#1
DE
NEOGOTIEK IN
EEKLO
EEN NEOGOTISCHE WANDELING IN EEKLo
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
E
eklo is een historische stad die in neerd door de imposante Sint-Vincentiuskerk, 1240 de stadsrechten ontving. Die en verspreid over de stad treffen we een hele leverden het gebied de legitimatie reeks belangrijke neogotische gebouwen aan, op om een eigen rechtspraak te ont- die het karakter ervan in belangrijke mate wikkelen. Sindsdien is Eeklo uitge- mee bepalen. De Eeklose neogotische gegroeid tot een stedelijk gebied dat herkenbaar bouwen kunnen we terug- vinden binnen de is door een geconcentreerd netwerk van hui- periode van de rijpe en late neogotiek (1850 zen en instellingen op een kleine oppervlakte. 1914) met haar overgang naar de art-nouveau. Eeklo is goed leesbaar als stad omdat het sterke grenzen heeft met binnenin een verdicht Toch kan je Eeklo bezwaarlijk een neogotisch weefsel dat doorsneden wordt door belangrij- centrum noemen. Pas op het einde van de 19de ke verbindingswegen die de stad verbindt met eeuw heeft de stad op dit gebied figuren van enige betekenis voortgebracht, maar de ideehet platteland en de grote steden. ën bleven steeds afkomstig uit het nabije Gent, In de stadskern zijn er sporen van verschil- dat een grote artistieke uitstraling kende. lende historische periodes die bepalend waren voor het aangezicht van Eeklo: het ontstaan van de stad in de 13de eeuw, de bloei met de lakenweverij, het verval tijdens de 16de eeuw en de heropleving dankzij de textielindustrie. De oudste restanten van die geschiedenis zijn schaars omdat de godsdienstoorlog Aan de zuidkant van de Markt ligt veel gebouwen verwoestte. Het Stadhuis met de Paterskerk, die deel uitmaakte van het zijn 13de eeuwse kern en de Huysmanhoeve voormalig minderbroedersklooster, dat een grote zijn echter restanten van de middeleeuwse oppervlakte innam. periode met een culturele, historische en esAndere gebouwen zijn de Kapel O.L.Vr.-onbethetische waarde. De geschiedenis van Eeklo vlekt-ontvangen, de congregatiekapel van het is een opeenvolging van korte bloeiperiodes O.L.-Vr.-ten-Doorn-Instituut, de Heilig Grafen periodes waarin de stad met economische kapel en de Sint-Antoniuskerk in Balgerhoeke. moeilijkheden worstelde, die ook de geschieDe Sint-Vincentiuskerk werd reeds opgenomen denis van de regio bepalen. in de eerste Bethunianum-publicatie ‘Vlaamse
Enkele voorbeelden van neogotische architectuur
De neogotiek heeft ongetwijfeld haar stempel op Eeklo gedrukt. In het stadsbeeld is deze stijl immers veelvuldig toegepast in monumenten die een kerkelijke, politieke, sociale en of rechterlijke rol speelden in de 19de eeuw. De stadskern wordt letterlijk gedomi-
neogotiek in Europees perspectief’. Op het vlak van de burgerlijke neogotische architectuur, vermelden we het Psychiatrisch Centrum, het Vredegerecht en de Werkmanskring. Het Huis Goethals – Alleman is de enige neogotische particuliere woning van Eeklo.
