Stadsschouwburg Journaal #22 by Internationaal Theater Amsterdam

Stadsschouwburg Journaal september - december 2016

ssba.nl

NAWOORD

M’N LAATSTE Met enige weemoed neem ik afscheid van deze column. M’n laatste en postuum gepubliceerd, want als dit gepubliceerd wordt, ben ik al lang en breed aan de slag voor Theater Rotterdam, mijn nieuwe baan. Ik heb er van alles in kwijt gekund, in deze rubriek, van verhandelingen over de zin en onzin van het Amsterdams Model tot meer persoonlijke verhandelingen over het ouder worden en mijn wens om portier te worden. Een keer schreef ik over de onnozele dingen die een directeur soms doet. Nu, in de laatste, wil ik het hebben over wat ik de Stadsschouwburg eigenlijk gun. Ja, wat gun ik de Stadsschouwburg eigenlijk? Dat het een plek is midden in Amsterdam, een culturele hangplek is waar nagadacht wordt. Waarom? Omdat een plek waar nagedacht wordt beter is dan een plek waar niet wordt nagedacht. Zo simpel is dat. Dat is misschien een moralischtische opvatting, maar daarom nog niet onjuist. Waar gedachtes aan elkaar getoetst worden, daar wordt geen oorlog gemaakt.

Fotografie Cover en p. 8, 12, 18 & 24 Ninette Schostack

Stadsschouwburg Journaal # 22 september - december 2016

De cover en paginagrote beelden in dit Journaal zijn van Ninette Schostack. Ninette studeerde Fotografie aan de Koninklijke Academie in Den Haag. Ze woont en werkt in Amsterdam en is mede oprichter van Studio Noir. Ninette specialiseerde zich in menswear, portretten en stillevens. De serie collages in dit Journaal zijn gemaakt met etenswaren die typisch zijn voor de landen van herkomst of thematiek van de betreffende theatermakers: het Midden-Oosten (The Situation), Azië (LeineRoebana), Duitsland (Rimini Protokoll) en Amerika (All American Breakfast).

Concept en vormgeving: Van Lennep Redactie en teksten: An Cardoen Cover & fotografie: Ninette Shostack Aan dit nummer werkten mee: Jacq. Algra, BKB, Melle Daamen, Anita van Dolen, Kester Freriks, Jeroen Langelaar, René van der Pluijm, Manon Wittebol

www.ninette.nl.

Heel veel dank aan: iedereen die achter de schermen zijn ziel en zaligheid in dit nummer heeft gestoken en iedereen die we mochten interviewen

Dat het een plek is bovendien waar culturele diversiteit een vanzelfsprekendheid is. Een plek waar culturele diversiteit wat anders is dan culturele hokjesgeest. Waar ‘zwart’ en ‘wit’ vrolijk door elkaar heen bewegen en dan niet bij wijze van uitzondering, maar als uitdrukking van maatschappelijke realiteit.

iedere schouwburg wel toe. Zo’n plek heeft de toekomst, of heeft de toekomst op zijn minst in handen Zo’n plek past in een optimistisch levensbeeld. En dat klopt wel want ik ben optimist. Internationale spanningen en nieuwe economische verhoudingen slaan weliswaar een deuk in het vooruitgangsdenken. Cultuurclashes en de recente terroristische aanslagen slaan een deuk in het Verlichtingsdenken. Angst sluipt soms in onze vrije geesten, grenzen gaan dicht, luiken op een kier. Toch blijf ik optimist. Want in Amsterdam en Rotterdam blijven creatieve vrijplaatsen bestaan, met vrijheid van denken en doen. Ik sta voor durvers, doeners en dwarsdenkers. Ik blijf optimist, omdat er geen alternatief is. Ik blijf dansen op de vulkaan, omdat, als het mij te heet onder de voeten wordt, ik vanzelf wel ga dansen. U hoeft niet mee te dansen, maar het zou het wel een stuk aangenamer maken.

— Melle Daamen laatstelijk directeur

Een plek bovendien waar het publiek net wat ouder is dan het zich voelt, anders gezegd een publiek dat zich net wat jonger voelt dan het is. Dat in verband met de nodige frisheid van geest. Nu ik erover nadenk, zo’n plek wens ik

Uitgave: augustus 2016, Stadsschouwburg Amsterdam Druk: Rodi Rotatiedruk Oplage: 11.000 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van Rodi Rotatiedruk.

INHOUD Een nieuw Journaal, met het laatste voorwoord - een nawoord dus - van directeur Melle Daamen, die naar Rotterdam vertrekt. We laten hem ook nog aan het woord over zijn favoriete voorstellingen komend seizoen, in Amsterdam wel te verstaan. Verder in dit nummer: een politieke komedie over emigranten in Berlijn, het jubileum van LeineRoebana, een voorstelling over Mein Kampf, de Amerikaanse verkiezingen, de premières van Toneelgroep Amsterdam en een interview met De Warme Winkel. Veel leesplezier! 2 COLOFON 3 NAWOORD 11 STADSSCHOUWBURG ZOEKT VRIENDEN 15 UITGELICHT 16 IN BEELD 30 BLIJVEN HANGEN

8 Plastic regenjassen

Me n s e n va n de ze tijd

Jacq. Algra over de dan s van LeineR oebana.

Kester Freriks keek naar theater over vluchtelingen.

ein Do you want to re ad M Kamp f with me? mpf uit de ein Ka Rimini Protokoll haalt M taboezone.

Waarvoor komt Melle Daamen terug naar Amsterdam?

Ma g a no a n nW itte vo o bo l sp r h W rak e t ink m el. et D u lt e W iem arm e e

27 da r e t

ms e eiden. A ep ièren De m o r lg premj gaan e e in e voorbi Ton D

en ing d e

e! et v i L nh

kaNight e fast i r e t’s eak

AmPresidenrican Br

The ll Ame A

De nieuwe directeur van Theater Rotterdam noemt zijn favorieten van komend seizoen... in Amsterdam. De keuze van Melle Daamen, nog één keer, voor hij gaat. door An Cardoen

WAARVOOR KOMT MELLE DAAMEN TERUG NAAR

02 0?

Op het moment dat dit Journaal bij u in de brievenbus ligt, maakt onze directeur, Melle Daamen, zich klaar om naar Rotterdam te vertrekken. Vanaf september 2016 neemt hij de leiding over van het nieuwe Rotterdamse stadstheater, Theater Rotterdam. Het Journaal geeft hem graag nog één keer het woord en vroeg hem voor welke voorstellingen hij komend jaar op de trein naar Amsterdam springt. "ALLES MOET ANDERS, kopte Het Parool toen Daamen 15 jaar geleden begon als directeur van de Stadsschouwburg. Daamen: "Ik was met de reporter door het gebouw gelopen en had nogal veel afgekraakt. Ik werd ietwat meegesleept door mijn eigen retoriek. Uitspraken als "al die dooie koppen die je hier aankijken, alsof toneel iets is uit het verleden", over de portrettengalerij, en dat werd natuurlijk ook in grote letters afgedrukt. Dat was nogal een binnenkomer." De eerbiedwaardige schilderijen mochten natuurlijk blijven hangen, maar in die vijftien jaar directeurschap heeft Daamen van de stoffige schouwburg wél een levendig en internationaal cultuurhuis gemaakt. Er werd een moderne theaterzaal bijgebouwd. De programmering werd internationaler en spraakmakender. Niet mákkelijker, het zijn voorstellingen die niet per se hapklaar zijn, maar wel stof tot nadenken geven, en opvallend: de bezoekersaantallen bleven stijgen. Zoals Daamen zelf eerder schreef: er is in Nederland, en zeker in Amsterdam, publiek voor theater, voor kunst, die iets van mensen vraagt. Daamen bedacht ook een nieuwe serie - Expanding Theatrewaarmee actualiteit, politiek, journalistiek en beeldende kunst het theater wordt binnengehaald. En er werd jong volk gerecruteerd, zoals happyChaos en de SSBA Salon. Daamen noemt een paar hoogtepunten uit vijftien jaar: “Toen Edward Snowden tijdens de Big Brother Awards live in de schouwburg sprak - voor het eerst in Nederland, via skype natuurlijk, want hij kon Rusland niet uit. En de herdenkingsbijeenkomst van Nelson Mandela. Naast de voorstellingen, blijven dat soort momenten me het meeste bij." Hij noemt ook Brandhaarden, het internationale festival van de Stadsschouwburg. Daamen: "Memorabel was de allereerste editie, met Zuidelijk Hollandia, toen Johan Simons en ik het samen bedacht hadden. En jaren later, de eerste Brandhaarden in zijn nieuwe vorm, met de Münchner Kammerspiele, twee weken moeilijk en steengoed Duits theater in huis. Een geweldig evenement was dat.” Zijn favoriete plek in 'zijn' Stadsschouwburg is snel gevonden. Daamen: "Café Stanislavski. Als na twee voorstellingen in onze twee zalen, en vaak ook nog iets in de SSBA Salon, al het publiek samenstroomt in het café, om te drinken, te praten en te discussiëren, dan ben ik trots. Het is ook een beetje mijn huiskamer, ik ben er vaker dan thuis." En dan de hamvraag: voor welke voorstellingen komt Melle Daamen komend jaar terug naar Amsterdam?

