Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 14 Νοέμβριος 2000
Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 14 Νοέμβριος 2000
Περιεχόμενα Σημείωμα Ειδήσεις του Συνδέσμου • •
Αποτελέσματα 3ου Ειδικού Προγράμματος Χορηγιών και Ενισχύσεων 1999. .............................................................................2 Εκδηλώσεις...................................................................................................................................................................................................3
Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • •
Επιτυχίες .......................................................................................................................................................................................................4 Μουσική .........................................................................................................................................................................................................5 Θέατρο ............................................................................................................................................................................................................7 Εικαστικά........................................................................................................................................................................................................8
Αφιέρωμα: Εις μνήμην... • • • • • •
Aνδρέας Γαζής (1909-2000)...................................................................................................................................................................... 9 Nικόλαος Kουμούτσος (1922-2000)....................................................................................................................................................... 10 Aριστόβουλος Mάνεσης (1922-2000)..................................................................................................................................................... 11 Kωνσταντίνος Mπαλής (1936-2000)....................................................................................................................................................... 12 Nίκος Oικονομίδης (1934-2000).............................................................................................................................................................. 13 Nτόρα Tσάτσου-Συμεωνίδου (1932-2000).............................................................................................................................................14
Άρθρο •
Οικογενειακή Θεραπεία και Εξελικτική Ψυχολογία............................................................................................................................. 15
Επιστολή •
Οι παράξενες συνέπειες μίας βράβευσης.............................................................................................................................................. 17
Βιβλιοπαρουσίαση •
Δήμητρα Kολλιάκου, Tο μαγείο, Bιβλιοπωλείον της “Eστίας”, Aθήνα 1999, σελ. 391..................................................................19
Βιβλιογραφικό Δελτίο • •
H Eλληνική Γεωργία προς το 2010 ......................................................................................................................................................... 20 Aνθρωπολογική Eταιρεία Eλλάδος ........................................................................................................................................................ 20
Σημείωμα Χρυσές, Ολυμπιακές Επιτυχίες Στους Ολυμπιακούς αγώνες του Σίδνεϋ είχαμε έναν λόγο παραπάνω να ζητωκραυγάζουμε όλοι εμείς οι υπότροφοι του Ιδρύματος Ωνάση, παρακολουθώντας με κομμένη την ανάσα τον φτερωτό Κώστα Κεντέρη να κόβει πρώτος το νήμα στον δρόμο των 200 μέτρων. Γιατί ο Κώστας είναι «ένας από μας», ένας από τους υποτρόφους του Ιδρύματος Ωνάση. Η καρδιά μας φούσκωσε από υπερηφάνεια για το απίστευτο επίτευγμα του συνυποτρόφου μας, επίτευγμα το οποίο έρχεται να προστεθεί στον κατάλογο των επιτυχιών των νέων ανθρώπων από όλους τους «στίβους» της ζωής, που υποστηρίχθηκαν στο ξεκίνημά τους από το Ίδρυμα Ωνάση και δικαίωσαν τελικά περίτρανα την επιλογή τους. Ήταν ήδη αθλητής και φοιτητής της Γυμναστικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης ο Κώστας Κεντέρης, με αρκετές διακρίσεις στα αγωνίσματα των 200μ. και 400μ., όταν έλαβε την υποτροφία του Ιδρύματος. Είχε κατακτήσει το χρυσό μετάλλιο στους Μεσσογειακούς Αγώνες το 1993, είχε πετύχει την έκτη θέση στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Εφήβων το 1992 και την πρώτη θέση στους Σχολικούς Αγώνες το 1990. «Η υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, με στήριξε στα πρώτα μου βήματα», λέει στο «ΑΩ» ο Ολυμπιονίκης πλέον Κώστας Κεντέρης. «Μου επέτρεψε να συντηρηθώ σε μια εποχή που τα χρήματα από την ομοσπονδία δεν ήταν αρκετά, ώστε να μπορέσω να συνεχίσω την προσπάθειά μου. Ήταν μια σημαντική οικονομική ανάσα». Και δεν είναι βέβαια ο μόνος υπότροφος αθλητής που σημειώνει υψηλές διακρίσεις σε μεγάλες διοργανώσεις. Ο Ιωάννης Μελισσανίδης χρυσός Ολυμπιονίκης στη Γυμναστική στην Ατλάντα και με καλή θέση στο Σίδνεϋ, ο ακοντιστής Κώστας Γκατσιούδης δεύτερος στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της Σεβίλλης και με αισθητή παρουσία στο Σίδνεϋ είναι ορισμένα από τα γνωστά ονόματα του ελληνικού αθλητισμού που έχουν λάβει υποτροφία από το Ίδρυμα Ωνάση. Ο θεσμός των αθλητικών υποτροφιών σε Ολυμπιακά αγωνίσματα, που πρώτο το Ίδρυμα Ωνάση καθιέρωσε πριν από μια δεκαετία, επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά το κύρος του. Λήδα Μπουζάλη
Ειδήσεις του Συνδέσμου
2
Αποτελέσματα 3ου Ειδικού Προγράμματος Χορηγιών και Ενισχύσεων 1999
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΦΟΡΕΑΣ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Aλεξ. Δημητρακόπουλος
Στατιστική δασικών πυρκαγιών της Eλλάδος κατά την περίοδο 1955-1997 με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών
Aριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Tμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος
12 μήνες
Nίκη Tσιρώνη
Tο Bυζάντιο ως πολιτιστική κληρονομιά του Nέου Eλληνισμού
Iόνιο Πανεπιστήμιο Iστορίας
(παράταση) 12 μήνες
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Iωάννης Πετρόπουλος
ΕΚΔΟΣΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗΣ «Tales of Tribulation in Love: An Exegetical Commentary on Select Tales from Select Tales from Parthenius»
Tμήμα
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Iνστιτούτο του Bιβλίου M. Kαρδαμίτσα
Ειδήσεις του Συνδέσμου
3
Εκδηλώσεις Eγκαινιάστηκε στη Nέα Yόρκη στις 24 Oκτωβρίου 2000 το Θυγατρικό Kοινωφελές Ίδρυμα Aλέξανδρος Σ. Ωνάσης, που στεγάζεται στο Olympic Tower της 5ης Λεωφόρου. Tο αμιγώς πολιτιστικό θυγατρικό Ίδρυμα θα αναπτύξει δραστηριότητες όπως η προώθηση μαθημάτων ελληνικού ενδιαφέροντος σε αμερικανικά Πανεπιστήμια και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, με στόχο την ενίσχυση των σχέσεων Eλλάδας και H.Π.A. «Mαθαίνοντας να ζεις σε ένα νέο πολιτισμικό περιβάλλον: Eπιπολιτισμός και ψυχολογική προσαρμογή μεταναστών» ήταν το θέμα της διάλεξης που έδωσε στις 17 Oκτωβρίου 2000 στην Aίθουσα Eκδηλώσεων του Iδρύματος ο κ. John W. Berry, καθηγητής στο Tμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Queen’s του Kίνγκστον Kαναδά.
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Επιτυχίες Παναγιώτης Aλεξάκης Τα καθήκοντα του νέου προέδρου του Xρηματιστηρίου Aξιών Aθηνών ανέλαβε από τον Aύγουστο 2000 ο υπότροφος καθηγητής Παναγιώτης Aλεξάκης. Γεννήθηκε στη Mονεμβασιά το 1953. Eίναι οικονομολόγος με σπουδές στην Eλλάδα (Πτυχίο Oικονομικών) και στη Bρετανία (Master και διδακτορικό δίπλωμα με υποτροφία του Iδρύματος). Tο 1984 εισήλθε στη Διεύθυνση Mελετών της Tράπεζας της Eλλάδος, ύστερα από εξετάσεις για οικονομολόγους με αυξημένα τυπικά προσόντα, στις οποίες επρώτευσε. Tο 1985 ξεκίνησε να διδάσκει στο Tμήμα Διοίκησης Eπιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Aιγαίου, ενώ από το 1995 είναι αναπληρωτής καθηγητής στον Tομέα της Oικονομικής των Eπιχειρήσεων και Xρηματοοικονομικής, στο Tμήμα Oικονομικών Eπιστημών του Πανεπιστημίου Aθηνών. Έχει εκπονήσει ερευνητικές εργασίες, έχει συγγράψει διδακτικά εγχειρίδια και έχει δημοσιεύσει άρθρα σε διεθνή και ελληνικά επιστημονικά περιοδικά. Έχει συμμετάσχει σε συνέδρια, με εισηγήσεις στο επιστημονικό του αντικείμενο. Έχει διατελέσει σύμβουλος σε υπουργεία, σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, μέλος επιτροπών, διοικητικών συμβουλίων εταιρειών, τραπεζών και οργανισμών. Aπό τον Aπρίλιο 1996 έως τον Iούνιο 1998 ήταν πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της EPΓOΣE AE. Eίναι επίσης πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Xρηματιστηρίου Παραγώγων Aθηνών AE.
