NIEUWSBRIEF Een uitgave van Stichting Petrus Donders Tilburg | WINTER 2017 / 2018
In deze nieuwsbrief • Vaste tentoonstellling vernieuwd en uitgebreid • Uitreiking Gouwe Peerke
blz. 3
blz. 5
• Priesterfeest van de Norbertijnen blz. 7 • Festival van de Surinaamse cultuur een groot succes blz. 10 • Bevrijdingswandeling langs monumenten van volksgeloof in Tilburg blz. 14 • Uit het leven van de vrijwilligers blz. 8 • Rotary Tilburg Leijdal boent de kapel blz. 16 • Met Peerke op pad in 2018 blz. 19
COLOFON Deze nieuwsbrief is een uitgave van de
nieuwsbrief Peerke donders WINTER 2018
Stichting Petrus Donders en verschijnt twee keer per jaar.
Redactie Paul Spapens (hoofdredacteur en teksten) Esther Becx (coördinator Peerke Donders Park)
Het nieuwe jaar is nog maar net begonnen of de winter-editie van de Peerke Donders-nieuwsbrief valt bij u in de bus en belandt – hopelijk – samen met u op de bank om er eens goed in te lezen. In deze nieuwsbrief valt heel veel te lezen en dan te bedenken dat lang niet alles wat sinds de zomer omtrent Peerke Donders is gepasseerd in deze periodiek is opgenomen.
Vormgeving en realisatie Staet van Creatie Tilburg
Redactieadres info@peerkedonders.nl
Abonnementenadministratie
De conclusie is dan ook dat er veel, zelfs steeds méér rond de bekendste Tilburger ooit gebeurt. En wat er plaatsvindt is zeer divers, vanuit veel verschillende achtergronden, in veel verschillende plaatsen en landen. Het is echt een opvallend gegeven dat Peerke Donders, iemand die twee eeuwen geleden werd geboren, nog steeds zozeer tot de verbeelding spreekt én inspireert.
Stichting Petrus Donders De Schans 95 5011 EN Tilburg Telefoon: 013 - 455 72 45 Mobiel: 06 - 11 80 70 40 E-mail: info@peerkedonders.nl
Donaties IBAN: NL16ING0001115135
Van al deze ontwikkelingen wordt in deze nieuwsbrief verslag gedaan, veelal in kortere stukjes omdat we anders ruimte tekort zouden komen. Daarom is het handig dat we ook een goede en leesbare website hebben. Tussen de verschillende nieuwsbrieven door wordt u op deze site steeds actueel op de hoogte gehouden. Maar tegen de zomer is ‘ie er weer, de Peerke Donders nieuwsbrief samengesteld door Esther Becx (coördinatie) en Paul Spapens (teksten en het mereldeel van de foto’s).
t.n.v. Stichting Vrienden Petrus Donders BIC: INGBNL 2A
Kapel
ALS EEN NIEUW JAAR BEGINT
Vieringen in de kapel van het heiligdom: iedere dinsdagmiddag om 14.30 uur. Op de eerste dinsdag van de maand is dit een eucharistieviering. De kapel is iedere dag geopend van 10.00 uur tot zonsondergang.
Het gedachtegoed van Peerke en zijn gedachtenispark in TilburgNoord kenden weer heel wat belangstelling in het jaar dat we kort geleden hebben afgesloten. Met regelmaat kreeg Peerke aandacht in de media; velen bezochten de kapel om te danken of te vragen; veel mensen kwamen samen in het park om afscheid te nemen van een geliefde en allerlei activiteiten toonden de veelkleurigheid van de hedendaagse samenleving. Peerke kwam ter sprake bij velerlei gelegenheden en op allerlei plaatsen. Dankzij de inzet van velen kon dit alles gebeuren: vrijwilligers op allerlei terrein, in de directe uitvoering of op het vlak van bestuurlijk handelen. En zeer velen volgen de ontwikkelingen omdat de persoon en het leven van Peerke zo aanspreken. Aan het begin van een nieuw jaar blikken we terug maar we kijken vooral uit naar morgen en we hopen mensen van het licht te kunnen zijn met ogen die zien en handen die doen. Mag deze wens ons aanmoedigen en uitdagen om verder te gaan. Een nieuwe tijd tegemoet. Namens bestuur van de Stichting Petrus Donders Tilburg. Denis Hendrickx o.praem. voorzitter
2
Opening op 14 januari
Opening op 14 januari
Vaste tentoonstelling in Paviljoen volledig vernieuwd en uitgebreid De vaste tentoonstelling over het leven van Peerke Donders in het naar hem genoemde Paviljoen is volledig vernieuwd en uitgebreid met tientallen voorwerpen. De opening is op zondagmiddag 14 januari, de feestdag van Peerke Donders. Iedereen is hierbij van harte welkom. Aanvang 15.45 uur. De bestaande expositie dateerde van 2009, het jaar waarin het museum op 27 oktober werd geopend. Na twaalf jaar was het goed om tot een herinrichting te komen. Deze is in opdracht van de Stichting Petrus Donders ontwikkeld door Ronald Peeters, voormalig hoofd van Stadsmuseum Tilburg. Vanuit de Stichting Petrus Donders is de nieuwe opzet begeleid door Esther Becx (coördinator), Lout Donders en Paul Spapens. Bezoekers zullen straks twee veranderingen het meest opvallen. Het aantal voorwerpen dat wordt getoond is sterk uitgebreid. Deze zijn grotendeels afkomstig uit het Regionaal Archief Tilburg dat in de loop der jaren een zeer grote collectie had opgebouwd. Alles is naar het museum overgebracht. Voor wat niet geëxposeerd kan worden komt een goede opslag in het museum. Het gaat hierbij onder meer om tientallen boeken, ook uit Suriname (zie kaderstukje). Door al deze boeken in het museum te concentreren kan het zich nu met recht het Peerke Donders Studiecentrum noemen.
Een aantal schilderijen staat klaar om opgehangen te worden in het paviljoen. Foto : Esther Becx
In de gang die parallel loopt aan de grote glazen buitenwand van het paviljoen zijn tegen de muur grote banieren bevestigd waarop het leven en de verering van Peerke Donders in binnen- en buitenland wordt verteld. Deze banieren vormen tevens de basis van een reizende tentoonstelling die ook op 14 januari wordt gepresenteerd. Deze reizende expositie is er ook in een aangepaste vorm speciaal voor Suriname. Op 14 januari wordt deze tentoonstelling aan de Surinaamse Stichting Petrus Donders overhandigd. Een bijzonderheid in de nieuwe tentoonstelling zijn in steen uitgevoerde afbeeldingen, reliëfs, die samen het levensverhaal vertellen van Peerke Donders. Deze afbeeldingen hingen eerst in de openluchtkapel die in 1982 ter gelegenheid van de zaligverklaring in gebruik is genomen. De kapel werd gesloopt om plaats te maken voor het paviljoen. Sedert die tijd lagen ze in opslag. Door vrijwilliger Ad van Dongen zijn ze in het museum dusdanig opgehangen, dat ze ook van buiten goed zichtbaar zijn. De plaquettes zijn gemaakt door Gerard Mathot, redemptorist, schilder en beeldhouwer.
3
Boeken over Suriname Een van de schenkingen van Stadsmuseum Tilburg aan de Stichting Petrus Donders Tilburg betreft twintig boeken. Al deze titels gaan over Suriname en Peerke Donders. De Surinaamse boekenlijst is opgemaakt door Ronald Peeters. De boeken zijn voortaan in te zien in het Peerke Donders Studiecentrum. Het is slechts een deel van een veel grotere collectie.
