koepel, het Kronprinzenpalais; allemaal plaatsen die prima te belopen zijn en die je niet wilt missen als je Berlijn bezoekt. Of ga naar Oost-Berlijn en bezoek de Alexanderplatz. Vernoemd naar de Russische Tsaar Alexander I was dit het centrum van het voormalige Oost-Duitse stadsdeel. En hoewel het tegenwoordig heel westers aandoet, zie je nog altijd de sporen van de communistische tijd. Al is het maar in de paar hoogstandjes van Oost-Duitse architectuur die hier nog steeds aanwezig is. Bijvoorbeeld aan de Karl-Marx Allee, de brede laan tussen de Alexanderplatz en Frankfurter Tor waar kolossale appartementengebouwen in een megalomane stijl zijn neergezet voor de toenmalige machthebbers. Breng meteen een bezoekje aan de 365 meter hoge Fernsehturm. Die werd in de jaren ’60 door de Oost-Duitsers gebouwd om te laten zien aan het westen wat een modern en geavanceerd land de verder straatarme DDR wel niet was. Nu is het een landmark voor de hele stad geworden en vrijwel overal zichtbaar.

STADSWANDELINGEN www.walkthecity.eu: Een fraaie tocht langs de belangrijkste hoogte punten, 5,4 km www.reisroutes.be: Twee tochten; een algemene stadswandeling van 7,9 km, plus een thema wandeling over de Muur van 14,1 km www.reisroutes.be: www.groenewissel.nl: Een verrassen de groene stadswandeling rond het riviertje de Spree, 12 km

MEER MUUR Vooruit, we gaan het toch nog even over De Muur hebben. Bezoek Check Point Charlie en het direct daarnaast gelegen Mauermuseum. Of wandel naar de Gedenkstätte Berliner Mauer in de Bernauer Strasse dat bestaat uit een stuk van de originele Muur, die hier zo dicht bij de huizen werd geplaatst dat de mensen er vanuit het raam overheen probeerden te springen en zo de dood vonden. In het erbij gelegen documentatiecentrum leer je van alles over de historie van de Muur en kun je een blik werpen in de voormalige militaire zone, met wachttoren. Zo’n wachttoren kun je ook bezoeken in de buurt van de Potsdammerplatz, in de Erna-Berger-Straße. In de voormalige gevangenis Hohenschönhausen werden in de jaren ‘50 en ’60 (vermeende) tegenstanders van het communisme opgesloten en ondervraagd. Nu is het een museum en kun je er rondkijken in de cellen. Van verdeelde stad is Berlijn in dertig jaar omgetoverd tot een bruisende wereldstad, zonder zijn sporen van een tragische tijd al te veel uit te wissen. Een stad die zich ervoor leent om te voet ontdekt te worden, omdat er zoveel te zien is, op redelijk beloopbare afstand van elkaar. Een stad met historie en veerkracht. Laat het dertigjarig jubileum van geen-Muur (want dat is tenslotte pas echt een goede reden om een feestje te vieren!) een mooie aanleiding zijn voor een nieuwe bezoek!

November 1989: Soldaten bewaken de Muur, vlak voordat hij definitief omgaat Volkspark Friedrichshain, perfecte pauzeplaats

In zes dagen en evenzovele etappes in totaal 75 kilometer afleggen en daarbij 4.643 hoogtemeters overbruggen. Op het eerste gezicht klinkt het heftig. Maar… wie de routes nader bekijkt en ziet hoe een en ander is georganiseerd, wordt al snel duidelijk dat de Gastein Trail zeker niet bovenmenselijk is. De deelnemers kunnen bovendien rekenen op zeer verschillende, bijzondere en avontuurlijke belevenissen en ervaringen. TEKST ADRI ULFMAN BEELDEN GASTEIN TOURISMUS

GASTEIN TRAIL

IEDERE STAP is een nieuwe belevenis

GASTEIN TRAIL

e drie dorpen: Dorfgastein, Bad Hofgastein, Bad Gastein (Bad Gastein tezamen met Sportgastein en Böckstein) worden heel vaak onder één noemer geschaard: Gastein. Aangezien de dorpen geografisch als een soort kralenketting aan elkaar geregen lijken te zijn en alle dorpen de component Gastein in de naam hebben, is het niet vreemd dat ze daarom in één adem worden genoemd. Maar... de onderlinge verschillen zijn vele malen groter én meer dan de overeenkomsten. En deze veelzijdigheid maakt het geheel zo boeiend. Wie naar Gastein komt, kan zich voorbereiden op een grote Vielfalt aan indrukken, ervaringen en belevenissen. En de Gastein Trail is een hele mooie, nieuwe ‘gids’ voor een ontdekkingsreis door dit dal. Ruisende alpenweiden, indrukwekkend berglandschap en mondaine, charmante promenades en lieflijke wandelpaden zorgen voor een telkens weer wisselend decor dat uniek mag worden genoemd.