happyChaos

happyChaos is een club jonge, bevlogen studenten die kleine en grote evenementen organiseren over onderwerpen die nu spelen. Het zijn boeiende avonden, leuk ook, maar zetten wel aan het denken. happyChaos begon jaren geleden in Felix Meritis. Ik heb ze wat later onderdak gegeven in de Stadsschouwburg, ze bewonen onze zolder en organiseren hier ieder jaar een groot evenement. Het eerst volgende is Error 301: human_not_found, over de grenzen van technologische vooruitgang en de plek van de mens daarbinnen. Ze stellen vragen als: verliest een origineel kunstwerk aan waarde als een perfecte replica digitaal beschikbaar is? Wat is de betekenis van een mensenleven in een drone-oorlog? Hoe worden onze relaties beïnvloed door de digitalisering?

kennismaken met de literatuur van de toekomst. De auteurs lezen voor uit eigen werk, signeren en daarna is het bal.

Ivo van Hove en Louis Couperus

Ivo van Hove noemde schrijver Louis Couperus terecht 'visionair' en haalde diens oeuvre onder het stof vandaan. Hoewel, stof, Couperus wordt natuurlijk nog gelezen. De dingen die voorbij gaan is het tweede deel in de Couperustrilogie van Toneelgroep Amsterdam. Uit 1906, maar toch een verbazend modern portret van een familie die gebukt gaat onder haar verleden, onder geheimen die het daglicht niet mogen zien. Het eerste deel, De stille kracht, kreeg mooie kritieken.

Hitler

Tijdens Brandstichter 2016 komt het Berlijnse collectief Rimini Protokoll naar Amsterdam. We kennen de groep hier al van 100% Amsterdam, speciaal gemaakt voor de schouwburg, met 100 gewone Amsterdammers op het toneel. Zo werkt Rimini Protokoll het liefst: niet met acteurs, maar met mensen die direct betrokken zijn bij de onderwerpen: de 'experts van het dagelijkse leven'. Met Adolf Hitler: Mein Kampf, Band 1 & 2 maakte Rimini Protokoll een genuanceerde voorstelling over Hitler's Mein Kampf. Wat is er waar van de mythevorming rond dat boek? Wat staat er eigenlijk in? En wat zijn de gevaren van deze 90 jaar oude tekst? Ook bijzonder is dat de makers over de hele wereld op jacht gingen naar bestaande exemplaren van Mein Kampf, die op de meest onverwachte plekken vonden, en al die boeken ook meebrengen.

Error 301: human_not_found vr 23 sep, 20.00 uur Jonge Schrijversavond vr 30 sep, 20.30 uur De dingen die voorbijgaan (NL première) do 8 - do 22 dec, 20.00 uur Mein Kampf data: zie ssba.nl Verklärte Nacht wo 26 okt, 20.00 uur Rain za 5 & zo 6 nov, 20.00 uur 2666 deel 1: wo 17 mei, 18.30 uur deel 2: do 18 mei, 18.30 uur deel 1 & 2: zo 21 mei, 11.00 uur

Moreel verval in West-Europa

Johan Simons en ik kennen elkaar al heel lang. Hij heeft me ook gevraagd voor Rotterdam. Ik mis niets van hem. In april is een tweeluik van hem te zien, twee regies gebaseerd op boeken van Michel Houellebecq, de Franse schrijver die graag wat stennis schopt, over onwelgevallige onderwerpen schrijft, maar altijd de vinger op de zere plek legt. In zowel Platform als Onderworpen rekent hij af met het morele verval in West-Europa. Platform zag ik al eerder, Simons maakt nu een nieuwe versie. Onderworpen is nieuw. Ik zit zeker in de zaal.

Rosas

Ik was een jaar of acht toen ik voor het eerst in de Amsterdamse Stadsschouwburg kwam, voor het ballet Het Zwanenmeer. Ik weet zelfs nog waar ik zat. Het maakte een enorme indruk. Dat spektakel, die kostuums, die zaal. Heel veel later zag ik in dezelfde zaal Rosas danst Rosas van Anne Teresa De Keersmaeker. Een heel ander soort dans dan het klassieke Zwanenmeer. Ik was 22 of 23 jaar en opnieuw maakte het grote indruk. Niet vreemd, want De Keersmaeker is een van de meest invloedrijke hedendaagse choreografen ter wereld. Sindsdien zie ik alles van Rosas. In dit geval Verklärte Nacht (op muziek van Schönberg) en Rain (hier is de muziek van minimalist Steve Reich), want onze programmeurs hebben Rosas twee keer geprogrammeerd.

2666

Vorig jaar zag ik Les Particules élémentaires - naar de roman van Houellebecq (daar is hij weer) van de jonge Franse regisseur Julien Gosselin. Hij is daar een sensatie, en ik denk dat dat terecht is. Het was een geweldige voorstelling. Al was zijn nieuwe, 2666, maar half zo goed, dan nog zal het meer dan de moeite waard zijn. Het wordt een soort trip door Europa en Zuid-Amerika, langs vele zijpaden, het boek praat over ontelbare dingen, zegt Gosselin, en neemt vele zijpaden, van WO II tot de films van Roberto Rodriguez. De Volkskrant heeft 'm al gezien: "De enscenering van het boek van Bolaño heeft een verbluffende theaterervaring van pakweg twaalf uur als resultaat.”

Jonge schrijvers

Met dit idee - een avond rond jong Nederlands literair talent - kwam initiatiefnemer Maurice Selecky in 2011 naar me toe en sindsdien organiseren we ieder jaar de Jonge Schrijversavond. Een leuke

XXX

Plastic regenjassen, doorzichtig of gekleurd. Tenten in felle tinten. Mensen zomaar bij elkaar gedrongen in een lege ruimte. Boten. Water. Stroken plastic die als dak dienen. Hekwerken. Het zijn betrekkelijk recente theaterbeelden uit tal van uiteenlopende voorstellingen. Ze hebben gemeen dat iedereen in de zaal meteen weet: dit gaat over vluchtelingen, migranten, asielzoekers, mensen die hun wereld verlaten hebben en op de vlucht zijn naar een nieuw land, een nieuwe toekomst.

PLASTIC REGENJASSEN HOE 'DE SITUATIE' NAAR EUROPA KWAM

door Kester Freriks foto Ninette Schostack Een tragische plek Niemand in West-Europa kan zijn of haar ogen sluiten voor de vluchtelingen die aan ‘onze grenzen’ staan en hier een veilig heenkomen zoeken. Het meest wrang uit zich de vluchtelingenproblematiek in het zuiden van Europa, vooral langs de Italiaanse en Griekse kustlijn. Het eiland Lampedusa voor de kust van Sicilië is symbool geworden voor de stroom van duizenden vluchtelingen uit de Noord-Afrikaanse landen. Velen van hen verdrinken in te wrakke boten, door mensensmokkelaars geregeld. Toch wagen elke dag mensen weer de oversteek over de Middellandse Zee, ooit het hart van de Europese beschaving. En nu een tragische plek. Een vluchtroute over levensgevaarlijk water. De van oorsprong Israëlische regisseur Yael Ronen (1976) van het Berlijnse Maxim Gorki Theater brengt in de voorstelling The Situation Palestijnse, Israëlische en Syrische acteurs bij elkaar – acteurs die écht een achtergrond hebben in een van die drie landen. Dat laatste is in het theater waarin de migratieproblematiek een rol speelt een beslissend gegeven: de grens tussen realiteit en fictie wordt opgeheven. Echt is de maatstaf. De titel The Situation, in het Engels, heeft volgens Ronen ermee te maken dat ‘elk gesprek tussen mensen uit Israël en Palestina begint en eindig met het woord 'situatie', 'de situatie' daar in het conflictgebied. Ronen geldt als de meest veelbelovende en spraakmakende regisseur van Duitsland. Ze heeft, zoals dat heet, het Duitse theater ‘opgeschud’, vooral met haar eerdere voorstelling Dritte Generation, waarin ze jonge mensen – de derde generatie – uit Israël, Palestina en Duitsland het brandende onderwerp van de