Uitvoering Missa Petrus Donders in Goirkese kerk
Bisschop Gerard de Korte gaat voor in Peerke Donders-mis
• Rihana Jamaludin, De Zwarte Lord (Amsterdam, 2009), 2e druk 2010. • Alex van Stripriaan e.a., Op zoek naar de stilte. Sporen van het slavernijverleden in Nederland (KITLV, 2007) • B.J. Benoit, Reis door Suriname. Beschrijving van de Nederlandse bezittingen in Guyana (Zutphen, 1980) • Ruud Paesie, Lorrendrayen op Africa (Amsterdam, 2008) • A. Stoler, On Archival Labor. Recrafting Colonial History (2011), 2 exemplaren. •S ranan-Tongo. Surinaamse taal. Sesam Woordenboek (1985) • J. van Donselaar, Woordenboek van het Surinaams-
Op zondagmorgen 14 januari is er in de kerk van het Goirke in Tilburg een speciale Heilige Mis in het teken van de feestdag van Peerke Donders. De hoofdcelebrant is bisschop Gerard de Korte van Den Bosch. Tijdens deze mis wordt de Missa Petrus Donders uitgevoerd. De Missa Petrus Donders is gecomponeerd door de Tilburgse componist Harry Swinkels.
Nederlands (Muiderberg, 1989) • Carla Boos, De Slavernij (Amsterdam, 2011) • Mario Dijkhoff, Dikshonario woordenboek. PapiamentuUlandes (Zutphen, 1980) • Pieter van Wiechen, Vademecum van de Oost- en WestIndische Compagnie (Utrecht, 2002)
De traditie van de katholieke kerk wil dat de sterfdag van een zalige of heilige diens feestdag is. Peerke Donders overleed op 14 januari 1887. De feestdag van Peerke Donders wordt door de Stichting Petrus Donders Tilburg ook altijd gevierd.
• Esther Captain, Wandelgids sporen van slavernij in Utrecht (Utrecht, 2012) • Sipke van der Land, Open oog voor Suriname (Zeist, 1970) • Joop Vernooij, De regenboog is in ons huis. De kleurrijke geschiedenis van de R.K. kerk in Suriname (Nijmegen, 2012) • Cyntia McLeod, Slavernij en de memorie / Carel de Haseth, Slaaf en meester (Den Haag, 2002) • Ton van den Ende (red.), Zeven werken van
De Peerke Donders-mis en de uitvoering van de Missa Petrus Donders beginnen om 09.30 uur. In de mis zal bisschop Gerard de Korte aandacht besteden aan Peerke Donders. De Missa Petrus Donders wordt uitgevoerd door Gemengd Koor Goirke en Gemengd Koor De Bron. In de Missa Petrus Donders klinken Latijn, de traditionele taal van de katholieke kerk, en het Sranantongo, de (spreek) taal van Suriname.
barmhartigheid (Rotterdam, 1999) • Arnold Borret, Suriname. Gezichten, typen en costumen (bewerking door Rosemarijn Hoefte en Clazien Medendorp - Leiden, 2003) • Leo Dalhuisen e.a. (red.), Geschiedenis van Suriname (Zutphen, 2007) • A. de Krom, Wij slaven van Suriname (Amsterdam, 1999) • Cynthia McLeod, Vaarwel Merodia. Kroniek van een Surinaamse Familie 1820-1890 (Paramaribo, 1993) • J.F.L. Dankelman, Peerke Donders (Hilversum, 1982)
4
Alle vocale onderdelen van de Missa Petrus Donders worden uitgevoerd en daarnaast een aantal van de instrumentale tussenspelen. De Missa Petrus Donders is door Harry Swinkels gecomponeerd ter gelegenheid van de 200ste geboortedag van Peerke Donders op 27 oktober 2009. Bijzonder is dat de cd van deze Missa Petrus Donders aanwezig is in het archief van het Vaticaan.
De uitreiking van het Gouwe Peerke in 2016. Denis Hendrickx leest het juryrapport voor. Achter hem jurylid Rob Mutsaers. Op de voorgrond de wisseltrofee (links) en de replica die de winnaars mogen houden. Jaarlijkse onderscheiding voor Zonnebloem regio-Tilburg
Uitreiking Gouwe Peerke op 14 januari in Paviljoen
Aansluitend op de opening van de vernieuwde vaste tentoonstelling in het Peerke Donders Paviljoen wordt op zondagmiddag 14 januari het Gouwe Peerke uitgereikt. Deze jaarlijkse onderscheiding 2017 is toegekend aan de Zonnebloem, regio Tilburg. Voor de uitreiking is iedereen van harte uitgenodigd. Onder de Zonnebloem regio Tilburg vallen achttien plaatselijke afdelingen, te weten Berkel-Enschot, Broekhoven-Groenewoud, Fatima, Gasthuisring-Vredeskerk, Goirle, Groot Zorgvlied-De Blaak, Hasselt, HeikantQuirijnstok, Hoefstraat-Groeseind, Korvel-Binnenstad, Loven, St. Maarten-De Reit, Oosthoeve-Heuvel, Reeshof, Stokhasselt, Theresia-Besterd, Trouwlaan, Wandelbos en ‘t Zand. Alle afdelingen ontvangen een bedrag van 100 euro. Onder de afdelingen is verder een prijsvraag uitgeschreven. De winnaar hiervan ontvangt een bedrag van 500 euro dat moet worden besteed aan de uitvoering van het winnende idee. De jaarlijkse wisselprijs in de vorm van een modern beeld van Peerke Donders wordt op 14 januari uitgereikt aan de voorzitter van de regionale afdeling, Joke Roovers. Het Gouwe Peerke 2017 wordt aan De Zonnebloem in Tilburg en omgeving gegeven om een aantal redenen. De stichting die de prijs toekent wil hiermee benadrukken dat de organisatie zeer goed werk doet dat niet gemist mag worden. De hoop wordt uitgesproken dat door de prijs meer mensen vrijwilliger willen worden. Het feit dat
de inzet voor De Zonnebloem door vrijwilligers wordt gedaan, er voor iedereen is en laagdrempelig is, zijn allemaal voorbeelden van zorg hebben voor elkaar in de praktijk. Het Gouwe Peerke wordt sinds 2010 jaarlijks toegekend aan organisaties in het 013-gebied die de werken van barmhartigheid in de praktijk brengen. Deze ‘werken’ worden door de Stichting het Gouwe Peerke gezien en uitgelegd als universele waarden van medemenselijkheid en zorg hebben voor elkaar. De stichting laat zich inspireren door Peerke Donders die op een zeer betrokken manier onder de melaatsen en de slaven in Suriname werkte. Eerdere winnaars van het Gouwe Peerke waren het Rode Kruis Tilburg en omgeving, de Oisterwijkse Coöperatie Zorg voor Elkaar, De Vuurhaard (Udenhout), De Blauwe Maan (Tilburg), palliatieve thuiszorg van ContourDeTwern en Tante Pollewop (tweedehands kleding, Tilburg). In de jury van Het Gouwe Peerke zitten Aziza Aboulkacem (voorzitter), Denis Hendrickx, Rob Mutsaers, Cees Swaans en Léon Timmermans . 5
IN MEMORIAM Lian de Kock
Op 4 december overleed Lian de Kock. Ze is 61 jaar geworden. De Tilburgse was op een bijzondere manier aan Peerke Donders verbonden. Samen met Marlies van Gool was ze een van de ‘Dames van de Ringbaan West’. Lian de Kock zorgde, samen met Marlies van Gool, dat nieuwsbrieven,
kwartaalberichten en andere papieren communicatie van de stichting werd verzonden aan donateurs en andere belanghebbenden. Deze nieuwsbrief, waarin haar overlijden is opgetekend, zou ook weer door Lian de Kock de wereld in zijn gestuurd.
Lian de Kock overleden op 61-jarige leeftijd
Ben Jansen
Op 10 november overleed Ben Jansen. De in 1951 in Almelo geboren norbertijn van de Abdij van Berne is 66 jaar geworden. De na een kort ziekbed overleden Ben Jansen was teamleider en pastoor binnen de parochie Heikant Quirijnstok en hij was sinds 2013 prior van de norbertijnse gemeenschap in Tilburg. Hij was lid van het bestuur van de Stichting Petrus Donders.
Ben Jansen, 1951 - 2017
Onder de verantwoordelijkheid van Ben Jansen was het ‘Noodfonds ter bestrijding van armoede in Tilburg Noord’ in het leven geroepen.
