AO 45 (September 2009) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 45 Σεπτέμβριος 2009

Περιεχόμενα Εισαγωγή ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1 Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης - ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) 1.1: Η λειτουργική ενσωμάτωση της μετανάστευσης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό – Κομβικοί φορείς, κρίσιμες στρατηγικές και κύριες δράσεις Tasneem Siddiqui ...........................................................................................................................................................................................................3 • Daniel Verger .........................................................................................................................................................................................................5 1.2 Η συμμετοχή της διασποράς και των μεταναστών σε πολιτικές και προγράμματα ανάπτυξης – Ο ρόλος τους, οι δυνατότητές τους • Chukwu-Emeka Chikezie .....................................................................................................................................................................................7 • John O. Oucho ........................................................................................................................................................................................................9 1.3 Αντιμετωπίζοντας τα βασικά αίτια της μετανάστευσης μέσω της ανάπτυξης και ιδίως υπό το πρίσμα της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης • S. Irudaya Rajan και B. A. Prakash ................................................................................................................................................................. 11 • Jeni Klugman και Isabel Pereira .................................................................................................................................................................... 13

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2 Ένταξη, επανένταξη και κινητικότητα των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης 2.1 Συμμετοχή, προστασία και ενσωμάτωση των μεταναστών στην κοινωνία – Συνδέοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ενδυνάμωση των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης • Khalid Koser ........................................................................................................................................................................................................ 15 • Aίda Garcίa Naranjo Morales ...........................................................................................................................................................................17 2.2 Επανένταξη και κυκλική μετανάστευση – Η συμβολή τους στην ανάπτυξη • Kathleen Newland και Aaron Terrazas ..........................................................................................................................................................18 • Ana Avendano ......................................................................................................................................................................................................20

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3 Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες 3.1 Πολιτική και θεσμική συνοχή – Πρόσφατα δεδομένα και αποτελέσματα ερευνών • Graeme Hugo ......................................................................................................................................................................................................22 • Laura Chappell ...................................................................................................................................................................................................24 • 3.2 Περιφερειακές και διαπεριφερειακές διαδικασίες και πλαίσια διαλόγου • Marίa Consuelo Ahumada Beltran ..................................................................................................................................................................26 • Jean-Pierre Cassarino ......................................................................................................................................................................................28

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4 4.1 Κτίζοντας συμμαχίες: Συνδέοντας τον ιδιωτικό τομέα με άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών • Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (I.L.O.) ...............................................................................................................................................................31 • Doris Magsaysay Ho ...........................................................................................................................................................................................33 • Western Union .....................................................................................................................................................................................................35 • Chad Bolick και Nicolette van Exel (B.S.R.) .................................................................................................................................................. 37 4.2 Το Μέλλον του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών του G.F.M.D. • Σχόλια από τους John Slocum, Γρηγόρη Μανιάτη και Ρουμπίνη Γρώπα .................................................................................................. 39

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο ......................................................................................................................................................... 40

Εισαγωγή Προετοιμάζοντας το 3o Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών Τον Σεπτέµβριο του 2006, στην Γενική Συνέλευση του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών, στο πλαίσιο ενός Υψηλού Επιπέδου ∆ιαλόγου (High Level Dialogue) για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη, περίπου 100 κράτη-µέλη τάχθηκαν υπέρ της δηµιουργίας ενός καινοτόµου θεσµού: ενός Παγκόσµιου Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη (Global Forum on Migration and Development – G.F.M.D.), ύστερα από σχετική πρόταση του τότε γενικού γραµµατέα του Ο.Η.Ε., Κόφι Ανάν. Το σκεπτικό του Κόφι Ανάν ήταν ότι το Φόρουµ θα πρέπει να διεξάγεται µε ευθύνη των κρατών-µελών, χωρίς να βασίζεται στο σύστηµα του Ο.Η.Ε., προκειµένου να αποφευχθούν η πολιτικοποίηση και η πόλωση. Το αντίθετο θα περιόριζε την συµµετοχή πολλών ανεπτυγµένων χωρών, οι οποίες φοβούνται ότι οι διαδικασίες που διεξάγονται υπό την ευθύνη του Ο.Η.Ε. είναι υπερβολικά επίσηµες και έχουν πολιτικό χαρακτήρα, ενώ επιπλέον δεν εστιάζουν επαρκώς στην χάραξη πολιτικών. Το Παγκόσµιο Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη, όπως έχει διαµορφωθεί, δίνει την ευκαιρία στους υπευθύνους για την χάραξη πολιτικών από όλον τον κόσµο να συζητήσουν, χωρίς να λάβουν αποφάσεις, το ζήτηµα της µετανάστευσης υπό ένα θετικό πρίσµα – εστιάζοντας στις δυνατότητες ανάπτυξης που θα µπορούσαν να αποτελέσουν σηµείο συσπείρωσης όλων των εµπλεκόµενων φορέων. Το Βέλγιο προσφέρθηκε να γίνει η πρώτη διοργανώτρια χώρα και πρότεινε να πραγµατοποιηθεί ένα Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών (Civil Society Days – C.S.D.) αµέσως πριν από το διήµερο κυβερνητικό Φόρουµ. Πράγµατι, την πρώτη διοργάνωση ανέλαβε το Ίδρυµα Βασιλιάς Μπωντουέν. Η επόµενη διοργάνωση ανατέθηκε το 2008 σε µιαν αναπτυσσόµενη χώρα, τις Φιλιππίνες, και την ευθύνη του Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών είχε το Ίδρυµα Αγιάλα. Το Ίδρυµα Ωνάση, ύστερα από πρόταση του Υπουργείου Εσωτερικών, ανέλαβε την διεξαγωγή του 3ου Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών, που θα πραγµατοποιηθεί στις 2-3 Νοεµβρίου 2009. Περίπου 250 εκπρόσωποι φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών από όλον τον κόσµο, µαζί µε 30 µέλη µη κυβερνητικών οργανώσεων που εδρεύουν στην Ελλάδα, θα συζητήσουν σε παράλληλες στρογγυλές τράπεζες τα επιµέρους θέµατα, υπό τον ευρύτερο τίτλο «Η ένταξη των µεταναστευτικών πολιτικών σε στρατηγικές ανάπτυξης προς όφελος όλων». Ειδικότερα, τα θέµατα στις στρογγυλές τράπεζες 1, 2 και 3 είναι ακριβώς τα ίδια µε εκείνα που θα συζητήσουν οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι στο G.F.M.D. Η επιλογή αυτή ήταν συνειδητή και ρεαλιστική, προκειµένου τα συµπεράσµατά µας να ληφθούν υπόψη από τις κυβερνήσεις. Το θέµα της τέταρτης στρογγυλής τραπέζης είναι εκτός της κυβερνητικής

Εισαγωγή ατζέντας. Επικεντρώνεται στους τρόπους συνεργασίας του ιδιωτικού τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών. Η συνεδρίαση αυτή έχει στόχο να εντοπίσει πιθανά αµοιβαία συµφέροντα των δύο πλευρών και την κοινή τους βούληση να επιδιώξουν αλλαγές στις ισχύουσες πολιτικές. Η Οργανωτική Επιτροπή του Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών ανέθεσε σε ειδήµονες γύρω από τα ζητήµατα της µετανάστευσης και της ανάπτυξης να ετοιµάσουν τα κείµενα προς συζήτηση κατά τις δύο ηµέρες των εργασιών της συνάντησης της Αθήνας. Κάθε θέµα στρογγυλής τραπέζης αναπτύσσεται από δύο συγγραφείς, ο ένας από τους οποίους είναι εκπρόσωπος της ακαδηµαϊκής κοινότητας, ενώ ο άλλος ασχολείται πρακτικά µε τα ζητήµατα της µετανάστευσης και της ανάπτυξης ως µέλος µη κυβερνητικής οργάνωσης (Μ.Κ.Ο.) ή από άλλη θέση. Τα κείµενα αυτά βρίσκονται συγκεντρωµένα στις επόµενες σελίδες και µπορούν να λειτουργήσουν ως σηµείο αναφοράς µελλοντικά, σε συνδυασµό µε τα συµπεράσµατα που θα εξαχθούν από το Φόρουµ. Το θέµα της µετανάστευσης, όπως αυτή συνδέεται µε την ανάπτυξη, αποτελεί κρίσιµο ζήτηµα της εποχής και απαιτεί την αµέριστη προσοχή µας. Παρά τις προβλέψεις περί του αντιθέτου, η τρέχουσα οικονοµική κρίση δεν φαίνεται να συνοδεύεται από µια τάση επιστροφής των µεταναστών στις χώρες από τις οποίες προήλθαν. Αντίθετα, µάλιστα, η οικονοµική κρίση ενδέχεται να έχει περιορίσει ή να έχει ανακόψει ένα προγραµµατισµένο ρεύµα επιστροφής. Ταυτόχρονα, παρατηρείται µια µικρή κάµψη στις προσλήψεις εποχικού εργατικού δυναµικού, ενώ η Παγκόσµια Τράπεζα εκτιµά ότι η ροή των εµβασµάτων θα µειωθεί κατά 5% έως 7% το 2009, πράγµα καταστροφικό για πολλές αναπτυσσόµενες οικονοµίες. Παρ’ όλο που δεν έχουµε σαφή εικόνα για τις µακροπρόθεσµες επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης στην ροή της µετανάστευσης, µπορούµε να είµαστε βέβαιοι ότι η οικονοµική ανάκαµψη, όταν έλθει, θα φέρει µαζί της µιαν αυξηµένη ζήτηση για µεταναστευτικό εργατικό δυναµικό. Είναι εποµένως σηµαντικό για τις κυβερνήσεις να σχεδιάσουν, όσο είναι καιρός, τρόπους για να αντιµετωπίσουν αυτή την ζήτηση. Η Κοινωνία των Πολιτών και ο ιδιωτικός τοµέας µπορούν να συµπράξουν από τώρα, καθώς και να συνεργαστούν µε τις εθνικές κυβερνήσεις. Αντιστοίχως, οι κυβερνήσεις των χωρών προέλευσης και των χωρών προορισµού µπορούν να ξεκινήσουν ήδη την συνεργασία τους – προτού οι καταστάσεις τις αναγκάσουν να το πράξουν αργότερα.

Μαριάννα Μόσχου, γραµµατέας του ∆.Σ. του Ιδρύµατος Ωνάση, επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής του C.S.D./G.F.M.D.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.1: Η λειτουργική ενσωμάτωση της μετανάστευσης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό – Κομβικοί φορείς, κρίσιμες στρατηγικές και κύριες δράσεις ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΣΕ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ Είναι γενικά αποδεκτό ότι, παράλληλα µε την µεταφορά ανθρώπινου κεφαλαίου και πόρων, η µετανάστευση οδηγεί στην µεταβίβαση δεξιοτήτων, ιδεών, γνώσεων και δηµιουργεί συνδέσµους και διαπροσωπικά δίκτυα, συνεισφέροντας στην οικονοµική και την κοινωνική ανάπτυξη των χωρών προέλευσης και προορισµού. Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσµατα δεν προκύπτουν αυτόµατα. Για να συνδέσουν την µετανάστευση µε την ανάπτυξη, κάποιες χώρες βρίσκονται στην διαδικασία ένταξης της µετανάστευσης σε αναπτυξιακές στρατηγικές. Η παρούσα εισήγηση προσπαθεί να εντοπίσει πιθανές διασυνδέσεις ανάµεσα στις δύο, οι οποίες µπορούν να επιδιωχθούν σε κρατικό, περιφερειακό και παγκόσµιο επίπεδο. Επικεντρώνεται σε τέσσερεις τοµείς θεµάτων: µείωση της φτώχειας, οικονοµική ανάπτυξη, επιστροφή και κινητικότητα µεταναστών υψηλής εξειδίκευσης και κλιµατική αλλαγή. Πολιτικές µείωσης της φτώχειας και µετανάστευση Η φτώχεια µπορεί να µειωθεί ή να αυξηθεί λόγω της µετανάστευσης. Για αυτόν τον λόγο, οποιαδήποτε παρέµβαση για µείωση της φτώχειας πρέπει να αποσκοπεί στην µείωση των αρνητικών αποτελεσµάτων της µετανάστευσης και την αύξηση των θετικών. Η µετανάστευση πρέπει να συνδεθεί µε τις παγκόσµιες στρατηγικές αναπτυξιακού σχεδιασµού, µε τις αναπτυξιακές προτεραιότητες των χωρών προέλευσης οργανώσεων δωρητών και, το σηµαντικότερο, µε τον εθνικό αναπτυξιακό σχεδιασµό διαφόρων χωρών. Μελέτες έχουν δείξει ότι η διεθνής µετανάστευση απαιτεί σχετικά µεγάλες επενδύσεις. Έτσι, οι φτωχότεροι µεταξύ των φτωχών δεν µπορούν να την χρησιµοποιήσουν ως επιλογή βιοπορισµού για να ξεπεράσουν την ανέχεια. Σε όλες τις παραπάνω στρατηγικές µείωσης της φτώχειας είναι απαραίτητες κατευθύνσεις πολιτικής που να ενθαρρύνουν τις δηµόσιες και τις ιδιωτικές χρηµατοπιστωτικές επιχειρήσεις να δανείζουν τους φτωχούς µε χαµηλότερα επιτόκια και µικρές εγγυήσεις για την χρηµατοδότηση της µετανάστευσης. Ενσωµάτωση της µετανάστευσης σε εθνικές πολιτικές οικονοµικής ανάπτυξης Σε εθνικό επίπεδο, τόσο οι χώρες προορισµού εργατικού δυναµικού όσο και οι χώρες προέλευσης έχουν ιδιαίτερες πολιτικές ανάπτυξης της βιοµηχανίας, της αγροτικής οικονοµίας, του εµπορίου, του τοµέα υπηρεσιών ή υποδοµών, µε στόχο την επίτευξη συγκεκριµένου ρυθµού ανάπτυξης. Η µετανάστευση πρέπει

Tasneem Siddiqui, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών, ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος του ερευνητικού κέντρου R.M.M.R.U. στο Πανεπιστήμιο της Ντάκα