#3
OVERZICHT NEOGOTISCHE GEBOUWEN IN EEKLO 01
1810 Neogotische deel van de stedelijke begraafplaats (Molenstraat)
1892 Katholieke Werkmanskring nu: Wijkcentrum de Kring (Kaaistraat 32)
1855-1857 Kapel O.L.Vr.-Onbevlekt Ontvangen (huidige H. Hartkliniek, K. Albertstraat)
1894 Sint-Jozefskapel in het klooster Arme Klaren (privébezit, Tieltsesteenweg 22)
02
09 10
Bouwheer: ridder Karel Stroo
1864 Grafkapel van ridder Karel Stroo (Stedelijke Begraafplaats, Molenstraat)
03
04
1866-1868 Paterskerk (Markt 27) - Bouwheer: ridder
11
1896 Vredegerecht (Stationsstraat 21)
1900 Heilig Grafkapel Molenstraat - tegenover de stedelijke begraafplaats
12
Karel Stroo die in zijn woning voor de kerk woonde
1868 (+) 05 Neogotisch Paviljoen (oorspronkelijk privé-tuin Polydoor Lippens, Kerkstraat)
06
1878-1883 Sint-Vincentiuskerk (Kerkplein)
Eerste financiële bijdrage: ridder Karel Stroo
1886 Neogotische burgerwoning Goethals-Alleman (voorheen Reychler) (Molenstraat 52)
07
1884 Congregatiekapel O.L.V.-ten Doorn (eerste verdieping, Zuidmoerstraat 125)
08
1905-1906 Kerk Sint-Antonius van Padua Balgerhoeke
13
1905 / 1913 - 1914 14 Psychiatrische instelling Sint-JanBaptist (hospitaalgebouw) Ziekenhuiskapel Sint-Jan-Baptist kapel in de Psychiatrische instelling Sint-Jan-Baptist, Oostveldstraat 1
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
01
Stedelijke begraafplaats
// Molenstraat // 1810
H
et oudste deel van de begraaf- getuigt van het sociaal-economisch verleden plaats, aangelegd in 1810 bui- van de stad, gesymboliseerd in de graftekens ten het centrum, vormt een van vooraanstaande figuren uit de politieke, representatief voorbeeld van kerkelijke of economische wereld. De artiseen oude gemeentebegraaf- tieke waarde uit zich in de sculpturen en de plaats met een grote diversiteit aan grafte- grafarchitectuur, aansluitend bij de gangbare kens uit de 19de en 20ste eeuw, afgesloten door stijlen, gaande van neostijlen tot art deco. bakstenen muren met ijzeren toegangshek en Arduinen sarcofagen en graftekens worden hoge coniferenhagen. verfraaid met realistische sculpturen of met EĂŠn der oudste monumenten, de grafkapel beeldhouwwerk die in de funeraire symboliek van ridder Stroo, is opgericht in 1864. Het tevens een volkskundige waarde vertolken. vroegere lijkenhuisje in neoclassicistische Ook de gietijzeren grafkruisen zijn cultuurstijl vormt met de omgevende beuken ook een historisch waardevolle getuigen van onze fubeeldbepalend element. Het funerair erfgoed neraire cultuur.
#5
Kapel O.L.Vr.-Onbevlekt 02 ontvangen // latere AZ Alma // 1855
D
e geschiedenis van deze kapel hangt samen met het ontstaan van het Klooster van de H. Vincentius à Paulo te Eeklo en vooral met de persoon van ridder Stroo, oud-burgemeester van Eeklo.
verkocht en werd de opbrengst aangewend om een deel der gebouwen aan de huidige K. Albertstraat op te trekken, bestuurd door de zusters van de H. Vincentius à Paulo.
In mei 1855 ving de bouw van de Kapel onder impuls van ridder Stroo aan. Ze werd Het ‘Gesticht van de H. Vincentius à Paulo’ ingewijd door de bisschop van Gent op 4 mei (latere H. Hartkliniek, nu A.Z. Alma) werd, 1857. Het plan en de uitvoering van het inonder het burgemeesterschap van ridder terieur gebeurde door de Gentse beeldhouwer Stroo, opgericht op 7 augustus 1837. In 1842 P. De Vigne-Quyo. werd het oude Gasthuis in openbare veiling
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
03
Grafkapel ridder Karel Stroo // Stedelijke begraafplaats, Molenstraat // 1864
H
et ontwerp van de grafkapel voor ridder Stroo en zijn “aangenomen dochters”, de zusters van Sint-Vincentius-à-Paulo is van de hand van de wat vergeten Gentse architect Karel Bruggeman. Hij was tevens ontwerper op vraag van ridder Stroo van het neogotisch altaar voor de kerk van Aardenburg (ca. 1859), een altaar voor de kerk van Eede in Zeeland, een altaar in neoclassicistische stijl voor de kerk van Adegem (1895-61), en een eerste ontwerp voor een nieuwe Sint-Vincentiuskerk in Eeklo. De uitvoering van de grafkapel in 1864 van ridder Stroo is van de Gentse steenhouwer L.J. Dubois. Behalve de meetkundige structuur van het grondplan en de fantasierijke ornamentering is ook de constructiewijze met grote stukken natuursteen, pleisterwerk, kleurrijk vensterglas en gietijzer hier typisch
voor de romantische periode. De voorkeur voor beeldhouwwerk komt hier tot uiting in het altaar en in de beelden van Sint-Vincentius en van St-Carlos-Borromeus, patroon van de stichter.