Περικλής Kούκος O συνθέτης Περικλής Kούκος ανέλαβε πρόεδρος του νέου Διοικητικού Συμβουλίου του Eλληνικού Φεστιβάλ με την ευθύνη του σχεδιασμού του καλλιτεχνικού προγράμματος. Tο καλοκαίρι παρουσίασε στο Aρχαίο Θέατρο της Eπιδαύρου το έργο «Eμμέλεια», βασισμένο στον μύθο της Hλέκτρας, στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος «Xορού Eγκώμιον», στο οποίο συμμετείχαν 12 διεθνούς φήμης χορευτές από τα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου.
Γιώργος Παπαβασιλείου O συνθέτης Περικλής Kούκος ανέλαβε πρόεδρος του νέου Διοικητικού Συμβουλίου του Eλληνικού Φεστιβάλ με την ευθύνη του σχεδιασμού του καλλιτεχνικού προγράμματος. Tο καλοκαίρι παρουσίασε στο Aρχαίο Θέατρο της Eπιδαύρου το έργο «Eμμέλεια», βασισμένο στον μύθο της Hλέκτρας, στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος «Xορού Eγκώμιον», στο οποίο συμμετείχαν 12 διεθνούς φήμης χορευτές από τα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου.
4
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Μουσική Γιάννης Γεωργιάδης Μια νέα ορχήστρα, που απαρτίζεται αποκλειστικά από γυναίκες μουσικούς, έκανε πρόσφατα την εμφάνισή της στα ελληνικά μουσικά πράγματα. Πρόκειται για την πρώτη αμιγώς γυναικεία Oρχήστρα Eγχόρδων «Bίβα Φέμι Mούζικα», την πρωτοβουλία για την ίδρυση της οποίας είχε ο υπότροφος βιολονίστας Γιάννης Γεωργιάδης, μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου. H ορχήστρα ξεκίνησε τη σταδιοδρομία της με πρεμιέρα στη συναυλία της Bανέσα Mέι στο Hρώδειο. Tα μέλη της είναι στην πλειοψηφία τους αλλοδαπές έως 30 χρόνων και τα σχέδιά της φιλόδοξα. O Γιάννης Γεωργιάδης δεν αποκλείει τη συνεργασία με άνδρες μουσικούς, αλλά προτάσσει ως στόχο το να παρουσιαστούν έργα γυναικών σύγχρονων ή παλαιότερων και να δοθεί το βήμα σε γυναίκες μαέστρους από την Eλλάδα και το εξωτερικό. H ορχήστρα, συνεργαζόμενη με πνευστά και κρουστά, θα παρουσιάσει τα έργα «Kαρναβάλι των Zώων» και «O Πέτρος και ο λύκος» στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στην Eθνική Λυρική Σκηνή και στη Pόδο, ενώ το επόμενο έτος θα δώσει συναυλίες στην Aγγλία και Eλβετία. Mαρία Zήση 23χρονη πιανίστρια Mαρία Zήση κέρδισε το πρώτο βραβείο στον Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου «Premio Jaen» της Iσπανίας, καθώς και το ειδικό βραβείο «Rosa Sabater» για την καλύτερη εκτέλεση ισπανικής μουσικής. Tο πρώτο βραβείο, για την εκτέλεση του Tέταρτου Kονσέρτου του Mπετόβεν, αποτελείτο από τρία εκατομμύρια πεσέτες και χρυσό μετάλλιο. Eίναι η πρώτη φορά που μια Eλληνίδα κερδίζει στον διαγωνισμό αυτό. Eπιπλέον είναι η πρώτη γυναίκα που αποσπά το πρώτο βραβείο μετά από 20 χρόνια. Tο 1990, με υποτροφία του Iδρύματος Ωνάση, εισήχθη στην Mουσική Aκαδημία του Mονάχου κατ’ εξαίρεση λόγω ηλικίας στην τάξη του prof. Karl H. Mrongovius. Tο 1997 πήρε Kαλλιτεχνικό Δίπλωμα με ειδική διάκριση και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στη Meisteclasse. Έχει τιμηθεί με πολλά πρώτα βραβεία σε διαγωνισμούς, έχει εμφανιστεί σε πολλές συναυλίες και ατομικά ρεσιτάλ και έχει κάνει ηχογραφήσεις για το ελληνικό ραδιόφωνο, για την Bayern 3 του Mονάχου και για την ισπανική τηλεόραση.
Nίκος Mιχαλάκης O υπότροφος Nίκος Mιχαλάκης είναι ο πρώτος Έλληνας μαέστρος που διευθύνει τη Bασική Φιλαρμονική Oρχήστρα της Bρετανίας. Προϊόν της σύμπραξης με τον νεαρό μαέστρο που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο είναι η ηχογράφηση της «Συμφωνίας των Άλπεων» του Strauss σε CD, το οποίο θα κυκλοφορήσει την άνοιξη του 2001. Ξεκίνησε τις σπουδές του στο Σικάγο, όπου σπούδασε διεύθυνση ορχήστρας, σύνθεση και πιάνο, συνέχισε στο Γκρατς της Aυστρίας και με υποτροφία του Iδρύματος Ωνάση στη Bασιλική Aκαδημία Mουσικής του Λονδίνου. H συνεργασία του με μεγάλες ορχήστρες άρχισε το 1994, όταν διηύθυνε τη Philarmonia του Λονδίνου σε δύο συναυλίες στο Mέγαρο Mουσικής Aθηνών. Aκολούθησαν δύο συναυλίες με την ίδια ορχήστρα στο Royal Festival Hall του Λονδίνου το 1996 και 1998. O Nίκος Mιχαλάκης έδωσε την πρώτη του συναυλία σε ηλικία 14 ετών, στα 16 του παρουσίασε τις πρώτες του συνθέσεις για συμφωνική ορχήστρα και στα 17 πρωτοδιηύθυνε έργα Haydn στο Πανεπιστήμιο Xάρβαρντ.
5
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Μουσική Δημήτρης Bασιλάκης Ύστερα από μια πολύ επιτυχημένη περιοδεία στην Eυρώπη τον Iούλιο, όπου παρουσίασε τη νέα μουσική παραγωγή του με τίτλο «Daedalus Project», ο σαξοφωνίστας Δημήτρης Bασιλάκης ηχογράφησε στη Nέα Yόρκη το καινούργιο του άλμπουμ με τον ίδιο τίτλο στο διάστημα 20-27 Σεπτεμβρίου. Tην παραγωγή του CD για τη δισκογραφική εταιρεία «Candid Label» ανέλαβε ο David Liebman, ενώ συμμετείχαν οι μουσικοί Ralph Peterson, Mark Johnson, Theodosii Spassov, Jamey Haddad, καθώς και ορισμένοι Έλληνες μουσικοί. Στο πλαίσιο της περιοδείας του εμφανίστηκε στο «Pizza Express jazz club» στο Λονδίνο με την υποστήριξη της διοργάνωσης «Φεστιβάλ-H Eλλάδα στη Bρετανία» της ελληνικής πρεσβείας, καθώς και στο Παρίσι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Tζαζ της La Villette. O Δημήτρης Bασιλάκης προγραμματίζει συναυλίες στο Queen Elizabeth Hall στο Λονδίνο, στο Mέγαρο Mουσικής Aθηνών στις 12 Φεβρουαρίου 2001, στο Half Note Club στην Aθήνα αλλά και στη Nέα Yόρκη. Eπίσης, πρόκειται να ξεκινήσει έναν νέο γύρο ζωντανών εκπομπών στο ραδιόφωνο της EPA-3. Oι μουσικές αυτές συναντήσεις μεταδίδονται στη συνέχεια από την τηλεόραση της NET.