'Nahost' laat bespreken. Ook in The Siuation is Nahost het cruciale thema: het woord staat voor het Nahe Osten, het Nabije Oosten. "Zodra men als Israëli vijf minuten met Duitsers doorbrengt, gaat het onmiddellijk over het Midden-Oosten conflict", zegt Ronen over haar voorstelling. Ronen woont geruime tijd in Berlijn, waar 20.000 Joden wonen, uitgerekend de stad waar de Holocaust werd uitgedacht. Ze zegt erover: "De Duitsers zijn heel sensibel en beijveren zich om racisme en antisemitisme in bedwang te houden. Bovendien willen vooral jonge Israëli’s weg uit Israël omdat de situatie daar weinig of geen perspectief biedt. Er is geen toekomstperspectief op het Joods-Arabische conflict. De derde generatie zoekt nieuwe wegen." Er is geen hoop Op het eerste gezicht staat de vluchtelingenproblematiek ver weg van wat Ronen aankaart in haar geruchtmakende voorstellingen. Toch zijn er boeiende en intrigerende overeenkomsten. In The Situation brengt Ronen spelers samen van sterk verschillende herkomst: Syrië, Israël, Palestina dus. Ze komen bij elkaar in een klas waar ze onderricht in het Duits krijgen. Plaats van handeling is Berlijn-Neukölln. Ze dragen hun echte namen, en geen toneelnamen. Het zijn vluchtelingen uit het Nabije Oosten die in Berlijn een nieuw bestaan willen opbouwen, en dat begint met taal. Maar al snel ontaardt de Duitse taalles in een felle twist tussen de betrokkenen. De docent Duits probeert vergeefs orde in de

hoog oplopende emoties te brengen. Dramatisch hoogtepunt is de huwelijksstrijd tussen een Israëlische man en een Palestijnse vrouw die uit de politieke brandhaard zijn gevlucht naar Berlijn, en aan die vlucht hun liefdescrisis wijten. In een helgeel decor, opgebouwd uit trappen als in een collegezaal in de vorm van een amfitheater, speelt de voorstelling zich af in een heftige, geëmotioneerde toonzetting. Het stuk is ook een stemmenspel van talen: de spelers spreken in het Hebreeuws, Duits, Arabisch en Engels. "De voorstelling is op basis van improvisaties en eigen teksten van de spelers gemaakt’, aldus Ronen. The Situation eindigt in mineur". De zeggingskracht van de werkelijkheid Hiermee geeft Ronen expliciet te kennen dat de multiculturele samenleving weliswaar verankerd is in onze maatschappij, maar dat de verschillende bevolkingsgroepen bij lange na niet in harmonie en gelijkwaardigheid samenleven. Een van de recente, indrukwekkendste voorbeelden van migrantentheater is Die Schutzbefohlenen (De beschermelingen) van de Oostenrijkse schrijfster Elfriede Jelinek, door Thalia Theater in Hamburg. De voorstelling was tijdens het Holland Festival 2014 in Nederland te zien. Jelinek schreef het als aanklacht tegen de steeds schrijnender wordende problematiek rondom de migrantenstroom uit Noord-Afrika. Die voorstelling laat, net als The Situation zien, met welke krachtige beeldtaal dit betrekkelijk nieuwe theatergenre werkt. Het is de kracht van echtheid, van authenticiteit. De macht der verbeelding, decennialang gekoesterd als het theatrale medium bij uitstek, heeft in deze voorstellingen het verloren van de zeggingskracht van de werkelijkheid zelf. Daaraan hoeft kennelijk niets toegevoegd te worden; dat is een interessante ontwikkeling en markeert wellicht nieuwe theatervorm. Echtheid streefde ook regisseur Ola Mafaalani na in haar gerucht-

makende speech De Staat van het Theater in 2015 bij de opening van het Nederlands Theater Festival. Tijdens haar toespraak, waarin ze een vurig pleidooi hield voor aandacht voor de migrantenproblematiek, liet ze honderd echte – daar heb je het woord weer – vluchtelingen het podium betreden. Net zoals aan het slot van Die Schutzbefohlenen liggen de asielzoekers uiteindelijk verspreid over de grond. Het zijn net verdronkenen, zoals we dat kennen van strandbeelden van de Middellandse zee. Maar dan anders, dramatisch. En vooral echt. Zo is het, ginds aan verre kusten.

DE “Make friends with speed: Never so STADSSCHOUWBURG few, and never yet more need.” ZOEKT VRIENDEN (M/V) INTERVIEW

The Situation vr 16 & za 17 sep, 20.00 uur

Shakespeare, Henry IV

Draagt u kunst en cultuur een warm hart toe?

Maar zo is het ook dichtbij, in Nederland. Als sluiten we onze ogen ervoor en zijn onze stranden nog ongeschonden en zonovergoten. Een van de meest indringende voorstellingen over de botsing tussen culturen en de onverschilligheid voor migrantenproblemen is Nobody Home van Daria Bukvic die met drie voormalige asielzoekers analyseert hoe hun aankomst in Nederland verliep. Ze komen uit Iran, Syrië en Bosnië. Wat Bukvic vooral beklemtoonde in haar openhartige voorstelling is de grilligheid van hun lot: de ene keer waren Nederlanders vol begrip en empathie, een andere maal viel vluchtelingen haat en hoon ten deel. Het zijn die onberekenbaarheid en ongewisheid die aan het migrantentheater een spanning geven die zelden of nooit in reguliere voorstellingen zijn te zien. Zoals Yael Ronen het toont in The Situation: migrantentoneel gaat over zoekende mensen, verdoolden, ze bevinden zich hier maar komen van daarginds. En in dit nieuwe hier, in hun nieuwe land, moeten ze zich een plaats verwerven. In The Situation verwoordt een Syrische vluchteling het buitengemeen scherp: "Al ben ik zonder land of en identiteit, ik heb uiteindelijk wel een eigen kamer nodig." Dat is wat West-Europa op zijn minst de vluchtelingen te bieden heeft: een eigen kamer, onderdak. Soms is dat teveel gevraagd, en bivakkeren de mensen op de vlucht in tenten, onder kil en verregend plastic.

“Migrantentoneel gaat over zoekende mensen, verdoolden, ze bevinden zich hier maar komen van daarginds.”

Stadsschouwburg Amsterdam zoekt Vrienden die kunst & cultuur een warm hart toedragen. Door Vriend te worden, steunt u ons in onze ambitie.

Vrienden krijgen voorrang

Stadsschouwburg Amsterdam heeft de ambitie hét toonaangevende centrum van theatercultuur in Nederland te zijn. Met de grote Nederlandse gezelschappen én getalenteerde jonge makers met 'smoel'. Met toneel-, dans-, muziektheater- en jeugdvoorstellingen. Met spraakmakende internationale voorstellingen en Expanding Theatre-evenementen, die de grenzen van het theater verkennen. Met theatereducatie waarin we cultuur overdragen en zoveel mogelijk mensen enthousiast maken voor theater.

€75 per jaar

Als Vriend ontvangt u een aantal exclusieve voordelen. U wordt als eerste geïnformeerd over nieuwe voorstellingen en u kunt als eerste kaarten kopen. Bovendien nodigen we u uit voor een ontmoeting met de programmeurs die u zullen vertellen over nieuwe voorstellingen.

Voor slechts €75 per jaar bent u al Vriend van Stadsschouwburg Amsterdam. U kunt ook in termijnen betalen: €6,25 per maand / €18,75 per kwartaal / €37,50 per half jaar.

Wilt u Vriend worden?

Bel of mail naar Nynke de Haan, 020-523 78 66 / nynke.de.haan@ssba.nl.

Of stuur de antwoordstrook op naar: Stadsschouwburg Amsterdam, t.a.v. Nynke de Haan, Antwoordnummer 11340, 1000 PJ Amsterdam. Een postzegel is niet nodig.

