Somergembos Heuvelpark Kluisbos 2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 1
NATUURGEBIED
14/08/2018 7:17:32
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 2
14/08/2018 7:17:33
Natuurgebied Somergembos | Heuvelpark | Kluisbos is open van zonsopgang tot zonsondergang.
vind je ›› ›› ›› ››
tussen Rerum Novarumstraat, Hof Leeuwergem, Jagershoek en Kluisdreef op 3 kilometer van de Grote Markt op 10 minuten stappen van NMBS-stopplaats Erembodegem aan bushalte Aalst Hof Zomergem (lijnen 2 & 4) en Aalst Schietbaan (lijnen 2, 214 & 340) ›› in de buurt van fietsknooppunten 38 en 46
is 75 ha groot - een derde is stadseigendom & biedt: ›› ›› ›› ›› ›› ›› ›› ››
de natuurschuur Heuvelpark (reservaties via www.aalst.be) een ecologische poel speelheuvels en -bos een vlonderpad het levend kunstwerk ‘The Observer’ een grote picknickbank parkeergelegenheid aan de Rerum Novarumstraat fietsen in het gebied is enkel toegelaten op de verharde paden
Honden zijn welkom, maar enkel aan de leiband.
3
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 3
14/08/2018 7:17:33
4
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 4
14/08/2018 7:17:34
S O M E R G E M B O S
Van vliegveld naar groene oase Het Somergembos is een smalle langgerekte groenas die de natuurgebieden Osbroek-Gerstjens verbindt met het Kluisbos. Het gebied volgt de vallei van de Somergembeek, die ontspringt in het Kluisbos en ter hoogte van de Gerstjens uitmondt in de Dender. In de jaren ’90 startte de stad met de aanleg. Een deel van het vroegere vliegveld werd bebost, er kwam een poel met vlonderpad, ingebuisde delen van de Somergembeek werden weer opengemaakt en het voormalige huisvuilstort werd deels afgegraven en beplant met houtkanten, struwelen en een hoogstamboomgaard. Het ontwerp werd door de Vlaamse overheid bekroond als voorbeeldstellend en vernieuwend groenproject voor de stedelijke omgeving. Het is nu een gevarieerd gebied met hooiland, moeraszones, bos en avontuurlijke speelzones.
5
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 5
14/08/2018 7:17:35
Beheer voor meer natuur De natte zones langs de beek herbergen kleurrijke moerasvegetaties met onder andere dotterbloem, grote wederik, gewone engelwortel en grote kattenstaart. Om daar voldoende lichtinval te krijgen worden de wilgen, essen en elzen langs de vallei om de 8 tot 10 jaar onderaan de stam gekapt met de bedoeling om de stobben opnieuw te laten uitschieten. Dit noemen we hakhoutbeheer. De hooilanden worden jaarlijks gemaaid.
knoopkruid
Door de afvoer van het maaisel verarmt de bodem en krijgen we bloemrijke graslanden met onder andere knoopkruid, gewoon biggenkruid, schermhavikskruid en pinksterbloem. In de zomer is dat een waar paradijs voor tal van vlinders en wilde bijen, bijvoorbeeld: landkaartje, Icarusblauwtje, wikkebij en de extreem zeldzame grote bandgroefbij.
Icarusblauwtje
6
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 6
14/08/2018 7:17:36
Hout doet leven Langgerekte takkenrillen uit gestapeld snoeihout, leiden je doorheen het bos. Deze takkenbundels bieden een geschikte woon- en schuilplaats aan voor tal van insecten, amfibieĂŤn en vogels. Met een beetje geluk spot je er zelfs een hazelworm: een pootloze hagedis die vaak foutief als slang wordt aanzien. Wanneer het regent - vooral na een warme, droge periode - verlaat dit dier ook overdag zijn schuilplek, op zoek naar de regenwormen en slakken die dan massaal tevoorschijn komen. Wanneer de stapels takkenbossen verteren, geven ze nog voeding aan een resem van zwammen en paddenstoelen.
