AO 38 (December 2007) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 38 Δεκέμβριος 2007

Περιεχόμενα Σημείωμα Ειδήσεις του Ιδρύματος •

Βράβευση του Ιδρύματος Ωνάση από την ΕΛ.Ε.Π.Α.Π......................................................................................................................................2

Δραστηριότητες Υποτρόφων • • • • •

Επιτυχίες ..................................................................................................................................................................................................................3 Μουσική ...................................................................................................................................................................................................................7 Εικαστικά ...............................................................................................................................................................................................................11 Κουκλοθέατρο ......................................................................................................................................................................................................13 Σκηνοθεσία ...........................................................................................................................................................................................................14

Ειδήσεις του Ιδρύματος • • • • • •

Διεθνές Βραβείο Ωνάση για την Ναυτιλία, το Εμπόριο και τα Χρηματοοικονομικά ...............................................................................15 Τα ομηρικά έπη στην Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες .......................................................................................................................17 Ημερίδα για την διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας σε αμερικανικά πανεπιστήμια ................................................................18 Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης: Παρουσίαση στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση Νέας Υόρκης ................................................................19 Έκθεση έργων του Τζόρτζιο ντε Κίρικο στην Νέα .........................................................................................................................................21 Κλασικές μνήμες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη ........................................................................................................................................23

Συνέντευξη •

Βόλφγκανγκ Κέτερλε: Το Νόμπελ ήταν μόνον η αρχή .................................................................................................................................27

Άρθρο • •

Ρεαλισμός και αντιρεαλισμός στην Φιλοσοφία της Επιστήμης .................................................................................................................30 Ιέρειες στην Αρχαία Ελλάδα: Αποκαλύπτοντας την ιστορία τους ..............................................................................................................34

Εκδήλωση •

Έργο-ντοκουμέντο από τον Παύλο Ιωαννίδη .................................................................................................................................................38

Βιβλιοπαρουσίαση • •

Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις...: Η αυτοβιογραφία του Παύλου Ιωαννίδη ......................................................................................................40 Τα Χριστούγεννα της Ανατολής για την Δύση ................................................................................................................................................43

Βιβλιογραφικό Δελτίο • •

Χάρης Βλαβιανός, Ποιoν αφορά η ποίηση; Σκέψεις για μια τέχνη περιττή, Αθήνα: εκδ. Πόλις, 2007, σελ. 254. ISBN 978-960435-148-0 ............................................................................................................................................................................................................45 Γιάννης Α. Πολλάλης και Διονύσης Γιαννακόπουλος, Ηλεκτρονικό επιχειρείν: Τεχνολογίες και στρατηγικές ψηφιακής οικονομίας, Αθήνα: εκδ. Α. Σταμούλης, 2007, σελ. 480, Βιβλιογραφία. ISBN 978-960-351-698-9 ................................................45

Παρουσίαση Δίσκου •

ΝΕΟ CD ΤΟΥ Γ.-Ε. ΛΑΖΑΡΙΔΗ ΜΕ ΕΡΓΑ ΛΙΣΤ ..............................................................................................................................................46

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο...........................................................................................................................................................47

Σημείωμα Σε ανακαινισμένους χώρους από το 2008 Περισσότερα από δέκα πέντε χρόνια έχουν περάσει από τότε που εγκαταστάθηκαν τα γραφεία Αθηνών του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στο νεοκλασικό κτήριο της λεωφόρου Αμαλίας. Το αρχοντικό της οικογένειας Ορφανίδη, το οποίο κτίστηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα από τον διακεκριμένο αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά, αποκτήθηκε από το Ίδρυμα Ωνάση το 1989, ταλαιπωρημένο από τον χρόνο και τις άστοχες παρεμβάσεις. Ανακαινίστηκε ριζικά το 1991 και έκτοτε γνώρισε νέες δόξες. Ωστόσο, ο χρόνος, αλλά κυρίως η ατμοσφαιρική ρύπανση, άρχισαν να «θαμπώνουν» την λάμψη του κτηρίου, οπότε, το 2007, αποφασίστηκε η εκ νέου ανακαίνιση των χώρων του. Τους τελευταίους μήνες, στο εσωτερικό του κτηρίου έγιναν εργασίες συντήρησης, οι αίθουσες βάφτηκαν, νέα έπιπλα αγοράστηκαν, άλλα συντηρήθηκαν, ενώ επίσης προστέθηκαν νέα έργα τέχνης στην ήδη αξιόλογη συλλογή. Όπως είναι φυσικό, η αίθουσα εκδηλώσεων Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης έκλεισε τις πόρτες της για να ανακαινιστεί, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να φιλοξενήσει τις ποικίλες, τακτικές και έκτακτες, εκδηλώσεις του Συνδέσμου και του Ιδρύματος. Για τον λόγο αυτόν, οι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες και επίκαιρες διαλέξεις του διεθνολόγου Νίκου Χατζή, με θέμα την στρατηγική γεωγραφία του πετρελαίου, καθώς και του πολιτικού μηχανικού και δημοσιολόγου Μάνου Κρανίδη, με θέμα την αγορά ακινήτων, πραγματοποιήθηκαν στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ενώ δεν προγραμματίστηκε χριστουγεννιάτικη εκδήλωση. Τα μέλη και οι φίλοι του Συνδέσμου θα συναντη-θούν, όπως κάθε χρόνο, κατά τα μέσα Ιανουαρίου, στην εκδήλωση της κοπής της πρωτοχρονιάτικης πίττας, σε χώρο για τον οποίο θα ενημερωθούν από την σχετική πρόσκληση. Σημαντική στιγμή του έτους 2008 θα αποτελέσει η νέα μεγάλη έκθεση των υπότροφων εικαστικών, η οποία προγραμματίζεται για τα τέλη Μαρτίου και θα πραγματοποιηθεί, για δεύτερη φορά μετά το 2001, στο αίθριο του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, υπό την επιμέλεια του μουσειολόγου και μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνδέσμου, Γιάννη Ρούσσου. Έως τότε, μπορούμε όλοι να επισκεφθούμε την μεγάλη έκθεση «Κλασικές μνήμες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη», η οποία θα φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη έως τις 18 Φεβρουαρίου 2008 με αποκλειστικό χορηγό το Ίδρυμα Ωνάση.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Βράβευση του Ιδρύματος Ωνάση από την ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. H ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. (Ελληνική Εταιρία Προστασίας και Αποκαταστάσεως Αναπήρων Παίδων), το πρώτο φιλανθρωπικό, μη κερδοσκοπικό σωματείο για την εκπαίδευση, την θεραπεία, την αποκατάσταση και την επαγγελματική κατάρτιση των παιδιών με αναπηρία, συμπλήρωσε τα εβδομήντα χρόνια λειτουργίας της: χρόνια προσφοράς και αγάπης για τα παιδιά αυτά. Με σκοπό να τιμήσει όλους τους συνοδοιπόρους της στην δύσκολη πορεία της - μεγάλους ευεργέτες, δωρητές, χορηγούς, εθελοντές, επιστήμονες, καλλιτέχνες και άλλους ανθρώπους με αφιλοκερδή προσφορά, οι οποίοι με ευαισθησία και γενναιοδωρία κατέθεσαν την ηθική και υλική τους συμβολή- , η ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. διοργάνωσε ειδική εκδήλωση στις 27 Νοεμβρίου 2007 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Μεταξύ των ευεργετών, το Ίδρυμα Ωνάση βραβεύθηκε με τιμητική πλακέτα, την οποία παρέλαβε ο πρόεδρός του, Αντώνης Παπαδημητρίου, από την πρόεδρο της ΕΛ.Ε.Π.Α.Π., Μαίρη Καρέλλα-Διαμαντοπούλου. Βραβεύθηκαν επίσης το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ο Γιάννης Γιώτης, ο Μιχάλης Γουλανδρής, ο Κώστας και η Χριστιάνα Καίσαρη, η Λούλα Κέρτσικωφ, η οικογένεια Γεώργιου Π. Λιβανού, η Ευγενία Χανδρή, το Ίδρυμα Σταύρος Σ. Νιάρχος, το Ίδρυμα Σταμάτη Ρέστη, το Ίδρυμα Βρασίδα Σγούρδα και Ιάκωβου Σκάσση, η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, η EFG Eurobank-Εργασίας (την πλακέτα παρέλαβε ο διευθύνων σύμβουλος Νικόλαος Νανόπουλος), ο Ο.Τ.Ε., το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο Α.Τ.Ε., οι Ασφάλειες Μινέττα, οι εταιρείες Bacardi Hellas, Cartier Hellas, Credit Suisse, Toyota Ελλάς Α.Β.Ε.Ε. (Lexus), Visa Hellas, Vodafone, ΕΛΑΣΤΡΑΚ-Bridgestone Europe NV/SA. Επίσης βραβεύτηκαν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που στήριξαν την ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ενώ την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο υφυπουργός Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Γιώργος Κωνσταντόπουλος, ο οποίος και απηύθυνε χαιρετισμό. Παρόντες ήταν επίσης άνθρωποι της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών, του επιχειρηματικού και του τραπεζικού κόσμου. Εξίσου δίκαια τιμήθηκαν οι πρόεδροι των παραρτημάτων της ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. σε όλη την χώρα, οι γιατροί και οι σύμβουλοι που προσφέρουν εθελοντική εργασία, καθώς και τα στελέχη που εργάζονται καθημερινά στο ίδρυμα. Θερμά χειροκροτήθηκαν, ακόμη, οι πολλές πιστές φίλες εθελόντριες της ΕΛ.Ε.Π.Α.Π. Η πρόεδρος της Εταιρίας εξέφρασε την βαθιά ευγνωμοσύνη της σε όλους τους φίλους και συμπαραστάτες, υπενθυμίζοντας τον νέο στόχο, το «Νέο Σπίτι» της ΕΛ.Ε.Π.Α.Π., που θα στεγάσει το πρόγραμμα «Χτίζω το Αύριο»: έναν χώρο φιλοξενίας, δημιουργικής απασχόλησης, κατάρτισης, κοινωνικοποίησης και αθλητισμού των ατόμων με αναπηρία και συμβουλευτικής των οικογενειών τους, ο οποίος θα τα βοηθήσει να χτίσουν το δικό τους αύριο και να ανεξαρτητοποιηθούν σταδιακά.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Εύη Χριστοφιλοπούλου, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Αργύρης Ντινόπουλος, Κωνσταντίνος Μποτόπουλος, Κώστας Κουκοδήμος Πέντε υπότροφοι περιλαμβάνονται στις τάξεις των Ελλήνων βουλευτών και ευρωβουλευτών μετά τις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου 2007. Ο Κώστας Κουκοδήμος, αθλητής και ανθυποπλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος εξελέγη για πρώτη φορά φέτος βουλευτής Πιερίας. Πρωταθλητής του άλματος εις μήκος με διεθνείς διακρίσεις, έλαβε υποτροφία από το Ίδρυμα Ωνάση το έτος 1988. Έχει επίσης διατελέσει γενικός γραμματέας Αθλητισμού. Ο Κωνσταντίνος Μποτόπουλος κατέλαβε την θέση του ευρωβουλευτή ως επιλαχών, μετά τις ανακατατάξεις που προέκυψαν από τις βουλευτικές εκλογές του φθινοπώρου. Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό δίπλωμα στο Δημόσιο Δίκαιο από το Πανεπιστήμιο Παρισιού Ι (Πάνθεον-Σορβόννη). Έλαβε υποτροφία από το Ίδρυμα Ωνάση κατά την περίοδο 1986-1990. Διετέλεσε σύμβουλος στο Υπουργείο Προεδρίας (1993-95) και εργάζεται ως δικηγόρος στον ιδιωτικό τομέα και στην Τράπεζα της Ελλάδος. Ο Αργύρης Ντινόπουλος, δημοσιογράφος, εξελέγη βουλευτής της Β΄ Αθηνών για πρώτη φορά, ενώ από το 2002 ήταν δήμαρχος Βριλησσίων. Είναι πτυχιούχος της Νομικής Σχολής Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Εμπορικό Δίκαιο στο Πανεπιστήμιο Παρισιού ΙΙ, καθώς και στην Φιλοσοφία του Δικαίου και στο Δίκαιο των Σοσιαλιστικών Χωρών στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου είναι οικονομολόγος με διδακτορικό από την Οικονομική Σχολή του Λονδίνου. Εξελέγη βουλευτής Κοζάνης για πρώτη φορά. Διετέλεσε σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη, ειδικός γραμματέας του Υπουργείου Οικονομίας, εκπρόσωπος της χώρας στην Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και οικονομικός σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου. Η Εύη Χριστοφιλοπούλου είναι δικηγόρος και εκλέγεται βουλευτής από το 2004. Έχει σπουδάσει Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση απέκτησε το 1990 διδακτορικό τίτλο από την Οικονομική Σχολή του Λονδίνου στο αντικείμενο της Δημόσιας Διοίκησης και Δημόσιας Πολιτικής.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Γιάννης Μιχαλού(δη)ς Ο «Χρυσός Φάρος», το πρώτο βραβείο της 24ης Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας (2007), απονεμήθηκε στον καλλιτέχνη Γιάννη Μιχαλού(δη). Στον χώρο του Μουσείου Καλών Τεχνών της Αλεξάνδρειας εγκαταστάθηκε το έργο του Μιχαλού(δη) Πρελούδιο για βιολοντσέλο και τρία βιολιά, βασισμένο στην τεχνική των «αερ(΄)πλαστων» (έργων από αεροτζέλ), την οποία έχει αναπτύξει ο ίδιος ο υπότροφος εικαστικός . Στο νέο αυτό έργο, δίπλα στην προβολή της σκιάς μιας γυναικείας φιγούρας που παίζει τσέλο, αιωρούνται δυο βιολόσχημα «αερ(΄)πλαστα», καθώς και η χρυσόχροη περιστρεφόμενη σκιά τού ενός από αυτά. Δέσμες λευκού φωτός και μια χορδή από κόκκινο λέιζερ φωτίζουν τρία κεφαλόσχημα «αερ(΄)πλαστα». Mέσα από την σκιά-χάος της γυναικείας φιγούρας αναδύονται μαγνητοσκοπημένοι ανθρωπομορφικοί αστερισμοί, παραπέμποντας στην ιδέα της συμπαντικής αρμονίας. Στην δημιουργία της εγκατάστασης συνεργάστηκε η τσελίστρια Μαριλίζα Παπαδούρη. Τα εγκαίνια της έκθεσης των έργων που συμμετείχαν στην Μπιενάλε έγιναν στις 10 Νοεμβρίου 2007 και η διάρκειά της θα είναι έως τις 8 Ιανουαρίου 2008. Στην διοργάνωση, η οποία πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Προέδρου Μουμπάρακ, έλαβαν μέρος τριάντα οκτώ καλλιτέχνες από δεκατέσσερεις χώρες. Τα «αερ(΄)πλαστα» παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το φθινόπωρο του 2006 στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση. Κατασκευάζονται από αεροτζέλ (πυριτική αερογέλη), ένα πρωτοποριακό υλικό διαστημικής τεχνολογίας της N.A.S.A., το οποίο αποτελείται από 99,9% αέρα και 0,1% γυαλί. Ο Γιάννης Μιχαλού(δη)ς σπούδασε Πλαστικές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, όπου και εκπόνησε διδακτορική διατριβή. Από το 2001 μέχρι το 2003 διεξήγαγε μεταδιδακτορική έρευνα στον τομέα Τέχνης και Επιστήμης στο Μ.Ι.Τ. Έχει εκθέσει έργα του στην Αμερική, την Γαλλία και την Ελλάδα.