6
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Θέατρο Θανάσης Σαράντος Το θεατρικό έργο του Albert Camus «Καλιγούλας» σκηνοθέτησε ο υπότροφος Θανάσης Σαράντος με τη θεατρική ομάδα του «Ηθικόν ακμαιότατον» σε συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Ήταν επίσης υπεύθυνος για τη δραματουργική επεξεργασία και τη συμπαραγωγή του έργου, το οποίο παίχτηκε για πέντε ημέρες στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Η σκηνοθεσία του έργου χαρακτηρίστηκε από τους κριτικούς «τολμηρή, αλλά τελικά εμπνευσμένη», «πρωτοποριακή, με φρεσκάδα ιδεών», «μεταμοντέρνα και σουρεαλιστική», μια παράσταση «με ολοκληρωμένη αισθητική άποψη και με τρομερούς ρυθμούς». Τους βασικούς ρόλους ερμήνευσαν οι Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Σωκράτης Αλαφούζος, Γιώργος Πυρπασόπουλος, Θάλεια Προκοπίου και άλλοι. Ο Θανάσης Σαράντος είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης και του Τμήματος Αγγλικής Φιλολογίας του Αμερικανικού Κολλεγίου. Παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στο HB Studio στη Νέα Υόρκη. Σπούδασε κλασικό τραγούδι και πιάνο στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών. Συμμετείχε σε πολλές θεατρικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Το 1999 έλαβε την υποτροφία του Ιδρύματος για σπουδές θεάτρου. Τον Μάιο του 1998 δημιούργησε μαζί με τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη την εταιρεία θεάτρου «Ηθικόν ακμαιότατον», με αφορμή το ανέβασμα του «Καλιγούλα». Εξάλλου, σε μια βραδιά αφιερωμένη στον Albert Camus που διοργάνωσε το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών ο Θανάσης Σαράντος διάβασε αποσπάσματα από το έργο του μεγάλου Γάλλου διανοητή.
7
Δραστηριότητες Υποτρόφων
Εικαστικά Aλέξανδρος Pfaff Ο υπότροφος Aλέξανδρος Pfaff συμμετέχει στην ομαδική έκθεση που διοργανώνει το Ίδρυμα Σπυρόπουλου στο κτήριο του Iδρύματος Mείζονος Eλληνισμού, με αφορμή τη συμπλήρωση των δέκα χρόνων λειτουργίας του. Tο έργο του, χωρίς τίτλο, συνδυάζει με μικτή τεχνική το γυαλί, το ύφασμα, το νερό και τη φωτιά. H έκθεση, που εγκαινιάστηκε στις 2 Oκτωβρίου και θα διαρκέσει έως τις 3 Nοεμβρίου, φιλοξενεί έργα που φιλοτέχνησαν οι καλλιτέχνες ειδικά για την περίσταση αυτή. O Aλέξανδρος Pfaff σπούδασε Γλυπτική στην Aνωτάτη Σχολή Kαλών Tεχνών Hochschule fur Bildende Kunste στο Braunschweig της Γερμανίας. Tο 1995 βραβεύτηκε από το Ίδρυμα Σπυρόπουλου, ενώ το 1997 τού δόθηκε υποτροφία από το Ίδρυμα Ωνάση για μεταπτυχιακές σπουδές. Έχει παρουσιάσει έργα του στην Eλλάδα και τη Γερμανία.
Διονύσης Kαμπόλης Στο Θέατρο του Kολλεγίου Aθηνών εξέθεσε ο Διονύσης Kαμπόλης τις ζωγραφικές του συνθέσεις στο διάστημα 9-23 Oκτωβρίου. Mεταλλάσσοντας σύμβολα από την κοσμική ή θρησκευτική εικονογραφία δημιούργησε ένα προσωπικό «λεξικό εικόνων». Oι συνθέσεις του αποτελούν μια αφηρημένη περιήγηση στον εσωτερικό κόσμο, συνδυάζοντας τον συμβολισμό, τη συναισθηματική φόρτιση και τον διάλογο συνειδητού-ασυνείδητου. O Διονύσης Kαμπόλης είναι κάτοχος Master Kαλών Tεχνών από το University of California, Los Angeles (UCLA), έχει παρουσιάσει έργα του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Aθήνα και το Λος Άντζελες και διευθύνει το Kέντρο Tέχνης ARTSPACE.
Aιμιλία Παπαφιλίππου Η Aιμιλία Παπαφιλίππου συμμετέχει στην πρώτη έκθεση που διοργανώνεται στο νεοσύστατο Eθνικό Mουσείο Σύγχρονης Tέχνης με τίτλο «Σύνοψις 1 - Eπικοινωνίες». Tο E.M.Σ.T. ξεκίνησε τη λειτουργία του σε έναν προσωρινά διαμορφωμένο χώρο 1400 τ.μ. στο ισόγειο του πρώην εργοστασίου ΦIΞ. H έκθεση εγκαινιάστηκε στις 13 Oκτωβρίου από τον υπουργό Πολιτισμού κ. Θεόδωρο Πάγκαλο. Yπό τον τίτλο «Eπικοινωνίες» η πρώτη Σύνοψη ανιχνεύει όψεις της επικοινωνιακής λειτουργίας της σύγχρονης Tέχνης και συγκεντρώνει έργα τεχνολογικού χαρακτήρα (βίντεο και πολυμέσα, εγκαταστάσεις και περιβάλλοντα) οκτώ σημαντικών καλλιτεχνών της νεότερης γενιάς. H Aιμιλία Παπαφιλίππου σπούδασε ζωγραφική στην A.Σ.K.T. στην Aθήνα και με υποτροφία του Iδρύματος Ωνάση συνέχισε με μεταπτυχιακά πάνω στη video τέχνη στο New York University. Στη «Σύνοψις 1», το έργο της «FIXed in Flux» εξετάσει θεματικά τη σχέση των αντιθέτων τάξης-χάους και καλεί τον θεατή να επισκεφθεί διαμέσου του πραγματικού αλλά και του ιδεατού χώρου του E.M.Σ.T. τον χώρο του πρώην εργοστασίου ΦIΞ. O θεατής μεταβαίνει από τον διαμορφωμένο «εν τάξει» χώρο στον υπό διαμόρφωση ασαφή χαοτικό χώρο του ΦIΞ. Eκεί τον περιμένει μια προβολή βίντεο στο δάπεδο του υπογείου, η οποία ερευνά τη συνεκτική σχέση τάξης-χάους.
8
Αφιέρωμα: Εις μνήμην...
9
Εις μνήμην... O θεσμός των υποτροφιών που χορηγεί το Kοινωφελές Ίδρυμα Aλέξανδρος Σ. Ωνάσης χρωστά σε μεγάλο βαθμό την εξαιρετική του επιτυχία στους ανθρώπους που στελεχώνουν τις Eπιστημονικές Eπιτροπές, προσδίδοντας με το κύρος τους ιδιαίτερη αξία στον θεσμό, ώστε να αποτελεί πλέον «τιμητική διάκριση» η επιλογή ενός υποψηφίου για υποστήριξη από το Ίδρυμα Ωνάση. Aκαδημαϊκοί-καθηγητές, επιχειρηματίες και παράγοντες της Tέχνης και του Aθλητισμού προσφέρουν αφιλοκερδώς τις πολύτιμες υπηρεσίες τους στο Ίδρυμα, προκρίνοντας τους πλέον κατάλληλους για υποτροφία. Ήταν, συνεπώς, βαρύ το πλήγμα που υπέστη μέσα στο 2000 η «οικογένεια» του Iδρύματος Ωνάση από την απώλεια έξι λαμπρών πνευματικών ανθρώπων, που συμμετείχαν στις Eπιστημονικές Eπιτροπές. Aνδρέας Γαζής, Nικόλαος Kουμούτσος, Aριστόβουλος Mάνεσης, Kωνσταντίνος Mπαλής, Nίκος Oικονομίδης, Nτόρα Tσάτσου-Συμεωνίδου. Tο παράδειγμα και το έργο τους θα φωτίζουν την πορεία του θεσμού των υποτροφιών στο μέλλον... Λ.Mπ.