✂ Naam Vriend:

IBAN:

Adres:

Naam rekeninghouder:

Postcode: Woonplaats:

Bedrag:

Land:

Plaats en datum:

Telefoon: Geboortedatum:

Per:  maand  kwartaal  halfjaar  jaar

E-mail: Handtekening:

foto: Ute Langkafel

Door ondertekening van dit formulier geeft u toestemming aan Stadsschouwburg Amsterdam om doorlopende incasso-opdrachten te sturen naar uw bank om een bedrag van uw IBAN af te schrijven en aan uw bank om doorlopend een bedrag van uw IBAN af te schrijven overeenkomstig de opdracht van Stadsschouwburg Amsterdam.

Al 25 jaar gaan dansers van LeineRoebana een creatieve dialoog aan met de meest uiteenlopende musici. Zo ontstaat een eigentijdse danstaal, die grillig is, menselijk en muzikaal. De Stadsschouwburg viert een weekend lang het jubileum van het gezelschap.

MENS IN DEZE TIJD OVER DE DANS VAN LEINEROEBANA

door Jacq. Algra foto Ninette Schostack

"Pina Bausch heeft ons geleerd hoe belangrijk het is om waarachtigheid in de dans te bereiken," zegt Harijono Roebana. "En vooral ook hoe moeilijk het is om die vast te houden. In ons werk draait het om de zeggingskracht van het lichaam, maar dat is een beetje een paling die telkens bijna uit je handen glipt. Daarom zijn wij er met een boog omheen gelopen: via de omweg van een eigen abstracte danstaal, proberen wij iets te zeggen over wat ons tot mens maakt in deze tijd." Inmiddels is de LeineRoebana-stijl duidelijk herkenbaar. Een kwarteeuw geleden ging Roebana er samen met Andrea Leine samen naar op zoek en één ding was zeker: hun danstaal mocht niet lijken op welke klassieke of moderne danstechniek dan ook, want daarmee was alles al gezegd en gedaan. Bij het ontwikkelen van hun eigen bewegingstaal gaat het duo onder andere uit van een specifiek soort meetkunde, die niet draait om rechte lijnen en symmetrie, maar om grilligheid en curves. Twee decennia geleden was de LeineRoebana-danstaal in Glottisdans - If we could only even if we could dé hit van het internationale dansfestival in Montréal; elke danser in de zaal wilde de expressieve kronkels leren. Roebana: "Aanvankelijk stond de vorm in ons werk centraal, maar de laatste tien jaar, sinds de samenwerking met Ton Lutgerink en Amy Gale voor footNote, draait het voor ons steeds meer om de persoonlijkheden van de dansers. Leine: "Die bewegingstaal, die ook gesproken taal omvat, is nog altijd belangrijk, maar hij wordt

steeds meer verrijkt door de individuele dansers met hun verschillende verhalen en achtergronden." Die verrijking van hun danstaal bereikt het duo ook door hun dansers te koppelen aan de meest uiteenlopende muziek, die bij voorkeur live wordt uitgevoerd. Onder andere zangeres Claron McFadden, violiste Liza Ferschtman en jazzpianist Dimitar Bodurov deelden al het podium met de dansers. Wat we in de voorstelling horen kunnen eigentijdse composities zijn, van Han Otten, Martijn Padding, Maarten Altena of Yannis Kyriakides, die allemaal nieuwe stukken voor hun voorstellingen componeerden. Maar er klinkt ook muziek uit vervlogen tijden zoals 16-eeuwse muziek voor virginaal van William Byrd of zeventiende-eeuwse werken van Marin Marais voor viola da gamba; muziek waar nooit op een eigentijdse manier op was gedanst. Voor Leine is het allemaal muziek die je meevoert en uit je hoofd haalt: "Authentieke klankwerelden die een gevoelsmatige reactie oproepen en je lijf triggeren om te bewegen." Roebana zoekt naar ongewone instrumentaties, stuwende ritmische patronen en complexe structuren. "Ik wil werken met muziek die een wereld voor me opent waarin ik mijn weg moet zoeken." Het zware brons van de gamelan Sinds zeven jaar is er een opvallende loot bijgekomen aan de stam: muziek van Iwan Gunawan (Ghost Track, Smell of Bliss, Light) en van Tan Dun (Snow in June). Iwan Gunawan ontmoette Roebana

tijdens het Internationaal Gamelan Festival in het Tropenmuseum in 2009. In datzelfde jaar maakte hij een studiereis naar Indonesië, waar hij een aantal bijzondere dansers en musici ontdekte en bovendien familieleden terugzag. Hij viel meteen voor het sonore geluid van het zware brons van de gamelan, maar ook voor de fysieke speelwijze. "Gunawan heeft zich verdiept in de traditionele, Sundanese cultuur en ook in westerse compositiemethoden als de twaalftoonssytematiek van Schönberg en de minimalistische aanpak van Reich. Hij vindt het leuk om met ons samen nieuwe dingen te ontwikkelen: polyritmiek instuderen met zijn ensemble, componeren voor viool en elektronica of voor prepared piano, een bestaande partituur voor orkest bewerken voor gamelan en percussie. Hij is genereus en tegelijk kritisch; wat we delen is een onbedwingbare drang om met het samengaan van muziek en dans te experimenteren." Tan Dun kennen de choreografen dankzij een opdracht van de Cello Biënnale. Leine: "Het festival vroeg ons een paar jaar geleden of wij een choreografie op een werk van hem wilden maken en de componist was heel blij met het resultaat. Hij wil ook graag iets nieuws voor ons componeren, dus ik hoop dat we in de toekomst budget daarvoor hebben. Ik geniet enorm van de visuele

en fysieke kwaliteit in zijn werk, wat me opnieuw opviel bij een uitvoering van Paper Music. De klank komt daarin van een paar stokken, water, stenen en papier, maar het resultaat is muzikaal en theatraal absoluut indrukwekkend." Jubileumweekend Het kleurrijk portfolio van composities en choreografieën vormt de basis voor de Asian Night en de Music Night die het tweetal nu presenteert. Leine: "We gaan onszelf als het ware coveren en opnieuw met alle bouwstenen spelen. Soms zal dat betekenen dat we een variatie laten zien: dezelfde muziek, maar uitgevoerd door andere musici of op andere instrumenten, gecombineerd met andere dansers of zelfs zonder dansers. In andere gevallen kiezen we misschien voor de versie uit de voorstelling." "Wat dit jubileumprogramma in ieder geval niet wordt," benadrukt Roebana "is een terugblik of een collectie highlights. Het wordt geen retrospectief en we gaan niets restaureren. Voor deze twee avonden laten we ons inspireren door onze eigen creaties, die we in een totaal andere context plaatsen. Wat we doen is kijken hoe we onze dans en muziek opnieuw voor het publiek tot leven kunnen brengen."

UITGELICHT

Asian Night za 12 nov, 20.00 uur Music Night zo 13 nov, 20.00 uur randprogramma en extra's zie ssba.nl

foto: Kamerich & Budwilowitz

DANS

6: THE SQUARE NBprojects / Nicole Beutler Met acht dansers en een actrice verkent Beutler de complexe structuren van de Amerikaanse Square Dance en de Aziatische Precision Walking. In deze gedanste verkenning van het vierkant een vorm die niet in de natuur voorkomt - toont 6: THE SQUARE de onophoudelijke poging van de mens om het ongrijpbare te ordenen. Choreografe Nicole Beutler valt op door haar minimalistische, poëtische dans, haar subtiele humor en haar voorliefde voor elektronische muziek. Ze verkent ook theatrale paden en werkt in haar dansvoorstellingen met tekst en acteurs.

“Via de omweg van onze eigen danstaal, proberen we iets te zeggen over wat ons tot mens maakt in deze tijd.”