Ο βραβευμένος καλλιτέχνης με την τσελίστρια Μαριλίζα Παπαδούρη

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Θάνος Αναστόπουλος Το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου απέσπασε ο υπότροφος Θάνος Αναστόπουλος για την ταινία μεγάλου μήκους διόρθωση, με την οποία συμμετείχε στο 48ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. «Πρόκειται», εξηγεί ο ίδιος, «για μια οδύσσεια στην σύγχρονη ακρωτηριασμένη τριτοκοσμική Αθήνα, ανάμεσα σε περιθωριακούς, μετανάστες, αστέγους, κλειστές ομάδες και σύγχρονους πατριώτες. Ένα χαμηλότονο δράμα, γυρισμένο σε πραγματικούς χώρους, με μια μείξη επαγγελματιών και ερασιτεχνών ηθοποιών (Γιώργος Συμεωνίδης, Ορνέλα Καπιτάνι, Σαβίνα Αλιμάνι), το οποίο προσπαθεί να αποδώσει με ρεαλισμό και κριτική ματιά εικόνες και καταστάσεις που βιώνουμε καθημερινά». Ο τίτλος διόρθωση γράφεται μόνο με πεζά στοιχεία γιατί, σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, «επιθυμεί να είναι χαμηλότονος, όπως όλη η ταινία, κι ας ασχολείται με κρίσιμα θέματα και αποτυπώνει καταστάσεις και συγκρούσεις στην σημερινή ελληνική κοινωνία». Το σενάριο συνυπογράφει ο Βασίλης Ραΐσης. Παρών και στο θέατρο, ο Θάνος Αναστόπουλος παρουσιάζει έως τον Ιανουάριο στο Δώμα του Θεάτρου του Νότου το έργο Μια εποχή στην Κόλαση σε μετάφραση του Χριστόφορου Λιοντάκη, με τους Μάνο Καρατζογιάννη και Νίκο Πουρσανίδη. Πρόκειται για δραματοποίηση του γνωστού έργου του Αρθούρου Ρεμπώ, το οποίο, όπως αναφέρει στην κριτική του ο Γιάννης Βαρβέρης, «γράφτηκε την εποχή που ο ποιητής εγκαταλείπει την παλιά ποιητική. Έτσι, αφού κρίνει ως μερικά ‘‘ενοραματικούς’’ μονάχα τον Ουγκώ και τον Μπωντλαίρ, ρίχνεται σε μιαν αγωνιώδη, βλάσφημη αναζήτηση ανάμεσα στον Ουρανό και στην Κόλαση, απαιτώντας να ανακαλύψει το Άγνωστο μέσω του Καινούργιου. Ο δρόμος αυτός περιλαμβάνει τα πάντα: έννοιες, οσμές, αρώματα, χρώματα, ήχους. Εδώ όλες οι έννοιες πρέπει να εφευρεθούν εξαρχής: ο έρωτας, το Εγώ, η πατρότητα, η θρησκεία (ο χριστιανισμός), η παράδοση (της Ευρώπης), η αστική τάξη, η (οποιαδήποτε) ιδεολογία, η ίδια η ύπαρξη καθώς συνθλίβεται ανάμεσα στις μυλόπετρες των επιστημονικών και ηθικών επιτεύξεών της. Κι όλα αυτά μέσα από μια στραγγαλισμένη γλώσσα». «Ο Θάνος Αναστόπουλος, που ανέλαβε το θηριώδες εγχείρημα», συνεχίζει ο Γιάννης Βαρβέρης, «χώρισε τον αφηγητή σε δυο συμπληρωματικά πρόσωπα, δημιούργησε μέσω αυτών εναργείς εκ μονολόγων διαλόγους, εφηύρε ποικίλες εικαστικές εναλλαγές και εικονοποίησε το κείμενο όπου αυτό ήταν δυνατόν, έτσι ώστε κυρίαρχος να έμενε, όπως και έμεινε, ο λόγος. Οι ιδέες του είχαν κατά σημεία αγριότητα, εξέγερση, ταπείνωση, σήματα ακολασίας, συμβολικούς σωματικούς ελιγμούς». Ο Θάνος Αναστόπουλος έχει σκηνοθετήσει το θεατρικό έργο Η πόλη στα γόνατα, την ταινία Όλο το βάρος του κόσμου, καθώς και αρκετές ταινίες μικρού μήκους.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Πολύκαρπος Φαλάρας Ο ερευνητής Πολύκαρπος Φαλάρας (φυσικός, δρ χημικός) εξελέγη διευθυντής στο Ινστιτούτο Φυσικοχημείας του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Ε.Φ.Ε.) «Δημόκριτος». Διετέλεσε υπότροφος του Ιδρύματος κατά το διάστημα 1985-1986 και εργάζεται ερευνητικά στον Δημόκριτο από το 1989, σε θέματα φωτοχημείας και φωτοηλεκτροχημείας. Η ερευνητική του ομάδα ασχολείται ιδιαίτερα με θέματα φωτοεπαγόμενων διεργασιών σε λειτουργικά υλικά (νανοδομημένοι ημιαγωγοί, σύμπλοκες ενώσεις, οξειδοαναγωγικοί ηλεκτρολύτες) και με τις εφαρμογές τους ― κυρίως δε με την μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε ηλεκτρική και με την προστασία του περιβάλλοντος. Έχει δημοσιεύσει μεγάλο αριθμό επιστημονικών εργασιών σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά, με μεγάλη απήχηση στην διεθνή επιστημονική κοινότητα. Έχει υλοποιήσει με επιτυχία αρκετά ερευνητικά προγράμματα, είναι κάτοχος τεσσάρων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και κριτής άρθρων σε δεκάδες διεθνή περιοδικά. Επίσης διαθέτει σημαντική διοικητική και επιστημονική εμπειρία σε ελληνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (Ε.Σ.Ε.Κ.Τ.Η.Π.). Παράλληλα, είναι μέλος της Επιτροπής Διαχείρισης και κριτής στα ευρωπαϊκά προγράμματα COST και Marie Curie.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Μάιρα Μηλολιδάκη Η υπότροφος σοπράνο Μάιρα Μηλολιδάκη και το κουιντέτο χάλκινων πνευστών Melos Brass έδωσαν συναυλία στις 16 Νοεμβρίου 2007 στο Κάρνεγκι Χωλ της Νέας Υόρκης, την οποία διοργάνωσε το θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση. Ερμήνευσαν έργα της προκλασικής και της κλασικής εποχής, συνθέσεις Ελλήνων μουσουργών, καθώς και προσαρμογές ελληνικών παραδοσιακών χορών. Το κουιντέτο Melos Brass αποτελούν ο Σωκράτης Άνθης (τρομπέτα), ο Παναγιώτης Καίσαρης (τρομπέτα), ο Αντώνης Λαγός (κόρνο), ο Σπύρος Φαρούγγιας (τρομπόνι) και ο Παύλος Γεωργιάδης (τούμπα). Στην Αθήνα, η Μάιρα Μηλολιδάκη εμφανίστηκε στις 7 Νοεμβρίου 2007 στο φεστιβάλ «Γύρω απ’ το πιάνο», που πραγματοποιήθηκε στην Αγγλικανική Εκκλησία, σε μια συναυλία με χορευτική μουσική από το μπαρόκ έως την σύγχρονη εποχή, υπό την επιμέλεια του Άρη Χριστοφέλλη. Στο πιάνο ήταν ο υπότροφος Θανάσης Αποστολόπουλος, ενώ επίσης συμμετείχε η μεσόφωνος Έλενα Μαραγκού. Ως υπότροφος του Iδρύματος Ωνάση, η Μάιρα Μηλολιδάκη σπούδασε στο Μιλάνο, όπου το 2003 βραβεύθηκε στον διεθνή διαγωνισμό για νέες λυρικές φωνές «Ενρίκο Καρούζο». Έχει συμπράξει με σημαντικά μουσικά σχήματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό, έχει συνεργαστεί με την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών και έχει πάρει μέρος σε ηχογραφήσεις για το θέατρο.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Πάνος Καράν Στο Κάρνεγκι Χωλ της Νέας Υόρκης εμφανίστηκε ο υπότροφος πιανίστας Πάνος Καράν στις 19 Μαΐου 2007. Ερμήνευσε την Σουίτα για πιάνο αρ. 2, έργο 10 του Ζωρζ Ενέσκου, τις συνθέσεις «Quejas ó la Maja y el Ruiseñor» και «Los Requiebros» (από το έργο Goyescas) του Ενρίκε Γρανάδος, την σύνθεση Cross Currents της Αλίσια Γκραντ σε παγκόσμια πρώτη, την σύνθεση Project Innocence του Περικλή Κανάρη επίσης σε παγκόσμια πρώτη, το έργο Κορυδαλλός του Μιχαήλ Γκλίνκα και το Ισλαμέι, την ανατολίτικη φαντασία για πιάνο του Μίλυ Μπαλακίρεφ. Στις μελλοντικές του εμφανίσεις περιλαμβάνονται συναυλίες στο Λονδίνο, με την ορχήστρα North Hampstead, όπου θα ερμηνεύσει το Κοντσέρτο αρ. 3 του Ραχμάνινωφ, καθώς και στην Αγία Πετρούπολη με την ομώνυμη Καμεράτα, όπου θα παρουσιάσει το Κοντσέρτο σε ρε ελάσσονα του Μπαχ. Εξάλλου, τον περασμένο Αύγουστο, ο Πάνος Καράν συνέπραξε με τον Ρώσο φλαουτίστα Ντμίτρι Τερεντίεφ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Μεγάρου Γκύζη στα Φηρά της Σαντορίνης. Ο εικοσιπεντάχρονος πιανίστας ζει τα τελευταία χρόνια στο Λονδίνο. Ξεκίνησε το πιάνο σε ηλικία επτά ετών και έπαιξε για πρώτη φορά δημόσια στο Σαν Φρανσίσκο σε ηλικία εννέα χρόνων. Αποφοίτησε το 2000 από το Εθνικό Ωδείο με άριστα παμψηφεί, πρώτο βραβείο και αριστείο εξαιρετικής επιδόσεως. Με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση συνέχισε τις σπουδές του στην Βασιλική Ακαδημία Μουσικής στο Λονδίνο. Τον Φεβρουάριο του 2005, έδωσε ρεσιτάλ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ερμηνεύοντας έργα Μπραμς, Τσαϊκόφσκι και Λιστ. Στην συνέχεια, παρουσίασε σε πρώτη πανελλήνια εκτέλεση δύο έργα σύγχρονης κλασικής μουσικής Ισπανών συνθετών, με επιρροές από την αραβική και την σύγχρονη μουσική: την Σονατίνα για την Υβέτ του Χαβιέ Μοντσαλβάτγκε και το έργο Bis του Χοσέ Ευαγχελίστα. Ο Πάνος Καράν έχει διακριθεί σε πανελλήνιες και διεθνείς διαγωνιστικές διοργανώσεις, όπως για παράδειγμα στους μουσικούς διαγωνισμούς της Σενιγκάλια (1998), «Αλίσια ντε Λαρότσα» της Ανδόρας (2002) και «Χοσέ Ιτούρμπι» της Βαλένθια (2004), όπου εμφανίστηκε με την Συμφωνική Ορχήστρα της πόλης. Έχει συμπράξει με σημαντικές ορχήστρες και έχει δώσει ρεσιτάλ στο Λονδίνο και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Ερμής Θεοδωράκης Εμφανίσεις στην Γερμανία και την Ελλάδα πραγματοποίησε πρόσφατα ο πιανίστας και συνθέτης Ερμής Θεοδωράκης. Τον Οκτώβριο του 2007, εμφανίστηκε στην Ακαδημία Μουσικής και Θεάτρου και στο Spinnerei της Λειψίας παίζοντας έργα του Κλάους-Στέφεν Μάνκοπφ. Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2007, έδωσε ρεσιτάλ στην Μουσική Ακαδημία της Δρέσδης με έργα Άρνολντ Σαίνμπεργκ, Μπράιαν Φέρνεϊχάου και ΠιούνγκΡιάνγκ Κο, καθώς και στην Λειψία με τα άπαντα για πιάνο του Ιάννη Ξενάκη. Παρουσίασε επίσης την δική του σύνθεση Παραλλαγές και συμμετείχε σε συναυλίες σύγχρονης μουσικής. Τον Μάρτιο, εμφανίστηκε ως σολίστ στην εκδήλωση-αφιέρωμα του Μουσείου Μπενάκη για τον Γιώργο Σισιλιάνο, σε συνεργασία με την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Στην διάρκεια του 2007, ο Θεοδωράκης ολοκλήρωσε τις συνθέσεις του Music for Keyboard Instruments, ντούο για πιάνο και τσέμπαλο, και Integration για σόλο τσέλο, ενώ τα παλαιότερα έργα του Strijktriostuk (2006) για τρίο εγχόρδων και Παραλλαγές (2002) για πιάνο σόλο παρουσιάστηκαν στην Αθήνα και την Λειψία. Επίσης, το 2007, ηχογράφησε με την Ελληνική Εταιρεία Αισθητικής έργα του Γιώργου Σισιλιάνου, με τον Ντάνιελ Κράμερ στο πιάνο. Ο Ερμής Θεοδωράκης πήρε δίπλωμα πιάνου από το Ωδείο της Μουσικής Εταιρείας Αθηνών με άριστα παμψηφεί και πρώτο βραβείο, καθώς και το ειδικό βραβείο «Ιάννης Ξενάκης» για την εκτέλεση του έργου Mists. Από το ίδιο ωδείο πήρε δίπλωμα σύνθεσης με άριστα παμψηφεί και πρώτο βραβείο. Πραγματοποίησε, με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, μεταπτυχιακές σπουδές πιάνου και σύνθεσης στο Ωδείο του Άμστερνταμ. Επίσης με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, αυτή την περίοδο συνεχίζει τις σπουδές του στην σύνθεση, στην Μουσική Ακαδημία της Λειψίας, με τον Κλάους-Στέφεν Μάνκοπφ. Επιπλέον, είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίνει ιδιαίτερο βάρος στην ερμηνεία της νέας μουσικής, αλλά επίσης ερμηνεύει σημαντικά έργα του κλασικού ρεπερτορίου. Έχει ηχογραφήσει έξι δίσκους με μουσική για πιάνο του 20ού αιώνα, καθώς και το έργο του Ιάννη Ξενάκη Synaphaï με την Ορχήστρα των Χρωμάτων. Έχει γράψει έργα για σόλο όργανα και μουσική δωματίου, έχει τιμηθεί με το Βραβείο Δισκογραφίας (2000-2001) από την Ένωση Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών για την ηχογράφηση των πιανιστικών απάντων του Ιάννη Ξενάκη, καθώς και με το βραβείο του Εθνικού Συμβουλίου Μουσικής – UNESCO για την συνολική του προσφορά στην νέα ελληνική μουσική. Ο Ιάννης Ξενάκης, σε συστατική επιστολή προς τον Ερμή Θεοδωράκη, είχε δηλώσει ότι τον θεωρούσε ιδανικό ερμηνευτή της μουσικής του.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Μουσική Δημήτρης Βασιλάκης Στο ανακαινισμένο Ρόγιαλ Φέστιβαλ Χωλ του Σάουθ Μπανκ στο Λονδίνο εμφανίστηκε στις 24 Νοεμβρίου 2007 ο σαξοφωνίστας και συνθέτης Δημήτρης Βασιλάκης, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Τζαζ 2007 του BBC Radio 3. Παρουσίασε μια επιλογή από συνθέσεις του, που περιλαμβάνονται στους δίσκους Parallel Lines και Labyrinth, μαζί με νέες φωνητικές ερμηνείες γνωστών κομματιών της τζαζ και της σύγχρονης μουσικής. Τον Δημήτρη Βασιλάκη στο σαξόφωνο και τα φωνητικά συνόδευσαν ο Λίαμ Νομπλ στο πιάνο, ο Άντυ Κλάιντερτ στο μπάσο και ο Πωλ Κλάρβις στα ντραμς. Στην Αθήνα, ο Δημήτρης Βασιλάκης εμφανίστηκε στις αρχές Νοεμβρίου στο Bar Guru Bar μαζί με την διάσημη τραγουδίστρια της τζαζ Τζούλιετ Κέλλυ και, τον Οκτώβριο, στον ίδιο χώρο, σε τρίο με τον περίφημο μπασίστα Εσιέτ Οκόν Εσιέτ και τον Αλέξανδρο-Δράκο Κτιστάκη στα ντραμς. Στις προγραμματισμένες εμφανίσεις του για το έτος 2008 περιλαμβάνονται παραστάσεις στην Νέα Υόρκη και περιοδεία στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και τακτικές εμφανίσεις σε σημαντικές αίθουσες στην Αθήνα. Είναι ο πρώτος Έλληνας που εντάχθηκε στο δυναμικό της ιστορικής για την τζαζ δισκογραφικής εταιρείας Candid Records. Το άλμπουμ του με τίτλο Daedalus Project/ Labyrinth ηχογραφήθηκε στην Νέα Υόρκη και βραβεύτηκε από το BBC.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Εσθήρ Λέμη Η υπότροφος Εσθήρ Λέμη συμμετείχε στην έκθεση «Meatspace» που οργάνωσε το Εικαστικό Φεστιβάλ «Πεδίο Δράσης ΚΟΔΡΑ 2007» τον Σεπτέμβριο του 2007 στο Στρατόπεδο Κόδρα στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης. Το έργο της εικαστικού και μουσικού Εσθήρ Λέμη με τον τίτλο Egretta Alba είναι μια ηχητική κεραμεική παρτιτούρα για σεξτέτο πνευστών. Η παρτιτούρα λειτουργεί σαν «οπτικός χάρτης» της κίνησης των φθόγγων. Ο ήχος εκπέμπεται από το εσωτερικό της κατασκευής. Το μουσικό μέρος αποτελείται από «χρωματικές συστάδες», συνεχείς και γρήγορες χρωματικές μετακινήσεις, όμοιες με αυτές που κάνουν τα πουλιά όταν πετούν στον ουρανό. Αυτές οι ομαδοποιημένες κινήσεις, αναπαρίστανται στο «παζλ από πορσελάνη» με χρωματικές κηλίδες, η έκταση των οποίων αποδεικνύει και την χρονική τους διάρκεια. Σε κάθε μουσικό όργανο αντιστοιχεί και ένα συγκεκριμένο χρώμα. Την έκθεση επιμελήθηκε ο ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνος στο πλαίσιο της 1ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού.

Αιμιλία Παπαφιλίππου Στο διεθνές πρόγραμμα δημιουργικής φιλοξενίας καλλιτεχνών στο Γκάλιτσνικ της Π.Γ.Δ.Μ. συμμετείχε η υπότροφος εικαστικός Αιμιλία Παπαφιλίππου με την υποστήριξη του Yπουργείου Πολιτισμού. Το πρόγραμμα φιλοξένησε εννέα καλλιτέχνες από οκτώ χώρες επί διάστημα δέκα ημερών, για να ολοκληρωθεί με την ομαδική έκθεση «Πολιτισμικές Ταυτότητες και Πολιτισμική Παγκοσμιότητα» τον Ιούνιο του 2007 στην Εθνική Πινακοθήκη των Σκοπίων. Η Αιμιλία Παπαφιλίππου συμμετείχε με βίντεο και φωτογραφικές εκτυπώσεις υπό τον γενικό τίτλο Φάος - λέξη η οποία αναφέρεται στο φως, αλλά υποβάλλει και το χάος. Τα φωτογραφικά έργα, που φέρουν τον επιπρόσθετο τίτλο Τράπουλα Ταρώ, είναι τυπωμένα σε ανακλαστική επιφάνεια και δημιουργούν έτσι την εντύπωση του διαφεύγοντος ρευστού υδραργύρου, αφού καθρεφτίζουν το φως, το οποίο παράλληλα απεικονίζουν. Τα έργα παρουσιάστηκαν τον Δεκέμβριο του 2007 στο πλαίσιο της έκθεσης «Εικαστικό Πανόραμα ΙΙ», την οποία οργάνωσε το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Θεσσαλονίκη, με επιμελητή τον Χάρη Καμπουρίδη. Η υπότροφος συμμετείχε επίσης στο διεθνές πρόγραμμα δημιουργικής φιλοξενίας καλλιτεχνών «Uncommon Ground» της 8ης Μπιενάλε του Χάρλεχ της Ουαλίας. Τα δύο έργα που δημιούργησε εστιάζονται στο χορτάρι και στα βρύα της περιοχής. Εκτιθέμενα στο φυσικό τοπίο του Χάρλεχ, τα έργα αποσυντίθενται τελικά από τις καιρικές συνθήκες και τα υλικά τους ξαναγυρίζουν στο χώμα, από όπου προήλθαν. Η Αιμιλία Παπαφιλίππου έλαβε επίσης μέρος με το έργο Σκακιστικό Συνεχές-Χορός στην έκθεση «Εν-Καταστάσεις/In Situations», την οποία διοργάνωσε η Δημοτική Πινακοθήκη Καλαμάτας με επιμελητή τον Μεγακλή Ρογκάκο, καθώς και στην έκθεση «Τόποι» των συλλογών του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς υπό την επιμέλεια του Ντένη Ζαχαρόπουλου.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Εικαστικά Ίρις Κρητικού, Αχιλλέας Παπακώστας, Δημήτρης Ανδρεαδάκης Γενέθλιος Τόπος ήταν ο τίτλος της επετειακής έκδοσης και της ομαδικής εικαστικής έκθεσης που διοργανώθηκε τον Νοέμβριο του 2007 στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς με αφορμή την συμπλήρωση είκοσι χρόνων λειτουργίας της Αlpha Τrust, υπό την επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Ίριδας Κρητικού. Συμμετείχαν εξήντα πέντε διακεκριμένοι Έλληνες καλλιτέχνες που πραγματεύθηκαν το συγκεκριμένο θέμα με διαφορετικούς τρόπους. Μεταξύ αυτών ήταν και οι υπότροφοι εικαστικοί Δημήτρης Ανδρεαδάκης και Αχιλλέας Παπακώστας. Κάποια από τα πρωτότυπα έργα, που δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτόν, χειρίστηκαν την έννοια «γενέθλιος τόπος» κυριολεκτικά, με έμφαση στο ζήτημα της εντοπιότητας και της περιγραφικής μνήμης, ενώ άλλα την αντιμετώπισαν μεταφορικά, ως συναισθηματικό τόπο, παιδική ηλικία, τοπίο μνήμης ή δημιουργίας, πεδίο αυτογνωσίας, επανεξέταση του έσω κόσμου, επαναπροσέγγιση ενός δυνητικού προορισμού - προσωπικού ή παγκόσμιου, αρχή και κατάληξη ενός ταξιδιού. «Το ρίζωμα της ύπαρξης σε κάποιον κυριολεκτικό ή μεταφορικό γενέθλιο τόπο αποτελεί διαχρονικά από μόνο του πολύτιμο συστατικό και ανάγκη», σχολιάζει στο σχετικό κείμενο της έκδοσης η επιμελήτρια. Και συνεχίζει: «Αν, λοιπόν, στην αρχαιότητα, «η περιπλάνηση στον κόσμο απαιτεί τον Νόστο, την επιστροφή, το κλείσιμο του κύκλου», στην νεότερη εποχή, «η έξοδος στον mundus είναι άρνηση του νόστου, αέναη αναζήτηση νέων κόσμων, ρήξη του κύκλου» (Σάββας Μιχαήλ, Μορφές της περιπλάνησης, Αθήνα: εκδ. Άγρα, 2004, σελ. 49). Αν στην ομηρική Οδύσσεια η περιπέτεια σηματοδοτεί την απομάκρυνση από το Οικείο, τότε ο νόστος συνδέεται με την επιστροφή στον Οίκο, την αρχική αφετηρία, την άρση της αποξένωσης, την εκ νέου οικειοποίηση του από πάντα γνώριμου». Ο Δημήτρης Ανδρεαδάκης, επιλέγοντας την γενέθλια γη ως αφετηρία, «πραγματεύεται κυρίως την ανάγκη διαφύλαξής της, θίγοντας την οικολογική καταστροφή που ελλοχεύει», σημειώνει η Ίρις Κρητικού. Ο Αχιλλέας Παπακώστας, στο άτιτλο έργο του, προτάσσει ως μοναδικό αντίδοτο στην οριστική απώλεια του γενέθλιου τόπου την δημιουργία, την γόνιμη περιπλάνηση.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Κουκλοθέατρο Εμμανουέλα Καποκάκη Ένα εικαστικό παραμύθι με τίτλο Γοργόνα, γοργονίτσα, για παιδικό και ενήλικο κοινό, με ηθοποιούς και κούκλες, παρουσιάζει φέτος τον χειμώνα το Εικαστικό Θέατρο Κούκλας «Πράσσειν Άλογα» της Εμμανουέλας Καποκάκη. Εμπνευσμένη από το γνωστό παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, η παράσταση ανεβαίνει κάθε Κυριακή πρωί στο Θέατρο Πορεία. Η Εμμανουέλα Καποκάκη κατασκευάζει, σκηνοθετεί και εμφανίζεται στην σκηνή παίζοντας μόνη με τις κούκλες. Η μουσική σύνθεση είναι του Κώστα Μπεβεράτου, η κατασκευή κούκλας, κοστουμιού και σκηνικού της Μαρίας Μυλωνά και της Ελευθερίας Δανιηλίδη, ενώ οι φωτισμοί του Τάσου Παλαιορούτα. Στο ευφάνταστο, συνεχώς μεταβαλλόμενο σκηνικό πρωταγωνιστούν κούκλες διαφόρων μεγεθών, οι οποίες ξεχωρίζουν για την πλαστικότητα και τα έντονα χρώματά τους. Η ποιητική παράσταση έχει έντονη δράση γεμάτη μουσική, που μεταφέρει τους θεατές στον μαγικό κόσμο του παραμυθιού με ευαισθησία και χιούμορ. H Eμμανουέλα Kαποκάκη φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Θεάτρου Kούκλας στην Γαλλία με υποτροφία του Iδρύματος Ωνάση. Με την ομάδα «Πράσσειν Άλογα», την οποία η ίδια έχει ιδρύσει, έχει ανεβάσει μεταξύ άλλων τις παραστάσεις Αρλεκίνος, Λιμνοθάλασσα και Tα πέντε δάχτυλα και το φεγγάρι.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Σκηνοθεσία Έλενα Τιμπλαλέξη Στο Μουσείο Μπενάκη-Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης στο Θησείο παρουσιάστηκε σε επτά παραστάσεις, κατά το διάστημα 9 έως 18 Νοεμβρίου 2007, το έργο Αόρατες Πόλεις σε σκηνοθεσία και δραματουργική επεξεργασία της Έλενας Τιμπλαλέξη. Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Ίταλο Καλβίνο και στα Ταξίδια του Μάρκο Πόλο, το έργο παρουσίασε ένα θεατρικό ταξίδι στις πόλεις του ονείρου με σύγχρονη ποιητική φόρμα, αυτοσχεδιασμό, μουσική και χορό, έχοντας ως αφετηρία το στοιχείο της Ανατολής. Πρωταγωνίστησε η Εύα Κουκούτση. Η παράσταση παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στον Πύργο Μπαζαίου σε συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Νάξου τον περασμένο Αύγουστο και υποστηρίχθηκε από το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο της Αθήνας. Η Έλενα Τιμπλαλέξη σπούδασε Θεατρολογία στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (M.Phil.). Παρακολούθησε σεμινάρια με τους Théâtre de Complicité, Λη Μπρούερ και Τζων Ράιτ. Ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση μαθήτευσε στο πλευρό των Ridiculusmus στο Λονδίνο. Ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Θεάτρου UtopiArt, έχει σκηνοθετήσει παραστάσεις στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, στον Άδειο Χώρο του Εθνικού Θεάτρου, στο Θέατρο Αμόρε και στην Αθηναΐδα.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Διεθνές Βραβείο Ωνάση για την Ναυτιλία, το Εμπόριο και τα Χρηματοοικονομικά

Ο καθηγητής Κώστας Γραμμένος, μέλος του Δ.Σ. του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ωνάση και ιδρυτής του Κέντρου Ναυτιλίας, Εμπορίου και Χρηματοοικονομικών στην Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Κας, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, και ο πρύτανης της Σχολής, Ρίτσαρντ Γκίλλινγκουώτερ