Hij was trots op deze rol, die heel goed zijn betrokkenheid op de inwoners van Tilburg Noord liet zien. Hij stond bekend als sociaal en bescheiden. Hij zette zich tevens in voor ontwikkelingshulp in China. Voordat Ben Jansen naar Tilburg kwam, was hij tussen 2004 tot 2013 pastoor in Berlicum en Middelrode. Onder zijn leiding fuseerden de parochies van beide dorpen in 2010 tot de nieuwe parochie St.Norbertus. Op 1 juli 2012 sloot hij de Petruskerk die aan de eredienst was onttrokken.
Sjef van Roessel
Op 14 juli overleed Sjef van Roessel op 77-jarige leeftijd. Hij was niet alleen een van de Peerke Dondersvrijwilligers van het eerste uur, hij was in die functie het centrum in Tilburg Noord zeer toegedaan. De rasechte Heikanter was op 2 mei 1940 geboren in een boerengezin. Hij was er trots op dat zijn wieg stond in dezelfde (directe!) omgeving van die van Peerke Donders. Op zijn gedachtenisprentje stond expliciet vermeld dat zijn betrokkenheid bij het museum van Peerke Donders ‘zijn leven mooier’ maakte. Bij zijn betrokkenheid bij Peerke Donders werd ook stilgestaan tijdens de crematieplechtigheid.
6
Sjef van Roessel kon goed vertellen over ‘d’n Heikant”. Al snel werd hij gids in het Peerke Donders Paviljoen. Sjef van Roessel ging in Goirle naar de kweekschool, aangezien hij in eerste instantie dacht frater te worden. Toch werd hij dat niet, hij zag liever rokken dan dat hij ze droeg. Hij werd boekhouder bij de firma Höhner, waar hij in 1963 Ria leerde kennen, die daar in het atelier werkte. Ze zijn in 1966 getrouwd. Ze hebben twee kinderen gekregen. Hij is 25 actief geweest als klarinettist en bestuurslid van de Harmonie Heikant. Op zijn 60ste openbaarde zich een niervergiftiging. Daarna
Sjef van Roessel, 1940 - 2017
ging het nooit meer goed met zijn gezondheid. Werken ging niet meer, maar als vrijwilliger was hij enorm actief, vooral voor de opera en sinds 2009 ook voor Peerke Donders.
De drie jubilarissen tijdens de receptie in het Ronde Tafelhuis, vlnr Harrie van den Berg, Wim Manders en Arockiadoss Belavendran.
Harrie van den Berg, Arockiadoss Belavendran en Wim Manders
Driedubbel priesterfeest van de norbertijnen Op zondag 10 september vierden de norbertijnen een driedubbel jubileum. Harrie van den Berg, Arockiadoss Belavendran en Wim Manders waren respectievelijk 50 jaar priester, 12,5 jaar en 60 jaar. ‘Ze zijn niet weg te denken uit Tilburg Noord’, schreef Mooi Meegenomen, parochieblad voor Heikant-Quirijnstok. Bij deze treffende uitspraak kan eenzelfde ten aanzien van Peerke Donders worden toegevoegd: niet weg te denken! In het bijzonder Wim Manders heeft zich jarenlang ingezet voor de Tilburgse icoon Peerke Donders. Hij was jarenlang bestuurslid en lid van de commissie heiligverklaring. Hij had zelfs een rol in de film over Peerke Donders en regelmatig publiceerde hij over hem in Mooi Meegenomen. Maar ook Harrie van den Berg en Arockiadoss Belavendran waren op hun manier zeer betrokken bij Peerke Donders en het heiligdom vlakbij De Schans met de priorij van de norbertijnse gemeenschap, de pastorie en de kerk – het godshuis waar de jubileumviering begon met een mooie Heilige Mis voor een volle kerk. Het feest werd voortgezet in het Ronde Tafelhuis. De grote toeloop liet zien hoeveel mensen deze drie norbertijnen, hun werk en inzet zijn toegenegen.
Wat dat laatste betreft spraken de ‘cadeaus’ voor het drietal boekdelen. Wie hen iets wilde schenken, kreeg drie projecten voorgesteld: Stichting Thennamary, een norbertijnse stichting die ondersteuning biedt aan de inwoners van een klein dorp in India; Zusters norbertinessen in Zsámbék in Hongarije, ondersteuning van de vele projecten die de zusters daar onder hun hoede hebben; het Noodfonds Parochie Heikant-Quirijnstok, een nieuw initiatief van de parochie om de armen en zwakken in de samenleving echt te ondersteunen. Uit respect en dankbaarheid voor de drie jubilerende priesters kunnen voor deze goede doelen nog steeds giften over worden gemaakt: NL83 INGB 0006 2364 99 t.n,v. Norbertijnen Tilburg. Harrie van den Berg heeft zijn hele priesterleven in de Heikant doorgebracht, memoreerde abt Denis Hendrickx in Mooi Meegenomen. Van de zestig priesterjaren verbleef ook Wim Manders het grootste deel in Tilburg Noord. En ‘onze medebroeder Arockia is zich in enkele jaren al aardig Tilburger gaan voelen’, aldus Denis Hendrickx. De drie jubilerende priesters hebben in al die jaren waarin de wereld sterk veranderde een eigen bijdrage geleverd aan de (religieuze) geschiedenis van Tilburg Noord en de stad. Ook later zal dit als zodanig worden gezien en onderkend.
7
Slechts twee kerkraampjes en een deur resteren
Herinneringskapel Peerke Donders groot seminarie Haaren verdwenen Van de herinneringskapel in de kamer die ooit van Peerke Donders is geweest in het seminarie in Haaren resteren slechts twee hooggeplaatste kerkraampjes en een deur. Het vertrek bestaat uit vier kale muren waarvan er een beschadigd is; er zit een gat in waardoor het fistelwerk zichtbaar is. Het enorme gebouwencomplex langs de weg van Tilburg naar Den Bosch krijgt een nieuwe eigenaar. Na een lange en verbeten strijd tussen de gemeente Haaren en de Haarense ondernemer Wim Vugts wordt de laatste eigenaar. De inpandige veranderingen die als gevolg van de verkoop op til zijn waren aanleiding om de kapelkamer van Peerke Donders te gaan bekijken. Cees van Roessel en Henk van Helvert, beiden betrokken bij de Gedenkplaats Haaren, waren bereid de deuren van de kille gangen van het leegstaande gebouw te openen. Uit handen van coördinator Esther Becx van de Stichting Petrus Donders Tilburg ontvingen ze een beeldje van Peerke Donders. Hier had de gedenkplaats Haaren om gevraagd. Dit initiatief houdt de belangstelling gaande voor de Nederlanders die in de oorlog door de Duitsers in het complex gevangen werden gehouden. Bezoekers worden ontvangen in de Peerke Donderszaal. Het was een al lang bestaande wens om in deze ontvangstruimte een beeldje van Peerke Donders te plaatsen. Volgens Henk van Helvert, onderzoeker van de Gedenkplaats Haaren, geven bezoekers die uit Brabant afkomstig zijn, allemaal te kennen dat ze Peerke Donders kennen. Bezoekers die nog nooit van hem hebben gehoord worden door de vrijwilligers bijgepraat. In de kamer waar de vrijwilligers kantoor houden hangen twee prenten van Peerke Donders. Op deze eenvoudige manier wordt in het vroegere seminarie de herinnering aan het verblijf van
8
Cees van Roessel (links) en Henk van Helvert plaatsen het beeldje van Peerke Donders in de Peerke Donderszaal. Foto: Paul Spapens.
Een historische foto van de gedachteniskapel in de vroegere kamer van Peerke Donders. Alleen de deur is bewaard gebleven. De buste van Peerke Donders staat nu in de kerk van Haaren. Foto: Collectie Ronald Peeters.