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.1: Η λειτουργική ενσωμάτωση της μετανάστευσης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό – Κομβικοί φορείς, κρίσιμες στρατηγικές και κύριες δράσεις να συνδεθεί µε αυτές τις εθνικές πολιτικές. Η πρόσβαση σε ξένο συνάλλαγµα είναι ζωτική στην επίτευξη πολλών από τους αναπτυξιακούς στόχους. Τα εµβάσµατα έχουν γίνει µια σηµαντική πηγή ξένου συναλλάγµατος για πολλές χώρες. Από το 2001, µεγάλο µέρος των µεταναστευτικών εµβασµάτων µεταφέρονται µέσω επίσηµων διαύλων. Ωστόσο, µεγάλα ποσά µεταφέρονται ακόµη µέσω ανεπίσηµων διαύλων. Σε αποµακρυσµένα σηµεία των χωρών προέλευσης, αλλά και στις χώρες προορισµού, η πρόσβαση σε επίσηµους διαύλους µεταφοράς είναι εξασφαλισµένη. Το υψηλό κόστος µεταφοράς είναι µία άλλη πηγή προβληµατισµού. Κάποιες χώρες έχουν µειώσει το κόστος µε την εισαγωγή των συναλλαγών µέσω διαδικτύου και κινητού τηλεφώνου, ενώ άλλες αντιµετώπισαν το πρόβληµα εισάγοντας σε επίπεδο βάσης Μ.Κ.Ο., ως το τελευταίο σκέλος στην µεταφορά εµβασµάτων. Οι κεντρικές τράπεζες των χωρών αποστολής και είσπραξης εµβασµάτων θα πρέπει να συνεργαστούν για να εναρµονίσουν τις πολιτικές τους για αύξηση της επίσηµης ροής. Οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών πρέπει να απαιτήσουν από τις αντίστοιχες χώρες τους να προβλέψουν στον προϋπολογισµό τους ποσό που αντιστοιχεί στο 5% των εισερχόµενων εµβασµάτων για την διαχείριση των εµβασµάτων και της µετανάστευσης. Οι κυβερνήσεις των χωρών προέλευσης πρέπει να χορηγήσουν κίνητρα σε οργανώσεις παροχής επιχειρηµατικών συµβουλών του δηµόσιου και του ιδιωτικού τοµέα, για να αναπτύξουν προγράµµατα που θα παρέχουν εκπαίδευση στις οικογένειες των µεταναστών στην οικονοµική διαχείριση, τον σχεδιασµό έργων και θα τους συνδέσουν µε επίσηµους χρηµατοδοτικούς οργανισµούς για να αποκτήσουν πρόσβαση σε επενδυτικά δάνεια. Οι Μ.Κ.Ο. µπορούν να συµµετέχουν ως εταίροι σε επίπεδο βάσης για να προσεγγίσουν τις οικογένειες µεταναστών που µένουν πίσω. Τα µεταναστευτικά εµβάσµατα µπορούν να χρησιµοποιηθούν σε µεγάλης κλίµακας αναπτυξιακά προγράµµατα υποδοµών κ.ά. Κυβερνητικοί και ηµι-κυβερνητικοί οργανισµοί µπορούν να εκδώσουν οµόλογα για να χρηµατοδοτήσουν την κατασκευή γεφυρών, τον εκσυγχρονισµό αεροδροµίων και έργα ανάπτυξης τηλεπικοινωνιών µε πρόβλεψη για συµµετοχή των µεταναστών επενδυτών στα κέρδη. Πρόσφατες µελέτες έχουν δείξει ότι ένα µέρος των µεταναστών υψηλής εξειδίκευσης, σε κάποια στάδια της ζωής τους, επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης και συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της χώρας µε την χρήση των γνώσεων και της τεχνολογίας που απέκτησαν στις χώρες µετανάστευσης. Οι χώρες προέλευσης πρέπει να χρησιµοποιήσουν τις δεξιότητές τους σε διαφορετικά αναπτυξιακά προγράµµατα.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.1: Η λειτουργική ενσωμάτωση της μετανάστευσης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό – Κομβικοί φορείς, κρίσιμες στρατηγικές και κύριες δράσεις Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Η ανθρωπιστική οργάνωση Caritas συνηγορεί υπέρ µιας λύσης τριπλού οφέλους στο ζήτηµα της µετανάστευσης, η οποία θα περιλαµβάνει τις χώρες προέλευσης, τις χώρες προορισµού και τους ίδιους τους µετανάστες. Στο κέντρο του τριγώνου «Φτώχεια-Αδικία-Βία» βρίσκεται ένα άτοµο –όλο και περισσότερες γυναίκες– το οποίο προσπαθεί να δηµιουργήσει την ζωή του από την αρχή. Ο µετανάστης, η σύζυγός του και τα παιδιά πρέπει να αποτελέσουν το επίκεντρο του προβληµατισµού και του ενδιαφέροντός µας. Το όραµα της Caritas δεν περιορίζεται µόνο στα οικονοµικά µεγέθη, αλλά αγκαλιάζει την ανθρώπινη ανάπτυξη και εξέλιξη στο σύνολό τους. Τόσο οι χώρες προέλευσης όσο και οι χώρες προορισµού υιοθετούν µια υπερβολικά µηχανιστική προσέγγιση στο θέµα της µετανάστευσης. Επιπλέον, επειδή η τρέχουσα πολιτική απέναντι στην µετανάστευση εστιάζει µόνο σε στατιστικά στοιχεία, οι ελάχιστα ανεπτυγµένες χώρες αντιπροσωπεύονται σε πολύ µικρό βαθµό από αυτά τα στοιχεία και κινδυνεύουν να διαφύγουν την προσοχή των προσώπων ή των φορέων που διαµορφώνουν πολιτικές. Οι Μ.Κ.Ο. πασχίζουν να αποφύγουν αυτή την καθαρώς µηχανιστική προσέγγιση, όσον αφορά τον ακαδηµαϊκό και πολιτικό διάλογο για την µετανάστευση, και να προωθήσουν τις αγωνίες και τα ενδιαφέροντα των ίδιων των µεταναστών. Προκειµένου να αντιµετωπιστεί το φαινόµενο της αναγκαστικής µετανάστευσης, χρειάζεται µια συνεκτική στρατηγική, η οποία θα προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια και προστασία, υποστηρικτικές παρεµβάσεις µε σκοπό τον βιώσιµο και αποτελεσµατικό επαναπατρισµό, καθώς και επανένταξη. Όµως, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, θα πρέπει να αντιµετωπίζει ουσιαστικά τα κυριότερα αίτια της αστάθειας: φτώχεια, πολεµικές συγκρούσεις, φυσικές καταστροφές, διεφθαρµένη κεντρική εξουσία, καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Τα άτοµα που έχουν µετακινηθεί αναγκαστικά µακριά από τις εστίες τους και οι πρόσφυγες χρειάζονται επειγόντως καταφύγιο, τροφή, νερό και τις απαραίτητες συνθήκες υγιεινής, καθώς και υγειονοµική περίθαλψη, εκπαίδευση και δραστηριότητες που θα τους αποφέρουν κάποιο εισόδηµα µέσα σε εύλογο βάθος χρόνου. Στις χώρες προορισµού, τα προγράµµατα ανάπτυξης θα πρέπει να ενσωµατώσουν τις ανάγκες των προσφυγικών πληθυσµών στις τοπικές ανάγκες της χώρας προορισµού, προκειµένου να αποφευχθούν οι συγκρούσεις. Στις χώρες προέλευσης, οι αυξανόµενες ευκαιρίες εργασίας αποτελούν σηµαντικότατο στοιχείο

Daniel Verger, διευθυντής Μονάδας ∆ιεθνούς ∆ράσης (International Action Division), Secours Catholique, Caritas Γαλλίας

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.1: Η λειτουργική ενσωμάτωση της μετανάστευσης στον αναπτυξιακό σχεδιασμό – Κομβικοί φορείς, κρίσιμες στρατηγικές και κύριες δράσεις της αναπτυξιακής πολιτικής, περιλαµβάνοντας την πρωτοβάθµια εκπαίδευση για όλους και υποστηρίζοντας τα κέντρα επαγγελµατικής κατάρτισης προκειµένου να προωθηθεί η οικονοµική ενσωµάτωση της νεολαίας. ∆ύο ακόµη πυλώνες της επιτυχίας στον τοµέα της εργασίας είναι η χρηµατοδότηση προγραµµάτων εντατικής απασχόλησης και η πρόσβαση σε µικροπιστώσεις. Η Κοινωνία των Πολιτών θα πρέπει να προωθηθεί και να ενδυναµωθεί ως κινητήρια δύναµη της ανθρώπινης ανάπτυξης. Οι οργανισµοί µεταναστών θα πρέπει να θεωρηθούν και να λειτουργήσουν ως αναπτυξιακοί φορείς, προκειµένου να συνάψουν σχέσεις µεταξύ των κοινοτήτων των χωρών προορισµού και των χωρών προέλευσης µέσω διµερών αλλά και πολύπλευρων συνεργασιών. Καλό παράδειγµα αποτελεί το Ευρωπαϊκό ∆ίκτυο Οργανισµών για την Βιώσιµη και Αποδοτική Επανένταξη (E.R.S.O.), στο πλαίσιο του οποίου, δέκα ευρωπαϊκές αντιπροσωπείες, οι περισσότερες προερχόµενες από το δίκτυο της Caritas, σχηµάτισαν ένα δίκτυο για την παροχή συµβουλευτικής σε άτοµα που επιθυµούν να επαναπατριστούν. Πέραν της συµβουλευτικής και της διευκόλυνσης της διαδικασίας επαναπατρισµού, το δίκτυο έχει εστιάσει το ενδιαφέρον του στην επανένταξη των επαναπατριζόµενων και την διεύρυνση των παρεχόµενων υπηρεσιών στις χώρες προέλευσης. Η µετανάστευση πρέπει να θεωρηθεί ως βασική ελευθερία και ως ευκαιρία για την επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.). Θα πρέπει να υπάρξουν δίκαιες συµφωνίες µεταξύ των χωρών προέλευσης και των χωρών προορισµού. Οι Μ.Κ.Ο. θα πρέπει να πιέσουν τα κράτη, ώστε να ενστερνιστούν τον Παγκόσµιο Κώδικα Ηθικής Πρόσληψης του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας. Επιπλέον, η διάρθρωση της κυκλικής µετανάστευσης µπορεί να αποτελέσει µέρος της λύσης του διλήµµατος «∆ιαρροή εγκεφάλων-Απόκτηση εγκεφάλων». Στις χώρες προέλευσης θα πρέπει να δηµιουργηθούν κέντρα κινητικότητας, προσωρινής παραµονής και προορισµού, τα οποία θα παρέχουν συµβουλευτική υποστήριξη και θα προάγουν την µετανάστευση ως επιλογή βασισµένη στην επαρκή πληροφόρηση. Τα εµβάσµατα επηρεάζουν σε σηµαντικό βαθµό την ανάπτυξη, αλλά δεν πρέπει να αποτελούν την εναλλακτική λύση αντί της επίσηµης αναπτυξιακής βοήθειας. Θα πρέπει να χρησιµοποιούνται προς όφελος ατόµων, οικογενειών και κοινοτήτων. Τέλος, η µετανάστευση πρέπει να εκλαµβάνεται ως σκοπός, και όχι µόνον ως δυνατότητα απόκτησης εισοδήµατος.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.2: Η συμμετοχή της διασποράς και των μεταναστών σε πολιτικές και προγράμματα ανάπτυξης – Ο ρόλος τους, οι δυνατότητές τους

Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ∆ΙΑΣΠΟΡΑΣ Σκοπός του κειµένου αυτού είναι, αφενός, να καταδείξει τους τρόπους µε τους οποίους οι χώρες προέλευσης και προορισµού µπορούν να συνεργαστούν µε την διασπορά και τους µετανάστες, προκειµένου να επιτευχθούν αναπτυξιακά αποτελέσµατα, και, αφετέρου, να επισηµάνει θεµελιώδη ζητήµατα για περαιτέρω συζήτηση στο πλαίσιο του Παγκόσµιου Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη. Η διασπορά µπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναµη για διάφορες µορφές κεφαλαίου, όπως το οικονοµικό, το πνευµατικό, το πολιτικό και το πολιτιστικό, την ίδια στιγµή που το κοινωνικό κεφάλαιο διευκολύνει την αµοιβαία και επωφελή συλλογική δράση. Τα συµφέροντα και τα κίνητρα της διασποράς αποτελούν σηµαντικούς παράγοντες συνεργασίας και ένταξης. Ωστόσο, ο αλτρουισµός της διασποράς δεν αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Όντως, τα ενδιαφέροντα της διασποράς, συχνά, είναι περιορισµένου εύρους και προσωπικά, αλλά µια επιτυχής ένταξη µπορεί να αποφέρει τόσο δηµόσια όσο και προσωπικά οφέλη. Τα ενδιαφέροντα και οι πόροι της διασποράς µπορούν να συνδυαστούν αρµονικά µε τους Αναπτυξιακούς Στόχους της Χιλιετίας όσον αφορά την µείωση της φτώχειας (ειδικά µε την δηµιουργία θέσεων εργασίας), την βελτίωση της εκπαίδευσης, την ισότητα των δύο φύλων και την ενίσχυση της θέσης της γυναίκας, καθώς και την βελτίωση του τοµέα της υγείας. Το πλέον χρήσιµο πράγµα που µπορούν να κάνουν οι κυβερνήσεις, καθώς και άλλοι φορείς, είναι να δηµιουργήσουν τις συνθήκες που θα επιτρέψουν στην διασπορά να χρησιµοποιήσει τις δυνάµεις της µε τρόπους οι οποίοι θα συµβάλουν στην ανάπτυξη. Ωστόσο, ο απαιτούµενος συνδυασµός πολιτικής βούλησης, ικανότητας και ανταγωνιστικότητας µπορεί να απουσιάζει. Υπό αυτές τις συνθήκες, ιδιαίτερη σηµασία έχει η ένταξη της διασποράς σε πρωτοβουλίες µέσω χρηµατοδοτικών µηχανισµών και σχεδίων. Η µεγάλη πλειονότητα των πληθυσµών της διασποράς δεν φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε δραστήριο ακτιβιστή υπέρ της ανάπτυξης. Μολονότι ορισµένα από τα αναπτυξιακά σχέδια που υποστηρίζει η διασπορά µπορούν να αποδειχθούν καταλυτικής σηµασίας, τα περισσότερα αποβλέπουν µόνο στις χώρες προέλευσης, µε τον κίνδυνο να έχουν περιορισµένα αποτελέσµατα. Πράγµατι, οι συνεισφορές της διασποράς δεν µπορούν να υποκαταστήσουν τις συνεισφορές ενός κράτους. Μπορούν, όµως, να συµπληρώσουν τις προσπάθειές του.

Chukwu-Emeka Chikezie, Αφρικανικό Αναπτυξιακό Ίδρυµα (A.F.FOR.D.)

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Χώρες όπως η Ταϊβάν, η Κίνα, η Ινδία, οι Φιλιππίνες και το Μεξικό συνεργάστηκαν επιτυχώς µε την διασπορά τους, ενώ πολλά κράτη της Αφρικής προσπαθούν σήµερα να ιδιοποιηθούν τους πόρους της διασποράς τους. Οι χώρες της πρώτης κατηγορίας ανέπτυξαν στρατηγικές συνεργασίας και ένταξης σύµφωνα µε τις ανάγκες τους, µε το είδος του κεφαλαίου που µπορούσε να διαθέσει η διασπορά τους, καθώς και ανάλογα µε τα κίνητρα και τα συµφέροντα της τελευταίας. Ωστόσο, µια τέτοια προσέγγιση καθιστά αναγκαίο έναν βαθµό ικανότητας από την πλευρά του κράτους, γεγονός που αποτελεί πρόκληση για τις φτωχότερες, αναπτυσσόµενες χώρες, ιδίως της Αφρικής. Η ένταξη της διασποράς σε προγράµµατα και στρατηγικές ανάπτυξης δεν µπορεί να ευδοκιµήσει όταν απουσιάζει η σοβαρή πολιτική βούληση. Οι πυλώνες των πολιτικών επιλογών µιας κυβέρνησης που θέλει να εντάξει την διασπορά της στο σχέδιο ανάπτυξης είναι: (1) δηµιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος στις χώρες προέλευσης και προορισµού, το οποίο θα επιτρέπει στους πληθυσµούς της διασποράς να αντιληφθούν την δυναµική τους ως ισότιµων πολιτών και ως προσωρινά διαµενόντων (στην περίπτωση των µεταναστών)· (2) συγκεκριµένες πολιτικές που θα αποφέρουν πολλαπλά οφέλη από την αξιοποίηση και την χρήση των πόρων της διασποράς, ειδικότερα δε του οικονοµικού και του πνευµατικού κεφαλαίου της. Οι κυβερνήσεις των χωρών προορισµού δεν στερούνται, συνήθως, πόρων, αλλά συχνά δεν επιδεικνύουν την ικανότητα ή την θέληση να καταρτίσουν ένα συνεκτικό πλαίσιο µεταναστευτικών πολιτικών, το οποίο θα αποτελούσε ένα ενεργό περιβάλλον ένταξης της διασποράς στα διεθνή προγράµµατα ανάπτυξης. Το αποτέλεσµα µπορεί να είναι η έµφαση στην χρηµατοδότηση αναπτυξιακών προγραµµάτων οργανισµών της διασποράς, επιλογή λιγότερο αµφισβητούµενη, εις βάρος της προώθησης των ουσιαστικότερων, αλλά και περισσότερο απαιτητικών, πολιτικών µεταρρυθµίσεων, όπως είναι η νοµιµοποίηση µεταναστών που δεν διαθέτουν τα απαραίτητα έγγραφα. Οι περισσότερες αναπτυσσόµενες αγορές εργασίας δηµιουργήθηκαν από µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις, οπότε είναι κατανοητό το αυξανόµενο ενδιαφέρον για την εύρεση τρόπων επένδυσης των πόρων της διασποράς σε µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις (π.χ. µέσω συµβούλων επιχειρήσεων και παροχής τεχνικής υποστήριξης). Αυτό το ζήτηµα αξίζει να αποτελέσει αντικείµενο συζήτησης στο πλαίσιο του Παγκόσµιου Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Η ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ∆ΙΑΣΠΟΡΑΣ Ο όρος «αφρικανική διασπορά» περιλαµβάνει µια ετερόκλητη οµάδα «ατόµων αφρικανικής προέλευσης» που εκπροσωπούν διαδοχικές γενεές, διαµένουν σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη και διατηρούν διάφορα είδη δεσµών µε την Αφρική. Οι ορισµοί και οι χαρακτηρισµοί της διασποράς διαφέρουν ανάλογα µε τον επιστηµονικό κλάδο και τις προσδοκίες της διασποράς, καθώς και ανάλογα µε την χώρα προέλευσης. Η Αφρική έχει διαδοχικές γενεές διασποράς και µετανάστευσης. Η πρώτη γενεά διασποράς αποτελείται αποκλειστικά από το ρεύµα σκλάβων προς την Αµερική, τους οποίους, αργότερα, διαδέχθηκαν όσοι αναζήτησαν ανώτερη εκπαίδευση στον ανεπτυγµένο Βορρά, καθώς και άνθρωποι που µετανάστευσαν για λόγους εργασίας, εµπορίου ή µε άλλες επιδιώξεις. Η συµµετοχή της αφρικανικής διασποράς στην ανάπτυξη των χωρών προέλευσης έχει αποκτήσει σηµαντική αποδοχή σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο, µε την Αφρικανική Ένωση (A.U.) να αναγνωρίζει την διασπορά ως την έκτη της περιοχή. Στην προσπάθειά τους να εκµεταλλευθούν τον ρόλο της διασποράς και των µεταναστών τους ως πόρο ανάπτυξης, κάποιες αφρικανικές χώρες υιοθέτησαν πρόσφατα πολιτικές, οι οποίες, µεταξύ άλλων, περιλαµβάνουν την χορήγηση διπλής υπηκοότητας και, συνεπώς, εκλογικών δικαιωµάτων, την εγκαθίδρυση µηχανισµών της διασποράς στην κυβερνητική δοµή και τον διαρκή διάλογο µε τις οργανώσεις της διασποράς και των µεταναστών, οι οποίες είναι, µε την σειρά τους, είτε Μ.Κ.Ο. είτε οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Η συνεισφορά της αφρικανικής διασποράς στην ανάπτυξη των χωρών προέλευσης έχει λάβει διάφορες µορφές. Οι Μ.Κ.Ο. µεταναστών και διασποράς και οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, αλλά και οι επαγγελµατικές ενώσεις και οι επιχειρηµατικές οµάδες, έχουν συµµετάσχει µε διαφορετικούς τρόπους στην ανάπτυξη των χωρών προέλευσης, συχνά χωρίς τυπική αναγνώριση από τις κυβερνήσεις στις χώρες προέλευσης. Τόσο η διασπορά όσο και οι µετανάστες µετατράπηκαν σε οικονοµικούς πόρους για την ανάπτυξη των χωρών προέλευσης µε τα εµβάσµατά τους, τις σύντοµες, συνδεδεµένες µε έργα, επιχειρήσεις και τον περιοδικό επαναπατρισµό τους. Στο Μαγκρέµπ, οι µετανάστες και η διασπορά από το Μαρόκο και την Αλγερία τόνωσαν την ανάπτυξη των χωρών προέλευσης και έλαβαν µέρος σε κοινές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες µε τις χώρες προορισµού. Το Κέρας της Αφρικής ανοικοδοµήθηκε µεταπολεµικά από τους µετανάστες και την διασπορά της Ερυθραίας και της Αιθιοπίας, ενώ οι Σοµαλοί στήριξαν βιοτικούς πόρους στο διαλυµένο κράτος τους. Και στην δυτική Αφρική, γενεές µεταναστών και διασποράς από την Γκάνα, το Μάλι και