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 7
hazelworm
ď‚˜ takkenrillen
7
14/08/2018 7:17:36
HEUVELPARK
Avontuurlijk spelen Het Somergembos grenst in het zuiden aan het Heuvelpark. Deze voormalige open kouter van 15 ha, in de volksmond ’Heuvel’ genoemd, werd door de stad samen met het Regionaal Landschap Schelde-Durme, omgevormd tot een natuurlijk speelterrein. Je vindt er avontuurlijke speelheuvels met paadjes, tunnels, uitgehouwen boomstammen en een reusachtige picknicktafel. De speelheuvels werden ingezaaid of beplant met streekeigen wilde bloemen, struiken en bomen. Aan de gigantische poel kan je op zoek gaan naar waterdiertjes of speuren naar reeënsporen aan de oevers. Hier komen kinderen opnieuw in contact met de natuur. Ze mogen kampen bouwen, zich verstoppen in het hoge gras en spelen in de modder. 8
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 8
14/08/2018 7:17:37
9 9
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 9
14/08/2018 7:17:38
10
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 10
14/08/2018 7:17:39
11
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 11
14/08/2018 7:17:41
The Observer Op het talud aan de oostzijde van de poel vinden we het levend kunstwerk ‘The Observer’ van landschapskunstenaar ‘Willowman’ Will Beckers. Willow is Engels voor wilg. Daaruit is het kunstwerk gemaakt. Het is een meer dan 30 meter lange gevlochten constructie, een oog als het ware, van waaruit je letterlijk het landschap kan observeren. De Limburgse kunstenaar heeft werken staan in Denemarken, Zweden, Italië en de Verenigde Staten. Op termijn zal de houtige constructie volledig dichtgroeien en groen zijn.
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 12
14/08/2018 7:17:42
De Natuurschuur De oude paardenstal centraal in het gebied werd omgevormd tot ‘Natuurschuur’. Dit milieu- en natuureducatief centrum is volledig zelfvoorzienend. De batterijen die elektriciteit leveren worden opgeladen door zonnepanelen op het dak (in de winter neemt de windmolen deze taak over). Opgepompt grond- en hemelwater wordt gebruikt voor toilet en keuken. In de winter verwarmt een grote haard de ruimte met knothout uit het gebied. Verenigingen en scholen kunnen de schuur huren voor natuurgerelateerde activiteiten. Je kunt er gebruik maken van tal van natuureducatieve pakketten en spelmateriaal. Naast de schuur staat een groot bijenhotel, waar het in lente en zomer krioelt van leven. 13
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 13
14/08/2018 7:17:43
K L U I S B O S
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 14
14/08/2018 7:17:44
Middeleeuws bos Het Kluisbos is één van de belangrijkste overblijfselen van het ‘Afflighem Bosch’, dat in de middeleeuwen 200 ha groot was. Tijdens de Franse revolutie moest de abdij het grootste deel van haar bezittingen afstaan en werd het Affligembos bijna volledig ontgonnen. Een deel werd later weer aangeplant en groeide aan tot het huidige Kluisbos van 50 ha. De vroegere typische soorten van het eiken-haagbeukenbos zijn bijna allemaal verdwenen en vervangen door snelgroeiende canadapopulieren. Desondanks vind je hier nog altijd de rijke kruidlaag die typerend is voor oud bos. Je treft er zeldzame soorten aan zoals eenbes, penningkruid, zwartblauwe rapunzel en heelkruid. In het bos bevinden zich de verschillende bronnetjes van de Somergembeek. Een geduldige wandelaar kan hier ook de matkop bewonderen. Dit kleine vogeltje maakt zijn nest in holten van dode bomen in vochtige bossen. Het zou mooi zijn mocht het Kluisbos op termijn worden hersteld tot het oorspronkelijke eiken-haagbeukenbos. Dit kan door kaprijpe populieren geleidelijk aan te vervangen door inheemse soorten zoals eik, beuk, haagbeuk en els.