Restauratiefases grafkapel Half de jaren 70 zijn er ondeskundige restauraties uitgevoerd, met het aanbrengen van bepleistering. In de jaren 90 zijn er kleine herstellingen uitgevoerd en kreeg de bepleistering zijn huidige gele kleur. De stimulans van de huidige werkgroep funerair Erfgoed, onder leiding van voorzitter Gaston Dauwe is de aanzet geweest voor 3 nieuwe fases van restauratie: 1ste fase (2013 – 2014): grafkelder 2de fase (2014 – 2015): neogotische omheining 3de fase (2015 – 2016): grafkapel zelf.
#7
Wie was ridder Karel Stroo? Noten uit “Hulde aen den RIDDER K.-F. STROO” - Gent, 1863
Hoe! Kent gij ridder Stroo niet? De godvreezende man die de prachtvolle kloosterkerk van de H. Vincentius à Paulo heeft laten bouwen, de menschenvriend, die schoon en ruim gasthuis voor de besmettelycke ziekten heeft laten optrekken, de edelmoedige man die de hongerigen spyst, die de naekten kleedt, de beschermer der weduwen, de geestelyke vader der armen en der havelooze weezen, de engel dien God in zyne goedheid aen Eecloo gezonden heeft om iedereen troost en hulp naer het lichaem te brengen en den weg naer den hemel te wyzen! En den vreemdeling zweeg. (Hulde aen den ridder K.-F. Stroo, 1863) Karel Stroo in Eeklo geboren als zoon van een rijke graanhandelaar. Zijn moeder overleed toen hij nog maar 3 jaar was. Hij rentenierde een tijdlang in Gent maar na de Belgische opstand werd hij weer ingeschreven in Eeklo op 27 oktober 1830. Diezelfde dag hadden in Eeklo de gemeenteraadsverkiezingen plaats en werd Stroo verkozen als eerste burgemeester. Hij was voortaan de kopman van de patriotten. In oktober 1831 reeds nam Karel Stroo ontslag als burgemeester. Ridder Karel Stroo werd voor zijn enorme inzet en ijver voor zijn geboortestad, door de Eeklose bevolking meermaals beloond: op 24 augustus 1836 wordt hij herverkozen tot burgemeester van Eeklo en hij bekleedt deze functie tot 27 januari 1842. Voor zijn verdiensten krijgt hij op 25 augustus 1846 van de koning de erkenning als ridder in de Leopoldsorde. Op 18 september 1852 wordt Karel verkozen tot voorzitter van het genootschap van de H. Vincentius à Paulo. Hij is de enige erfgenaam van het fortuin van zijn ouders en wil, aangezien hij niet getrouwd is en geen kinderen heeft, door middel van schenkingen iets terug doen voor de Eeklose bevolking. In 1855 laat Karel Stroo op zijn kosten de huidige kapel O.L. Vrouw-Onbevlekt-Ontvangen (nu AZ Alma) van de zusters van de Sint-Vincentius-a-Paulo bouwen. Hij wordt daarvoor op 11 augustus 1855 beloond met de titel “Geestelijk Vader van het gast- en wezenhuis” door de bisschop van Gent.