John O. Oucho, Κέντρο Ερευνών Εθνοτικών Σχέσεων του βρετανικού Πανεπιστηµίου του Γουώρικ, Αφρικανικό Κέντρο Μεταναστευτικής και Αναπτυξιακής Πολιτικής του Ναϊρόµπι

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

την Σενεγάλη επηρέασαν θετικά την ανάπτυξη των χωρών προέλευσης, συµπληρώνοντας τις προσπάθειες των κυβερνήσεων από διάφορα µέτωπα. Οι περισσότερες αφρικανικές χώρες δεν διαθέτουν σαφείς µεταναστευτικές και αναπτυξιακές πολιτικές, ωστόσο κάνουν σηµαντικές ενέργειες προσέγγισης προς την διασπορά και τους µετανάστες τους. Χώρες όπως η Γκάνα, η Νιγηρία και το Μπουρούντι χορηγούν διπλή υπηκοότητα στους υπηκόους τους για να διευρύνουν την συµµετοχή και τις επενδύσεις τους στις χώρες προέλευσης. Σχεδόν όλες οι ενώσεις µεταναστών και διασποράς διοργανώνουν επισκέψεις στην πατρίδα, οι οποίες περιλαµβάνουν εκθέσεις, διάλογο και επίδειξη δεξιοτήτων που θεωρούνται απαραίτητες για την ανάπτυξη των χωρών προέλευσης των µελών τους. Έχει παρατηρηθεί µια εκρηκτική αύξηση σε εισροές εµβασµάτων προς όλες τις αναπτυσσόµενες περιοχές, µε εξαίρεση την Υποσαχάρια Αφρική. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η διασπορά παίζει ρόλο είτε στην οικοδόµηση είτε στην καταστροφή της ειρήνης στις χώρες προέλευσης που είχαν διαλυθεί από συρράξεις. Οι κυβερνήσεις µπορούν να λάβουν πολλά χρήσιµα µαθήµατα από την διασπορά και τους µετανάστες ως ειρηνοποιούς, ειδικά στην Αφρική, όπου η ανασφάλεια παραµένει σηµαντικός περιορισµός στην ανάπτυξη και την ανοικοδόµηση. Ειδικότερα, η διασπορά και οι µετανάστες εµπλέκονται στην δυναµική γενικού συµφέροντος στις χώρες προέλευσής τους, κυρίως µε εµβάσµατα και µε την επίλυση συγκρούσεων στις χώρες προέλευσης, την συµµετοχή τους σε πολιτικά γεγονότα που εξελίσσονται στις χώρες προέλευσης και σε θέµατα πολιτών στις χώρες προέλευσης, καθώς και µε την άσκηση πιέσεων στην χώρα προορισµού για την ανάπτυξη των χωρών προέλευσης. Η αφρικανική διασπορά και οι µετανάστες βρίσκονται συχνά στο έλεος ταχέως µεταβαλλόµενων µεταναστευτικών πολιτικών στις χώρες προορισµού. Ενώ η Ε.Ε. διαθέτει πολιτικές και ισχυρούς φορείς για τον περιορισµό της αφρικανικής µετανάστευσης, η Αφρικανική Ένωση δεν έχει τίποτα που να µπορεί να δεσµεύσει την αφρικανική µετανάστευση και διασπορά, ή ακόµη και τις οργανώσεις τους. Οι προτεινόµενες επιλογές περιλαµβάνουν την ενίσχυση των δεσµών της διασποράς µε τους κατοίκους της χώρας προέλευσης, την παροχή ευκαιριών στα εξειδικευµένα άτοµα της διασποράς και τους καταρτισµένους µετανάστες ώστε να συνεισφέρουν, την στροφή της προσοχής στα κοινωνικά εµβάσµατα και την ανάπτυξη και των δύο χωρών, καθώς και την υιοθέτηση πρωτοβουλιών για µελέτες σχετικά µε την µετανάστευση.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.3: Αντιµετωπίζοντας τα βασικά αίτια της µετανάστευσης µέσω της ανάπτυξης και ιδίως υπό το πρίσµα της τρέχουσας παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Το κείµενο αυτό διερευνά τον αντίκτυπο της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης στους προσωρινά εργαζόµενους µετανάστες από την νότια και την νοτιοανατολική Ασία στην Μέση Ανατολή, και ειδικά στις χώρες που ανήκουν στο Συµβούλιο Συνεργασίας των Χωρών του Κόλπου (Gulf Cooperation Council). Αυτές οι χώρες, εδώ και πολύ καιρό, έχουν ασπαστεί την θεωρία της δηµογραφικής ανισοµέρειας, βάσει της οποίας σκοπεύουν να διευθετήσουν το ζήτηµα του εξωτερικού µεταναστευτικού ρεύµατος µέσω ικανής εργασιακής και µεταναστευτικής πολιτικής. Το κείµενο αυτό πραγµατεύεται τις µεταβολές που πρέπει να προωθήσουν οι χώρες προέλευσης ως προς την πολιτική και την στρατηγική τους, προκειµένου να προστατεύσουν τα συµφέροντα των προσωρινά εργαζόµενων µεταναστών, µετατρέποντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την κρίση σε ευκαιρία. Ορισµένες από τις χώρες που έχουν πληγεί σοβαρά από τις συνέπειες της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης είναι οι χώρες του G.C.C., οι οποίες φιλοξενούν πολύ µεγάλο αριθµό προσωρινά εργαζόµενων µεταναστών. H ∆ιεθνής Οργάνωση Εργασίας (Ι.L.Ο.) εκτιµά ότι το 10% των ανειδίκευτων εργατών από τις χώρες του G.C.C. θα επαναπατριστεί µέσα στο 2009. Η επιστροφή ενός µεγάλου αριθµού µεταναστών εργατών σε συνδυασµό µε την ελάττωση της εισροής ξένου εργατικού δυναµικού στις χώρες του G.C.C. θα δηµιουργήσουν σοβαρά οικονοµικά προβλήµατα τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες προορισµού. Το 60% των προσωρινά εργαζόµενων µεταναστών στις Χώρες του Κόλπου προέρχεται από την νότια και την νοτιοανατολική Ασία και είναι κατά βάση ευάλωτοι και ανυπεράσπιστοι, επειδή εργάζονται µε προσωρινή σύµβαση εργασίας, βρίσκονται στο έλεος της εργοδοσίας και δεν προστατεύονται από καµία νοµοθεσία που να ορίζει µισθούς, συνθήκες εργασίας και άλλα οικονοµικά και µη οφέλη, ή που να τους προστατεύει από την παρενόχληση των εργοδοτών, όπως συµβαίνει στις περιπτώσεις γυναικών που εργάζονται ως οικιακές βοηθοί. Η µη συµµόρφωση των εργοδοτών προς τους όρους της σύµβασης εργασίας είναι σύνηθες φαινόµενο στις Χώρες του Κόλπου. Αυτές οι χώρες δεν έχουν καθορίσει κατώτατο µισθό για τους ξένους εργάτες, ο οποίος να τους επιτρέπει να ζήσουν µε αξιοπρέπεια. Η µη καταβολή του µισθού και η άρνηση άλλων παροχών αποτελούν την συνήθη πρακτική της εργοδοσίας. Οι εργάτες αναγκάζονται να δουλεύουν πέραν του οκτάωρου. Οι ανειδίκευτοι και µερικής ειδίκευσης εργάτες επιβιώνουν κυριολεκτικά στοιβαγµένοι σε στρατόπεδα εργασίας, µέσα σε µικρά δωµάτια, δίχως τις στοιχειώδεις ανέσεις. Η απαγόρευση στους µετανάστες να φέρουν µαζί τους την οικογένειά τους και η συνεχής απει-

S. Irudaya Rajan, τακτικός καθηγητής, Υπουργείο Εξωτερικών της Ινδίας, Κέντρο Αναπτυξιακών Σπουδών στην Κεράλα της Ινδίας B. A. Prakash, καθηγητής και τ. διευθυντής του Τµήµατος Οικονοµικών του Πανεπιστηµίου της Κεράλα

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.3: Αντιµετωπίζοντας τα βασικά αίτια της µετανάστευσης µέσω της ανάπτυξης και ιδίως υπό το πρίσµα της τρέχουσας παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης λή της κατάσχεσης του διαβατηρίου είναι δύο ακόµη από τις συνήθεις πρακτικές της εργοδοσίας. Επιπλέον, τα εργατικά δικαστήρια δεν είναι προσβάσιµα στους µετανάστες. Εκτός αυτού, οι χώρες του G.C.C. ακολουθούν ηθεληµένα µια πολιτική µείωσης του ξένου εργατικού δυναµικού, έχοντας λάβει µια σειρά µέτρων. Εποµένως, µια µεγάλη πτώση της ζήτησης ξένου εργατικού δυναµικού, λόγω της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης, θα κάνει τους ευάλωτους µετανάστες ακόµη πιο ευπαθείς. Τα ακόλουθα ζητήµατα απαιτούν σοβαρή αντιµετώπιση: Κόστος µετανάστευσης: υπηρεσίες ή φορείς που αναλαµβάνουν την πρόσληψη ξένου εργατικού δυναµικού, καθώς και µεµονωµένοι εργοδότες, θα πρέπει να σταµατήσουν την απαράδεκτη πρακτική της υψηλής προκαταβολής από την πλευρά των µεταναστών, προτού αυτοί εγκαταλείψουν την χώρα καταγωγής τους. Οι χώρες προορισµού του ξένου εργατικού δυναµικού θα πρέπει να εκπονήσουν πρότυπες συµβάσεις για διάφορα είδη εργασίας, να καθορίσουν µισθούς, ωράριο εργασίας, διατροφή και στέγαση, καθώς και άλλες παροχές, όπως το επίδοµα αδείας, η υγειονοµική ασφάλιση και περίθαλψη και τα αεροπορικά εισιτήρια της επιστροφής. Οι χώρες της νότιας και της νοτιοανατολικής Ασίας θα πρέπει να λάβουν την τολµηρή απόφαση να µην στέλνουν το εργατικό δυναµικό τους στο εξωτερικό µέχρι την εφαρµογή πρότυπων συµβάσεων εργασίας και τον καθορισµό ενός αξιοπρεπούς κατώτατου µισθού. Οι χώρες προορισµού του εργατικού δυναµικού θα πρέπει να καταρτίσουν ειδική εργατική νοµοθεσία, προκειµένου να προστατευτούν οι µετανάστριες από την κακοµεταχείριση, την σεξουαλική παρενόχληση και εκµετάλλευση, καθώς και να δηµιουργήσουν ένα σύστηµα υποβολής διαµαρτυριών σχετικά µε το καθεστώς και τις συνθήκες εργασίας, προκειµένου οι µετανάστες να ζουν µε αξιοπρέπεια. Η βελτίωση των ικανοτήτων, η συµµετοχή σε προγράµµατα ανάπτυξης δεξιοτήτων και η εκπαίδευση πριν από την αναχώρηση θα πρέπει να είναι υποχρεωτικές στις χώρες προέλευσης για τα άτοµα που αποφασίζουν να µεταναστεύσουν και να εργαστούν στο εξωτερικό.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.3: Αντιµετωπίζοντας τα βασικά αίτια της µετανάστευσης µέσω της ανάπτυξης και ιδίως υπό το πρίσµα της τρέχουσας παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ: Η ανάλυση και οι συστάσεις για πολιτικές σε αυτή την εισήγηση δεν απηχούν υποχρεωτικά τις απόψεις του Αναπτυξιακού Προγράµµατος του Ο.Η.Ε., της Εκτελεστικής Επιτροπής του ή των κρατών-µελών. KINHTIKOTHTA KAI ΕΘΝΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ Η ανάπτυξη συµβαδίζει µε την µετανάστευση. Αυτό το κείµενο εξετάζει τους βασικούς δεσµούς ανάµεσα στην µετανάστευση και την ανάπτυξη, καθώς και τον ρόλο που παίζουν οι πολιτικές στην διαµόρφωση αυτών των δεσµών. Τα στοιχεία και τα συµπεράσµατα αυτής της εισήγησης στηρίζονται σε µεγάλο βαθµό στην Έκθεση Ανθρώπινης Ανάπτυξης του 2009 (HDR09) «Ξεπερνώντας τα Εµπόδια: Ανθρώπινη Κινητικότητα και Ανάπτυξη». Αρκετά και σηµαντικά στοιχεία γύρω από την µετανάστευση και την ανάπτυξη θέτουν τις κρατούσες απόψεις εν αµφιβόλω. Το πρώτο σηµείο είναι ότι ο µεγάλος όγκος της µετανάστευσης δεν συντελείται ανάµεσα σε χώρες µε πολύ διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης, αλλά πρωτίστως εντός των συνόρων των χωρών και, δευτερευόντως, ανάµεσα σε χώρες που υπάγονται στην ίδια κατηγορία ανάπτυξης. Ένα εντυπωσιακό παράδειγµα: η ενδοασιατική µετανάστευση αντιπροσωπεύει σχεδόν το 20% της συνολικής διεθνούς µετανάστευσης και είναι µεγαλύτερη από το σύνολο των µετακινήσεων που υποδέχεται η Ευρώπη από όλες τις άλλες περιφέρειες. Οι χώρες µε τα µεγαλύτερα ποσοστά υπηκόων τους στο εξωτερικό είναι συχνά πολύ µικρά κράτη, όπως η Αντίγκουα, ο Άγιος Χριστόφορος και Νέβις, η Γρενάδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το ποσοστό υπερβαίνει και το 40%, πράγµα που έχει σοβαρές επιπτώσεις σε όσους µένουν πίσω. Τα οικονοµικά εµβάσµατα προς την οικογένεια στον τόπο προέλευσης µπορούν να χρησιµοποιηθούν για χρηµατοδότηση µεγάλων επενδύσεων, αλλά και για άµεσες καταναλωτικές ανάγκες, µε επιβεβαιωµένο θετικό αντίκτυπο στην ευηµερία των νοικοκυριών και την προστασία τους από οικονοµικές κρίσεις, πολιτικές συρράξεις κ.λπ. Σε εθνικό επίπεδο, οι οικονοµικές συνέπειες της µετανάστευσης είναι πολύπλοκες. Μέσω διεθνών δικτύων µπορεί να επέλθει µεγαλύτερη διασπορά γνώσεων, καινοτοµιών και απόψεων, προάγοντας έτσι την ανάπτυξη τόσο σε µεσοπρόθεσµη όσο και σε µακροπρόθεσµη βάση. Ξέρουµε, ασφαλώς, ότι ο µεγάλος όγκος των εµβασµάτων δεν κατευθύνεται στις φτωχότερες χώρες. Από τις κατ’ εκτίµηση ροές εµβασµάτων το 2007, λιγότερο από το 1% πήγε σε χώρες της κατηγορίας χαµηλού H.D.I. Σύµφωνα µε τα υπάρχοντα στοιχεία, φαίνεται

Jeni Klugman και Isabel Pereira, Human Development Report Office, Αναπτυξιακό Πρόγραµµα Ο.Η.Ε. (U.N.D.P.)