Na afloop geeft The Big Unknown een miniconcert. zo 25 sep, 20.00 uur Rabozaal

Happiness Club Guy & Roni / Slagwerk Den Haag Een absurde, bitterzoete komedie geïnspireerd op de gelijknamige film van Todd Solondz, met de explosieve dans van Club Guy & Roni en live muziek door Slagwerk Den Haag. Het gezelschap van Guy Weizman en Roni Haver maakt theatrale, energieke, hedendaagse dansvoorstellingen op het snijvlak van theater, film en concert, die inhaken op hedendaagse onderwerpen. Samen met Slagwerk Den Haagse maken ze Happiness, over antihelden die niet voldoen aan het perfecte plaatje, maar het geluk vinden op hun eigen manier. Op muziek van Frank Wienk (Binkbeats, Slagwerk Den Haag) en Niels Broos (o.a. Kyteman). vr 14 & za 15 okt, 20.30 uur Grote Zaal

foto: Tabea Hüberli

foto: Gabriela Carrizo

MUZIEKTHEATER

DANS / THEATER

Unusual Weather Phenomena Project (NL première) Théâtre de Vidy-Lausanne / Thom Luz Regisseur, acteur en muzikant Thom Luz creëert vreemde, fascinerende werelden. "Niemand maakt theater zoals hij, er moet voor hem een nieuwe categorie worden uitgevonden", schreef een recensent. In Luz' theater speelt de muziek een centrale rol. Theater Heute riep hem in 2014 uit tot 'beste jonge regisseur'. Unusual Weather Phenomena Project is een stuk over bizarre meteorologische fenomenen: regen die naar boven valt, viervoudige zonsondergangen en seizoenen in omgekeerde volgorde. Vier muzikanten spelen een 'weerssymfonie' voor trombone, trompet, geluidsband en een lichtmachine die een eigen leven gaat leiden.

foto: Deen van Meer

DANS

Moeder (NL première) Peeping Tom / Gabriela Carrizo Moeder is het tweede deel in de trilogie Vader - Moeder - Kind van het Brusselse gezelschap Peeping Tom. We lieten in 2015 Vader zien. "Razend knap theater." (Het Parool *****)."Tederheid en subtiele humor. Een prachtige voorstelling." (NRC ****). Moeder gaat over de belangrijkste vrouw in het leven van de meeste mensen. Peeping Tom maakt theatrale dansvoorstellingen waarin ze surreële, filmische werelden creëren vol tragikomische confrontaties tussen mensen. Een mix van theater, dans en prachtige live muziek, gespeeld door performers in alle soorten, maten en leeftijden. Peeping Tom heeft er intussen heel Europa mee veroverd. vr 25 nov, 20.30 uur Grote Zaal

Een voorstelling in de serie Made in Vidy - Lausanne, opmerkelijk theater uit een vooruitstrevend theaterhuis. za 15 & zo 16 okt, 20.00 uur Rabozaal

IN BEELD In de serie Made in Vidy - Lausanne halen we opmerkelijk theater naar Amsterdam. Deze voorstellingen zijn gemaakt in Théâtre Vidy in het Zwitserse Lausanne, een vooruitstrevend theaterhuis, een plek waar in relatieve rust en absolute vrijheid razend interessant theater wordt gemaakt. De eerste in de serie is Unusual Weather Phenomena Project van Thom Luz. Niemand maakt theater zoals hij. Luz creëert vervreemdende werelden op het toneel en geeft muziek een hoofdrol. Unusual Weather Phenomena Project is een stuk over bizarre meteorologische fenomenen: regen die naar boven valt, viervoudige zonsondergangen en seizoenen in omgekeerde volgorde. foto: Tabea Hüberli

Het Duitse collectief Rimini Protokoll, onze Brandstichter in 2017, is gespecialiseerd in documentair theater, gemaakt met 'experts van het dagelijkse leven'. De groep maakte een genuanceerde en actuele voorstelling over een groot taboe: Adolf Hitler's Mein Kampf.

“DO YOU WANT TO READ MEIN KAMPF WITH ME?” RIMINI PROTOKOLL REGISSEERT ADOLF HITLER: MEIN KAMPF, BAND 1 & 2

door An Cardoen foto Ninette Schostack

In tegenstelling tot wat velen denken, was Mein Kampf in Duitsland nooit verboden. Originele exemplaren van voor 1945 - waarvan er 12,5 miljoen werden verkocht, wat Hitler kapitalen opleverde mocht men in bezit hebben. Net als in Nederland mocht het boek niet verkocht worden. Nieuwe versies op de markt brengen, was tot begin dit jaar ook verboden, het copyright was in handen van de deelstaat Beieren. Natuurlijk heeft dat nooit kunnen voorkomen dat wie wilde, Mein Kampf gewoon kon lezen. In Duitsland, Nederland of elders. Ten eerste is het boek in veel landen gewoon wel te koop. Japan heeft zelfs een mangaversie. En anders leest men het net zo makkelijk, gratis en vanuit de luie stoel, op internet.

stortte zich in dat debat met de voorstelling Adolf Hitler: Mein Kampf, Band 1 & 2. Het gezelschap volgde het voetspoor van Hitlers haatgeschrift, samen met een aantal mensen die er een persoonlijke of professionele band mee hebben.

Dat was ook een van de onderliggende redenen waarom de Amsterdamse galeriehouder Michiel van Eyck, die in 2013 een antiquarisch exemplaar te koop aanbood, door de rechter níet werd veroordeeld. In 2016 werd hij ook in hoger beroep vrijgesproken. “Ik verkocht het boek al 6 jaar, en er was bijna nooit belangstelling voor.”, vertelde Van Eyck aan het AD. “Op internet is het inmiddels al 20.000 keer gedownload.” De rechter volgde hem daarin, gezien de maatschappelijke ontwikkelingen (internet) en omdat de verkoper geen intentie had tot discriminatie of haat zaaien.

Waar is het zelfvertrouwen? Rimini Protokoll - Helgard Haug, Daniel Wetzel en Stefan Kaegi - maakt al sinds 2000 furore in Europa met een unieke vorm van documentair theater. Het drietal bedenkt en regisseert voorstellingen over actuele onderwerpen, met mensen die direct betrokken zijn bij het onderwerp: de ‘experts van het dagelijks leven’. Dat zorgt voor een verrassende blik op de samenleving. De groep was al een paar keer in Nederland te zien, onder andere met een voorstelling die speciaal voor de Stadsschouwburg gemaakt werd: 100% Amsterdam, met 100 gewone Amsterdammers op het toneel. We halen Rimini Protokoll in februari a.s. terug naar de schouwburg als onze Brandstichter 2017. Tijdens het festival Brandstichter stellen we een internationaal gevierd theatermaker in al zijn veelzijdigheid voor aan het Nederlandse publiek. Twee weken lang razend interessant theater, waarvan we vinden dat het in Nederland (nog) te weinig gezien wordt.

Ondanks de de facto beschikbaarheid van Hitlers boek, werd in Duitsland met huiveren gekeken naar 1 januari 2016. Op die datum zou het copyright vervallen en zou jan und alleman het naar eigen goeddunken mogen uitgeven. Er werd verhit over gedebatteerd: wat was daaraan te doen? Het Berlijnse collectief Rimini Protokoll

Rimini Protokoll maakt - in wisselende samenstellingen - theaterstukken, installaties, hoorspelen en film. Ze gaan daarbij journalistiek te werk; de researchfase duurt vaak langer dan de repetities. Vaak maken ze in verschillende steden verschillende versies van hun voorstellingen, zoals de 100%-serie of Remote X

(een ongewone stadswandeling). Door die bijzondere aanpak biedt hun werk steeds een verrassende blik op een bepaald aspect van de samenleving. Dit sluit aan bij de ‘expanding’ visie van de Stadsschouwburg: een theater moet in het hart van het culturele en maatschappelijke leven van een stad staan, meepraten over de dingen die ertoe doen en ze op het podium laten zien. Precies wat de makers, Helgard Haug en Daniel Wetzel, beogen met Adolf Hitler: Mein Kampf, Band 1 & 2. “Het is een verschrikkelijk boek, maar je kunt het niet negeren”, vertelde Haug aan Trouw. “Het is gevaarlijker om het weg te stoppen. Wij proberen het boek niet te verkopen, maar we zullen het wel openen en nader bekijken. We willen onderzoeken wat er gebeurt als je het leest.” Daniël Wetzel, in Der Spiegel: “Daarnaast willen we de censuur in vraag stellen. Wat is de macht van een boek? Wat stelt de samenleving tegenover een tekst? Waar is het zelfvertrouwen?” Rimini Protokoll is voornemens tijdens Brandstichter een aangepaste versie met verwijzingen naar Amsterdam en Nederland te spelen. Alles wat je over Mein Kampf moet weten “Deze voorstelling roep op tot nuance: het lezen van Mein Kampf kan helpen om de geschiedenis te begrijpen.”, schreef de Wiesbadener Kurier over de Duitse première, die niet toevallig plaatsvond in Weimar. Daar werd in 1918 de eerste Duitse democratie, de Weimarrepubliek, uitgeroepen, die ten einde kwam in 1933, toen Hitler aan de macht kwam. Rimini Protokoll bracht een diverse groep mensen bij elkaar, die een speciale relatie met het boek hebben. Hoogleraar vrouwenrecht Sybilla Flügge, bijvoorbeeld, gaf op 15-jarige leeftijd haar ouders Mein Kampf cadeau onder de kerstboom, als reactie op hun verzwegen Nazi-verleden. Op het toneel staan ook juriste gespecialiseerd in copyright, een boekenrestaurateur, de TurksDuitse rapper Volcan T,. Error, de Israëliër Alon Kraus, die Mein Kampf ooit las als managementboek, de blinde radiomaker Christian Spremberg en anderen. Samen met hen dook Rimini Protokoll in de geschiedenis van Hitlers manifest. Ze lazen het van kaft tot kaft, verzamelden (soms verbazingwekkende) feiten en wetens-

waardigheden en ging op zoek naar bestaande kopieën. Ze vonden er onverwacht veel - in antiquariaten, op zolders, op Bengaalse en Turkse markten, in de bibliotheek van het International Antarctic Centre - en brengen ze mee naar het theater.