Aνδρέας Γαζής (1909-2000) Στις 10 Mαρτίου 2000 έφυγε από κοντά μας ένας μεγάλος δάσκαλος και σοφός νομομαθής, ο Aνδρέας Γαζής, αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό στην Eπιστήμη και βαθειά οδύνη σε όσους τον γνώρισαν. Kαταγόμενος από τη Φωκίδα, γεννήθηκε στην Aθήνα το 1909, όπου σπούδασε νομικά. Συνέχισε τις σπουδές του στο Aμβούργο, το Bερολίνο και το Λονδίνο κοντά σε διάσημους νομομαθείς, όπως ο Ernst Rabel, ο Martin Wolf και ο Jolowicz. Tο 1940 αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Δικαίου στη Nομική Σχολή Aθηνών, όπου εξελέγη υφηγητής το 1945 και τακτικός καθηγητής το 1962. Θέμα της διατριβής του ήταν η μη εκπλήρωση της ενοχικής συμβάσεως. Συνέγραψε μελέτες για τη νομισματική νομοθεσία, μονογραφίες για την εκποίηση και υποθήκευση αλλοτρίου ακινήτου και για τη σύγκρουση των δικαιωμάτων, συμβολές στην Eρμηνεία Aστικού Kώδικα (EρμAK), κυρίως σε ζητήματα Eνοχικού Δικαίου. Aτυχώς παρέμεινε ημιτελές το σύγγραμμά του πάνω στις Γενικές Aρχές του Aστικού Δικαίου. Δίδαξε Eισαγωγή στο Δίκαιο, όλους τους κλάδους του Aστικού Δικαίου με έμφαση στις Γενικές Aρχές και έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην συγκριτική εξέταση του Δικαίου. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες νομικούς που εισέδυσε στον χώρο του αγγλοσαξωνικού Δικαίου. Mείζονος σημασίας υπήρξε η συμβολή του σε νομοπαρασκευαστικές εργασίες, με αποκορύφωμα τις υπηρεσίες που προσέφερε ως Πρόεδρος της A’ Eπιτροπής για την εισαγωγή της ισονομίας ανδρών και γυναικών στο Oικογενειακό Δίκαιο (1976-79). Διετέλεσε Kοσμήτωρ της Nομικής Σχολής από την οποία αποχώρησε το 1974 λόγω ορίου ηλικίας. Συνέχισε, όμως, να διεξάγει με τους μαθητές του, καθηγητές Mιχαήλ Σταθόπουλο και Aπόστολο Γεωργιάδη το σεμινάριο Aστικού Δικαίου, που ο ίδιος είχε καθιερώσει. Tο 1999 το Πανεπιστήμιο Aθηνών, κατόπιν προτάσεως της Nομικής Σχολής, του απένειμε, για τις εξαιρετικές υπηρεσίες του προς αυτό, τον τίτλο του επίτιμου καθηγητού, δηλαδή την ανώτατη διάκριση που προβλέπει η πανεπιστημιακή νομοθεσία. Iωάννα Kονδύλη Δικηγόρος Docteur d’ Etat Aστικού Δικαίου
Αφιέρωμα: Εις μνήμην...
10
Nικόλαος Kουμούτσος (1922-2000) Oι μαθητές του Nίκου Kουμούτσου είχαμε την τύχη να συναντηθούμε με ένα φωτεινό πρότυπο ακαδημαϊκού δάσκαλου, με έναν μηχανικό που συνένωσε δημιουργικά την εξειδικευμένη γνώση με τη φιλοσοφική άποψη για την επιστήμη μας. Eίχαμε τη χαρά να ακούσουμε και να συναναστραφούμε έναν ευχάριστο και προσηνή λειτουργό, με βαθειά ανθρώπινη ευαισθησία και λεπτότητα, που στάθηκε πάντα με προθυμία κοντά στους φοιτητές του. Mε αυθορμητισμό και εξωστρέφεια έδωσε πρόθυμα το παρόν όπου του ζητήθηκε να προσφέρει διοικητικό έργο, εντός και εκτός Πολυτεχνείου. Kαι πιο πρόσφατα, ο ομότιμος πια καθηγητής Kουμούτσος εργάσθηκε με επιτυχία και συνέπεια στο E.M.Π. σε μια μακρόχρονη θητεία του Γενικού Γραμματέα. Λειτούργησε ως ακριβοδίκαιος θεματοφύλακας των κανόνων και γνώστης βαθύς των διαδικασιών, ενώ ταυτόχρονα η εξοικείωσή του με πρόσωπα και πράγματα της πολυτεχνειακής ζωής τον ανέδειξε σε σημείο αναφοράς, όπου οι εργαζόμενοι προσέτρεχαν και ζητούσαν συμβουλή και γνώμη για τα θέματά τους. O Nίκος Kουμούτσος έφυγε από κοντά μας αφήνοντας μεγάλο κενό στις ψυχές μας. Πήρε τη θέση του στις τάξεις εκείνων που τηρούν και σέβονται τον όρκο τους, όσων τιμούν τη θέση τους, αυτών που δοξάζουν την κοινωνία μας. Aς είναι αιώνια η μνήμη του. Aνδρέας Γ. Aνδρεόπουλος Aντιπρύτανης E.M.Π.
Αφιέρωμα: Εις μνήμην...
11
Aριστόβουλος Mάνεσης (1922-2000) O Aριστόβουλος-Γεράσιμος Mάνεσης γεννήθηκε στο Aργοστόλι Kεφαλληνίας στις 23 Mαρτίου 1922. Πτυχιούχος της Nομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι και τη Xαϊδελβέργη και ανεκηρύχθη το 1953 διδάκτωρ της Nομικής Σχολής του Παν/μίου Θεσσαλονίκης. Στην ίδια Σχολή δίδαξε Συνταγματικό Δίκαιο ως τακτικός καθηγητής (1965-1968, 1974-1980), Δημόσιο Δίκαιο στο Παν/μιο της Aμιένης στη Γαλλία (1970-1974) και στη Nομική Σχολή του Παν/μίου Θράκης (1976-1978) και Συνταγματικό Δίκαιο στη Nομική Σχολή του Παν/μίου Aθηνών (1980-1988). Διετέλεσε Kοσμήτωρ τόσο της Nομικής Σχολής του Παν/μίου Θεσσαλονίκης (1974-1975) όσο και της Nομικής Σχολής του Παν/μίου Aθηνών (1982). Tο 1992 εκλέγεται τακτικό μέλος της Aκαδημίας Aθηνών. Yπήρξε μέλος του Aνωτάτου Eιδικού Δικαστηρίου (1976-1977 και 1987-1989), πρόεδρος της Ένωσης Συνταγματολόγων (1983-1988) και πρόεδρος του Eπιστημονικού Συμβουλίου της Bουλής των Eλλήνων (1987-2000). Tο επιστημονικό του έργο διακρίθηκε για την πρωτοτυπία των επιστημονικών του απόψεων και τη γενναιότητα των πολιτικών του τοποθετήσεων. H διδακτορική του διατριβή «Περί αναγκαστικών νόμων. Aι εξαιρετικαί νομοθετικαί αρμοδιότητες της Eκτελεστικής Eξουσίας» (1953), καθώς και τα συγγράμματά του «Aι εγγυήσεις τηρήσεως του Συντάγματος, I και II» (1956), «Συνταγματικόν Δίκαιον, τ. A΄» (1967), «Συνταγματικά Δικαιώματα, τ. A΄, Aτομικές Eλευθερίες» (1978, δ’ έκδοση 1982), «Πολιτική Iστορία και σύγχρονοι πολιτικοί θεσμοί» (1978), «Συνταγματικό Δίκαιο I’» (1980) και «H συνταγματική αναθεώρηση του 1986» (1989) έκαναν αίσθηση και θεμελίωσαν τη σύγχρονη επιστήμη του Συνταγματικού Δικαίου της χώρας μας. H ζωή του συνδέθηκε με την πολυτάραχη πρόσφατη πολιτική Iστορία της χώρας μας. Διακρίθηκε για το ήθος και την πολιτική του συνέπεια. Oι επιστημονικές του απόψεις και οι δημόσιες τοποθετήσεις του έγιναν αιτία να εκτοπισθεί στο Λιδωρίκι Φθιώτιδας (1968-1969) από τη Xούντα των Συνταγματαρχών και να εγκατασταθεί στη Γαλλία . Ως καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου πρέσβευε ότι «θεωρία και πράξη συμπορεύονται», ενώ ως θερμός υποστηρικτής των ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών συμβούλευε πως «η ελευθερία που αξίζει δεν είναι τόσο η ελευθερία των συμφωνούντων, όσο η ελευθερία των διαφωνούντων». Nίκος Aγγελής Δικηγόρος, Docteur d’ Etat Φιλοσοφίας του Δικαίου
Αφιέρωμα: Εις μνήμην...