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 1

Πώς να διασφαλίσουμε ότι η κομβική σχέση μετανάστευσης ανάπτυξης θα συνδράμει στην επίτευξη των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (Α.Σ.Χ.) Συνεδρίαση 1.3: Αντιµετωπίζοντας τα βασικά αίτια της µετανάστευσης µέσω της ανάπτυξης και ιδίως υπό το πρίσµα της τρέχουσας παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης ότι ο αντίκτυπος των εµβασµάτων στην µακροπρόθεσµη ανάπτυξη είναι γενικά µικρός και, εντέλει, εξαρτάται από τοπικές θεσµικές δοµές. Ακριβώς όπως οι µετανάστες εµπλουτίζουν τον κοινωνικό ιστό της θετής πατρίδας τους, µε τον ίδιο τρόπο µπορούν να ενεργήσουν ως παράγοντες πολιτικής και κοινωνικής αλλαγής στην χώρα προέλευσης, εφόσον επιστρέψουν µε νέες αξίες, προσδοκίες και ιδέες που τις διαµόρφωσαν από τις εµπειρίες τους στο εξωτερικό. Οι Στρατηγικές Μείωσης της Φτώχειας (P.R.S.) διαµορφώνονται από φτωχότερες χώρες και παρουσιάζουν ενδιαφέρον εφόσον αφορούν µια συµµετοχική διαδικασία συντελεστών της Κοινωνίας των Πολιτών. Γενικά, οι στρατηγικές αυτές αναγνωρίζουν την πολυπλοκότητα της διεθνούς µετανάστευσης: τόσο τα πλεονεκτήµατά της για την ανάπτυξη και την µείωση της φτώχειας όσο και τις πιθανές αρνητικές της συνέπειες. Τα µικρά κράτη µπορούν να καταστήσουν την µετανάστευση στρατηγικό µοχλό των αναπτυξιακών προσπαθειών µε πολλούς τρόπους, µερικοί από τους οποίους απαιτούν περιφερειακές συµφωνίες. Σε γενικές γραµµές, πάντως, οι εθνικές στρατηγικές για την ανάπτυξη και για την µείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόµενες χώρες τείνουν να µην ενσωµατώνουν την θετική δυναµική της µετανάστευσης στον σχεδιασµό και την παρακολούθηση. Αυτό οφείλεται εν µέρει στο εύρος άλλων πιεστικών προτεραιοτήτων που αντιµετωπίζουν αυτές οι χώρες (π.χ. βελτίωση συστηµάτων παροχής υπηρεσιών, οικοδόµηση βασικών υποδοµών), αλλά και στην µη αναγνώριση του δυναµικού κινητικότητας. Πέντε είναι οι κύριες κατευθύνσεις πολιτικής που βελτιώνουν τα αποτελέσµατα της κινητικότητας (HDR09): απελευθέρωση και απλοποίηση κανονικών διαύλων που επιτρέπουν στους ανθρώπους να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό· διασφάλιση των θεµελιωδών δικαιωµάτων των µεταναστών· µείωση του κόστους που συνδέεται µε την µετανάστευση· βελτίωση των αποτελεσµάτων για τους µετανάστες και τις κοινότητες προορισµού· µετατροπή της κινητικότητας σε συστατικό µέρος των εθνικών αναπτυξιακών στρατηγικών. Απέναντι στον γενικό σκεπτικισµό για την µετανάστευση, ένα κρίσιµο θέµα είναι η πολιτική δυνατότητα εφαρµογής των προτάσεών µας. Η µεταρρύθµιση είναι δυνατή, αλλά µόνον εφόσον ληφθούν µέτρα που να αντιµετωπίζουν τους προβληµατισµούς των ντόπιων, ώστε να µη βλέπουν την µετανάστευση ως απειλή, είτε προς τους ίδιους ατοµικά είτε προς την κοινωνία τους.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2

Ένταξη, επανένταξη και κινητικότητα των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης Συνεδρίαση 2.1: Συµµετοχή, προστασία και ενσωµάτωση των µεταναστών στην κοινωνία – Συνδέοντας τα ανθρώπινα δικαιώµατα και την ενδυνάµωση των µεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται ιδιαίτερα στον ρόλο που διαδραµατίζει η Κοινωνία των Πολιτών στην προώθηση της σύνδεσης µεταξύ της κοινωνικής ένταξης των µεταναστών και της ανάπτυξης. Οι θεσµοί –περιλαµβανοµένης και της Κοινωνίας των Πολιτών– διαδραµατίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαδικασία της ένταξης. Στους σηµαντικούς φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών, τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και στις χώρες προορισµού, περιλαµβάνονται η εκκλησία, τα εργατικά σωµατεία, οι ενώσεις εργοδοτών, τα πολιτικά κόµµατα και τα Μ.Μ.Ε. Στις χώρες προορισµού, η Κοινωνία των Πολιτών προωθεί τα δικαιώµατα των µεταναστών εργατών, λειτουργεί ως ισότιµος εταίρος στην εφαρµογή συγκεκριµένων πολιτικών, παρακολουθεί και αξιολογεί τον αντίκτυπο που έχουν οι επιλεγµένες πολιτικές, επηρεάζει το πολιτικό κλίµα και τα πολιτικά αποτελέσµατα και συνιστά σηµαντικότατο παράγοντα καταπολέµησης του κοινωνικού αποκλεισµού, των φυλετικών διακρίσεων και της ξενοφοβίας. Στις χώρες προέλευσης, η Κοινωνία των Πολιτών παρέχει ενηµέρωση σχετικά µε τα δικαιώµατα, τις υποχρεώσεις και τις πιθανές περιπτώσεις εκµετάλλευσης των µεταναστών στις χώρες προορισµού. Επιπλέον, προσφέρει ένα επίπεδο εκπαίδευσης στα άτοµα που σκοπεύουν να εγκαταλείψουν την χώρα τους προς αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό. Τέλος, προωθεί τις διµερείς συµβάσεις εργασίας, ώστε να διασφαλίσει την προστασία των µεταναστών εργατών. Οι υποστηρικτές των δικαιωµάτων των µεταναστών, εκπροσωπώντας την Κοινωνία των Πολιτών, τάχθηκαν υπέρ της απόδοσης της υπηκοότητας της χώρας προορισµού σε όλους τους µετανάστες, εφόσον βεβαίως το επιθυµούν. Σήµερα, πάντως, οι περισσότερες κυβερνήσεις εφαρµόζουν διακρίσεις ως προς την πολιτική ένταξης των µεταναστών και τις δυνατότητες που αυτοί έχουν για να αποκτήσουν την υπηκοότητα της χώρας που τους φιλοξενεί. Οι φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών συχνά αναλαµβάνουν να προσδιορίσουν ποιοι τύποι µεταναστών χρήζουν συγκεκριµένης υποστήριξης ως προς την ένταξή τους, καθώς και να αποσαφηνίσουν το απαιτούµενο είδος υποστήριξης. Η αποτελεσµατική εφαρµογή των πολιτικών ένταξης είναι θεµελιώδους σηµασίας και η Κοινωνία των Πολιτών καλείται να διαδραµατίσει σηµαντικό ρόλο εν προκειµένω, παρακολουθώντας και αξιολογώντας, λ.χ., τις κυβερνητικές πολιτικές.

Khalid Koser, δευθυντής του Προγράµµατος «Νέα Ζητήµατα Ασφάλειας», Κέντρο Πολιτικής για την Ασφάλεια, Γενεύη

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2

Ένταξη, επανένταξη και κινητικότητα των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης Συνεδρίαση 2.1: Συµµετοχή, προστασία και ενσωµάτωση των µεταναστών στην κοινωνία – Συνδέοντας τα ανθρώπινα δικαιώµατα και την ενδυνάµωση των µεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης Δεν υπάρχει οµοφωνία –ακόµη και µεταξύ των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών– σχετικά µε το µέχρι ποιου σηµείου οριοθετείται η ένταξη των προσωρινών µεταναστών. Σε ορισµένες χώρες, τα εργατικά σωµατεία και αρκετοί οργανισµοί της Κοινωνίας των Πολιτών υποστήριξαν ότι οι φιλελεύθερες δηµοκρατίες δεν θα πρέπει να «κρατούν» επί απεριόριστο χρονικό διάστηµα τους µετανάστες χωρίς να τους προσφέρουν ευρύτερα δικαιώµατα ένταξης, περιλαµβανοµένων των δικαιωµάτων µόνιµης παραµονής και επανασύνδεσης µε τις οικογένειές τους. Οι υποστηρικτές της Κοινωνίας των Πολιτών συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι η ελευθερία αλλαγής εργασίας, στο πλαίσιο της αγοράς εργασίας της χώρας προορισµού, αποτελεί σηµαντικό παράγοντα προστασίας των ανειδίκευτων ή µέσης ειδίκευσης µεταναστών, επιτρέποντάς τους να αποφεύγουν την εκµετάλλευση από την πλευρά της εργοδοσίας. Επίσης, έχουν διατυπώσει την άποψη ότι ένα εύλογο χρονικό διάστηµα (όχι µικρότερο των έξι µηνών) αναζήτησης εργασίας, µετά την λήξη της προηγούµενης, και η ισότιµη πρόσβασή τους σε βασικά οφέλη αποτελούν θεµελιώδη δικαιώµατα τα οποία θα πρέπει να διασφαλίζονται ακόµη και για τους προσωρινούς µετανάστες, προκειµένου να ενισχύσουν την θέση τους και να προστατευθούν από την εκµετάλλευση. Στις περισσότερες χώρες εγκατάστασης, οι παράτυποι µετανάστες (χωρίς χαρτιά, δηλαδή) αποκλείονται από οποιοδήποτε µέτρο ένταξης και καταφεύγουν σε ένα τοπικό επίπεδο υποστήριξης από την πλευρά των Μ.Κ.Ο., των εκκλησιαστικών ιδρυµάτων και των ιδιωτών. Το τοπικό επίπεδο δράσης των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών µπορεί να αντιµετωπίσει την ανυπαρξία µέριµνας για την ένταξη των µεταναστών στην επίσηµη αγορά εργασίας µε: 1) υποστηρικτική προσέγγιση της δυνατότητας εργασίας, αλλά και των ορίων αυτής, των µεταναστευτικών πληθυσµών· 2) δηµιουργία βιώσιµων και αποδοτικών δεσµών µε τους τοπικούς εργοδότες, προκειµένου να υπάρξουν ευέλικτες εργασιακές λύσεις· 3) δηµιουργία µιας ολιστικής προσέγγισης, µε τον συνδυασµό ποικίλων παραγόντων στην αντιµετώπιση των πολύπλευρων προβληµάτων που βιώνουν αυτές οι οµάδες µεταναστών· 4) παροχή συγκεκριµένων υπηρεσιών σε δύσκολα προσβάσιµες οµάδες µεταναστών, οι οποίες έχουν αποκλειστεί από τις προσφερόµενες σε όλους υπηρεσίες στον τοµέα της πληροφόρησης, της εκπαίδευσης και της επιχειρηµατικότητας.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2

(δεν υπήρχε σελίδα)

Aίda Garcίa Naranjo Morales

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2

Ένταξη, επανένταξη και κινητικότητα των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης

Συνεδρίαση 2.2: Επανένταξη και κυκλική µετανάστευση – Η συµβολή τους στην ανάπτυξη Τα όρια ανάµεσα στην προσωρινή και την µόνιµη µετανάστευση εξαφανίζονται, τόσο στην πραγµατικότητα όσο και σε θεωρητικό επίπεδο. Με την βοήθεια των φτηνών µεταφορών και της άµεσης επικοινωνίας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ζουν σηµαντικές πτυχές της ζωής τους σε δύο ή περισσότερες χώρες. Η κυκλική µετανάστευση είναι ένας τρόπος µε τον οποίο οι άνθρωποι ζουν σε αυτό το νέο οικονοµικό και κοινωνικό τοπίο, µετακινούµενοι ανάµεσα στις χώρες στις οποίες βρίσκονται οι επιχειρήσεις, οι οικογένειες, οι περιουσίες και τα άλλα συµφέροντά τους. Αυτή η νέα πραγµατικότητα θέτει υπό αµφισβήτηση παγιωµένες ιδέες σχετικά µε την διεθνή µετανάστευση και τις διαδικασίες εγκατάστασης και προσαρµογής των µεταναστών. Η σχέση ανάµεσα στην κυκλική µετανάστευση και την ένταξη (στην χώρα προορισµού) ή την επανένταξη (στην χώρα προέλευσης) είναι αµφιλεγόµενη. Μερικές φορές θεωρείται δεδοµένο ότι η ένταξη στην χώρα προορισµού και η διαρκής συνεισφορά στην χώρα προέλευσης συγκρούονται µεταξύ τους, αλλά η εµπειρική παρατήρηση καταδεικνύει ότι οι καλά ενταγµένοι µετανάστες µπορούν να ανταποδώσουν τα µέγιστα στις χώρες προέλευσής τους, απολαµβάνουν µεγαλύτερη κινητικότητα και συνήθως µπορούν να ανταποκριθούν πιο εύκολα στις ευκαιρίες που εµφανίζονται στις χώρες αυτές. Όµως, πόσες πιθανότητες έχουν οι κυκλικοί µετανάστες να ενταχθούν πλήρως στην χώρα προορισµού; Η απάντηση εξαρτάται περισσότερο από τις ευκαιρίες που έχουν οι µετανάστες στην χώρα προορισµού και από την προετοιµασία που είχαν κάνει προτού φύγουν από την πατρίδα τους παρά από το γεγονός ότι κυκλοφορούν. Η διάρκεια παραµονής και η προθυµία για αναχώρηση έχουν επίσης αντίκτυπο στην ένταξη. ∆ύσκολα µπορούµε να αναµένουµε από κάποιο µετανάστη να ενταχθεί αν καλείται να ξαναφύγει ύστερα από λίγους µήνες. Αντιθέτως, οι µετανάστες που είναι σε θέση να αναπτύξουν και να διατηρήσουν µακροχρόνιες σχέσεις (προσωπικές και επαγγελµατικές) στις χώρες προέλευσης και προορισµού µπορούν να µετακινούνται πιο εύκολα µπρος-πίσω, καθώς αλλάζουν οι συνθήκες και προκύπτουν νέες ευκαιρίες. Οµοίως, η πρόκληση της επανένταξης των κυκλικών µεταναστών στην χώρα προέλευσης σχετίζεται περισσότερο µε τις συνθήκες που αντιµετωπίζουν κατά την επιστροφή τους. Οι µετανάστες που έχουν απουσιάσει συνεχόµενα επί µεγάλο χρονικό διάστηµα µπορεί να έχουν πρόβληµα να αναπτύξουν ξανά δεσµούς

Kathleen Newland και Aaron Terrazas, Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής, Ουάσινγκτον, Η.Π.Α.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2

Ένταξη, επανένταξη και κινητικότητα των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης

Συνεδρίαση 2.2: Επανένταξη και κυκλική µετανάστευση – Η συµβολή τους στην ανάπτυξη µε την οικογένεια και τους φίλους τους και να ξαναπροσαρµοστούν στις τοπικές συνήθειες. Όσοι, όµως, έχουν καταφέρει να κυκλοφορούν τακτικά µπορεί να έχουν διατηρήσει αυτούς τους δεσµούς σε µεγαλύτερο βαθµό και, συνεπώς, η διαδικασία επανένταξής τους είναι πιο εύκολη. Η κυκλική µετανάστευση δεν θα πρέπει να συγχέεται µε την προσωρινή µετανάστευση, η οποία δεν βασίζεται στον δυναµισµό της διαρκούς συνεισφοράς στις δύο χώρες. Με την κυκλοφορία, και οι δύο χώρες µπορούν να αποκοµίσουν οφέλη αν οι µετανάστες αποκτήσουν καλύτερη εκπαίδευση και γίνουν πιο παραγωγικά µέλη της κοινωνίας. Ο προσωρινός χαρακτήρας αποθαρρύνει τις ουσιώδεις επενδύσεις υψηλής απόδοσης. Η έννοια της επανένταξης των παλιννοστούντων συνδέεται µε τα ίδια ζητήµατα πρόσβασης και συµµετοχής σε όλο το φάσµα της οικονοµικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Ο όρος υποδηλώνει ότι ο µετανάστης ήταν ενταγµένος στην κοινότητα ή την χώρα του προτού φύγει από αυτήν, κάτι που δεν µπορεί να εκληφθεί ως δεδοµένο, ιδίως όταν οι µετανάστες προέρχονται από περιθωριοποιηµένες κοινότητες, όπως οµάδες αυτοχθόνων ή εθνοτικές µειονότητες. Τα τελευταία χρόνια, ορισµένες χώρες έχουν θεσπίσει προγράµµατα µε σκοπό την παροχή υποστήριξης στους παλιννοστούντες εργαζοµένους, τα οποία συνήθως συνίστανται σε επαγγελµατική κατάρτιση και βοήθεια στην εξεύρεση εργασίας, καθώς και στην υποστήριξη της επιχειρηµατικότητας. Η συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα έχει ουσιώδη σηµασία. Αν δεν αποτελούν µέρος µιας ευρύτερης αναπτυξιακής στρατηγικής που στοχεύει σε συγκεκριµένο τοµέα, τα διαθέσιµα στοιχεία υποδεικνύουν ότι υπάρχουν βάσιµοι λόγοι να δείχνουµε σκεπτικισµό για τις προσπάθειες επιµόρφωσης των εργαζοµένων για δουλειές που δεν υπάρχουν. Αυτή η επικριτική διάθεση έχει οδηγήσει ορισµένες χώρες να θέσουν ως προτεραιότητα την επιχειρηµατικότητα και την ανάπτυξη επιχειρήσεων µεταξύ των παλιννοστούντων. Οι απόπειρες του παρελθόντος να προαχθεί η επιχειρηµατικότητα στους κυκλικούς µετανάστες έχουν προσκρούσει σε διάφορες δυσκολίες: πρώτον, η επιχειρηµατικότητα είναι εγγενώς ριψοκίνδυνο εγχείρηµα· δεύτερον, δεν έχουν όλοι οι κυκλικοί µετανάστες τις δεξιότητες που απαιτούνται για να γίνουν επιτυχηµένοι ιδιοκτήτες επιχείρησης· τρίτον, πολλές µικροµεσαίες επιχειρήσεις στις αναπτυσσόµενες χώρες εισέρχονται σε ήδη υπερκορεσµένους τοµείς µε πολύ χαµηλή παραγωγικότητα και ισχνά περιθώρια κέρδους.