eenbes | zwartblauwe rapunzel | matkop 15
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 15
14/08/2018 7:17:45
De Kluiskapel 16
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 16
14/08/2018 7:17:46
Aan de rand van het Kluisbos ligt de Onze-Lieve-Vrouwekapel, in de volksmond doorgaans de Kluiskapel genoemd. Ze werd vermoedelijk opgericht ten behoeve van de monniken van de abdij van Affligem. Die trokken zich in de middeleeuwen tijdens het veertigdagen vasten soms als kluizenaars in het bos terug. In 1758 werd de kapel vernieuwd en wat er nu nog staat is het koor van dat grote gebouw. In de jaren ’70 werd de vervallen kapel gerestaureerd onder impuls van de ‘Vrienden van de Kluis’. Twee mooie glasramen beelden legenden uit die verband houden met de abdij van Affligem. Op een 20-tal meter van de kapel ligt het ‘Kluizeputteke’, een straatstenen putje dat in 1971 boven een bronnetje werd gemetseld. Volgens de legende komen alle kinderen die geboren zijn in Hekelgem uit het Kluizeputteke. Het was tevens een vruchtbaarheidsbron. Meisjes die niet zwanger raakten kwamen van het bronwater drinken. 17
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 17
14/08/2018 7:17:46
STADSBOS EREMBALD Het Somergembos en Heuvelpark zijn een deel van het in ontwikkeling zijnde stadsbos Erembald. Die naam verwijst naar ‘Erembaldegem’, een oude benaming van Erembodegem. Met de realisatie van het stadsbos wil de stad de bestaande waardevolle bossen beter bufferen en de naburige bosmassieven met elkaar verbinden. Het is de bedoeling om de Gerstjens te verbinden met het Kluisbos en met de bestaande bosjes ter hoogte van Ten Bos en Ressebeke. Deze bosjes zijn ook relicten van het middeleeuwse Kolenwoud dat vroeger volledig midden-België bedekte. Er wordt niet perse gestreefd naar een aaneengesloten bos. Bestaande bosstructuren worden aan elkaar geregen via bosuitbrei-
ding, kleine landschapselementen of beekvalleien. Door deze ‘groene eilandjes’ met elkaar te verbinden kunnen soorten zich van het ene leefgebied naar het andere verplaatsen. Dit versterkt de ecologische draagkracht van het hele gebied. Binnen het stadsbos zal er ook plaats zijn voor groene recreatie. Je zal er onbezorgd en veilig kunnen wandelen, fietsen, sporten en spelen. Waar mogelijk komen er nieuwe fietspaden, wandelpaden en speelzones.
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 18
14/08/2018 7:17:47
Wanneer je hier wandelt in de vroege ochtend of bij valavond kom je soms oog in oog te staan met een vos of een ree. De vos is een prachtig, mysterieus dier met zijn dikke pluimstaart en zijn vossenstreken. Hij heeft zich aangepast aan het samenleven met de mens. In het dichtbevolkte en versnipperde Vlaanderen rooft hij soms pluimvee uit tuinen. Slaagt een vos er in een kippenren binnen te dringen, dan wordt – door de paniekerige dieren die niet kunnen wegvluchten – zijn jachtinstinct zo geprikkeld dat hij meer dieren doodt dan dat hij kan opeten. Dit leidt er toe dat de vos op weinig sympathie kan rekenen. Een intensieve bejaging of bestrijding biedt geen oplossing. Wanneer een vos sterft, komt er een territorium vrij voor een meestal jongere vos. Jonge dieren zijn minder dominant waardoor meer vossen op eenzelfde oppervlakte kunnen leven. De beste oplossing is het ‘vos-veilig’ maken van je kippenren:
https://www.natuurpunt.be/pagina/ bescherm-je-kippen-tegen-de-vos
De voorbije jaren is het aantal reeën in Vlaanderen sterk gestegen. De ree is een middelgroot hoefdier met een rood- grijsbruine vacht. Het heeft opvallend grote oren, grote ogen, een zwarte neus en een witte kin. Mannelijke reeën dragen een eenvoudig gewei. De witte vlek op het achterwerk van de ree noemt een spiegel. Bij de reebokken is de spiegel niervormig, bij geiten hartvormige. Bij gevaar wordt de spiegel groter. Daarmee waarschuwen de reeën elkaar en kunnen ze elkaar makkelijk volgen bij het wegvluchten.
VOS
&
REE
19
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 19
14/08/2018 7:17:48
MILIEU & NATUUR administratief centrum Werf 9 9300 Aalst 053 77 9300 leefmilieu@aalst.be www.aalst.be
D/1799/2018/27 foto’s: Jo De Coninck | Shutterstock v.u.: Christoph D’Haese, burgemeester | p.a. Werf 9 | 9300 Aalst
2018_broch 20 pp_Somergem_Heuvelpark.indd 20
14/08/2018 7:17:48