Την θεσμοθέτηση του Διεθνούς Βραβείου Ωνάση για την Ναυτιλία, το Εμπόριο και τα Χρηματοοικονομικά ανακοίνωσε στις 7 Νοεμβρίου 2007 στο Λονδίνο ο λόρδος δήμαρχος του Σίτυ του Λονδίνου και επίτιμος πρύτανης του Πανεπιστημίου του Σίτυ, Τζων Στούταρντ, στην επίσημη δημαρχιακή κατοικία (Mansion House), ενώπιον των πρυτανικών αρχών του Πανεπιστημίου και επίλεκτων μελών του επιχειρηματικού, του εφοπλιστικού και του ακαδημαϊκού κόσμου. To Βραβείο θα απονέμεται ανά διετία σε επίλεκτο μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας, με διεθνή εμβέλεια και επιστημονική αναγνώριση, για το σύνολο του ακαδημαϊκού και ερευνητικού του έργου, και εκ περιτροπής στους τομείς της ναυτιλίας, του εμπορίου και των χρηματοοικονομικών. Στην ομιλία του, ο Τζων Στούταρντ ευχαρίστησε θερμά το Ίδρυμα Ωνάση για την γενναιόδωρη χορηγία του και εξέφρασε την πεποίθηση ότι, με τον καιρό, το Βραβείο Ωνάση θα έχει το ίδιο κύρος με το Βραβείο Νόμπελ για τα οικονομικά. «Το βραβείο αυτό», είπε ο λόρδος δήμαρχος, «θεσπίζεται για να αναγνωρίσει ακαδημαϊκά επιτεύγματα σπουδαίων πανεπιστημιακών, για τα οποία δεν έχει υπάρξει ουσιαστική διεθνής επιβράβευση». Το πρώτο Βραβείο Ωνάση, στον τομέα των χρηματοοι-

κονομικών, ορίστηκε να απονεμηθεί το φθινόπωρο του 2008, κατά την διάρκεια επίσημου δείπνου που θα δοθεί στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχείου του Λονδίνου (Guildhall). Η διαδικασία επιλογής των υποψηφιοτήτων θα ξεκινήσει στο τέλος του 2007. Το Βραβείο επιχορηγείται από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης με το ποσό των διακοσίων πενήντα χιλιάδων δολαρίων. Τα μέλη της επιτροπής απονομής του βραβείου είναι οι: Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Γεώργιος Κωνσταντινίδης, καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, Τσαρλς Γκούντχαρτ, ομότιμος καθηγητής στην Οικονομική Σχολή του Λονδίνου, Ρόμπερτ Μέρτον, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ (Βραβείο Νόμπελ στα Οικονομικά, 1997), Μάιρον Σκολς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ (Βραβείο Νόμπελ στα Οικονομικά, 1997), και Κώστας Γραμμένος, καθηγητής και ιδρυτής του Κέντρου Ναυτιλίας, Εμπορίου και Χρηματοοικονομικών στην Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Κας (Cass Business School). Στην εισήγησή του, ο Αντώνης Παπαδημητρίου υπογράμμισε ότι, σύμφωνα με την διαθήκη του Αριστοτέλη Ωνάση, ένας από τους σκοπούς του Κοινωφελούς Ιδρύματος είναι και η απονομή βραβείων σε προσωπικότητες που συνεισφέρουν στην επιστήμη. «Με την θέσπιση του Διε-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Διεθνές Βραβείο Ωνάση για την Ναυτιλία, το Εμπόριο και τα Χρηματοοικονομικά

Ο Ρίτσαρντ Γκίλλινγκουώτερ χαιρέτισε με ιδιαίτερη ικανοποίηση την θέσπιση του βραβείου

θνούς Βραβείου Ωνάση», είπε, «τιμάμε την βούληση του διαθέτη. Είναι γνωστή η σχέση του με το Λονδίνο. Θεωρήσαμε, λοιπόν, ότι το Διεθνές Κέντρο Ναυτιλίας, Εμπορίου και Χρηματοοικονομικών στο City University είναι αδιαμφισβήτητα το πιο αρμόδιο πανεπιστημιακό ίδρυμα για να υποστηρίξει την απονομή του Βραβείου Ωνάση, το οποίο φιλοδοξία μας είναι να αποκτήσει με την πάροδο του χρόνου την παγκόσμια αναγνώριση. Είμαστε υπερήφανοι και βέβαιοι ότι αυτό το βραβείο θα είναι ανάλογο της διεθνούς επιστημονικής προβολής των φορέων που σχετίζονται με αυτό». Ο καθηγητής Κώστας Γραμμένος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και εισηγητής της θέσπισης του βραβείου, είπε ότι ο Ωνάσης αποτελεί ανυπέρβλητη προσωπικότητα για την ναυτιλία, το εμπόριο και τα χρηματοοικονομικά, δηλαδή «τα αντικείμενα που ερευνούμε, διδάσκουμε και αναλύουμε επιστημονικά στο Cass Business School. Είναι για εμάς εξαιρετικά σημαντικό ότι το Βραβείο Ωνάση δίνει την δυνατότητα να αποδοθούν αναγνώριση και τιμή στους αριστείς που με τα επιτεύγματά τους προσφέρουν μέγιστες υπηρεσίες. Το Σίτυ του Λονδίνου έχει παράδοση τριακοσίων ετών στην ναυτιλία και στις επιχειρήσεις. Επομένως, είναι η καταλληλότερη στέγη για ένα βραβείο που φέρει το όνομα ενός Έλληνα, πρωτοπόρου στην ναυτιλία και στις επιχειρήσεις».

Ο λόρδος δήμαρχος του Σίτυ του Λονδίνου και επίτιμος πρύτανης του Πανεπιστημίου του Σίτυ, Τζων Στούταρντ

Το Διεθνές Κέντρο Ναυτιλίας, Εμπορίου και Χρηματοοικονομικών ιδρύθηκε τo 1983 από τον καθηγητή Κώστα Γραμμένο στην Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Κας του Πανεπιστημίου του Σίτυ, προσφέροντας τους πρώτους μεταπτυχιακούς τίτλους (M.Sc.) στους επιστημονικούς κλάδους των Ναυτιλιακών, του Εμπορίου και των Χρηματοοικονομικών. Το Κέντρο πραγματοποιεί πρωτοποριακή έρευνα στους τομείς της χρηματοδότησης της ναυτιλίας, της διαχείρισης ναυτιλιακών κινδύνων, του εμπορίου προϊόντων και των χρηματοοικονομικών. Έχει επίσης δημιουργήσει ένα βήμα για τον διεθνή διάλογο μεταξύ πανεπιστημιακών, επιχειρηματιών και πολιτικών. Από την εποχή της σύστασής του, έχουν αποφοιτήσει περισσότεροι από δύο χιλιάδες διακόσιοι φοιτητές, προερχόμενοι από ενενήντα και πλέον χώρες. Πολλοί από αυτούς κατέχουν σήμερα ηγετικές θέσεις στους τομείς του διεθνούς τραπεζικού συστήματος, της ναυτιλίας, του εμπορίου και της μεταποίησης.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Τα ομηρικά έπη στην Γερμανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες

Ο Γκετς Άργκους και η Κλαούντια Μπούρκχαρτ στην παράσταση Περί ηρώων και δακρύων

Με την παρουσίαση αποσπασμάτων της Ιλιάδας στο κτήριο όπου στεγάζεται η Συλλογή Αρχαιοτήτων στο Μόναχο, το Ίδρυμα Ωνάση εγκαινίασε τον Νοέμβριο του 2007 την προσέγγισή του με το γερμανόφωνο κοινό. Παράλληλα, το Ίδρυμα συνέχισε τον εξαιρετικά επιτυχημένο θεσμό των δραματοποιημένων αναγνώσεων της Οδύσσειας σε πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Η σκηνοθεσία των τριών παραστάσεων με τίτλο Περί ηρώων και δακρύων – Η εκδίκηση του Αχιλλέα, που είχαν την μορφή θεατρικού δρώμενου συνοδεία μουσικής, ήταν του Γκέοργκ Ρότερινγκ, τα κείμενα και η δραματουργία του Φρανκ Ράντατς και οι εγκαταστάσεις του Έντουαρντ Βίνκελχόφερ. Οι ηθοποιοί Κλαούντια Μπούρκχαρτ και Γκετς Άργκους ζωντάνεψαν επεισόδια της Ιλιάδας δίπλα στα αγγεία του 6ου αι. π.Χ. που εκτίθενται στις προθήκες της Συλλογής. Οι παραστάσεις θα επαναληφθούν στις αρχές Φεβρουαρίου του 2008 στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο. «Οι διαφορετικοί χώροι, που, σημειωτέον, δεν είναι θεατρικοί χώροι, απαιτούν ο καθένας διαφορετική προσέγγιση», εξήγησε ο σκηνοθέτης Γκέοργκ Ρότερινγκ. «Εδώ», είπε αναφερόμενος στον χώρο της Συλλογής Αρχαιοτήτων του Μονάχου, «βρισκόμαστε εν μέσω εξαιρετικών εκθεμάτων αρχαίας τέχνης και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να βρούμε μια ισορροπία με τα εκθέματα. Στον Ναό της Περγάμου, οι συνθήκες, επομένως και οι προκλήσεις, θα είναι εντελώς διαφορετικές». «Συμπληρώνουμε μια σημαντική έλλειψη που υπήρχε

στις γερμανόφωνες χώρες», σχολίασε ο Αντώνης Παπαδημητρίου. «Ξεκινούμε μια διαδικασία προσέγγισης προς το γερμανόφωνο κοινό, που το θεωρούμε πάρα πολύ σημαντικό. Ειδικά με το Μόναχο έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση, αφού εδώ, στην Συλλογή του Μονάχου, βρίσκεται ο κύλιξ του Εξηκία, που είναι και το σύμβολο του Ιδρύματος». Εξηγώντας την επιλογή παραστάσεων σε γερμανόφωνο χώρο, με Γερμανούς συντελεστές και στην γερμανική γλώσσα, ο Αντώνης Παπαδημητρίου τόνισε: «Αυτή είναι η στρατηγική του Ιδρύματος, γιατί ο ελληνικός πολιτισμός είναι πανανθρώπινο κτήμα». Εξάλλου, το προηγούμενο διάστημα συνεχίστηκε ο ιδιαίτερα επιτυχημένος κύκλος δραματοποιημένων αναγνώσεων αποσπασμάτων της Οδύσσειας σε αμερικανικές πόλεις. Τον Οκτώβριο του 2007, το θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση Νέας Υόρκης προσήλκυσε πολυπληθές και ενθουσιώδες κοινό σε σχετική εκδήλωση που διοργάνωσε στην πόλη του Νάσβιλ, στο πολιτιστικό κέντρο «Parthenon», το οποίο μάλιστα στεγάζεται σε πιστό αντίγραφο του ναού του Παρθενώνα. Η βραδιά επαναλήφθηκε στο Ινστιτούτο Τεχνών στο Σικάγο, σε συνεργασία με το Ελληνικό Μουσείο και το Ελληνικό Κέντρο της πόλης, ενώ ανάλογη εκδήλωση είχε διοργανωθεί τον Μάιο του 2007 στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Χιούστον αφήνοντας εξαιρετικές εντυπώσεις. Τις δύο εκδηλώσεις προλόγισε και σχολίασε ο καθηγητής Γκρέγκορι Ναζ, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, το οποίο τιμήθηκε το 2006 με ένα από τα Διεθνή Βραβεία Ωνάση.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Ημερίδα για την διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας σε αμερικανικά πανεπιστήμια

Το θυγατρικό Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στην Νέα Υόρκη διοργάνωσε στις 15 Σεπτεμβρίου 2007 ημερίδα για την διδασκαλία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας σε πανεπιστήμια της Βόρειας, της Κεντρικής και της Λατινικής Αμερικής. Το «παρών» έδωσαν διαπρεπείς ελληνιστές προερχόμενοι από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά, την Αργεντινή, την Χιλή, το Μεξικό και την Ελλάδα. Η σημαντική αυτή συνάντηση πραγματοποιήθηκε στους χώρους του Ωνασείου Πολιτιστικού Κέντρου, στον Ολυμπιακό Πύργο της Νέας Υόρκης, όπου έχουν φιλοξενηθεί πολυάριθμες εκπαιδευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις ήδη από την ίδρυση του Κέντρου το 1998. Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης, καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Ωνάση, προήδρευσε της ημερίδας. Τα κυριότερα θέματα που πραγματεύθηκαν οι συμμετέχοντες ήταν οι μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενες μέθοδοι διδασκαλίας της ελληνικής ως ξένης γλώσσας στα πανεπιστήμια της Αμερικής και του Καναδά, καθώς και η εισαγωγή νέων, τεχνολογικά εξελιγμένων μεθόδων, με κυρίαρχη τάση την ένταξη της χρήσης του διαδικτύου στην διδακτική καθημερινότητα. Επιπλέον, τονίστηκε η σημασία της διδασκαλίας, παράλληλα με την ελληνική γλώσσα, της ιστορίας, του πολιτισμού και της λογοτεχνίας της Ελλάδας και υπογραμμίστηκαν οι προοπτικές στενότερης συνεργασίας μεταξύ καθηγητών και πανεπιστημίων, καθώς και η σπουδαιότητα της εντονότερης παρουσίας μαθημάτων ελληνικών στα ξένα πανεπιστήμια για την εξέλιξη και την εδραίωση των προγραμμάτων Ελληνικών Σπουδών. Με την λήξη της ημερίδας, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ως προς την αναγκαιότητα της καθιέρωσης της διδασκαλίας

ελληνικών στα ξένα πανεπιστήμια διά μέσου χρηματοδοτήσεων, προγραμμάτων και πρωτοβουλιών με τους εξής στόχους: •Την συστηματική συνεργασία μεταξύ ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων, ώστε να καθιερωθούν οργανωμένες περιοδικές επισκέψεις αλλοδαπών φοιτητών στην Ελλάδα με σκοπό την παρακολούθηση εντατικών μαθημάτων ελληνικής γλώσσας και ελληνικού πολιτισμού, για την οποία θα λαμβάνουν επίσημη βαθμολογία και διαπίστευση από τα πανεπιστήμια όπου θα είναι εγγεγραμμένοι. •Την οικονομική υποστήριξη, διά μέσου υποτροφιών ή άλλων επιχορηγήσεων, φοιτητών και λεκτόρων (διδασκόντων πρώτης βαθμίδας) των οποίων, αντιστοίχως, ο κλάδος σπουδών και οι ακαδημαϊκοί στόχοι συνδέονται άμεσα με την διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. •Την περαιτέρω ένταξη των νέων τεχνολογιών στην διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα πανεπιστήμια. Προτάθηκε η δημιουργία ηλεκτρονικού κόμβου ειδικά σχεδιασμένου για την συστηματική αλλά και πρακτικότερη εκμετάλλευση των υπαρκτών ακαδημαϊκών πηγών στο πλαίσιο της διδασκαλίας της νέας ελληνικής. Ο κόμβος αυτός θα είναι προσβάσιμος μόνον από τους διδάσκοντες την νέα ελληνική και θα διευκολύνει την μεταξύ τους επικοινωνία για θέματα που σχετίζονται με τις προκλήσεις που συναντούν στην εργασία τους. Επίσης, ο κόμβος αυτός θα καθιερωθεί ως forum ανταλλαγής ιδεών, υλικού και πρακτικών λύσεων σε καθημερινά θέματα διδασκαλίας. •Την δημιουργία προγραμμάτων στα ξένα πανεπιστήμια για την επιμόρφωση και την γενικότερη εκπαίδευση, από εξειδικευμένους καθηγητές, των διδασκόντων την ελληνική γλώσσα στα ελληνικά σχολεία του εξωτερικού.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης Παρουσίαση στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση Νέας Υόρκης ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΌΠΗΣ ΧΡΗΣΤΟΦΉ

Πολυπληθές κοινό παρακολουθεί την παρουσίαση του Νέου Μουσείου Ακρόπολης μέσω διαφανειών από τον αρχιτέκτονα Μπερνάρ Τσουμί

Με τον τίτλο «Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης στην δύσκολη πορεία από τον σχεδιασμό έως την αποπεράτωση» πραγματοποιήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2007 στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο στην Νέα Υόρκη ο δεύτερος και τελευταίος κύκλος της παρουσίασης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Ο ίδιος χώρος, πριν από τέσσερα χρόνια, είχε φιλοξενήσει έκθεση με αρχιτεκτονικά σχέδια και προπλάσματα του νέου μουσείου, καθώς και εκθέματα από τις συλλογές του Μουσείου της Ακρόπολης (6 Μαρτίου – 9 Απριλίου 2003). Στην κατάμεστη αίθουσα διαλέξεων του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση, ο πρόεδρος του Οργανισμού Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, ο Γαλλοελβετός αρχιτέκτονας Μπερνάρ Τσουμί, εμπνευστής του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού του Μουσείου, καθώς και ο Χιου Ντάτον, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας η οποία ανέλαβε εξ ολοκλήρου την εγκατάσταση της γυάλινης πρόσοψης του κτηρίου, παρουσίασαν, ο καθένας από την σκοπιά του, το νέο μουσείο ― πραγματικότητα πλέον για την πόλη των Αθηνών. Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι το αποτέλεσμα της αρμονικής συνεργασίας τριών κλάδων: της Αρχαιολογίας, της Αρχιτεκτονικής και της Διακόσμησης. Η ιστορία συνενώθηκε με την τεχνολογία για την δημιουργία αυτού του τόσο σημαντικού, για τον πολιτισμό, μουσείου. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξαν οι τρεις ομιλητές, χωρίς την συμ-

βολή των οποίων δεν θα μπορούσε να ολοκληρωθεί το σπουδαίο αυτό έργο. Όπως σημείωσε κατά την παρουσίασή του ο αρχιτέκτονας Μπερνάρ Τσουμί, από αρχιτεκτονικής πλευράς το έργο παρουσίαζε δυσκολίες για τρεις λόγους: πρώτον, κτίζεται ένα οικοδόμημα που βρίσκεται σε απόσταση 300 μέτρων από τον Παρθενώνα· δεύτερον, πρέπει να υπάρχει συνεργασία με τους αρχαιολόγους, οι οποίοι, λόγω της φύσης της εργασίας τους, απαγορεύουν να πειραχθεί, πολλώ δε μάλλον να μετατοπιστεί, οτιδήποτε μέσα στον αρχαιολογικό χώρο· τρίτον, ακολουθώντας πάντοτε τις παλιές προδιαγραφές, το Μουσείο πρέπει να είναι ένα κτήριο εναρμονισμένο με τον περιβάλλοντα χώρο, πράγμα το οποίο στην Αθήνα δεν είναι καθόλου εύκολο, εφόσον πρόκειται για πόλη με ιστορία αιώνων. Ο καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής αναφέρθηκε στην επιτυχή ολοκλήρωση του έργου και στο γεγονός ότι αυτό δημιούργησε μια νέα αρχαιολογική πραγματικότητα για την Ελλάδα. Προσφέρονται πλέον νέες δυνατότητες για να παρουσιαστούν με σωστό τρόπο οι διάφορες φάσεις της ιστορίας της Ακρόπολης, αλλά και να δοθεί περισσότερη προσοχή στο θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Ο καθηγητής ευχαρίστησε ιδιαίτερα την Ομογένεια για την εξαρχής στήριξη όλης αυτής της προσπάθειας, καθώς και για το γεγονός ότι η Ομογένεια αποτελεί πάντοτε θερμό υποστηρικτή της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης Παρουσίαση στο θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση Νέας Υόρκης ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΌΠΗΣ ΧΡΗΣΤΟΦΉ

Αεροφωτογραφία του Μουσείου και άποψη του εξωτερικού χώρου

Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης βρίσκεται στην βάση του Ιερού Βράχου, παρέχοντας άμεση θέα προς αυτόν. Η λιτότητα της φόρμας, η καθαρότητα των γεωμετρικών όγκων και η διαφάνεια των υλικών συνθέτουν ένα μουσείο σύγχρονο, το οποίο καλύπτει 14.000 τ.μ. Είναι ένα τριώροφο κτήριο γυάλινης κατασκευής εμβαδού 23.000 τ.μ., το οποίο στηρίζεται πάνω σε κολώνες. Το ισόγειο, με θέα, διά μέσου των γυάλινων δαπέδων, προς τον χώρο ανασκαφής των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες ανέγερσης του κτηρίου, περιλαμβάνει χώρους περιοδικών εκθέσεων και εγκαταστάσεις υποστήριξης. Ο μεσαίος όροφος, μια μεγάλη τραπεζοειδής αίθουσα, θα στεγάζει τα μόνιμα εκθέματα από την Αρχαϊκή περίοδο μέχρι την εποχή της Ρωμαϊκής Aυτοκρατορίας. Επίσης, θα περιλαμβάνει αίθουσα πολυμέσων και εστιατόριο με θέα την Ακρόπολη. Τέλος, ο τελευταίος όροφος θα στεγάζει την εντυπωσιακή Αίθουσα του Παρθενώνα: κορυφαία ανάμεσα στις αίθουσες του κτηρίου, έχει φυσικό φωτισμό, εμβαδόν 3.200 τ.μ. και δημιουργεί την εντύπωση πως μεταφέρει τον επισκέπτη επάνω στον Ιερό Βράχο. Εδώ θα παρουσιαστούν τα γλυπτά του Φειδία και των μαθητών του, σε πλήρη αντιστοιχία προς το μνημείο και με βάση τα σημεία του ορίζοντα, δίνοντας στον επισκέπτη την αίσθηση ότι βρίσκεται εντός του ναού. Το Νέο Μουσείο, διεθνές μουσειολογικό πρότυπο, αντάξιο των σπουδαίων έργων τέχνης που θα στεγάσει, θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2009. Η Αίθουσα του Παρθενώνα θα ανοίξει πρώτη κατά τις αρχές του 2008, ακολουθούμενη από την σταδιακή λειτουργία των υπόλοιπων εκθεσιακών χώρων.

Aπό αριστερά, οι αρχιτέκτονες Χιου Ντάτον και Μπερνάρ Τσουμί με τον καθηγητή Δημήτρη Παντερμαλή

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Έκθεση έργων του Τζόρτζιο ντε Κίρικο στην Νέα Υόρκη

Αρχαία Άλογα (1969), στιλβωμένος μπρούντζος, 36,5 x 23 x 32 εκ.