De hoofdbekroning voor zijn vele werk en inzet komt er van paus Pius IX op 20 oktober 1862, als hij benoemd wordt tot ridder van het Heilig Graf van Jeruzalem, een orde die de nadruk legt op het gebod van de naastenliefde en de ondersteuning en bevordering van het geloof en de Kerk in het Heilig Land. Een onderscheiding die maar zelden wordt verleend. Stroo gaat voortaan door het leven als “ridder Karel Stroo” In 1866 schenkt Karel Stroo zijn huis en tuin op de Markt aan de paters minderbroeders. Hijzelf gaat wonen in zijn in 1864 gebouwd kasteeltje in de Moeie (op de huidige site van het AZ Alma). Op de Markt laat hij op zijn kosten een kerk en een nieuw klooster voor de minderbroeders bouwen. Het blijft niet bij deze schenkingen, hij geeft voor de bouw van de St.-Vincentiuskerk in totaal 100.000 fr. en schenkt altaren aan de kerken van Adegem, Aardenburg en Eede (Zeeuws-Vlaanderen). Ridder Karel Stroo is overleden te Eeklo in zijn kasteeltje op 23 januari 1873, op het ogenblik dat de oude St. Vincentiuskerk er nog stond. Hij ligt samen met zijn aangenomen dochters (de nonnen die hem verzorgden) begraven in zijn grafkapel die hij in 1864 liet bouwen.
De Orde van het Heilig Graf van Jeruzalem Deze orde staat onder de persoonlijke bescherming van de Paus. De taak: Bevordering van de Christelijke levensbeschouwing van de leden in de trouw aan de Kerk en de Paus en met de uitzonderlijke nadruk op het gebod van de naastenliefde en de ondersteuning en bevordering van het Geloof en de Kerk in het Heilig Land. Dit kruis heeft ridder Karel Stroo als hoogste onderscheiding gekregen.
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
04 Paterskerk // Markt 27 // 1866
D
e Paterskerk, de voormalige minderbroederskerk, kwam er op initiatief van ridder Karel Stroo, die de tuin van zijn eigen woning ter beschikking stelde. Ze werd gebouwd door aannemer DesirĂŠ Heysse uit Eeklo naar het ontwerp van broeder Germanus Van Haag, o.f.m. Aan de bouw werd begonnen op 19 maart 1866, twee jaar later was de kerk voltooid. Het waardevol interieur zoals het hoogaltaar van de Gentse beeldhouwer J.B. Van Biesbroeck (1872), de zijaltaren van O.L. Vrouw en St.Antonius (1877) en de kooraltaren (1897)
zijn verdwenen. Wel nog aanwezig, zijn het koorgestoelte (1880), de prachtige preekstoel (1883, zie foto) de lambrisering en kapellen van de kruisweg (1881), de 5 biechtstoelen (1882-92) en de ballustrade van het doksaal (1880), dit alles is van de hand van de Eeklose beeldhouwer Karel Smitz (1843-1918).De kerk bevat 6 neogotische glasramen van de Brugse ateliers Louis GrossĂŠ en Samuel Coucke. De kruisweg is van de uit het Eiffelgebied afkomstige Matthias Zens. De prachtige neogotische kleurrijke beschildering (zie foto) werd in de jaren zestig onder een egale verflaag weggestopt. In het koor kwam er een niet passende overschildering.
#9
05
Neogotisch paviljoen
// Privé-tuin, Kerkstraat 20 // 1868
D
e vroegste neogotiek wordt te tisch karakter, worden gecombineerd met Eeklo, althans qua conceptie in- een Chinees geïnspireerd pagodedak. dien -niet noodzakelijk qua datering- vertegenwoordigd door het Het kan goed vergeleken worden met het tuinpaviljoen bij de woning van grote, verdwenen, paviljoen van het hotel Polydoor Lippens. Het illustreert voortreffe- de Cock aan de Nederkouter in Gent, dat uit lijk hoe de reeds in de 18de eeuw in Engeland 1826 dateerde en over de Leie uitzag. Beide ontwikkelde neogotiek zich o.m. via de zgn. werden mogelijk geïnspireerd door het beEngelse tuinen over Europa verspreidde. kendste Pavillon du Philosope in het park van het kasteel Bagatelle bij Parijs, waarvan Het charmante theehuisje in de Kerkstraat, de afbeelding door Krafft in zijn Maisons de dateert vermoedelijk uit de eerste helft van Campagne werd opgenomen en dat een gelijkde 19de eeuw. De spitsbogige venster- en aardige combinatie van gotische en Chinese deuropeningen met onmiskenbaar neogo- vormen laat zien.