Peerke Donders levend gehouden. Tot vóór de Tweede Wereldoorlog was deze herinnering veel omvangrijker. De kamer waarin hij tijdens zijn studie verbleef was ingericht als een kapel. Alleen foto’s laten nu nog zien hoe dit ooit is geweest. Van wat op deze foto’s is te zien resteert alleen de deur nog. Het is een zwaar uitgevoerde deur die passend was bij de sacrale sfeer van de kapel. Hoog in de buitenmuur zitten nog twee kerkraampjes, maar die zijn op de historische foto’s niet zichtbaar. Van de marmeren buste is bekend dat deze in de kerk van Haaren staat. Het is niet bekend wat er met alle voorwerpen zoals de bidstoelen, de beeldjes en de schilderijtjes is gebeurd. De prachtige ingelegde vloer, de kostbare lambrisering, alles is weg. Ook een gedenkraam en een muurschildering zijn niet meer. Een merkwaardig detail in de geschiedenis van dit vertrek is dat het door de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog werd vrijgehouden. Van 1941 tot en met 1944 was in het groot seminatie een gijzelaarskamp en een gevangenis van de SD ingericht. Zeker 1.800 mensen hebben hier gevangen gezeten. 85 van hen zijn door de Duitsers vermoord. Sedert 2000 is er een gedenkplaats waarvoor Cees van Roessel, Henk van Helvert en andere vrijwilligers zich inzetten. Als zij voorgaan door het volledig uitgeleefde gebouw en over een smeedijzeren trap naar de tweede verdieping klimmen, hangt er tegen een muur een A-viertje waarop met printletters ‘Peerke Donders’ staat. Dit wijst er op dat er tot in de recente tijd mensen de weg moeten hebben gezocht naar de Peerke Donders-kamer. Op 4 oktober 1837 deed hij zijn intrede in het grootseminarie NieuwHerlaer in St.-Michielsgestel. Dat werd in 1839 in Haaren gevestigd. Peerke Donders was in Haaren een van de eerste studenten. Het grootseminarie van het bisdom Den Bosch bleef in Haaren tot 1967 gevestigd. Daarna werd het gebouw eigendom van Cello, een instelling die zich bekommert om mensen met een beperking. De zorgcliënten werden in 2012 elders ondergebracht en sindsdien staat alles te verpauperen. In 2018 komt voor de eigenaar, zorginstelling Cello, de weg vrij om het 30 ha. grote landgoed met de gebouwen te verkopen aan Haarenaar Wim Vugts. Hij heeft grootse plannen met het rijksmonument.
Een Peerke Donders-verzameling in Wassenaar Velen in Wassenaar weten sinds medio augustus van het bestaan van Peerke Donders én ze weten dat Lia Snellen een Peerke Donders-fan én een Peerke Donders-verzamelaar is. Zelfs De Wassenaarse Krant maakte er melding van dat de in 1938 geboren Lia Snellen in een verzorgingshuis in haar woonplaats een lezing gaf over het Tilburgse fenomeen. “Nu ben ik door een ander verzorgingshuis uitgenodigd”, zegt ze enthousiast.
De lezing die Lia Snellen gaf mag je met recht een aangeklede voordracht noemen. Iemand anders vertelde het verhaal dat met tussenpozen door haar en nog een andere pianist werd opgeluisterd met quatre mains-spel. Vervolgens werd de film over Peerke Donders gedraaid. “Geweldig om te doen”, zegt ze. Lia Snellen heeft haar hele leven lang al iets met Peerke Donders. Dat komt omdat de Tilburgse zalige in haar familie zit. “De vader van mijn vader trouwde met een Donders die familie was van Peerke Donders.” In het gezin waarin ze opgroeide werd vaak gesproken over Peerke. De voeding bleef tot op de dag van vandaag doorgaan, want al woont ze zelf in Wassenaar, een behoorlijk aantal familieleden woont in Tilburg. Vanuit de stad kreeg ze bijvoorbeeld krantenknipsels over Peerke Donders toegestuurd. Zo bouwde Lia Snellen een Peerke Donders-verzameling op die ze koestert. De collectie bestaat grotendeels uit boeken, brochures en ander papieren aandenkens. Twee bijzondere objecten omvat de verzameling. Een schilderij van de Tilburgse zalige dat haar op een verrassende manier toeviel. Jaren geleden was ze op bezoek in Kenia. Ze treinde zestien uur naar Mombassa om daar een
haar onbekende persoon te ontmoeten. Wie schetst haar verbazing toen bij deze mevrouw een schilderij van Peerke Donders aan de muur hing. Het andere voorwerp is een bronzen beeld van Peerke Donders. Het stelt de zalige voor die een kind draagt. Het is gemaakt door Anna Marie Leenders-Kusters (Asten 1934-Born 1982). Van de begenadigde kunstenares staan onder meer in Beverwijk verschillende beelden. Als ze komt te overlijden schenkt Lia snellen de bronzen Peerke Donders aan het Peerke Donders Museum. Over de betekenis die Peerke Donders voor haar heeft, zegt ze: “Hij betekent heel veel voor me. Ik ben met hem groot geworden. Peerke hoort er gewoon bij.”
De Peerke Donders-collectie van Lia Snellen. Ze maakte in Wassenaar het Peerke Donders-verhaal bekend.
Concert jazzmuzikant Paul van Kemenade in kapel Peerke Donders De bekende Tilburgse altsaxofonist, componist en organisator Paul van Kemenade geeft op zondag 18 februari een concert in de kapel van Peerke Donders. Hij treedt dan samen op met Ineke van Doorn (zang) en gitarist Marc van Vugt. Aanvang 15.00 uur. Den entree is gratis. De reden van dit concert op deze bijzondere plek is het 40-jarig jubileum van Paul van Kemenade als muzikant. Tevens viert hij het 25-jarig bestaan van ‘zijn’ Stranger
than Paranoia, een festival voor jazz en geïmproviseerde muziek. Het hele jaar geeft hij in het kader van deze jubilea verschillende concerten in Brabant, overig Nederland en in het buitenland. Voor het concert in de Peerke Donders-kapel zijn tachtig plaatsen beschikbaar. Dus kom op tijd, is het advies. Na afloop kan een bezoek worden gebracht aan het Peerke Donders Paviljoen en kan de nieuwe vaste tentoonstelling worden bekeken.
Paul van Kemenade. Foto: Karla Hoffman
9
Peerke Donders maakt naam met festivals van de mondiale cultuur van Tilburg
Festival van de Surinaamse Cultuur een groot succes In het Peerke Donders Paviljoen is op zondagmiddag 8 oktober met groot succes het Festival van de Surinaamse Cultuur gehouden. Het festival werd door een paar honderd mensen bezocht. Onder andere de Tilburgse stadsdichter Onias Landveld en het koor Pramisi traden op. Er waren voordrachten over de Afro-Surinaamse gebruiken en de cultuur van de indianen. Daarnaast vielen de lekkere Surinaamse gerechten heel erg in de smaak. Peerke Donders wil van festivals van de mondiale cultuur in Tilburg een traditie maken. Eerder had de stichting veel succes met een festival van de Syrische cultuur. Daar kwamen toen ook honderden mensen op af. De Surinaamse cultuur is een vast onderdeel geworden van de cultuur in Nederland. Het Festival van de Surinaamse Cultuur bij Peerke Donders wilde daarom vooral laten ervaren hoe rijk de Surinaamse cultuur is in Tilburg en omgeving en in Brabant. De Stichting Peters Donders organiseerde dit festival omdat er tussen Tilburg en Suriname al een culturele band
Bea Tremour vertelt over de kleding, de hoofddoeken en de cultuur van Afro-Surinaamse vrouwen.
10
Met veel plezier geven danseressen een demonstratie van Afro-Surinaamse dansen. Op de achtergrond kijkt Peerke Donders toe.
De lekkere gerechten van het Tilburgse Eethuis Bamboe vielen goed in de smaak.
bestaat sinds Peerke Donders in 1842 naar Suriname vertrok. De stichting zet zich in voor het onderhouden van banden met Surinamers in Nederland en met Suriname. Bovendien is vanuit het gedachtegoed van Peerke Donders de visie ontwikkeld van (internationaal) samenwerken aan een betere wereld. Als je de cultuur van een ander kent, sta je daar veel dichter bij. Het programma werd geopend met een optreden van Onias Landveld. Sinds augustus van dit jaar is hij stadsdichter van Tilburg. Het koor Pramisi (‘Belofte’, in de Surinaamse voertaal) werd in 1990 in Tilburg opgericht. Het doel was en is de Nederlanders kennis te laten maken met de Surinaamse zangcultuur. Voor een swingende en muzikale noot zorgden de dansers en live muziek onder leiding van Humphrey Pinas. Indringend waren de voordrachten over de indiaanse cultuur door antropoloog en schrijver Reinier Artist en door Bea Tremour. Deze Goirlese vertelde op een heel eigen wijze over de klederdracht en de hoofddoeken van Afro-Surinaamse vrouwen.