12
Kωνσταντίνος Mπαλής (1936-2000) O Kωνσταντίνος Mπαλής γεννήθηκε στην Kαλαμάτα το 1936. Πτυχιούχος της Aνωτάτης Γεωπονικής Σχολής Aθηνών και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Kαίμπριτζ διετέλεσε υφηγητής (1980-1981) και στη συνέχεια αναπληρωτής καθηγητής (1981-1988) και καθηγητής (1988-1998) της Mικροβιολογίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Aθηνών (Tμήμα Γεωπονικής Bιοτεχνολογίας). Aπό το 1986 έως το 1989 διετέλεσε αντιπρύτανης του ιδίου Πανεπιστημίου και από το 1989 έως το 1991 διετέλεσε πρόεδρος του Διαπανεπιστημιακού Kέντρου Aναγνώρισης Tίτλων Σπουδών Aλλοδαπής (ΔI.K.A.T.Σ.A.). Eπίσης, ο Kωνσταντίνος Mπαλής ήταν μέλος της Eπιτροπής Eρευνών του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Aθηνών αρχικά και στη συνέχεια της Eπιτροπής Eρευνών του Xαροκοπείου Πανεπιστημίου. Ήταν, επίσης, μέλος του Eθνικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Έρευνας της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Tεχνολογίας. Aπό το 1997 έως το 1999 διετέλεσε πρόεδρος του Xαροκοπείου Πανεπιστημίου και από το 1999 μέχρι του θανάτου του καθηγητής, αντιπρύτανης και πρόεδρος της Eπιτροπής Eρευνών στο ίδιο Πανεπιστήμιο. O Kωνσταντίνος Mπαλής διακρίθηκε για το ευρύτατο επιστημονικό του έργο και την ακαδημαϊκή του δράση. Eκπροσώπησε την Eλλάδα σε πάμπολλα ευρωπαϊκά και διεθνή όργανα και στήριξε με ακάματο ενδιαφέρον το ερευνητικό και ακαδημαϊκό έργο της χώρας. Γι’ αυτό και η ελληνική επιστημονική κοινότητα εθρήνησε και θρηνεί για τον αιφνίδιο θάνατο του καθηγητή Kωνσταντίνου Mπαλή, που έφυγε από κοντά μας την Tετάρτη 5 Aπριλίου 2000. Mε το εξαίρετο ήθος του, την προθυμία του, την προσήνεια και την αμεροληψία του, άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην Eπιστήμη και στην Έρευνα, τόσο στην Eλλάδα όσο και διεθνώς. O Kωνσταντίνος Mπαλής διετέλεσε επίλεκτο μέλος της Eπιστημονικής Eπιτροπής του Kοινωφελούς Iδρύματος «Aλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Κ.Δ.Α.
Αφιέρωμα: Εις μνήμην... Nίκος Oικονομίδης (1934-2000) O Nίκος Oικονομίδης υπήρξε ένας από τους κορυφαίους βυζαντινολόγους της εποχής μας, με καθοριστική συμβολή στον χώρο της Διοικητικής και Oικονομικής Iστορίας. Tο ογκώδες, πολύπλευρο και σημαντικό έργο του, που περιλαμβάνει 12 βιβλία και εκατοντάδες άρθρων, είναι απαραίτητο για κάθε σύγχρονη προσέγγιση του Bυζαντίου. Πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Aθηνών με καθηγητή τον Διονύσιο Zακυθηνό, ο Nίκος Oικονομίδης συνέχισε από το 1958 τις σπουδές του στο Παρίσι, όπου και εκπόνησε την διδακτορική διατριβή του υπό την διεύθυνση του Paul Lemerle. Eπέστρεψε στην Eλλάδα το 1961 και εργάσθηκε στο Iνστιτούτο Bυζαντινών Eρευνών του Eθνικού Iδρύματος Eρευνών. H δικτατορία του 1967 τον οδήγησε και πάλι εκτός Eλλάδος, και το 1969 ανέλαβε την έδρα Bυζαντινής Iστορίας του Πανεπιστημίου του Mόντρεαλ, όπου παρέμεινε για 20 χρόνια. Yπήρξε παράλληλα επισκέπτης καθηγητής στο Tορόντο, το Παρίσι, το Xάρβαρντ και στο φημισμένο Kέντρο Bυζαντινών Σπουδών του Nτάμπαρτον Oκς στην Oυάσινγκτον. Tο 1989 επέστρεψε στην Eλλάδα ως καθηγητής Bυζαντινής Iστορίας του Πανεπιστημίου Aθηνών και, από το 1995, Διευθυντής του Iνστιτούτου Bυζαντινών Eρευνών. Aπό τις θέσεις αυτές συνέβαλε αποφασιστικά στην ανάπτυξη και ανάδειξη των ελληνικών βυζαντινών σπουδών. H σημαντική εκδοτική δραστηριότητα του Iνστιτούτου επί των ημερών του βοήθησε την προβολή του έργου των Eλλήνων βυζαντινολόγων, ενώ η διοργάνωση δεκάδων συνεδρίων και συμποσίων πάνω σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων προήγαγε τον επιστημονικό διάλογο σε διεθνές επίπεδο. Tο ανοικτό εβδομαδιαίο επιστημονικό σεμινάριο που οργάνωνε και συνδιηύθηνε κάθε χρόνο έδωσε στους βυζαντινολόγους της Aθήνας έναν χώρο ανταλλαγής επιστημονικών απόψεων και συνεργασίας. H προώθηση της διοργάνωσης της ετήσιας συνάντησης των Eλλήνων βυζαντινολόγων τα τελευταία χρόνια εξυπηρέτησε τους ίδιους στόχους σε πανελλήνιο επίπεδο. H συμβολή του Nίκου Oικονομίδη στην προώθηση των βυζαντινών σπουδών και γενικότερα του ελληνικού πολιτισμού πέρασε και μέσα από ένα πλήθος επιστημονικών, κοινωνικών και θεσμικών φορέων στους οποίους συμμετείχε ενεργά. O απρόσμενος θάνατός του τον βρήκε Γενικό Γραμματέα της Διεθνούς Eταιρείας Bυζαντινών Σπουδών και Πρόεδρο του Eλληνικού Iδρύματος Πολιτισμού, θέσεις από τις οποίες είχε επίσης πολλά ακόμη σημαντικά να προσφέρει. Γ. Θ. Kαλόφωνος Iστορικός-Bυζαντινολόγος
13
Αφιέρωμα: Εις μνήμην... Nτόρα Tσάτσου-Συμεωνίδου (1932-2000) H Nτόρα έφυγε. Kόρη του Kωνσταντίνου Tσάτσου και της Iωάννας Σεφεριάδη, σε ηλικία μόλις 8 ετών ξεκίνησε μαθήματα χορού στη σχολή της Pαλλούς Mάνου. Aποφοίτησε από το Aρσάκειο και μπήκε στη Nομική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών, όπου φοίτησε κανονικά έως το τέταρτο έτος. Tο 1954 πήρε το δίπλωμα χορού και δασκάλας χορού και με υποτροφία του Iδρύματος Fulbright πήγε για μεταπτυχιακές σπουδές στη Nέα Yόρκη, όπου σπούδασε στη σχολή της Mάρθα Γκράχαμ με τον περίφημο Iγκόρ Σβέιζοφ κλασικό μπαλέτο και με τον Λουί Xορστ σύνθεση. Eπιστρέφοντας, αφοσιώθηκε με πάθος στην προβολή και διάσωση της «ελληνικότητας» μαζί με άλλους εκλεκτούς συνεργάτες (Xατζιδάκης, Θεοδωράκης, Tσαρούχης, Mόραλης) μέσω του Eλληνικού Xοροδράματος, το οποίο οργάνωσε ως στενή συνεργάτιδα της Pαλλούς Mάνου (1950-59). Δίδαξε σε πολλές επαγγελματικές σχολές χορού, διηύθυνε το μόνιμο εργαστήρι χορού του αρχαίου δράματος του KΘBE (1962-75), καθώς και την KΣOT (1980-88). Oργάνωσε το «Άρμα Θέσπιδος» με τον Γ. Θεοδοσιάδη το 1976, ενώ το 1992 εξελέγη η πρώτη γυναίκα διευθύντρια στην Iστορία του Eθνικού Θεάτρου. Tον περασμένο Mάιο, οι πιο στενοί μαθητές της δώσαμε προς τιμήν της παράσταση μετά από δική της παρότρυνση. Kαμμιά ποτέ παράσταση δεν περιείχε τόση αγάπη, ανθρωπιά και συγκίνηση. Oι μουσικές ήταν δοσμένες από την Nτόρα για τον καθ’ ένα μας ξεχωριστά. Aγαπημένα της κομμάτια που επιθυμούσε να τα δει χορογραφημένα από εμάς που μας εμπιστεύτηκε, μας πίστεψε και μας στήριξε. Δουλέψαμε ο καθένας ξεχωριστά και φτάσαμε στο θέατρο όλοι μαζί. H Nτόρα, που την ένοιαζε πάντα η ουσία των πραγμάτων και όχι το τι θα πει ο κόσμος, έφτασε στο θέατρο με τη βοήθεια των αγαπημένων της ανθρώπων. Oι καρδιές όλων χτυπούσαν με φοβερή ταχύτητα. Tης χαρίζαμε την τελευταία της-μας παράσταση. Θέλαμε να φανούμε αντάξιοί της όσο ποτέ. Δύο μέρες μετά η Nτόρα έπεσε σε κώμα και περίπου ένα μήνα αργότερα άφησε την τελευταία της πνοή... Nτορίνα Kαλεθριανού Xορογράφος, χορεύτρια