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
Interieur Sint-Vincentiuskerk
# 11
06 Sint-Vincentiuskerk // Kerkplein // 1878
I
n 1865 werd besloten de oude kerk te slopen en op hetzelfde terrein een veel grotere op te richten. Inspirator en opdrachtgever van dit bouwwerk was pastoor-deken Pieter Franciscus Foubert (1874-1896). Architect Modeste De Noyette kreeg de opdracht in 1875 en aannemer Desiré Heysse in 1878. De kerk werd in gebruik genomen in 1883 en plechtig ingewijd in 1888. De afwerking duurde nog vijftig jaar.
De aankleding van de kerk is toegespitst op de verkondiging van Jezus als de Christus. Zijn menswording, lijden, dood en verrijzenis staan centraal. Vandaar de centrale plaats van het triomfkruis in de viering. De komst van Christus, de aartsvaders, de profeten en de koningen die Hem voorafgaan, dit alles is in beeld gebracht in het schip nl. in de blindnissen van het pseudotriforium (boven de pilaren). De onmiddellijke afstamming van Jezus en van zijn voorloper Johannes de Doper zijn voorgesteld in de traveeën van het transept of kruisbeuk. Ook de kruisbeuk zelf met twee monumentale glasramen (resp. de stamboom van Jezus en aanbidding op Patmos) en de schilderijen over Jezus’ leven en
Jezus‘lijden (kruisweg) stellen de verkondiging voor van Jezus van Nazareth als de Christus aangekondigde Messias, redder der mensheid Dichtbij het triomfkruis zijn bij herhaling drie grote reeksen evangelische getuigen te zien: de twaalf apostelen, de vier evangelisten en de vier Latijnse kerkvaders: Gregorius, Augustinus, Hiëronymus en Ambrosius. Ze zijn levensgroot afgebeeld, in muurschilderingen, gebeeldhouwd op de vier hoeken van het koorgestoelte, in de glasramen van het koor en in de communiebank. Neogotiek werd gedurende enkele decennia als stijl niet hoog geacht. Thans krijgt deze stijl weer de aandacht en de waardering die hij verdient. De neogotische kerk waarin we ons nu bevinden is dus de weergave van een ideale gotische kerk uit de middeleeuwen die in de middeleeuwen als zodanig nooit heeft bestaan. Zo werden bv. ook een preekstoel, biechtstoelen en de communiebank in een neogotische vormentaal gemaakt en versierd. U moet dan weten dat deze meubels in een middeleeuwse kerk zelfs niet bestonden.
13
12 03 01
10
start
0
wandeling
De Neogotiek in Eeklo Âą 2 km - 2 uur
07 06
02
05 11 start
04 08
09
14
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
Inkom huis Goethals-Alleman
# 15
07
Burgerwoning Goethals-Alleman // Molenstraat 52 // 1886
D
it is een goed voorbeeld van een bakstenen woonhuis opgericht in 1886 in neogotische stijl. Interessant als het enige bewaard voorbeeld van neogotische woningbouw in Eeklo, vermoedelijk gebouwd naar ontwerp van architect Frans Van Wassenhove in opdracht van stadsarchitect Vincent Reychler met behouden binnenindeling en bescheiden stoffering in eclectische stijl. De gevelstenen tonen de elementen van het architectenberoep, de datum 1886 en het opschrift “G. Goethals-Alleman, Moden�. Bemerk ook de smeedijzeren deur in overgangsstijl naar art nouveau en de sierlijke smeed-
ijzeren gevelbekroning. Het interieur bevat op het gelijkvloers aan de straatzijde een neogotisch salon met in houtimitatie geschilderde lambrisering en plafond, beide met briefpaneeldecor.
Info Eenvoudige neogotische trap; onder de marmerschildering van de traphal komt een neogotische steenschildering te voorschijn, opgehoogd met decoratieve bloemmotieven. Het huis werd gedeeltelijk in art-deco stijl omgewerkt.
