4 minute read
STRUBBELINGEN, IJZEREN MANNEN EN GRENSPALEN
Onze grens met Nederland is 13,5 kilometer lang. Daarlangs vinden we nog altijd heel wat grenspalen. En de ijzeren mannen in het Pijnven? Zijn dat ook grenspalen? En hoe bakenden ze de grens af voor de Belgische onafhankelijkheid?
Vic Mennen verzamelde heel wat grensverhalen in zijn boek ‘Van Vriesput tot Klein Duitsland’
Je omschrijft Lommel als een historisch grensgeval. Wat bedoel je daarmee?
“In weinig andere plaatsen in de Kempen heeft de grensligging zo’n langdurige invloed gehad. Pas in de loop van de 19de eeuw is de afbakening van de grens tot stand gekomen. Vooral aan de noordzijde met Bergeijk en aan de oostzijde met Pelt stonden de partijen vanaf de late middeleeuwen (13de-14de eeuw) onverzoenlijk tegenover elkaar. Het conflict zou niet alleen twee dorpen, maar ook twee staten treffen: de Republiek der Verenigde Nederlanden en het Prinsbisdom Luik.”
Waarover gingen die grensstrubbelingen?
“Bijvoorbeeld over de levensnoodzakelijke heide- en veengronden tussen Pelt en Lommel. Beide partijen situeerden onder meer de grenspaal de Herenterenstok (een haagbeuk) op een andere plek. Volgens Pelt bevond deze grensboom zich meer naar het westen, ter hoogte van de Eindergatloop. Peltse boeren lieten in de heide schapen grazen, wat Karel de Stoute in 1469 ertoe aanzette om “twe goede redelike ende besceydene mannen” aan te stellen om Peltenaren uit het gebied te weren.”
Je spreekt over een “stok” als grenspaal. Heb je nog voorbeelden?
“Kolken bijvoorbeeld. Ze ontstonden door uitspoeling of door een kunstmatig aangebrachte verbreding of verdieping van een waterloop en konden zo een opvallend grenspunt vormen. Een voorbeeld is de Rietkolk achter de Barrier, die de grens vormde tussen Lommel en Pelt. Maar ook zandheuvels, zoals het Kranenvennenzand. Of stenen en keien. Bekende voorbeelden zijn de Witte Kei en de Grenssteen der Zeven Heerlijkheden.”
IJzeren palen
Karel Geerts van Erfgoed Lommel: “Met Nederland leefde de jonge staat België negen jaar lang op voet van oorlog. Na de onafhankelijkheid in 1830 werd in 1839 in Londen de vrede gesloten, wat ineens ook de nieuwe grens tussen Nederland en België regelde.”
“Een onmisbaar goed voor een natie is de topografische kaart. Hiervoor moest men van een aantal punten de juiste ligging kennen. Het gebied tussen Lommel en Eksel was qua vorm ideaal voor een geodetische basis. De ijzeren palen of mannen zijn daar nog altijd een mooi stukje erfgoed van. Eentje staat opvallend naast het fietspad bij Pijnven en de andere ligt min of meer verscholen op het militair domein.”
Dateren de grenspalen ook uit die tijd?
“De volledige Belgisch-Nederlandse grens is 458 km lang is. Na het vredesverdrag van Maastricht in 1843 kwamen er grenspalen. De plaatsing gebeurde hoofdzakelijk in 1848, dit jaar exact 175 jaar geleden. De palen staan ongeveer om de kilometer en elke paal is voorzien van de Belgische en de Nederlandse Leeuw en heeft een nummer.”
Ga op zoek naar twee grenspalen en win een mooi boek
In Lommel staan de grenspalen op enkele mooie plaatsen. Ga op zoek naar de grenspalen 187 en 191, maak er een foto van en bezorg die via www.lommel.be/grensverhalen.
Uit alle correcte inzendingen trekken we een winnaar en die ontvangt het meest recente boek van Vic Mennen: Van Gennep tot Geistingen. Van het Lo tot Lutselus. Nederzettingsnamen van de Limburgse Kempen en aangrenzende regio’s.