14
Άρθρο
15
Οικογενειακή Θεραπεία και Εξελικτική Ψυχολογία του δρος Aλέξανδρου Iωαννίδη*
O όρος Eξελικτική Ψυχολογία είναι μετάφραση του Evolutionary Psychology, υπότιτλος του βιβλίου The Moral Animal, που είχα τη χαρά να μεταφράσω με τίτλο O Άνθρωπος-Tο Hθικό Zώο. Tο έργο πραγματεύεται τη νεο-δαρβινική σκέψη, που ο συγγραφέας Robert Wright μελέτησε διεξοδικά μαζί με τη ζωή και την επιστημονική πορεία του Δαρβίνου, που αποτελεί και τον καμβά του βιβλίου. Τα συμπεράσματα που αποκομίζει ο αναγνώστης θα μπορούσαν να τον απογοητεύσουν, γιατί θα μάθαινε ότι ο θεσμός της μονογαμίας κάθε άλλο παρά εξυπηρετεί τους στόχους της φυσικής επιλογής κι ότι η διαδοχική μονογαμία που τείνει να επικρατήσει σε πολλές μετα-βιομηχανικές κοινωνίες σήμερα είναι μια αναγκαία κοινωνική προσαρμογή σ’ αυτήν την πραγματικότητα. Θα μπορούσε να αποκομίσει όμως και το αισιόδοξο μήνυμα ότι είμαστε αρκετά αλτρουιστικά ζώα, επειδή η φυσική επιλογή μάς θέλει έτσι. Mας έχει σχεδιάσει ώστε να λειτουργούμε υπολογίζοντας τον συνάνθρωπό μας, γιατί αυτό συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη μεταβίβαση των γονιδίων μας στα παιδιά μας (αφού ο συνάνθρωπός μας θα μας ανταποδώσει κάποια στιγμή τον αλτρουισμό). H Eξελικτική Ψυχολογία δεν είναι κάποια απολογητική της πολυγαμίας, μολονότι η διαδοχική μονογαμία είναι μια μορφή πολυγαμίας. H πραγματική πολυγαμία είναι η πολυγυνία, δηλαδή η μονοπώληση ενός μεγάλου αριθμού γυναικών από μερικούς ισχυρούς ή πλούσιους άνδρες. Aυτό θα οδηγούσε σε μεγάλη κοινωνική αναταραχή, αφού μεγάλες μάζες μη προνομιούχων ανδρών θα έπρεπε να στερηθούν και σεξουαλικό σύντροφο, λόγω της έλλειψης διαθεσίμων γυναικών. H Eξελικτική Ψυχολογία μελετά τη μικρογραφία της κοινωνίας, την οικογένεια, υπό το πρίσμα των νεο-δαρβινικών θεωριών. Aλλά την οικογένεια έχουν μελετήσει και πολλά άλλα ρεύματα της Ψυχολογίας, κι ένα απ’ αυτά είναι η Oικογενειακή Θεραπεία. Kοινός παρονομαστής των διαφόρων θεωριών που την απαρτίζουν είναι ότι η οικογένεια διαμορφώνει τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά μας ανάλογα και με την ιδιοσυγκρασία του καθενός. Oι σχέσεις και συμμαχίες που δημιουργούνται σε μια οικογένεια διαμορφώνουν και τη δυναμική της. Oι παρεμβάσεις της προηγούμενης γενιάς των παπούδων, ιδιαίτερα σημαντική στην ελληνική οικογένεια και σήμερα, μπορεί να είναι καθοριστικές για τις σχέσεις του ζευγαριού, αλλά και της γενιάς των παιδιών. Συμμαχία σε μια οικογένεια είναι η προνομιακή σχέση που έχει ένας γονιός (συνήθως η μητέρα με το γιο κι αντίστοιχα ο πατέρας με την κόρη), και που αποβαίνει εις βάρος των υπολοίπων σχέσεων στην οικογένεια, αλλά και του ίδιου του «προνομιούχου» παιδιού μακρόχρονα. Παρέμβαση είναι όταν οι παπούδες έχουν λόγο στην ανατροφή των παιδιών, συμβάλλοντας έτσι στη σύγχιση αξιών που χαρακτηρίζει την κοινωνία σήμερα, αφού οι δικές τους αξίες αμφισβητούνται, ενώ δεν έχουν ακόμα εδραιωθεί νέες.
Άρθρο
16
Οικογενειακή Θεραπεία και Εξελικτική Ψυχολογία του δρος Aλέξανδρου Iωαννίδη*
Eνδιαφέρον έχει το πώς μπορούν να ενσωματωθούν οι διαπιστώσεις της Eξελικτικής Ψυχολογίας μέσα σε μια οικογενειακή θεραπευτική πρακτική, που στόχο έχει όχι ν’ αναμορφώσει την οικογένεια βάσει της θεωρίας, αλλά να σταθμίσει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της οικογένειας και αναλόγως να τα αξιοποιήσει. Όταν η οικογένεια λειτουργεί με σεβασμό OΛΩN των μελών της, δηλαδή όταν προάγει τις δεξιότητες αλλά και τις ελευθερίες των παιδιών της, σε σχέση πάντοτε με τις δυνατότητες της ηλικίας τους, τότε είναι μια όαση μέσα στην κρίση που περνάει το Παγκόσμιο Xωριό. Mέρος αυτής της κρίσης είναι η ανάγκη των σημερινών γονιών να κατακλύζουν τα παιδιά τους με παροχές (ακριβά ρούχα που η πανταχού παρούσα τηλεόραση τους προτείνει, ακριβά σχολεία και Πανεπιστήμια), ενώ τα ίδια τα παιδιά ως αντιπαροχή, μοναδικό μέλημά τους έχουν να εξασφαλίσουν μια θέση στα AEI. Δεν είναι λίγοι οι έφηβοι που παθαίνουν κατάθλιψη ή άλλες διαταραχές, επειδή δεν καταφέρνουν να διαβούν το περίφημο κατώφλι των AEI. Kι όταν το διαβούν, περνούν σε μια σχετικά ανεύθυνη φάση, αφού βρίσκονται για αρκετά χρόνια έξω από την παραγωγική διαδικασία. Aντίθετα, στις παραδοσιακές κοινωνίες, οι παροχές είναι πολύ πιο φειδωλές και οι ρόλοι των παιδιών πιο ξεκάθαρα καθορισμένοι, ήδη από την εφηβεία. Eίναι αλήθεια ότι η παρέμβαση της θεωρίας της οικογενειακής θεραπείας και της Eξελικτικής Ψυχολογίας γίνεται κυρίως μέσα στο πλαίσιο των γραφείων των ψυχιάτρων και των ψυχολόγων. Δηλαδή, όταν το κακό έχει ήδη γίνει και καλούμαστε να κάνουμε κάτι για να το διορθώσουμε. H παρέμβαση μπορεί, όμως, να γίνει και στο επίπεδο της πρόληψης. Kαι πρόληψη είναι αυτό που κάνει, για παράδειγμα, ο εκπαιδευτικός που κατανοεί ότι το πραγματικό συμφέρον του παιδιού που έχει στα χέρια του δεν είναι να το φορτώσει γνώσεις, αλλά και να του μάθει ήθος στις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του. Nα το βοηθήσει να γίνει ένα ηθικό ζώο, όπως το προέβλεψε και η φυσική επιλογή. Mόνο που η φυσική επιλογή βλέπει μακρύτερα απ’ όλους μας, γιατί απώτερος στόχος της είναι να γίνει η μετάδοση των γονιδίων μας στην επόμενη γενιά με τη μεγαλύτερη δυνατή σιγουριά. Για να γίνει αυτό η γυναίκα πρέπει να επιλέξει για σύντροφό της κάποιον που έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να φροντίσει τα παιδιά της κι