Τον στοχασμό του Tζόρτζιο Ντε Κίρικο γύρω από τις έννοιες της ελληνικής παράδοσης, της ιστορίας, της φιλοσοφίας και της αισθητικής αποτυπώνει η έκθεση «O Tζόρτζιο Ντε Κίρικο και η Ελλάδα: Ταξίδι μέσα από την μνήμη», η οποία εγκαινιάστηκε στις 31 Οκτωβρίου 2007 στo Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο στην Νέα Υόρκη. Εκτίθενται τριάντα πέντε πολύτιμα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, όπως οι ελαιογραφίες Άποψη της Αθήνας (1970), Ο ζωγράφος (1958), Ο ποιητής και ο ζωγράφος (1975), Ο ζωγράφος αλόγων (1974), Ο αστρολόγος (1970), Αρμονία της μοναξιάς (1976), Οι Αρχαιολόγοι (1968), Ο άσωτος υιός (1973), Το χέρι του Θεού και οι εννέα Μούσες (1975), Άφιξη σε άλλον τόπο (1951) και τα γλυπτά σε χαλκό Ορφέας (1970) και Οι Αρχαιολόγοι (Ορέστης και Πυλάδης) (1966), που αποκαλύπτουν το καλλιτεχνικό στίγμα του κορυφαίου αυτού δημιουργού του εικοστού αιώνα. Παράλληλα, εκτίθενται αντιπροσωπευτικά σχέδια γνωστών του έργων, καθώς και μια σειρά χαρακτικών από την καλλιτεχνική έκδοση Μυθολογία του Ζαν Κοκτώ. Ο Tζόρτζιο Ντε Κίρικο, γεννημένος στον Βόλο το 1888, σπούδασε αρχικά στο Πολυτεχνείο της Αθήνας, με δασκάλους τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους Γ. Ιακωβίδη, Γ. Ροϊλό και Κ. Βολανάκη. Πίστευε ότι η τέχνη πρέπει να είναι μια διαρκής αναζήτηση. Οξυδερκής, προφητικός και ανατρεπτικός, κέρδισε την θέση του ανάμεσα στους κορυφαίους εκφραστές της τέχνης του εικοστού αιώνα.

Οι Αρχαιολόγοι (1968), λάδι σε μουσαμά, 84,5 x 64,5 εκ.

Με το αινιγματικό του σύμπαν όρισε μιαν άλλη, ιδεατή πραγματικότητα, πέρα από τα φαινόμενα, αγγίζοντας την αλήθεια του ορατού και μορφοποιώντας το όραμά του κατά τρόπο μοναδικό. Η εξοικείωση του Tζόρτζιο Ντε Κίρικο με την Αρχαία Ελλάδα, όπως και με την κλασική ιταλική τέχνη, έρχεται να υποστηρίξει σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη του εικονογραφικού του σύμπαντος. «Ο μύθος στο έργο του συναντά την σύγχρονη εποχή, καθώς ο καλλιτέχνης επιχειρεί να γεφυρώσει τον χρόνο με την ιστορία», επισημαίνει ο επιμελητής της έκθεσης Τάκης Μαυρωτάς. «Ο ψυχικός και ο πνευματικός του κόσμος, άρρηκτα συμπαγής, φανερώνει αυτή την ελάχιστη απόσταση ανάμεσα στην πράξη και το όραμά του. Η μυστηριώδης τέχνη της μεταφυσικής του περιόδου έδωσε την θέση της στις κλασικές ζωγραφικές του κατακτήσεις, επιδιώκοντας συνειδητά την συμφιλίωση με την παράδοση, την ιστορία, τον μύθο και το αέναο γίγνεσθαι. […] Το μυστήριο και το όνειρο είναι οι έννοιες-κλειδιά της σημειογραφίας και του μεταφυσικού του συμβολισμού, αφού η οραματική του διάθεση βυθίζεται στην διαίσθηση του μυστηρίου, για να αποκαλύψει έναν άλλο κόσμο εικόνων, σαν να επιδιώκει να προσδώσει στον χώρο του τον ρυθμό του σύμπαντος. Η τέχνη του δεν στοχεύει απλώς στην αναπαραγωγή ορατών στοιχείων, αλλά μεταφέρει αισθητά γεγονότα από την ανυπαρξία στην ύπαρξη». «Ο Ντε Κίρικο», συνεχίζει ο επιμελητής, «ένας από τους

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Έκθεση έργων του Τζόρτζιο ντε Κίρικο στην Νέα Υόρκη

Ο στοχασμός του Ερμή (1973), λάδι σε μουσαμά, 65 x 50 εκ.

μεγάλους αιρετικούς του εικοστού αιώνα, με έντονες ελληνικές αισθητικές αναζητήσεις και μνήμες, αντιμετώπισε την τέχνη ως μορφή καινοτομικών εμπειριών, ως πεδίο ενός ατέρμονου στοχασμού με θέσεις και συγκρούσεις. Η μεταφυσική του ζωγραφική (1911-1918) αναντίρρητα επηρέασε την εξέλιξη πολλών καλλιτεχνικών κινημάτων, όπως είναι ο σουρεαλισμός, οι Valori Plastici, το Novecento. H νεομπαρόκ ζωγραφική του, στην συνέχεια, με την επιστροφή στην παράδοση, δίχασε τον κόσμο του πνεύματος προκαλώντας έντονες επικρίσεις...» Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τζόρτζιο και Ίζα Ντε Κίρικο της Ρώμης και τον Πολυχώρο Πολιτισμού «Αθηναΐς», ο οποίος πρόσφατα παρουσίασε τα έργα του καλλιτέχνη για πρώτη φορά στην Αθήνα. Η διοργάνωσή της, με τους προβληματισμούς που αναπτύσσει σχετικά με την ελληνικότητα, εντάσσεται στους σκοπούς του Ιδρύματος Ωνάση, το οποίο επιδιώκει την ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από τις οικουμενικές αξίες του ελληνικού πολιτισμού.

Από αριστερά, ο Νάσος Κοκκινέας (πρόεδρος της «Αθηναΐδος»), ο εκτελεστικό διευθυντής του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση, Λουκάς Τσίλας, η Ελένη Παπαδημητρίου, ο καθηγητής Πάολο Πικότσα (πρόεδρος του Ιδρύματος Ντε Κίρικο), ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, η Μαριλένα Μαμιδάκη-Κοκκινέα και ο Αντόνιο Πορτσέλλα (διευθυντής του Ιδρύματος Ντε Κίρικο)

Ο Αντώνης Παπαδημητρίου ξεναγεί στον χώρο της έκθεσης τους επισήμους, μεταξύ των οποίων και τον αρχιεπίσκοπο Αμερικής Δημήτριο

Η έκθεση «O Tζόρτζιο Ντε Κίρικο και η Ελλάδα: Tαξίδι μέσα από την μνήμη» θα διαρκέσει έως τις 6 Ιανουαρίου 2008.

Ο Αντώνης Παπαδημητρίου, ο καθηγητής Πάολο Πικότσα, ο Αντόνιο Πορτσέλλα και ο αντιπρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Γιάννης Ιωαννίδης

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Κλασικές μνήμες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Θόδωρος Παπαδημητρίου, Επιτάφιος II (1964), ορείχαλκος, 83 x Νίκος Νικολάου, Αρμένισσα (1948), τέμπερα σε 65 x 83 εκ., Εθνική Πινακοθήκη και Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου χαρτί, 70 x 50 εκ., Ιδιωτική συλλογή

H ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗΣ «ΚΛΑΣΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ», Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΜΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΧΟΡΗΓΙΑ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΩΝΑΣΗ ΚΑΙ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΙΓΙΔΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΣΤΟ CAPITAL MUSEUM ΤΟΥ ΠΕΚΙΝΟΥ, ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΚΑΙ ΠΙΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΚΙΝΕΖΙΚΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ, ΕΓΚΑΙΝΙΑΣΕ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΕΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ ΕΝΟΨΕΙ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΤΟΥ 2008. Η έκθεση έκλεισε τον κύκλο της έπειτα από έναν μήνα παρουσίας, αφού συγκέντρωσε τα θετικά σχόλια του καλλιτεχνικού και του διπλωματικού κόσμου και δέχθηκε πάνω από είκοσι χιλιάδες επισκέπτες. Στην συνέχεια, ταξίδεψε πίσω στην Ελλάδα, στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, όπου, εμπλουτισμένη, εγκαινιάστηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2007 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια. Την επιμελήθηκε η διευθύντρια Συλλογών και Μουσειολογικού Προγραμματισμού της Εθνικής Πινακοθήκης, δρ Όλγα Μεντζαφού-Πολύζου. Παρουσιάστηκαν εξήντα τρία έργα σύγχρονης ελληνικής τέχνης, τα οποία προέρχονται από την Εθνική Πινακοθήκη και από συλλογές ιδιωτών, μουσείων και ιδρυμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι με την ίδια έκθεση είχε εγκαινιαστεί η λειτουργία του Πολιτιστικού Κέντρου του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στην Νέα Υόρκη τον Οκτώβριο του 2000.

Τα εγκαίνια της έκθεσης στην κινεζική πρωτεύουσα τέλεσε ο υπουργός Πολιτισμού Μιχαήλ Λιάπης, παρουσία του πρέσβη της Ελλάδας στην Κίνα, Μιχαήλ Καμπάνη, του προέδρου του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνη Παπαδημητρίου, καθώς και της διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα. Στην λαμπρή τελετή παρευρέθησαν ο υπουργός Πολιτισμού της Κίνας, ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού της Κίνας, ο πρόεδρος και ο γενικός διευθυντής του Capital Museum, αλλά και πολλοί ακόμη Κινέζοι επίσημοι, οι οποίοι μίλησαν με τα θερμότερα λόγια για την έκθεση και δήλωσαν ότι προσβλέπουν σε περαιτέρω συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση στον πολιτιστικό τομέα. Οι αίθουσες του Μουσείου, ένας ιδανικός χώρος τριών χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, ήταν κατάμεστες κατά τον ένα μήνα που διήρκεσε η έκθεση, η διοργάνωση της οποίας χαρακτηρίστηκε υποδειγματική. «Η έκθεση προσφέρει μια διαισθητική απάντηση στο πρόβλημα της προσέγγισης από την Ελλάδα του πολιτισμού της Κίνας, ενός πολιτισμού εξίσου -εάν όχι περισσότερο- αρχαίου, τόσο κοντινού, αλλά και τόσο μακρινού», είπε στην ομιλία του ο Αντώνης Παπαδημητρίου. «Οι πίνακες που παρουσιάστηκαν, επίλεκτων, θα έλεγα ‘‘κλασικών’’, σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων, κοιτάζουν ταυτόχρονα μπροστά στο μέλλον και πίσω στο παρελθόν. Η φαινομενική απλότητα της προσέγγισης των δύο χρονικά ακραίων ορίων της έμπνευσής τους […] δί-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Κλασικές μνήμες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Γιάννης Μόραλης, Επιτύμβια σύνθεση (1958), αυγό και λάδι σε χάρντμπορντ, 107 x 78 εκ., Εθνική Πινακοθήκη και Mουσείο Aλεξάνδρου Σούτζου

Γιώργος Λαζόγκας, Νίκη (1992), ακρυλικό, 142 x 142 εκ., Συλλογή Θόδωρου ΒενετσάνουΡοδίων

νει στον σύγχρονο άνθρωπο, αυτόν που έχει ζήσει την παγκοσμιοποίηση, που έχει εκτεθεί σε όλες τις αλληλοσυγκρουόμενες και αντιφατικές ροπές που διακρίνουν την εποχή μας, ένα σταθερό σημείο αναφοράς. Όπως ο Παρθενώνας μέσα στην ιδανική μορφή του μένει σταθερός, κοιτάζοντας τους αιώνες να παρέρχονται», κατέληξε ο πρόεδρος του Ιδρύματος, «έτσι και ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός παραμένει σταθερός και τηρεί τους κανόνες με τους οποίους κρίνεται το σήμερα, θυμίζοντας το θαύμα της Δημοκρατίας και ότι η μεγάλη Τέχνη απαιτεί ελεύθερους ανθρώπους». «Η έκθεση ‘‘Κλασικές μνήμες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη’’», ανέφερε ο υπουργός Πολιτισμού εγκαινιάζοντας την έκθεση, «έδωσε την ευκαιρία στους Κινέζους φίλους της Ελλάδας να γνωρίσουν μερικούς από τους εξοχότερους Έλληνες δημιουργούς του 20ού αιώνα. […] Το χρυσοφόρο κοίτασμα της αρχαίας τέχνης αποτέλεσε μια πρόκληση για τους νεότερους Έλληνες καλλιτέχνες. Μια πρόκληση που τους γοήτευε και ταυτόχρονα τους απωθούσε και τους φόβιζε. […] Είναι λοιπόν ενδιαφέρον να δούμε πότε οι νεότεροι Έλληνες καλλιτέχνες ξεπέρασαν τους δισταγμούς τους και άρχισαν να διαλέγονται με τον κλασικό κόσμο, τους γοητευτικούς μύθους του και τις μορφές του, και πώς έφθασε η εικόνα τους στα έργα τους μέσα από την διάθλαση της μοντέρνας ευαισθησίας. Η έκθεση αυτή», κατέληξε ο Μιχάλης Λιάπης, «επιχείρησε να δώσει απάντηση σε αυτή την απορία. Και

Παναγιώτης Τέτσης, Μπαλκόνια (λεπτομέρεια) (1960-1961), λάδι σε μουσαμά, 161 x 80 εκ., Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου

είναι μια απάντηση γεμάτη αποκαλύψεις και εκπλήξεις». «Ευτυχή συγκυρία» χαρακτήρισε η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα το γεγονός ότι οι δύο διαδοχικές Ολυμπιάδες -της Αθήνας το 2004 και του Πεκίνου το 2008- δημιουργούν μια πνευματική γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο αρχαιότερους και υψηλότερους πολιτισμούς του κόσμου, της Κίνας και της Ελλάδας. Η έκθεση απαντά στο ερώτημα πώς οι νεότεροι Έλληνες δημιουργοί εμπνεύστηκαν από αυτόν τον απέραντο πλούτο, σύμφωνα με το πνεύμα της μοντέρνας τέχνης και τις προσωπικές τους αναζητήσεις. «Η συνομιλία της νεότερης ελληνικής τέχνης με την Κλασική Αρχαιότητα δεν υπήρξε ούτε απλή ούτε αυτονόητη», εξήγησε στην ομιλία της. Η συνεχής συμβίωση με τα ερείπια της Αρχαιότητας και η επιβίωση στοιχείων του κλασικού κόσμου έως τους νεότερους χρόνους μέσω της παράδοσης λειτουργούσαν ως βάση διαλόγου των καλλιτεχνών με την Αρχαιότητα αλλά και ως πηγή εντάσεων. Όπως επεσήμανε στην συνέχεια η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, η δημιουργία του ελεύθερου ελληνικού κράτους, το 1830, έθεσε σε νέες βάσεις τον διάλογο των Ελλήνων με την κλασική κληρονομιά τους. Ο νεοκλασικισμός ήταν το κυρίαρχο ύφος στην Ευρώπη, ενώ ο ρομαντισμός πυροδότησε ένα νέο πάθος για την Ελλάδα, την Αρχαία και την Νέα. «Παρά τις ευνοϊκές ιστορικές συγκυρίες, ο Ακαδημαϊσμός της Σχολής του Μονάχου, που κυριάρχησε στην ζωγραφική του 19ου αιώνα, στην Ελλάδα, δεν

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Κλασικές μνήμες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Οι Κινέζοι επισκέπτες γνώρισαν από κοντά τα έργα των κορυφαίων Ελλήνων καλλιτε- Στιγμιότυπο από τα εγκαίνια της έκθεσης τον Δεκέμβριο στην Εθνική Πινακοθήκη. Διχνών, όπως το Άρμα (1969) του Χρήστου Καπράλου ακρίνονται ο υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα και ο π ρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου.

διέθετε τις προϋποθέσεις για έναν ουσιαστικό διάλογο με την Αρχαιότητα. Θα πρέπει να περιμένουμε το τέλος του 19ου αιώνα για να συναντήσουμε στην ώριμη, την συμβολιστική φάση της ζωγραφικής του Νικόλαου Γύζη, μια γεμάτη ένταση αναβίωση του πνεύματος και της μορφής της αρχαίας τέχνης. »Η ώρα της Αρχαιότητας έμελλε να φτάσει στην Ελλάδα την περίοδο του Μεσοπολέμου, ακολουθώντας μια πανευρωπαϊκή στροφή της τέχνης προς την παράδοση. Οι ίδιοι οι ρηξικέλευθοι επαναστάτες, με προεξάρχοντα τον Πάμπλο Πικάσο, στρέφονται προς την Κλασική Αρχαιότητα τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. […] Ενθαρρυμένοι από αυτή την ευρωπαϊκή στροφή της τέχνης, οι Έλληνες καλλιτέχνες θα επανασυνδεθούν με την προγονική τους κληρονομιά». Στο έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη (1878-1967) «ανιχνεύουμε μια αλχημική κράση αρχαίων και βυζαντινών πηγών». Ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994), επιστρέφοντας στην Ελλάδα από το Παρίσι, «δημιουργεί έναν ηλιοτροπικό, μεσογειακό, πάμφωτο κυβισμό που μπορεί να ξεδιπλώσει πάνω στην ζωγραφική επιφάνεια τους μελωδικούς ρυθμούς της αρχιτεκτονικής των ελληνικών νησιών ή να ενσωματώσει μέσα στις ξερολιθιές τα παγανιστικά πνεύματα της αρχαίας μυθολογίας». Στο έργο του Εγγονόπουλου (1907-1985) «συνυπάρ-

χουν και συνοικούν -σουρεαλιστική αδεία- θεοί και ήρωες της Αρχαιότητας με βυζαντινούς αγίους και με θρυλικούς ήρωες της νεότερης ιστορίας μας». Ο Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989) «μετεωρίστηκε ανάμεσα σε δύο παραδόσεις: την ανατολική, την βυζαντινή, και την δυτική, την αναγεννησιακή. Η θεματογραφία του, όπου πρωταγωνιστούν οι ωραίοι έφηβοι και το ανδρικό γυμνό, απαλλαγμένο από την χριστιανική ενοχή, συναντά αυθόρμητα το αρχαίο παγανιστικό πνεύμα». Οι προσωπογραφίες του Γιάννη Μόραλη (1918- ), κατά τα χρόνια της Κατοχής και την πρώτη μεταπολεμική περίοδο, «ζωγραφισμένες με τέλεια τεχνική και με λανθάνουσες γεωμετρικές σχηματοποιήσεις […] ασκούν στον θεατή την ίδια υπνωτιστική μαγγανεία με τα νεκρικά προσωπεία του Φαγιούμ. Στην δεκαετία του ’50, ο λανθάνων κλασικισμός του θα κυριαρχήσει σε ένα ύφος που αντλεί την έμπνευσή του από τις αρχαίες επιτύμβιες στήλες και τις τοιχογραφίες της Πομπηίας». Από τις αρχαίες τοιχογραφίες, τα φαγιούμ και την αγγειογραφία εμπνέεται και ο Νίκος Νικολάου (1909-1986), ενώ «κληρονόμος και συνεχιστής της Γενιάς του Τριάντα, ο Αλέκος Φασιανός (1935- ) δημιουργεί τους δικούς του μορφικούς κώδικες για να εκφράσει τις ιδεολογικές εμμονές των προκατόχων του: ελληνοκεντρισμός, ενσωμάτωση των διδαγμάτων της μοντέρνας τέχνης, μνημείωση της λαϊκής καθημερινότητας».

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Κλασικές μνήμες στην σύγχρονη ελληνική τέχνη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Αντώνης Παπαδημητρίου, η Φάνη Πάλλη-Πετραλιά, ο Μιχάλης Λιάπης και η Μαρίνα Ο Αντώνης Παπαδημητρίου κατά την ομιλία του στα εγκαίνια της έκθεσης στο Πεκίνο Λαμπράκη-Πλάκα

Ο Δημήτρης Μυταράς (1934- ) και ο Χρήστος Καράς (1930- ) εντάσσουν εικόνες αρχαίων αγαλμάτων στις συνθέσεις τους. Ο Σωτήρης Σόρογκας (1936- ) «καταφεύγει στην Αρχαιότητα για να τονίσει τα υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει η ζωγραφική του» και ο Πάρις Πρέκας «εμπνέεται τόσο από τα σχηματοποιημένα άλογα της αρχαϊκής τέχνης όσο και από τον ελεύθερο καλπασμό των αλόγων της παναθηναϊκής πομπής στην ζωοφόρο του Παρθενώνα». Ο Γιώργος Λαζόγκας (1945- ) «εμπνεύστηκε μια σειρά από πίνακες από την ταραγμένη πτυχολογία της Νίκης της Σαμοθράκης». Ο Σαράντης Καραβούζης (1938- ), στην «μεταφυσική ζωγραφική του», χρησιμοποίησε τους κώδικες του Τζόρτζιο ντε Κίρικο με τελείως προσωπικό τρόπο. Ο Αχιλλέας Δρούγκας (1940- ) «κρυστάλλωσε τις διαυγείς εικόνες του μέσα στο κλίμα του υπερρεαλισμού», συμμετέχοντας στην έκθεση με το έργο Ολυμπιακό Πνεύμα. Στο έργο του Τάσου Χριστάκη (1949- ) το οποίο παρουσιάστηκε στην έκθεση, «ένα άθυρο νεοκλασικό κτίσμα, ανάμεσα σε οίκο και μαυσωλείο, φωτισμένο από ένα αθέατο φεγγάρι, παραπέμπει σε μια νεκρή Αρχαιότητα». Η Αρχαιότητα αντιπροσωπεύεται από τα κιονόκρανα τριών ρυθμών στην μεταμοντέρνα κατασκευή του Παναγιώτη Τανιμανίδη (1957- ). Όπως εξήγησε στην ομιλία της η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, η ελληνική γλυπτική αντιπροσωπεύθηκε στην έκθεση από λίγους καλλιτέχνες, λόγω των δυσκολιών στην

μεταφορά και του περιορισμένου χώρου. Παρουσιάστηκαν τα έργα του Χρήστου Καπράλου (1909-1993) Άρμα και Κένταυρος, ο ορειχάλκινος Επιτάφιος ΙΙ του γλύπτη Θόδωρου (Παπαδημητρίου) (1931- ), ο Κούρος και η Καθιστή μορφή του Ιωάννη Αβραμίδη (1922- ), το τρίπτυχο Αίνιγμα του Παρράσιου του Χρήστου Μποκόρου (1956- ) και ο αναπαυόμενος Απόλλων του Άγγελου Παπαδημητρίου (1952- ). «Η γειτνίαση των αριστουργημάτων της Κλασικής Αρχαιότητας με τα έργα των νεότερων Ελλήνων καλλιτεχνών συνιστά ριψοκίνδυνη πρόκληση. Ο επισκέπτης θα κρίνει αν οι μακρινοί απόγονοι του Φειδία αντέχουν το βάρος και την ευθύνη αυτής της κληρονομιάς. Εμείς το πιστεύουμε», κατέληξε η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη θα διαρκέσει έως τις 18 Φεβρουαρίου 2008.