WANDERGÜTESIEGEL Oostenrijk kent een speciaal wandelkeurmerk. Dit keurmerk is in de gebieden erg gewild. Het is namelijk het resultaat van een geslaagde proeve waarin infrastructuur, bewegwijzering, diverse voorzieningen waaronder informatie- en ook het aanbod van verschillende speciale arrangementen voor wandelaars wordt gekeurd. Dit Wandergütesiegel kan daarmee als een garantie worden gezien dat het gebied alles in huis heeft om het de (berg-)wandelaar naar de zin te ma-

Ook onderweg passeer je watervallen Rust moment met prachtige vergezichten

Ankogel 3.252 m

Tischlergruppe

Schareck

3.003 m

Sportgastein 1.590 m Graukogel 2.492 m

lau

fta l

Miesbichlscharte 2.237 m

Böckstein

Kö tsc

Stubnerkogel

Bad Gastein 1.002 m

tal

2.246 m

Kötschachtal

r ta

Gadaunerer Hochalmen

Gamskarkogel 2.467 m Schlossalm

Bad Hofgastein

Gastein Trail

860 m

3.123 m

ken. Natuurlijk wordt dit keurmerk ook door de lokale gastronomie aangegrepen om speciale voorzieningen en services in hun aanbod te presenteren en sommige hotels en resorts introduceren zich dan ook als echte specialisten.

EERSTE ETAPPE IS GELIJK RAAK De uitdaging van dag 1 van onze kennismaking met de Gastein Trail: 13 kilometers met 1.396 hoogtemeters. Onze eerste etappe is ook de officiële eerste etappe. Het startpunt ligt in het meest noordelijk gelegen Dorfgastein. Vanaf de startplek Unterberg wandelen we door de weiden van de Amoser Alm waar de aanwezige koeien ons met belangstelling volgen tijdens het passeren. Het wandelpad is goed begaanbaar en kost ons niet veel inspanning. We kunnen op deze eerste kilometers derhalve nog van alles en nog wat met elkaar bespreken; heel ontspannen! De Stoffalm is de eerste echte eyecatcher die we passeren. Dit zou je als een echte biotoop kunnen zien. Alles is hier authentiek en schijnbaar onaangeroerd. En als we om ons heen kijken en het machtige natuurlandschap op ons in laten werken, voelen we de stress uit ons lichaam vloeien. Nu al, en we zijn pas net gestart! Als we verderop de Drei Waller-kapel in zicht krijgen hebben we de langste klim van deze eerste etappe al bijna geschafft. Na de Rauchkögerl waar het Salztal een heel ander, afwijkend panorama aan ons presenteert (anders dan het uitzicht op het Gastein(er)-tal) beginnen we op 1.810 meter boven de zeespiegel aan een heuse bergwandeling over glooiende bergkammen. Indrukwekkende vergezichten en spectaculaire panorama's liggen aan onze voeten. In de verte torent de machtige Bernkogel boven alles uit en bij het Papernigkruis pakken we ons laatste rustmoment voordat we de afdaling inzetten. Via de Bettlersteig komen we uiteindelijk op de Heinreichalm. Het steile graslandschap zorgt voor een paar ‘glijers’ en dus is voor het vervolg voorzichtigheid geboden. Hier op de Heinrichalm, op 1.688 meter hoogte, overnachten we in de berghut. En om de dag in stijl af te sluiten, spreken we aan het einde van de middag nog even de laatste restanten energie aan om op de top van de Tagkopf te genieten van de zonsondergang. Wat een begin van een bijzondere trip!

BERGJE OP EN BERGJE AF

2.033 m

Dorfgastein

830 m

Bernkogel 2.325 m

Unterberg

Fulseck

De tweede etappe is er één van 10 kilometer met 579 meter omhoog en een bijna gelijk aantal - 645 hoogtemeters - weer omlaag. We beginnen aan de tweede etappe met een ‘bezin-momentje’ waarin we het uitzicht op het omringende, prachtige berglandschap nog eens extra op ons in laten werken. En vervolgens gaan we op weg. Op het eerste deel van de klim passeren we de charmante Heinreich-kapel. Bij elke stap (ver-)zinken we verder, dieper in de stilte die hier, hoog in de bergen, ons helemaal lijkt op te slokken. Op onze doortocht door verschillende weiden worden we vergezeld door koeien die - naar het zich laat aanzien - onze aanwezigheid tolereren, maar ook weer blij zijn als we uit het zicht verdwijnen. Het pad loopt door verschillende beken en stromen. Gelukkig hebben we

INFORMATIE astein ligt 100 km G verwijderd van Salz burg; 180 km van Inns bruck en 220 kilome ter van München. Gastein is goed bereik baar per trein. Op locatie brengen bus sen je op elk gewenst startpunt en vanaf het eindpunt weer terug, dicht in de buurt van je hotel of resort. www.gastein.com

bij de keuze van onze wandelschoenen speciaal gelet op de waterdichtheid. De omringende bossen zorgen voor speciale geuren en deze worden versterkt door het gras, de bloemen en kruiden in de alpenweiden waar we vervolgens doorheen trekken. Als eerste de Woelfalm, daarna de Gröbneralm en de Walchalm. Overal horen we het 'ge-muuuh' van de grazende koeien. We voelen dat het wandelpad gestaag omhoog loopt en uiteindelijk wordt de inspanning beloond met het uitzicht op - in de verte - de dorpen Bad Hofgastein en het iets verder gelegen Bad Gastein. En daarachter gloort het landschap van het Nationalpark Hohe Tauern. Deze tweede dag heeft weer bijzondere, maar tegelijk ook geheel andere indrukken opgeleverd.