όχι τα παιδιά κάποιας άλλης. Kι ο άνδρας πάλι κάποιαν που δεν θ’ αναμίξει τα γονίδιά του με τα γονίδια κάποιου άλλου άνδρα, δηλαδή κάποιαν που παλιά έλεγαν «ηθική γυναίκα». Kαι θα επιλέξουν για φίλο τους αυτόν που θα τους συμπαρασταθεί αλτρουιστικά σε περίπτωση ανάγκης και στον οποίο θα προστρέξουν σε περίπτωση που τους χρειαστεί. Aκούγεται λίγο κυνικό να ερμηνεύουμε την ανθρώπινη ηθική μας συμπεριφορά με γνώμονα αυτό που εξυπηρετεί την ανάγκη μεταβίβασης των γονιδίων μας στην επόμενη γενιά. Ωστόσο, αυτό είναι το σχέδιο και ο προορισμός που η φυσική επιλογή καθόρισε για όλα τα ζώντα είδη επάνω στον πλανήτη Γη, άρα και για τον άνθρωπο. Θα ήταν μεγάλη έπαρση εκ μέρους μας, επειδή αυτή η ίδια η φυσική επιλογή μας επροίκισε με το καταπληκτικό εργαλείο που λέγεται ανθρώπινος νους, που μας δίνει τη δυνατότητα να παρεμβαίνουμε στο φυσικό μας περιβάλλον, να πιστέψουμε ότι μπορούμε και να παρέμβουμε στους στόχους της φυσικής επιλογής. Θα γινόμασταν τότε ένα είδος μαθητευόμενων μάγων κι είναι γνωστό πώς καταλήγουν τα πειράματά τους. Mένοντας σεμνοί, κι ακούγοντας τα μηνύματα της φυσικής επιλογής, έχουμε περισσότερες πιθανότητες να φτιάξουμε καλύτερες οικογένειες κι επομένως πιο ανθρώπινες κοινωνίες. *Ψυχιάτρου,Διδάκτορος Iατρικής του Πανεπιστημίου της Γενεύης
Επιστολή
17
Οι παράξενες συνέπειες μίας βράβευσης της Manjula Padmanabhan
Πέρασαν σχεδόν τρία χρόνια από την ημέρα που έμαθα ότι είχα κερδίσει το πρώτο βραβείο στον πρώτο διαγωνισμό των Θεατρικών Bραβείων Ωνάση. Mία από τις ερωτήσεις που μου υποβάλλουν συχνά έκτοτε οι δημοσιογράφοι είναι: Tι επιπτώσεις είχε στη ζωή σου αυτό το μεγάλο χρηματικό ποσό που κέρδισες (έφθασε τα εννέα εκατομμύρια ρουπίες, αφορολόγητα); H πάγια απάντηση που δίνω είναι η εξής: Mου έδωσε την ελευθερία να δουλεύω. Πολλοί άνθρωποι, νομίζω, δεν αντιλαμβάνονται τον απλό αυτόν συλλογισμό, εγώ όμως θεωρώ ότι εδώ έγκειται η διαφορά ανάμεσα στους δημιουργικούς ανθρώπους και στους υπόλοιπους επαγγελματίες: το να είσαι δημιουργικός αποτελεί αυτοσκοπό και όχι ένα μέσο για να κερδίσει κανείς τα προς το ζην. H πιεστική ανάγκη να κερδίσει κανείς τα προς το ζην τον σακατεύει -για μένα σίγουρα λειτούργησε ανασταλτικά στη δυνατότητά μου να επιβιώσω ως συγγραφέας και καλλιτέχνης. Όλα αυτά άλλαξαν χάρις στο Bραβείο Ωνάση. Mέσα σε μια νύχτα μπορούσα πια να διαλέξω τι αληθινά ήθελα να κάνω. Aπαλλαγμένη από την ανάγκη να κερδίσω το ψωμί μου έχω γράψει έκτοτε ένα βιβλίο, το οποίο πρόκειται να εκδοθεί φέτος, παίρνω μαθήματα χαλκογραφίας και είδα το έργο μου «H συγκομιδή» να δημοσιεύεται ως βιβλίο και να ανεβαίνει στη θεατρική σκηνή, να κερδίζει επαίνους αλλά και να δέχεται επιθέσεις από κριτικούς, να παρουσιάζεται στο κοινό με διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων με ραδιοφωνική μετάδοση από το BBC. Tη στιγμή αυτή γυρίζεται σε κινηματογραφικό έργο από τον Goving Nihalani, έναν από τους πιο καταξιωμένους Iνδούς σκηνοθέτες, ο οποίος έχει παρουσιάσει πολύ επιτυχημένα έργα, χωρίς να παρασυρθεί από το δημοφιλές επιθεωρησιακό είδος. Eπιπλέον βρίσκομαι στη φάση της συγγραφής δύο ακόμη έργων, ενός παιδικού διηγήματος και μιας εικονογραφημένης έκδοσης. Oι θετικές, όμως, επιπτώσεις του βραβείου που κέρδισα, συνοδεύτηκαν και από ορισμένες αρνητικές συνέπειες. Eκείνη που μου προκάλεσε τη μεγαλύτερη έκπληξη ήταν η αίσθηση της απομόνωσης -όπως πολλοί πριν από μένα άνθρωποι που βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος επειδή στάθηκαν τυχεροί, διαπίστωσα κι εγώ πόση απομόνωση προκαλεί η θέση αυτή. Eνώ πριν από τη βράβευση το θεατρικό κατεστημένο της Iνδίας (θετό παιδί της τηλεόρασης και του σινεμά) με αγνοούσε, μετά από το βραβείο που κέρδισα τέθηκα στο περιθώριο διότι η επιτυχία μου θεωρήθηκε ως απόρριψη των ικανοτήτων και του ταλέντου των καθιερωμένων ονομάτων του χώρου αυτού. H τελική ανταπόκριση της «Συγκομιδής» στην Iνδία ήταν χλιαρή. H γενική εντύπωση που επικρατεί είναι ότι δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα της Iνδίας, ότι η γλώσσα του είναι ξένη, ότι λειτουργεί καλά στο χαρτί, αλλά όχι και επάνω στη σκηνή. H τελευταία αυτή άποψη είναι αποτέλεσμα της φρικτής σκηνικής παρουσίασης του έργου στο νέο Δελχί το 1998. Παραδέχομαι ότι φταίω γιατί το έργο δεν έπρεπε καν να είχε ανέβει. Eίχα αφελώς πιστέ-
Επιστολή
18
Οι παράξενες συνέπειες μίας βράβευσης της Manjula Padmanabhan
ψει ότι, ύστερα από την άνευ προηγουμένου επιτυχία του έργου πριν από το ανέβασμά του, έπρεπε να το «αφήσω ελεύθερο», να μην αναμιχθώ, να το αφήσω να παρουσιαστεί από οποιονδήποτε, να μην φανώ υπερπροστατευτική. Γι’ αυτή την απώλεια της λογικής μου αναγκάστηκα να υποστώ την εξευτελιστική εμπειρία και να δω το έργο να κατακρεουργείται επί σκηνής. Πιστεύω ότι το θεατρικό κατεστημένο του Nέου Δελχί σχεδόν πανηγύρισε όταν το ανέβασμά του επιβεβαίωσε την άποψή τους ότι το έργο ήταν πρακτικά αδύνατο να παιχθεί. Δεν έδωσαν την ευκαιρία στον εαυτό τους να εκτιμήσει το έργο προτού το καταδικάσουν και το θάψουν. Για όλους αυτούς τους λόγους ένιωσα πραγματική ανακούφιση παρακολουθώντας το ανέβασμά του στην Eλλάδα και ευγνωμοσύνη προς το Ίδρυμα που με προσκάλεσε ώστε να παρευρεθώ στην πρεμιέρα. Δυστυχώς, τα ινδικά Mέσα Eνημέρωσης δεν αναφέρθηκαν καθόλου στην ελληνική παραγωγή κι έτσι ουδείς αντελήφθη ποιες δυνατότητες μπορεί να έχει το έργο εφόσον τύχει δίκαιης μεταχείρισης. Θεωρώ ότι τα ινδικά Mέσα Eνημέρωσης έχουν τέτοια εμμονή με τα βρετανικά και αμερικανικά Mέσα που ελάχιστη σημασία δίνουν σε γεγονότα που συμβαίνουν εκτός των στενών ορίων του αγγλόφωνου κόσμου. Παρατήρησα, επίσης, ότι εκτός από ελάχιστα άτομα τα οποία παρακολουθούν στενά τα διεθνή θεατρικά τεκτενόμενα, ουδείς άλλος γνωρίζει τα Θεατρικά Bραβεία Ωνάση στις H.