Άποψη της κεντρικής εισόδου της έκθεσης

Συνέντευξη

Βόλφγκανγκ Κέτερλε Το Νόμπελ ήταν μόνον η αρχή ΑΠΌ ΤΗΝ ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΔΡΑ ΑΝΤΡΈΑ ΜΈΡΣΙΝ, ΜΕΤΑΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΌ ΕΡΕΥΝΗΤΉ ΣΤΟ Μ.Ι.Τ.

Ο καθηγητής Κέτερλε με τον Δημήτρη Νανόπουλο και τον Αντώνη Παπαδημητρίου μετά την διάλεξή του το περασμένο καλοκαίρι στο Ίδρυμα Ωνάση

Ο καθηγητής του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασσαχουσέτης (Μ.Ι.Τ.) Βόλφγκανγκ Κέτερλε τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Φυσικής το 2001 για την πειραματική επιβεβαίωση της ύπαρξης μιας καινούργιας μορφής ύλης, την οποία είχαν προβλέψει ο Σατιέντρα Ναθ Μπόζε και ο Άλμπερτ Αϊνστάιν το 1925. Το λεγόμενο «συμπύκνωμα Μπόζε-Αϊνστάιν» αποτελείται από μεγάλο αριθμό μποζονίων (σωματίων με ακέραιο «σπιν») τα οποία, όταν ψυχθούν σε θερμοκρασίες της τάξης των εκατό νανοκέλβιν (συγκεκριμένα, 170 δισεκατομμυριοστά του ενός βαθμού Κελσίου πάνω από το απόλυτο μηδέν), συμπεριφέρονται σαν ένα «τεράστιο» κβαντικό αντικείμενο, δημιουργώντας τα περίεργα φαινόμενα της Κβαντικής Φυσικής από το ατομικό επίπεδο στο εύκολα παρατηρήσιμο μακροσκοπικό. Μία από τις πιο αξιοπερίεργες ιδιότητες αυτών των μακροσκοπικών κβαντικών συστημάτων είναι η υπερρευστότητα (superfluidity), κατά την οποία υπέρψυχρα υγρά, όπως για παράδειγμα το Ήλιο-4 ή και το (φερμιονικό) Ήλιο-3, ρέουν χωρίς καμία τριβή με τα τοιχώματα του δοχείου τους. Η μελέτη τους ρίχνει φως στην υπεραγωγιμότητα, κατά την οποία τα ηλεκτρόνια υπεραγωγών σε χαμηλές θερμοκρασίες ρέουν χωρίς καμία ηλεκτρική αντίσταση. Η έρευνα του καθηγητή Κέτερλε στρέφεται τώρα σε νέες κατευθύνσεις, όπως είναι η κατανόηση της υπεραγωγιμότητας σε χαμηλές θερμοκρασίες μέσω των -θεωρητικών προς το παρόν- «κυμάτων-D». (Τα «κύματα-D» απαγορεύουν την

κίνηση σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις της κρυσταλλικής δομής του υπεραγωγού και φαίνεται να περιγράφουν σωστά την κυματοσυνάρτηση ηλεκτρονικών ζευγών που επιφέρουν την ιδιότητα της υπεραγωγιμότητας.) Οι φυσικοί ελπίζουν ότι η θεωρητική κατανόηση και η πειραματική παρατήρηση της συμπεριφοράς σωματίων σε φάσεις υπερρευστότητας και υπεραγωγιμότητας σε χαμηλές θερμοκρασίες θα οδηγήσουν κάποια μέρα στην διαμόρφωση υλικών τα οποία θα διαθέτουν αυτές τις χρήσιμες ιδιότητες και σε θερμοκρασίες δωματίου. Αυτό θα αποτελούσε πραγματική επανάσταση στην Φυσική και θα οδηγούσε σε πλήθος πρακτικών εφαρμογών. Ο καθηγητής Κέτερλε ήταν ο κεντρικός ομιλητής των Σεμιναριακών Διαλέξεων Ωνάση Φυσικής το περασμένο καλοκαίρι στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας της Κρήτης. Για την συνεχιζόμενη έρευνά του στα αχαρτογράφητα μονοπάτια της Φυσικής έδωσε πρόσφατα συνέντευξη στο περιοδικό ΑΩ από το εργαστήριό του στο Μ.Ι.Τ. Κύριε Κέτερλε, υπάρχει επιστημονική ζωή έπειτα από ένα βραβείο Νόμπελ; Δηλαδή, το περίφημο πείραμα για το οποίο κερδίσατε την ύψιστη διάκριση μπορεί να εξελιχθεί περαιτέρω ή το ζήτημα είναι «λήξαν» και έχετε πλέον στραφεί σε κάτι διαφορετικό; Στην δική μου περίπτωση, η απάντηση είναι απολύτως σαφής. Το «συμπύκνωμα Μπόζε-Αϊνστάιν», για το οποίο μας δόθηκε το βραβείο, ήταν μόνον η αρχή. Έχουμε αναπτύξει τεχνικές για να ψύχουμε άτομα σε θερμοκρασίες νανοκέλβιν,

Συνέντευξη

Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν.

Τρεις φάσεις δημιουργίας του συμπυκνώματος Μπόζε-Αϊνστάιν, καθώς ψύχεται από τα 400 στα 50 νανοκέλβιν, με τεχνητό χρωματισμό. Το λευκό χρώμα υποδηλώνει την μεγαλύτερη πυκνότητα του νέφους ατόμων

τις χαμηλότερες θερμοκρασίες που έχουν ποτέ επιτευχθεί με τέτοια συστήματα, πράγμα που άνοιξε πλέον τον δρόμο για την ψύξη και άλλων υλικών σε χαμηλές θερμοκρασίες, καθώς και για την ανακάλυψη νέων μορφών ύλης. Αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την ραγδαία ανάπτυξη της έρευνας στον συγκεκριμένο τομέα. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει να αναπτύσσονται νέα εντυπωσιακά συστήματα, όπως υπέρψυχρα φερμιόνια και πολλά άλλα. Ποιος υπήρξε ο πιο καθοριστικός παράγοντας στο έργο σας: η έμπνευση, η δουλειά ή η τύχη; Και τα τρία μαζί! Πιστεύω ότι, για να επιτύχει κανείς πραγματικά, θα πρέπει να διαθέτει και τους τρεις παράγοντες: δεν μπορείς να προχωρήσεις χωρίς δουλειά, αλλά χρειάζεσαι και έμπνευση και δημιουργικότητα. Εάν δεν είσαι προικισμένος, ακόμη και η σκληρότερη εργασία δεν θα σε οδηγήσει σε σημαντικές επιτυχίες. Υπάρχει όμως και ο παράγοντας της τύχης. Πρέπει να βρίσκεσαι στο σωστό σημείο την κατάλληλη στιγμή. Είχα την τύχη να ασχολούμαι με έναν τομέα όπου υπήρχε ακόμη περιθώριο για μια μεγάλη ανακάλυψη και, όταν αυτή συνέβη, βρισκόμουν στο επίκεντρο. Η επιστημονική σας εργασία έχει πιθανές πρακτικές εφαρμογές; Με την θεμελιώδη έρευνά μας για τα υπέρψυχρα άτομα διευρύνουμε την κατανόησή μας για την Φύση και για την Ύλη, και ειδικότερα σήμερα για την φύση της υπερρευστότητας. Όσον αφορά τις πιθανές εφαρμογές, ελπίζουμε ότι, παρέ-

O Ινδός επιστήμονας Σατιέντρα Ναθ Μπόζε

χοντας γνώσεις σχετικά με την φυσική των υπέρψυχρων θερμοκρασιών και των αερίων υπερχαμηλής πυκνότητας, κάποιος μελλοντικός επιστήμονας υλικών θα μπορέσει να σχεδιάσει υλικά τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στον «πραγματικό κόσμο» των υψηλότερων θερμοκρασιών και πυκνοτήτων, και τα οποία θα διαθέτουν ορισμένες από τις ιδιότητες που εμείς προσδιορίσαμε. Ποιο θα μπορούσε να είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα στον τομέα σας μακροπρόθεσμα; Το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσον είναι δυνατόν να επιτύχουμε υπεραγωγιμότητα σε θερμοκρασία δωματίου. Εάν βρεθεί ένας υπεραγωγός που να λειτουργεί σε θερμοκρασία δωματίου, τότε θα υπάρξει επαναστατική πρόοδος στην τεχνολογία, αλλά ακόμη και στην κοινωνία, διότι οι υπεραγώγιμοι υπολογιστές (superconducting computers) θα μπορέσουν να ανεβάσουν την λειτουργία τους στο επόμενο επίπεδο. Με την μεταφορά ενέργειας μέσω υπεραγωγών αποφεύγονται οι τεράστιες απώλειες ενέργειας του δικτύου. Επομένως, οι υπεραγωγοί υψηλής θερμοκρασίας θα αποτελέσουν επαναστατική τεχνολογία. Αυτή την στιγμή, ωστόσο, δεν γνωρίζουμε εάν κάτι τέτοιο είναι εφικτό, καθώς όλοι οι υπεραγωγοί σήμερα λειτουργούν σε κρυογονικές θερμοκρασίες. Υπάρχει ανώτατο όριο στην έρευνα της ύλης; Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι άνθρωποι έλεγαν πως ό,τι ήταν δυνατόν να ανακαλυφθεί είχε ήδη ανακαλυφθεί. Απο-

Συνέντευξη

δείχθηκε κατ’ επανάληψη πως έκαναν λάθος. Όταν συγκρίνω τις προβλέψεις επιστημονικών επιτευγμάτων με τα πραγματικά αποτελέσματα, διαπιστώνω πάντοτε ότι οι πιο συναρπαστικές ανακαλύψεις δεν έχουν προβλεφθεί, διότι όλες οι προβλέψεις είναι ουσιαστικά αναγωγές στο μέλλον των γνώσεων που είναι κάθε φορά δεδομένες. Η ιστορία μάς έχει δώσει μια πολύ σαφή απάντηση: η Φύση είναι γεμάτη εκπλήξεις. Όσο πιο κοντά κοιτάζεις τόσο περισσότερα βλέπεις και τόσο περισσότερα εκκρεμή ερωτήματα ανακαλύπτεις. Υπάρχουν σήμερα εξίσου πολλά ή και περισσότερα εκκρεμή ερωτήματα στην επιστήμη από ό,τι υπήρχαν πριν από εκατό χρόνια. Θα λέγατε ότι όλες οι «μεγάλες» ανακαλύψεις, όπως οι νέες μορφές της ύλης και η υπεραγωγιμότητα, έχουν ήδη ολοκληρωθεί και πως η Φυσική Συμπυκνωμένης Ύλης επικεντρώνεται στις λεπτομέρειες; Σπουδαίες ανακαλύψεις απομένει να γίνουν ακόμη. Στον δικό μου τομέα, ο κβαντικός μαγνητισμός και η υπερρευστότητα «κυμάτων-D» αποτελούν δύο σημαντικούς στόχους. Από την άποψη της σύλληψης, αυτές είναι ακόμη σπουδαιότερες από το συμπύκνωμα Μπόζε-Αϊνστάιν. Νομίζω πως ο λόγος για τον οποίο το συμπύκνωμα Μπόζε-Αϊνστάιν έκανε τέτοια αίσθηση ήταν ότι δεν ανακαλύψαμε απλώς μια νέα μορφή ύλης, αλλά ότι χρειάστηκε να αναπτύξουμε πολλές νέες μεθόδους ώστε να επιτύχουμε τις χαμηλότατες θερμοκρασίες νανοκέλβιν, να κατασκευάσουμε και να παρατηρήσουμε συστήματα και να διεξαγάγουμε πειράματα σε αυτές τις υπερχαμηλές θερμοκρασίες. Έτσι, δημιουργήσαμε έναν ολόκληρο τομέα Φυσικής νανοκέλβιν με ψυχρά άτομα. Η δουλειά μας τα τελευταία χρόνια με τα υπέρψυχρα φερμιόνια είναι, από την άποψη της σύλληψης και της επιστημονικής εφαρμογής, ανώτερη από την ανακάλυψη του συμπυκνώματος Μπόζε-Αϊνστάιν, η οποία και μας επέτρεψε να αναπτύξουμε τα εργαλεία για την τρέχουσα εργασία μας. Ποιες ικανότητες είναι απαραίτητες σήμερα για μια διακεκριμένη επιστημονική σταδιοδρομία; Είναι ένας συνδυασμός ικανοτήτων. Φυσικά, θα πρέπει να είναι κανείς έξυπνος, να μπορεί να καταλαβαίνει τα δεδομένα του τομέα του, αλλά και να διαθέτει έναν βαθμό διαίσθησης, η οποία είναι κάτι που δεν διδάσκεται. Ακολουθώντας απλώς τις εξισώσεις δεν θα φθάσει πολύ μακριά στην Φυσική. Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η σκληρή δουλειά. Η επιστήμη δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι ενδιαφέρον ότι ακόμη και οι απλούστερες ανακαλύψεις γίνονται συνήθως από ανθρώπους που επί χρόνια έχουν εργαστεί

πάρα πολύ σκληρά μελετώντας τις πιο σύνθετες λύσεις, για να καταλήξουν τελικά στην απλή απάντηση. Επίσης, στο σύγχρονο ερευνητικό περιβάλλον, βοηθά το να διαθέτει κανείς πνεύμα συνεργασίας. Μέσα σε μια ομάδα μπορεί να επιτύχει κανείς περισσότερα από ό,τι μόνος του. Τέλος, όσον αφορά τις θέσεις σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, χρειάζονται διοικητικές, ηγετικές και οργανωτικές ικανότητες για να εξασφαλίσει κανείς μια θέση, να επιτύχει χρηματοδότηση και να διευθύνει μια ομάδα. Ποιες ήταν οι εντυπώσεις σας από τις Σεμιναριακές Διαλέξεις Ωνάση στο Ηράκλειο της Κρήτης το περασμένο καλοκαίρι; Διαπιστώσατε ένα υψηλό επίπεδο μεταξύ των φοιτητών, μια πιθανή δεξαμενή βοηθών ή ακόμη και μελλοντικών κορυφαίων επιστημόνων; Μου άρεσαν πραγματικά τα θερινά μαθήματα στην Κρήτη, σε μιαν ατμόσφαιρα γεμάτη ερεθίσματα. Υπήρχε ένας επιτυχημένος συνδυασμός υπέροχων νέων ανθρώπων, εξαιρετικών ομιλητών και γοητευτικής τοποθεσίας. Οι σπουδαστές, έξυπνοι, προικισμένοι και με μεγάλο δυναμικό, έθεσαν διεισδυτικά ερωτήματα. Βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο της σταδιοδρομίας τους και δεν μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ποιος φοιτητής ή ποια φοιτήτρια θα αναδειχθεί σε ηγετική μορφή στον τομέα του/της. Ωστόσο, το δυναμικό υπάρχει και, στατιστικά, θα περίμενα ορισμένοι από αυτούς τους νέους ανθρώπους να διακριθούν και να ακολουθήσουν λαμπρή επιστημονική καριέρα. Ποια συμβουλή θα δίνατε στους νέους επιστήμονες; Θα τους συμβούλευα να «βουτήξουν» μέσα στην επιστήμη τους, να μάθουν για αυτήν, να ενθουσιαστούν, να προσπαθήσουν να την καταλάβουν και να την εκφράσουν με τον δικό τους τρόπο. Χρειαζόμαστε ανθρώπους δημιουργικούς, που προσεγγίζουν την επιστήμη με νέους τρόπους και τολμούν καινοτόμους συνδυασμούς. Από την άποψη αυτή, οι νέοι επιστήμονες έχουν στην διάθεσή τους τα εφόδια που είναι εντέλει απαραίτητα για την επιτυχία. Όμως, η πρώτη τους προτεραιότητα θα πρέπει να είναι να μάθουν και να ασκήσουν τέλεια την επιστήμη τους. Τα υπόλοιπα θα έλθουν...

Άρθρο

Ρεαλισμός και αντιρεαλισμός στην Φιλοσοφία της Επιστήμης ΓΡΆΦΕΙ Ο ΧΡΉΣΤΟΣ ΠΕΧΛΙΒΑΝΊΔΗΣ, YΠΟΨΉΦΙΟΣ ΔΙΔΆΚΤΩΡ ΦΙΛΟΣΟΦΊΑΣ ΣΤΟ ΑΡΙΣΤΟΤΈΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΊΚΗΣ

Ο καθρέφτης της ολότητας της φύσης και η απεικόνιση της τέχνης

Στις ποικίλες διατυπώσεις του έργου και του σκοπού της επιστήμης, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας επιβεβαιώνουν ή αλλάζουν και πάντως καθοδηγούν τις φιλοσοφικές αντιλήψεις αναφορικά με όλα εκείνα τα θέματα που τοποθετούνται πέρα και πάνω από το στενό πλαίσιο της καθαυτό επιστήμης. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, οι φιλοσοφικές προσεγγίσεις που γίνονται αποδεκτές σε ευρεία κλίμακα -δηλαδή καθιερώνονται-, επενεργούν σε μεγάλο βαθμό στην πορεία ανάπτυξης και προόδου της επιστημονικής δραστηριότητας.1 Τουλάχιστον αυτό επιμαρτυρούν η εξέλιξη των ιδεών τόσο στην επιστήμη όσο και στην φιλοσοφία, και ειδικότερα η εμφάνιση και η ανέλιξη των διαφόρων φιλοσοφικών ρευμάτων που πραγματώθηκαν μέσα από την κριτική επεξεργασία και την εμβάθυνση των επιστημονικών πορισμάτων. Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτής της αλληλενέργειας μεταξύ φιλοσοφίας και επιστήμης -μίας ακόμη εφαρμογής της θεωρίας των συγκοινωνούντων δοχείων- εμφανίστηκε και αναπτύχθηκε από την εποχή των Προσωκρατικών και του Αριστοτέλη έως και τις μέρες μας ένα πλήθος ανταγωνιστικών μεταξύ τους φιλοσοφικών ρευμάτων, των οποίων οι διενέξεις στην βάση προσέγγισης και ερμηνείας των επιστημονικών στοιχειοθετήσεων συνόδευαν κάθε νέα αντίληψη για την φυσική πραγματικότητα, τις πραγματώσεις και τους μηχανισμούς της.