Mein Kampf data: ssba.nl Brandstichter 2017 ssba.nl/brandstichter

“Deze voorstelling leert je zowat alles wat je over Mein Kampf moet weten, maar ook hoe je om moet gaan met dit soort vergif.”, oordeelde The Guardian. De voorstelling is aan de ene kant een waar bombardement van feiten en anekdotes over Mein Kampf. Maar er zijn ook persoonlijk anekdotes. Er mag al eens (ongemakkelijk) gelachen worden, bijvoorbeeld als Kraus vertelt hoe hij in Israël (vruchteloos) Duitse meisjes probeerde te versieren door over Mein Kampf te beginnen: “Do you want to read Mein Kampf with me?” Rimini Protokoll probeert bloot te leggen wat de echte gevaren zijn van de tekst. Word je neonazi als je het boek leest? Wórdt het überhaupt wel gelezen? En wat is er waar van de mythevorming en sterke verhalen rond het werk? Het echte gevaar schuilt misschien minder in het blatante antisemitisme en meer in de antidemocratische passages. Als de blinde Spremberg passages uit een braille-editie van Mein Kampf voorleest, dan klinkt daar luid en duidelijk het discours van hedendaagse populisten en rechtse groeperingen in door. “De voorstelling legt”, schreef De Groene Amsterdammer, “uitdrukkelijk verbanden met de taal van de huidige vreemdelingenhaters, die in internetfora tegen de vluchtelingen tekeergaan. Hitlers Mein Kampf blijkt brandend actueel.” De geschiedenis begrijpen Bijna alle recensenten - eentje uitgezonderd, die meer spektakel had verwacht - waren het eens dat deze voorstelling genuanceerd, noodzakelijk en actueel is. “Zeker in deze tijd moeten wij allemaal zo’n beladen onderwerp, dat zo lang is verzwegen en verstopt, opnieuw gaan onderzoeken. Met een open, onbevangen blik en houding. Zonder het rituele gescheld via de sociale media. Heel burgerlijk, en heel beschaafd. De ontdramatisering van Mein Kampf is niet de zwakte, maar de grote verdienste van deze voorstelling.”, concludeerde Theaterkrant.

Cultuur een warm hart toedragen “Dit verblijf in de taboe-zone rond Mein Kampf is iedere minuut waard. Langdurig applaus.” (Südwest Presse)

Rabobank draagt cultuur een warm hart toe. Amsterdam heeft een uniek aanbod aan kunst en cultuur en dit is belangrijk voor haar (internationale) uitstraling. Mede daarom zijn wij Founding partner van Stadsschouwburg Amsterdam. De Stadsschouwburg is een toonaangevende instelling met een actuele en diverse programmering, met topgezelschappen uit binnen- en buitenland.

Een aandeel in elkaar 20

en Amsterdam internationaal op de kaart zetten.

De Warme Winkel speelt De Warme Winkel. De titel van hun nieuwste voorstelling staat vast. Maar verder willen de theatermakers nog niet al te veel prijsgeven. Vincent Rietveld merkt lachend op: “Ik ben steeds aan het laveren tussen wat ik wel en niet wil zeggen. Dit zou wel eens een vaag interview kunnen worden.”

door Manon Wittebol foto Sofie Knijff

WE GAAN VOOR HET ULTIEME VINCENT RIETVELD OVER DE WARME WINKEL

Dertig voorstellingen heeft De Warme Winkel inmiddels gemaakt. Vincent Rietveld, Ward Weemhoff en Mara van Vlijmen vormen de kern van het theatercollectief. Met succesvoorstellingen als San Francisco, Gavrilo Princip en Achterkant wist De Warme Winkel de afgelopen jaren een belangrijke plaats te veroveren in het Nederlands theaterlandschap. Critici prijzen hun originaliteit en eigenzinnigheid en de manier waarop ze steeds weer spelen met de verwachtingen van de toeschouwer. Bij De Warme Winkel weet je nooit waar je aan toe bent. Dat geldt ook voor hun nieuwste voorstelling De Warme Winkel speelt De Warme Winkel. Dat het anders is dan hun vorige werk is in ieder geval duidelijk. De repetitievloer als laboratorium Vincent: “We hebben heel veel oeuvrestukken gemaakt, zoals wij die noemen. Een serie over Oostenrijkers, een serie over Russen. Allemaal voorstellingen waarin we ons baseren op de tijd, op het leven en het werk van een bepaalde kunstenaar. Daarnaast maakten we voorstellingen op locaties in Amsterdam die meer de actualiteit als uitgangspunt hadden. Maar op een gegeven moment kom je in een bepaalde molen terecht. Voordat je het weet, worden dat een soort formats. Met onze nieuwste voorstelling vegen we alles van tafel. We beginnen met een schone lei. Tegelijkertijd grijpen we wel terug naar het materiaal dat we in de repetities van de afgelopen dertig voorstellingen verzamelden. We hebben ongelofelijk veel materiaal, dat nooit in een voorstelling terecht is gekomen. Als er vijf procent van wat we in de repetities uitwerken daadwerkelijk in de voorstelling komt, dan is dat veel.” Het zegt veel over hun werkwijze. De repetitievloer is het laboratorium waar de voorstelling ontstaat. Uitgangspunten zijn er zeker, maar in tegenstelling tot hoe de meeste andere gezelschappen te werk gaan, ligt het concept geenszins vast bij aanvang van de repetities.“Bij de meeste groepen is het repetitieproces de fase waarin het concept wordt uitgewerkt. Bij ons moet het dan nog beginnen. Als je naar onze voorstelling gaat kijken, dan weet je zeker, dat is in de afgelopen twee maanden ontstaan. Alles eraan is nieuw. Onze werkwijze is ook onze stijl.” Daarvoor wordt er veel uitgeprobeerd op de vloer. Vincent voegt eraan toe dat dat zeker niet met eindeloze discussies gepaard gaat. “Ik vergelijk onze werkwijze wel eens met hoe Pixar werkt, de animatiereus. Die mensen praten eigenlijk nauwelijks meer op hun kantoor, die sturen alleen maar tekeningetjes naar elkaar. Er wordt vooral visueel gecommuniceerd. Zo communiceren wij ook. We doen acts voor elkaar, soms zijn het improvisatieopdrachten van zes uur. Alles wat we uitproberen, leggen we vast op camera. In feite zijn het allemaal voorstellen die we aan elkaar doen. Zo verzamelen we ons materiaal. Daarin hoeven we het zeker niet met elkaar eens te zijn, sterker nog, het feit dat we het oneens zijn, levert hele mooie dingen op.” Hoe kom je aan dat litteken? Met een voorstelling waarin De Warme Winkel niet alleen de naam van het gezelschap is, maar ook in de titel terugkomt, rijst logischerwijze de vraag waar deze vandaan komt. Vincent laat dit graag in het midden. “We hadden op een gegeven moment een voorstelling gemaakt over Boris Ryzhy, die had een litteken op zijn gezicht. Iedereen vroeg altijd, hoe kom je aan dat litteken? Hij gaf iedere keer een andere verklaring. Hij had gevochten met een beer, hij had gevochten met Afghanen. Hij was van de trap gedonderd en op het aanrecht gevallen. Sinds we dat weten, doen wij dat ook. We verzinnen elke keer een ander verhaal.