Promotie, publiciteit en een nieuw kruis op melaatsenkolonie Batavia In Suriname is heel veel gaande rond Peerke Donders
Een compilatie van een documentaire over Peerke Donders wordt uitgezonden op de Surinaamse televisie. De door Lout Donders en Jeroen Veldkamp geproduceerde film ging in 2009 in première. Ellen van Kempen tekende voor de regie. Rode draad in de film zijn de brieven die Peerke Donders vanuit Suriname naar zijn Tilburgse achterban schreef. De Stichting Petrus Donders in Suriname kreeg van de Stichting Jacques de Leeuw toestemming om de compilatie te maken en deze uit te zenden op de Surinaamse televisie. De prachtige documentaire was in Nederland te zien op Omroep Brabant en de KRO. Om de film in Suriname te promoten hing een poster in alle parochies. Het vertonen van de documentaire was een initiatief van de zeer actieve Stichting Petrus Donders in Suriname. Deze organisatie, waarmee de gelijknamige Tilburgse stichting nauw samenwerkt, heeft het afgelopen jaar opvallend veel activiteiten rond Peerke Donders in Suriname ondernomen. Veel van deze activiteiten stonden in het teken van publiciteit en promotie. Daarvoor is een professionele promotieactie ingezet. Een paar voorbeelden. In het bisdomblad Omhoog verscheen een lange reeks artikelen, deels gebaseerd op verhalen die eerder door Paul Spapens zijn geschreven. In de krant De Ware Tijd verscheen een groot verhaal over Peerke Donders.
In het gerenoveerde en uitgebreide museum op Batavia is onder meer dit tafereel te zien van Peerke Donders die een melaatse helpt. Het kunstwerk is gemaakt door Kim Sontosoemarto.
In het museum op Batavia heeft een tentoonstelling over lepra in Suriname een vaste plaats gekregen. Deze expositie is oorspronkelijk ontwikkeld voor het Peerke Donders Paviljoen in Tilburg. Toen deze tentoonstelling was afgelopen is hij in zijn geheel naar Suriname overgebracht. De expositie is gebaseerd op het boek Gwasi Siki van Paul Spapens. De foto’s zijn gemaakt door Jan Stads.
Facebook werd voortdurend ingezet, in de televisieprogramma’s ’In the Spotlight’, ‘To the Point’ en ‘Panorama’ was er aandacht voor Peerke Donders. Radio Immanuël van het bisdom Paramaribo besteedde in vier afleveringen aandacht aan Peerke Donders. Op 28 september werd gestart met een maandelijks Peerke Donders-lof in de houten kathedrale basiliek waarin Peerke Donders ligt begraven. Maandelijks wordt een bedevaart gehouden naar Batavia, de leprozerie waar Peerke Donders vele jaren heeft gewerkt en waar hij is overleden. Batavia is door de stichting grondig gerenoveerd. Er is onder meer een museum ingericht. Pelgrims en andere bezoekers die nu over de Coppenamerivier aan komen varen zien van verre een metershoog kruis staan. Tijdens een heilige mis als onderdeel van de inzegening van het kruis kreeg bisschop Karel Choennie van Paramaribo een kist met daarin alle toebehoren om in de kapel op Batavia een heilige mis op te kunnen dragen. “In het vervolg hoeven alleen nog maar hosties en wijn meegebracht te worden”, aldus Kim Sontosoemarto, een kunstenares en een van de vrijwilligers die zich inzet voor Peerke Donders in Suriname.
Al van verre zien bezoekers aan Batavia het metershoge, betonnen kruis staan dat afgelopen jaar is geplaatst. 11
Pater redemptorist propageert verering
Peerke Donders en de Braziliaanse gemeenschap in Suriname Een belangrijke ontwikkeling in Suriname is dat de grote Braziliaanse gemeenschap in dat land nauwer betrokken is geraakt bij Peerke Donders. Dat heeft te maken met het feit dat pater Ademar, een redemptorist uit Brazilië, zich in is gaan zetten voor de promotie van Peerke Donders onder de Braziliaanse gemeenschap. Op zijn initiatief wordt voortaan elke donderdag tot Peerke Donders gebeden in de kerk O.L. Vrouw van Nazareth. Deze kerk aan de Josef Israëlstraat wordt vooral bezocht door katholieke Brazilianen. Inwoners uit dit land zijn hun geloof sterk toegewijd.
de Brazilianen in Suriname is belijdend katholiek. Brazilië grenst aan Suriname. Veel Brazilianen zijn Suriname illegaal binnengekomen, vaak als goudzoeker. Het land telt bijna 200 miljoen inwoners; 65 procent is katholiek, 22 procent protestant. Een van de grootste katholieke bedevaartplaatsen ter wereld ligt in Brazilië. In Apacrecia wordt sinds 1717 Maria vereerd. Het pelgrimsoord trekt acht miljoen pelgrims per jaar. Ze komen ook uit Suriname. In Brazilië wordt Portugees gesproken. Het door Paul Spapens geschreven boekje ‘Peerke Donders aan de kant van de kansarmen’ is ook in het Portugees vertaald. Dit boekje wordt door pater Ademar gebruikt om de kennis over Peerke Donders onder de Braziliaanse geloofsgemeenschap te vergroten. De titel in het Portugees luidt ‘Pedro Donders, ao lado dos empobrecidos’.
Pater Ademar raakte onder de indruk van Peerke Donders toen hij de voormalige leprakolonie Batavia bezocht. Hij liet flyers en posters maken en deelde die uit onder zijn parochianen. Er wordt nu zelfs gedacht aan speciale bedevaarten voor de Brazilianen naar Batavia. Deze ontwikkeling is zo belangrijk omdat Suriname een grote Braziliaanse gemeenschap kent, dat verwacht wordt dat, door deze connectie, Peerke Donders in dat immense land een grotere bekendheid krijgt. In Suriname wonen naar schatting 40.000 Brazilianen, bijna tien procent van de bevolking. Ongeveer de helft van
Pater Ademar gaat voor in een gebedsdienst voor Peerke Donders. De muurschildering links is permanent aangebracht in de ‘Brazilaanse’ kerk O.L. Vrouw van Nazareth.
Bij afscheid bisschop Roermond gebundeld in boek
Column van bisschop Frans Wiertz over Peerke Donders Bij het afscheid van Frans Wiertz als bisschop van Roermond op 9 december 2017 is een boek gepresenteerd waarin columns zijn gebundeld die hij in de loop der jaren heeft gepubliceerd in onder meer het bisdomblad en een huis-aanhuisblad. Een van deze columns gaat over Peerke Donders. Frans Wiertz werd in 1968 priester gewijd. In 1993 werd hij aangesteld tot bisschop van Roermond. Het is gebruikelijk dat bisschoppen op hun 75ste met pensioen gaan. Interessant in de column over Peerke Donders is dat hij de Tilburger in relatie brengt tot de heilige Pater Damiaan. Voor veel mensen, zeker in België, die Peerke Donders niet of nauwelijks kennen, is dit een goede introductie. Uit de column kan ook worden opgemaakt dat Frans Wiertz op Batavia in Suriname is geweest. 12
ZALIGE PETRUS DONDERS Niet onbekend zal voor u zijn de man die door de Belgen is aangewezen als de grootste Belg aller tijden: Damiaan de melaatse. We kennen vanuit Nederland iemand met een vrijwel zelfde levensloop en inzet. In Suriname leefde in de 19e eeuw Petrus Donders. Meestal noemen we hem wat goedmoedig Peerke, maar het was een kanjer van een man. Hij was een eenvoudige man, die op latere leeftijd priester was geworden.
Ode aan een likeurtje in het dialect van Peerke Donders
Gedicht over Peerke’s Nat van Piet van Beers
Peerke’s Nat is een kruidenlikeur met een alcoholpercentage van 25 procent. Het ‘Tilburgs slokske’ werd geïntroduceerd in 1982 ter gelegenheid van de zaligverklaring van Peerke Donders. Het likeurtje is te koop in café Bij Peerke Donders.