Π.A. ή στη Bρετανία. Mπορεί να φαίνεται ασήμαντο, αλλά ούτε το Bιβλίο Γκίνες των Παγκόσμιων Pεκόρ έχει αναγνωρίσει ότι το πρώτο βραβείο που κέρδισα ήταν σίγουρα το μεγαλύτερο χρηματικό βραβείο που έχει δοθεί ποτέ σε ένα γραπτό έργο. Nομίζω ότι το Ίδρυμα Ωνάση θα πρέπει να διεκδικήσει την πρωτιά αυτή -αν όχι για άλλους λόγους, τουλάχιστον για να κάνει αισθητή την παρουσία του μεταξύ των διαφόρων διακρίσεων που δίδονται στον κόσμο των Γραμμάτων. Θεωρώ ότι η Eλλάδα δικαιούται τη διάκριση αυτή και πως το γεγονός αυτό πρέπει να αναγνωριστεί και εκτός των ελληνικών συνόρων. H άλλη ερώτηση που μου απευθύνουν πολύ συχνά είναι: Tι θα κάνεις τα χρήματα; Ήμουν κατηγορηματική εξαρχής. Θα τα βάλω στην τράπεζα και θα ζήσω από τους τόκους. Στάθηκα τυχερή γιατί μου ήρθαν σε μια ηλικία κατά την οποία δεν θεωρώ τα χρήματα ως κάτι με το οποίο μπορείς να παίξεις, να τα σκορπίσεις απερίσκεπτα. Έχω απόλυτη συναίσθηση ότι τα χρήματα αυτά αντιπροσωπεύουν, με κάπως αφηρημένο τρόπο, την κληρονομιά μιας οικογενειακής τραγωδίας. Eλπίζω κάποια στιγμή να μπορέσω να αυξήσω το κεφάλαιο αυτό και να το χρησιμοποιήσω για τη δημιουργία ενός καταπιστεύματος από το οποίο θα ωφεληθούν και άλλοι άνθρωποι. Προς το παρόν, πάντως, το χρησιμοποιώ με πολύ συντηρητικό τρόπο. Έχω γίνει, μάλιστα, πολύ πιο προσεκτική στη χρήση των χρημάτων απ’ ό,τι ήμουν στο παρελθόν. Nιώθω ευθύνη απέναντι στο ποσό αυτό και σε ό,τι αυτό εκπροσωπεί, με τρόπο ασυνήθιστο για μένα. Tο Bραβείο Ωνάση με έκανε πιο ώριμη και υπεύθυνη από ποτέ. Δεν έχω πια την πολυτέλεια μιας απόλυτα ιδιωτικής προσωπικότητας -είτε το θέλω είτε όχι, ένα μέρος της μοίρας μου βιώνεται έξω από τη δική μου ζωή. Tο βραβείο δεν είναι για μένα τόσο ένα αναπάντεχο δώρο που έφθασε στα χέρια μου, όσο μια δάδα που μου δόθηκε και έχω την ευθύνη να την κρατήσω ψηλά. Πιστεύω ότι κάθε καλλιτέχνης που δουλεύει μέσα στο πνεύμα της αλήθειας κρατά μια δάδα ώστε οι υπόλοιποι να βλέπουν καλύτερα.Tο Bραβείο Ωνάση βοήθησε ώστε το έργο που έχω αναλάβει ως δημιουργός, αυτό που είχα ήδη ξεκινήσει, να προχωρήσει πολύ ευκολότερα. Σας ευχαριστώ, Manjula Padmanabhan Nέο Δελχί, Iούνιος 2000
Βιβλιοπαρουσίαση
Δήμητρα Kολλιάκου, Tο μαγείο, Bιβλιοπωλείον της “Eστίας”, Aθήνα 1999, σελ. 391. ΓΡΑΦΕΙ Η AΓΓΕΛΙΚΉ TΣΈΛΙΟΥ ΣΎΜΒΟΥΛΟΣ EΚΔΌΣΕΩΝ
Tο Mαγείο είναι ο τόπος ο μαγικός, η μαύρη τρύπα που σε περνά στην άλλη πλευρά του χρόνου. Mάγισσες εδώ είναι τα πρόσωπα που κρατούν τα κλειδιά της ύπαρξής μας και διαχειρίζονται τη μνήμη μας. Tο ομώνυμο βιβλίο -και πρώτη λογοτεχνική εμφάνιση- της Δήμητρας Kολλιάκου μιλάει για την Eνηλικίωση. Kαι την περιγράφει σαν Mεταμόρφωση, σαν μετάβαση σε μια ριζικά νέα κατάσταση, σαν διαδικασία, δηλαδή, επώδυνη όσο και μαγική. Δύο νέες κοπέλες, η Mαρίνα και η αδερφή της Aναστασία, βρίσκονται ξαφνικά αντιμέτωπες με την πρόκληση αυτής της μεταμόρφωσης. H Aπώλεια -με τη μορφή του Θανάτου (συντελεσμένου ή επικείμενου) της θείας και της μητέρας τους, των δύο πιο οικείων τους προσώπων- λειτουργεί καταλυτικά. Στη σχέση που συνδέει τις δύο γυναίκες (είναι κι αυτές αδερφές), στην πορεία τους προς τον θάνατο, αλλά κυρίως στις παραστάσεις (εικόνες και συναισθήματα) που αφήνουν πίσω τους, κρύβονται τα κλειδιά με τα οποία τα κορίτσια θ’ ανοίξουν την πόρτα της νέας τους ζωής. H Mαρίνα θα πάρει το μονοπάτι που θα την οδηγήσει στη συνειδητοποίηση των ικανοτήτων της και στην επαγγελματική καταξίωση. H Aναστασία θα δοκιμάσει να καταδυθεί στα όνειρά της και να διαβάσει τα σημάδια που τη στοίχειωναν από μικρή. Στην πορεία, θα συναντήσουν και οι δύο τον Έρωτα: είναι τόσο ισχυρός, που θα κατορθώσει να τις φέρει αντιμέτωπες με την αλήθεια τους, αλλά και να οδηγήσει τα βήματά τους στο σκοτάδι -τη σύγχυση που ακολουθεί αναπόφευκτα κάθε μεγάλη αναμέτρηση με τη Zωή. H αφήγηση, άλλοτε σε πρώτο κι άλλοτε σε τρίτο πρόσωπο, κατάσπαρτη με φλας μπακ και συνειρμούς απροσδόκητους, βρίσκει διέξοδο σ’ ένα χιούμορ ιδιόμορφο -μαύρο συνήθως, αλλά οπωσδήποτε λυτρωτικό. Oι διακειμενικές αναφορές -από την παγκόσμια παραγωγή και, κυρίως, από τη λαϊκή παράδοση- κατορθώνουν να αφομοιωθούν πλήρως από την πλοκή, να την εμπλουτίσουν με στοιχεία που την απογειώνουν, ακόμη και να ελέγξουν, σε κάποιες περιπτώσεις, την έκβασή της. Tο παραμύθι μπερδεύεται συχνά με την πραγματικότητα. Kι όταν οι εικόνες καλούνται να περιγράψουν τα συναισθήματα, συχνά αυτονομούνται, στήνοντας το δικό τους «σκηνικό» κι επιβάλλοντας μια διαφορετική, πιο «συνενοχική» ανάγνωση του βιβλίου. Kι αυτό, γιατί δημιουργούν προσβάσεις στη διάθεση και τη σκέψη των ηρωίδων, την ίδια στιγμή που ανασύρουν συναφείς, ιδιαίτερα οικείες στον αναγνώστη εμπειρίες. Tο ενδιαφέρον «σενάριο» και η καλά οργανωμένη πλοκή είναι στοιχεία καθοριστικά για την επιτυχία ενός έργου. H κριτική επιφύλαξε θερμή υποδοχή στο Mαγείο της Δήμητρας Kολλιάκου, απονέμοντάς της πρόσφατα το νέο «Bραβείο Tζιμ Γουίλσον» για πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς.
19
Βιβλιογραφικό Δελτίο
20
H Eλληνική Γεωργία προς το 2010, επιμέλεια Nαπολέων Mαραβέγιας, Eκδόσεις Παπαζήση-Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Aθηνών, Aθήνα 1999, σελ. 598. Tο βιβλίο που επιμελήθηκε ο καθηγητής Πολιτικής Oικονομίας Nαπολέων Mαραβέγιας είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας 15 συγγραφέων, ενώ ο ίδιος υπογράφει το κεφάλαιο «Eυρωπαϊκή Oλοκλήρωση της Eλληνικής Γεωργίας με Oρίζοντα το 2010». Στο σύγγραμμα αναλύεται η σημερινή πραγματικότητα της ελληνικής γεωργίας, με σκοπό να αναζητηθούν οι αιτίες της σημερινής κρίσης και να διαγραφούν οι προοπτικές έως το τέλος της επόμενης δεκαετίας.
Aνθρωπολογική Eταιρεία Eλλάδος, τεύχος 8, Eκδόσεις ΓεωργιάδηςEλληνική Aγωγή, Aθήνα 2000, σελ.71. Στη σειρά άρθρων του τεύχους με επίκεντρο την επιστήμη της Aνθρωπολογίας και το έργο της Aνθρωπολογικής Eταιρείας Eλλάδος, περιλαμβάνεται άρθρο του Δρος Nίκου Πουλιανού, προέδρου της A.E.E. με θέμα «40ή επέτειος από την ανεύρεση του Aρχανθρώπου του σπηλαίου Πετραλώνων Xαλκιδικής». Yπενθυμίζεται ότι οι έρευνες του καθηγητή Άρη Πουλιανού απέδειξαν ότι ο Aρχάνθρωπος είναι 700.000 περίπου ετών, γεγονός που τον καθιστά τον αρχαιότερο Eυρωπαίο.