GASTEIN TRAIL

EXTREEM (EN) VERWENNEN Voor onze derde dag hebben we de officiële vierde etappe uitgezocht. Een etappe met opnieuw een heel ander gezicht. Als eerste laten we ons met de Schlossalmbahn op hoogte brengen.De omgeving van het hooggelegen Hofgasteiner Haus zorgt instant voor een speciale start van de dag, opnieuw zien we een heel ander Gasteinertal. Een vaste tred is hier beslist noodzakelijk en hoogtevrees totaal ongepast. De Hermann Kreilinger Steig is een heuse uitdaging! En of het door de concentratie of inspanning komt weten we niet, maar als we op de tegenoverliggende alpenweiden kijken, dwalen onze gedachten af naar zelfgemaakte bacon, boter en kaas in plaats van de dieren, bloemen en grasweiden die we hier in werkelijkheid zien. De hoogte en de inspanning maakt de zogeheten Almjause nog aantrekkelijker. Met een zacht zomerwindje in de rug en de geur van vers gemaaid gras dat kriebelt in onze neus wandelen we verder door weelderige bergweiden richting de Gadaunerer Hochalmen. Vanuit dit ‘Almdorf’ hebben we vervolgens een prachtig uitzicht op de indrukwekkende Türchlwand en de Siebenpitz. Volgens het boekje zou deze etappe 256 meter omhoog en 1.097 meter omlaag verlopen en dat merken we ook! Enerzijds verbruiken we voelbaar minder energie op

GASTEIN TRAIL

“6 dagen onderweg in het Gasteinertal. Elke dag is anders.” deze kilometers, maar... de aanslag op onze knieën en beenspieren is ook duidelijk merkbaar. De afdaling naar Angertal leidt door dichte sparrenbossen, die een welkome afkoeling bieden op warme zomerdagen en de lucht vullen met de geur van bomen, paddenstoelen en mos. Beneden aangekomen passeren we het architectonisch fraaie Ski Centrum Angertal. Heel even dwalen onze gedachten af naar de winter. Het zal hier ongetwijfeld ook in de de winter best goed toeven zijn. Daar moeten we het vanavond tijdens het avondeten maar eens over hebben!

VERVLOGEN TIJDEN IMPONEREN NOG STEEDS Het nationale park Hohe Tauern is het decor van onze laatste en de officiële 6e etappe. Deze laatste, afsluitende, dag en etappe, moet ook de meest ontspannen zijn. Vlak na de start volgen we de oude Nassfeldstraße, ooit een belangrijke verbindingsweg voor handel en mijnbouw in de richting Böckstein. Bärenfall, Schleierfall en Kesselfall; indrukwekkende natuurspektakels dwingen ontzag en respect af. De route lijkt ook wel een reis door de tijd. Terwijl we door stromend smeltwater worden begeleid doen ontelbare relikwieën denken aan het mijnbouwtijdperk. Ook de Eerste Wereldoorlog heeft hier zijn sporen nagelaten. We trekken over de Russen Brücke - vernoemd naar de Russische krijgsgevangenen die de brug bouwden - en gaan verder richting het themapad van de Gasteiner Heilstollen.Een andere, historische karakteristiek van dit gebied. Gastein is van oudsher (ook) bekend vanwege de radon-therapie, vooral heilzaam bij reumatische ontstekingen van het bewegingsapparaat, de luchtwegen en de huid. De voormalige mijngangen zijn de belangrijkste leveranciers van het radon dat voor de kuren werd en wordt gebruikt. Rondom dit fenomeen is in Gastein een uitge40

breide wellnes-infrastructuur gebouwd. Op zich best een mooie combinatie met de wandel-belevenissen. We passeren de vroegere smelthut en kruittoren van Altböckstein. Wat ooit een stad zou worden, is nu een architectonisch juweeltje uit lang vervlogen tijden: de stad Böckstein die niet veel verder dan ontwerp op papier kwam. Het Montan museum, de fonteinen en het jachtslot Czernin bepalen het gezicht van deze bezienswaardigheid. Bij de hoger gelegen bedevaartkerk Maria zum Guten Rat, kijken we nog een keer om voor een laatste blik op Böckstein, voordat we via de Keizerin Elisabeth Promenade richting Bad Gastein trekken. De prachtige Belle Epoque-huizen, steile berghellingen en de imposante waterval in het centrum belichamen wat eens keizers, vorsten, geleerden en andere vooraanstaande wereldburgers naar deze plek trok. Bekend door het helende thermale water, ontwikkelde het Gasteinertal zich tot een heuse hotspot. Langs de Elisabethquelle, een van de grootste reservoirs met thermaal water, en vervolgens de Preimskirche gaat het pad verder via de Kaiser Wilhelm Promenade. Hier hebben we een prachtig uitzicht op het landschap tussen Bad Gastein en Bad Hofgastein. Via de Gasteiner Höhenweg komen we vervolgens steeds dichter bij de finish van onze Gastein Trail belevenis. Op weg naar het laatste hoogtepunt op de route van deze laatste dag - de waterval in de Gadaunerer Schlucht - passeren we rustieke bergboerderijen en keurig bebouwde akkers. De waterval geeft ons een laatste bezinningsmoment. We nemen afscheid van het bijzondere en prachtige natuurspektakel dat we in de afgelopen dagen hebben mogen ervaren. In Bad Hofgastein sluiten we onze Gastein Trail af. We pakken een terrasje en genietend van de avondzon laten we de afgelopen dagen nog eens uitgebreid de revue passeren.