Η διαμάχη μεταξύ ρεαλισμού και εμπειρισμού αποτέλεσε ιστορικά μίαν από τις πιο δημοφιλείς αντιπαραθέσεις στην Ιστορία και την Φιλοσοφία της Επιστήμης. Σήμερα μπορούμε να πούμε πως βρίσκεται στην καρδιά του σύγχρονου φιλοσοφικού προβληματισμού μεταξύ επιστημόνων και φιλοσόφων. Τα ζητήματα που βρίσκονται στο επίκεντρο αυτής της διαμάχης μπορούν να συνοψιστούν στις ακόλουθες θεματικές κατηγορίες: • κριτήρια οριοθέτησης της φυσικής πραγματικότητας • δυνατότητα προσέγγισης της επιστημονικής γνώσης • εγκυρότητα της επιστημονικής μεθόδου • αλήθεια και αποδοχή των επιστημονικών θεωριών. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η διαμάχη αυτή εντάθηκε από την στιγμή που η επιστημονική έρευνα έφερε στο φως έναν ολόκληρο κόσμο οντοτήτων που δρουν και αλληλεπιδρούν στο θεμελιώδες επίπεδο σύστασης της ύλης, τον μικρόκοσμο. Από την στιγμή εκείνη, η επιστήμη άρχισε να τροφοδοτεί την φιλοσοφική κοινότητα με ένα πρωτογενές υλικό μηχανισμών και δομών που αποκάλυπτε σταδιακά η ποικιλία των μορφών της ύλης στο μικροφυσικό επίπεδο. Οι φιλόσοφοι, από την πλευρά τους, βρέθηκαν μπροστά σε μια μεγάλη πρόκληση να καταδυθούν στον κόσμο των στοιχειωδών σωματίων και να προσεγγίσουν με εργαλείο τον φιλοσοφικό στοχασμό την νέα πραγματικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, των νέων δυνατοτήτων που

Άρθρο

Tο πλοίο της γνώσης σαλπάρει προς τον ωκεανό της νέας επιστήμης (F. Bacon, Novum Organum, εξώφυλλο)

ανοίγονται για την φιλοσοφική σκέψη, εντάσσεται και η σύγχρονη αντιπαράθεση μεταξύ ρεαλισμού και αντιρεαλισμού στον ευρύτερο χώρο της Φιλοσοφίας της Επιστήμης. Ρεαλισμός και επιστημονικός ρεαλισμός Το ζήτημα του ρεαλισμού και, πιο συγκεκριμένα, του επιστημονικού ρεαλισμού αποτελεί ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα στον χώρο της Φιλοσοφίας της Επιστήμης, με αποκορύφωμα ίσως την σύγχρονη αντιπαράθεση ανάμεσα στον επιστημονικό ρεαλισμό και τον αντιρεαλισμό. Σε αυτή την σύγχρονη φιλοσοφική συζήτηση, αιχμή του δόρατος αποτελεί η ερμηνεία της επιστήμης ως ολότητας, αλλά και ειδικότερα η σκεπτικιστική στάση που υιοθετούν οι αντιρεαλιστές (φαινομεναλιστές, εμπειριστές, θετικιστές, ινστρουμενταλιστές και κονστρουκτιβιστές) απέναντι στο ζήτημα της αντικειμενικότητας της φύσης, της αλήθειας των επιστημονικών θεωριών, αλλά και απέναντι στο ζήτημα της πραγματικότητας ή μη των θεωρητικών οντοτήτων - ζητήματα που συνδέονται στενά με τον πυρήνα του σύγχρονου επιστημονικού ρεαλισμού. Γενικά, όμως, ως ρεαλισμό θα χαρακτήριζε κάποιος την βασική οντολογική θέση κατά την οποία ο κόσμος είναι πραγματικός, έχει αντικειμενική υπόσταση και δεν είναι μόνο παράσταση ή κατασκεύασμα του ανθρώπινου νου. Τα αντικείμενα, δηλαδή, υπάρχουν αντικειμενικά και

Η ανθρώπινη συνείδηση, αντικείμενο μελέτης των νευροεπιστημών, της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης

ανεξάρτητα από την νόηση και την συνείδησή μας. Ως προς το ζήτημα του ρεαλισμού, θα ήταν σκόπιμο να διευκρινιστεί πως ο τελευταίος διακρίνεται καταρχήν σε απλοϊκό και κριτικό. Ο απλοϊκός ή αφελής ρεαλισμός (réalisme naïf) δέχεται χωρίς κριτική την ύπαρξη του υλικού κόσμου και των συνειδητών υποκειμένων. Μπορούμε να συλλάβουμε άμεσα τα όντα ή τα πράγματα που διαφέρουν από το υποκείμενο, διά των αισθήσεών μας. Κατά συνέπεια, η γνώση που αποκτούμε είναι μια πιστή φωτογραφία ή απεικόνιση της πραγματικότητας.2 Με λίγα λόγια, θα έλεγε κανείς πως ο αφελής ρεαλισμός είναι ο κοινός νους ή η φυσική αντίληψη του ανθρώπου, η απλοϊκή πίστη στην φυσική πραγματικότητα. Είναι όμως πράγματι ο φυσικός κόσμος έτσι όπως μας τον εμφανίζουν οι αισθήσεις μας ή μήπως υπάρχει και η νόηση, η οποία, μέσα από την επεξεργασία της εμπειρίας, εξετάζει και ελέγχει τα αισθητηριακά δεδομένα και, τελικά, με την διανοητική αυτή διαδικασία γνωρίζουμε τον φυσικό κόσμο; Εδώ ακριβώς εισέρχεται η έννοια της συνείδησης. Ό,τι αισθανόμαστε, νιώθουμε και αντιλαμβανόμαστε υπάρχει πραγματικά ή μήπως οι ιδιότητες και ποιότητες των πραγμάτων που γνωρίζουμε είναι προϊόντα της συνείδησής μας; Αυτομάτως, λοιπόν, εισάγεται η διάκριση ανάμεσα σε πρωτεύουσες και δευτερεύουσες ιδιότητες των πραγμάτων. Το χρώμα, η οσμή, η γεύση κ.λπ. είναι ιδιότητες υποκειμενικές και απατηλές, δημιουργήματα των

Άρθρο

Θα μπορούσαμε εκ προοιμίου να σημειώσουμε πως αυτό που ονομάζουμε επιστημονικό ρεαλισμό συνιστά σε γενικές γραμμές μια τάση στην Φιλοσοφία της Επιστήμης, κατά την οποία οι επιστημονικές θεωρίες προσπαθούν να κατανοήσουν και να εξηγήσουν το πώς είναι ο κόσμος στην πραγματικότητα. Ακολούθως, αληθείς μπορούν να χαρακτηριστούν εκείνες οι θεωρίες που κατανοούν και εξηγούν σωστά την ανεξάρτητη από την συνείδηση και την βούλησή μας εξωτερική πραγματικότητα, ενώ ψευδείς χαρακτηρίζονται οι θεωρίες που την κατανοούν και την εξηγούν λανθασμένα.

Το Κοσμικ Μονόχορδο απ την ιστορία του Robert Fludd (1617) απεικονίζει το σύμπαν δομημέ́νο πάνω σε αρμονικές αρχές

αισθήσεών μας, που δεν συνδέονται με την πραγματική ύπαρξη των φυσικών όντων και άρα δεν υπάρχουν αντικειμενικά: θέση την οποία υποστηρίζει ο κριτικός ρεαλισμός. Ο κριτικός ρεαλισμός δέχεται την ύπαρξη μιας αντικειμενικής πραγματικότητας ανεξάρτητης από την συνείδησή μας, χωρίς όμως να εμπιστεύεται τυφλά την πραγματικότητα που μας παρουσιάζουν οι αισθήσεις. Μεταφέροντας όμως την συζήτηση για τον ρεαλισμό στον χώρο της Φιλοσοφίας της Επιστήμης, περνάμε στο θέμα του επιστημονικού ρεαλισμού, ο οποίος αναφέρεται στις επιστημονικές θεωρίες. Μέσα από μιαν απλή περιδιάβαση στην διεθνή βιβλιογραφία γύρω από το θέμα του επιστημονικού ρεαλισμού έρχεται κανείς αμέσως αντιμέτωπος με ένα πλήθος επιθετικών προσδιορισμών που μετέρχονται φιλόσοφοι και στοχαστές, προκειμένου να ορίσουν αυτό που ονομάζουμε ρεαλισμό: κριτικός ρεαλισμός, μεταφυσικός ρεαλισμός, επιστημικός ρεαλισμός, συγκλίνων ρεαλισμός, εσωτερικός ρεαλισμός κ.ά. Στην πραγματικότητα, όλοι αυτοί οι προσδιορισμοί αφενός καταδεικνύουν το έντονο ενδιαφέρον που υπάρχει αναφορικά με το υπό εξέταση θέμα και αφετέρου εξυπονοούν την ύπαρξη των διαφόρων αντιρεαλιστικών ρευμάτων που έχουν κάνει ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία τους κατά τις τελευταίες δεκαετίες, πυροδοτώντας την συζήτηση σχετικά με τον σκοπό της επιστήμης και τον χαρακτήρα των επιστημονικών θεωριών.

Γίνεται εύκολα αντιληπτό πως ο επιστημονικός ρεαλισμός συνδέεται άρρηκτα με τις έννοιες της αντικειμενικότητας και της αλήθειας, και αυτοί είναι οι όροι με τους οποίους κρίνονται και οι επιστημονικές θεωρίες. Από την άλλη πλευρά, σκιαγραφείται ο σκοπός κάθε επιστημονικού εγχειρήματος ως προσπάθειας για μιαν αληθή, ή τουλάχιστον κατά προσέγγιση αληθή, περιγραφή του φυσικού κόσμου, ενός κόσμου προσδιορισμένου γνωσιακά, τόσο παρατηρήσιμου όσο και μη παρατηρήσιμου. Εμπειρισμός και θετικισμός Στην θεμελιώδη αυτήν αρχή του επιστημονικού ρεαλισμού έχουν αντιπαρατεθεί διάφορες εμπειριστικές-αντιρεαλιστικές φιλοσοφικές σχολές, με κυριότερη ίσως την αναλυτική φιλοσοφία του λογικού θετικισμού του Κύκλου της Βιέννης, η οποία αντλεί τα επιχειρήματά της από την εμπειριστική παράδοση, αλλά και την λογική ανάλυση, την γλωσσολογία και τα μαθηματικά. Κοινές συνιστώσες όλων των τάσεων του σύγχρονου εμπειριστικού-αντιρεαλιστικού ρεύματος αποτελούν η προσπάθεια μετατόπισης από την οντολογική στην γνωσιολογική όψη του προβλήματος και η έμφαση στην τυπική όψη της αλήθειας. Τα οντολογικά προβλήματα καταδικάζονται ως ψευδοπροβλήματα, ενώ καταγράφεται μια συστηματική προσπάθεια σύνδεσης του ρεαλισμού με την μεταφυσική -χαρακτηριστικός είναι ο όρος μεταφυσικός ρεαλισμός που συχνά χρησιμοποιείται- προκειμένου να υπογραμμιστεί και να δειχθεί το χάσμα που υπάρχει ανάμεσα στην σύγχρονη αυστηρά μαθηματική και λογικά θεμελιωμένη επιστήμη και σε κάθε είδους ρεαλιστική προσέγγισή της. Το ρεύμα του λογικού εμπειρισμού (ή λογικού θετικισμού ή νεοθετικισμού) του Κύκλου της Βιέννης αλλά και όλες οι σχολές και τα ρεύματα που πρόσκεινται στον εμπειρισμό υποστηρίζουν την εμπειρι-

Άρθρο

κή θεμελίωση της λογικής της επιστήμης, απαλλαγμένης από τις αντιφάσεις της παραδοσιακής μεταφυσικής. Γενικότερα, όμως, κοινά χαρακτηριστικά των εμπειριστικών θεωριών είναι η υψηλή εκτίμηση των φυσικών επιστημών, η δικαιολόγηση, η νομιμοποίηση και η επικύρωση της επιστήμης ανεξάρτητα από φιλοσοφικές και άλλες ερμηνείες και, κυρίως, η αποστασιοποίηση από την μεταφυσική ή και η καταδίκη της. Συγκεκριμένα, η φιλοσοφία του Κύκλου της Βιέννης είχε στόχο την επεξεργασία μιας επιστημονικής εικόνας του κόσμου, όπου δογματικοί ισχυρισμοί και ακατάσχετες θεωρητικολογίες δεν έχουν καμία θέση. Οι αυστηρές αρχές της επιστημονικής σκέψης -καθαρότητα, σαφήνεια σκέψης και λόγου, λογική αυστηρότητα και επαρκής αιτιολόγηση- πρέπει να εφαρμοστούν και να ισχύσουν και στην φιλοσοφία. Η αναζήτηση, από την πλευρά της φιλοσοφίας, κάποιου κρυμμένου και ανεπίγνωστου θεμελίου του κόσμου την οδηγεί στην οριστική απώλεια του περιεχομένου της. Κατά τους λογικούς θετικιστές, η αντίθεση προς την «δογματική-ενατενιστική» μεταφυσική πρέπει να αποτελεί βασική αρχή αλλά και υποχρέωση κάθε φιλοσόφου που επιδιώκει την εξέλιξη και την πρόοδο του φιλοσοφικού στοχασμού. Η τελευταία θα πρέπει να απορριφθεί και να εξοβελιστεί από παντού.3 Ο σκοπός της επιστήμης: Ρεαλισμός ή αντιρεαλισμός; Για τους αντιρεαλιστές, λοιπόν, φιλοσόφους της επιστήμης, η επιστημονική δραστηριότητα στοχεύει στην παρατήρηση των σχέσεων και των δεσμών που συνδέουν τα φαινόμενα, με άμεσο στόχο την περιγραφή και την πρόβλεψή τους, εξασφαλίζοντας έτσι την επιτυχημένη δράση του επιστήμονα. Οι επιστημονικές θεωρίες συνοψίζουν τους εμπειρικούς νόμους, περιγράφουν και ταξινομούν τα φυσικά φαινόμενα. Έργο και σκοπός της επιστήμης δεν είναι η αναζήτηση της βαθύτερης πραγματικότητας οντοτήτων, δυνάμεων και δομών που προκαλούν όσα συμβαίνουν στον φυσικό κόσμο· δεν είναι δηλαδή η εξήγηση, αλλά η κατά το δυνατόν απλή, πλήρης και ακριβής περιγραφή των φυσικών φαινομένων. Από την άλλη πλευρά, κατά τον επιστημονικό ρεαλισμό, έργο της επιστήμης είναι η κατανόηση και η εξήγηση του φυσικού κόσμου, πράγμα που επιτυγχάνεται μόνον εφόσον αποφασίσουμε πως πρέπει να βαδίσουμε σε μια

πορεία από την επιφάνεια στο βάθος, πίσω και πέρα από το υλικό της αισθητηριακής εποπτείας. Όσο για το ερώτημα ποιος βγαίνει κερδισμένος από την διαμάχη ανάμεσα στον επιστημονικό ρεαλισμό και τις αντιρεαλιστικές προσεγγίσεις της επιστήμης, αυτό κατά κανόνα δεν μπορεί να απαντηθεί με μιαν απόφανση υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς, αν και θεωρούμε πως η ρεαλιστική θεώρηση προσφέρει μια δυναμική και περισσότερο γόνιμη αντίληψη της επιστημονικής μεθοδολογίας και πρακτικής. Το βέβαιο είναι πως τα επιχειρήματα που αναπτύσσονται εκατέρωθεν ενδυναμώνουν την Φιλοσοφία της Επιστήμης καθιστώντας την έναν από τους πιο ενδιαφέροντες τομείς του σύγχρονου φιλοσοφικού και επιστημονικού στοχασμού.

Σημειώσεις 1 Βλ. Α. Einstein και L. Infeld, H εξέλιξη των ιδεών στη Φυσική, μτφρ.-συμπλ. Ε. Μπιτσάκης, Αθήνα: εκδ. Δωδώνη, 1978, σ. 57. 2 Βλ. Α. Lalande, Λεξικόν της Φιλοσοφίας, τόμ. Γ΄, επιμ.-μτφρ. Ε. Φικιώρης, Αθήνα: εκδ. Πάπυρος, 1955, σ. 1274. 3 Βλ. V. Kraft, Ο Κύκλος της Βιέννης και η γένεση του νεοθετικισμού, μτφρ. Γ. Μανάκος, Αθήνα: εκδ. Γνώση, 1986, σ. 25-26.

Άρθρο

Ιέρειες στην Αρχαία Ελλάδα:Αποκαλύπτοντας την ιστορία τους ΓΡΆΦΕΙ Η ΤΖΌΑΝ ΜΠΡΈΤΟΝ ΚΌΝΝΕΛΛΥ, ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑ ΚΛΑΣΙΚΉΣ ΦΙΛΟΛΟΓΊΑΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΊΑΣ ΤΗΣ ΤΈΧΝΗΣ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΤΗΣ ΝΈΑΣ ΥΌΡΚΗΣ ΑΠΌΔΟΣΗ-ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΛΉΔΑ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Tο βιβλίο της Τζόαν Μπρέτον Κόννελλυ Portrait of a Priestess περιελήφθη από τους New York Times στον κατάλογο των «100 Αξιοσημείωτων Βιβλίων του έτους 2007»

Στα τέλη του 2ου αι. π.Χ., Αθηναίοι προσκυνητές ξεκινούσαν εν πομπή και διένυαν την απόσταση των εκατόν εξήντα χιλιομέτρων μεταξύ της Αθήνας και του Ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς. Εκεί γιόρταζαν τα Πύθια προς τιμήν του Απόλλωνα. Ένα άτομο ξεχώριζε ανάμεσα στους συμμετέχοντες, η Χρυσηίς, η ιέρεια της Αθηνάς Πολιάδος. Για την συμβολή της στην ανάδειξη των Πυθίων σε γιορτή που έκανε υπερήφανες και τις δύο πόλεις, οι κάτοικοι των Δελφών την τίμησαν με τον στέφανο του Απόλλωνα και αποφάσισαν με ειδικό ψήφισμα να παραχωρήσουν στην ίδια και όλους τους απογόνους της μια σειρά από σημαντικά δικαιώματα και προνόμια. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και το αξίωμα της προξένου - ειδικής επίτιμης αντιπροσώπου της Αθήνας στους Δελφούς. Της δόθηκε ακόμη το δικαίωμα να συμβουλεύεται το Μαντείο, δικαστική προτεραιότητα, ασυλία, θέση στην πρώτη σειρά σε όλους τους αγώνες που διοργάνωνε η πόλη, δικαίωμα ιδιοκτησίας ακινήτων, καθώς και φορολογική ατέλεια! Το γεγονός ότι όλα αυτά τα προνόμια μπορούσαν εφεξής να μεταβιβαστούν σε όλους τους απογόνους της κατέστησε την Χρυσηίδα γυναίκα με εξαιρετικό κύρος και επιρροή, τόσο εντός όσο και εκτός του στενού οικογενειακού της περιβάλλοντος. Στην Αθήνα, τα εξαδέλφια της έστησαν άγαλμα της διάσημης συγγενούς τους στην Ακρόπολη. Το ψήφισμα του λαού των Δελφών και η επιγραφή στην βάση του

αγάλματος της Χρυσηίδας στην Ακρόπολη μας δίνουν κάποια -ελάχιστα- στοιχεία για την ζωή αυτής της εξαιρετικής γυναίκας. Μαρτυρούν την περίοπτη θέση και την ευχέρεια κινήσεων της Χρυσηίδας, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις πομπές από την Αθήνα προς τους Δελφούς, τις πρώτες θέσεις στους δελφικούς αγώνες, την ιδιοκτησία ακινήτων και την μόνιμη τοποθέτηση του αγάλματός της στην Ακρόπολη. Ως ιέρεια της Αθηνάς, η Χρυσηίς κατείχε δημόσιο αξίωμα συγκρίσιμο και ισότιμο με εκείνο των ιερέων που υπηρετούσαν τους θεούς στην Αθήνα. Η Χρυσηίς δεν ήταν η μόνη ιέρεια που απέλαυε καθεστώτος ανάλογης περιωπής. Μάλιστα, τα αρχαιολογικά αρχεία βεβαιώνουν την εξέχουσα θέση των ιερειών όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο. Οι ιέρειες ηγούνταν πομπών, φύλασσαν τους θησαυρούς των ναών, άναβαν την φωτιά στους βωμούς των ιερών και προΐσταντο των θυσιών. Μαθαίνουμε ότι οι ιέρειες έπαιρναν τον λόγο ενώπιον της Βουλής και του Δήμου, έθεταν την σφραγίδα τους σε επίσημα έγγραφα και απέπεμπαν τους παρείσακτους από τα ιερά. Επιγραφές αφιερωμάτων μαρτυρούν την γενναιοδωρία των ιερειών ως ευεργετιδών της πόλης τους και των ιερών τους, όπου έχτιζαν ναούς, αγορές και υδατοδεξαμενές. Μαρτυρούν επίσης την περηφάνια που ένιωθαν οι ίδιες για την ανέγερση των αγαλμάτων τους, αλλά και

Άρθρο

Γυναίκες σε κύκλιο χορό, συνοδεία μουσικής από μιαν αυλητρίδα, μπροστά σε αναμμένο βωμό (Φιάλη λευκού βάθους, Μουσείο Καλών Τεχνών, Βοστώνη)

Ιέρεια της Αθηνάς στεφανώνεται από την Νίκη, την οποία κρατά η Αθηνά Παρθένος (Μαρμάρινο ανάγλυφο, Sk 881, © SMB / Anti-kensammlung, Staatliche Museen, Βερολίνο)

την εξουσία τους ως προς την τήρηση των κανονισμών στα ιερά. Επιγραφές και επιτύμβια ανάγλυφα επιβεβαιώνουν ότι οι ιέρειες κηδεύονταν δημοσία δαπάνη με μεγάλες πομπές, και ότι στην μνήμη τους ανεγείρονταν εντυπωσιακά ταφικά μνημεία.

τους Αθηναίους πολίτες. Χάρις στις σημαντικές δωρεές αυτών των γυναικών και των οικογενειών τους, γλυπτά πορτραίτα ιερειών τοποθετήθηκαν σε αγορές, νεκροταφεία και ιερά.

Οι μαρτυρίες αυτές έρχονται σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι οι γυναίκες της Αθήνας ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας, σιωπηλές, υποτακτικές και «αόρατες» μορφές, περιορισμένες στο εσωτερικό των σπιτιών τους, όπου ασχολούνταν υπάκουα με το νοικοκυριό και την ανατροφή των παιδιών. Η άποψη αυτή έχει βασιστεί σε αναγνώσεις κείμενων περίφημων συγγραφέων, όπως του Ξενοφώντα, του Πλάτωνα και του Θουκυδίδη, καθώς και σε διάφορες παραστάσεις αρχαίου δράματος. Ωστόσο, τα αρχαιολογικά και επιγραφικά ευρήματα παρουσιάζουν μια διαφορετική εκδοχή. Στην πραγματικότητα, μια σταθερή ροή γυναικών διέσχιζε καθημερινά την Αθήνα με κατεύθυνση προς την Ακρόπολη και τα νεκροταφεία της πόλης, όπου οι γυναίκες αυτές προσκυνούσαν στα ιερά και φρόντιζαν τους οικογενειακούς τάφους. Οι τελετουργίες τούς επέτρεπαν να κυκλοφορούν και να κάνουν αισθητή την παρουσία τους μέσα στην πόλη, υπηρετώντας τους θεούς, την οικογένειά τους και

Οι γυναίκες μπορούσαν να αποκτήσουν το αξίωμα της ιέρειας μέσω κληρονομιάς, κλήρωσης, επιλογής, εκλογής ή εξαγοράς. Τα παλαιά, σεβαστά αξιώματα των ιερειών της Αθηνάς Πολιάδος στην Αθήνα και της Δήμητρας και της Κόρης στην Ελευσίνα περνούσαν κληρονομικά από την μια γενιά στην άλλη, μέσα στην ίδια οικογένεια (γένος), επί περίπου επτακόσια χρόνια! Σύμφωνα με επιγραφές, το αξίωμα της ιέρειας της Αθηνάς κληροδοτείτο από το πρεσβύτερο άρρεν μέλος του γένους των Ετεοβουτάδων προς την μεγαλύτερη κόρη του και, στην συνέχεια, με την λήξη της θητείας της, προς την μεγαλύτερη κόρη του πρεσβύτερου αδελφού της. Κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, οι αντίξοες οικονομικές συνθήκες, οι δυσμενείς επιπτώσεις στις περιουσίες των παλαιών οικογενειών, η ανάδυση μιας «νεόπλουτης» τάξης, καθώς και οι αλλαγές στην πληθυσμιακή σύνθεση της Ανατολικής Ελλάδας διαμόρφωσαν έναν κόσμο στον οποίο η εξαγορά του ιερατικού αξιώματος στάθηκε απολύτως εύλογη. Αρχής γενομένης από την Μίλητο, περί το 400 π.Χ., γυναίκες σε όλο το Ανατολι-

Άρθρο

Ιέρεια σε αναμμένο βωμό υποδέχεται πομπή που θα προσφέρει θυσία (Αττικός μελανόμορφος αμφορέας, Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek, Μόναχο

Ιέρεια μπροστά σε βωμό, κατά την διάρκεια τελετής προς τιμήν της Αθηνάς, με το βόδι που πρόκειται να θυσιαστεί (Αττικός μελανόμορφος αμφορέας, F 1684, © SMB / Antikensammlung, Staatliche Museen, Βερολίνο)

κό Αιγαίο, την Μικρά Ασία και την Μαύρη Θάλασσα κατέβαλλαν μεγάλα ποσά προκειμένου να εξασφαλίσουν ιερατικές θέσεις. Όπως και κατά την Κλασική περίοδο, αποζημιώνονταν για τις υπηρεσίες τους με πληρωμές σε είδος, όπως δέρματα και κρέας από τα σφάγια των θυσιών, δημητριακά, λάδι, αλλά και χρήματα.