Met De Warme Winkel speelt De Warme Winkel rekenen we definitief af met de vraag waar onze naam vandaan komt, door hem in een ruimte gieten. Het toneelbeeld ís 'de warme winkel'. Wat we voor ons zien op het toneel is een decor dat iets wegheeft van een winkel, maar ook van een café. Een openbare ruimte, waar mensen samen komen, maar waar ook iets te halen valt, in immaterieel opzicht. Voor veel gezelschappen is de eerste voorstelling vaak de naamgever van de groep, bij ons is dat de dertigste. Verder denken we voor deze voorstelling aan muziek van Henry Purcell. Hij heeft zulke mooie aria’s geschreven.”

De Warme Winkel speelt De Warme Winkel wo 26 t/m za 29 okt, 20.30 uur

En dan zijn er nog de stoeltjes van Van Gogh. “We hebben in onze opslag nog steeds een hoeveelheid prachtige stoeltjes staan, die we ooit wilden gebruiken in Luitenantsduetten. Het zijn soortgelijke stoeltjes als op het schilderij De Slaapkamer van Vincent van Gogh. We hebben ze toen niet gebruikt, maar we halen ze iedere keer weer uit de opslag in de hoop dat ze in een voorstelling terechtkomen.” Lachend: “Dat gaat nu eindelijk gebeuren!” Ons magnum opus De voorstellingen van De Warme Winkel gaan doorgaans uit van een sterk thema. “Het thema waar we nu mee bezig zijn, is originaliteit en authenticiteit. Dat is waar we onze pijlen op richten. Authenticiteit en originaliteit zijn echt van die dingen die bij een romantisch kunstenaarschap horen. Maar in hoeverre kun je dat nog waarmaken in een wereld die zo overbevolkt en overprikkeld is? En daarbij, moet je dat vandaag de dag nog willen? Moet iedereen authentiek en origineel willen zijn? Wat we eigenlijk willen is ons magnum opus maken. Het is onze laatste productie binnen de huidige kunstenplanperiode. Volgens ons is dat een goed moment om iets anders uit te proberen, om daarin risico’s te nemen. We hebben ook niks te bewijzen, onze speelbeurten en onze inkomstenquota zijn allang gehaald. We gaan nu echt voor het ultieme.” Op de vraag of er met deze voorstelling heilige (theater)huisjes omver worden geschopt, antwoordt Vincent: “Met De Warme Winkel hebben we ons eindeloos afgezet tegen allerlei dingen. Je moet een beetje weerstand krijgen, dan kun je verder komen. Maar je moet op een gegeven moment ook erkennen dat het kinderachtig wordt. Waarom zouden we ons nog afzetten? We moeten nu zelf een verhaal maken. En dat is ook de reden dat we juist nu met deze voorstelling komen. We zijn klaar met ons te verhouden tot anderen. We nemen nu onszelf om ons tegen af te zetten.”

“Je moet een beetje weerstand krijgen, dan kun je verder komen.” 23

Op 8 en 9 november is het Leidseplein 24 uur lang het brandend middelpunt van de Amerikaanse presidentsverkiezingen in Nederland. De verkiezingsslag worden live gevolgd tijdens The President's Night in de Melkweg en het All American Breakfast in de Stadsschouwburg. Campagnebureau BKB volgt de Amerikaanse campagnes nauw op de voet en publiceerde een groot aantal opiniestukken op bkbcampaignwatch.nl. Om op te warmen mogen wij er een van plaatsen. Geschreven na het debat in Las Vegas, maar nog steeds actueel. Ondertussen zijn de kandidaten bekend en gaan we de eindfase van de verkiezingsslag in. See you in November!?

WAAROM DE DEMOCRATEN ER SLECHTER VOORSTAAN DAN ZE ZELF WILLEN TOEGEVEN door Jeroen Langelaar foto Ninette Schostack

Voorafgaand aan het debat in Las Vegas, live uitgezonden door CNN, zongen vijf kandidaten uit volle borst het volkslied mee. Allen blank, vier ervan christelijk en een gemiddelde leeftijd van 65 jaar. Het had een CDA-congres kunnen zijn.

keinse presidentskandidate (Carly Fiorina) verder, dus zo bijzonder is dat ook niet meer.

Voor een partij die zichzelf graag labelt als de ‘partij van de toekomst’ en soms meer geobsedeerd lijkt met diversiteit dan met kwaliteit, moet het Democratische debat van afgelopen maand een pijnlijke exercitie zijn geweest.

Weinig keus Als het Democratische debat één ding duidelijk heeft gemaakt, is dat er ondanks de geprezen diversiteit van de achterban, weinig valt te kiezen bij de Democraten. Ze hebben al hun geld gezet op Hillary Clinton en nu rest ze niets anders dan hopen op het beste. Want een back-up hebben ze niet.

Ja, de belangrijkste kandidaat is een vrouw, maar dat was acht jaar geleden ook al het geval en intussen zijn we een Republikeinse vicepresidentskandidate (Sarah Palin) en een Republi-

Nu is Hillary Clinton wel degelijk een topkandidaat en zijn zowel de demografische ontwikkelingen als de electoral map de Democraten gunstig gezind.

Tegelijkertijd is deze onder Democraten populaire verhaallijn (dat de veranderingen in de bevolking vanzelf zullen leiden tot een gemarginaliseerde Republikeinse partij) kort door de bocht en voorbarig, omdat deze voorbijgaat aan diverse ontwikkelingen en politieke facts of life die de Democraten niet zien of niet willen zien. Kiezers blijven thuis Zo leed progressief Amerika bij referenda vorige week de ene nederlaag na de andere – en dat was niet de eerste keer. Als excuus wezen Democraten er weer eens op dat het electoraat bij off-year elections conservatiever is dan het electoraat als geheel. Met andere woorden: onze kiezers zijn thuisgebleven. Maar dat is te makkelijk. Eén van de oprichters van de Democratische Partij, Thomas Jefferson, zei ooit terecht: “In Amerika wordt de overheid niet bestuurd door de meerderheid. Onze overheid wordt bestuurd door de meerderheid die participeert.” President Obama onderstreepte dit jaren terug: “Politics is decided by those who show up.” Verliezen elke keer blijven gooien op gebrekkige opkomst is niet alleen zinloos zolang daar niets aan verandert, het negeert bovendien het feit dat thuisgebleven kiezers zich blijkbaar minder betrokken voelen bij de partij en haar standpunten dan Democraten vaak denken. Marihuana En dus stemde swing-state Ohio tegen de legalisering van marihuana. En dus kozen kiezers in het paarse Virginia, ondanks de miljoenen dollars van de antiwapenlobby, opnieuw voor een Republikeinse Senaat. En dus werd in het linkse Houston een door Hillary Clinton gesteund, LHBT-gerelateerd referendum met grote meerderheid weggestemd.

Toen de rook van deze laatste verkiezingsdag was opgetrokken, was het aantal Republikeinse gouverneurs gestegen tot 32 en het aantal Democratische gouverneurs verder geslonken tot 17. Republikeinen besturen het land We zijn snel geneigd naar de president te kijken, maar veel grote onderwerpen worden op staatsniveau geregeld. En daar ziet het plaatje er voor Democraten ronduit droevig uit. Zelfs in linkse staten als Illinois, Maryland en Massachusetts staat inmiddels een Republikeinse gouverneur aan het roer.

The President’s Night Melkweg di 8 nov, 19.00 uur All American Breakfast Stadsschouwburg wo 9 nov, 07.00 uur

In december gaan bij Toneelgroep Amsterdam twee voorstellingen in première. Ivo van Hove regisseert het tweede deel van zijn Couperus-trilogie. De Britse Katie Mitchell, 'Engelands meest onbevreesde theatermnaker', volgens The Guardian, is te gast voor de regie van De meiden.

Van de vijftig Amerikaanse staten hebben er liefst dertig een volledig Republikeinse wetgevende macht (Senaat én Huis). Slechts elf staten staan onder volledig Democratisch bestuur. In de praktijk betekent dit dat de afgelopen jaren landelijk gezien wetten omtrent abortus strikter zijn geworden, vakbonden aan banden zijn gelegd en het recht op wapenbezit is uitgebreid. Lame duck Zoomen we uit naar federaal niveau, dan zien we een Republikeins Huis van Afgevaardigden en een Republikeinse Senaat. Zelfs als Clinton de volgende president wordt, heeft ze – daarover bestaat nauwelijks twijfel – een haar vijandig gezind Huis tegenover zich. Democraten hebben een kans om de Senaat terug te winnen, maar als ze dit niet lukt, staat Clinton vanaf dag één te boek als lame duck. De Democratische Senator Al Franken waarschuwde al dat als de Democraten de Senaat volgend jaar niet winnen, het ze zéker niet gaat lukken in 2018. De weg naar Democratisch succes is vol hobbels. En aankomst is niet gegarandeerd. Jeroen Langelaar 09 november 2015 www.bkbcampaignwatch.nl

IN PREMIÈRE

“Politics is decided by those who show up.”