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
08
Congregatiekapel O.L.Vr. ten Doorn
1ste verdieping // Zuidmoerstraat 125 // 1884
D
e congregatiekapel is, als kapel voor de Mariacongregatie van de leerlingen, gebouwd in 1884, een schoolvoorbeeld van een kleine intieme kapel, uitgevoerd in een zeer verzorgde neogotische stijl. De bijzondere sfeer wordt vooral bepaald door het opmerkelijke houten gedrukte tongewelf met drielobbige vormgeving en ongebruikelijke bovenlichten met glas-loodvulling boven het koor.
De rijke nog originele polychromie van de wandbeschildering met sjablonen, de glas-in-loodramen met typische neogotische iconografie en de polychrome heiligensculpturen zijn een uiting van ambachtelijke vakkennis en vormen een harmonisch en uiterst waardevol totaalconcept. Het altaar, een ontwerp van de grootmeester van de neogotiek J. B. Bethune, van 1884, toont in zijn eenvoud
het volledige programma van de neogotische stroming met een functionele vormgeving, een terugkeer naar ambachtelijke uitvoering en veel aandacht voor de symboliek.
Info Baksteenconstructie met natuurstenen venstermaaswerk, interieur met plankenvloer, bepleisterde en gepolychromeerde muren, eiken schrijnwerk, houten tongewelf. Bovenkapel van vijf en een halve travee op rechthoekig grondplan, bereikbaar door drie deuren vanuit de aanpalende gang; een zijwand voorzien van vier spitsboogramen; drielobbig gedrukt tongewelf, geritmeerd door beklede trekbalken en in het koor voorzien van met glas-in-lood beglaasde bovenlichten.
# 17
Katholieke 09 Werkmanskring // Kaaistraat 32 // 1892
D
e neogotische Werkmanskring van 1892 is een representatief voorbeeld van een publiek gebouw in een voor die tijd kenmerkende, op de Brugse baksteenarchitectuur geïnspireerde stijl. De trapgevelbekroningen, typische Brugse travee-indeling met verzorgde baksteentraceringen, spaarvelden met boogfriezen en muizentandlijsten getuigen van een kwaliteitsvolle architectuur.
De toewijding van de kring aan Sint-Jozef is kenmerkend voor de tijdsgeest en illustreert het belang van de St.-Jozefdevotie in het licht van de opkomende christelijke arbeidersbeweging. De voorstelling van St.-Jozef als timmerman verwijst naar de voorbeeldfunctie van de heilige voor de arbeiders.
Gebouwd als vergaderlokaal voor de christelijke arbeiders is het gebouw een belangrijke materiële getuige van de sociale geschiedenis van het geïndustrialiseerde Eeklo aan het einde van de 19de eeuw.
De imposante bruine beuk in de binnentuin is met zijn stamomtrek van 503 cm één der dikste bruine beuken van het Vlaamse land en is nog getuige van de vroegere tuin van het landhuis op deze locatie.
De huidige herbestemming als wijkkring met multifunctionele aanpak bestendigt de sociaal-culturele waarde van het complex.