De hoogbejaarde Piet van Beers is een begrip in Tilburg en dan met name onder liefhebbers van het Tilburgs dialect. Sinds het begin van de jaren ’80 schrijft de in 1927 geboren Piet van Beers met zeer grote regelmaat gedichtjes over het dagelijks reilen en zijn in het leven van ‘een gewone mens’.
Pirke´s nat….
Peerke’s nat….
Wie kènt ´m nie in deeze stad: Ons “Zaolig Pirke Donders” ? Op school hèdde ´r al van geleerd. Hij wordt dur minnigêen vereerd. Èn….al dittie dan gin “wonders” hij zörgde wèl vur ´t zaolig “Pirke´s nat”.
Wie kent hem niet in deze stad: Ons “Zalig Peerke Donders” ? Op school heb je er al van geleerd. Hij wordt door menigeen vereerd. En….al deed hij dan geen “wonders” hij zorgde wel voor ´t zalig “Pirke´s nat”.
De dichter werd in Loon op Zand, dus in de buurt van het Heiligdom van Peerke Donders, geboren. Zijn moeder was een Tilburgse. Zelf woont Piet van Beers al meer dan een halve eeuw in Tilburg. Deze achtergrond en zijn interesse in de identiteit en het erfgoed van Tilburg inspireerde hem tot een poëtische ode aan Peerke’s Nat. Hij schreef het in het dialect van Peerke Donders, maar zoals gewoonlijk levert hij er een vertaling bij.
Hoewel ik ´m al hêel lang kèn… (allêen al om de nat, zèè´k zunne grôtste FAN.) Ik haaw van Pirke Donders dè is dus niks bezonders.
Hoewel ik ´m al heel lang ken… (alleen al om de nat, ben ik zijn grootste FAN.) Ik houd van Peerke Donders dat is dus niets bijzonders.
Èn…Pirke dronk z´n lèève laank zèlf ginnen dröppel stèèrken draank. “DER IS NIKS ONGEZONDERS” zeej: Wijlen Petrus Donders. Nota Bene….. Nimde gullie nao dees fistgedrèùs mar ´n lèkker flèske meej nòr hèùs.
En…Peerke dronk z´n leven lank zelf gene druppel sterken drank. “ER IS NIKS ONGEZONDERS” zei: Wijlen Petrus Donders. Nota Bene….. Nemen jullie na dit feestgedruis maar ´n lekker flesje mee naar huis.
27 jaar leefde hij tussen melaatsen in de melaatsenkolonie, ver van de bewoonde wereld. In een tijd dat men geen verweer had tegen die afschuwelijke besmettelijke ziekte, werden de melaatsen uit angst op afstand gehouden. In Suriname werden ze aanvankelijk gewoon gedropt aan de rand van een grote rivier in het oerwoud. Er was geen ontsnappen aan. Ze werden aan hun lot overgelaten, zonder bewoning of verzorging.
Bij mijn bezoek aan Suriname baden we ontroerd de kruisweg op de plaats waar hij leefde en stierf. Voor wie het lijden dichtbij komt, tot op je huid: zodat je het niet kunt ontlopen, voor hem of haar kan de kruisweg met Christus een weg zijn vol troost en uiteindelijk heil. Durf uw kruisweg met hem te gaan. + mgr. Frans Wiertz
Petrus Donders trok zich het lot van deze allerarmsten aan. Bezocht hen elke dag in hun hut, waste hen, verzorgde hun wonden, voerde hen als hun handen waren weggerot.
13
Te voet van O.L. Vrouw ter Noodkapel, via Hasseltse Kapel naar Peerke Donders
Bevrijdingswandeling langs monumenten van volksgeloof tijdens oorlog en bevrijding Op zondag 29 oktober werd voor de eerste keer de Tilburgse Bevrijdingswandeling gehouden. Twee dagen na de officiële bevrijdingsdag van Tilburg werd gewandeld vanaf de O.L. Vrouw ter Noodkapel in de Tilburgse binnenstad naar de Hasseltse Kapel en van daar naar Peerke Donders. De deelnemers werden per bus teruggebracht. Deelname kostte 5 euro per persoon. De route was tien kilometer lang.
De Tilburgse Bevrijdingswandeling startte bij de O.L. Vrouw ter Noodkapel aan de Kapelhof. In de Hasseltse Kapel werd een eenvoudige lunch geserveerd en gaf Gerard Steijns een lezing over de geschiedenis van dit monument. Bij Peerke Donders gaf Paul Spapens een lezing en werd een glaasje Peerke’s Nat geschonken. De bus stond klaar om de deelnemers terug te vervoeren naar de binnenstad.
De eerste Tilburgse Bevrijdingswandeling werd gehouden in het kader van de Tilburgse bevrijdingsdag op 27 oktober. Het initiatief is genomen door drie organisaties die met elkaar gemeen hebben dat ze erfgoed beheren dat sterk verbonden is met de oorlog en de bevrijding van Tilburg. Het initiatief was een succes en wordt in 2018 herhaald. De drie organisatoren willen op meer terreinen gaan samenwerken.
Deelnemers aan de Bevrijdingswandeling verzamelen zich in de Kapel O.L. Vrouw ter Nood.
Tilburger-kenner Gerard Steijns vertelt tegen de deelnemers het historische verhaal van de Hasseltse Kapel.
Esther Becx, coördinator van het Peerke Donders Paviljoen, schenkt voor de deelnemers een borreltje Peerke’s Nat in.
Priesters in opleiding en bisschop Breda op bezoek Onder leiding van bisschop Jan Liesen van Breda bracht op 30 augustus een aantal priesters en diakens in opleiding een bezoek aan Peerke Donders. De priesters en diakens in opleiding studeren aan Bovendonk in Hoeven. Dit is de enige deeltijdopleiding voor priesters en diakens in Nederland. Het bezoek kwam in feite voort uit een excursie eerder afgelopen zomer door de Augustinus-parochie uit Breda aan Peerke Donders. Dat was goed bevallen. Het gezelschap van Bovendonk was goed geïnformeerd over Peerke Donders en zeer belangstellend. Ook dit bezoek gaat weer meer andere bezoeken opleveren. 14
Met in het midden bisschop Jan Liesen van Breda poseren de priesters in opleiding en de diakens in opleiding (met aanhang) voor het geboortehuisje van Peerke Donders.
Tijdens de rondleiding bleek dat bisschop Liesen dezelfde wapenspreuk heeft als Peerke Donders destijds: ‘God zal er in voorzien’, een regel uit Genesis. Het dagje uit naar Peerke Donders werd afgesloten met een bezinning door bisschop Liesen in de kapel.
Uit het leven van de vrijwilligers Een middag in het Peerke Donders Paviljoen
Het gezelschap religieuzen in het Paviljoen op de foto bij het borstbeeld van Peerke Donders, Links daarvan organisator broeder Jan van de Broeders van Dongen.
Elf congregaties vertegenwoordigd in gezelschap Broeder Jan en gezelschap religieuzen op bezoek Onder aanvoering van broeder Jan van de Broeders van Dongen (Broeders van Onze Lieve Vrouw van Lourdes) bracht een gezelschap religieuzen van elf verschillende congregaties op 31 augustus een bezoek aan Peerke Donders. Omdat in veel ordes en congregaties al jaren een leegloop is, maken ze samen uitstapjes. De congregaties die tijdens het door broeder Jan georganiseerde bezoek meededen, waren: Zusters van Liefde (Tilburg), de zusters van Carolus Borromeus (Den Bosch), de zusters van Carolus onder de bogen (Maastricht), de zusters Franciscanessen (Oirschot), de zusters van Barmhartigheid (Eindhoven), de zusters van Liefde (Schijndel), de zusters van Grandchamp (Nijmegen), de zusters van de Goddelijke Voorzienigheid (Blerick), de zusters van Julie Postel (Boxmeer), de zusters van de Choorstraat (Den Bosch) en de Dochters van O.L. Vrouw van het Heilig Hart (Tilburg). Een van de zusters, Amabilis (74), was bij toeval aanwezig bij de zaligverklaring van Peerke Donders in 1982. Ze was in Rome voor een bedevaart en moest als gevolg van een staking langer blijven. De meeste deelnemers aan het door broeder Jan georganiseerde uitstapje werkten in de missie of waren werkzaam geweest in de gezondheidszorg en het onderwijs.
Vrijwilligers zijn zeer belangrijk voor Peerke Donders. Het paviljoen en het park worden onder leiding van coördinator Esther Becx gerund door vrijwilligers. Op verzoek van de redactie van deze nieuwsbrief van Peerke Donders hield zij begin september 2017 een dagboekje bij van wat er op een gewone zondagmiddag zoals gebeurt. Vrijwilliger van dienst is Sjef van Broekhoven. Hij en de coördinator zijn benieuwd naar wat er komen gaat, en vooral wie er gaat komen… Meteen om 13.00 uur al komt een mevrouw een kleine uitvoering van de Peerke Noveen-kaars kopen. Haar zoon gaat een verre reis maken, dus ze wil graag af en toe een speciaal kaarsje kunnen opsteken. Dan dienen zich twee hele chique dames aan. Ze zijn aan de wandel en ze willen wel even rondkijken in het paviljoen. Door de Peerkedevotionalia komen allerlei herinneringen boven. Ondertussen loopt de penningmeester van de Stichting Petrus Donders Tilburg even binnen. Hij komt snel wat financiële zaken bespreken. En passant vertelt hij een mooie anekdote over een Peerke-medaille en het nipt ontsnappen aan verkeersongelukken. Daarna komt er een groep die van te voren via de mail al een rondleiding had aangevraagd. Het wordt een leuk uur, waarbij de rondleidster en de groep over en weer veel van elkaar leren. Oprechte belangstelling van beide zijden. Een andere vrijwilliger, gastvrouw Maria van den Berg, komt even binnen met een vriendin van uit de Tilburgse wijk Korvel. Maria wil haar nodig eens ‘haar’ Peerke paviljoen laten zien. De tuinmannen hebben het gras grofweg gemaaid, maar de bosmaaier was kapot. Dus de kanten van het immense gazon zien er nog tamelijk ‘jungle-achtig’ uit. Tussen de bedrijven door worden afspraken gemaakt over het netjes afwerken van de graskanten.De telefoon gaat herhaalde malen. Er worden afspraken gemaakt over een lespakket over Peerke en naastenliefde, over een presentatie bij Erfgoed Brabant en daarna nog voor de planning van een speciale bijeenkomst. Ook meldt zich een aanstaand bruidspaar. Dat gaat in mei 2018 in de kapel trouwen. Ze hebben vragen over de versiering en de geluidsinstallatie in de kapel. Over de kapel gesproken: er wordt een grandioos concert gepland op 18 februari 2018. Over het optreden van Paul van Kemenade moet nog het een en ander geregeld worden. Dat is werk voor later. Een mevrouw in een rolstoel komt bij het paviljoen aan. Voor haar is het Peerke Donders Park een oase van rust. Op het einde van de middag komt nog een echtpaar uit Udenhout. Ze hebben eerst op het terras gezeten bij het café en komen nog even rondkijken. Meneer vertelt honderduit over zijn jeugdherinneringen aan pelgrimages naar het geboortehuisje van Peerke en het park. Om 17.00 uur afsluiten? Dat lukt niet helemaal, maar het was wel een gezellige middag.
15
Rotary Tilburg Leijdal boent de kapel Al een aantal jaren zet Rotaryclub Tilburg Leijdal zich in voor het Peerke Donders-erfgoed. Nadat een paar keer alle Kruiswegstaties schoon zijn gemaakt en het park mee aan kant is gebracht, is op 21 oktober 2017 de kapel grondig gepoetst.
Op de andere foto is een aantal van de Rotary-vrijwilligers de kapel aan het schrobben.
De houten buitenzijde was hard aan een poetsbeurt toe. Na een paar uur flink boenen en spuiten zag het witgelakte exterieur er weer als nieuw uit. Op dezelfde dag is met vereende krachten blad geruimd en is een groot aantal tulpenbollen in het park in de grond gezet. Met de opbrengst van deze tulpenbollen wordt een wereldwijde campagne van Rotary tegen polio (mede) bekostigd. Voorzitter Thomas Bedaux van Rotary Tilburg Leijdal toont een van de doosjes met tulpenbollen.
16
Aandacht in Duitsland voor heiligverklaring Peerke
Peerke Donders-folder in de St.-Jan is een hardloper
Tijdens een retraite voor redemptoristen in het Duitse Bensberg (Bergisch Gladbach) is aan de aanwezigen ruim aandacht gevraagd voor de heiligverklaring van Peerke Donders. Het is belangrijk dat zoveel mogelijk redemptoristen hiervan weten en erbij betrokken zijn. Henk Erinkveld, bestuurslid van de Stichting Petrus Donders Tilburg en voorzitter van de Commissie Heiligverklaring van deze stichting vertelde het verhaal over de Tilburgse zalige tegen 20 Duitsers, 15 Vlamingen, 15 Nederlanders, een Pool, een Zwitser, een Waal en een IndonesiĂŤr. Zij vormden een aandachtig gehoor.
Een nieuwe folder, speciaal ontwikkeld met het oog op de heiligverklaring van Peerke Donders, blijkt in de St.-Jan in Den Bosch een ware hardloper. Volgens vice-postulator Claudia Peters die de folder samenstelde, worden er maandelijks zo’n 200 meegenomen. In de folder wordt het verhaal van Peerke Donders verteld en er staan allerlei nuttige adressen in. In de St.-Jan liggen de folders bij het beeld van Peerke Donders. Dit is een schepping van Gerard Mathot, redemptorist en kunstenaar. Het in brons gegoten beeld werd in 1991 ingezegend. Bij het beeld bevindt zich een relikwie van Peerke Donders.
Huwelijk in Peerke Donders-kapel Katja en Remco van Beek zijn voor de kerk in het huwelijk getreden in de kapel van Peerke Donders. Hun trouwdag was 7-7-2017, een datum met drie maal het geluksgetal 7. Het huwelijk werd gesloten door pastoor Ben Jansen. Het was de laatste trouwmis die hij deed. We wensen het jonge echtpaar veel geluk.
Geboortegrond Peerke Donders, cultuur en natuur
Textielondernemer Laurentius Janssens noemde hem ‘een sukkelaar’
Speciaal voor kinderen van 5 tot 12 jaar is Vossenstreken ontwikkeld. Dat is een leuke en actieve wandelapp. Twee van de routes voeren kinderen en hun begeleiders over de geboortegrond van Peerke Donders. Het park en het Paviljoen zijn er uiteraard in opgenomen.
Er is geen stad in Brabant waarover zoveel boeken zijn geschreven als over Tilburg. Vermoedelijk is dit te verklaren uit het feit dat Tilburg wel een oude geschiedenis heeft, maar dat die zich niet laat aflezen aan materieel erfgoed waarmee Den Bosch bijvoorbeeld zo is gezegend. Een van de boeken is het Tilburgs Bijnamenboek waarvan de eerste druk in november 2000 verscheen. Karel de Beer was de samensteller.
Vossenstreken, hippe wandelapp voor kinderen
De invalshoek van deze wandelapp is steeds drieledig. Er is aandacht voor de natuur, voor bewegen en voor erfgoed. “De app boort een doelgroep aan die we anders niet makkelijk zouden krijgen”, aldus coördinator Esther Becx van de Stichting Petrus Donders Tilburg. “Via hun eigen medium – het mobieltje – leren kinderen spelenderwijs iets over Peerke’s jeugd en de werken van barmhartigheid. Ook wordt de link gelegd met de plek en met de natuur.” De app met wandelroutes voor kinderen en jonge gezinnen is ontwikkeld door Natuurmuseum Brabant. Partners in het project zijn Brabants Landschap en Kempisch Landschap (grensgebied). Het project, dat de steun geniet van de gemeente Tilburg, telt zeventien routes. De app ziet er fris en hip uit. Meer informatie over Vossenstreken: www.vossenstrekenapp.nl.