τον ουρανό, σε στάση προσευχής.

Για τις εξέχουσες υπηρεσίες τους προς την πόλη, στις ιέρειες, όπως στην Χρυσηίδα, αποδίδονταν δημόσιες τιμές, στις οποίες περιλαμβάνονταν χρυσοί στέφανοι, αγάλματα και διακεκριμένες θέσεις στο θέατρο. Σε ορισμένες πόλεις οι ιέρειες ήταν τόσο διάσημες ώστε απέλαυαν λατρευτικής και πολιτικής επωνυμίας, δηλαδή το όνομά τους έμενε για πάντα στην ιστορία και χρησιμοποιείτο για ιστορικές χρονολογήσεις. Στο έργο του Ιστορίαι, ο Θουκυδίδης τοποθετεί χρονολογικά την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου στο τεσσαρακοστό όγδοο έτος της ιερατικής θητείας μιας άλλης Χρυσηίδας, ιέρειας της Ήρας στο Άργος κατά τον 5ο αι. π.Χ. Απεικονίσεις και επιγραφές επιβεβαιώνουν τα προνόμια που λάμβαναν οι ιέρειες σε αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες τους. Σε ανάγλυφο του 4ου αι. π.Χ., το οποίο βρίσκεται σήμερα στο Βερολίνο, απεικονίζεται μια ιέρεια που τιμάται από την πόλη με στέφανο. Την βλέπουμε στην κάτω αριστερή πλευρά να σηκώνει το δεξί χέρι της προς

Στο αριστερό της χέρι κρατά κλειδί ναού, σύμβολο του αξιώματός της ως ιέρειας που κλειδώνει και ξεκλειδώνει τις θύρες του ναού. Η θεά Αθηνά απεικονίζεται στο δεξί άκρο, πιστή αναπαράσταση του αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου, με την ασπίδα στο πλευρό της και την φτερωτή Νίκη στο χέρι της. Η Νίκη σκύβει για να στεφανώσει την ιέρεια. Οι χρυσοί στέφανοι ήταν πολύτιμα βραβεία, που η αξία τους έφτανε τις πεντακόσιες έως χίλιες δραχμές και τα οποία συνήθως απονέμονταν σε πολιτικούς, δικαστές, στρατηγούς και αθλητές. Επομένως, έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι, από τον 4ο αι. π.Χ. και μετά, γίνονταν τόσο μεγάλες τιμές όχι μόνο στους ιερείς αλλά και στις ιέρειες. Το γυναικείο ιερατικό αξίωμα ήταν απολύτως συνυφασμένο με την μορφολογία της γυναικείας λυρικής χορείας, η οποία, από τον 5ο αι. π.Χ., αποτελούσε κεντρικό σημείο της εκπαίδευσης και της κοινωνικοποίησης των γυναικών, από την παιδική τους ηλικία έως την ωριμότητα. Ο Πλάτωνας υποστήριζε ότι η χορεία αποτελούσε το σύνολο της παιδείας [«ὅλη μέν που χορεία ὅλη παίδευσις ἦν ἡμῖν»].

Άρθρο

Μια εικόνα που ανακαλεί στον νου χορικές και λατρευτικές ομάδες γυναικών κοσμεί μια φιάλη για σπονδές που σήμερα βρίσκεται στην Βοστώνη. Εδώ βλέπουμε γυναίκες με ενωμένα χέρια σε κύκλιο χορό, συνοδεία μουσικής από μιαν αυλητρίδα. Η ύπαρξη βωμού και ταινιών υποδηλώνει λατρευτική ατμόσφαιρα, ενώ το καλάθι με το μαλλί παραπέμπει στην γυναικεία αρετή εντός του οικογενειακού βίου. Στο τέλος της σειράς, δύο νεαρές κοπέλες με ξέπλεκα μαλλιά κοιτούν μια μεγαλύτερη γυναίκα για να μάθουν τα βήματα του χορού. Το ίδιο το αγγείο είναι μια φιάλη που προοριζόταν για σπονδή με έκχυση του υγρού περιεχομένου της, πιθανότατα σε αναμμένο βωμό, όπως αυτός που απεικονίζεται επάνω της. Η μορφή, η λειτουργία και ο διάκοσμος συνδυάζονται εδώ σε μιαν αποτελεσματική έκφραση της γυναικείας τελετουργικής πρακτικής. Η συμμετοχή σε λατρευτικές δραστηριότητες είχε θετική επιρροή στην ζωή των Ελληνίδων, καθώς τους πρόσφερε, μεταξύ άλλων, μιαν αίσθηση κοινότητας και ταυτότητας. Οι κύκλιοι χοροί σε χώρους λατρείας έδιναν επίσης την ευκαιρία στις κοπέλες που βρίσκονταν σε ηλικία γάμου να εμφανίζονται δημοσίως μπροστά στους συμπολίτες τους. Καθώς η εξέχουσα θέση στην διοργάνωση εορταστικών εκδηλώσεων επέτρεπε την προώθηση των οικογενειακών συμφερόντων, πράγμα επωφελές για γυναίκες και άνδρες, ήταν σημαντική η επιρροή των ιερειών στην επιτυχή λειτουργία του όλου συστήματος. Η αποκάλυψη της χαμένης ιστορίας των Ελληνίδων ιερειών αποτέλεσε προϊόν κοπιαστικής προσπάθειας και απαίτησε μακροχρόνια έρευνα σε εκτενέστατο αρχαιολογικό υλικό. Το έργο αυτό επέτρεψε να διορθωθεί η ανισότιμη θεώρηση των γυναικών στην Αρχαία Ελλάδα ως μορφών απολύτως υποταγμένων, σιωπηλών, «αόρατων» και περιορισμένων στα στενά όρια του οίκου τους. Επίσης, αποκατέστησε εν μέρει την αξιοπρέπεια των εξαιρετικών αυτών γυναικών, οι οποίες έχαιραν μεγάλου σεβασμού και τιμών από πλευράς των συμπολιτών τους.

(Η Τζόαν Μπρέτον Κόννελλυ έδωσε διάλεξη στο Πολιτιστικό Κέντρο του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στην Νέα Υόρκη στις 8 Μαρτίου 2007)

Εκδήλωση

Έργο - ντοκουμέντο από τον Παύλο Ιωαννίδη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Εντυπωσιακή η προσέλευση κόσμου στην παρουσίαση του βιβλίου του επίτιμου αντιπροέδρου του Ιδρύματος Ωνάση, Παύλου Ιωαννίδη, που έγινε στην αίθουσα Τερψιχόρη του Χίλτον

Ο Παύλος Ιωαννίδης με τον επίτιμο πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τον τ. βασιλιά Κωνσταντίνο

Στην κατάμεστη αίθουσα Τερψιχόρη του Ξενοδοχείου Χίλτον, μπροστά σε πολλές εκατοντάδες εκλεκτούς προσκεκλημένους, έγινε στις 11 Δεκεμβρίου 2007 η παρουσίαση του βιβλίου του επίτιμου αντιπροέδρου του Ιδρύματος Ωνάση, Παύλου Ι. Ιωαννίδη, Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις…, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Λιβάνη.

αξίες, το πείσμα και το θάρρος του, που δεν σταμάτησαν μέχρι σήμερα να τον χαρακτηρίζουν.

Πρόκειται για ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο, αφιερωμένο από τον συγγραφέα στον εγγονό του Παύλο, «για να θυμάται…» Καρπός επίπονης συγγραφής που διήρκεσε δυόμισι χρόνια, το βιβλίο καταγράφει την πορεία του Παύλου Ιωαννίδη, η οποία συνδέεται στενά με σημαντικές σελίδες της νεότερης ιστορίας του τόπου. Την εκδήλωση προλόγισε η εκδότρια Γιώτα Λιβάνη, ενώ το πάνελ των τεσσάρων εκλεκτών ομιλητών συντόνισε η δημοσιογράφος, πανεπιστημιακός και συγγραφέας Άννα Παναγιωταρέα. Ο πρέσβης επί τιμή Βασίλειος Βιτσαξής ξεκίνησε την ομιλία του εξηγώντας τον τίτλο του βιβλίου: Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις… αεροπόρος, όπως είχε «διαβάσει» στο φλιτζάνι του συγγραφέα μια ηλικιωμένη νοικοκυρά ένα πρωινό της Κατοχής στην Ερυθραία… Μίλησε, στην συνέχεια, για την προσωπικότητα του Παύλου Ιωαννίδη, τα νεανικά του χρόνια και τους αγώνες του κατά την διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης, τονίζοντας τις ηθικές

Ο υπουργός Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης Προκόπης Παυλόπουλος εκθείασε την προσωπικότητα του Παύλου Ιωαννίδη και εξήρε την προσφορά του στους τομείς μέσα από τους οποίους υπηρέτησε το κοινωνικό σύνολο. Ακολούθως, ο πρώην υπουργός Παιδείας Πέτρος Ευθυμίου, αφού τόνισε ότι το βιβλίο διαβάζεται «απνευστί», στάθηκε στο ήθος του συγγραφέα, σημείωσε την προσήλωση και την βαθιά πίστη του Παύλου Ιωαννίδη στην σημασία της εκπαίδευσης και επεσήμανε ότι το συγγραφικό αυτό έργο, το οποίο περιλαμβάνει την ζωή του Παύλου Ιωαννίδη, «έχει την αξία ενός παραδείγματος και ενός νέου προτύπου, από έναν άνθρωπο που στάθηκε πάντα ευπατρίδης». Ο γνωστός εκδότης και δημοσιογράφος Γιώργος Κύρτσος σημείωσε πως ο συγγραφέας τον τιμά με την φιλία του. Μάλιστα, πρόσφατα, τον είχε συμβουλεύσει σχετικά με την έκδοση του δικού του βιβλίου. Στην σύντομη αλλά μεστή περιεχομένου εισήγησή του, μεταξύ άλλων χαρακτήρισε τον Παύλο Ιωαννίδη «εθνικό πιλότο», κυρίως λόγω του ήθους, της διαφάνειας και της εντιμότητας που τον χαρακτηρίζουν. Τέλος, ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνης Παπαδημητρίου, αφού αναφέρθηκε στην μακρόχρονη προσωπική του σχέση με τον Παύλο Ιωαννίδη, παρατήρησε ότι το βιβλίο περιέχει σημαντικότατες αλήθειες και ότι,

Εκδήλωση

Έργο - ντοκουμέντο από τον Παύλο Ιωαννίδη ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Ο Παύλος Ιωαννίδης με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση, Αντώνη Παπαδημητρίου

Από αριστερά, ο Γιώργος Κύρτσος, ο Προκόπης Παυλόπουλος, η συντονίστρια Άννα Παναγιωταρέα, ο Παύλος Ιωαννίδης, ο Πέτρος Ευθυμίου και ο Βασίλειος Βιτσαξής

παρ’ όλο που αποσιωπά γεγονότα τα οποία ο συγγραφέας δεν θέλησε να αποκαλύψει, ωστόσο ο προσεκτικός αναγνώστης θα τα αντιληφθεί «διαβάζοντας πίσω από τις γραμμές». Αναφερόμενος ειδικότερα στα κεφάλαια που αφορούν το Ίδρυμα, επεσήμανε ότι από τις σχετικές σελίδες του βιβλίου αναδεικνύονται ο αγώνας που έδωσαν οι πρωτεργάτες για την σύσταση του Ιδρύματος, αλλά και οι συμπληγάδες από τις οποίες πέρασε κατά την διαδρομή του το Ίδρυμα - τονίζοντας επιπλέον ότι η διατήρηση και μάλιστα η γιγάντωσή του δεν ήταν καθόλου αυτονόητες εξαρχής. Κλείνοντας την εκδήλωση, ο συγγραφέας επεσήμανε ότι προέβη στην συγγραφή του βιβλίου όχι από ματαιοδοξία, αλλά επειδή ήθελε να μιλήσει για ορισμένα γεγονότα, «η αλήθεια των οποίων είναι από ελάχιστα έως καθόλου γνωστή στους πολλούς». Στην παρουσίαση του βιβλίου παρευρέθησαν μεταξύ άλλων ο τέως βασιλεύς Κωνσταντίνος, ο πρώην πρωθυπουργός και επίτιμος πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης, οι πρώην υπουργοί Πέτρος Μολυβιάτης, Θεόδωρος Πάγκαλος, Κώστας Γείτονας, Δημήτρης Αποστολάκης και Γιώργος Κατσιφάρας, ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας Ιωάννης Τζωάννος,

ο πρέσβης της Κύπρου στην Αθήνα Γεώργιος Γεωργής, ο πρώην πρέσβης της Κύπρου Πάμπος Χριστοφόρου, η βουλευτής του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Άννα Διαμαντοπούλου, η Νίκη Γουλανδρή, η Ειρήνη Νταϊφά, ο πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής Παναγιώτης Κρητικός, ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών Νίκος Ευθυμίου, ο πρέσβης Γεώργιος Παπούλιας, ο Σταύρος Ψυχάρης, ο Αλέξανδρος Λυκουρέζος, εκπρόσωποι του επιχειρηματικού και του καλλιτεχνικού κόσμου, καθώς και πολλοί πρώην συνάδελφοι του Παύλου Ιωαννίδη στην Πολεμική και την Πολιτική Αεροπορία.

Βιβλιοπαρουσίαση

Η αυτοβιογραφία του Παύλου Ιωαννίδη ΓΡΆΦΕΙ Η ΙΩΆΝΝΑ ΚΟΝΔΎΛΗ ΛΈΚΤΩΡ ΑΣΤΙΚΟΎ ΔΙΚΑΊΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΑΘΗΝΏΝ

Παύλος Ι. Ιωαννίδης, Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις..., Αθήνα: Εκδοτικός Οίκος A. A. Λιβάνη, 2007, σελ. 554, 79 ασπρόμαυρες φωτογραφίες, Παράρτημα. ISBN: 978-960-14-1677-9

Βιβλίο ενός ανθρώπου της δράσης, η αυτοβιογραφία του Παύλου Ιωαννίδη, καταγράφει λιτά, με γραμμές αδρές, το απόσταγμα μιας μακράς εμπειρίας ζωής, αγώνων και δοκιμασιών, ακούραστης επιμονής και αταλάντευτης προσήλωσης στο καθήκον. Με τον σιβυλλικό τίτλο Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις..., το έργο φωτίζει την νομοτέλεια μιας πορείας που αποδείχθηκε τόσο πλατιά όσο οι ανοικτοί ορίζοντες. Αναφέρεται χαρακτηριστικά το επεισόδιο: Το πρωί μάς έφτιαξαν καφέ από ρεβίθια και μας έδωσαν κι ένα μικρό κομμάτι μπομπότα, το πιθανότερο από σκουπόσπορο. Η νοικοκυρά του σπιτιού ήταν μια ηλικιωμένη γυναίκα που επέμενε να μας πει το φλιτζάνι. Το είπε πρώτα στον Mac και στον Bob. Μετά, απευθυνόμενη σ’ έμενα - που δεν είχα δείξει διάθεση να μάθω τι μου επιφύλασσε το μέλλον - , είπε σε τόνο διαταγής: - Δώσ’ μου το φλιτζάνι σου! Της το έδωσα, το αναποδογύρισε, το έστριψε αριστερά δεξιά και μετά, με πολύ σοβαρό ύφος, μου είπε: - Εσύ είσαι αεροπόρος. Τη διαβεβαίωσα ότι δεν είμαι. Αυτή επέμενε ότι είμαι, αλλά το ίδιο έκανα κι εγώ. Οπότε, εκνευρισμένη από την επιμονή μου, λέει: - Εντάξει! Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις! Κι εγώ, επειδή ουδέποτε είχα σκεφτεί κάτι τέτοιο, δεν έλαβα καν υπόψη μου την πρόβλεψη του μέλλοντός μου. (σελ. 52) Το βιβλίο χωρίζεται σε σαράντα ένα κεφάλαια - στο τέλος σχεδόν κάθε κεφαλαίου υπάρχουν φωτογραφίες που είναι ζωντανές μαρτυρίες - και ολοκληρώνεται με παράρτημα που περιλαμβάνει φωτοτυπίες πρωτότυπων εγγράφων και άλλα ντοκουμέντα. Το πρώτο κεφάλαιο είναι καθαρώς αυτοβιογραφικό, με πληροφορίες όμως για την προπολεμική Αθήνα και τους ανθρώπους της. Από το δεύτερο έως και το έβδομο κεφάλαιο καταγράφεται με κέφι, αυτοκριτική και σεμνότητα η δράση του συγγραφέα κατά την διάρκεια της γερμανικής Κατοχής: στην αρχή, με τους αντάρτες του Ε.Α.Μ. στα βουνά της Ρούμελης και, κατόπιν, με την ομάδα της Force 133 στην Ελλάδα και στην Μέση Ανατολή. Γράφει στην σελίδα 16: Όμως στο τέλος του 1942, καθώς έβλεπα τους Γερμανούς να κυκλοφορούν ακόμη στο κέντρο της Αθήνας, αισθανόμουν τόσο άσχημα που κόντευα να τρελαθώ. Αποφάσισα ότι δεν ήταν καιρός για σπουδές ούτε για δουλειά, αλλά καιρός για αντίσταση. Έπρεπε να κάνω κι εγώ κάτι για τον τόπο μου.

Μαζί με τον Αλέξανδρο μπροστά στο ρωσικό αεροσκάφος ΥΑΚ-40

19 Απριλίου 2004. Η θεμελίωση της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Διακρίνεται ο αείμνηστος Στέλιος Παπαδημητρίου ανάμεσα στους αντιπροέδρους Παύλο Ιωαννίδη και Απόστολο Ζαμπέλα

Βιβλιοπαρουσίαση

Η αυτοβιογραφία του Παύλου Ιωαννίδη ΓΡΆΦΕΙ Η ΙΩΆΝΝΑ ΚΟΝΔΎΛΗ ΛΈΚΤΩΡ ΑΣΤΙΚΟΎ ΔΙΚΑΊΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΑΘΗΝΏΝ

Στο Κάιρο ο Παύλος Ιωαννίδης εντάσσεται στην Αεροπορία και εκπαιδεύεται στην εξωτική Ροδεσία. Για την συμμετοχή τους στην Αντίσταση, τιμήθηκαν από τον Βασιλιά Γεώργιο Ε΄ τόσο ο ίδιος με το μετάλλιο «King’s Medal for Courage» όσο και η μετέπειτα σύζυγός του Σύλβια Αποστολίδου με το «George Medal» της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, διακρίσεις τις οποίες και οι δύο επέστρεψαν μετά τον απαγχονισμό του Καραολή και του Δημητρίου στην Κύπρο, με την ακόλουθη επιστολή: Η υμετέρα Κυβέρνησις μας είχεν απονείμει κατά τον τελευταίον πόλεμον διπλώματα τιμής και μετάλλια (GM, KMC) διά τας προς τον Συμμαχικόν αγώνα προσφερθείσας υπηρεσίας μας. Κατόπιν όμως της εκτελέσεως των δύο Κυπρίων πατριωτών, οίτινες ηγωνίσθησαν διά τα αυτά ιδεώδη διά τα οποία και ημείς ηγωνίσθημεν και ετιμήθημεν υπό της ημετέρας Κυβερνήσεως, θεωρούμεν πλέον τας ανωτέρω διακρίσεις ως στερουμένας οιασδήποτε αξίας, δι’ ο και σας τας επιστρέφομεν. (σελ. 107-8) Αμέσως μετά τον πόλεμο, ο Παύλος Ιωαννίδης υπηρετεί στα ψεκαστικά αεροπλάνα, παραιτείται όμως από την Πολεμική Αεροπορία γιατί δεν συμβιβάζεται με το να εκτελεί, για την εποχή εκείνη, μόνο τις αρμοδιότητες του αξιωματικού ωνίων που του είχαν αναθέσει. Εντάσσεται στην Πολιτική Αεροπορία, δημιουργεί οικογένεια και αντιμετωπίζει με επιμονή και αισιοδοξία το πρόβλημα της κόρης του Ειρήνης, η οποία σε πολύ τρυφερή ηλικία έδειξε μεγάλη δύναμη και αντοχή. Στην Ολυμπιακή γίνεται σύντομα στενός συνεργάτης του αείμνηστου εθνικού ευεργέτη Αριστοτέλη Ωνάση, ο οποίος σε λίγα χρόνια προσδίδει στην εταιρεία διεθνή λάμψη, στο επιβατικό κοινό ασυνήθιστες ανέσεις και στους Έλληνες εθνική υπερηφάνεια. Η διεισδυτική κρίση του Παύλου Ιωαννίδη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εφόσον με ενάργεια επισημαίνει τις αιτίες (ανευθυνότητα, μικροκομματισμός, πολιτικάντικες επιλογές) που από θεαματική πτήση κινδυνεύουν να οδηγήσουν την Ολυμπιακή σε ανώμαλη πτώση. Ο Παύλος Ιωαννίδης υπήρξε στενός συνεργάτης του Αριστοτέλη Ωνάση, επιστήθιος φίλος του Αλέξανδρου και ακλόνητος συμπαραστάτης της Χριστίνας σε προσωπικά και επιχειρηματικά θέματα, πρόεδρος όλων των εταιρειών της και εκ των εκτελεστών της διαθήκης της. Ισόβιο μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος που επρόκειτο να δημιουργηθεί σύμφωνα με την διαθήκη του αείμνηστου εθνικού ευεργέτη Αριστοτέλη Ωνάση, ο Παύλος Ιωαννίδης συνέβαλε με άλλους έμπιστους και άξιους ανθρώπους στην υλοποίηση της τελευταίας βουλήσεώς του σε αντίξοες συνθήκες. Η ίδια η Χριστίνα είχε απαιτήσεις που κατέληξαν, προκειμένου τελικά να συσταθούν τα νομικά πρόσωπα (Επιχειρηματικό και Κοινωφελές), στην διαμόρφωση του αρχικού καταστατικού τους με όρους που παρέκκλιναν από την ρητά εκπεφρασμένη βούληση του διαθέτη. Η διαχείριση της περιουσίας του Ιδρύματος αποδείχθηκε εξαιρετικά απαιτητική και επίπονη υπόθεση, συγχρόνως όμως πολύ επιτυχημένη, όπως δείχνουν η οικονομική ευρωστία του, αλλά και το μέγεθος της προσφοράς του στον άνθρωπο και τον πολιτισμό.