Op de Kreilinger Steig is het opletten geblazen.

TRAIL PACKAGE overnachtingen half 4 pension in een hotel 3 overnachtingen met ontbijt in de almhütten onderweg vervoer met taxi en/of bus naar en van het respectie velijke starten eindpunt van de etappe (gratis) parkeerplaats voor de auto. Arrangementen vanaf € 429,50 per persoon (excl. de gebruikelijke toeristen belasting)

NIEUWS

TOP 10 VAKANTIELANDEN: VOORAL EXOTISCH

Ieder jaar zet Lonely Planet de vakantiebestemmingen van het jaar op een rijtje. Ze zijn altijd goed in het bij elkaar harken van exotische bestem mingen en ook in dat opzicht ziet de lijst voor 2019 er vertrouwd uit.

1 2 3 4 5

Sri Lanka Duitsland Zimbabwe Panama Kirgizië

6 7 8 9 10

Jordanië Indonesië Wit-Rusland Sao Tomé & Principe Belize

Mocht de portemonnee of agenda het dit jaar niet toestaan om naar Panama of Sao Tomé af te reizen, dan hebben wij ook nog wat tips: Bel gië, Oostenrijk, Denemarken, Zweden, Griekenland en Spanje. Of blijf gewoon in eigen land, daar valt ook veel moois te ontdekken!

Wolven in het land Dit voorjaar werd officieel vastgesteld dat er zich een wolf heeft gevestigd op de Veluwe, omdat hij daar langer dan zes maanden verbleef. Daarmee is de wolf weer officieel een gevestigde diersoort, ook al is hij uit Duitsland afkomstig. En er zwerven nog twee andere dieren rond op de Veluwe, waarmee het aantal ‘officiële’ wolven deze zomer zomaar in een keer op drie kan komen te staan. Als wandelaar heb je niets te duchten van deze dieren. Ze leven ’s nachts en zijn uiterst schuw. Zichtwaarnemingen zijn er nog niet gemeld en het lijkt ook hoogst onwaarschijnlijk dat een recreant een wolf gaat zien, volgens de deskundigen van Wolven in Nederland. De Nederlandse wolven lijken zich voorlopig te beperken tot een dieet van wilde dieren, al hebben ze op weg hier naartoe vanuit Duitsland wel vee aangevallen. Op de Veluwe zelf lijkt voorlopig voldoende voedselaanbod te zijn en hebben zich nog geen incidenten met vee voorgedaan. Wat kun je als wandelaar verwachten? Hooguit een wolvenkeutel op het wandelpad (vaak met resten van botjes en haren erin) of een pootafdruk. Bestudeer dan wel van te voren hoe je die kunt herkennen, voordat je roept “dat je een wolvenpootafdruk hebt gezien”. In de meeste gevallen zal het gaan om een grote hond.

BREXIT: REIZEN NAAR HET VERENIGD KONINKRIJK Het einde van het almaar voortslepende Brexit-verhaal lijkt voorlopig nog niet in zicht. Er is bij het schrijven van dit stukje nog geen akkoord in zicht en de uittreeddatum is voor lopig opgeschoven naar 31 oktober 2019. Of het tot een daadwerkelijke Brexit komt en het Verenigd Koninkrijk definitief uit de EU stapt, is zelfs nog onduidelijk. Maar stel dat het toch tot een Brexit komt, met of zonder deal, wat betekent dat voor het reizen naar het Ver enigd Koninkrijk, wandelland bij uitstek? Wel een akkoord: in de eerder gesloten con cept-deal was afgesproken dat voor reizen van en naar het Verenigd Koninkrijk een over gangsperiode zou komen tot 1 januari 2020, waarin gewoon de ‘oude’ rechten bleven gelden en je dus zonder visum kunt reizen op

je EU-paspoort. Als er alsnog een deal komt voor 31 oktober, zal die overgangsregeling waarschijnlijk worden opgeschoven naar 1 januari 2021. Geen akkoord: als het eerder gesloten conceptakkoord niet wordt goedge keurd door het Britse parlement en de uittre ding gewoon doorgaat op 31 oktober, is er niets geregeld voor reizigers. Het lijkt on waarschijnlijk dat de Britten dan direct een heel systeem van visa en controles hebben opgetuigd, maar je moet er wel rekening mee houden dat het in die situatie lastiger zal zijn om naar de andere kant van de Noordzee te reizen. Wil je toch nog even de paden op en de lanen in in Engeland, Wales of Schotland? Dan is de verstandigste keuze om dat ge woon deze zomer te doen. Let’s go! 41

HET RIVIERLANDSCHAP VAN DE ELBE De biotoop waar niet alleen trekvogels zich helemaal thuis voelen

TEKST ADRI ULFMAN FOTO’S TMB TOURISMUS-MARKETING BRANDENBURG GMBH, SHUTTERSTOCK 42

De Elbe is 1.164 kilometer lang en heeft een stroomgebied van 144.000 km². De bron ligt in Tsjechië en de rivier mondt uit in de Noordzee bij Hamburg. In de strook tussen Potsdam en Hamburg kan het waterniveau meer dan zeven meter schommelen. Daardoor is een bijzonder landschap ontstaan met zandbanken en oeverbossen, waar dieren en planten zich hebben aangepast aan extreme natte of droge omstandigheden.