TA IN PREMIÈRE

Geheimen die het daglicht niet mogen zien: Ivo van Hove regisseert De dingen die voorbij gaan.

Geen onschuldig tijdverdrijf: Katie Mitchell regisseert De meiden. ― Deel twee van Ivo van Hoves Couperustrilogie is gebaseerd op de magistrale psychologische roman Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan uit 1906. Het is een Nederlandse klassieker en tegelijk een verbazend modern familieportret. Van Hove is directeur van Toneelgroep Amsterdam, het grootste gezelschap van Nederland, en ook internationaal een van onze meest succesvolle regisseurs. Zijn regies in o.a. Londen, Parijs, New York en Sao Paulo trekken volle zalen en overwegend lovende - soms juichende - kritieken. Met zijn regie van het eerste deel van de trilogie, De stille kracht, maakte Van Hove korte metten met het beeld dat sinds de jaren zeventig aan Couperus is gaan kleven. Geen Haags kostuumdrama, geen tempo doeloe. Wel ging hij recht naar de kern van deze visionaire roman, en dat is de westerse cultuur die onverzoenbaar tegenover de oosterse staat. De stille kracht kreeg mooie kritieken. "Terwijl de regen neerklettert, heeft Van Hove ons al helemaal meegesleept in zijn koloniale apocalyps.", schreef Theaterkrant.nl (****).

Een spel in het spel: zo opent De meiden. De zussen Claire en Solange zijn al jarenlang dienstmeid bij hun ‘mevrouw’ in een groot huis in de stad. In haar slaapkamer spelen zij om de beurt dat zij mevrouw zijn. Die laatste is naar de gevangenis. Zij bezoekt er haar minnaar die op grond van valse anonieme brieven – daar hebben de meiden voor gezorgd – werd veroordeeld. Nu willen de zussen ook nog hun mevrouw vermoorden. Daar hebben zij een goed plan voor bedacht. Maar zijn zij ook in staat om het ten uitvoer te brengen? Jean Genet, is bij uitstek de schrijver van het verzet. In al zijn werk verzet hij zich tegen de wet, tegen de waarden van de burgermaatschappij die hij haat. Zijn helden zijn de verstotenen. Hij typeert zichzelf uitstekend als hij schrijft: ‘Ik heb me voorgoed opgeworpen als de woordvoerder van het menselijk uitschot dat rot in de gevangenissen, onder de bruggen, in de stinkende droesem van de steden.’ Waar een meid in een toneelstuk doorgaans niet meer dan één opkomst en hooguit enkele woorden tekst krijgt toebedeeld, keert Genet de rollen om. De meid wordt de hoofdrol.

In De dingen die voorbijgaan zien we hoe een doodgezwegen moord in Nederlands-Indië een verwoestende invloed blijft uitoefenen op de familie van de stokoude Ottilie en Takma. Het stilzwijgen van hun overspelige relatie en de moord op Ottilies echtgenoot laten diepe sporen na in de opeenvolgende generaties, die gevangen zitten in een onverwerkt verleden. Lot en Elly zijn de jongste telgen van dit verdoemde geslacht. Zij hopen zich uit de Haagse wurggreep te kunnen losmaken maar komen na hun huwelijksreis in Italië gedesillusioneerd weer thuis. Er is geen ontsnappen uit deze familie, die aangetast is door vreselijke geheimen die het daglicht niet mogen zien.

De meiden (1947) is geïnspireerd door een waargebeurd verhaal. De zusjes Sapin vermoordden na jaren van trouwe dienst hun twee mevrouwen met een hamer en een mes. Het zijn de ideale ingrediënten voor een sociaal drama. Maar De meiden is veel meer dan dat. Het stuk toont het eeuwige verlangen van de mens om te ontsnappen aan de barre werkelijkheid. Claire en Solange doen dat met een rollenspel. Maar dit spel is voor hen geen onschuldig tijdverdrijf.

Ivo van Hove over De dingen die voorbij gaan: "Heeft de familie niet lang genoeg geduurd? Dat is de verzuchting van Lot op het einde, doodziek geworden van een niet geleefd leven, komt hij tot een onthutsende conclusie: Er komt een andere tijd. Een ander geslacht. Er komt een tijd dat mensen elkaar verlaten, verdriet doen, en toch vinden dat het niet anders kan zijn, dat het goed is, omdat het is wat moet gebeuren. In het Den Haag van Louis Couperus is het onmogelijk je echte verlangens te volgen, onmogelijk jezelf te zijn. Het is een wereld van dwalende mannen en vrouwen in een samenleving als een gevangenis. Een groot koor. Een zwanenzang. Couperus schudt ons wakker. Deze wereld moet op de schop."

Katie Mitchell over De meiden: "Ook zeventig jaar na de eerste opvoering in Parijs blijft De meiden een krachtig stuk. Ik hou van de drie sterke vrouwenrollen die het heeft – een zeldzaamheid in het theater – en van de manier waarop het kwesties als acteren en gender behandelt. Voor een regisseur is het een evenwichtsoefening tussen psychologisch realisme en poëtisch symbolisme: een uitdaging die ik graag aanga. Je moet ook een manier vinden voor de weergave van de thrillerachtige wendingen in het verhaal van deze twee meiden die hun bazin naar het leven staan. Het stuk mag dan al zeventig jaar oud zijn, het is in politiek opzicht relevant als je kijkt naar hoeveel vrouwen uit arme landen nog altijd laaggeschoold werk doen bij welgestelde vrouwen uit de Europese middenklasse."

De dingen die voorbij gaan is een coproductie met Toneelhuis Antwerpen en gaat op de Ruhrtriennale in première. foto: Jan Versweyveld

foto: Jan Versweyveld

“Er komt een tijd dat mensen elkaar verlaten, verdriet doen, en toch vinden dat het niet anders kan zijn, dat het goed is, omdat het is wat moet gebeuren.”

“Het eeuwige verlangen om te ontsnappen aan de barre werkelijkheid.”

― ‘Ik richt mijn aandacht consequent op vrouwelijke ervaring en perceptie. Er zijn niet heel veel vrouwelijke regisseurs en iemand moet het doen. Ik voel het als een verantwoordelijkheid.’, aldus regisseur Katie Mitchell. Zij was onze Brandstichter 2015, waarmee we haar voorstelden aan het Nederlandse publiek. Nu regisseert ze voor het eerst een voorstelling bij Toneelgroep Amsterdam, De meiden van Jean Genet, over twee dienstmeiden die een plan beramen om hun mevrouw te vermoorden. Dit stuk past naadloos in Mitchells oeuvre. Haar thema's zijn donker en heftig, haar voorstellingen sprankelend en inventief. Seks, geweld, dood, vrouwenhaat, gender-issues, daar gaat het over, altijd gezien door de ogen van de vrouw. "Haar werk is baanbrekend en briljant," schreef The Guardian, en noemde haar Engelands meest onbevreesde theatermaker. Mitchell wordt in Europa op handen gedragen en gevraagd door alle grote theaterhuizen en festivals in Europa.

De dingen die voorbijgaan (NL première) do 8 - do 22 dec, 20.00 uur ― De meiden (première) do 8 - vr 23 dec, 20.30 uur (zo 16.00 uur) ook in mei 29

BLIJVEN HANGEN CafĂŠ|Brasserie Stanislavski is de perfecte plek om na de voorstelling te blijven hangen, maar ook om overdag af te spreken, rustig te werken (met gratis wifi), te borrelen, te lunchen of uitgebreid te dineren. Afgelopen zomer was het goed toeven in de Leidsetuin, ons zomerterras op het Ajaxterras, met uitzicht over het Leidseplein. Met gin cocktails en barbecue en alles wat zomer moet zijn. Van StadsschouwBURGER tot high tea en de beroemde appeltaart van Dudok: watertanden. fotoâ&#x20AC;&#x2122;s eten: Nina Albada