Σε αυτές τις περιστάσεις, δηµιουργούν λιγοστές επίσηµες θέσεις εργασίας. Η πρόκληση που αντιµετωπίζουν οι διαµορφωτές πολιτικής είναι να σχεδιάσουν πολιτικές κυκλικής µετανάστευσης που προσθέτουν αξία στην διαδικασία της µετανάστευσης, δίνοντας την δυνατότητα στους µετανάστες να αναπτύξουν επαρκές οικονοµικό, ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο, µε άλλα λόγια να αποκτήσουν χρήµατα, δεξιότητες, ιδέες και επαφές, ώστε να µπορέσουν να αναλάβουν παραγωγικές δραστηριότητες στην χώρα προέλευσής τους.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2

Ένταξη, επανένταξη και κινητικότητα των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης

Συνεδρίαση 2.2: Επανένταξη και κυκλική µετανάστευση – Η συµβολή τους στην ανάπτυξη Η µετανάστευση µε σκοπό την αναζήτηση εργασίας στις µέρες µας κινείται γύρω από ένα µοντέλο «κυκλικής µετανάστευσης», το οποίο, συχνά, περιγράφεται ως η «επωφελής λύση» για τις χώρες προέλευσης (οι οποίες λαµβάνουν εµβάσµατα), για τις χώρες προορισµού (οι οποίες καλύπτουν τα κενά του εργατικού δυναµικού τους µε προσωρινούς εργάτες) και για τους εργοδότες (οι οποίοι αποκτούν φθηνό και αξιόπιστο εργατικό δυναµικό). Το βασικό πρόβληµα αυτής της προσέγγισης είναι ότι στηρίζεται σε αξίες διαµετρικά αντίθετες προς την κοινωνική και οικονοµική δικαιοσύνη. Αντιµετωπίζει την µετανάστευση ως πρόβληµα που χρειάζεται λύση, τους µετανάστες σχεδόν ως προϊόντα και όχι ως ισότιµους πολίτες της χώρας προορισµού, και τα εργασιακά δικαιώµατα ως ανταλλάξιµο είδος. Η τρέχουσα προσέγγιση συνεχίζει να ενισχύει τον ανταγωνισµό χαµηλών αποδοχών και δείχνει να αντιλαµβάνεται την ξενοφοβία και τον ρατσισµό ως απολύτως φυσιολογικές καταστάσεις, οι οποίες απειλούν σοβαρά την επιτυχή ένταξη των µεταναστών. Τα πρόσωπα και οι φορείς που διαµορφώνουν και χαράσσουν πολιτικές θα πρέπει να συλλάβουν ένα διαφορετικό πλαίσιο, το οποίο δεν θα αντιµετωπίζει την µετανάστευση ως πρόβληµα αλλά ως κατάσταση η οποία υπάρχει σε όλη την διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας και πρέπει να γίνει αντιληπτή µέσα από µια στρατηγική καταµερισµένης ευηµερίας, και όχι απλώς στο πλαίσιο της «διαχείρισης» ενός προβλήµατος. Η στρατηγική ευηµερίας για όλους υποστηρίζει ότι οι εθνικές οικονοµίες µπορούν να είναι ανταγωνιστικές, βελτιώνοντας την προστιθέµενη αξία (παραγωγικότητα και ποιότητα), και όχι µειώνοντας συνεχώς τους µισθούς. Μια στρατηγική προστιθέµενης αξίας τονίζει την ανάγκη για δηµιουργικότητα και καινοτοµίες, οι οποίες προέρχονται από διαφορετικούς πληθυσµούς και άτοµα, τα οποία φιλοδοξούν να βελτιώσουν την ζωή τους. Η δηµιουργικότητα και οι καινοτοµίες ενισχύονται και αυξάνονται από την µετανάστευση, η οποία απαιτεί σηµαντικές εθνικές και διεθνείς επενδύσεις σε πολιτικές και προγράµµατα κατά του ρατσισµού και της ξενοφοβίας και υπέρ της κοινωνικής, πολιτισµικής και οικονοµικής ένταξης. Επίσης, η στρατηγική ευηµερίας για όλους υποθέτει ότι µπορεί να επιτευχθεί αποτελεσµατικότερα µια διεθνής µισθολογική σύγκλιση µέσα από την βελτίωση της προστιθέµενης αξίας και των µισθών στις αναπτυσσόµενες χώρες, και όχι µέσα από την µείωση των µισθών στις ανεπτυγµένες χώρες σε σηµείο αντίστοιχο µε αυτό των υπό ανάπτυξη χωρών.

Ana Avendano, βοηθός του προέδρου και διευθυντή της δράσης Μετανάστευση και Κοινωνία, A.F.L.-C.I.O.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 2

Ένταξη, επανένταξη και κινητικότητα των μεταναστών προς όφελος της ανάπτυξης

Συνεδρίαση 2.2: Επανένταξη και κυκλική µετανάστευση – Η συµβολή τους στην ανάπτυξη Κατά τρόπον ανάλογο, η στρατηγική καταµερισµένης ευηµερίας για όλους αποδίδει ιδιαίτερη σηµασία και προσοχή στην βελτίωση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων όλων των εργατών, περιλαµβανοµένων και αυτών που βρίσκονται στις χώρες προορισµού, καθώς και αυτών που µετανάστευσαν πρόσφατα, και λιγότερη στην αποκλειστική στήριξη στην «εισαγωγή» ειδικευµένων εργατών από άλλες χώρες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, αµβλύνεται το φαινόµενο της «διαρροής εγκεφάλων». Τέλος, η στρατηγική ευηµερίας για όλους τονίζει ιδιαίτερα την σηµασία των µέτρων για την προστασία των µισθών, καθώς και για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας των ξένων αλλά και των γηγενών εργατών. Η εναλλακτική προσέγγιση της ευηµερίας για όλους δεν απαιτεί αυτή καθαυτήν την δραστική µείωση του µεταναστευτικού ρεύµατος. Προσφέρει ένα κανονιστικό πλαίσιο εργατικής µεταναστευτικής πολιτικής, το οποίο ενδέχεται (χωρίς να είναι βέβαιο) να έχει ως αποτέλεσµα ένα αυξηµένο (ή µειωµένο) µεταναστευτικό ρεύµα. Το συγκεκριµένο πλαίσιο ενθαρρύνει την αµερόληπτη και αξιοπρεπή οικονοµική ενσωµάτωση των µεταναστών, γεγονός που θα εξαλείψει τις τεράστιες κοινωνικές και οικονοµικές ανισότητες, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, οι οποίες ευθύνονται για την επιτακτική ανάγκη της µετανάστευσης. Με άλλα λόγια, το πλαίσιο της καταµερισµένης ευηµερίας αναγνωρίζει ότι η µετανάστευση θα πρέπει να αποτελεί επιλογή, όχι αναγκαιότητα. Καθώς οι κυβερνήσεις και η Κοινωνία των Πολιτών διερευνούν δυνατότητες για άλλους τύπους βίζας, κατάλληλους για το µοντέλο ευηµερίας για όλους, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην διαφάνεια και την αµεροληψία. Οι συγκεκριµένες αξίες προάγονται από την συµµετοχή των εργατικών σωµατείων και άλλων οργανισµών της Κοινωνίας των Πολιτών, αφοσιωµένων στον σχεδιασµό και την εφαρµογή µηχανισµών µετανάστευσης, µε θεµέλιους λίθους την κοινωνική και την οικονοµική δικαιοσύνη. Αυτοί οι φορείς απέδειξαν ότι διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στο να συγκρατούν και να µην αφήνουν ανεξέλεγκτους τους εργοδότες, καθώς και στο να καθιστούν υπόλογες τις χώρες προέλευσης και προορισµού ως προς την διασφάλιση των εργασιακών δικαιωµάτων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα είναι σε θέση να συµβάλλουν σηµαντικά στην κοινωνική ενσωµάτωση των µεταναστών.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.1: Πολιτική και θεσµική συνοχή – Πρόσφατα δεδοµένα και αποτελέσµατα ερευνών ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΙΚΟΥ Η απουσία πολιτικής συνοχής στις χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού οι οποίες στέλνουν µετανάστες σε άλλες χώρες συνοδεύεται συχνά από τις παρακάτω διαστάσεις: απουσία σύνδεσης µεταξύ των στρατηγικών µετανάστευσης και ανάπτυξης, διάσπαση της µεταναστευτικής πολιτικής σε διάφορα κυβερνητικά τµήµατα (εργασίας, µετανάστευσης, εξωτερικών, ασφάλειας κ.λπ.), απουσία ανάπτυξης ενός πυρήνα δηµοσίων υπαλλήλων µε συνεχή καλλιέργεια δεξιοτήτων, εµπειρίας και γνώσεων σχετικά µε την µετανάστευση και την ανάπτυξη. Σε αυτές τις χώρες χαµηλού εισοδήµατος, η κατάσταση επιδεινώνεται περαιτέρω από την απουσία των σχετικών δεδοµένων για τον ποσοτικό προσδιορισµό της κλίµακας, του χαρακτήρα και των συνεπειών της µόνιµης και, ιδιαίτερα, της προσωρινής µετανάστευσης. Αυτό συµβαίνει επειδή υπάρχει µια παγκόσµια «προκατάληψη», να συλλέγουµε πληροφορίες για τους µετανάστες αγνοώντας τους απόδηµους. Σχεδόν καµία από τις χώρες αυτές δεν περιλαµβάνει στην απογραφή της ερωτήσεις που αφορούν τους απόδηµους. Αντιθέτως, οι περισσότερες ερωτήσεις σχετίζονται µε τον τόπο γέννησης (µετανάστευση). Η αναζήτηση πληροφοριών και η κατανόηση του τρόπου µε τον οποίο η µετανάστευση επιδρά στην ανάπτυξη των χωρών προέλευσης επηρεάζεται, κατά την συλλογή δεδοµένων, από µια «προκατάληψη» για την χώρα προορισµού. Οι περισσότερες συζητήσεις και πολιτικές σχετικά µε την µετανάστευση και την ανάπτυξη έχουν επικεντρωθεί στον τρόπο µε τον οποίο οι χώρες προέλευσης µπορούν να εφαρµόσουν πολιτικές παρέµβασης, ώστε να µεγιστοποιήσουν τις θετικές επιπτώσεις της µετανάστευσης στην ανάπτυξη. Παρ’ όλα αυτά, στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού πολλές χώρες προορισµού αδυνατούν να αντιληφθούν την συνεισφορά της µετανάστευσης στην ανάπτυξη. ∆εν αναγνωρίζουν ότι η µετανάστευση αποτελεί σηµαντικό δοµικό στοιχείο των τοπικών οικονοµιών και ότι είναι απαραίτητη για την διατήρηση και την ενίσχυση του κέρδους τους. Επίσης, δεν έχει γίνει ευρέως κατανοητό ότι η συνοχή µεταξύ των πολιτικών µετανάστευσης και ανάπτυξης µπορεί να προσφέρει µερίδιο ανάπτυξης τόσο στις χώρες και τις κοινότητες προέλευσης όσο και σε αυτές του προορισµού. Στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού παρατηρείται ένα έλλειµµα διαλόγου σχετικά µε την µετανάστευση σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο µεταξύ χωρών

Graeme Hugo,ερευνητικός εταίρος, καθηγητής Γεωγραφίας και διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Εφαρµογών G.I.S. του Πανεπιστηµίου της Αδελαΐδας

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.1: Πολιτική και θεσµική συνοχή – Πρόσφατα δεδοµένα και αποτελέσµατα ερευνών προέλευσης και χωρών προορισµού. Η περιφερειακή διαχείριση της µετανάστευσης παραµένει αδύναµη και βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. Πριν από µία δεκαετία, ουσιαστικά δεν υπήρχαν περιφερειακές διασκέψεις για τα ζητήµατα µετανάστευσης, πολλώ δε µάλλον για την χάραξη συνεκτικών περιφερειακών πολιτικών και θεσµών. Η ύπαρξη συνοχής στην διεθνή πολιτική µετανάστευσης και ανάπτυξης δεν απαιτεί µόνο την ενσωµάτωση και την εναρµόνιση των ενεργειών σχετικά µε την µετανάστευση και την ανάπτυξη των διαφόρων εθνών, αλλά και την συµβατότητα µεταξύ των εθνικών πολιτικών, ιδιαίτερα µεταξύ των ζευγών των χωρών προέλευσης και προορισµού. Μια αποτελεσµατική πολιτική για την ανάπτυξη και την διαχείριση της µετανάστευσης απαιτεί σηµαντικές ικανότητες και υποδοµές, όπως: • Έναν καλά εκπαιδευµένο πυρήνα κρατικών υπαλλήλων, οι οποίοι δεν θα είναι απλώς δηµόσιοι υπάλληλοι γενικών καθηκόντων, αλλά θα έχουν συγκεκριµένες γνώσεις και εµπειρίες που θα καλύπτουν το πλήρες φάσµα των ενεργειών µετανάστευσης. • Ένταξη και εναρµόνιση όλων των κυβερνητικών ενεργειών που αφορούν την µετανάστευση – τελωνείο, αστυνοµία, εργατικό δυναµικό, υπάλληλοι συνόρων. • Κατάλληλα συστήµατα διαχείρισης της µετανάστευσης. • ∆ηµιουργία ενός κατάλληλου συστήµατος πληροφοριών. • Έναν ερευνητικό φορέα προσανατολισµένο σε θέµατα πολιτικής. Συγκεκριµένα, προτείνεται η οργάνωση ενός επίσηµου εκπαιδευτικού προγράµµατος επιπέδου Master, µε σκοπό την εκπαίδευση του πυρήνα των κρατικών υπαλλήλων και των ερευνητών όσον αφορά τον τοµέα της µετανάστευσης (µέτρηση, φύση και θεωρία), καθώς και σχετικά µε την πιθανή συνεισφορά της µετανάστευσης στην µείωση της φτώχειας και στην ανάπτυξη. Οι προτάσεις για την συγκέντρωση και ανταλλαγή καλύτερων πληροφοριών περιλαµβάνουν τα εξής: βελτίωση της διαδικασίας συγκέντρωσης δεδοµένων για την µετανάστευση και καλύτερη χρήση των διαθέσιµων ποσοτικών και ποιοτικών δεδοµένων µέσα από πλήρεις καταλόγους που αφορούν την διεθνή µετανάστευση. Ειδικότερα προτείνεται η δηµιουργία ενός Προγράµµατος Απογραφής της ∆ιασποράς, το οποίο θα περιλαµβάνει την συγκέντρωση αρχείων καταγραφής των µεταναστών που στέλνουν όλες οι µεγάλες χώρες προέλευσης σε όλες τις χώρες προορισµού, καθώς και την σύνθεσή τους σε µιαν απογραφή διασποράς µε στόχο την συµπλήρωση της εθνικής απογραφής κάθε χώρας.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.1: Πολιτική και θεσµική συνοχή – Πρόσφατα δεδοµένα και αποτελέσµατα ερευνών Η παρούσα εισήγηση υποστηρίζει ότι, ενώ οι κυβερνήσεις έχουν σηµειώσει πρόοδο ως προς την βελτίωση της πολιτικής τους απέναντι στην µετανάστευση, της θεσµικής συνοχής και των σχετικών ερευνών που διεξάγουν, αυτή η πρόοδος είναι περιορισµένη. Συγκεκριµένα, οι προσπάθειές τους φαίνεται να προσκρούουν, αφενός µεν, σε µια κοντόφθαλµη αντίληψη, αφετέρου δε, στην ανικανότητα υλοποίησης των αποφάσεών τους. Στα σχετικά παραδείγµατα περιλαµβάνονται: 1) τα µέτρα για µια συνεκτική πολιτική τακτική, τα οποία, ωστόσο, δεν θίγουν ζητήµατα όπως το ποιος έχει το δικαίωµα να εισέλθει στην χώρα· 2) τα µέτρα θεσµικής συνοχής που εστιάζουν περισσότερο στην εσωτερική συνοχή των θεσµών ενός κράτους και στην συνοχή σε επίπεδο κρατών, και λιγότερο στην συνεργασία τους µε την Κοινωνία των Πολιτών· 3) οι διακηρύξεις σχετικά µε την αξία των ερευνητικών δεδοµένων, χωρίς να υποστηρίζονται από ανάλογη χρηµατοδότηση ή άλλα µέτρα. Σε µια πρόσφατη συνάντηση κυβερνητικών και µη κυβερνητικών φορέων συζητήθηκαν τα σοβαρά εµπόδια µιας περαιτέρω προόδου του κυβερνητικού έργου και επισηµάνθηκαν ορισµένα από αυτά: • Έλλειψη χρηµατοδότησης. • Έλλειψη προσοχής στο θέµα της µετανάστευσης και των εξελίξεων, αναφορικά µε άλλα µείζονα πολιτικά ζητήµατα. • Έλλειψη γνώσης ως προς το πώς µπορεί να υπάρξει συντονισµός µεταξύ των υπηρεσιών, καθώς και µε µη-κυβερνητικούς φορείς: κατάσταση που επιβαρύνεται από την υπάρχουσα γραφειοκρατία. • Απουσία πολιτικής βούλησης ως προς την επίλυση δύσκολων ζητηµάτων και την αντιµετώπιση ρήξεων οι οποίες µπορεί να προκύψουν είτε στο εσωτερικό µιας χώρας λόγω των αντικρουόµενων πολιτικών συµφερόντων είτε µεταξύ των διαφορετικών αντικειµενικών στόχων διαφόρων χωρών είτε, τέλος, µεταξύ του κράτους και της Κοινωνίας των Πολιτών λόγω διαφορετικών προτεραιοτήτων. Το «ευρύ κοινό» δεν εµφανίζεται θετικό, αλλά δείχνει αδιάφορο ή και εχθρικό απέναντι σε µια συνεκτική πολιτική τακτική ή απέναντι στην δαπάνη χρηµάτων για ερευνητικούς σκοπούς. Έλλειψη καµπάνιας και απουσία οµάδων πίεσης (lobby), οι οποίες θα προωθούσαν την άποψη υπέρ µιας συνεκτικότερης πολιτικής τακτικής. Το κείµενο αυτό υποστηρίζει την άποψη ότι η Κοινωνία των Πολιτών µπορεί να συµβάλει µε πολλούς τρόπους στην άρση των εµποδίων αυτών και να

Laura Chappell, επιστηµονική συνεργάτις-ερευνήτρια, Ινστιτούτο Έρευνας για την ∆ηµόσια Πολιτική

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.1: Πολιτική και θεσµική συνοχή – Πρόσφατα δεδοµένα και αποτελέσµατα ερευνών διασφαλίσει την κυβερνητική πρόοδο. Επίσης, υποστηρίζει ότι ο ρόλος της Κοινωνίας των Πολιτών στην προαγωγή της συνεκτικής πολιτικής τακτικής και στην βελτίωση των ερευνητικών δεδοµένων υπερβαίνει την απλή άσκηση επιρροής στις κυβερνήσεις και, επίσης, συµπεριλαµβάνει ανεξάρτητους φορείς δράσης που µπορούν να προωθήσουν την συνεκτική πολιτική τακτική. Στους σηµαντικούς τρόπους συνεισφοράς της Κοινωνίας των Πολιτών περιλαµβάνονται: – Συλλογή δεδοµένων και διεξαγωγή ερευνών, προκειµένου να τροφοδοτηθεί ο πολιτικός διάλογος. Εδώ περιλαµβάνεται και η διεξαγωγή ερευνών µε σκοπό την διαµόρφωση µείζονος σηµασίας ερωτηµάτων για θέµατα πολιτικής τακτικής. Χρήση της υπάρχουσας έρευνας µε σκοπό την δηµιουργία αρχείων δεδοµένων, στα οποία θα µπορούν να ανατρέχουν πρόσωπα ή φορείς, περιλαµβανοµένων και όσων διαµορφώνουν πολιτικές. Συστάσεις και προτάσεις σχετικά µε το πώς µια κυβέρνηση µπορεί να βελτιώσει την έρευνα-συγκέντρωση δεδοµένων. • ∆ιοργάνωση καµπάνιας µε θέµα την συνεκτικότερη πολιτική τακτική, περιλαµβανοµένων εκδηλώσεων διαµαρτυρίας, αποστολής email και επιστολών, καθώς και ανακοινώσεων/παρουσιάσεων στα Μ.Μ.Ε. • Συµβολή στην δηµιουργία συνεκτικότερης πολιτικής τακτικής, µέσω της συµµετοχής σε κυβερνητικές διασκέψεις και παρουσίαση νέων ερευνητικών δεδοµένων. • Ενδυνάµωση των µεταναστών, προκειµένου να αποτελέσουν πηγή ανάπτυξης και να διαδραµατίσουν έναν ρόλο που θα αυξάνει τα αναπτυξιακά αποτελέσµατα, προάγοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την συνοχή µεταξύ µετανάστευσης και ανάπτυξης. Για παράδειγµα, οι ενώσεις µεταναστών, τα εργατικά σωµατεία και οι εργοδότες µπορούν να διαδραµατίσουν σηµαντικό ρόλο στην ενδυνάµωση των µεταναστών. • Βοήθεια προς τους µετανάστες, ώστε αυτοί να µεταφέρουν θετικά «στοιχεία» στις χώρες καταγωγής τους. Από την άλλη πλευρά, η Κοινωνία των Πολιτών µπορεί να αυξήσει τους οικονοµικούς πόρους που αποστέλλουν οι µετανάστες στις χώρες καταγωγής τους και να διευκολύνει την αποστολή τους από την µια χώρα στην άλλη, ενισχύοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την συνοχή µεταξύ µετανάστευσης και αναπτυξιακών αποτελεσµάτων.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.2: Περιφερειακές και διαπεριφερειακές διαδικασίες και πλαίσια διαλόγου Η εργασία αυτή έχει στόχο την αξιολόγηση δύο συναφών ζητηµάτων: πρώτον, των περιφερειακών, διαπεριφερειακών διαδικασιών και πλαισίων διαλόγου σχετικά µε την µετανάστευση και την ανάπτυξη, και του τρόπου µε τον οποίο µπορούν αυτά να ενσωµατωθούν στην διαδικασία του G.F.M.D.· και, δεύτερον, της ιδιαίτερης συνεισφοράς των οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών στα τοπικά πλαίσια διαλόγου (fora) και στην διαδικασία του G.F.M.D. Η ανάλυση διαιρείται σε δύο ενότητες. Στην πρώτη, εξετάζεται διά βραχέων η σηµασία της πολιτικής συνοχής και γίνεται µια σύντοµη αναφορά στο νέο διεθνές πλαίσιο που έχει διαµορφώσει η παγκόσµια οικονοµική κρίση, καθώς και στον τρόπο µε τον οποίο πρέπει να γίνεται αντιληπτή η «πολιτική συνοχή» στο συγκεκριµένο πλαίσιο. Η δεύτερη ενότητα αφιερώνεται στην αξιολόγηση των Περιφερειακών ∆ιαδικασιών ∆ιαβούλευσης για την Μετανάστευση (R.C.P.), εστιάζοντας στον ρόλο της Κοινωνίας των Πολιτών. Παρά τις οικονοµικές δυσκολίες, το νέο οικονοµικό πλαίσιο φαίνεται να είναι ευνοϊκό για την ανάπτυξη συνεκτικών πολιτικών όσον αφορά την κοµβική σχέση µετανάστευσης-ανάπτυξης. Η πολυµερής διαδικασία διαβούλευσης έχει αρχίσει να παίρνει την θέση της µονοµερούς αντιµετώπισης των θεµάτων και αναµένεται ότι η αλλαγή αυτή θα εξασφαλίσει την δυνατότητα υιοθέτησης και ενίσχυσης ενός ευνοϊκότερου διεθνούς νοµικού πλαισίου όσον αφορά τα ζητήµατα µετανάστευσης και ανάπτυξης. Από τα µέσα της δεκαετίας του 1990, αναπτύχθηκαν σε διάφορες περιοχές του κόσµου οι Περιφερειακές ∆ιαδικασίες ∆ιαβούλευσης (R.C.P.) για την µετανάστευση. Οι R.C.P. έχουν ως επίκεντρό τους τα κράτη, ενώ στους συµµετέχοντες και τους παρατηρητές τους περιλαµβάνονται κρατικοί υπάλληλοι, εκπρόσωποι διεθνών οργανισµών και, σε µερικές περιπτώσεις, Μ.Κ.Ο. Παρ’ όλα αυτά, καθ’ όλη την διάρκεια της ανάπτυξης των R.C.P., αρκετοί βασικοί τοµείς επέκριναν το χαµηλό επίπεδο εκπροσώπησής τους στις διαδικασίες. Μάλιστα, οι περισσότερες R.C.P. αποκλείουν την πραγµατική συµµετοχή των βασικών κοινωνικών φορέων και τους περιλαµβάνουν µόνον ως συµµετέχοντες σε ορισµένες δραστηριότητες και εργαστήρια (workshops). Μια έκθεση των ∆ιεθνών Εργατικών Ενώσεων (Global Unions) στο 2ο Παγκόσµιο Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη, που διεξήχθη στην Μανίλα το 2008, σχολιάζει θετικά την συµµετοχή τους σε αυτή την διαδικασία, καθώς και τα αποτελέσµατά της ως κάτι εξαιρετικά σηµαντικό, ενώ, παράλληλα, τονίζει ότι οι αρχηγοί των κρατών που συµµετέχουν στην διαδικασία «δεν έχουν µέχρι

Marίa Consuelo Ahumada Beltran, καθηγήτρια στο Πανεπιστήµιο Javeriana στην Μπογκοτά της Κολοµβίας, σύµβουλος Κεντρικής Επιτροπής Εργαζοµένων Κολοµβίας

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.2: Περιφερειακές και διαπεριφερειακές διαδικασίες και πλαίσια διαλόγου στιγµής υιοθετήσει ικανοποιητικούς τρόπους για την πλήρη και αποτελεσµατική συµµετοχή των εργατικών ενώσεων, των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών για την µετανάστευση και άλλων οργανώσεων που συνεργάζονται απευθείας µε τους µετανάστες». Σχετικά µε το G.F.M.D., µεταξύ του πρώτου και του δεύτερου φόρουµ, υπήρξε κάποια πρόοδος σχετικά µε το συγκεκριµένο ζήτηµα, όµως η αυξανόµενη ουσιαστική συµµετοχή αυτών των οργανώσεων στην διαβούλευση και την διαµόρφωση πολιτικών θα αποτελέσει σηµαντικό βήµα προόδου για το φόρουµ της Αθήνας. Ένα άλλο αµφιλεγόµενο ζήτηµα είναι η προσέγγιση όσον αφορά το ζήτηµα της µετανάστευσης. Όπως ισχυρίζονται ορισµένες Μ.Κ.Ο., οι εργατικές ενώσεις και πολλοί ακαδηµαϊκοί, έχει δοθεί πολύ µεγάλη έµφαση στα τεχνικά ζητήµατα της διαχείρισης της µετανάστευσης και πολύ λίγη όσον αφορά τις κοινωνικές συνέπειές της και την σύνδεσή της µε τις αναπτυξιακές πολιτικές. Μάλιστα, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων (Human Rights Watch) κάνει λόγο για µιαν αλλαγή σε αυτό το σηµείο εστίασης. Τα συνδικάτα έχουν επικρίνει, µεταξύ άλλων, την εκµετάλλευση της προσωρινής και της κυκλικής µετανάστευσης προκειµένου να καλυφθούν οι ελλείψεις της αγοράς ανθρώπινου δυναµικού. Σύµφωνα µε τις προτάσεις που προέκυψαν από το Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών στην Μανίλα, το 2008, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να συνεργαστούν µε τις Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών για να αναπτύξουν καλύτερα µοντέλα συµµετοχής στις R.C.P., τα οποία θα σέβονται περισσότερο την διαφορετικότητα. Σε εθνικό επίπεδο, οι κυβερνήσεις θα πρέπει, µεταξύ άλλων, να αναπτύξουν διαδικασίες διαβούλευσης µε όλες τις εγχώριες υπηρεσίες και τους φορείς που εµπλέκονται στο συγκεκριµένο πρόβληµα. Οι διαδικασίες αυτές θα µπορούσαν να προχωρήσουν µέσω της ενεργοποίησης δηµοκρατικών µηχανισµών, όπως είναι η προώθηση της δηµόσιας συζήτησης από διεθνείς και εθνικές Μ.Κ.Ο. και από ακαδηµαϊκούς φορείς, καθώς και µέσω της ενθάρρυνσης των συζητήσεων σχετικά µε το συγκεκριµένο θέµα σε αντιπροσωπευτικούς θεσµούς και σε περιφερειακούς φορείς εκπροσώπησης. Εκτός από την εξασφάλιση ευρύτερης συµµετοχής από τους προαναφερθέντες φορείς στην όλη διαδικασία, µια σηµαντική απόφαση που πρέπει να ληφθεί είναι η θεσµοθέτηση των R.C.P. και του G.F.M.D. στο πλαίσιο του συστήµατος του Ο.Η.Ε. Το βήµα αυτό θα εξασφαλίσει µεγαλύτερη πολιτική συνοχή στις αποφάσεις που θα υιοθετηθούν και θα διευκολύνει την εφαρµογή τους από τα κράτη.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.2: Περιφερειακές και διαπεριφερειακές διαδικασίες και πλαίσια διαλόγου ΕΝΑΣ ∆ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΣΚΕΨΗΣ: Η ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΤΙΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ∆ΙΑ∆ΙΚΑΣΙΕΣ ∆ΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ Αφετηρία του άρθρου αυτού αποτελεί η συνειδητοποίηση της ανάγκης για κριτική προσέγγιση, αφενός, του τρόπου µε τον οποίο οργανώνονται οι Περιφερειακές ∆ιαδικασίες ∆ιαβούλευσης (Regional Consultative Processes – R.C.P.) και, αφετέρου, της επίδρασης που ασκούν στην παραγωγή µιας µορφής «αυθεντικής γνώσης», όπως αυτή εκφράζεται στις διεθνείς συζητήσεις µε θέµα την διαχείριση της µετανάστευσης. Η κριτική αυτή προσέγγιση κρίνεται απαραίτητη για την εδραίωση µιας γνήσιας και ουσιώδους ανταλλαγής ιδεών ανάµεσα σε οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, από την µια πλευρά, και διεθνείς οργανισµούς και κυβερνήσεις, από την άλλη. Είναι πολυάριθµες οι R.C.P. που ασχολούνται µε την µετανάστευση, άµεσα ή έµµεσα, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ίσως ως επακόλουθο του πολλαπλασιασµού τους, η συνάφεια και η επικάλυψη των πολιτικών τους αµφισβητούνται ολοένα και περισσότερο, εντείνοντας την ανάγκη για «αξιολόγηση των επιτευγµάτων και των επιδράσεων κάθε περιφερειακής διαδικασίας διαβούλευσης στους τοµείς της µετανάστευσης και της ανάπτυξης». Αυτή η αξιολόγηση θα πραγµατοποιηθεί παρά τον σκεπτικισµό που εξέφρασαν οι συµµετέχοντες στην διεθνή συνάντηση της Μπανγκόκ τον Ιούνιο του 2009 σχετικά µε το κατά πόσον είναι πράγµατι αναγκαία. Οι σκεπτικιστές υποστήριξαν ότι κάθε R.C.P. είναι µοναδική και δεν είναι εκ φύσεως δεσµευτική, δυσκολεύοντας µε τον τρόπο αυτόν την διαδικασία αξιολόγησης. Το επιχείρηµά τους µπορεί να έχει ψήγµατα αλήθειας. Ωστόσο, δεν υπάρχει καµία αµφιβολία ότι οι διαδικασίες αυτές έχουν δηµιουργήσει έως τώρα µεγάλες προσδοκίες σε όλους τους εµπλεκόµενους φορείς, τις κυβερνήσεις των χωρών προορισµού, διέλευσης και προέλευσης, καθώς και τους εκπροσώπους της Κοινωνίας των Πολιτών. Οι εν λόγω φορείς αναµένουν ότι οι R.C.P. θα συµβάλουν στην επίτευξη «των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας, της πλήρους απασχόλησης και της αξιοπρεπούς εργασίας» και ότι ο διακρατικός διάλογος και οι ανταλλαγές απόψεων θα ενθαρρύνουν τις κυριότερες χώρες προέλευσης, διέλευσης και προορισµού «να επικυρώσουν και να θέσουν σε εφαρµογή βασικές συνθήκες ανθρωπίνων δικαιωµάτων των Ηνωµένων Εθνών που προβλέπουν την ίση µεταχείριση και την προστασία των µεταναστών». Αυτές οι προσδοκίες

Jean-Pierre Cassarino, European University Institute (E.U.I.), Φλωρεντία

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.2: Περιφερειακές και διαπεριφερειακές διαδικασίες και πλαίσια διαλόγου αποτελούν µέρος των βασικών συστάσεων που διατυπώθηκαν στην διάσκεψη του Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών-G.F.M.D. το 2008 στην Μανίλα. Το ζήτηµα είναι να κατανοήσουµε αν, στην πραγµατικότητα, θα επιτευχθούν αυτές οι προσδοκίες. Αυτή η πρόκληση δεν µπορεί να παρακαµφθεί επειδή θα επηρεάσει τον αντίκτυπο και την αξιοπιστία των R.C.P. µακροπρόθεσµα. Με γνώµονα ανάλογες µελέτες σε άλλα θέµατα πολιτικής, η παρούσα εισήγηση υποστηρίζει πως η ελευθερία της σκέψης των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών είναι απαραίτητη προκειµένου να υπάρξει αµφισβήτηση των παγιωµένων απόψεων. Ανάλογες εµπειρίες χρησιµοποιούνται για να δείξουν πως η ικανότητα των οργανώσεων αυτών να σκέφτονται ανατρεπτικά προσδιορίζει την δυνατότητά τους να διαδραµατίσουν έναν έγκυρο ρόλο και να προσφέρουν πραγµατικά εναλλακτικές προτάσεις. Εντούτοις, τα στοιχεία αυτά δεν είναι αρκετά για να µετατρέψουν την απλή ανάµειξη των οργανώσεων αυτών σε αποφασιστική αλλαγή πολιτικής. Η γνώση δεν θα πρέπει να χρησιµοποιείται µόνο για να ενηµερώνει για τα γεγονότα και τις συνέπειές τους. Πρέπει παράλληλα να ενθαρρύνει την σκέψη και τον προβληµατισµό πέρα από προκαταλήψεις και κοινοτοπίες, αναδεικνύοντας τα αληθινά προβλήµατα και τις αντίστοιχες λύσεις τους. Επιπλέον, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι υπάρχει συγκεκριµένος πρόσφορος χρόνος για την υιοθέτηση ειδικών παρεµβάσεων και για την ενηµέρωση των φορέων λήψης αποφάσεων. Προκειµένου να συντονιστούν µεταξύ τους οµοφρονούσες και αλληλοσυµπληρωµατικές οργανώσεις για να αναλάβουν συλλογική δράση, απαιτείται οµοφωνία και σωστή διαχείριση του χρόνου. Για να επιτευχθεί τούτο, οι οργανώσεις οφείλουν να υπερβούν το προσωπικό συµφέρον τους, ώστε να συµπράξουν µε άλλους παράγοντες µε κοινή αντίληψη, πράγµα που αποτελεί πρόκληση στο παρόν πλαίσιο αλληλεπίδρασης µε κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισµούς. Προτάσεις: • ∆εν µπορούν όλες οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών να συγκεντρώσουν από κοινού τους πόρους που διαθέτουν, έτσι ώστε να οργανωθούν για συλλογική δράση, δεδοµένου ότι οι πόροι αυτοί θα πρέπει να λειτουργούν συµπληρωµατικά. Ούτε µπορούν να υπερβούν το δικό τους συµφέρον για να οργανωθούν για συλλογική δράση, δεδοµένου ότι δεν υπάρχει ταύτιση απόψεων. Η συλλογική δράση βελ-

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 3

Πολιτική και θεσµική συνοχή και συνεργασίες

Συνεδρίαση 3.2: Περιφερειακές και διαπεριφερειακές διαδικασίες και πλαίσια διαλόγου τιστοποιείται όταν στηρίζεται σε έναν επιλεκτικό πυρήνα οµοϊδεατών. • Η γνώση δεν πρέπει µόνο να ενηµερώνει για γεγονότα και συνέπειες. Πρέπει, πρώτον, να αµφισβητεί κυρίαρχα σχήµατα ερµηνείας και, δεύτερον, να διδάσκει οπαδούς και αντιπάλους ότι υπάρχουν ρεαλιστικές εναλλακτικές λύσεις. • Η υποστηρικτική δουλειά και οι πρωτοβουλίες των Οργανώσεων της Κοινωνίας Πολιτών οφείλουν να απευθύνονται σε κάθε κρατικό παράγοντα ξεχωριστά και όχι σε οµάδες κρατών. Η εξατοµικευµένη αυτή προσέγγιση είναι σηµαντική όχι µόνο διότι επιτρέπει επιλεκτική υποστήριξη, αλλά και επειδή ενισχύει τις ad hoc εναλλακτικές προτάσεις.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ∆ΙΕΘΝΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ: ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΜΜΑΧΙΩΝ ΜΕ ΤΟΝ Ι∆ΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Η διεθνής µετανάστευση αποτελεί σήµερα βασικό ζήτηµα της αγοράς εργασίας, είναι πρωτίστως ένα αξιοπρεπές έργο και κατευθύνεται, ως επί το πλείστον, από τις ανάγκες της απασχόλησης και τις δυνάµεις της αγοράς. Ο κύριος παράγοντας προσέλκυσης µεταναστών σε µια χώρα είναι η ζήτηση των εργοδοτών για εργατικό δυναµικό µε συγκεκριµένες δεξιότητες, ενώ η απουσία ευκαιριών εύρεσης µιας αξιοπρεπούς εργασίας στις περισσότερες από τις χώρες προέλευσης αποτελεί µία από τις βασικές αιτίες µετανάστευσης. Στα κράτη όπου παρατηρείται γήρανση του πληθυσµού, η µετανάστευση αναπληρώνει τις ελλείψεις εργατικού δυναµικού µέσω της εισροής νεότερων εργατών. Στις χώρες προορισµού, οι εργοδότες του ιδιωτικού τοµέα εξαρτώνται άµεσα τόσο από το ξένο όσο και από το εγχώριο εργατικό δυναµικό για την κάλυψη των αναγκών τους. Παρά τις θετικές εµπειρίες ορισµένων µεταναστών εργατών, ένας σηµαντικός αριθµός τους καλείται να αντιµετωπίσει κακουχίες και συνθήκες ακραίας εκµετάλλευσης, όπως χαµηλούς µισθούς, κακές συνθήκες εργασίας, απουσία κοινωνικής προστασίας, στέρηση των εργασιακών δικαιωµάτων, διακρίσεις, ξενοφοβία, κοινωνικό αποκλεισµό. Οι µετανάστες εργάτες, τόσο οι παράτυποι όσο και οι νόµιµοι, συνεισφέρουν σηµαντικά στην οικονοµική ευηµερία των χωρών προορισµού. Ωστόσο, η συνεισφορά τους αυτή κάθε άλλο παρά αναγνωρίζεται. Η επίδραση της µετανάστευσης είναι εξίσου σηµαντική και στις χώρες προέλευσης. Τα εµβάσµατα των µεταναστών προς τις χώρες προέλευσής τους εκτιµάται ότι το 2007 ανήλθαν σε 240 δισ. δολ. Η.Π.Α. Η δηµιουργία συµµαχιών µε βάση τα κοινά συµφέροντα και τους κοινούς στόχους του ιδιωτικού τοµέα, των εργατικών ενώσεων και των Μ.Κ.Ο. αποτελεί πρόκληση. Οι επιχειρήσεις και οι φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών έχουν αναγνωρίσει την ανάγκη ύπαρξης ενός ρυθµιστικού πλαισίου πολιτικής για την αντιµετώπιση των επιχειρησιακών και ανθρώπινων διαστάσεων της µετανάστευσης, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Κλειδί για την εξασφάλιση οµοφωνίας και ικανής πολιτικής βούλησης, η οποία θα είναι αρκετά ισχυρή ώστε να υπερβεί την αντίσταση και την αδράνεια που εµποδίζουν την αλλαγή πολιτικής, είναι η ευρύτερη συνεργασία. Η ∆ιεθνής ∆ιάσκεψη Εργασίας (I.L.C.), τον Ιούνιο του 2004, ήταν αποφασιστικής σηµασίας για τον καθορισµό µιας κοινής ανάλυσης των ζητηµάτων της διεθνούς µετανάστευσης µεταξύ εργοδοτών και εργατικών ενώσεων, µε βάση

Οι θέσεις της ∆ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (I.L.O.)

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών µια προσέγγιση επικεντρωµένη στα δικαιώµατα των µεταναστών. Ο επόµενος θεµέλιος λίθος της συνεργασίας µεταξύ εργοδοτών και εργαζοµένων ήταν το Πολυεθνικό Πλαίσιο για την Εργατική Μετανάστευση, το οποίο, το 2006 στην Γενεύη, έθεσε τις αρχές για µια προσέγγιση της εργατικής µετανάστευσης βασισµένη στα δικαιώµατα των µεταναστών µέσω τριµερών διαπραγµατεύσεων. Στα πιθανά σηµεία σύγκλισης περιλαµβάνονται τα εξής: 1) Η διευκόλυνση της ελεύθερης κινητικότητας των ατόµων/εργατών κατά µήκος των συνόρων, ώστε να καλύψουν την συνολική ζήτηση εργατικού δυναµικού, αλλά και την ζήτηση σε συγκεκριµένους κλάδους και επαγγέλµατα. 2) Η διασφάλιση της διαθεσιµότητας νόµιµων διαύλων µετανάστευσης για τους απόδηµους, τους µετανάστες, την οικειοθελή επιστροφή τους και την κυκλική µετανάστευση. 3) Η διασφάλιση αξιοπρεπούς και ίσης µεταχείρισης όλων των µεταναστών στους εργασιακούς χώρους και στην κοινωνία. 4) Η εφαρµογή, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ενός περιεκτικού ρυθµιστικού πλαισίου που να χαρακτηρίζεται από συνοχή και να βασίζεται στις σχετικές συµβάσεις και τα διεθνή πρότυπα εργασίας. Είναι σαφές ότι υπάρχουν αρκετά κοινά ενδιαφέροντα και στόχοι βάσει των οποίων µπορούν να δηµιουργηθούν συµµαχίες προς τον σκοπό της διαµόρφωσης ενός ρυθµιστικού πλαισίου πολιτικής για την διεθνή µετανάστευση, το οποίο θα ανταποκρίνεται στους αντικειµενικούς στόχους των εργατικών ενώσεων, της Κοινωνίας των Πολιτών και των επιχειρήσεων. Το ζητούµενο είναι η διαµόρφωση διαδικασιών που θα «προσελκύσουν» όλους τους σχετικούς ενδιαφερόµενους. Η συζήτηση της Κοινωνίας των Πολιτών στο πλαίσιο του Παγκόσµιου Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη αποτελεί πρόσφορο έδαφος για να τονιστεί αυτή η ανάγκη δηµιουργίας συµµαχιών. Οι συµµαχίες πρέπει να δηµιουργηθούν αρχικά σε εθνικό επίπεδο, µεταξύ φορέων οι οποίοι είναι πρόθυµοι να συµµετάσχουν στον διάλογο και να καταλήξουν σε συµφωνία όσον αφορά τους κοινούς σκοπούς και την κοινή πορεία δράσης τους. Η ίδρυση εθνικών συνασπισµών µε πολλά ενδιαφερόµενα µέρη σε θέµατα µεταναστευτικής πολιτικής αποτελεί σηµαντικό βήµα. Τριµερείς διαβουλεύσεις της I.L.O. υπάρχουν σε πολλές χώρες και µπορούν να διευρυνθούν ώστε να εξασφαλίσουν την συµµετοχή των εταίρων της Κοινωνίας των Πολιτών και, ιδιαίτερα, των ενώσεων των µεταναστών. Η στρατηγική συνεργασία µεταξύ επιχειρήσεων, εργατικών ενώσεων και της Κοινωνίας των Πολιτών µπορεί να αποτελέσει το βασικό συστατικό για την δηµιουργία ενός πλαισίου µεταναστευτικής πολιτικής το οποίο να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επιχειρήσεων και να σέβεται τα δικαιώµατα και την αξιοπρέπεια όλων των µεταναστών.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΜΜΑΧΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΗΣ ΑΤΖΕΝΤΑΣ ΜΕΤΑΞΥ Ι∆ΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Η διεθνής κινητικότητα στον τοµέα της εργασίας βρίσκεται τις τελευταίες δεκαετίες σε σταθερά ανοδική πορεία λόγω της εντεινόµενης παγκοσµιοποίησης και των πληθυσµιακών µεταβολών. Οι οικονοµικές αναλύσεις δείχνουν ότι η διεθνής κινητικότητα των εργαζοµένων ωφελεί τόσο τις οικονοµίες που εξάγουν όσο και εκείνες που εισάγουν ανθρώπινο δυναµικό, αλλά και τους ίδιους τους µετανάστες. Ωστόσο, αυτή η ροή δηµιουργεί συνήθως σοβαρά πολιτικά και οικονοµικά προβλήµατα, ενώ παράλληλα προκαλεί διεθνείς εντάσεις. Συνεπώς, απαιτεί προσεκτική διαχείριση τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Αισθητή είναι η απουσία διεθνούς πολιτικής σε θέµατα εργατικής µετανάστευσης στον πλανήτη της παγκοσµιοποίησης, παρά το γεγονός ότι διεθνείς οργανώσεις όπως ο ∆ιεθνής Οργανισµός Μετανάστευσης (∆.O.M.), το ∆ιεθνές Γραφείο Εργασίας (∆.Γ.Ε.), η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Οργανισµός Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) πραγµατοποιούν έρευνες και διασκέψεις µε σκοπό την υιοθέτηση διεθνών προτύπων και κανόνων. Αντ’ αυτού, µεµονωµένες κυβερνήσεις αντιµετωπίζουν αποσπασµατικά και χωρίς συνοχή τα προβλήµατα της διεθνούς µετανάστευσης µε την χάραξη πολιτικής σε εθνικό επίπεδο. Οι συζητήσεις στο πλαίσιο του Παγκόσµιου Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη µαρτυρούν την ανάγκη εκτενούς διαλόγου στα θέµατα της συνεργασίας για την διεθνή κινητικότητα των εργαζόµενων, περιλαµβανοµένης της δηµιουργίας ενός συγκεκριµένου διεθνούς πλαισίου πολιτικής. Η διεθνής κινητικότητα του εργατικού δυναµικού έχει αναδειχθεί σε σηµαντικό θέµα για την αειφόρο ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, καθώς οι ελλείψεις σε εργαζοµένους µε υψηλή ή χαµηλότερη εξειδίκευση αποτελούν πρόβληµα για βασικούς κλάδους, εν µέρει λόγω της γήρανσης του πληθυσµού των ανεπτυγµένων χωρών. Ο κλάδος των επιχειρήσεων δέχεται µε προθυµία την θέσπιση ενός συνεκτικού και συνεπούς ρυθµιστικού πλαισίου, εξασφαλίζοντας έτσι διαρκή πρόσβαση σε εκπαιδευµένους και καταρτισµένους εργαζοµένους, οι οποίοι θα καλύπτουν τις επιχειρηµατικές ανάγκες. Η διεθνής κινητικότητα των εργαζοµένων έχει αναδειχθεί σε σηµαντικό θέµα για τις Μ.Κ.Ο. και τις οργανώσεις που υπερασπίζονται τα δικαιώµατα των µεταναστών. Η Κοινωνία των Πολιτών διακηρύσσει ότι η µετανάστευση θα έπρεπε να αποτελεί επιλογή, και όχι αναγκαιότητα, και ότι οι µετανάστες θα έπρεπε να έχουν την απαραίτητη γνώση για να πάρουν συνειδητές αποφάσεις και να καλλιεργήσουν τις δεξιότητές τους, προκειµένου να έχουν την ευκαιρία να επιτύχουν. Από την πλευρά των κυβερνήσεων, η µεταναστευτική πολιτική είναι ευάλωτη

Doris Magsaysay Ho, διευθύνουσα σύµβουλος του Ναυτιλιακού Οµίλου Magsaysay

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών στους πολιτικούς κραδασµούς εξαιτίας παραγόντων µε αντίκτυπο στην ευρύτερη κοινωνία, ιδιαίτερα σε εποχές οικονοµικής δυσπραγίας. Είναι σηµαντικό για τις κυβερνήσεις, την Κοινωνία των Πολιτών και τις επιχειρήσεις να συµφωνήσουν ότι οποιοδήποτε µελλοντικό πλαίσιο παγκόσµιας πολιτικής θα πρέπει να λειτουργεί προς όφελος τόσο της οικονοµίας των χωρών προέλευσης και προορισµού όσο και του ίδιου του µετανάστη. Η προσπάθεια του Παγκόσµιου Φόρουµ να προωθήσει τον διάλογο µεταξύ κυβερνήσεων και Κοινωνίας των Πολιτών, καθώς επίσης –πλέον– µε τον ιδιωτικό τοµέα, πρέπει να συµπεριλάβει και την προσπάθεια για την ανάπτυξη εµπιστοσύνης µεταξύ επιχειρήσεων και Κοινωνίας των Πολιτών. Βέλτιστες πρακτικές στην ναυτιλία Η ναυτιλία αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγµα για το πώς οι παγκόσµιοι κανόνες για την διαχείριση της διεθνούς κινητικότητας µπορούν να διευκολύνουν την κυκλοφορία των ατόµων, να προστατεύσουν τους εργαζοµένους και να συµβάλουν στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Η ναυτιλία παρέχει µια συνεχόµενη, κυκλική ροή εργαζοµένων µε συµβάσεις ελάχιστης διάρκειας 3-6 µηνών ή µέγιστης διάρκειας 8-10 µηνών, µε δίµηνες διακοπές. Όλα τα έξοδα τοποθέτησης και µετάβασης καλύπτονται από τον εργοδότη. Η ναυτιλία διαθέτει επίσης µια πολιτική υποδοµής που βασίζεται στους εξής άξονες: Ο ∆ιεθνής Ναυτιλιακός Οργανισµός (Ι.Μ.Ο.) καθορίζει τις προδιαγραφές της διεθνούς ναυτιλίας, παρέχει τον µηχανισµό συνεργασίας µεταξύ 167 κρατών-µελών, ενώ παράλληλα ρυθµίζει τεχνικά ζητήµατα και καθορίζει τα διεθνή πρότυπα όσον αφορά την ασφάλεια στην ναυτιλία, την αποτελεσµατική ναυσιπλοΐα, την προστασία και τον έλεγχο της θαλάσσιας ρύπανσης από τα πλοία. Η ∆ιεθνής Σύµβαση του Ι.Μ.Ο. (S.T.C.W.) ορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές ικανοτήτων του πληρώµατος και θέτει κανόνες για τα πιστοποιητικά εκπαίδευσης. Ο νέος Κώδικας Ναυτικής Εργασίας συνυπογράφεται από όλα τα κράτη-µέλη και καλύπτει ζητήµατα όπως δίκαιους µισθούς, ασφάλεια και αποζηµίωση εργαζοµένων, συνθήκες ασφαλείας και υγιεινής στην εργασία, ώρες εργασίας κ.ά. Αντίστοιχα, ορίζονται και οι πρακτικές περί δίκαιης πρόσληψης και τοποθέτησης των ναυτικών σε διεθνή πλοία. Με βάση τις ρυθµίσεις αυτές, οι πλοιοκτήτες καταβάλλουν όλα τα έξοδα που αφορούν την πρόσληψη, τις ιατρικές εξετάσεις, την µετάβαση, τις ασφαλίσεις µόνιµης ανικανότητας και ζωής, την έκδοση πιστοποιητικών και βίζας. Από το παράδειγµα της ναυτιλίας θα µπορούσαν να διδαχθούν και οι υπόλοιποι κλάδοι, αναπτύσσοντας πολιτικές µετανάστευσης σε παγκόσµιο επίπεδο.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΚΟΙΝΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ∆ΡΑΣΗΣ ΜΕΤΑΞΥ ΦΟΡΕΩΝ ΑΠΟ ∆ΙΑΦΟΡΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ Ο αντίκτυπος της παγκόσµιας µετανάστευσης στον ιδιωτικό τοµέα συνδέεται µε την πλειονότητα των επιχειρηµατικών κλάδων, περιλαµβανοµένων της βαριάς βιοµηχανίας, του τουρισµού, της γεωργίας, της περίθαλψης, της τεχνολογίας και των τεχνικών έργων. Καθώς το θέµα της µετανάστευσης αρχίζει να αγγίζει όλο και περισσότερες βιοµηχανίες, πολλές επιχειρήσεις λαµβάνουν µέρος στον διάλογο για την µεταναστευτική πολιτική. Ωστόσο, υπάρχουν ακόµη πολλά που πρέπει να γίνουν. Ο ιδιωτικός τοµέας βρίσκεται στην προνοµιακή θέση να συγκεντρώνει πολλές και διαφορετικές οµάδες ενδιαφεροµένων γύρω από κοινούς στόχους, γεγονός που λειτουργεί προς όφελος των επιχειρήσεων, προάγει την δηµιουργία οικονοµικών ευκαιριών και αντιµετωπίζει τις ανάγκες του µετακινούµενου εργατικού δυναµικού. Πολλές χώρες αντιµετωπίζουν προβλήµατα γήρανσης του πληθυσµού και υπογεννητικότητας. Και τα δύο έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο εγχώριο εργατικό δυναµικό και την παγκόσµια ανταγωνιστικότητα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιµά ότι ο εργαζόµενος πληθυσµός της Ευρώπης θα µειωθεί κατά 48 εκατοµµύρια µέχρι το έτος 2050 (Euractiv website, «Demographic Crisis in Europe», http://www.euractiv.com/en/socialeurope/spidla-presentsstrategy-solve-demographic-crisis/article-158738). Καλύπτοντας την ανάγκη για εργατικά χέρια, οι µετανάστες συµβάλλουν στην ενίσχυση της οικονοµίας της χώρας προορισµού, «καλύπτοντας τα κενά της αγοράς εργασίας, προσφέροντας σηµαντικές δεξιότητες και φέρνοντας έναν δυναµισµό κοινωνικό, πολιτιστικό και πνευµατικό» στην χώρα καταγωγής τους (Παγκόσµια Επιτροπή για την ∆ιεθνή Μετανάστευση – G.C.I.M. [2005], «Migration in an Interconnected World: New Directions for Action», Γενεύη). Ήδη οι επιχειρήσεις, οι οποίες είναι εξοικειωµένες µε την απασχόληση προσωπικού από διάφορα µέρη του κόσµου, αφιερώνουν πολύ χρόνο στην µελέτη και την προσαρµογή τους στις πολιτικές που αφορούν το ξένο εργατικό δυναµικό. Καθώς η πρόσληψη ξένου εργατικού δυναµικού εξελίσσεται σε επικρατούσα πρακτική, είναι σηµαντικό για όλους τους επιχειρηµατικούς κλάδους να προσαρµοστούν και να γνωρίσουν τις ανάλογες ρυθµίσεις και πολιτικές. Επιπλέον, η µεταναστευτική κοινότητα αποτελεί σηµαντική καταναλωτική δύναµη, γεγονός που πρέπει να αναλογιστούν οι διάφορες εταιρείες, από την στιγµή που ενδιαφέρονται να επεκτείνουν τις υπηρεσίες τους σε καινούργιες αγορές.

Οι θέσεις της Western Union

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών Ένα πλαίσιο για την δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων Καθώς η παγκόσµια µετανάστευση διασταυρώνεται όλο και συχνότερα µε τις επιχειρήσεις, είναι σαφής η ανάγκη διαµόρφωσης ενός συνεκτικού πλαισίου, το οποίο θα παρουσιάζει τις καλύτερες πρακτικές και θα προσφέρει λειτουργικά εργαλεία στον ιδιωτικό τοµέα. Η συνεργασία ιδιωτικού τοµέα, διεθνών οργανισµών, κυβερνήσεων των χωρών προέλευσης και προορισµού, Κοινωνίας των Πολιτών, καθώς και εργατικών σωµατείων, µπορεί να διευρύνει τον θετικό αντίκτυπο, να µειώσει τα κόστη και να δηµιουργήσει αποτελεσµατικότερες και βιώσιµες λύσεις για τους µετανάστες, τους εργοδότες και την κοινωνία ολόκληρη (Business for Social Responsibility (B.S.R.), «International Labor Migration: A Responsible Role for Business», 2008). ∆ύο είναι τα πλέον κατάλληλα θέµατα για την συνεδρίαση της Στρογγυλής Τραπέζης 4.1 µε στόχο την σύγκλιση των εµπλεκόµενων φορέων: «Υποστηρικτικό θετικό περιβάλλον, προκειµένου να δοθεί ώθηση σε οικονοµικές ευκαιρίες» και «Καλύτερα προετοιµασµένοι µετανάστες εργαζόµενοι». Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι αυτοί που δίνουν ώθηση ώστε το άτοµο να αδράξει την οικονοµική ευκαιρία είναι συχνά οι ίδιοι που υποστηρίζουν, εξίσου, την ανταγωνιστικότητα βιοµηχανιών και χωρών. Η προώθηση των οικονοµικών ευκαιριών δεν είναι δυνατόν να πραγµατοποιηθεί από έναν και µόνο τοµέα. Χρειάζεται συνεργασία και από κοινού δραστηριοποίηση του ιδιωτικού τοµέα, του δηµόσιου τοµέα και της Κοινωνίας των Πολιτών, ώστε να υπάρξουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσµατα. Η υποενότητα που αφορά στον καλύτερα προετοιµασµένο εργαζόµενο µετανάστη εστιάζει στον µετανάστη που φτάνει στην χώρα προορισµού έχοντας επαρκή εκπαίδευση, γνώση του πολιτισµού της χώρας προορισµού, επιµόρφωση ως προς τις δεξιότητες, γενικότερη γνώση της νοµοθεσίας και των δικαιωµάτων του και την δυνατότητα εκµάθησης της γλώσσας της χώρας προορισµού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, επωφελείται από την ένταξή του σε ένα βιώσιµο και αποτελεσµατικό περιβάλλον εργασίας και, παράλληλα, έχει τις δυνατότητες να επιτύχει. Η αναγνώριση και ο καθορισµός συγκεκριµένων σηµείων ή χαρακτηριστικών για την εκπόνηση εκπαιδευτικών κριτηρίων για τους µετανάστες θα αποτελούσε µία απτή ευκαιρία συνεργασίας µεταξύ επιχειρήσεων, διεθνών οργανισµών, οργανισµών της Κοινωνίας των Πολιτών και κυβερνήσεων.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑTΙΚΟΥ ΠΛAIΣΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ∆ΙΕΘΝΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το 2008, η Business for Social Responsibility ξεκίνησε µια διετή πρωτοβουλία για την ∆ιεθνή Εργατική Μετανάστευση µε χρηµατοδότηση του Ιδρύµατος MacArthur και µε την συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα, για την διασφάλιση των δικαιωµάτων των µεταναστών εργατών σε µεταποιητικές επιχειρήσεις αναδυόµενων οικονοµιών. Η πληθώρα νόµων και κανονισµών που διέπουν διεθνώς την εργατική µετανάστευση καθιστά επιτακτική την ανάγκη για την υιοθέτηση σαφών θέσεων από την πλευρά του ιδιωτικού τοµέα, καθώς και για την εµπλοκή των επιχειρήσεων και της Κοινωνίας των Πολιτών στα θέµατα της παγκόσµιας µεταναστευτικής πολιτικής. Η επιχειρηµατολογία υπέρ µιας καλύτερης αντιµετώπισης των εργαζόµενων µεταναστών δεν έχει µόνον ηθικό περιεχόµενο, αλλά και ισχυρή επιχειρηµατική βάση. Η καλή συµπεριφορά προς τους εργαζοµένους βελτιώνει την παραγωγικότητα, τις σχέσεις εργατών-διοίκησης και τις σχέσεις της επιχείρησης µε τους εµπλεκόµενους φορείς. Η προστασία και η δίκαιη αµοιβή των µεταναστών αυξάνουν σηµαντικά τις αναπτυξιακές παραµέτρους της µετανάστευσης. Τα εµβάσµατα και η επιστροφή εργαζοµένων που απέκτησαν δεξιότητες στο εξωτερικό συνεισφέρουν στις οικονοµίες των χωρών προέλευσης. Κατά την αναζήτηση κοινού εδάφους µεταξύ του ιδιωτικού τοµέα και της Κοινωνίας των Πολιτών, ορισµένοι τοµείς αποτελούν προτεραιότητες: Μεγαλύτερη διαφάνεια στις πολλαπλές διαστάσεις µετανάστευσης, µε έµφαση σε θέµατα όπως η καλή ενηµέρωση των µεταναστών για τα δικαιώµατά τους. ∆ιακλαδική συνεργασία σε βασικά θέµατα (όπως πιλοτικά προγράµµατα, συµµετοχή πολλών εταίρων σε προγράµµατα δράσης κ.λπ.). Οικοδόµηση συνεργασίας µεταξύ ιδιωτικού τοµέα, κυβερνήσεων και Κοινωνίας των Πολιτών µε στόχο την προώθηση του δηµόσιου διαλόγου για την µεταναστευτική πολιτική. Ακόµη και στις περιπτώσεις όπου τηρούνται τα βασικά τους δικαιώµατα, οι µετανάστες συχνά αντιµετωπίζουν πρόσθετα προβλήµατα λόγω αποµόνωσης ή έλλειψης πληροφόρησης σχετικά µε τους τρόπους προστασίας τους. Η επιχείρηση µπορεί να παίξει σηµαντικό ρόλο στην διαφάνεια και την εκπαίδευση των µεταναστών εργατών, σε συνεργασία µε τις χώρες προέλευσης των µεταναστών. Η συνεργασία του ιδιωτικού τοµέα µε τις χώρες προέλευσης των µεταναστών και µε φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών µπορεί να συµβάλει αποτελεσµατικά στην από κοινού αντιµετώπιση και επίλυση των εκάστοτε

Των Chad Bolick και Nicolette van Exel, Business for Social Responsibility (B.S.R.)

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.1: Κτίζοντας συµµαχίες – Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών προβληµάτων. Ειδικότερα, η Κοινωνία των Πολιτών διαθέτει τα µέσα και γνωρίζει τις συνθήκες που επικρατούν τοπικά, ώστε µπορεί να παίξει βασικό ρόλο στην κατανόηση και την αντιµετώπιση ειδικών προβληµάτων των µεταναστών εργατών στις χώρες προορισµού. Ως βασικές κινητήριες δυνάµεις της παγκόσµιας ζήτησης εργατικού δυναµικού, οι επιχειρήσεις βρίσκονται στην πλεονεκτική θέση να µπορούν να επιφέρουν εκτεταµένες αλλαγές στον τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίζεται και νοµοθετείται η διεθνής εργατική µετανάστευση, κυρίως στις αναδυόµενες οικονοµίες. Η συστράτευση του ιδιωτικού τοµέα σε κοινές θέσεις µπορεί να επιφέρει σηµαντικές αλλαγές και να δώσει στις επιχειρήσεις έναν πιο ενεργό ρόλο στον παγκόσµιο διάλογο για την µετανάστευση. Ιδιαίτερα είναι απαραίτητη η συνεργασία µεταξύ των µεγάλων διεθνών αλυσίδων παραγωγής καταναλωτικών προϊόντων, καθώς µπορούν να επιτύχουν σηµαντικές βελτιώσεις, όπως η προληπτική διαχείριση των µεταναστευτικών ρευµάτων, η αύξηση των θετικών περιβαλλοντικών συνεπειών από την µετανάστευση και η παροχή πόρων για µετανάστες εργάτες. Η συνεργασία µε φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών µπορεί να είναι καίριας σηµασίας για τις διεθνείς εταιρείες που ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τους µετανάστες εργάτες που απασχολούν στις παραγωγικές τους αλυσίδες και αναζητούν τρόπους καλύτερης προστασίας τους. Οι οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών διαθέτουν προσωπικό επί τόπου, συχνά µιλούν τις γλώσσες των µεταναστών και θεωρούνται έµπιστοι σύµµαχοι των εργατών. Για παράδειγµα, όταν προκύπτουν περιστατικά κακοµεταχείρισης, οι ισχυρές σχέσεις µε τέτοιες οργανώσεις δηµιουργούν την δυνατότητα για εξωδικαστική τακτοποίηση των προβληµάτων. Η Επιχειρηµατική Στρογγυλή Τράπεζα της Αθήνας, στα τέλη του Αυγούστου του 2009, αποτέλεσε σηµαντική πλατφόρµα αρχικού διαλόγου µε την συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα για τα παγκόσµια θέµατα µετανάστευσης, στο πλαίσιο της προετοιµασίας του G.F.M.D. Η τέταρτη Στρογγυλή Τράπεζα, «Κτίζοντας συµµαχίες», στο Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών, µπορεί να παίξει κρίσιµο ρόλο στην αξιολόγηση των κοινών δράσεων και να δηµιουργήσει µιαν ατζέντα συνεργασίας µεταξύ των επιχειρήσεων και της Κοινωνίας των Πολιτών, η οποία θα επηρεάσει την χάραξη πολιτικής και θα θέσει µε σαφήνεια το πλαίσιο συµµετοχής του ιδιωτικού τοµέα στα κρίσιµα αυτά ζητήµατα.

ΣΤΡΟΓΓΥΛΗ ΤΡΑΠΕΖΑ 4

Συνεδρίαση 4.2: Το µέλλον του Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών του G.F.M.D. Η ανεπίσηµη αξιολόγηση που ακολουθεί (το πλήρες κείµενο, στο http://www. gfmd2009.org/defaultgr/discussion-papers/--4.aspx) είναι υποκειµενική και έχει στόχο να αποτελέσει απλώς σηµείο εκκίνησης µιας συζήτησης επί των εξεταζόµενων θεµάτων. Τουλάχιστον κατά µία σηµαντική έννοια, το C.S.D. έχει γνωρίσει µέχρι σήµερα µεγάλη επιτυχία: εδραίωσε το δικαίωµα να συµµετέχει η Κοινωνία των Πολιτών σε διαβουλεύσεις σχετικά µε την χάραξη µεταναστευτικής πολιτικής σε ανώτατο επίπεδο. ∆έχθηκε, όµως, και επικρίσεις, κυρίως για τα ακόλουθα σηµεία: αδυναµία να διατυπώσει στοχευµένες, συναινετικές θέσεις σε άµεση σχέση µε τις διαβουλεύσεις των υπευθύνων για την χάραξη πολιτικών· περιορισµένο χρόνο για διαβουλεύσεις µεταξύ της Κοινωνίας των Πολιτών και των κυβερνητικών αντιπροσώπων· περιορισµένο αριθµό συµµετεχόντων στο C.S.D. και έλλειψη αντιπροσωπευτικότητας· µικρή συµµετοχή τµηµάτων της Κοινωνίας των Πολιτών, ειδικά εκείνων που δραστηριοποιούνται σε θέµατα ανάπτυξης (αντί µετανάστευσης), υπερβολικά στενή εναρµόνιση της ατζέντας του C.S.D. µε εκείνη του διακυβερνητικού G.F.M.D. Οι προτάσεις που πιστεύουµε ότι αξίζει να διερευνηθούν είναι οι εξής: • ∆ηµιουργία ενός επίσηµου ή ανεπίσηµου σχήµατος επιτήρησης του C.S.D., υπό την µορφή, για παράδειγµα, µιας «τρόικας», αποτελούµενης από το προηγούµενο, το νυν και το µελλοντικό ίδρυµα-διοργανωτή, που θα εξασφάλιζε την συνέχεια, την οµαλότερη µετάδοση της γνώσης και, ενδεχοµένως, µια πιο στέρεα βάση χρηµατοδότησης του C.S.D. • ∆ηµιουργία µιας µικρής αλλά µόνιµης µονάδας υποστήριξης του C.S.D., µε σκοπό την συντήρηση των βάσεων δεδοµένων, των δικτυακών τόπων, των αρχείων του C.S.D. κ.λπ. • ∆ιεξαγωγή του C.S.D. σε σταθερή τοποθεσία κάθε χρόνο, µια επιλογή που θα ήταν ακόµη πιο λογική αν το C.S.D. και το G.F.M.D. δεν συνδυάζονταν χρονικά. Κάτι τέτοιο θα µείωνε θεαµατικά το λειτουργικό κόστος της διοργάνωσης. • ∆ιοργάνωση µικρότερων συναντήσεων των οµάδων της Κοινωνίας των Πολιτών για επιµέρους θέµατα της ατζέντας του G.F.M.D., ειδικά στην περίπτωση των τµηµάτων που δεν έχουν ισχυρή εκπροσώπηση στο C.S.D., όπως ο ιδιωτικός τοµέας. • Αποσύνδεση, σε κάποιο βαθµό, από την κυβερνητική ατζέντα. Η καινοτοµία του Ιδρύµατος Ωνάση να περιλάβει την συνεδρίαση «Κτίζοντας Συµµαχίες» επιτυγχάνει την διεύρυνση της ατζέντας πέραν των θεµάτων που έχουν επιλέξει οι κυβερνήσεις και µπορεί να χρησιµεύσει ως προηγούµενο για τους µελλοντικούς διοργανωτές του C.S.D. • Η εκτεταµένη χρήση του διαδικτύου και η δυναµική διαδικτυακή παρουσία του C.S.D., κατά το πρότυπο που εισήγαγε το Ίδρυµα Ωνάση, θα συνεισφέρουν σηµαντικά στην διεύρυνση της κοινότητας του C.S.D. και στην δηµιουργία των βάσεων για µια οµαλότερη συνέχεια από έτος σε έτος.

Σχόλια από τους: John Slocum, Ίδρυµα MacArthur Γρηγόρη Μανιάτη, Migration Policy Institute Ρουµπίνη Γρώπα, ∆ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης, µέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του C.S.D. Αθήνας

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο

AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότης: Παναγιώτης Αλεξάκης Σύµβουλος Έκδοσης: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Τιτίκα Καραβία, Μαρία Μαγγιώρου, Γιόλα Χριστούλα Τακτικοί συνεργάτες: ∆ιονύσης Μαλλούχος, Αιµιλία Παπαφιλίππου Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: ∆ηµήτριος Σµοκοβίτης, Νίκος Σηφάκις Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου • Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε.

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη:

ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ: Οι αναλύσεις που παρουσιάζονται στις επόµενες σελίδες δεν εκφράζουν απαραιτήτως τις απόψεις της Οργανωτικής Επιτροπής του C.S.D. ή του Κοινωφελούς Ιδρύµατος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Τα ελληνικά κείµενα αποτελούν µεταφράσεις των πρωτοτύπων. Οι συγγραφείς είναι υπεύθυνοι µόνο για τις πρωτότυπες εκδοχές των κειµένων στην αγγλική. Τα πλήρη κείµενα βρίσκονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.gfmd2009.org