BRANDENBURG

e navigatie laat ons weten dat we bijna zes uur onderweg zullen zijn en 562 kilometer zullen afleggen alvorens we op onze bestemming arriveren, het dorpje Lenzen in de Duitse deelstaat Brandenburg. Zes uur in combinatie met 562 kilometer betekent dat de route ofwel lang niet altijd over snelwegen zal gaan, dan wel dat onze navigatie een aantal tussenstops incalculeert. Beide opties bevallen ons prima. We hebben namelijk voor de komende dagen geen vast programma en laten gebeuren wat we (onderweg) tegen zullen komen. Heerlijk, die vrijheid en ongebondenheid! In de Duitse deelstaat Brandenburg ligt de stad Berlijn niet alleen geografisch centraal, maar neemt ook een centrale plek in qua breinpositie wanneer de vraag wordt gesteld wie of wat men associeert met deze deelstaat. De hoofdstad is echter Potsdam. Ietwat zuidwestelijker gelegen en in vroegere tijden HET centrum van de Pruisische hoogtijdagen. Alhoewel Potsdam ons een zeer interessante bestemming lijkt, hebben we voor deze reis een heel andere bestemming uitgezocht: het Elbe Flusslandschaft.

ELBE FLUSSLANDSCHAFT Het gebied bestaat uit vier deelgebieden die tezamen in totaal 278.660 ha beslaan en in 1997 de status van UNESCO beschermd (bio) natuurgebied kreeg. Overstromingen, dijken en natuurlijke uiterwaarden hebben hier

een ideale habitat gecreëerd voor talloze weide- en trekvogels. En voor de bever! Die was decennia geleden bijna uitgestorven, maar heeft het gebied inmiddels weer in bezit genomen en wordt gezelschap gehouden door zo’n tweehonderd broedvogelsoorten die zich hier helemaal thuis voelen. Bijvoorbeeld door witte en zwarte ooievaars die in de zomerperiode tot het dagelijks beeld horen, en met een beetje mazzel is hier ook een zee- of visarend te spotten. In de winter gebruiken Noorse ganzen en zwanen het gebied voor rust en overwintering. Kortom, een heuse hotspot voor vogelaars. En een heel ander decor voor onze wandelkilometers dan het berglandschap in de Alpenlanden of de strand- of kuststroken.

BEZOEKERSCENTRUM BURG LENZEN Via de A1 gaan we richting het oosten en bij Osnabrück gaat de route noordwaarts. Net voor Hamburg buigen we weer naar het zuidoosten om vervolgens in Lenzen te arriveren. Het dorpje heeft zo’n 2.200 inwoners en is een soort van ‘poort’ naar het natuurgebied. We overnachten in het bio-hotel dat grenst aan het bezoekerscentrum waar we de volgende morgen onze verkenningstocht zullen starten. We hebben ons thuis weliswaar ingelezen, maar we willen er alles uit halen wat er (potentieel) in zit tijdens deze trip en dan is luisteren naar de lokale expert een goede zaak. Ons bezoek aan het bezoekerscentrum Burg Lenzen draait niet uit op een

Brandenburg, Duitsland

BRANDENBURG

De konigin van het weidelandschap schrijdt voorwaarts. Het bezoekerscentrum Burg Lenzen is een ideaal startpunt. Onderweg even een tussenstop en genieten van de omgeving.

teleurstelling, integendeel. De gids loopt bijna over met tips en adviezen. Informatie over het landschap, bezienswaardigheden en de betere plekken voor het spotten. Op onze (wandel-)kaart kunnen we verschillende kruisen zetten. Met audio-presentaties en computeranimaties en verschillende (antieke) objecten krijgen we een goede inleiding in de bewogen geschiedenis van de stad Lenzen en het omliggende gebied. Vervolgens lopen we bijna ongemerkt het Flusslandschaft binnen. Op een speelse manier worden we hier ingewijd in de wondere wereld van de overstromingsecologie en de bescherming tegen overstromingen. Een speciale vermelding waard is de virtuele reis die je ‘op de rug van’ een zilverreiger kunt maken. Prachtige beelden en een machtig gevoel om het natuurlandschap zo aan je voeten te zien liggen. Deze beelden maar even vasthouden als we straks te voet door het gebied struinen. We sluiten ons ‘intakegesprek’ af met een klim naar de top van de 24 meter hoge, middeleeuwse kasteeltoren. Gelukkig is het licht bewolkt en hebben we vanaf hier een prachtig uitzicht op het landschap. 44