Peerke Donders in Tilburgs Bijnamenboek
Bijnamen is een typisch onderwerp dat nooit af is. Steeds duiken nieuwe bijnamen en nieuwe informatie op. Het is ondoenlijk om steeds een nieuw boek uit te geven. Daar heeft de rasechte Tilburger Karel de Beer iets op gevonden. Zijn geesteskind staat op de Cubra, een zeldzaam goed gevulde en gedocumenteerde website (webmagazine) over de (volks)cultuur van Brabant, in het bijzonder Tilburg. In het lemma van Laurentius Janssens, bijgenaamd Lau Tòd, heeft Karel de Beer interessante informatie opgenomen over Peerke Donders. Laurentius Janssens (1821-1902), oprichter van een wollenstoffenfabriek. De voorloper van dit bedrijf was een zogeheten fabriekshuis dat stond aan het Hasseltplein met uitzicht op de Hasseltse kapel. De eigenaar was Joannes Janssens. In dit fabriekshuis zou Peerke Donders van 1821 tot 1831 hebben gewerkt. Volgens Karel de Beer zou deze Joannes Janssens over Peerke Donders gezegd te hebben: ‘Het is een sukkelaar, maar men moet hem vergeven, hij heeft het te druk met Onze Lieve Heer.’ Later heeft er als herinnering nog heel lang een beeld van Peerke Donders gestaan in de fabriek van Lau Tòd. 17
Pelgrims uit Weesp/Muiden brengen kunstwerk naar Tilburg
Redemptorist pater Jan Haen schilderde bijzonder portret van Peerke Donders Pater Jan Haen, net als Peerke Donders een redemptorist, is priester en een verdienstelijk kunstschilder. Hij schilderde een bijzonder portret van zijn zaligverklaarde confrater. Dit werd door hem in het gezelschap van 24 pelgrims uit zijn parochie op 8 november 2017 bij het Peerke Donders Museum afgegeven. De parochie Levend Water voor Weesp, Muiden en Muiderberg is een fusieparochie die is ontstaan in 2012. De parochie is toegewijd aan de heiligen Laurentius en Nicolaas. De parochie valt onder het bisdom Utrecht. Jan Haen is vrijwillig actief in het pastorale team. Zijn werk als priester en beeldend kunstenaar brengt hem dikwijls naar het buitenland: naar zijn tweede vaderland Zuid-Afrika, maar ook naar een groeiend aantal Europese landen. Jan Haen werd in 1944 in Eindhoven geboren. Hij groeide op in Zuid-Afrika. In 1960 trad hij toe tot de redemptoristen en negen jaar later werd hij tot priester gewijd. Vanaf die tijd werkte hij in Zuid-Afrika. Het apartheidsregime zette hem in 1978 het land uit. Van 1978 tot 1995 werkte hij als vlootaalmoezenier voor de Koninklijke Marine. In 1996 richtte Jan Haen Collaboration Art Projects op. Hij schiep een groot en kleurrijk oeuvre. Zeer bijzonder zijn de door hem beschilderde kerken. Een mooi overzicht van zijn werk is te zien op de website https://janhaen.jimdo.com.
In de kapel geeft Jan Haen uitleg over de symboliek van het door hem geschilderde portret van Peerke Donders.
18
Begin november 2017 organiseerde deze markante priester een pelgrimsreis waarbij de volgende plaatsen werden bezocht: Broekhuizenvorst, Limburg, herdenkingskapel bisschop Frans Schraven en Gezellen; Catharinakapel in Lemiers, Limburg; St.-Cunibertuskerk met de beroemde Kruisweg van Aad de Haas in het Limburgse Wahlwiller; het nabijgelegen klooster van de redemptoristen in Wittem en tot slot Peerke Donders in Tilburg. In de kapel van het heiligdom in Tilburg vertelde hij onder meer het verhaal van Peerke Donders aan de hand van de ‘Verhaaldoos’. Dit ogenschijnlijk eenvoudige kunstwerk bestond uit een getekend levensverhaal van Peerke Donders op de binnenkant van een opengescheurde schoenendoos. Ook dit kunstwerk schonk hij aan de Stichting Petrus Donders Tilburg. Het bevindt zich in het documentatiecentrum in het Peerke Donders Paviljoen.
Aan de binnenkant van een schoenendoos tekende Jan Haen het verhaal van Peerke Donders. Dit unieke kunstwerk/document is ook in het bezit van de Stichting Petrus Donders Tilburg.
MET PEERKE OP PAD IN 2018 Wandelpelgrimstocht van Tilburg naar Wittem In 2018 kan weer worden deelgenomen aan een zevendaagse pelgrimswandeling van Tilburg naar Wittem. Deze tocht vindt plaats van maandag 17 september tot en met zondag 23 september. Belangstellenden kunnen zich nu al opgeven. Zoals steeds staat de wandelpelgrimage onder leiding van Henk Erinkveld, wandelexpert, redemptorist en lid van het bestuur van de Stichting Petrus Donders Tilburg. De wandelpelgrimstocht wordt sinds 2009 jaarlijks georganiseerd en is een groot succes. In 2009 werd de tweehonderdste geboortedag van Peerke Donders gevierd met onder andere de opening van het Peerke Donders Museum in Tilburg-Noord. Er is toen ook een pelgrimsroute uitgezet tussen het Peerke Donders Park en Wittem waar het klooster van de redemptoristen is gevestigd. Deze route voor zowel wandelaars als fietsers staat in een gids met als titel Peerke Pad. Dit boek is nog steeds verkrijgbaar. Op basis van deze route wordt jaarlijks een wandelpelgrimstocht georganiseerd. Peerke Pad heeft zich ontwikkeld tot een van de meest populaire meerdaagse tochten voor wandelaars en fietsers. De wandelroute is 160 kilometer lang en voert grotendeels over landwegen en voetpaden door bossen en weilanden.
Zowel de wandel- als de fietsroute staan onder leiding van ervaren mensen. Er gaat altijd een volgauto mee voor bagagevervoer en de verzorging van picknicks onderweg. Er wordt overnacht in hotels en in een pelgrimshuis. De kosten voor de zevendaagse voettocht bedragen 520,00 euro. Het pelgrimskarakter van beide tochten uit zich in enkele bezinningsmomenten onderweg. Hiervoor worden teksten gebruikt in het kader van de zeven werken van barmhartigheid. Immers, ook Peerke Donders liet zich daardoor inspireren. Met Peerke op Pad wordt georganiseerd door de redemptoristen en de Stichting Petrus Donders Tilburg. Meer informatie en aanmelding voor de wandeling: h.erinkveld@redemptoristen.nl.
Bij aankomst werden de deelnemers aan de voetpelgrimstocht in september vorig jaar ingehaald met gladiolen. In leeftijd varieerden de zeven vrouwen en negen mannen van 40 tot 71 jaar. Vorig jaar werd de tocht van Wittem naar Tilburg gemaakt, in september 2018 loopt men in omgekeerde richting.
19
Bent u een toffe peer? Steun Peerke Donders
Geniet u ook zo van deze plek? Wilt u ook graag bijdragen aan het behoud van dit unieke Tilburgse erfgoed? Dat kan! Voor slechts €10,- per jaar helpt u het Peerke Donders Park in stand te houden. U kunt uw bijdrage overmaken op IBAN NL16 INGB 0001 1151 35 t.n.v. Stichting Vrienden Petrus Donders. Vermeld hierbij ‘donatie Peerke Donders’ en uw volledige adres. U kunt ons ook machtigen. Kijk hiervoor op www.peerkedonders.nl of mail naar info@peerkedonders.nl
Peerke Donders park 3 | 5011 XL Tilburg | 013 - 455 72 45 | www.peerkedonders.nl | info@peerkedonders.nl
Centrum voor Ziel en Zaligheid Park Barmhartigheid Museum Stichting Petrus Donders Kapel en huis Kruiswegpark Paviljoen Naastenliefde Tilburg - Noord Monumenten bewustwording sereen stiltegebied Ontmoeting 1809 Bedevaartsoord Priester Verrijking Heiligdom de Heikant Jong en oud
‘So You Think You Can Love?’
1887 Donatie
Centrum voor Ziel en Zaligheid
Verering
Uniek erfgoed