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
10
Sint-Jozefskapel
klooster van arme klaren Colletinnen // Tieltsesteenweg 22 // 1894
D
it klooster werd opgericht op Ten zuiden en ten westen van de kapel zijn initiatief van textielindus- bidruimtes voor de zusters. In de noordgevel trieel, oud burgemeester van bevinden zich 4 glasramen met symbolen van Eeklo en geschiedschrijver, H. Drievuldigheid, H. Franciscus, H. Clara en Eduard Neelemans, vanuit het H. Coleta in medaillons. clarissenklooster van Brugge. In 1902 breidde het slotklooster uit rondom E. Neelemans had zelf twee dochters die in- een 2de kloostertuin ten westen van het eergetreden waren in het clarissenklooster. Hij ste klooster, dat nu dienst deed als buitenschonk de grond naast zijn woning (huidig po- klooster; uitgevoerd onder leiding van aannelitiekantoor) en fabriek voor de bouw van een mer Alphonse Heysse. Door wijzigingen in de nieuw klooster in Eeklo. De eerstesteenleg- reglementen begin de jaren vijftig werd het ging van het nieuwe klooster vond plaats in klooster van de slotzusters het “Groot Slot” 1891. De voltooiing en inwijding gebeurden dat van de buitenzusters (vanaf 1952 van de in 1893. De bouwwerken werden uitgevoerd tweede orde) het “Klein Slot”. In 1955 werd het klooster hersteld na een brand van 1954. door de Eeklose aannemer Désiré Heysse. In 1960 verbouwden ze de voorgevel met In 1894 volgde de bouw van de neogotische plaatsing van H. Clarabeeld van de Eeklose kapel met zusterkoor, infirmerie en sacris- beeldhouwer Albert D’Havé, (nu verwijderd). tie ten noorden van de kloostertuin. Na de inzegening van de kapel in 1895 werden 2 Eind 2003 verhuisden de laatste zusters naar kleuterklassen geopend in de oude noodka- het clarissenklooster van Boom. Het klooster pel (hoek linker straatkant van het huidige wordt aan particulieren verkocht en herbeklooster). De kapel is toegewijd aan H. Jozef stemd voor sociale woonentiteiten met been is sober ingericht en voorzien van een houd van de neogotische kapel voor tentoonbakstenen graatgewelf met houten dakruiter stellingen. en spitsboogvensters met gietijzeren ramen.
# 19
11 Vredegerecht // Stationsstraat 21 // 1896
H
et gebouw van het vredegerecht is illustratief voor een gebouw met openbare functie opgetrokken tussen 1895 en 1899 in een voor die tijd representatieve neogotische baksteenarchitectuur. Het ontwerp van de Gentse architect Henri Vaerwyck, gekend als neorenaissancebouwmeester, en de Eeklose stadsarchitect Frans Van Wassenhove, ontwerper van vooral neogotische bouwwerken, getuigt van een talentvolle samenwerking tussen beide architecten.
Het kwaliteitsvolle gebouw is belangrijk als getuige van hun architecturaal oeuvre. Het is een gaaf bewaarde constructie met een opmerkelijk polychrome geveldecoratie door het gevarieerde en subtiele materiaalgebruik. Vooral het speelse klokkentorentje en de gesmeed ijzeren bekroningen, gevelankers en het balkon getuigen van een kwalitatieve ambachtelijke uitvoering en kunstzin.
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
12 Heilig Grafkapel // Molenstraat // 1900
D
oor haar opmerkelijke inplanting aan de grote invalsweg en tegenover de begraafplaats en haar markante gevelsculptuur is de H. Grafkapel een blikvanger in het straatbeeld. De kapel is een goed voorbeeld van regionale neogotiek ge誰nspireerd op de laatgotiek, een ontwerp van de stadsarchitect Frans Van Wassenhove, ingewijd in 1900. De engelenbeelden aan de geveltop zijn van de beeldhouwer Mathias Zens, de bas-rel誰efs in de zijgevels zijn van de beeldhouwer Fernand Nisol. Het goed bewaarde neogoti-
sche interieur bevat in de overwelfde nissen de voorstelling van een calvarie, afkomstig van de vroegere Calvarieberg op deze plaats. De polychrome beeldengroep van de graflegging en de neogotische kruiswegstaties zijn eveneens van de hand van de Duitse beeldhouwer M. Zens. De iconografie van de kleurrijke glasramen (typisch kenmerk voor de neogotiek) zijn van de hand van Jules Dobbelaere en staan in verband met de dood van Christus. De talrijke gedenkstenen van overledenen op de lambrisering getuigen van grote volksdevotie.
# 21
13
Kerk Sint-Antonius van Padua
S
// Balgerhoeke // 1905
inds de 2de helft 19 eeuw was er een bevolkingstoename in deze parochie en het verlangen groeide naar een eigen kerk. In 1897 werd het project voor het bouwen van een kerk voorgesteld. De eerste goedkeuring kwam er in 1902 voor een voorlopige kapel.