14 KILOMETER RIVIERENLANDSCHAP Bossen die midden in het water liggen en uitgestrekte weilanden waar niet alleen Liebenthaler Wildlinge (of dit paardenras ook een Nederlandse naam heeft is ons niet bekend) in alle rust en vrijheid grazen, maar waar ook een fascinerende verscheidenheid aan – zeldzame - weide- en watervogels een ongestoord, naar het zich laat aanzien, comfortabel leventje leiden. Dat is het decor van onze 14 kilometer lange wandelroute die net buiten het dorp Lenzen start. We lopen o.a. over de Elbe-dijk en worden begeleid met een concert van kikkers en padden en verschillende vogelsoorten. De nieuwe uiterwaarden die zijn ontstaan door het terugschuiven van de Elbe-dijk zijn inmiddels bevolk door hele populaties zeldzame planten en dieren. Uiteraard beklimmen we onderweg de observatiepost . De hoogte daarvan zorgt ervoor dat we een nog beter overzicht hebben over het wel en wee in dit gebied. En daarbij bewijzen onze verrekijkers hun waarde!

RAMBOWER MOOR Een volgend hoogtepunt op onze tocht is de Rambower Moor. Dit circa 450 hectare grote veengebied is het resultaat van intensief gebruik in de afgelopen eeuwen. In het midden ligt het Rambower-meer, omgeven door een brede rietkraag. In de late herfst en de lente gebruiken zo’n 4.000 tot 7.000 kraanvogels dit gebied als slaapplaats. We hadden het advies gekregen om dit punt vooral in de late namiddag te plannen; het liefst zelfs in de vroege avond, want de aanvliegende kraanvogels kunnen dan het beste worden gespot. Zonder ook maar iets af te doen aan de schoonheid van Nederland Waterland en het Nederlandse Groene Hart, moeten we aan het eind van de dag concluderen dat dit gebied toch ook heel indrukwekkend is en dat dat vooral te danken is aan het beheer.

RÜHSTADT

Een bijzondere vermelding verdient nog het nabijgelegen dorpje Rühstadt. Op aanraden van de gids in het bezoekerscentrum gaan we hier voorafgaand aan onze terugreis nog even op bezoek. Rühstadt ligt een kleine 40 kilometer zuidelijker. Het dorp heeft ongeveer 450 inwoners en jaarlijks strijken hier 35 tot 40 ooievaarsparen neer. Rühstadt is daarmee elk jaar weer gastheer voor de grootste populatie ooievaars in Europa. Als de ranke vogels in het voorjaar aankomen, trekt dit behalve vele ornithologen een stroom van toeristen aan. En het dorp profiteert natuurlijk enorm van dit natuurspektakel. Er is (uiteraard) een informatiecentrum dat tegelijk een klein museum is en bij elk huis, gebouw of elke schuur waar een ooievaarsnest is bewoond, staat een informatiebord waarop de hele geschiedenis van aankomst van de vogels, het broedresultaat, en het uitvliegen wordt vermeld en telkens weer wordt bijgewerkt met de nieuwste gegevens. De vogels deert de aandacht blijkbaar niet. En toch zijn ze niet onverschillig. In het jaar 2000 werd een nest door een pelikaan bezet. De roze vogel was ontsnapt uit een dierenpark en was gewend in de nabijheid van witte ooievaars te verblijven. Hij had echter niet gerekend op de kieskeurige Rühstädter-ooievaars, die na enkele dagen een einde maakten aan het verblijf en de pelikaan verjaagden. Een bijzonder moment is wanneer de ouders komen aanvliegen en onder begeleiding van klapperende snavels hun jongelingen voeren en ‘naar bed brengen.’Na nog een paar prachtige foto’s van de ooievaars te hebben gemaakt in het nest op de watertoren, nemen we afscheid van dit interessante natuurgebied.

35 tot 40 ooievaarsparen bepalen het beeld in Rühstadt

Meer informatie: www.reiseland-brandenburg.de www.burg-lenzen.de www.elbe-brandenburg- biosphaerenreservat.de/

SHOPPING

SURF

Op menig menukaart staat het gerecht Surf & Turf; een combinatie van vlees & vis. Klassiek wordt het gemaakt met kreeft en tournedos, maar er zijn natuurlijk tal van andere smaakcombinaties mogelijk. Spiesjes met gamba’s en stukjes rundvlees, hamburger met kreeft, of oesters met steak tartaar. Gerechten die vaak als ‘smaaksensaties’ worden aangekondigd. Op deze pagina’s presenteren we u ook graag een aantal van vergelijkbare ‘smaaksensaties’. FASHION MET EEN (GOED)DOEL LEKKER LUCHTIG De Manado herenslippers dragen comfortabel door de zachte dubbel laagse zool en hebben gevlochten voetbanden. De slippers zijn verkrijg baar in de maten 36 t/m 46, in de kleuren blauw en oranje. Adviesprijs: € 29,99 Info: www.sinner.eu

STIJLVOL FUNCTIONEEL

ONMISBAAR, VOORAL OP EN BIJ HET WATER

UV-zonnebrandspray met SPF30 zonnebrandcrème. De zonnebrandspray is wateraf stotend en geeft UVA/UVB-be scherming. De crème bevat tevens vitamine B5 en dat is goed voor een goed functio nerend zenuwstelsel. Verkrijg baar in SPF20 en SPF30. Adviesprijs: € 18,99 Info: www.sinner.eu 46

