GOVERNANCE VAN MILIEUVRAAGSTUKKEN VERANDERENDE ROL VAN DE OVERHEID
Dr. Ann Crabbé Universiteit Antwerpen Antwerpen, 29 april 2016
BRONNEN VAN INSPIRATIE Inge Vermeesch (KUL) en Ann Crabbé (UA) (2015) ‘De veranderende rol van de overheid in multi-actor governance voor duurzaam materialenbeheer’ in Vlaams Tijdschrift voor Overheidsmanagement. 2015:1, pp. 27-33. Onderzoek in opdracht van het Steunpunt Duurzaam Materialenbeleid (SuMMa). Verschuere, B., Segers, J. en Van Bruystegem, S. (2013), ‘Stedelijk coalitie-denken: een verkennende studie’. Studie door UGent en City Mine(d) vzw in opdracht van Kenniscentrum Vlaamse Steden
BESTUURLIJKE TRANSITIE Er is een bestuurlijke transitiebeweging aan de gang
Overheid
Kennisinstellingen
Markt
Middenveld
Burger
 Diverse nieuwe samenwerkingen ontstaan, rond maatschappelijke vraagstukken Daarbij verandert de positie en rol van de overheid
OVERHEID, HOEDER VAN HET ALGEMEEN BELANG? ‘Publieke waarde’ (= datgene wat van algemeen belang is) wordt steeds minder alleen door de overheid gedefinieerd en geproduceerd. Steeds meer ligt het initiatief en de ontwikkeling ervan ook bij andere actoren Soms omdat andere actoren zelf het initiatief nemen, bv. individuele burgers, middenveld, kennisinstellingen, bedrijven Soms omdat de overheid bewust verantwoordelijkheden naar andere actoren toeschuift
FROM GOVERNMENT TO GOVERNANCE Politieke wetenschappers zien: een verschuiving van een meer op hiërarchie gebaseerde besluitvorming naar meer netwerk-gebaseerde vormen van besluitvorming. dat de grenzen tussen overheden en andere actoren diffuser worden
DIVERSE TYPES VAN GOVERNANCE Multi-level governance: samenwerking tussen verschillende bestuursniveaus en op verschillende schaalniveaus Multi-actor governance: samenwerking tussen diverse types van actoren (overheden, middenveld, burgers, bedrijven, kennisinstellingen enz.) Multi-sector governance: samenwerking tussen diverse domeinen uit de samenleving, waarin verschillende belangen in het geding zijn, bv. landbouw, natuur, onderwijs, economie/wetenschap/innovatie
WANNEER GOVERNANCE NODIG? Governance is nodig in geval van ‘wicked problems’, ‘taaie vraagstukken’, complexe issues. Taaie vraagstukken vereisen creatieve innovatiestrategieën en nieuwe, multi-actor, multi-level, multi-sector… samenwerkingsverbanden.
Een government-aanpak blijft echter aanbevelingswaardig in geval: de oorzaken van het probleem enkelvoudig en gekend zijn, de verantwoordelijkheden eenduidig toe te wijzen zijn en de oplossing een kwestie is van duidelijke regelgeving.
VEEL GEËXPERIMENTEER MET MULTI-ACTOR SAMENWERKING Vooral in domeinen waarin vele actoren ervan overtuigd zijn dat er een transitie nodig is met het oog op een duurzamere ontwikkeling. Veel initiatieven vanuit de samenleving: Cf. Transition Towns, met geëngageerde burgers Cf. Transitie Middenveld Initiatieven vanuit beleidskringen: Cf. plan C, DuWoBo, passend in een transitie-agenda van de Vlaamse overheid Cf. stadslab 2050 (Antwerpen), Gent in Transitie, …
OP STEDELIJKE SCHAAL Meerdere voorbeelden van citylabs elders in Europa en de rest van de wereld. Voordelen van de stedelijke schaal: vraag naar innovatieve oplossingen voor meer leefbare, inclusieve, welvarende steden, niet in het minst vanuit de steden zelf geschikte schaal voor horizontale coördinatie ‘proeftuin’ voor innovatieve oplossingen
IMPLICATIES VOOR DE OVERHEID? De overheid is geen overbodige partij geworden, integendeel. Het functioneren in netwerken noopt wel tot het herdenken van de rol en taken van een overheid. Welke randvoorwaarden zijn er voor een goed functioneren van de overheid in multiactor netwerken?
Ambtenaar
Ambtelijke organisatie
Context
DE AMBTENAAR Verschillende benamingen voor de rol van ambtenaren in multi-actor governance netwerken: Boundary scanners Netwerkmanagers Policy entrepreneurs Change agents
Verschillende persoonlijke kwaliteiten zijn van belang: Street-wise, empathisch, vermogen om mensen te mobiliseren, te connecteren en te engageren, in staat om gemakkelijk van pet te veranderen, ‘antenne’ voor nieuwe wervende concepten/discoursen, groot adaptief vermogen, flexibel…
DE AMBTELIJKE ORGANISATIE Nood aan ‘speelruimte’ hiërarchische verantwoording Afstemming tussen regulier beleid en beleid ontwikkeld in het netwerk
Wicked problems vereisen een transversale aanpak verkokering Nood aan ad hoc flexibliteit vraag naar continuïteit en verankering
DE CONTEXT Accountability is van belang: verantwoording afleggen; worden de middelen goed besteed? Het project komt daarmee in de politieke sfeer terecht. Risico op ‘quick fixes’ Marketing is belangrijk
Politiek geloofde projecten bieden vaak een ‘window of opportunity’ om hetzelfde project te institutionaliseren of om andere projecten te initiëren. Opgelet! Opgelet! Opgelet!
TOEGEPAST OP DE ‘FASHION FLOWS’ CASE De ambtenaar + Brengt nieuwe ideeën binnen.
Stimuleert verandering. Scant voortdurend opportuniteiten binnen en buiten zijn eigen organisatie. Een netwerker.
- Netwerk-manager: een goede vinger in de
pap in het selecteren van deelnemers, ideeën… regisseur eerder dan facilitator
TOEGEPAST OP DE ‘FASHION FLOWS’ CASE De ambtelijke organisatie + De ambtelijke organisatie biedt kansen
en mogelijkheden voor multi-actor governance
- Verkokering binnen stadsadministratie kon
niet doorbroken worden; actief engagement was beperkt
- Potentieel aan ideeën om stedelijk beleid
bij te schaven wordt weinig benut geen hefboom voor interne beleidsactivering (t.g.v. beperkte interne communicatie?)
- Capaciteit en resources om hoog tempo
binnen stadslab 2050 aan te houden, zijn wellicht te beperkt
TOEGEPAST OP DE ‘FASHION FLOWS’ CASE De context + Goed evenwicht tussen accountable zijn t.a.v. eigen organisatie en toch ook mikken op hogerhangend fruit
- Wordt er voldoende geleerd, over de projecten heen, over alle MAGinitiatieven heen?
+ Goede afspraken tussen stadslab,
MAG-initiatief?
Plan C en Flanders Fashion Institute over eigenaarschap en communicatie over resultaten
- Wat mag men verwachten van een
SLOTWOORD Antwerpen is in de mode Antwerpen doet wat een duurzaamheidstransitie nodig heeft.
Potentiële valkuilen: Meer regisseren dan faciliteren? Een hands-on benadering. Gebrek aan capaciteit en resources, op lange termijn? Complementariteit tussen stadsdiensten. Verkokering doorbreken.
DANK VOOR UW AANDACHT!
Dr. Ann Crabbé ann.crabbe@uanwerpen.be