Na enkele jaren van aanvragen en meerdere verzoekschriften krijgt de Gentse architect Modeste de Noyette (architect St. Vincentiuskerk) de toestemming om de eigenlijke kerk te bouwen (1905). De afwerking en interieur invulling wordt uitgevoerd tussen 1906 en 1911. De kerk is in beide wereldoorlogen zeer zwaar gebombardeerd.
Info Constructie in baksteen en blauwe hardsteen, interieurafwerking met zichtbaar gelaten materialen, kerkmeubilair in zichtbaar gelaten hardsteen, witte natuursteen, koper en eikenhout. Eénbeukige zaalkerk van vijf traveeën met drieledig voorportaal tegen de westgevel en polygonale doopkapel aan de noordzijde; smaller recht gesloten koor van drie traveeën, aan de noordzijde geflankeerd door een toren met ingewerkte orgeltribune en een complex van sacristieën; opstand met karakteristieke stenen spitstongewelven, in het koor verstevigd door ijzeren profielen en voorzien van smeedijzeren ribversieringen.
DE NEOGOTIEK IN EEKLO
# 23
14
Psychiatrisch ziekenhuis Sint-Jan // Oostveldstraat 1 // 1905
I
n 1905 kopen de zwartzusters H. Philippus Neri uit Sint-Niklaas een stuk grond van 5 ha aan het begin van de Oostveldstraat tegenover het spoorwegstation, een nog landelijke omgeving aan de stadsrand. Een eerste, heelkundig hospitaalgebouw onder de bescherming van St.-Jan-Baptist werd opgericht in 1906. Het ontwerp is van de hand van architect Modeste de Noyette. De werken werden uitgevoerd door aannemer Philibert Reychler onder leiding van de lokale stadsarchitect Frans Van Wassenhove, zijn stiefbroer. Reeds in 1909 werd het terrein uit-
gebreid. In 1911 werd het hospitaal omgevormd tot een psychiatrische kliniek voor vrouwen en werd een vleugel bijgebouwd.
14 //Sint-Jan-Baptistkapel Oostveldstraat 1 // 1913
D
e ziekenhuiskapel, in neogotiek met de laatgotische stijl als inspiratiebron, is een ontwerp van 1913 van architect W.J. Poschen uit Brussel en werd uitgevoerd door aannemer Ph. Reychler. Het grondplan ontvouwt een eenbeukige kapel van vijf traveeën met pseudo-transept en een smaller koor van twee traveeën met driezijdig afgesloten apsis en ten oosten ervan een inkomportaal geflankeerd door sacristieën. Het leien zadeldak is voorzien van houten dakkapellen. Het pseudo-transept aan de oostzijde is uitgewerkt met stenen gordelbogen, versierd met neogotials een puntgevel geflankeerd door een veelhoeki- sche gewelfschilderingen met engelen, medaillons ge klokkentoren met een vooruitgeschoven portaal en ranken. In het koor, wandschilderingen van eveneens met puntgevel. Stenen beelden van de H. de Gentse decoratieschilder Achiel Ysabie (1865Petrus en H. Paulus ziet u in de puntgevel van het 1925) met invloeden van de art deco. De schilderintransept. gen stellen voor: wierookbranders, het doopsel van De binnenafwerking van de kapel dateert uit de Christus, de St. Jan-Baptist la Salle met kinderen, periode 1920-27: tegeltapijt van tweekleurige ke- de H. Geest, engelen, monogrammen en boven het ramische tegels (rood en geel) en witte tegels met orgeldoksaal, een medaillon met de H. Cecilia aan bijbehorende boorden; houten spitstongewelven het orgel.
Werkgroep Monumentenzorg i.s.m. Stad Eeklo foto’s
Brochure opgemaakt in 2013 - dienst communicatie Eeklo Marc De Smet, Roger Demeyer, Joost D’Huyvetters en Kris Van Zandycke
Kris Van Zandycke, archief werkgroep - nazicht Paul Van De Woestyne Jean Van Cleven, “Neogotisch Eeklo en de Eeklose begraafplaats – 1990” samenstelling brochure Kris Van Zandycke (voorzitter werkgroep Monumentenzorg) tekst
noten