Houdt u van het buitenleven? Bent u een waterliefhebber en is het strand een favoriete plek? De Beyond Polarized zonnebrillen zijn geschikt voor oneindig veel doeleinden. De glazen filteren niet alleen de schittering van het water, maar hou den ook het schadelijke licht buiten het oog. Zo kunt u urenlang genieten zonder vermoeide ogen te krijgen. Het glas is volledig kras vrij, laat geen reflectie zien en is vuilafstotend en juist daarom per fect voor waterliefhebbers en avonturiers. De stijlvolle frames pas sen bovendien bij iedere outfit. Adviesprijs: € 229,95 Info: www.costadelmar.com

De Limey beachshort is een fantastische 19-inch short, vallend boven de knie, en heeft een geometrisch motief op een palmboomprint en een neon kleurige ondergrond. De short is verkrijgbaar in de kleuren oranje, roze en groen. De stof is behan deld met een waterafstotende coating en droogt snel, zodat u langer op (en in) het water kunt blijven. De tailleband is deels elas tisch en heeft een trekkoordje bij de sluiting. Aan de binnenkant zit een mesh-voering voor extra be scherming en aan de binnenkant van de achterzak zit een keycord om uw spullen veilig te houden. Adviesprijs: € 39,99 www.protest.eu

SHOPPING

TURF TERRA VALE TEE Dit t-shirt is gemaakt uit 3 verschil lende stoffen waardoor hij erg prettig is voor dagelijks gebruik of een (zomerse) wandeling. Adviesprijs € 29,99 Info: www.columbiasportswear.com

DE PADEN OP, DE LANEN… De Thule AllTrail kent 2 varian ten, man en vrouw, en 2 ma ten, 35L en 45L; heeft een geïntegreerde regenhoes, een apart vak voor een drinkzak, ademende schouderriemen en een beklede heupriem en bekleed rugpaneel. Alle spul len zijn direct binnen handbe reik dankzij voldoende vakjes en zijritsen. Trekking-stokken kunnen, net als andere heupaccessoires, eenvoudig aan de heupriem bevestigd worden middels het Thule VersaClick-systeem. Adviesprijs: € 139,95 Info: www.thule.com

SOKKEN MAKEN HET VERSCHIL De TK2 Cool is een korte, uniseks wandelsok van medium-dikte. De anatomisch geplaatste binnenvoe ring zorgt voor een optimale be scherming van uw voeten tijdens het wandelen. De voeringen zijn aangebracht onder de zool, over de tenen en in het hielgedeelte waar door het rechtstreekse contact met de schoen blijft behouden. De TK2 Cool wandelsok bevat coolmax vezels, waardoor uw voeten lekker koel blijven. Het materiaal Lyocell heeft de unie ke eigenschap snel vocht te kun nen opnemen waardoor de voeten ook droger blijven. Ergo: minder kans op blaren. Adviesprijs: € 23,00 Info: www.falke.com

MEN INNER LIMITS™ JACKET Door de waterdichte en ademende Omni-Tech technologie in de jas beschermt deze Colum bia regenjas tegen weer en wind tijdens een wandeling in de natuur of in de stad. Licht om te dragen en compact op te vouwen, zo klein tot in de jaszak. Vaste verstelbare capuchon. De vele features (binnenzak, jaszakken met rits, verstelbare klittenband op de mouw, aantrekkoord voor het

verstellen van de onderkant van de jas) maken de jas geschikt voor verschillend type gebruik. Adviesprijs: € 99,99 Info: www.columbiasportswear.com

UITZONDERING WORDT ALLEDAG Vanaf nu zijn spontane uitstapjes geen uitzondering meer, maar aan de orde van de dag. Daarvoor zor gen de casual look en de functionele details van de Lowa Locarno GTX LO Ws, die vrouwen perfect on dersteunt bij hun actieve levensstijl. Adviesprijs: €169,95 Info: www.lowa.nl 47

TREKS & 03 TRAILS Het laatste nieuws over routes en paden. Hike & trekking selecteert elk nummer de beste bestemmingen voor jou.

HET SPOOR VAN DE HAVIK

De 85 km lange Habichtswaldsteig in de Duitse deelstaat Hessen is genomineerd voor de prijs voor de beste wandelroute van Duitsland 2019. Niet verwonderlijk, want de route is niet alleen erg mooi, maar ook nog eens uitstekend gemar keerd en onderhouden. Het pad slingert vanuit Zierenberg naar Waldeck aan de Edersee. Je loopt grotendeels op de rand van bos en boerenland. Habicht betekent havik. Niet dat je die nu de hele tijd tegenkomt, maar de overgang tussen open terrein en bos is wel het gebied waar roofvogels zich graag ophouden: een muis grijpen in het veld en dan opeten in de beschutting van het bos. Het biedt jou de gelegenheid om te genieten van de combinatie van weidse vergezichten over de glooiende heuvels en diepe rust in de donkergroene bossen. De route is opgedeeld in vier etappes, maar die kun je desgewenst ook opknippen in kortere etappes. Voor de dagwandelaars zijn er acht rond wandelingen uitgezet, die gebruik maken van een deel van het langeaf standspad. Bagagevervoer en overnachtingen kunnen vooraf worden geregeld, maar je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om op eigen houtje het fraaie landschap te ontdekken. Meer informatie: www.habichtswaldsteig.de

WATERLINIEPAD: VAN TWEE STREEKPADEN NAAR EEN LANGEAFSTANDSPAD Nederland Waterland, waar je ook loopt. Zo lang er mensen wonen in deze rivierdelta, leven we met het water. Soms in strijd, soms werken we ermee samen. Water als verdedigingswerk, dat wisten onze voorouders al te be nutten. De stelling van Amsterdam, met zijn forten en andere verdedigings werken op strategische plekken is daar een mooi voorbeeld van, net als de oude en nieuwe Hollandse Waterlinie. Komt de vijand eraan, dan zet je de boel gewoon onder water. Het werkte vaak goed, een enkele keer bleek het onvoldoende om de vijand buiten de deur te houden. Het zijn inspirerende plekken om langs te lopen. Wandelnet, de organisatie achter de langeafstandswandelingen (LAW’s) in Nederland, heeft twee streekpaden samengevoegd en verlengd tot een nieuw pad van 345 km (LAW17 – Waterliniepad). Van Volendam tot Dordrecht kun je nu langs de verdedigingswerken van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hol landse Waterlinie lopen, in etappes met tips voor het OV. De gids, met uitgebreide routebeschrijving en kaarten, kost € 19,45 en is te bestellen via de boekhandel of via www.wandelnet.nl.

TREKS & TRAILS

DE ZWEEDSE KUST IS NIET PLAT In de laatste ijstijd lag er over midden-Zweden een ijskap van zo’n drie kilometer dik, uitlopend in wat nu de Botni sche Golf is. Dat ijs was zo zwaar dat het onderliggende land naar beneden werd gedrukt. Met het smelten van de ijskap kwam dat land langzaam aan weer omhoog. Een fenomeen dat zich nog steeds voortzet. Nog steeds stijgt de ‘Höga Kusten’ 9 mm per jaar. Het heeft geleid tot een uniek landschap dat bestaat uit inhammen, fjorden en eilandjes en dat in 2001 door UNESCO op de Werelderf

goedlijst is geplaatst. Een prachtig gebied ook om te wan delen. De Höga kustenleden slingert 129 km langs de kust en brengt je naar de mooiste plekken. Hoogtepunt, letterlijk en figuurlijk, is de Slåttdalsskrevan, een 200 meter lange en 40 meter diepe kloof, op 162 meter hoogte. Die ligt midden in het nationale park Skuleskogen. Een must see, ook als je niet de tijd hebt om de hele trail te lopen. Een dagwande ling in het nationale park brengt je er ook naartoe. Meer informatie: www.hogakusten.com

VOGEZEN: ONEINDIG WANDELEN IN DE BERGEN DICHT BIJ HUIS

Als je vanuit Nederland of België naar het zuiden rijdt, kom je de eerst echte bergen tot boven de boomgrens tegen in de Voge zen, het gebergte in het noordoosten van Frankrijk. Met toppen tot boven de 1.000 meter kun je hier genieten van uitzicht op hoog niveau. Een uitstekende bestemming voor een korte (of lange) wandelvakantie, op zo’n 6 uur rijden vanaf Utrecht. Dank zij de Club Vosgien, Frankrijks oudste wandelclub, ligt hier een netwerk van goed onderhouden en gemarkeerde wandelpaden van meer dan 18.000 km. Een flink aantal langeafstandspaden (Grand Randonnée – GR) doorkruist het gebergte. Om je te helpen kiezen, hebben we ze voor je op een rijtje gezet: GR5: onderdeel van de Europese wandelroute van Hoek van Holland naar Nice; doet vrijwel alle toppen van de Vogezen aan. GR 53: 167 km door het noordelijk deel van de Vogezen, sluit aan op de GR5. GR 531: 343 km oostelijk, rustiger alternatief voor de GR5, langs minder bekende plaatsen en bezienswaardigheden. GR532: 358 km lang, ook meer oostelijk. GR533: in totaal 570 km lang, loopt wat lager gelegen door het westen. GR 534: van Nancy naar Straatsburg, dus van west naar oost. Circa 65 km doorkruist het centrale deel van de Vogezen tussen Virey-sur-Vezouze en Wasselonne. GR59A: start op de Ballon d’Alsace, aan de zuidkant van de Vogezen, en loopt 225 km door naar de Jura. Meer informatie: www.gr-infos.com 49

Explore outdoor. Shape outdoor. Create future growth.

4-day tradeshow. 361-day platform. 365-day movement. Discover more than the market overview, exciting innovations, products and brands. Create new possibilities and opportunities for growth and join the industry in shaping a contemporary and desirable outdoor identity. June 30â&#x20AC;&#x201C;July 3, 2019, Messe MĂźnchen Secure your ticket now at: ispo.com/outdoor/ticket Van Ekeris Expo Service B.V. / tel. +31 23 525 8500 / info@vanekeris.nl

#OutDoorByISPO ispo.com/outdoor

Elke activiteit, elk seizoen

Thule AllTrail

Dankzij de uitzonderlijke veelzijdigheid en de wandelvriendelijke functies maken de Thule AllTrail wandelrugzakken de reis veel comfortabeler in elk seizoen en bij elke activiteit. Â