Μαζί με την Χριστίνα στα Διεθνή Βραβεία Ωνάση 1987, στο Ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία»

1957. Διαφήμιση της Ολυμπιακής Αεροπορίας

Καλοκαίρι 1946. Με το ψεκαστικό αεροπλάνο Stearman νούμερο 7, στο αεροδρόμιο της Καβάλας

Βιβλιοπαρουσίαση

Η αυτοβιογραφία του Παύλου Ιωαννίδη ΓΡΆΦΕΙ Η ΙΩΆΝΝΑ ΚΟΝΔΎΛΗ ΛΈΚΤΩΡ ΑΣΤΙΚΟΎ ΔΙΚΑΊΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΑΘΗΝΏΝ

Η δημιουργία του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου μέσα από απίστευτες συμπληγάδες - καθώς και η ματαίωση της επέκτασής του, που θα διπλασίαζε τον αριθμό των εξυπηρετούμενων ασθενών - έδωσε στον ελληνικό λαό ένα υψηλότατου επιπέδου νοσοκομείο και στον συγγραφέα την πικρή διαπίστωση ότι «σε ορισμένες περιπτώσεις είναι ευκολότερο να κερδίσεις χρήματα παρά να τα διαθέσεις για κοινωφελή έργα και μάλιστα προς όφελος του ελληνικού λαού...» Μετά τον θάνατο της Χριστίνας και σύμφωνα με την διαθήκη της, ο Παύλος Ιωαννίδης, μαζί με τον αείμνηστο Στέλιο Παπαδημητρίου, τον Απόστολο Ζαμπέλα και τον Θεόδωρο Γαβριηλίδη, αποτέλεσαν την ομάδα των τεσσάρων Ελλήνων διαχειριστών που κλήθηκε να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις του Τιερύ Ρουσέλ, οι οποίες άλλωστε είχαν αρχίσει ζώσης της Χριστίνας, με αποκλειστικό σκοπό να καρπωθεί ολόκληρη την περιουσία της ανήλικης θυγατέρας του Αθηνάς. Παρά το πνεύμα συνδιαλλαγής των τεσσάρων Ελλήνων, προκειμένου να κερδηθεί χρόνος και να μεγαλώσει όσο το δυνατόν περισσότερο η ανήλικη, ο Ρουσέλ ήταν πάντοτε ακόρεστος και έτσι η σύγκρουση αποδείχθηκε αναπόφευκτη. Αλλεπάλληλοι δικαστικοί αγώνες κατέληξαν στην απομάκρυνση όλων από την διαχείριση της περιουσίας της Αθηνάς μέχρι την ενηλικίωσή της. Χρέος, συνέπεια και απόδειξη αφοσίωσης προς τον Αριστοτέλη Ωνάση ήταν, έστω και τριάντα χρόνια μετά, η τροποποίηση των καταστατικών των δύο ιδρυμάτων, ώστε τα νέα να καταστούν πλέον σύμφωνα προς τους όρους τους οποίους ο ίδιος ο εμπνευστής τους είχε θέσει με την διαθήκη του. Τέλος, ο Παύλος Ιωαννίδης ανήκει στην «παλιά φρουρά», που διατηρώντας ρόλο συμβουλευτικό, παρέδωσε την σκυτάλη της διοίκησης του Ιδρύματος σε ανθρώπους νέους, άξιους και ικανούς να συνεχίσουν το έργο του με επιτυχία. Ιστορικά έγκυρο, δημοσιογραφικά επίκαιρο και αφηγηματικά θελκτικό, το βιβλίο του Παύλου Ιωαννίδη είναι σημαντικό διότι, για να θυμηθούμε τον Διονύσιο Σολωμό, είναι βαθιά αληθινό, ακόμη και αν μερικές αλήθειες είναι πικρές και κάποια διδάγματα απαιτούν αφοσίωση ασκητική.

9 Φεβρουαρίου 1984. Με τον κυβερνήτη Ιωάννη Κωτσάκη στο πιλοτήριο μετά την τελευταία πτήση και προσγείωση στην Αθήνα

24 Απριλίου 1960. Μιλώντας με τον Κώστα Κονιαλίδη, διευθύνοντα σύμβουλο της Ολυμπιακής Αεροπορίας, μετά την προσγείωση του πρώτου Comet 4Β στην Αθήνα

Ο Παύλος Ιωαννίδης στο αεροσκάφος που μετέφερε στις 26 Οκτωβρίου 1967 τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα Α΄΄στην Ρώμη

6 Ιουνίου 1994. Ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου αναγγέλλει την απόφαση του Ιδρύματος Ωνάση για την επέκταση του Ω.Κ.Κ.

Βιβλιοπαρουσίαση

Τα Χριστούγεννα της Ανατολής για την Δύση Η θεολογία, η εικονογραφία και η μουσική των ελληνορθόδοξων Χριστουγέννων στα αγγλικά ΓΡΆΦΕΙ Ο ΓΙΏΡΓΟΣ Θ. ΚΑΛΌΦΩΝΟΣ

Byzantine Christmas: The Celebration of the Nativity in the Christian East in Word, Image and Song [Βυζαντινά Χριστούγεννα: Ο εορτασμός της Γεννήσεως στην Χριστιανική Ανατολή στον λόγο, την εικόνα και το τραγούδι], επιμ. έκδ. Γ. Μπιλάλης, μουσική από το Romeiko Ensemble, Σάφρον Γουώλντεν: Kouphisma, 2007,σελ. 76, 18 έγχρ. εικ., μουσικό CD. ISBN 978-960-930-289-0

Με μια καλαίσθητη και πολυτελή αγγλόφωνη έκδοση, σε εύχρηστο μικρό μέγεθος, η οποία συνδυάζει τον λόγο, την εικόνα και τον ήχο, οι μουσικές παραγωγές Κούφισμα σε συνεργασία με τις εκδόσεις Λυχνία και το μουσικό σύνολο Ρωμαίικο επιδιώκουν να εξοικειώσουν το ενδιαφερόμενο αγγλόφωνο κοινό με την ορθόδοξη παράδοση του εορτασμού των Χριστουγέννων, της σημαντικότερης χριστιανικής εορτής στον δυτικό (μη ορθόδοξο) κόσμο. Είναι γεγονός ότι το ενδιαφέρον για την βυζαντινή τέχνη και γενικότερα τον βυζαντινό πολιτισμό αυξάνεται συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες, τόσο στην Βρετανία όσο και στην Αμερική, με την διοργάνωση σημαντικών εκθέσεων, τον εντυπωσιακό αριθμό εκδόσεων, επιστημονικών και εκλαϊκευτικών, καθώς και την άνθηση των Βυζαντινών Σπουδών στα βρετανικά πανεπιστήμια. Παράλληλα, ενώ η Ευρώπη αποχριστιανίζεται, εδραιώνεται η πεποίθηση σε ορισμένους χριστιανικούς κύκλους ότι η ορθόδοξη παράδοση διασώζει μιαν αυθεντικότερη και πνευματικότερη πίστη σε σχέση με τα άλλα χριστιανικά δόγματα, πεποίθηση που προκαλεί έντονο ενδιαφέρον για την θρησκευτικότητα του βυζαντινού πολιτισμού σε όλες της τις εκφάνσεις. Ανταποκρινόμενος στις ευνοϊκές αυτές συνθήκες, ο μελετητής της βυζαντινής μουσικής και καταξιωμένος ψάλτης Γιώργος Μπιλάλης, διευθυντής του μουσικού συνόλου Ρωμαίικο, δεν εξέδωσε απλώς έναν μουσικό δίσκο με βυζαντινούς ύμνους των Χριστουγέννων. Τον έκανε μέρος ενός βιβλίου που προσφέρει στον αναγνώστη-ακροατή μια γεύση της πνευματικότητας, της ιστορικότητας και της αισθητικής του πολιτισμού που παρήγαγε την μουσική αυτήν, καθώς και της συνέχειάς του μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας. Έπειτα από μια σύντομη εισαγωγή του επιμελητή, η οποία δίνει το θρησκευτικό και ιστορικό στίγμα της έκδοσης, το βιβλίο προχωρεί με μια σταχυολόγηση χωρίων σχετικών με την Γέννηση του Ιησού από την Παλαιά Διαθήκη και τους Πατέρες της Εκκλησίας. Ακολουθεί μια εκτενής έκθεση, από τον μοναχό Μάξιμο Λαυριώτη, της ιστορίας της θεολογίας και του εορτασμού των Χριστουγέννων στην ορθόδοξη παράδοση, ιστορίας που, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, διαμορφώ-

Βιβλιοπαρουσίαση

θηκε σταδιακά, κινούμενη ανάμεσα στον μύθο και την πραγματικότητα. Το επόμενο συνοπτικό κεφάλαιο του βιβλίου προσφέρει στον αμύητο αναγνώστη μια θεολογική ερμηνεία της ορθόδοξης εικονογραφίας της Γεννήσεως. Αμέσως μετά, ο εορτασμός των Χριστουγέννων συνδέεται από τον Γιώργο Μπιλάλη με την ένδοξη αυτοκρατορική παράδοση του Βυζαντίου μέσα από μια λεπτομερέστατη περιγραφή της τελετής της προκύψεως, κατά την οποία ψάλτες, συνοδευόμενοι από μουσικά όργανα, έψελναν στον αυτοκράτορα το πολυχρόνιο, επευφημίες, εορταστικούς στίχους και έναν ειδικό αυτοκρατορικό χριστουγεννιάτικο ύμνο. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ευσύνοπτες παρουσιάσεις των μουσικών έργων του δίσκου αλλά και ορισμένων σύγχρονων εθίμων των Χριστουγέννων. Τα παραπάνω κείμενα συνοδεύονται από πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση, τόσο βυζαντινή όσο και μεταβυζαντινή. Συνοδεύονται επίσης από ένα σύγχρονο έργο σε βυζαντινό ύφος, ειδικά δημιουργημένο για την έκδοση αυτήν, το οποίο εικονογραφεί την τελετή της προκύψεως. Την μεγαλύτερη όμως τέρψη στον αναγνώστη-ακροατή προσφέρει η ακρόαση του δίσκου, ο οποίος δεν είναι συνοδευτικός, αλλά αποτελεί τον πυρήνα της όλης προσπάθειας. Ξεκινά με αποσπάσματα από τον μεταβυζαντινό χριστουγεννιάτικο όρθρο όπως ακούγονται στις εκκλησίες σήμερα - μεταφρασμένα όμως στα αγγλικά για να γίνονται κατανοητά από το κοινό στο οποίο απευθύνεται η έκδοση. Συνεχίζει με παραδείγματα από αντίστοιχους βυζαντινούς ύμνους στην αυθεντική τους μορφή, οι οποίοι δίνουν στον ακροατή ένα μέτρο των αλλαγών που επέφερε στην ορθόδοξη θρησκευτική μουσική η περίοδος της Τουρκοκρατίας. Ακολούθως, το CD περιλαμβάνει μια σπάνια μελοποίηση του αυτοκρατορικού ύμνου της προκύψεως, του δεκάτου εβδόμου αιώνα, ενώ, τέλος, η εντυπωσιακή αυτή ξενάγηση στον ήχο των ορθόδοξων Χριστουγέννων κλείνει με χριστουγεννιάτικα κάλαντα - βυζαντινά και μεταβυζαντινά.

Βυζαντινές και μεταβυζαντινές παραστάσεις σχετικές με την Γέννηση, οι οποίες εικονογραφούν την έκδοση.

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Χάρης Βλαβιανός, Ποιoν αφορά η ποίηση; Σκέψεις για μια τέχνη περιττή, Αθήνα: εκδ. Πόλις, 2007, σελ. 254. ISBN 978-960-435-148-0 Στις μέρες μας, το ενδιαφέρον του κοινού για την ποίηση μειώνεται όλο και περισσότερο, με αποτέλεσμα η «ευγενής» αυτή τέχνη να οδηγείται στο περιθώριο της λογοτεχνικής παραγωγής. Πρόκειται βεβαίως για μια τάση διεθνή, που προβληματίζει όμως περισσότερο όταν παρατηρείται σε μια χώρα με σημαντική ποιητική παράδοση και δύο βραβεία Νόμπελ στο ενεργητικό της. Αφορά άραγε κανέναν η ποίηση στις μέρες μας; Το ακραία διατυπωμένο - αλλά καίριο - αυτό ερώτημα επιχειρεί να απαντήσει με το βιβλίο του ο πλέον ίσως κατάλληλος, ο Χάρης Βλαβιανός, ποιητής, διευθυντής επί χρόνια του μοναδικού ελληνικού λογοτεχνικού περιοδικού που είναι αφιερωμένο στην ποίηση, μεταφραστής σημαντικών ποιητών και δοκιμιογράφος. Πρόκειται για μια γοητευτική συλλογή δοκιμίων, αφορισμών, ακόμη και ορισμένων ποιημάτων, που τα διακρίνει η βαθιά γνώση του μελετητή των τεκταινομένων περί την ποίηση διεθνώς, αλλά και η ειλικρινής έγνοια του ποιητή για την πορεία της τέχνης του. Χαρακτηριστικό δείγμα της αποφθεγματικής ευστοχίας του λόγου του και της επικαιρότητας του στοχασμού του, ένας από τους αφορισμούς του: «Στις μέρες μας πολλοί δημοσιογράφοι φαίνεται να έχουν κρυμμένο μέσα τους ένα σπαρακτικό μυθιστόρημα ή μερικά συγκλονιστικά ποιήματα• καλά θα κάνουν να τα κρατήσουν εκεί για πάντα». Γ.Θ.Κ

Γιάννης Α. Πολλάλης και Διονύσης Γιαννακόπουλος, Ηλεκτρονικό επιχειρείν: Τεχνολογίες και στρατηγικές ψηφιακής οικονομίας, Αθήνα: εκδ. Α. Σταμούλης, 2007, σελ. 480, Βιβλιογραφία. ΙSBN 978-960-351-698-9 Τα τελευταία χρόνια, το ηλεκτρονικό εμπόριο, αλλά και οι κάθε είδους επιχειρηματικές συναλλαγές μέσω του διαδικτύου, γνώρισαν την μεγάλη άνθηση που είχε προβλεφθεί από τους πρωτοπόρους του χώρου. Το βιβλίο του Γιάννη Πολλάλη (μέλους του Συνδέσμου) και του Διονύση Γιαννακόπουλου απευθύνεται στις επιχειρήσεις που σήμερα επιθυμούν - ή σύντομα θα αναγκασθούν - να επεκταθούν στον νέο αυτόν χώρο, προσφέροντάς τους τόσο τον θεωρητικό εξοπλισμό όσο και πρακτικές οδηγίες για τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού επιχειρείν. Καλύπτονται σημαντικά θέματα που περιλαμβάνουν τις προϋποθέσεις, τα βασικά στάδια ανάπτυξης, το νομικό πλαίσιο των ηλεκτρονικών επιχειρήσεων, καθώς και την ασφάλεια των συναλλαγών. Παράλληλα, το βιβλίο παρουσιάζει με οργανωμένο και σαφή τρόπο παραδείγματα εφαρμογών, όπως είναι το ηλεκτρονικό κατάστημα, οι ηλεκτρονικές δημοπρασίες, η ηλεκτρονική τραπεζική και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Γ.Θ.Κ

Παρουσιάση Δίσκου

ΝΕΟ CD ΤΟΥ Γ.-Ε. ΛΑΖΑΡΙΔΗ ΜΕ ΕΡΓΑ ΛΙΣΤ ΓΡΆΦΕΙ Ο ΔΙΟΝΎΣΗΣ ΜΑΛΛΟΎΧΟΣ

Νέο CD κυκλοφόρησε ο πιανίστας Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης, ο οποίος καθιερώνεται με σταθερά βήματα στην παγκόσμια σκηνή, τόσο σε δισκογραφικό όσο και σε συναυλιακό επίπεδο. Επιλεγμένος ως «Rising Star» την περυσινή χρονιά, ο Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης εμφανίστηκε στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές αίθουσες, ενώ η προηγούμενη δισκογραφική του δουλειά (με έργα Ρόμπερτ Σούμαν), όπως και η παρούσα (με τα έργα του Φραντς Λιστ Σονάτα σε σι ελάσσονα και Σπουδές Παγκανίνι), αντιμετωπίστηκαν με ιδιαίτερα ενθουσιώδη και θετικό τρόπο από την έγκυρη διεθνή κριτική. Η νέα δισκογραφική παραγωγή του Λαζαρίδη κυκλοφόρησε από την εταιρεία Linn Records, η οποία εξασφάλισε τόσο την προσεγμένη ηχογράφηση όσο και την τεχνικά άρτια έκδοση. Η συγκεκριμένη μουσική προσφορά του Λαζαρίδη έχει έντονα στοιχεία προσωπικού ύφους, χωρίς κοινοτοπίες, αλλά και με ερμηνευτική αναζήτηση που πραγματώνεται με τρόπο συνεπή και εντυπωσιακά ποιοτικό. Συχνά, οι νέοι προικισμένοι πιανίστες θέλγονται υπερβολικά από τα κάλλη της ταχύτητας και του εντυπωσιασμού, με αποτέλεσμα οι αναγνώσεις τους στα απαιτητικά έργα του ρεπερτορίου να δημιουργούν ίσως νέα - αθλητικού τύπου - ρεκόρ, αλλά να υπολείπονται σε ποικιλία χρωμάτων, λεπτομέρεια, καθαρότητα, ρυθμική συνέπεια και αισθητική αρτιότητα. Με τον Λαζαρίδη συμβαίνει το αντίθετο. Τα κύρια προσόντα του είναι η μοναδικής διαφάνειας και στιλπνότητας άρθρωσή του, ακόμη και σε πολύ γρήγορα περάσματα, το άνετο παίξιμό του (στην υπηρεσία της κάθε φράσης και όχι στην αγωνία της διεκπεραίωσής της) και ο έλεγχος της κάθε λεπτομέρειας στην ηχητική παλέτα των δακτύλων του. Καταφέρνει να είναι εξαιρετικά λαμπερός και καθαρός ο ήχος του, επιτυγχάνοντας παράλληλα ακραίες διαφορές έντασης και χρησιμοποιώντας πολύ έξυπνα το δεξί πεντάλ. Σαφής στην ανέλιξη μιας μελωδίας (στις Σπουδές), με σωστή ισορροπία ανάμεσα στα δυο χέρια, με «πυροτεχνηματικά» εφέ όταν ζητούνται από την παρτιτούρα, αλλά και με θαυμαστή ομοιογένεια. Επιδεικνύει ένα είδος δημιουργικής υπομονής στα καθόλου πυκνά (από πλευράς μουσικού υλικού) σημεία και κτίζει μεθοδικά τις ιδέες του συνθέτη (στην Σονάτα). Η κάθε νότα, είτε είναι σημαντική είτε τελείως περαστική, έχει ειδική μεταχείριση, και αυτό το εισπράττει ο ακροατής. Ο χρόνος είναι επίσης κάτι που, με μουσικούς όρους, ο Λαζαρίδης το χειρίζεται με μαεστρία. Η ελευθερία και η ρυθμική σταθερότητα εναλλάσσονται με τρόπο έξυπνο και χρήσιμο για την ερμηνεία και την ακρόαση. Χωρίς υπερβολές, αλλά και χωρίς οικονομία... Ο Λαζαρίδης τονίζει τις διαφορές ύφους των δύο συνεχώς εναλλασσόμενων αντίθετων μουσικών ιδεών στην Σονάτα, πετυχαίνοντας έτσι ένα ενιαίο σύνολο μέσα από την διαρκή απόκλισή τους. Η καθαρή και ισορροπημένη ηχογράφηση δεν τον προδίδει σε κανένα σημείο, ξεδιπλώνοντας πειστικά την αφήγησή του. Ένας πιανίστας που ακούει καλά. Και ο ακροατής, όμορφα.

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότρια: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή :Ιωάννα Κονδύλη, Καλλιόπη Χρηστοφή, Γιάννης Χ. Ρούσσος, Γιώργος Θ. Καλόφωνος Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Νίκος Αγγελής, Διονύσης Μαλλούχος, Αντρέας Μέρσιν, Τζόαν Μπρέτον Κόννελλυ, Χρήστος Πεχλιβανίδης Yπεύθυνη κατά νόμο: Iωάννα Kονδύλη • Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε. Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: