AO 48 (June 2010) by Onassis Stegi

Περιοδικό ΑΩ Τεύχος 48 Ιούνιος 2010

Περιεχόμενα Εις μνήμην •

Αποχαιρετισμός στον Απόστολο Ζαμπέλα ........................................................................................................................................................1

Σημείωμα Δραστηριότητες Υποτρόφων • • •

Επιτυχίες .................................................................................................................................................................................................................3 Κινηματογράφος ....................................................................................................................................................................................................5 Χορός .......................................................................................................................................................................................................................6

Ειδήσεις του Συνδέσμου • • • •

Μπαρόκ Μουσικό Ανθολόγιο...............................................................................................................................................................................9 Χρηματοπιστωτική και Οικονομική Κρίση: Η Επιστροφή στην Σταθερότητα ...........................................................................................10 Το forum επικοινωνίας των μελών του Συνδέσμου .....................................................................................................................................16 Προκλήσεις και εμπειρίες από την διοργάνωση του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών ...............................................................19

Ειδήσεις του Ιδρύματος • •

Στόχοι και oράματα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ...............................................................................................................................24 Οι Διάλογοι των Αθηνών ...................................................................................................................................................................................29

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης •

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων .....................................................................................................................................................................37

Διάλεξη •

Ο ελληνικός πολιτισμός στην όαση Ντάκλα της Αιγύπτου...........................................................................................................................41

Βιβλιοπαρουσίαση •

Ακίχαρος: ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί .............................................................................................................................................44

Βιβλιογραφικό Δελτίο •

Στὴν Ἐξορία: Ἐρζουρούμ / Ἄσκαλε................................................................................................................................................................49

Παρουσίαση Δίσκου •

Γιώργος Πέτρου: Τέταρτη όπερα του Händel σε CD .....................................................................................................................................50

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο..........................................................................................................................................................51

Εις μνήμην Αποχαιρετισµός στον Απόστολο Ζαµπέλα Με µεγάλη οδύνη αποχαιρέτησαν τον Απόστολο Ζαµπέλα η οικογένεια, οι φίλοι και οι συνεργάτες του στο Ίδρυµα Ωνάση, στις 7 Ιουνίου 2010, στον κατάµεστο Ναό των Αγίων Θεοδώρων του Α΄ Νεκροταφείου Αθηνών. Την εξόδιο ακολουθία τέλεσε ο µητροπολίτης Ζιµπάµπουε Γεώργιος, κατόπιν επιθυµίας του Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής Θεόδωρου Β΄, ο οποίος απέστειλε συλλυπητήριο µήνυµα. Επικήδειους λόγους εκφώνησαν ο πρόεδρος του Ιδρύµατος Ωνάση, Αντώνης Παπαδηµητρίου, ο οποίος αναφέρθηκε στην καίρια συµβολή του Απόστολου Ζαµπέλα στο έργο του Ιδρύµατος· ο πρώην πρόεδρος του Ω.Κ.Κ., καθηγητής Ιωάννης Παπαδηµητρίου· ο διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας του Ω.Κ.Κ., Λουκάς Κακλαµάνης· ο επίτιµος αντιπρόεδρος του Ιδρύµατος, Παύλος Ιωαννίδης, ο οποίος αποχαιρέτησε συγκινηµένος «τον φίλο µιας ζωής, που την ζήσαµε πλάι-πλάι, πάνω από πέντε δεκαετίες», και ο επιχειρηµατίας Αχιλλέας Σβώλος, φίλος του Απόστολου Ζαµπέλα, συµφοιτητής του και συναθλητής του στην κωπηλασία. O Απόστoλoς Ζαµπέλας διετέλεσε οικoνoµικός διευθυντής της Ολυµπιακής Αεροπορίας, καθώς και διευθυντής διoικητικών και οικoνoµικών υπηρεσιών και βoηθός γενικός διευθυντής, ενώ επίσης υπήρξε ένας από τους στενούς συνεργάτες τoυ Αριστoτέλη Σ. Ωνάση. Παραιτήθηκε από την Oλυµπιακή Αερoπoρία τo 1975, όταν η εταιρεία περιήλθε στo ελληνικό δηµόσιo. Στην συνέχεια, ορίστηκε από τον Αριστoτέλη Σ. Ωνάση ισόβιo µέλoς τoυ ∆.Σ. τoυ Ιδρύµατoς. Το 1976, εξελέγη ταµίας και, το 1992, αντιπρoέδρoς τoυ Ιδρύµατoς, θέση την oπoία κατείχε έως τις 30 Ιουνίου 2005. Η Χριστίνα Ωνάση τον όρισε έναν από τους εκτελεστές της διαθήκης της και έναν από τους διαχειριστές της περιoυσίας την oπoία κατέλιπε στην κόρη της Αθηνά. Την 1η Ιουλίου 2005, ο Απόστολος Ζαµπέλας ανακηρύχθηκε επίτιµος αντιπρόεδρος του ∆.Σ. του Ιδρύµατος και µέλος της Συµβουλευτικής Επιτροπής

Σημείωμα H ετήσια απολογιστική συνέλευση Η Γενική Συνέλευση του Συνδέσµου Υποτρόφων πραγµατοποιήθηκε στις 2 Ιουνίου 2010, παρουσία του προέδρου του Ιδρύµατος, Αντώνη Παπαδηµητρίου, και του αντιπροέδρου Γιάννη Ιωαννίδη. Στο πλαίσιο του απολογισµού της χρονιάς που πέρασε, ο πρόεδρος του Συνδέσµου Υποτρόφων, Παναγιώτης Αλεξάκης, υπενθύµισε τις δραστηριότητες που πραγµατοποιήθηκαν και κάλεσε τα µέλη να πλαισιώσουν το οικονοµικό συνέδριο και την µουσική βραδιά τζαζ κατά το αµέσως επόµενο διάστηµα. Τόνισε επίσης τις νέες κατευθύνσεις του Συνδέσµου, στις οποίες περιλαµβάνονται η ευαισθητοποίηση και η κινητοποίηση του πλούσιου έµψυχου δυναµικού του για καινοτόµες δραστηριότητες και πρωτοβουλίες, η ανανέωση του χαρακτήρα του και η καλλιέργεια των σχέσεων µεταξύ των µελών του. Όπως σηµείωσε ο Παναγιώτης Αλεξάκης, ο Σύνδεσµος επιδιώκει να βρίσκεται κοντά στην νέα γενιά υποτρόφων, ιδίως στους νέους δηµιουργούς, και υποστηρίζει την διαµόρφωση ενός δικτύου υποτρόφων, το οποίο θα διευκολύνει την γνωριµία των µελών και την µεταξύ τους επικοινωνία. Αυτόν ακριβώς τον στόχο εξυπηρετεί η λειτουργία του ηλεκτρονικού forum του Συνδέσµου, η οποία ξεκίνησε στο διαδίκτυο. Τα µέχρι τώρα αποτελέσµατα της πρωτοβουλίας αυτής παρουσίασε ο ειδικός γραµµατέας του Συνδέσµου, Πρόδροµος Προδροµίδης, ο οποίος ανέφερε ότι έχουν αναρτηθεί φωτογραφίες και εικονοσκοπήσεις από παλαιότερες εκδηλώσεις του Συνδέσµου και έχει ξεκινήσει ο διάλογος µεταξύ των περίπου 70 εγγεγραµµένων µελών, ενώ εκκρεµεί η συµµετοχή άλλων περίπου 200 υποτρόφων, οι οποίοι δεν έχουν ολοκληρώσει την διαδικασία της εγγραφής τους στον Σύνδεσµο. Είναι ένα σηµείο το οποίο θα πρέπει να προσέξουν όλοι όσοι σκοπεύουν να γίνουν µέλη του forum, προκειµένου να µην υπάρξει καθυστέρηση στην συµµετοχή τους. Η γενική γραµµατέας του Συνδέσµου, Μαρία Μαγγιώρου, αναφέρθηκε στην νέα διαδικασία που εφαρµόζεται για τον έγκαιρο προγραµµατισµό των δραστηριοτήτων του Συνδέσµου, δηλαδή την εξέταση σε εξαµηνιαία βάση όλων των προτάσεων, οι οποίες θα πρέπει να κατατίθενται κατά κανόνα µε βάση τις θεµατικές ενότητες που έχουν καθοριστεί και µε έµφαση στην συνάφειά τους µε τις προτεραιότητες του Ιδρύµατος. Απόφαση του Συµβουλίου είναι η πιο ενεργητική και προδραστική στάση του στον προγραµµατισµό των εκδηλώσεων του Συνδέσµου, ιδιαίτερα ενόψει της έναρξης λειτουργίας της Στέγης Γραµµάτων και Τεχνών. Επίσης, ο Σύνδεσµος συγκεντρώνει τις ηλεκτρονικές διευθύνσεις των υποτρόφων στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του τρόπου αποστολής των προσκλήσεων και της καλύτερης επικοινωνίας µε τα µέλη του. Τέλος, τα µέλη του Συµβουλίου του Συνδέσµου ευχαρίστησαν το ∆.Σ. και τα στελέχη του Ιδρύµατος Ωνάση για την σταθερή τους υποστήριξη, η οποία επιτρέπει στα οράµατα και στα σχέδια του Συνδέσµου να γίνουν έργα.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Γιάννης Πολλάλης Εξελέγη τακτικός καθηγητής του Πανεπιστηµίου Πειραιώς, όπου είναι µέλος ∆.Ε.Π. στην Επιχειρησιακή Στρατηγική (από το 1999), αντιπρόεδρος του Τµήµατος Οικονοµικής Επιστήµης, καθώς και διευθυντής του Μεταπτυχιακού Προγράµµατος «Οικονοµική και Επιχειρησιακή Στρατηγική», το οποίο και ίδρυσε. Παράλληλα, είναι επιστηµονικός υπεύθυνος των θεµατικών ενοτήτων Μάνατζµεντ, Στρατηγικής Επιχειρήσεων και Μάρκετινγκ σε µεταπτυχιακά προγράµµατα της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου, καθώς και επισκέπτης καθηγητής στα προγράµµατα εκπαίδευσης στελεχών επιχειρήσεων του Graduate School of Information Management (Leadership Institute) του Πανεπιστηµίου Syracuse στην Νέα Υόρκη. Έλαβε υποτροφία από το Ίδρυµα Ωνάση και το Πρόγραµµα του NATO «Science & Research Fellowships», αποκτώντας διδακτορικό τίτλο από το Πανεπιστήµιο του Πίτσµπουργκ (Πενσυλβάνια) µε ειδίκευση στην Στρατηγική Επιχειρήσεων και στα Πληροφοριακά Συστήµατα ∆ιοίκησης.

Χαράλαµπος Αντωνιάδης Τιµήθηκε το 2009 µε το πρώτο βραβείο καλύτερης ερευνητικής εργασίας από το Ίδρυµα Αριστείδης ∆ασκαλόπουλος στο πλαίσιο διεθνούς διαγωνισµού ερευνητικών εργασιών µε θέµα «Επιστήµη της ∆ιατροφής – ∆ιατροφή και Υγεία». Με υποτροφία του Ιδρύµατος Ωνάση πραγµατοποίησε διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήµιο Αθηνών και απέκτησε την ειδικότητα της Καρδιολογίας στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, µε το οποίο συνεργάζεται και σήµερα ως επισκέπτης ερευνητής. Έχει τιµηθεί επανειληµµένα από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία µε το Πανελλήνιο Βραβείο Νέων Καρδιολόγων, από το Αµερικανικό Κολέγιο Καρδιολογίας, από την Βρετανική Εταιρεία Αθηροσκλήρωσης και από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καρδιολογίας (European Society of Cardiology/World Heart Federation). Επίσης, το 2008, βραβεύθηκε από την International Society for Heart Researchers.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Επιτυχίες Χάρης Βλαβιανός Έλαβε το Βραβείο Ποίησης του λογοτεχνικού περιοδικού ∆ιαβάζω για την συλλογή του ∆ιακοπές στην πραγµατικότητα: Ποιήµατα, σχεδιάσµατα, µεταγραφές, η οποία κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2009 από τις εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για την δέκατη ποιητική συλλογή του, η οποία κυκλοφόρησε επίσης στα σουηδικά από τις εκδόσεις Axion σε µετάφραση του Ingemar Rhedin. Ο Χάρης Βλαβιανός σπούδασε Oικονοµικά και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήµιο του Μπρίστολ και Πολιτική Θεωρία και Ιστορία στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης, όπου και δίδαξε επί πέντε χρόνια. Το 1993, ίδρυσε το περιοδικό Ποίηση, το οποίο και διηύθυνε έως το 2007. Τον Ιούνιο του 2008, εξέδωσε νέο λογοτεχνικό περιοδικό, µε τίτλο Ποιητική. Από το 1989 είναι καθηγητής Ιστορίας και Ιστορίας των Ιδεών στο Αµερικανικό Κολέγιο Ελλάδας. Έχει επίσης µεταφράσει έργα κορυφαίων συγγραφέων και διδάσκει Θεωρία της Μετάφρασης στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας και Επιστηµών του Ανθρώπου (E.KE.ME.Λ.).

Κωνστάντια Γουρζή Τιµήθηκε µε το βραβείο του Christoph und Stephan Kaske Stiftung για το έργο της ως συνθέτριας, µαέστρου και δηµιουργού πρωτοποριακών εκδηλώσεων που συνδυάζουν, µεταξύ άλλων, την σύγχρονη µουσική µε τον αυτοσχεδιασµό. Παράλληλα µε τις προσωπικές της δηµιουργίες µε το σύνολό της, opus21musikplus, και τα διδακτικά της καθήκοντα στην Ανώτατη Ακαδηµία Μουσικής και Θεάτρου στο Μόναχο, ασχολείται µε ένα εκπαιδευτικό πρόγραµµα που απευθύνεται σε µαθητές δηµοτικού σχολείου και έχει στόχο την ανάπτυξη της δηµιουργικής τους ικανότητας διά µέσου της σύγχρονης µουσικής σε συνδυασµό µε άλλα είδη τεχνών. Το 2003, έπειτα από ανάθεση της Κρατικής Όπερας του Βερολίνου, συµπλήρωσε και παρουσίασε την εν µέρει απολεσθείσα όπερα του Joseph Haydn Φιλήµων και Βαυκίς. Η παραγωγή επαναλήφθηκε υπό την διεύθυνσή της στο Φεστιβάλ της Άνοιξης στην Βουδαπέστη το 2009, ενώ, κατά το τρέχον έτος, παρουσιάζεται εκ νέου στο φεστιβάλ του Schwäbisch Gmünd. Ως Composer in Residence στο 58ο Ευρωπαικό Φεστιβάλ του Πάσσαου, το φετινό καλοκαίρι, θα παρουσιάσει πέντε νέα έργα της και θα διευθύνει την εναρκτήρια συναυλία µε την Τσέχικη Φιλαρµονική του Μπρνο µε έργα Ligeti, Berlioz, Stravinsky και Strauss.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Κινηματογράφος Γωγώ Πετραλή Η ταινία Ρυτίδες και Όνειρα της οµάδας χορού Φυσαλίδα, σε σκηνοθεσία και χορογραφία της Γωγώς Πετραλή, αποτελεί έναν περίπατο στις αναµνήσεις µε την µορφή ενός χορευτικού οδοιπορικού. Πρωταγωνιστής είναι ένας κάτοικος της Αγίας Τριάδας του Ηρακλείου Κρήτης, ο οποίος περιπλανιέται στα σοκάκια της γειτονιάς όπου µεγάλωσε, ανακαλώντας µνήµες αλλοτινών καιρών, καθώς και τον παιδικό, χαµένο πλέον, έρωτά του. Πρόσφατα, η ταινία απέσπασε το Β΄ Βραβείο στο 8ο ∆ιεθνές Συνέδριο Πολιτισµού και Τουρισµού Yperia 2010 στην Αµοργό, ενώ τον Μάιο του 2009 είχε βραβευθεί στο International Tourfilm Festival της Πολωνίας. H ταινία συνέχισε το ταξίδι της σε διάφορα φεστιβάλ της Ελλάδας και του εξωτερικού και, µεταξύ άλλων, προβλήθηκε τον περασµένο Νοέµβριο στο 50ο Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του προγράµµατος ψηφιακών ταινιών DigitalWave 04, και εκ νέου τον Ιανουάριο στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Επίσης, κατά την διάρκεια των δραστηριοτήτων του συνεδρίου Yperia 2010, η οµάδα χορού Φυσαλίδα παρουσίασε την solo performance Insect στο ∆ηµαρχείο της Χώρας Αµοργού. Το Insect αποτελεί µέρος µιας µεγαλύτερης χοροθεατρικής παράστασης, µε τίτλο Στιγµές Μεταµόρφωσης, η οποία παρουσιάστηκε στις αρχές του Ιουνίου στο ειδικά διαµορφωµένο Οινοποιείο Ταµιωλάκη στο χωριό Χουδέτσι της Κρήτης. Η παράσταση ―σε σενάριο, σκηνοθεσία, χορογραφία και κείµενα της Γωγώς Πετραλή― είναι εµπνευσµένη από το βιβλίο του Shel Silverstein Το κοµµάτι που λείπει συναντά το µεγάλο Ο και προσεγγίζει την ανάγκη για ολοκλήρωση µέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις, χρησιµοποιώντας διαφορετικές µορφές τέχνης.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Μάχη ∆ηµητριάδου-Lindahl Η παράσταση χορού Μακρινή Χώρα παρουσιάστηκε στο θέατρο Παλλάς της Λευκωσίας και στο θέατρο Ριάλτο της Λεµεσού από την οµάδα χορού Ασώµατες ∆υνάµεις τον περασµένο Οκτώβριο. Σύµφωνα µε την χορογράφο Μάχη ∆ηµητριάδου-Lindahl, «είναι ένα έργο για το βλέµµα του ταξιδιώτη. Βασισµένο στο οµώνυµο ποίηµα του φιλέλληνα Σουηδού ποιητή Gunnar Ekelöf, που σαν υπόκωφος παλµός στηρίζει τις πέντε σκηνές, το έργο µάς ταξιδεύει σε τοπία µεταφυσικά, στον χρόνο, στην µνήµη, στην γεωγραφία της λεπτοµέρειας του σώµατος των χορευτών. Μακρινή χώρα είναι ο τόπος ή η ουτοπία που αναζητά ο ταξιδιώτης. Είναι αυτή που αναδύεται κάθε φορά µέσα από τις εικόνες της µνήµης, την γλώσσα, την χειρονοµία. Το σώµα γίνεται ο τόπος. Ο άνθρωπος είναι η χώρα». Το έργο παρουσιάστηκε µε την υποστήριξη της ∆ιεύθυνσης Πολιτιστικών Υπηρεσιών του κυπριακού Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισµού και µε την συνεργασία του θεάτρου Ριάλτο στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της σουηδικής προεδρίας της Ε.Ε. Είχε πρωτοπαρουσιαστεί ως τριλογία στο Dance House της Στοκχόλµης, καθώς και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Αικατερίνη Ντινοπούλου Στο πλαίσιο του 9ου Φεστιβάλ Χορού του Σωµατείου Ελλήνων Χορογράφων, το οποίο τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού και Τουρισµού, η Detour Collective παρουσίασε πρόσφατα στο θέατρο Ροές τις παραγωγές Alter-egos και ludion. Την σκηνοθεσία, την χορογραφία, καθώς και το καλλιτεχνικό διαδραστικό βίντεο του Alter-egos υπογράφει η υπότροφος Αικατερίνη Ντινοπούλου. Όπως εξηγεί η ίδια, πρόκειται για ψηφιακή παράσταση χορού που ερευνά τις πολλαπλές διαστάσεις µιας προσωπικότητας, χρησιµοποιώντας οπτική και κιναισθητική γλώσσα. Η ανιµαλιστική κίνηση ερευνά ασυνήθιστες φόρµες, όπου οι σκιές του χορευτή γίνονται µέρος της χορογραφίας. Η µηχανική ανάπλαση καθηµερινών κινήσεων προβάλλει τον ρυθµό µιας σύγχρονης µητρόπολης, όπου µια ρουτίνα επαναλαµβάνεται συνεχώς, σε διαφορετικό χρόνο και χώρο κάθε φορά, συναντώντας τις ποιότητες κίνησης ψηφιακών προγραµµάτων που χρησιµοποιούνται παράλληλα για τον χειρισµό τον βιντεοπροβολών. Το Alter-egos είναι µια διαδραστική δουλειά, όπου πραγµατικό και φανταστικό συνυπάρχουν, καθώς άυλα ψηφιακά σώµατα αλληλεπιδρούν και σωµατοποιούνται από έναν χορευτή ως «άλλοι εαυτοί» του, προσδίδοντας µια σουρεαλιστική και κινηµατογραφική αισθητική.

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός Μαρία Βύνερ, Ευφροσύνη Πρωτοπαπά, Κάτια Σαβράµη, ∆ιονύσης Τσαφταρίδης Με επιτυχία πραγµατοποιήθηκε από τις 22 έως τις 25 Απριλίου το πρώτο ∆ιεθνές Συνέδριο Χορού του Σωµατείου Ελλήνων Χορογράφων, µε τίτλο «Σώµατα που χορεύουν: Πρακτικές και Πολιτική». Το συνέδριο είχε στόχο την ανάδειξη της σύγχρονης χορογραφίας τόσο µέσω θεωρητικών διαλέξεων Ελλήνων και ξένων οµιλητών όσο και µέσω της προβολής έργων Ελλήνων χορογράφων. Το συνέδριο συνδιοργάνωσαν το Σωµατείο Ελλήνων Χορογράφων (πρόεδρος: Πέτρος Γάλλιας), το Tµήµα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Πελοποννήσου (πρόεδρος: αναπληρώτρια καθηγήτρια Βάσω Μπαρµπούση, πρόεδρος της επιστηµονικής επιτροπής του συνεδρίου) και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού και Τουρισµού και µε την στήριξη του Υπουργείου Παιδείας, του Εθνικού Κέντρου Θεάτρου και Χορού και της Αµερικανικής Πρεσβείας στην Ελλάδα. Στο συνέδριο συµµετείχαν, µεταξύ άλλων, µε ενδιαφέρουσες και πρωτότυπες ανακοινώσεις η Sherry Shapiro (Τµήµα Women’s Studies, Κολέγιο Meredith Βόρειας Καρολίνας), η Maxine Sheets Johnstone (Τµήµα Φιλοσοφίας του Πανεπιστηµίου του Όρεγκον), ο Ramsay Burt (Πανεπιστήµιο De Montfort, Μεγάλη Βρετανία), η Ann Cooper Albright (Κολέγιο του Όµπερλιν, Η.Π.Α.), ο André Lepecki (Τµήµα Performance Studies, Πανεπιστήµιο της Νέας Υόρκης), η Vera Mantero (Πορτογαλίδα χορεύτρια και χορογράφος), ο Svi Shapiro (∆ιδακτορικό Πρόγραµµα Εκπαίδευσης και Πολιτισµικών Σπουδών, Πανεπιστήµιο της Βόρειας Καρολίνας), ο Marten Spangberg (Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα Χορογραφίας, Πανεπιστήµιο της Στοκχόλµης) και η Susan Leigh Foster (Τµήµα World Arts and Cultures, U.C.L.A.). Αξιοσηµείωτη ήταν η συµµετοχή των υποτρόφων του Ιδρύµατος. Η Ευφροσύνη Πρωτοπαπά (χορογράφος, θεατρολόγος, εκπαιδευτικός) αντιπαρέθεσε έννοιες όπως η «εξάντληση του χορού» και η «κόπωση», παρουσιάζοντας τις νέες δυνατότητες που ανοίγονται στην χορογραφία. Εξέτασε παράλληλα τον τρόπο που η σκέψη του Beckett απαντά όλο και περισσότερο στην σύγχρονη χορογραφία, µέσα από παραδείγµατα δηµιουργών όπως η Vera Mantero, η Maguy Marin και ο Jérôme Bel. Ο ∆ιονύσης Τσαφταρίδης (χορογράφος video dance και θεωρητικός του χορού) µύησε τους παρισταµένους στα «choreutics στην οθόνη» (δηλαδή την δοµή και την αρµονία του χώρου), έννοια την οποία εισήγαγε ο Rudolf von Laban (1966). Εστιάζοντας στην σχέση θεατή και κινηµατογραφικού ερµηνευτή, παρουσίασε έννοιες που αφορούν τον χώρο και προέρχονται από το θεωρητικό πεδίο της ανάλυσης της κίνησης στον χορό. Τέλος, εξέτασε τον τρόπο µε τον οποίο οι έννοιες αυτές πραγµατώνονται στο επίπεδο της κινηµατογραφικής καταγραφής. Η Μαρία Βύνερ (λέκτορας και υπεύθυνη εκπαιδευτικού προγράµµατος στο Tµήµα Media Performance του Πανεπιστηµίου του Μπέντφορντσάιρ) αναφέρθηκε στην γνώση που ενυπάρχει - συνειδητά ή ασυνείδητα - στην δηµιουργική διαδικασία και διετύπωσε την πρόκληση του χορογράφου απέναντι στο άγνωστο, αλλά και την ενστικτώδη επιλογή των επιµέρους στοι-

Δραστηριότητες Υποτρόφων

Χορός χείων τα οποία αυτός καλείται να συνθέσει προκειµένου να ολοκληρώσει το έργο του. Η Κάτια Σαβράµη, χορολόγος, λέκτορας του Τµήµατος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Πατρών και αντιπρόεδρος της επιστηµονικής επιτροπής του συνεδρίου, διερεύνησε την λειτουργικότητα των τίτλων στην ευρύτερη κατανόηση των χορογραφικών έργων µέσα από αντιπροσωπευτικά παραδείγµατα, προερχόµενα από τα επικρατέστερα ρεύµατα και τα διαφορετικά είδη του χορού του 20ού αιώνα. Η Μαρία Τσουβαλά, λέκτορας στο Παιδαγωγικό Τµήµα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, ήταν η γραµµατέας της επιστηµονικής επιτροπής. Σηµαντικός στόχος του συνεδρίου ήταν επίσης η παρουσίαση της φύσης και της πολυµορφίας του χορού µε σκοπό την σύγκλιση θεωρίας και πράξης, στοιχείου απαραίτητου για την ισορροπηµένη και ολοκληρωµένη ανάπτυξή του. Επρόκειτο για την τρίτη επιστηµονική συνάντηση για τον έντεχνο χορό που διοργανώθηκε στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία: πρώτη ήταν το διεθνές συνέδριο χορού του Συνδέσµου Υποτρόφων («Η τέχνη του χορού σήµερα: Εκπαίδευση, παραγωγή, παράσταση», Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 9-10 Νοεµβρίου 2002) και δεύτερη η διεθνής ηµερίδα, µε χορηγία του Ιδρύµατος Ωνάση, στο Τµήµα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Πατρών («Χορός και αφηγηµατικότητα», Συνεδριακό Κέντρο Πανεπιστηµίου Πατρών, 29 Μαΐου 2009), µε εισηγήτρια και επιστηµονική υπεύθυνη και στις δύο διοργανώσεις την Κάτια Σαβράµη.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Μπαρόκ Μουσικό Ανθολόγιο ΤΟΥ ΤΆΣΟΥ ΑΠΟΣΤΌΛΟΥ, ΜΟΝΩΔΟΎ, ΗΘΟΠΟΙΟΎ

Στο αµφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς φιλοξενήθηκε η πασχαλινή εκδήλωση του Συνδέσµου Υποτρόφων στις 28 Μαρτίου. Η βραδιά περιλάµβανε φωνητική και οργανική µουσική του 17ου και του 18ου αιώνα: µουσικά µέρη που είχαν άµεση ή έµµεση σχέση, ως προς το περιεχόµενο, την µορφή ή απλώς την ατµόσφαιρα, µε το Θείο ∆ράµα και την Ανάσταση.

µορφολογικά το λαούτο. Πρωτοκατασκευάστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα στην Ιταλία, αλλά χρησιµοποιήθηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην συναυλία, προσέφερε έναν ιδιαίτερο ήχο, αναδεικνύοντας το ύφος και την ρυθµική λίγο πριν από το τέλος. Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε µε δύο άριες και ένα ντουέτο από την Gloria του ίδιου συνθέτη.

Το πρόγραµµα, υπό τον τίτλο «Fiori Musicali», ξεκίνησε µε άριες και ντουέτα του Johann Sebastian Bach, µέρη που αναφέρονται στην εσωτερική πορεία του ανθρώπου, από την συνειδητοποίηση του αναπόδραστου του θανάτου στην αισιοδοξία και την πίστη για αιώνια ζωή. Στην συνέχεια, ακούσαµε µία σονάτα για σόλο βιολί και µπάσο κοντίνουο του ίδιου συνθέτη. Η εκτέλεση έγινε µε όργανα εποχής: µπαρόκ βιολί και τσέµπαλο. Το µπάσο κοντίνουο έπαιζε κυρίαρχο ρόλο κατά την συγκεκριµένη εποχή. Υποστήριζε τον αρµονικό σκελετό του κοµµατιού ενώ ταυτόχρονα καθοδηγούσε/συντόνιζε το µουσικό σύνολο. Πάνω στην γραµµή του, το τσέµπαλο, στην συγκεκριµένη περίπτωση, ή άλλο πολυφωνικό όργανο ―εκκλησιαστικό ή και λαούτο σε ορισµένες συνθέσεις― δηµιουργούσε µε βάση τις συγχορδίες του αρµονικού σκελετού, ενώ συχνά συνοδευόταν από ένα µελωδικό όργανο για την φωνή του µπάσου (φαγκότο, τσέλο κ.ά.).

Από αυτή την σύντοµη αναφορά, εύκολα αντιλαµβάνεται κανείς πόσο ιδιαίτερη ήταν η φροντίδα της συγκρότησης του προγράµµατος. Ειδικά η χρήση οργάνων εποχής, η ιστορική µελέτη και η κατάρτιση που προαπαιτούνται σε ζητήµατα ερµηνείας συνέβαλαν στις άριστες εντυπώσεις που άφησαν οι καλλιτέχνες. Οι διαφορετικές αρχές που διέπουν τα µέσα έκφρασης, αλλά και γενικότερα την ερµηνεία των κοµµατιών της µπαρόκ εποχής (για παράδειγµα, την χρήση του βιµπράτο, των διαφορετικών αρθρώσεων και των δυναµικών), ήταν εµφανείς καθ’ όλη την διάρκεια του προγράµµατος. Επίσης, η εξειδίκευση των µουσικών σε ένα πεδίο σχετικά νέο στην χώρα µας (µπαρόκ συνθέσεις µε όργανα εποχής) συνέβαλε καίρια στις θετικότατες εντυπώσεις, σε συνδυασµό, ασφαλώς, µε την εξαιρετική και συνεπή εκτέλεση όλων των κοµµατιών.

Ακολούθησαν συνθέσεις των Γάλλων µπαρόκ συνθετών François Couperin και Marc-Antoine Charpentier, περίπου τις ίδιας χρονικής περιόδου: τρία κοµµάτια για σόλο τσέµπαλο του Couperin και ένα ντουέτο του Charpentier, τα οποία έδωσαν µηνύµατα ελπίδας και αισιοδοξίας. Έπειτα από τις αναφορές στο γερµανικό και το γαλλικό στυλ, η συναυλία έκλεισε µε έργα του ιταλικού µπαρόκ. Καταρχάς, µία σονάτα του Antonio Vivaldi, για µπαρόκ βιολοντσέλο, τσέµπαλο και θεόρβη. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έγχορδα της µπαρόκ εποχής, η θεόρβη θυµίζει

Η υψίφωνος Νατάσσα Αγγελοπούλου (µε σπουδές Τραγουδιού, ∆ιεύθυνσης Χορωδίας, ∆ιεύθυνσης Ορχήστρας, Βιολοντσέλου, Ακορντεόν και Πιάνου), η µεσόφωνος Έφη Μηνακούλη (µε σπουδές στο Τραγούδι, την Κλασική Κιθάρα, την Γαλλική Φιλολογία, καθώς και εξειδικευµένες σπουδές στην Παλαιά Μουσική), η Φανή Βοβώνη στο µπαρόκ βιολί (µε σπουδές στο Βιολί και το Μπαρόκ Βιολί), ο Ιάσων Ιωάννου στο µπαρόκ τσέλο (µε σπουδές στα Ανώτερα Θεωρητικά, το Βιολοντσέλο και το Μπαρόκ Τσέλο) και η Κατερίνα Κτώνα στο τσέµπαλο (µε σπουδές Πιάνου και εξειδίκευση στο Τσέµπαλο και το Κλάβικορντ) απέδωσαν επιδέξια το απαιτητικό πρόγραµµα.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Χρηματοπιστωτική και Οικονομική Κρίση: Η Επιστροφή στην Σταθερότητα ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΏΤΗ ΑΛΕΞΆΚΗ, ΠΡΟΈΔΡΟΥ ΤΟΥ ΣΥΝΔΈΣΜΟΥ

Ολοκλήρωσε µε επιτυχία τις εργασίες του, την ∆ευτέρα 21 Ιουνίου 2010, το διεθνές επιστηµονικό συνέδριο που διοργάνωσε ο Σύνδεσµος Υποτρόφων του Κοινωφελούς Ιδρύµατος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης µε θέµα την χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση και την επιστροφή στην σταθερότητα. Το συνέδριο πραγµατοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Ιδρύµατος Ωνάση στο αµφιθέατρο του Μεγάρου Καρατζά της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Οι προεδρεύοντες και οι εισηγητές του συνεδρίου, δεκαέξι συνολικά, ήταν διακεκριµένοι ακαδηµαϊκοί και επαγγελµατίες από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Βόρεια Αµερική. Συµµετείχε επίσης ως εισηγητής ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, καθηγητής Γεώργιος Προβόπουλος. Κατά την έναρξη του συνεδρίου απηύθυναν χαιρετισµό ο πρόεδρος του Ιδρύµατος Ωνάση, Αντώνης Παπαδηµητρίου, ο ευρωβουλευτής και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Σταύρος Λαµπρινίδης, ο βουλευτής, τέως Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και τέως υπουργός ∆ηµήτρης Σιούφας, καθώς και ο βουλευτής και τέως υπουργός ∆ηµήτρης Αβραµόπουλος. Στο συνέδριο παρέστησαν επίσης ο υφυπουργός Υποδοµών, Μεταφορών και ∆ικτύων, Νίκος Σηφουνάκης, ο βουλευτής Ευάγγελος Αντώναρος και ο τέως υπουργός Πέτρος Μολυβιάτης. Το ακροατήριο, πέραν των εκπροσώπων του πολιτικού κόσµου, αποτελείτο από τον πρόεδρο και µέλη της διοίκησης του Ιδρύµατος Ωνάση, πρέσβεις, διοικητές και στελέχη του χρηµατοπιστωτικού τοµέα, της ναυτιλίας και των επιχειρήσεων γενικότερα, καθηγητές πανεπι-

στηµίων, φοιτητές, καθώς και υποτρόφους του Ιδρύµατος. Το συνέδριο έδωσε έµφαση στο πώς διαµορφώνεται σήµερα το παγκόσµιο σκηνικό, ποιες είναι οι συνέπειες της κρίσης στην ασκούµενη οικονοµική πολιτική, πώς µπορούν να επιτευχθούν η οικονοµική σταθερότητα και η οικονοµική ανάκαµψη, τι συνεπάγεται η κρίση για την λειτουργία του χρηµατοπιστωτικού τοµέα και ποια µέτρα θα πρέπει να ληφθούν, ποια είναι τα µαθήµατα για την διαχείριση του χρηµατοπιστωτικού κινδύνου, πώς µπορεί το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα να γίνει λιγότερο προκυκλικό, καθώς και ποια πολιτική προτείνεται να ακολουθήσουν οι επιχειρήσεις του µη χρηµατοπιστωτικού τοµέα. Ακόµη, ιδιαίτερη έµφαση δόθηκε κατά την διάρκεια του συνεδρίου στο πώς µπορεί να αντιµετωπιστεί καλύτερα η κρίση στην Ευρωζώνη και στην Ελλάδα. Ακολούθησαν συµπεράσµατα και προτάσεις πολιτικής για όλα αυτά τα ζητήµατα και, γενικότερα, για το τι πρέπει να γίνει προς την κατεύθυνση µιας σταθερής και αναπτυσσόµενης παγκόσµιας οικονοµίας. Μεταξύ των βασικών συµπερασµάτων του συνεδρίου αναφέρονται τα εξής: Ανάλυση των αιτιών της κρίσης Η παγκόσµια οικονοµική κρίση επήλθε ως αποτέλεσµα µιας µακροχρόνιας αλληλεπίδρασης σηµαντικών αναδιανεµητικών τάσεων που οδήγησαν στην αύξηση της συµµετοχής των κερδών στο παγκόσµιο προϊόν αλλά και στην αυξανόµενη συµµετοχή του χρηµατοπιστωτικού

Ειδήσεις του Συνδέσμου

τοµέα σε αυτά, ενώ παράλληλα µειώθηκε το ποσοστό συµµετοχής των αµοιβών των εργαζοµένων στο Α.Ε.Π. Ακολούθησαν η αύξηση του λόγου του χρέους προς το ενεργητικό των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων και η ανάληψη υψηλού κινδύνου εκ µέρους τους. Συνέβαλαν προς τούτο η χρηµατοπιστωτική απελευθέρωση και οι χρηµατοπιστωτικές καινοτοµίες που δεν συνοδεύτηκαν από ανάλογη προσαρµογή των ελεγκτικών µηχανισµών, οι διεθνείς οικονοµικές ανισορροπίες της τελευταίας δεκαετίας, καθώς και η προκυκλική λειτουργία των διεθνών οίκων χρηµατοπιστωτικής αξιολόγησης. Επιπλέον, ύστερα από δύο δεκαετίες άσκησης της νοµισµατικής πολιτικής µε αποκλειστικό στόχο την συγκράτηση του πληθωρισµού, που στην Ε.Ε. συνδυάστηκε µε την εφαρµογή του Προγράµµατος Σταθερότητας και Ανάπτυξης, ακολούθησε η εισαγωγή κεϋνσιανών πολιτικών για την αντιµετώπιση της κρίσης. Ωστόσο, από το 2009 εφαρµόζονται δηµοσιονοµικές πολιτικές σταθεροποίησης της οικονοµίας µε ορατό τον κίνδυνο να επανέλθει σε ύφεση η παγκόσµια οικονοµία, και ιδιαίτερα η Ευρωζώνη, καθώς οι χώρες προσπαθούν να µειώσουν τα δηµοσιονοµικά τους ελλείµµατα. Σε συνδυασµό µε την παρατηρούµενη τάση, όπου οι αποταµιεύσεις είναι µεγαλύτερες των επενδύσεων, πρέπει να εξεταστούν και επεκτατικές δηµοσιονοµικές πολιτικές. Μόνον όταν µια οικονοµία υπερθερµαίνεται θα έπρεπε να ενεργοποιείται η διαδικασία για την µείωση των υπερβολικών δηµοσιονοµικών ελλειµµάτων.

Προτάσεις για την χρηµατοπιστωτική σταθερότητα και την ανάπτυξη Οι εξελίξεις και οι παράγοντες που έδρασαν οδηγούν στην ανάγκη εγκατάλειψης του µοναδικού στόχου που έχουν οι κεντρικές τράπεζες, ο οποίος αφορά την σταθερότητα των τιµών, καθώς δεν φαίνεται να εγγυάται την σταθερότητα της οικονοµίας συνολικά. Είναι αναγκαίος ο συντονισµός της νοµισµατικής µε την δηµοσιονοµική πολιτική, αλλά απαιτείται και µια νέα κατεύθυνση σε ό,τι αφορά την κύρια λειτουργία κάθε κεντρικής τράπεζας, η οποία προτείνεται να είναι η εξασφάλιση της εν γένει χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας. Οι προτάσεις για την διασφάλιση της χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας εκτείνονται από την επιβολή ορίων στο µέγεθος που µπορεί να φτάσει ένα χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα, την εξάλειψη ή την σηµαντική µείωση των πράξεων για ίδιο λογαριασµό (own-account trading) και γενικά των επενδύσεων για ίδιο λογαριασµό των τραπεζών και της ιδιοκτησίας επενδυτικών κεφαλαίων απόλυτης θετικής απόδοσης (hedge funds) έως την συνολική αναδιάρθρωση του χρηµατοπιστωτικού τοµέα. Τονίστηκε η προτεραιότητα που πρέπει να δοθεί από τις χώρες και τις κεντρικές τράπεζες στην εκ των προτέρων δράση του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε την αύξηση των ιδίων κεφαλαίων των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων κατά τις οικονοµικά ανοδικές περιόδους, ώστε να είναι ικανά να αντιµετωπίζουν απο-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

τελεσµατικά τυχόν προβλήµατα κατά τις καθοδικές περιόδους. Ακόµη, προτάθηκε η ισχυρή και αποτελεσµατική εποπτεία ως ουσιώδες συστατικό στοιχείο οποιασδήποτε µεταρρύθµισης του χρηµατοπιστωτικού τοµέα. Συζητούνται ακόµη και προτάσεις όπως η επιβολή φόρων χρηµατοπιστωτικής σταθερότητας και χρηµατοπιστωτικής δραστηριότητας. Εγείρονται όµως ερωτήµατα σχετικά µε το κατά πόσον, διά της ανάληψης τέτοιων µέτρων, ο χρηµατοπιστωτικός τοµέας θα µπορεί να παρέχει τις υπηρεσίες του χωρίς να µειωθούν σηµαντικά η κερδοφορία του και η πιστωτική λειτουργία του. Το τοπίο δεν είναι ξεκάθαρο ακόµη. Οι προτάσεις φαίνονται αρκετά σύνθετες, ενώ, επιπροσθέτως, θα χρειαστεί µια παγκόσµια συµφωνία για την εφαρµογή τους. Επίσης, έγιναν αναφορές στον µη χρηµατοπιστωτικό τοµέα. Εκεί είναι ουσιαστική η ανάγκη εξάλειψης σηµαντικών αντικινήτρων που δρουν ενάντια στην ιδιωτική επιχειρηµατικότητα και εµποδίζουν την οικονοµική ανάπτυξη. Ειδικότερα, χάρις στην συσσωρευµένη εµπειρία, αναφέρθηκε πώς οι επιχειρήσεις µπορούν να αξιοποιήσουν ευκαιρίες µέσα από την κρίση µε την λήψη µέτρων αµυντικού και επιθετικού χαρακτήρα, καθώς και να επιτύχουν διατηρήσιµη ανάπτυξη. Γι’ αυτό είναι αναγκαία η εστίαση σε συγκριτικά πλεονεκτήµατα, σε δικτυώσεις των επιχειρήσεων, σε ποιοτικά και διαφοροποιηµένα προϊόντα που προσφέρουν «αξία για χρήµα». Επισηµάνθηκε επίσης ο σηµαντικός ρόλος των επενδύσεων από το εξωτερικό.

Τονίστηκε γενικότερα ότι τα κράτη-µέλη µε δηµοσιονοµικά πλεονάσµατα θα πρέπει να προχωρήσουν σε δηµοσιονοµική επέκταση ώστε να βοηθήσουν την οικονοµική ανάκαµψη στην Ευρωζώνη, ενώ θα πρέπει να ενδυναµωθούν και οι µηχανισµοί συντονισµού εντός της Ε.Ε. Η διαπίστωση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι η οικονοµική κρίση της Ευρωζώνης περιλαµβάνει και χώρες όπως την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία. Έτσι, απαιτούνται συνολικές ευρωπαϊκές λύσεις, οι οποίες θα στηρίζουν την οικονοµική ανάκαµψη της Ευρωζώνης, αλλά και θα εµβαθύνουν την οικονοµική της ολοκλήρωση, συµπεριλαµβάνοντας και ουσιαστικά θεσµικά µέτρα που οδηγούν σε µια γνήσια νοµισµατική ένωση. Η κρίση στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ε.Ε. δηµιουργεί την ευκαιρία να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προς όφελος της πολιτικής της Ε.Ε. Η Ο.Ν.Ε. δεν µπορεί να συνεχίσει ως έχει. Παραµένει ζωτικής σηµασίας για τους ασκούντες την οικονοµική πολιτική της Ευρώπης να προσδιορίσουν ευρωπαϊκές λύσεις που θα εξυπηρετούν το συµφέρον όλων των πολιτών της Ευρώπης. Οι αιτίες της ελληνικής κρίσης Σε ό,τι αφορά την ελληνική οικονοµική κρίση, προέκυψε ότι αυτή συνδέεται µε πέντε κύριες αιτίες: α) την δηµοσιονοµική αδυναµία του ελληνικού κράτους· β) τον περιορισµό στην άσκηση εθνικής δηµοσιονοµικής και νοµισµατικής πολιτικής σε συνδυασµό µε την µεταφορά της πίεσης της οικονοµικής προσαρµογής στην αγορά εργασίας µε

Ειδήσεις του Συνδέσμου

µη ικανοποιητικά αποτελέσµατα ως προς την ανταγωνιστικότητα· γ) την σταθερή, διαχρονική χειροτέρευση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονοµίας· δ) την παγκόσµια οικονοµική κρίση που χειροτέρευσε τα δηµοσιονοµικά µεγέθη· ε) την δραµατική αύξηση του βάρους του κόστους των επιτοκίων. Τονίστηκε ότι µόνον η πρώτη από τις ανωτέρω αιτίες συνδέεται αναµφίβολα µε την προσπάθεια που πρέπει να καταβάλει η Ελλάδα µέσω του πακέτου δηµοσιονοµικής πειθαρχίας. Oι άλλες έχουν σαφή ευρωπαϊκή διάσταση και πρέπει να αντιµετωπιστούν στο επίπεδο της Ε.Ε. Γι’ αυτό χρειάζεται και η συµβολή της Ε.Κ.Τ. στην δηµοσιονοµική εξυγίανση και στην προσπάθεια εξάλειψης των ανισορροπιών. Tο ελληνικό πακέτο πρέπει να έχει µακροπρόθεσµο προσανατολισµό, µε τις λιγότερες δυνατές επιδράσεις στην ζήτηση, να επιδιώξει την πάταξη της φοροδιαφυγής, το πάγωµα µισθών και την δηµιουργία του δηµοσιονοµικού πλεονάσµατος. Τονίστηκε ιδιαίτερα η αναγκαιότητα επιτυχίας του προγράµµατος δηµοσιονοµικής εξυγίανσης, καθώς οι εναλλακτικές λύσεις δεν είναι καλύτερες και επαυξάνουν τα προβλήµατα θέτοντας σε κίνδυνο την οικονοµική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή της χώρας για πολλά χρόνια. Στο πλαίσιο αυτό, από την εισήγηση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, Γεώργιου Προβόπουλου, προέκυψε ότι η πορεία υλοποίησης του µνηµονίου στήριξης µεταξύ της Ελλάδας, της Ε.Ε., της Ε.Κ.Τ. και του ∆.Ν.Τ. βαίνει

ικανοποιητικά και ότι τελικά θα υλοποιηθεί µε επιτυχία στο χρονοδιάγραµµα που έχει τεθεί. Συγκεκριµένα, ο Γεώργιος Προβόπουλος τόνισε ότι τα µέτρα συµβάλλουν σταδιακά στην αποκατάσταση της αξιοπιστίας των δηµοσιονοµικών µεγεθών. Αυτό προοδευτικά θα οδηγήσει και στην αποκατάσταση της εµπιστοσύνης των αγορών στην ελληνική οικονοµία, στην περαιτέρω µείωση των επιτοκίων, καθώς και στην έξοδο της χώρας από την κρίση. Τόνισε, επιπροσθέτως, ότι το συγκεκριµένο πακέτο αποτελεί µοναδική ευκαιρία για την προσαρµογή της οικονοµίας, επισηµαίνοντας και την ανάγκη λήψης διαρθρωτικών µέτρων. Τέλος, σηµείωσε ότι η ελληνική οικονοµία διαθέτει σηµαντικές αναπτυξιακές προοπτικές, κάτι που απαντά και στις αιτιάσεις των αναλυτών, σύµφωνα µε τις οποίες η δυναµική του χρέους είναι µη διατηρήσιµη. Η διαχείριση του κινδύνου – Οι εταιρείες αξιολόγησης Η χρηµατοπιστωτική κρίση οδηγεί και σε ορισµένα βασικά συµπεράσµατα σχετικά µε την διαχείριση του κινδύνου. Ένα πρώτο µάθηµα είναι ότι αναγκαίος όρος για την αποτελεσµατική λειτουργία ενός συστήµατος διαχείρισης κινδύνου είναι να διαθέτει επαρκή, ακριβή και έγκαιρη πληροφόρηση. Ένα ακόµη µάθηµα είναι ότι το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα όπως λειτουργεί σήµερα είναι «φορτωµένο» µε πολλά προβλήµατα που θέτουν σε κίνδυνο και χαλαρώνουν τους χρηστούς χρηµατοπιστωτικούς κανόνες (moral hazard) σε κάθε βήµα. Τέλος, οι οίκοι αξιολόγησης πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η χρηµατοδότηση που συνδέεται µε δοµηµένα προϊόντα διαφέ-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

ρει από προϊόντα όπως είναι τα εταιρικά οµόλογα και πρέπει, επίσης, να αναπτύξουν εργαλεία για να εκτιµούν ορθά τους κινδύνους. Ο τρόπος αποζηµίωσης αυτών των οίκων θα πρέπει να µεταβληθεί ώστε να εξαλείψει την τρέχουσα σύγκρουση συµφερόντων µεταξύ των οίκων αξιολόγησης και των επιχειρήσεων που δηµιουργούν αυτά τα δοµηµένα προϊόντα. Τέλος, οι τράπεζες και άλλα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα θα πρέπει να περιορίσουν την αντοχή στον κίνδυνο των συστηµάτων διαχείρισης κινδύνου που κατέχουν. Αυτό θα οδηγήσει στην αύξηση των αναγκών τους σε κεφάλαια, στην αύξηση του µετοχικού τους κεφαλαίου και του µακροπρόθεσµου χρέους τους, καθώς και στην επαύξηση της διάρκειας του βραχυπρόθεσµου χρέους τους. Άλλα συµπεράσµατα Είναι επίσης αναγκαία η µείωση της προκυκλικότητας που παρατηρείται στο χρηµατοπιστωτικό σύστηµα. Τούτη ορίζεται ως η διαχρονική δυναµική του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος και της πραγµατικής οικονοµίας να αλληλοενισχύονται, αυξάνοντας την έκταση της ανόδου αλλά και της καθόδου και επιδρώντας δυσµενώς στην σταθερότητα του χρηµατοπιστωτικού τοµέα και της οικονοµίας. Για αυτόν τον λόγο χρειάζεται να προσδιοριστούν οι παράγοντες που ενισχύουν την προκυκλικότητα και να αναληφθούν δράσεις που την µειώνουν. Οι βασικές κατευθύνσεις αυτών των δράσεων, οι οποίες παρουσιάστηκαν διεξοδικά στο συνέδριο, βρίσκονται στο οικονοµικό περιβάλλον, στο χρηµατοπιστωτικό περιβάλλον, στην

διαµόρφωση της οικονοµικής πολιτικής και στα θεσµικά χαρακτηριστικά του χρηµατοπιστωτικού συστήµατος. Τέλος, το συνέδριο ασχολήθηκε και µε θέµατα περιβάλλοντος, και ιδιαίτερα µε τις οικονοµικές επιπτώσεις των εφαρµοζόµενων περιβαλλοντικών πολιτικών. Η εµπειρία δείχνει ότι, ακόµη και κατά την τρέχουσα περίοδο της οικονοµικής κρίσης, οι χώρες που επενδύουν σε µέτρα περιβαλλοντικής προστασίας ωφελούνται και αναπτυξιακά από αυτές τις επενδύσεις. Εποµένως, η τρέχουσα οικονοµική κρίση δεν πρέπει να αποτελεί δικαιολογία µη ανάληψης τέτοιων επενδύσεων, αλλά, αντιθέτως, να υλοποιούνται µε µεγαλύτερη ταχύτητα κατά την τρέχουσα περίοδο. Επιπροσθέτως, η οικονοµική θεωρία ασκεί µε την σειρά της θετική επίδραση στην περιβαλλοντική πολιτική, καθώς µε τα οικονοµικά της εργαλεία δείχνει πώς η τελευταία επιδρά στην κοινωνική ευηµερία. Γενικά, το συνέδριο ασχολήθηκε µε όλα τα σηµαντικά τρέχοντα οικονοµικά προβλήµατα του κόσµου, της Ευρωζώνης και της χώρας µας. Οι εισηγητές πραγµατοποίησαν ολοκληρωµένες εισηγήσεις· προέκυψαν νέες και ουσιαστικές προτάσεις για ένα σταθερό χρηµατοπιστωτικό σύστηµα, καθώς και για την οικονοµική σταθερότητα και ανάκαµψη· τέλος, έγινε πιο ξεκάθαρο τι πρέπει να επιτευχθεί και, βεβαίως, τι πρέπει να αποφευχθεί. Ανήκουν θερµές ευχαριστίες στους οµιλητές και στους προεδρεύοντες, αλλά και στο ακροατήριο του συνεδρίου, το οποίο συµµετείχε µε ουσιαστικές παρεµβάσεις.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Επιδίωξη του Συνδέσµου µας είναι να µεταδώσει τα σηµαντικά συµπεράσµατα και τις προτάσεις πολιτικής του συνεδρίου στα αρµόδια όργανα λήψης αποφάσεων. Επιπροσθέτως, ο Σύνδεσµος θα ετοιµάσει ηλεκτρονικό τόµο µε όλες τις εισηγήσεις και την συζήτηση που διεξήχθη στο συνέδριο, ο οποίος και θα καταστεί διαθέσιµος σε όλους. Προπάντων, η βαθιά ευγνωµοσύνη του Συνδέσµου Υποτρόφων απευθύνεται προς το Ίδρυµα Ωνάση, τον πρόεδρο Αντώνη Παπαδηµητρίου, τον αντιπρόεδρο Γιάννη Ιωαννίδη, την γραµµατέα Μαριάννα Μόσχου, αλλά και τα υπόλοιπα µέλη του ∆ιοικητικού Συµβουλίου του Ιδρύµατος. Το Ίδρυµα ενθαρρύνει συνεχώς και στηρίζει ηθικά, οραµατικά και ουσιαστικά τον Σύνδεσµο Υποτρόφων. Επιπροσθέτως, ευχαριστίες ανήκουν στην Επιτροπή Προγράµµατος, η οποία επί περισσότερο από έναν χρόνο εργάστηκε συστηµατικά για την επιτυχή επιστηµονική οργάνωση του συνεδρίου, και ιδιαίτερα στους καθηγητές Κώστα Γραµµένο, του Πανεπιστηµίου Σίτυ του Λονδίνου, και Γιώργο Κωνσταντινίδη, του Πανεπιστηµίου του Σικάγου, καθώς και στον Παναγιώτη Θωµόπουλο, µέλος του Επιστηµονικού Συµβουλίου της Τράπεζας της Ελλάδος. Τέλος, αυτό το συνέδριο δεν θα γινόταν πραγµατικότητα χωρίς την άοκνη προσπάθεια και τον επαγγελµατισµό του προσωπικού της διεύθυνσης του Ιδρύµατος Ωνάση. Είµαστε ευγνώµονες σε όλους. Ο Σύνδεσµός µας θα συνεχίσει να επικεντρώνει το ενδιαφέρον του σε τρέχοντα κοινωνικά θέµατα, µε την διοργάνωση συνεδρίων, διαλέξεων και εκδηλώσεων τέχνης και πολιτισµού. Ήδη έχει ξεκινήσει η προετοιµασία ενός ενδιαφέροντος συνεδρίου σχετικού µε την οπτικοακουστική γλώσσα και την οπτικοακουστική παιδεία, το οποίο µάλιστα προγραµµατίζεται να πραγµατοποιηθεί στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών του Ιδρύµατος Ωνάση, που θα ξεκινήσει την λειτουργία της κατά το δεύτερο ήµισυ του 2010. Για αυτό το νέο συνέδριο θα ακολουθήσουν ανακοινώσεις στο προσεχές µέλλον.

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕ∆ΡIΟΥ Πρωινή Συνεδρία Προεδρεύων, Παναγιώτης Κορλίρας, καθηγητής του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών και πρόεδρος του Κέντρου Προγραµµατισµού και Οικονοµικών Ερευνών • Η παγκόσµια οικονοµία σήµερα Γεώργιος Προβόπουλος, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος • Η τρέχουσα κρίση και οι συνέπειες για τις οικονοµικές πολιτικές Philip Arestis, καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Καίµπριτζ • Μακροοικονοµικές πολιτικές οικονοµικής ανάκαµψης και σταθερότητας Malcolm Sawyer, καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Ληντς • Περιβαλλοντικές πολιτικές και οικονοµικές συνέπειες Michael Faure, καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Μάαστριχτ Απογευµατινή Συνεδρία – 1ο Μέρος Προεδρεύων, Σταύρος Θωµαδάκης, καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών • Κεντρική εισήγηση: Χρηµατοπιστωτικές κρίσεις, βραχυπρόθεσµο χρέος και κανονιστικές µεταρρυθµίσεις Douglas W. Diamond, καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Σικάγου •

Χρηµατοπιστωτική αστάθεια, χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και κανονισµοί Charles Goodhart, καθηγητής της Σχολής Οικονοµικών του Λονδίνου και σύµβουλος της εταιρείας Morgan Stanley, και Dimitris P. Tsomocos, δρ του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης • Χρηµατοπιστωτικές κρίσεις και µαθήµατα για την διαχείριση του κινδύνου George Constantinides, καθηγητής του Πανεπιστηµίου του Σικάγου • ∆ράσεις για ένα λιγότερο προκυκλικό χρηµατοπιστωτικό σύστηµα Γκίκας Α. Χαρδούβελης, καθηγητής του Πανεπιστηµίου Πειραιώς και επικεφαλής της ∆ιεύθυνσης Μελετών της Eurobank Απογευµατινή Συνεδρία – 2ο Μέρος Προεδρεύων, Γρηγόρης Πραστάκος, πρύτανης του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών •

Η κατάσταση και οι προοπτικές για τις επιχειρήσεις εκτός του χρηµατοπιστωτικού τοµέα Νίκος Βρεττός, διευθύνων σύµβουλος της Boston Consulting Group • Παγκόσµια διακυβέρνηση, βιώσιµη ανταγωνιστικότητα και ανάκτηση χαµένου εδάφους Χρήστος Πιτέλης, καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών και του Πανεπιστηµίου του Καίµπριτζ Στρογγυλή Τράπεζα Προεδρεύων, Ιωάννης Στουρνάρας, καθηγητής του Πανεπιστηµίου Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονοµικών και Βιοµηχανικών Ερευνών • Η τρέχουσα οικονοµική κρίση στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη Με την συµµετοχή του Charles Goodhart, του Νίκου Βρεττού, του Philip Arestis και του Ηρακλή Πολεµαρχάκη, καθηγητή του Πανεπιστηµίου του Γουώρικ και επικεφαλής του Οικονοµικού Γραφείου του πρωθυπουργού.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Το forum επικοινωνίας των μελών του Συνδέσμου www.onassis-scholarsforum.gr ΤΟΥ ΠΡOΔΡΌΜΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΊΔΗ, ΕΙΔΙΚΟΎ ΓΡΑΜΜΑΤΈΑ ΤΟΥ ΣΥΝΔΈΣΜΟΥ

Όπως ανακοινώθηκε στην πρωτοχρονιάτικη εκδήλωση, το ∆.Σ. του Συνδέσµου έχει δηµιουργήσει ένα δίγλωσσο ηλεκτρονικό µέσο αµφίδροµης ή διαδραστικής επικοινωνίας των µελών (εφεξής, χάριν συντοµίας, forum), το οποίο και έχει εγκαταστήσει στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.onassis-scholarsforum.gr. Αν και το σύστηµα τελεί υπό διαρκή βελτίωση, εκτιµάται ότι είναι ήδη λειτουργικό και εκφράζεται η ελπίδα ότι τα µέλη θα το βρουν εύχρηστο. Το νέο αυτό µέσο παρέχει την δυνατότητα: • συζητήσεων για θέµατα του Συνδέσµου· • ανταλλαγής απόψεων και αλληλοενηµέρωσης επί ζητηµάτων τα οποία, αντανακλώντας την θεµατολογία των υποτροφιών, άπτονται ποικίλων γνωστικών αντικειµένων· • συζητήσεων που προάγουν τους κοινωνικούς δεσµούς µεταξύ των µελών, όπως, λ.χ., για εκδηλώσεις και δράσεις τοπικών παραρτηµάτων ή άλλων οµάδων που ενδέχεται τα µέλη µας να συστήσουν.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Οι εν λόγω διάλογοι διεξάγονται µέσω (α) της παράθεσης ενός νέου θέµατος από κάποιο µέλος του forum, µε το νέο αυτό θέµα να φέρει διακριτό τίτλο (επικεφαλίδα) και (β) διαδοχικών σχολίων εκ µέρους των µελών του forum επί ενός θέµατος που ήδη έχει τεθεί υπό διαβούλευση. Το λογισµικό του forum επιτρέπει την αναζήτηση είτε κάποιου διαλόγου είτε κάποιου συγκεκριµένου µέρους του διαλόγου βάσει ενός ή περισσότερων όρων ή κριτηρίων. Επιπλέον, έχει δηµιουργηθεί ένα αρχείο στο οποίο θα παρατίθενται (α) κείµενα (όπως, λ.χ., το νέο καταστατικό ή τα επιστηµονικά άρθρα των προσκεκληµένων οµιλητών στις εκδηλώσεις του Συνδέσµου)· (β) φωτογραφίες (όπως, λ.χ., αφίσες ή δείγµατα από τις εκθέσεις ζωγραφικής)· (γ) ηχητικά αρχεία από τις συναυλίες µας· (δ) κινηµατογραφικά αρχεία µε οµιλίες ή δείγµατα ταινιών κ.ο.κ. Με αυτό το πνεύµα έχουν αναρτηθεί, σε πιλοτικό επίπεδο, ορισµένα στιγµιότυπα από την πρωτοχρονιάτικη συναυλία του Συνδέσµου και την πρόσφατη εκδήλωση φωνητικής και οργανικής µουσικής του 17ου και του 18ου αιώνα (βλ. και σελ.10-11, ανωτέρω). Έτσι, τόσο το υλικό όσο και το άυλο προϊόν των δραστηριοτήτων του Συνδέσµου διατηρούνται, µε αποτέλεσµα να µπορεί να τα «γευθεί» σε κάποιο βαθµό όποιος αδυνατούσε να παρευρεθεί, καθώς και όποιος επιθυµεί να τα ξαναδεί ή να τα ξανακούσει. Εξυπακούεται ότι µέσω του forum προάγεται και η γνωριµία µεταξύ των µελών του Συνδέσµου. Κάποιες από τις συζητήσεις θα οδηγήσουν σε ερευνητικές, διδακτικές, καλλιτεχνικές ή άλλες επαγγελµατικές συνεργασίες. Οι δε πληροφορίες τις οποίες τα µέλη παραθέτουν κατά την εγγραφή τους ή επικαιροποιούν αργότερα και στις οποίες περιλαµβάνονται προαιρετικές «λέξεις-κλειδιά» («key-words») παρέχουν χρήσιµες πληροφορίες αναφορικά µε τα ενδιαφέροντα και τα επιτεύγµατα των µελών του Συνδέσµου, επιτρέποντας την δηµιουργία ενός ενηµερωµένου λευκώµατος των µελών, δυνητικών επαφών κ.ο.κ., κυριολεκτικά µε το πάτηµα ενός εικονικού κουµπιού· εν προκειµένω, του κουµπιού «Κοινότητα». Ερχόµαστε, έτσι, στην διαδικασία εγγραφής και εισόδου στο forum:

Επισκεπτόµενος την αρχική σελίδα (οθόνη), ο χρήστης εντοπίζει καταρχάς, άνω αριστερά, τα γραφικά της ιστοσελίδας του Ιδρύµατος, που, αυτή την εποχή, αποτελούνται από τον λογότυπό του και το πορτρέτο του ιδρυτή. Ας σηµειωθεί ότι στο κάτω µέρος της αρχικής σελίδας (όπως και σε κάθε σελίδα του forum) παρέχεται η δυνατότητα επιλογής της ελληνόγλωσσης ή αγγλόγλωσσης εκδοχής του forum.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Άνω δεξιά, υπάρχουν ο σύνδεσµος «Εγγραφή» ή «Register«, για όσους δηλώνονται στο σύστηµα για πρώτη φορά και, ενδιαµέσως, οι τρεις σύνδεσµοι εισόδου στο forum, για εκείνους που έχουν ήδη δηλωθεί και τα στοιχεία τους έχουν εξακριβωθεί. Πρόκειται για το πεδίο όπου δηλώνεται το όνοµα του χρήστη, το κενό πεδίο για τον προσωπικό κωδικό του και το κουµπί σύνδεσης. Τα πεδία εισόδου παρατίθενται και στο µέσο της σελίδας (οθόνης). Συµπληρώνοντας σε αυτά το όνοµα και τον κωδικό που έχουν δηλωθεί κατά την αρχική εγγραφή και επιλέγοντας το κουµπί της σύνδεσης, ο χρήστης εισέρχεται στο κυρίως forum. ∆ιευκρινίζεται ότι η συµπλήρωση των πεδίων εγγραφής επιτρέπει στον διαχειριστή του συστήµατος να διακριβώσει µέσω του αρχείου του Ιδρύµατος εάν πρόκειται για απόπειρα εγγραφής τακτικού µέλους του Συνδέσµου (ταµειακώς εν τάξει κ.τ.τ.) και, έτσι, να προβεί στην επικύρωση της διαδικασίας εγγραφής. Είναι απίστευτο πόσο πολλοί ξένοι ελκύονται και επιχειρούν να εισέλθουν στο forum... Ελπίζουµε ότι η παράθεση υποβοηθητικών οδηγιών και επιλογών σε διάφορα σηµεία της οθόνης καθιστά την πλοήγηση εύκολη ακόµη και για τους πρωτάρηδες στην ψηφιακή επικοινωνία. Περιπλανώµενοι και πειραµατιζόµενοι στο forum, αναµένεται ότι θα ανακαλύψετε και άλλους τρόπους να κινείστε σε αυτό· ενδεχοµένως δε να τους βρείτε και πιο άνετους. Είθε οι ιδέες που από εδώ και στο εξής θα ανταλλάσσονται στο forum µας να είναι γόνιµες και εποικοδοµητικές· οι πληροφορίες που παρέχονται σε αυτό, χρήσιµες· οι περιηγήσεις και οι συναντήσεις µας, ευχάριστες.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Προκλήσεις και εμπειρίες από την διοργάνωση του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Τα αποτελέσµατα του 3ου Παγκόσµιου Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη, το οποίο διοργανώθηκε τον Νοέµβριο του 2009 στην Αθήνα από το Υπουργείο Εσωτερικών (ως προς το κυβερνητικό σκέλος του) και το Ίδρυµα Ωνάση (ως προς την Κοινωνία των Πολιτών), παρουσιάστηκαν από την επιστηµονική οµάδα της Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο Σύνδεσµος στις 13 Μαΐου 2010. Με τον τρόπο αυτόν µπόρεσαν να ενηµερωθούν τα µέλη και οι φίλοι του Συνδέσµου σχετικά µε τις εργασίες της σηµαντικής αυτής διάσκεψης του Νοεµβρίου του 2009, στην οποία είχε πρόσβαση ένας περιορισµένος αριθµός αυστηρά επιλεγµένων εκπροσώπων από όλον τον κόσµο. Η επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής του Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών (Civil Society Days/C.S.D.) και γραµµατέας του ∆.Σ. του Ιδρύµατος Ωνάση, Μαριάννα Μόσχου, αναφέρθηκε στο απαιτητικό έργο της διοργάνωσης του διεθνούς αυτού συνεδρίου. Όπως επεσήµανε, στην συνάντηση συµµετείχαν περισσότεροι από 300 σύνεδροι, εκπρόσωποι µη κυβερνητικών οργανώσεων και άλλων φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών από 70 χώρες, στους οποίους συγκαταλέγονταν και 30 εκπρόσωποι φορέων που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Στελέχη διεθνών οργανισµών ―όπως του ∆ιεθνούς Οργανισµού Εργασίας (I.L.O.), του ∆ιεθνούς Οργανισµού Μετανάστευσης (Ι.Ο.Μ.), του Αναπτυξιακού Προγράµµατος των Ηνωµένων Εθνών (U.N.D.P.) κ.ά.―, δηµοσιογράφοι και εκπρόσωποι κυβερνήσεων παρακολούθησαν

ως παρατηρητές τις εργασίες του C.S.D. Στην συνέχεια, η Μαριάννα Μόσχου εξήγησε την διαδικασία επιλογής του θέµατος «Η ένταξη µεταναστευτικών πολιτικών σε στρατηγικές ανάπτυξης προς όφελος όλων» και των υποενοτήτων του, οι οποίες ήταν κοινές µεταξύ του κυβερνητικού και του µη κυβερνητικού Φόρουµ. Αναφέρθηκε επίσης στον ρόλο της ∆ιεθνούς Συµβουλευτικής Επιτροπής, καθώς και στον αυστηρό τρόπο επιλογής των ίδιων των συνέδρων. «Ο ρόλος του διοργανωτή του Φόρουµ είναι να διευκολύνει τον διάλογο µε συστηµατικό τρόπο µεταξύ των ενδιαφεροµένων, προκειµένου να καταλήξει σε πρακτικά, εφαρµόσιµα συµπεράσµατα», είπε η επικεφαλής της Οργανωτικής Επιτροπής. «Υπάρχει επιφύλαξη και δυσπιστία απέναντι στον θεσµό του G.F.M.D. Παρ’ όλα αυτά, στις δύο ηµέρες του συνεδρίου διαπιστώσαµε πως η αµφιβολία εξελίχθηκε σε κάποια σχέση εµπιστοσύνης». «Ένας από τους κύριους στόχους µας», συνέχισε η Μαριάννα Μόσχου, «ήταν η ενίσχυση της παρουσίας του ιδιωτικού τοµέα στις εργασίες του συνεδρίου, η οποία έλειπε στα προηγούµενα C.S.D.». Αυτό επιτεύχθηκε µε την προσθήκη µίας τέταρτης στρογγυλής τραπέζης µε τίτλο «Κτίζοντας συµµαχίες: Συνδέοντας τον ιδιωτικό τοµέα µε άλλους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών». Η πορεία του Φόρουµ συνεχίζεται φέτος στο Μεξικό. Το

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Προκλήσεις και εμπειρίες από την διοργάνωση του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Ίδρυµα Bancomer, το οποίο έχει αναλάβει την διοργάνωση, διατηρεί τις καινοτοµίες του Φόρουµ της Αθήνας, τις επαυξάνει και τις εξειδικεύει. ∆ίνει έµφαση στις συνεργασίες µεταξύ των κυβερνήσεων και της Κοινωνίας των Πολιτών, καθώς και στην παρουσία του ιδιωτικού τοµέα.

προτίµησης είναι οι Ηνωµένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Σαουδική Αραβία, η Γερµανία και η Αυστραλία. Πάντως, η πραγµατικότητα αποδεικνύει ότι η µετανάστευση από τον Νότο προς τον Νότο είναι µεγαλύτερη από την µετανάστευση προς τις ανεπτυγµένες χώρες.

Κλείνοντας, η Μαριάννα Μόσχου ευχαρίστησε ακόµη µια φορά τα µέλη της Οργανωτικής Επιτροπής και τα στελέχη του Ιδρύµατος, τα οποία συνέβαλαν µε όλες τους τις δυνάµεις στην επιτυχή διοργάνωση του Φόρουµ.

Η Ρουµπίνη Γρώπα υπενθύµισε επίσης µε παραδείγµατα ότι η πραγµατικότητα του µεταναστευτικού φαινοµένου είναι σύνθετη και δυναµική: 6,6 εκατοµµύρια άνθρωποι θέλουν να µεταναστεύσουν από την Τουρκία (κυρίως στην Γερµανία και στις Η.Π.Α.), αλλά, συγχρόνως, 1,9 εκατοµµύρια άτοµα (από την Γερµανία, την Ρωσία, το Αζερµπαϊτζάν, το Ιράν, την Βρετανία και την Συρία) θέλουν να µεταναστεύσουν στην Τουρκία. Η οµιλήτρια παρουσίασε, επιπλέον, την σηµασία της µετανάστευσης για την ανάπτυξη επί τη βάσει της οικονοµικής της διάστασης. Συνέπεια της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης ήταν η µείωση κατά 6,1% των εµβασµάτων των µεταναστών προς τις χώρες καταγωγής τους το έτος 2009. ∆εδοµένου ότι τα παγκόσµια εµβάσµατα ξεπερνούν τα 317 εκατοµµύρια δολάρια, η µείωσή τους είναι φανερό ότι θα έχει σηµαντικές οικονοµικές επιπτώσεις.

Η Ρουµπίνη Γρώπα, λέκτορας στην Νοµική Σχολή του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης, ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ και µέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του Φόρουµ και του ∆.Σ. του Συνδέσµου Υποτρόφων, συνεργάστηκε µε την Παγκόσµια Τράπεζα και τον τοµέα παγκόσµιων δηµοσκοπήσεων της εταιρείας Gallup, εξασφαλίζοντας σηµαντικά στοιχεία που αφορούσαν ποσοτικές και ποιοτικές µετρήσεις του φαινοµένου της παγκόσµιας µετανάστευσης. Σύµφωνα µε τα εντυπωσιακά αυτά δεδοµένα, τα οποία παρουσιάστηκαν κατά την διάρκεια του Φόρουµ, περίπου 700 εκατοµµύρια άνθρωποι επιθυµούν να µεταναστεύσουν µόνιµα, αριθµός που αντιστοιχεί στο 16% του παγκόσµιου πληθυσµού. Το 80% των ανθρώπων αυτών ζουν σε αναπτυσσόµενες χώρες και θέλουν να εγκατασταθούν σε ανεπτυγµένες χώρες. Κυριότερες χώρες

Ακολούθως, η Αντιγόνη Λυµπεράκη, υπότροφος του Ιδρύµατος και καθηγήτρια στο Τµήµα Οικονοµικών και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστηµίου, παρουσίασε τα συµπεράσµατα της πρώτης στρογγυλής τραπέζης. Οι συζητήσεις στηρίχθηκαν στις βασικές πα-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Προκλήσεις και εμπειρίες από την διοργάνωση του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

ραδοχές ότι η µετανάστευση συνεισφέρει στην ανάπτυξη αν και δεν αποτελεί υποκατάστατό της· ότι οι µετανάστες και οι µετανάστριες πρέπει να θεωρούνται ενεργοί εταίροι στο αναπτυξιακό στοίχηµα· ότι τόσο η µεταναστευτική πολιτική όσο και ο αναπτυξιακός σχεδιασµός µπορούν και πρέπει να ωφελούν τα άτοµα που µεταναστεύουν, την χώρα προέλευσης και την χώρα προορισµού. Στις συζητήσεις της στρογγυλής τραπέζης τονίστηκε η ανάγκη να ληφθούν µέτρα για τον περιορισµό του κόστους της µετανάστευσης. Επισηµάνθηκε ότι πολλοί µετανάστες απασχολούνται στους τοµείς της οικιακής φροντίδας και της νοσηλευτικής, γι’ αυτό και συνδέονται µε ― και θα πρέπει να φέρνουν― ευηµερία για όλους. Αξίζει να σηµειωθεί ότι δεν είναι οι φτωχότεροι εκείνοι που µεταναστεύουν· υφίστανται, όµως, εντονότερες τις αρνητικές συνέπειες της οικονοµικής κρίσης, ενώ πληθαίνουν τα κρούσµατα εχθρότητας και απόρριψης εις βάρος τους. Οι συστάσεις στις οποίες κατέληξε η πρώτη στρογγυλή τράπεζα περιλαµβάνουν αιτήµατα για διευκόλυνση της παράτασης διαµονής των µεταναστών ―ακόµη και αν έχουν χάσει την δουλειά τους―, µείωση του κόστους µετανάστευσης µε απλοποίηση των γραφειοκρατικών διαδικασιών, καθώς και αντιµετώπιση της παραπληροφόρησης, η οποία τρέφει την ξενοφοβία. Η Άννα Τριανταφυλλίδου, επίκουρη καθηγήτρια στο Τµήµα Κοινωνικής ∆ιοίκησης του ∆ηµοκρίτειου Πανεπιστηµίου Θράκης και ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ, παρουσίασε τα θέµατα της δεύτερης στρογγυλής τραπέζης, η

οποία κάλυψε ζητήµατα κοινωνικής-οικονοµικής ένταξης των µεταναστών στην χώρα προορισµού τους, επανένταξής τους στην χώρα καταγωγής τους και κυκλοφορίας µεταξύ των δύο χωρών µε στόχο την ανάπτυξη. Το βασικό συµπέρασµα ήταν ότι η ένταξη συνδέεται άµεσα µε την διασφάλιση των δικαιωµάτων των µεταναστών. Στα προτεινόµενα µέτρα συγκαταλέγονται η ευελιξία ως προς τις άδειες παραµονής, η δυνατότητα µεταφοράς των ασφαλιστικών και των συνταξιοδοτικών δικαιωµάτων, η πρόσβαση στην ιατροφαρµακευτική περίθαλψη και την εκπαίδευση για όλους. Ιδιαίτερα όσον αφορά την κυκλική µετανάστευση, η δεύτερη στρογγυλή τράπεζα αναφέρθηκε στην σηµασία των θεωρήσεων πολλαπλής εισόδου για την ενδυνάµωση της κυκλικής µετανάστευσης, στην ανάγκη συµβολής των εργοδοτών στην εκπαίδευση των µεταναστών (εκµάθηση γλώσσας, απόκτηση δεξιοτήτων) και στην χρονική περίοδο της κυκλικής µετανάστευσης, η διάρκεια της οποίας θα πρέπει να επιτρέπει στους µετανάστες να αποκτούν κάποια δεξιότητα. Τέλος, όσον αφορά την επανένταξη των µεταναστών στον τόπο της αρχικής τους προέλευσης, τονίστηκε ότι τα ζητήµατα είναι πολλά και δυσεπίλυτα, καθότι σχετίζονται µε τις αιτίες που ώθησαν τον µετανάστη να εγκαταλείψει αρχικά την χώρα του. Επισηµάνθηκε, ωστόσο, ότι οι χώρες προορισµού οφείλουν να συµβάλλουν, µέσω διµερών συµφωνιών, στις προσπάθειες ανάπτυξης πολιτικών επανένταξης από τις χώρες προέλευσης. Σε τελευταία ανάλυση, η επανένταξη είναι θέµα που αφορά και τις δύο πλευρές.

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Προκλήσεις και εμπειρίες από την διοργάνωση του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

Τα αποτελέσµατα της τρίτης στρογγυλής τραπέζης παρουσιάστηκαν από την συντονίστριά της, την Ρουµπίνη Γρώπα. Οι συζητήσεις επικεντρώθηκαν στο ζήτηµα της πολιτικής και θεσµικής συνοχής σε θέµατα µεταναστευτικής και αναπτυξιακής πολιτικής. Στα πρακτικά θέµατα που προέκυψαν περιλαµβάνονται η ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα σε έρευνες σχετικά µε την σύνδεση µετανάστευσης και ανάπτυξης, να δηµιουργηθεί ένα γραφείο-αποθετήριο µελετών (database) για κοινή χρήση, καθώς και να δοθεί έµφαση στην οικοδόµηση δεξιοτήτων µέσω προγραµµάτων κατάρτισης στις δηµόσιες υπηρεσίες και, ευρύτερα, στην Κοινωνία των Πολιτών. Η τρίτη στρογγυλή τράπεζα ασχολήθηκε ιδιαίτερα µε τις λεγόµενες περιφερειακές και διαπεριφερειακές συνεργασίες, οι οποίες εξετάστηκαν ως προς την αποτελεσµατικότητα και την διαφάνειά τους, τις προσφερόµενες δυνατότητες δηµοκρατικής συµµετοχής και επικοινωνίας µεταξύ των κρατών, των διεθνών οργανισµών και της Κοινωνίας των Πολιτών, καθώς και ως προς την συνεισφορά τους στο ετήσιο Παγκόσµιο Φόρουµ. Η δηµιουργία τέταρτης στρογγυλής τραπέζης στο Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών, µε θέµα την σύνδεση των επιχειρήσεων µε τους υπόλοιπους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών, αποτέλεσε καινοτόµο πρωτοβουλία και σηµαντική συµβολή του Φόρουµ της Αθήνας στον θεσµό του C.S.D. Τα συµπεράσµατα παρουσίασε η Ρένα Μπαρδάνη, συντονίστρια του ∆ικτύου Εργασιακών Σχέσεων και Κοινωνικής Πολιτικής του Συνδέσµου Επι-

χειρήσεων και Βιοµηχανιών. Οι συστάσεις στις οποίες κατέληξε η τέταρτη στρογγυλή τράπεζα αφορούν καταρχάς την βελτίωση του ρυθµιστικού πλαισίου και περιλαµβάνουν την ανάγκη για επικύρωση από τις κυβερνήσεις των υφιστάµενων συµβάσεων του ∆ιεθνούς Οργανισµού Εργασίας σχετικά µε την µετανάστευση για λόγους εργασίας, την ανάγκη για µεγαλύτερη διαφάνεια και πληροφόρηση ως προς τις συνθήκες που επηρεάζουν την µετανάστευση. Ειδικότερα, η Κοινωνία των Πολιτών θα πρέπει να είναι ενήµερη των συγκεκριµένων διµερών συµφωνιών, ώστε να µπορεί να κατευθύνει και να συµβουλεύει τους µετανάστες. Επισηµάνθηκε επίσης η ανάγκη για ευέλικτες, ταχύτερες και ανέξοδες διαδικασίες που θα ακολουθούνται αναφορικά µε τους µετανάστες. Άλλες δέσµες συστάσεων αναφέρονται στην προστασία των µεταναστών-εργατών, στην βελτίωση της εικόνας των µεταναστών και σε άλλες θετικές πρακτικές, όπως είναι, µεταξύ άλλων, η καθιέρωση τακτικών συναντήσεων µεταξύ των µελών της Κοινωνίας των Πολιτών µε σκοπό την ανταλλαγή απόψεων για τα ζητήµατα της µετανάστευσης. Εκ µέρους του κυβερνητικού Φόρουµ, το οποίο διοργανώθηκε από το Υπουργείο Εσωτερικών αµέσως µετά το C.S.D., παρευρέθηκε στην εκδήλωση του Συνδέσµου ο Μάνος Σκουλάς, υπότροφος του Ιδρύµατος και ειδικός επιστηµονικός σύµβουλος σε θέµατα Μετανάστευσης και Ανάπτυξης του G.F.M.D. Αθήνα 2009. Όπως ανέφερε, η πρόταση της ελληνικής προεδρίας για την ενσωµά-

Ειδήσεις του Συνδέσμου

Προκλήσεις και εμπειρίες από την διοργάνωση του Φόρουμ της Κοινωνίας των Πολιτών ΤΗΣ ΛΉΔΑΣ ΜΠΟΥΖΆΛΗ

τωση της µετανάστευσης στον αναπτυξιακό σχεδιασµό βασίστηκε στην παραδοχή ότι η µετανάστευση θα πρέπει να αποτελεί επιλογή και όχι αναγκαιότητα. Με αυτό το σκεπτικό, οι εθνικές και οι διεθνείς αναπτυξιακές προσπάθειες θα πρέπει να υποστηρίζουν την ανθρώπινη ανάπτυξη µέσω της βελτίωσης των συνθηκών ζωής και της αύξησης των επιλογών σε σχέση µε τον τρόπο ζωής των ανθρώπων. Στο πλαίσιο αυτό, η ελευθερία µετακίνησης εξ επιλογής συµβαδίζει µε την ελευθερία ενός ανθρώπου να µπορεί να παραµείνει στην χώρα του. Η ανθρώπινη ανάπτυξη διευρύνει την ελευθερία και την επιλογή σε σχέση τόσο µε την παραµονή όσο και µε την µετακίνηση. Το κεντρικό θέµα της ελληνικής προεδρίας συζητήθηκε σε τρεις στρογγυλές τράπεζες και σε επτά συνολικά υποθεµατικές ενότητες. Πολλά από τα συµπεράσµατα του Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών υιοθετήθηκαν από το κυβερνητικό Φόρουµ. Μεταξύ αυτών, η πρώτη στρογγυλή τράπεζα αποδέχθηκε ότι η µετανάστευση θα πρέπει να ενσωµατωθεί στα Εθνικά Αναπτυξιακά Σχέδια και ότι θα πρέπει να αναδειχθεί ο ρόλος της διασποράς και να υιοθετηθεί ένα κοινός λόγος µεταξύ των κυβερνήσεων και της διασποράς, πάντοτε µε γνώµονα την ανάπτυξη. Όσον αφορά τα θέµατα της δεύτερης στρογγυλής τραπέζης, οι κυβερνήσεις συµφώνησαν σχετικά µε την θεµελιώδη σηµασία της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων των µεταναστών. ∆έχθηκαν επίσης ότι οι πολιτικές εκπαίδευσης, κατάρτισης και ίσης πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας αποτελούν το κλειδί για την ενίσχυση της ανθρώπινης ανάπτυξης των µεταναστών. Τόνισαν, ακόµη, ότι ο καλύτερος σχεδιασµός της αγοράς εργασίας, ο οποίος αντιστοιχίζει την απασχόληση των µεταναστών στο εξωτερικό και στην χώρα προέλευσης, µπορεί να καταστήσει την κυκλική µετανάστευση επωφελή για την ανάπτυξη. Ως προς τα θέµατα της τρίτης στρογγυλής τραπέζης, οι συµµετέχοντες αναγνώρισαν ότι, παρ’ όλο που σηµειώνεται πρόοδος στην οικοδόµηση πολιτικής βούλησης, η πολιτική και θεσµική συνοχή σε εθνικό επίπεδο εξακολουθεί να παρεµποδίζεται από την έλλειψη επικοινωνίας µεταξύ των διαφόρων κρατικών υπηρεσιών. ∆έχθηκαν επίσης ότι οι ανησυχίες των εκπροσώπων της Κοινωνίας των Πολιτών και των ίδιων των µεταναστών

θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη κατά την ανάπτυξη συνεκτικών πολιτικών. Εξέτασαν, τέλος, την συνέργεια µεταξύ του Παγκόσµιου Φόρουµ για την Μετανάστευση και την Ανάπτυξη, των περιφερειακών διαδικασιών και των διαπεριφερειακών πλαισίων διαλόγου. Η εκδήλωση του Συνδέσµου κορυφώθηκε µε την συµµετοχή, µέσω βιντεοδιάσκεψης από το Παρίσι, του Κώστα Γαβρά, ο οποίος είχε προεδρεύσει στο Φόρουµ της Κοινωνίας των Πολιτών. Με τρόπο άµεσο και γλαφυρό, ο Κώστας Γαβράς περιέγραψε τα όσα πολύτιµα αποκόµισε από την συµµετοχή του στις διαβουλεύσεις του Φόρουµ, αλλά και την προσωπική του εµπειρία ως µετανάστη στην Γαλλία. Εκ µέρους του Ελληνικού Φόρουµ Μεταναστών παρευρέθηκε στην εκδήλωση ο Αχµέτ Μοαβία, Σουδανός µετανάστης, ο οποίος ζει επί πολλές δεκαετίες στην Ελλάδα. Ο Αχµέτ Μοαβία µετέφερε τις εντυπώσεις του από την συµµετοχή του στο Φόρουµ της Αθήνας και αναφέρθηκε στην σηµασία της ανταλλαγής απόψεων µε όλους τους φορείς και της ανάδειξης των ζητηµάτων µετανάστευσης και ανάπτυξης σε διεθνές επίπεδο. Η επιτυχηµένη εκδήλωση του Συνδέσµου ολοκληρώθηκε µε τις ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις και ερωτήσεις του κοινού, καθώς και µε την συζήτηση που επακολούθησε.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Στόχοι και Oράματα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΎ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΤΗΣ, ΧΡΉΣΤΟΥ ΚΑΡΡΆ

Τον Νοέµβριο του 2010, ανοίγει τις πύλες της η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών του Ιδρύµατος Ωνάση, ένα αρχιτεκτονικό κόσµηµα στον αριθµό 109 της λεωφόρου Συγγρού, το οποίο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν νέο και δυναµικό πολιτιστικό πυρήνα στην καρδιά της πρωτεύουσας. Ο εκτελεστικός διευθυντής της Στέγης, Χρήστος Καρράς, απαντά στις ερωτήσεις του ΑΩ και µας λύνει µερικές απορίες λίγο πριν από την επικείµενη και πολυαναµενόµενη είσοδο της Στέγης στην πολιτιστική ζωή του τόπου µας. Τι θα είναι τελικά η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών; Η Σ.Γ.Τ. θα είναι ένας ανοικτός, σύγχρονος χώρος, ο οποίος φιλοδοξεί να σπάσει τις διαχωριστικές γραµµές που δηµιουργούν µικρά γκέτο στην πολιτιστική µας ζωή. Ξεκινώντας από το περίβληµα, το κτήριο δηλαδή, µπορεί ήδη να αναγνώσει κανείς µια πρόθεση δυναµικής παρουσίας. Το εξωτερικό κέλυφος της Στέγης είναι εντελώς µινιµαλιστικό. Ουσιαστικά, διαµορφώνεται από µία και µόνη αρχιτεκτονική ιδέα: µια επιφάνεια ταυτόχρονα συµπαγής και διαµπερής διαπραγµατεύεται δύο από τα πλέον «παραδοσιακά» στοιχεία της Ελλάδας, το φως και το µάρµαρο, αλλά µέσα από µια πολύ ριζοσπαστική µατιά. Πίσω από το κέλυφος, όµως, κρύβεται µια εντελώς διαφορετική ογκοπλαστική ιδέα: ένα καµπύλο, ωοειδές σχήµα, που φωλιάζει στο κέντρο του κτηρίου και στεγάζει τις θεατρικές υποδοµές. Ανάµεσα στα δύο γίνεται ένα συναρπαστικό παιχνίδι µε το κενό και την προοπτική. Μέσα από την διαφοροποίηση του φωτός ― είτε του φυσικού είτε του τεχνητού― το κτήριο µπορεί

κυριολεκτικά να µεταµορφώνεται, δείχνοντας έναν διαφορετικό χαρακτήρα. Αισθάνοµαι, λοιπόν, ότι το κτήριο λειτουργεί σε κάποιο βαθµό ως αρχιτεκτονική µεταφορά του πολιτιστικού µας προγράµµατος: σύγχρονο, δυναµικό, αδύνατον να το κλείσεις σε ένα µονοσήµαντο σχήµα, φιλικό αλλά ταυτόχρονα µεστό. Επίσης, η αναφορά στο µάρµαρο και στο φως έχει την σηµασία της, διότι ένας κεντρικός πυρήνας του προγράµµατός µας συνδέεται µε τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισµό και τις συχνά πολύπλοκες σχέσεις του µε την πολυσυζητηµένη έννοια της «ελληνικότητας» ― κάτι το οποίο ο πρόεδρος του Ιδρύµατος Ωνάση, Αντώνης Παπαδηµητρίου, εκφράζει προγραµµατικά µε την φράση: «Προσεγγίζοντας την ελληνικότητα στην τέχνη». Η ελληνικότητα αυτή πώς θα δίνει το «παρών» στην Στέγη; Καταρχάς, θα ήθελα να πω ότι δεν επιχειρούµε να αποδείξουµε την ορθότητα ή την σχετικότητα µιας θεωρητικής προσέγγισης του ελληνικού πολιτισµού. Θα δώσουµε το βήµα σε νέους ―ως επί το πλείστον― Έλληνες δηµιουργούς, που τους χαρακτηρίζουν µάλλον οι ετερόκλιτες καλλιτεχνικές στρατηγικές, παρά η υποταγή σε ένα οποιοδήποτε πρόγραµµα. Να τονίσω, επίσης, πως δεν µας κατατρύχει η οποιαδήποτε εθνικιστική έξαρση, δηλαδή δεν προσπαθούµε να κατασκευάσουµε µια «ουσιοκρατική» (essentialist) έννοια της ελληνικότητας, η οποία θα λειτουργούσε µέσα από τον αποκλεισµό του ετερογενούς ή την «κατοχύρωση» στοιχείων πολιτι-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Στόχοι και Oράματα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΎ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΤΗΣ, ΧΡΉΣΤΟΥ ΚΑΡΡΆ

σµού ως «εθνικών». Έχοντας, λοιπόν, «λαξεύσει» την έννοια, µένει η ιδέα της συγκεκριµένης εµπειρίας τού να δηµιουργείς µέσα στην ελληνική κοινωνική και πολιτισµική συνθήκη. Αυτή η εµπειρία µπορεί να διαποτίζεται από πληθώρα στοιχείων και να οδηγήσει σε µιαν ατέρµονη ποικιλία προσεγγίσεων της τέχνης. Κάποιος µπορεί να θέλει να ερµηνεύσει µε σύγχρονο τρόπο την παράδοση, άλλος µπορεί να θέλει να εκφράσει έναν κριτικό λόγο για αυτά που θεωρεί κοινωνικές ή πολιτικές δυσλειτουργίες, άλλος µπορεί να συναρπάζεται από τον τόπο και το περιβάλλον, άλλος, πάλι, από την γλώσσα και την διαστρωµάτωση της ιστορίας που αυτή εµπεριέχει. Σαφώς, η Ελλάδα δεν αναπτύσσεται µέσα σε µία γυάλα: ειδικά για τις νεότερες, εξαιρετικά κινητικές γενιές, υπάρχουν πάρα πολλές κοινές εµπειρίες, τις οποίες µπορεί να µοιράζονται Φινλανδοί, Ιάπωνες, Καµερουνέζοι, Αµερικανοί και Έλληνες καλλιτέχνες. Υπάρχει όµως και κάτι το «site-specific», όπως θα λέγαµε στην σύγχρονη ορολογία της τέχνης. Και το στοιχείο αυτό θέλουµε να το προσεγγίσουµε µέσα από την δουλειά των νέων δηµιουργών. Ποιος είναι ο προσανατολισµός του προγραµµατισµού; Όπως θα έχετε ήδη καταλάβει από αυτά που έχω πει, ο κύριος κορµός του προγράµµατός µας αφορά την σύγχρονη, και πιο συγκεκριµένα την σύγχρονη ελληνική, δηµιουργία. Στοχεύουµε όµως παράλληλα να παρουσιάζουµε σηµαντικούς καλλιτέχνες από το εξωτερικό, συχνά σε συνεργασία µε Έλληνες, αλλά όχι πάντα, διότι θεωρούµε πως είναι ουσιαστικό µέρος της αποστολής µας να προσφέρουµε νέες εµπειρίες που θα εµπνεύσουν το ελληνικό κοινό. Το πρόγραµµα της περιόδου Νοεµβρίου 2010-Μαΐου 2011 περιλαµβάνει περίπου 25 παραγωγές στους τοµείς του θεάτρου, του σύγχρονου χορού και των εκδηλώσεων για όλες τις ηλικίες, καθώς και 40 περίπου µουσικές εκδηλώσεις. Βεβαίως, οι µουσικές εκδηλώσεις παρουσιάζονται κατά κανόνα µία µόνο φορά, ενώ οι θεατρικές επαναλαµβάνονται για πολλές ηµέρες. Θα µπορούσε, λοιπόν, να πει κανείς ότι το θέατρο και ο χορός καλύπτουν σχεδόν το 80% του χρόνου. Στο πλαίσιο αυτό, οι ελληνικές προτάσεις αποτελούν το 75% του συνόλου. Υπάρχει, βεβαίως, και το εκθεσιακό πρόγραµµα εικαστικών τεχνών, το οποίο θα έχει τρεις προτάσεις κατά το ίδιο περίπου χρονικό διάστηµα. Θα ήθελα να τονίσω σε αυτό το σηµείο ότι η πρώτη µεγάλη δράση της Στέγης θα είναι το σηµαντικό συνέδριο για τον πολιτισµό «Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών». Πρόκειται για ένα εξαιρετικά φιλόδοξο σχέδιο που έχει αναπτύξει το Ίδρυµα Ωνάση σε συνεργασία µε ένα δίκτυο σηµαντικών φορέων, όπως τα πανεπιστήµια της Οξφόρδης, του Χάρβαρντ, του Στάνφορντ, αλλά και εθνικά ινστιτούτα όπως το Institut de France, το Γερµα-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Στόχοι και Oράματα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΎ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΤΗΣ, ΧΡΉΣΤΟΥ ΚΑΡΡΆ

νικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο κ.ά. Το σχέδιο αυτό έχει διάφορα σηµεία καινοτοµίας. Πρώτον, αποτελεί ένα έργο σε εξέλιξη, δεδοµένου ότι το συνέδριο δεν αποτελεί παρά ένα ―πολύ σηµαντικό, ασφαλώς― στάδιό του: οι ∆ιάλογοι θα συνεχιστούν στο διαδίκτυο µέσα από ένα e-journal και πιθανώς θα οδηγήσουν σε ένα δεύτερο συνέδριο στο µέλλον. ∆εύτερον, προσεγγίζει την ελληνική κλασική σκέψη µέσα από επίκαιρες προβληµατικές ― για παράδειγµα, Ταυτότητα και Ετερότητα, Ποιότητα Ζωής, Επιστήµη και Ηθική, Ιστορία και Ιστορίες. Τρίτον, διαρθρώνεται µέσα από µια διεπιστηµονική προσέγγιση, δεδοµένου ότι οι οµιλητές προέρχονται όχι µόνον από τις Ελληνικές Σπουδές, αλλά επίσης από τις Κοινωνικές και τις Θετικές Επιστήµες. Σας προτείνω να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα των ∆ιαλόγων: www.athensdialogues.org. Έχει άλλωστε την σηµασία του το γεγονός ότι η πρώτη µεγάλη δράση της Στέγης εντάσσεται στον τοµέα των Γραµµάτων, που είναι ο δεύτερος πυλώνας του προγράµµατός µας. Με τον όρο «Γράµµατα» ποιο πεδίο καλύπτεται; Τα «Γράµµατα» καλύπτουν ένα ευρύ πεδίο. Σαφώς, το πρόγραµµα περιλαµβάνει εκδηλώσεις µε επίκεντρο την λογοτεχνία, αλλά δεν περιορίζεται εκεί. Μέσα από διαθεµατικούς και διεπιστηµονικούς κύκλους, στους οποίους θα συµµετέχουν λογοτέχνες, ιστορικοί, επιστήµονες, διανοούµενοι και εν γένει αυτοί που αγγλιστί ονοµάζονται «public intellectuals», θα επιδιώξουµε την θεσµοθέτηση ενός χώρου δηµόσιου διαλόγου, πλήρως ενταγµένου στην γενικότερη στρατηγική που περιέγραψα προηγουµένως, καθώς και σε άµεση επαφή µε θέµατα που αφορούν την κοινωνία και τους πολίτες σήµερα. Θεωρούµε πως έτσι µπορούµε να συµβάλουµε στην ενδυνάµωση µιας κριτικής σκέψης, µιας ανοικτής, συνειδητής και πολυσυλλεκτικής στάσης απέναντι στην ιστορική στιγµή που βιώνουµε. Θεωρείτε ότι, σε καιρούς κρίσης, η τέχνη και ο πολιτισµός έχουν κάποια ιδιαίτερη αξία και θέση ή µήπως συνιστούν πολυτέλεια; Σε καιρούς κρίσης, η τέχνη και ο πολιτισµός συνιστούν αναγκαιότητα! Η µεγαλύτερη συνεισφορά της τέχνης αφορά την φύση της ως σφαίρας ανθρώπινης πράξης η οποία, χωρίς να πλανάται πάνω από την ιστορία και τις συγκεκριµένες κοινωνικές διεργασίες κάθε εποχής, δηµιουργεί έναν χώρο συναισθηµατικής, νοηµατικής, τεχνικής και φαντασιακής ελευθερίας. Η ελευθερία αυτή είναι, κατά την άποψή µου, απολύτως απαραίτητη για την κοινωνική πρόοδο. Έχει λεχθεί πολλές φορές ότι η κρίση που ζούµε στην Ελλάδα δεν είναι πρωτίστως οικονοµική, αλλά κοινωνική και πολιτισµική. ∆εν είµαι σίγουρος ότι είναι πάντα σαφές τι εννοούµε µε αυτό. Νοµίζω, όµως, πως έχει κάποια βάση η σκέψη αυτή και ότι οι χώροι πολιτιστικής δράσης µπορούν να συµβάλουν ουσιαστικά στην προσπάθειά µας όχι µόνο να καταλάβουµε ποιες είναι οι συνιστώσες της κρίσης, αλλά κυρίως να ενθαρρύνουµε τις φωνές που θα µας προκαλέσουν να την ξεπεράσουµε.

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Στόχοι και Oράματα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΎ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΤΗΣ, ΧΡΉΣΤΟΥ ΚΑΡΡΆ

Σε πιο πρακτικό επίπεδο, είναι φανερό ότι η κρίση του κράτους δηµιουργεί πολλά προβλήµατα, αλλά, από µία άλλη σκοπιά, τονίζει την σηµασία της συνεισφοράς του ιδιωτικού τοµέα στην πολιτιστική ζωή της χώρας µας. Στην παρούσα δύσκολη φάση, κρίνω πως φορείς όπως το Ίδρυµα Ωνάση (και συγκεκριµένα η Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών) µπορούν να παίξουν πολύ σηµαντικό ρόλο. Από κτηριακής πλευράς, τι χώρους διαθέτει η Στέγη; Η Στέγη έχει σύγχρονη υποδοµή, κτηριακά και τεχνολογικά. ∆ιαθέτουµε ένα αµφιθέατρο 900 θέσεων, έναν χώρο 200 θέσεων για µικρότερες παραγωγές, διαλέξεις κ.λπ., έναν εκθεσιακό χώρο περίπου 700 τ.µ., καθώς και µια σειρά µικρότερων χώρων για εκδηλώσεις διαφόρων ειδών. Βεβαίως, η λειτουργία υποστηρίζεται από όλους τους απαραίτητους βοηθητικούς χώρους, ενώ υπάρχουν και χώροι όπως το µπαρ και το εστιατόριο, που συµπληρώνουν την επίσκεψη στην Στέγη. Ως προς τι θεωρείτε ότι διαφοροποιείται η Στέγη σε σχέση µε τους υπάρχοντες πολιτιστικούς οργανισµούς; Θα έλεγα καταρχάς ότι δεν καθορίζουµε την ταυτότητα µας αρνητικά, δηλαδή σε αντιδιαστολή µε άλλους οργανισµούς. Νοµίζω πως η ταυτότητά µας θα διαφανεί πολύ γρήγορα και εύληπτα µέσα από τις πολιτιστικές µας επιλογές και το πρόγραµµά µας. Απαντώντας, λοιπόν, στην ερώτηση µε θετικούς προσδιορισµούς, θα µπορούσα να πω ότι θέλουµε η Στέγη να είναι ένας ανοικτός, σύγχρονος χώρος, µε ένα πρόγραµµα που θα καλύπτει ένα ευρύτατο φάσµα µέσων, τάσεων και ειδών τέχνης. Έχουµε συχνά συζητήσει, σε εσωτερικό επίπεδο, για τα «µοντέλα» που µας εµπνέουν. Ένας τέτοιος χώρος ―τηρουµένων, βεβαίως, των αναλογιών― θα ήταν το Barbican στο Λονδίνο. Σε ποιο κοινό σκοπεύετε να απευθυνθείτε; Προσδοκούµε να προσελκύσουµε ένα ετερόκλιτο κοινό. Θέλουµε να αισθανθούν άνετα στην Στέγη άνθρωποι που θα πήγαιναν πιο αυθόρµητα στο Bios, αλλά και το κοινό που πηγαίνει τακτικά στο Μέγαρο ή στην Λυρική Σκηνή. Θέλουµε το πρόγραµµά µας να είναι τέτοιας ποιότητας, ώστε να προκαλέσει εκείνο την περιέργεια και, στην συνέχεια, την αφοσίωση του κοινού. Πάντως, θα κάνουµε ό,τι µπορούµε, ώστε να είναι εύκολο να έρχεται κανείς στην Στέγη, τόσο από πλευράς επικοινωνίας και πληρο-

φόρησης όσο και από πλευράς τιµών, µε εισιτήρια τα οποία θα κρατήσουµε στο χαµηλότερο δυνατόν επίπεδο. Ποια είναι η οµάδα που σας πλαισιώνει; Είµαι πάρα πολύ τυχερός διότι συνεργάζοµαι µε µια εξαιρετική οµάδα επαγγελµατιών. Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, εκτελεστική υποδιευθύντρια της Στέγης και υπεύθυνη επικοινωνίας και µάρκετινγκ, δεν έχει µόνο πολύ σηµαντική εµπειρία στον τοµέα της στην Ελλάδα, αλλά φέρνει µαζί της µια διεθνή µατιά. Η Νάνσυ ∆ηµάκου, οικονοµική και διοικητική διευθύντρια, συνδυάζει την τεχνοκρατική πείρα µε µια ψυχή βαθιά καλλιτεχνική, ιδιότητα που της επιτρέπει να κατανοεί τις «παραξενιές» του πολιτιστικού τοµέα αλλά και µε πολύ ευγενικό τρόπο να µας κρατάει στον διαχειριστικά ορθό δρόµο. Οι συνεργάτες που διαµορφώνουν το πρόγραµµά µας ― πάντα σε συνεργασία µε τον πρόεδρο και το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Ιδρύµατος Ωνάση, αλλά και µε την ουσιαστική συµβολή του Γιώργου Λούκου για τις τέχνες και του Γιώργου Μπαµπινιώτη για τα Γράµµατα―, δηλαδή η Κάτια Αρφαρά (Θέατρο και Χορός), η Μαριλένα Καρρά (Εικαστικές Τέχνες), η Κατερίνα Οικονοµάκου και ο Μανώλης Πιµπλής (Γράµµατα), έχουν τεράστια εµπειρία ο καθένας στον τοµέα του, αλλά και την ικανότητα να διεισδύσουν στο πνεύµα της Στέγης µε τρόπο απόλυτα συντονισµένο. Όλη η οµάδα είναι εξαιρετική, και είναι χαρά µου να αναφέρω εδώ τα πρόσωπα χωρίς τα οποία δεν θα µπορούσε να λειτουργήσει η Στέγη: τον Γιάννη Κουτσούπη (τεχνικές υπηρεσίες κτηρίου), τον Λευτέρη Καραµπίλα (τεχνικές υπηρεσίες θεάτρου), την Αντιγόνη Νέτα (διεύθυνση σκηνής), τον Κώστα Απολλώνιο (πληροφορική), τον Κώστα Λουρή (box office), τον Ευάγγελο Κωνσταντή (υπηρεσίες κοινού), τον Θεόφιλο Νικολάου (προϊστάµενο λογιστηρίου), τον ∆ηµήτρη Τσόκαλη (λογιστή), την Αλεξάνδρα Χρυσανθακοπούλου και την Χριστίνα Κοσµόγλου (διοικητική υποστήριξη). Πιθανώς, µέχρι να δηµοσιευθεί η συνέντευξή µας, να έχουν προστεθεί και άλλα άξια άτοµα στο δυναµικό µας. Θα ήθελα επίσης να πω ότι έχουµε την τιµή και την χαρά να συνεργαζόµαστε στενά µε τον πρόεδρο του Ιδρύµατος Ωνάση, Αντώνη Παπαδηµητρίου, αλλά και µε τα άλλα µέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής, τον αντιπρόεδρο Γιάννη Ιωαννίδη και την γραµµατέα Μαριάννα Μόσχου. Η συµβολή τους δεν είναι µόνον ελεγκτική, αλλά και πάρα

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Στόχοι και Oράματα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΎ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΤΗΣ, ΧΡΉΣΤΟΥ ΚΑΡΡΆ

πολύ ουσιαστική. Ποια θα είναι η σχέση της Στέγης µε τον Σύνδεσµο Υποτρόφων και τους υποτρόφους του Ιδρύµατος Ωνάση, γενικότερα; Όταν ανακοινωθεί το πρόγραµµά µας θα δείτε ότι ήδη συµµετέχουν πολλοί και ιδιαίτερα αξιόλογοι υπότροφοι. Αυτό αποδεικνύει δύο πράγµατα, κατά την άποψή µου: πρώτον, ότι το Ίδρυµα ξέρει πολύ καλά να «ποντάρει», δεδοµένου ότι τόσοι υπότροφοι έχουν διαπρέψει µέχρι σήµερα, ο καθένας στον τοµέα του· και, δεύτερον, ότι είναι σαφής η πρόθεση της Στέγης να συνεργαστεί µε αυτό το δυναµικό. Πέρα από τις ατοµικές αυτές συνεργασίες, έχουµε συµφωνήσει µε τον Σύνδεσµο ότι κάθε χρόνο θα φιλοξενείται ένας αριθµός δικών του εκδηλώσεων. Πότε αναµένεται η έναρξη λειτουργίας της Στέγης; Η Στέγη θα ανοίξει τον Νοέµβριο του 2010 και, µετά, δεν την σταµατάει τίποτα! Θα µας εκπλήξετε; Πάντα, χωρίς όµως αυτό να µας γίνεται εµµονή. Θέλουµε, άλλωστε, να εκπλήσσουµε συνεχώς και τον ίδιο µας τον εαυτό!

Ειδήσεις του Ιδρύματος

Oι Διάλογοι των Aθηνών ΤΗΣ ΝΊΚΗΣ ΤΣΙΡΏΝΗ, ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΛΌΓΟΥ, ΕΡΕΥΝΉΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΏΝ ΕΡΕΥΝΏΝ, ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΉΣ ΣΥΝΤΟΝΊΣΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΊΟΥ «ΟΙ ΔΙΆΛΟΓΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΏΝ»

Το Συνέδριο «Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών», το οποίο θα αποτελέσει την εναρκτήρια εκδήλωση της Στέγης Γραµάτων και Τεχνών του Ιδρύµατος Ωνάση, προσεγγίζει τον ελληνικό πολιτισµό από σκοπιά ταυτόχρονα διεπιστηµονική και διαχρονική. Η διοργάνωση του συνεδρίου αυτού συµπίπτει µε µια χρονική στιγµή σηµαντικών κρίσεων σε παγκόσµιο και εθνικό επίπεδο. Η οικονοµική κρίση, η κρίση των Ανθρωπιστικών Επιστηµών και ειδικότερα η κρίση των Ελληνικών Σπουδών αποτελούν συγκυρίες οι οποίες δεν είχαν προβλεφθεί όταν σχεδιαζόταν το συνέδριο: του προσδίδουν, ωστόσο, µια επικαιρότητα την οποία πολλοί έχουν επισηµάνει µε θετικά σχόλια. Αφετηρία της προβληµατικής του συνεδρίου είναι τα ζητήµατα που αντιµετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος και ο τρόπος µε τον οποίο ο ελληνικός πολιτισµός µπορεί να βοηθήσει στην ανεύρεση λύσεων για την αντιµετώπισή τους. Ο προφανής κίνδυνος µιας τόσο ευρείας προσέγγισης θα ήταν η χαοτική δοµή και τα αµφίβολα αποτελέσµατα. Εντούτοις, το συνέδριο οργανώθηκε γύρω από θεµατικούς άξονες οι οποίοι του δίνουν σαφή προσανατολισµό και ισχυρή δοµική σύσταση. Οι θεµατικές ενότητες Ταυτότητα και Ετερότητα, Ιστορία και Ιστορίες, Λόγος και Τέχνη, ∆ηµοκρατία και Πολιτεία, Επιστήµη και Ηθική και, τέλος, Ποιότητα Ζωής αγγίζουν ζωτικές πτυχές του σύγχρονου ιστορικού γίγνεσθαι. Οι τίτλοι των ενοτήτων έχουν οργανωθεί ως επί το πλείστον γύρω από νοηµατικά δίπολα τα οποία έχουν την δυνατό-

τητα να λειτουργήσουν ως πρόκληση και να εγείρουν αµφίσηµες ερµηνείες. Ταυτότητα και Ετερότητα Η προεδρεύουσα της ενότητας, Dame Averil Cameron, καθηγήτρια Ιστορίας της Ύστερης Αρχαιότητας και του Βυζαντίου στο Κολέγιο Keble της Οξφόρδης και µέλος της Οργανωτικής Επιτροπής του συνεδρίου, χαρακτηρίζει το ζήτηµα της Ταυτότητας και της Ετερότητας ως «ένα από τα πιο επίκαιρα και κρίσιµα αντικείµενα διαλόγου στον σηµερινό κόσµο», προσθέτοντας ότι «η συζήτηση έχει εστιάσει στο ερώτηµα εάν η ταυτότητα είναι έµφυτη ή κατασκευασµένη και, εάν ισχύει το δεύτερο, µέσω ποιων επιρροών και µηχανισµών κατασκευάζεται». Η επιχειρηµατολογία εκτείνεται σε µεγάλο εύρος, καθώς η ταυτότητα µπορεί να είναι προσωπική, κοινωνική, εθνική ή πολιτική. Ιδίως οι δύο τελευταίες περιπτώσεις σχετίζονται άµεσα µε ζητήµατα φλέγουσας σηµασίας στην σύγχρονη εποχή της παγκοσµιοποίησης. Θα µπορούσαµε να πούµε ότι η έννοια της ατοµικής συνείδησης αναδύθηκε αρχικά στην κλασική Ελλάδα, µαζί µε ένα ισχυρό και µεγαλοπρεπές αίσθηµα της σηµασίας τού να είσαι «Έλληνας». Η διαµάχη για την σηµασία αυτής της έννοιας συνεχίζεται ακόµη και είναι γεγονός ότι αυτά τα θέµατα προσδιορισµού και συνείδησης κρύβονται πίσω από πολλά σηµαντικά ζητήµατα που µας απασχολούν σήµερα. Το κεντρικό θέµα αυτής της ενότητας εκτείνεται σε πολλά επιστηµονικά πεδία, από την Ψυχολογία και την Νευ-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ροεπιστήµη έως την Ιστορία και την Πολιτική Επιστήµη. Προκειµένου να γίνει κατανοητή η έννοια της κοινωνίας, θα πρέπει να καταλάβουµε τα κίνητρα της ανθρώπινης συµπεριφοράς και, για να κατανοήσουµε την έννοια της θρησκευτικής διαφοράς, είναι αναγκαίο να συνειδητοποιήσουµε την εξελικτική προέλευση της πίστης. Η σχέση του ατόµου µε την κοινότητα, ζήτηµα κεντρικό στην κλασική ελληνική πόλη-κράτος, βρίσκεται στο επίκεντρο τόσο του σύγχρονου αυτοπροσδιορισµού ―εθνικού, πολιτιστικού, θρησκευτικού― όσο και των νοµικών και κοινωνικών πλαισίων που στοχεύουν στον καθορισµό των κοινοτήτων. Οι συµµετέχοντες σε αυτή την ενότητα, όπως και στις άλλες, προέρχονται από διαφορετικά επιστηµονικά πεδία και θα εξετάσουν το θέµα από ποικίλες οπτικές γωνίες. Μεταξύ άλλων, θα διερευνηθoύν το θρησκευτικό σχίσµα ως µεταµόρφωση ταυτότητας, η αρχαία «ἀκηδία» ως πηγή της σύγχρονης ψυχοσύνθεσης, ο ρόλος της εθνότητας στην µεταρωµαϊκή ∆ύση, το Βυζάντιο και ο πρώιµος ισλαµικός κόσµος, το δίπολο Ανατολής-∆ύσης µέσα από το παράδειγµα των Αθηναίων και των Περσών κατά την κλασική περίοδο κ.ά. Ιστορία και Ιστορίες Στην ενότητα αυτή προεδρεύουν ο Hans-Joachim Gehrke, πρόεδρος του Γερµανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, µαζί µε τον Johannes Koder, διευθυντή του Ινστιτούτου Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπι-

στηµίου της Βιέννης και µέλος της Αυστριακής Ακαδηµίας Επιστηµών. H ενότητα αυτή θα επικεντρωθεί στην επίδραση του ελληνικού πολιτισµού στην ιστοριογραφία και την αφήγηση ή, από µια γενικότερη σκοπιά, στην σχέση µεταξύ της Ιστορίας και των πολλαπλών τρόπων θεώρησής της. Τµήµα της ενότητας αφορά τις αφηγηµατικές ιδέες ως µέσο γεφύρωσης του χάσµατος µεταξύ ιστορίας και διήγησης, µεταξύ του κόσµου των ιστορικών γεγονότων και του «βασιλείου» των µυθικών συµβάντων. Η οπτική αυτή θα βοηθήσει και στην προσέγγιση µεταξύ επαγγελµατιών ιστορικών και ερευνητών της Θεωρίας της Λογοτεχνίας ή λογοτεχνών. Θα συζητηθεί το πώς οι τρόποι αποµνηµόνευσης, στοχασµού και κατανόησης του παρελθόντος µπορούν να συµβάλουν στην δηµιουργία (ή ακόµα και την κατασκευή) διαφορετικών συλλογικών ή ατοµικών ταυτοτήτων και το αντίστροφο. Έτσι, θα συλλέξουµε περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε τον τρόπο που οι άνθρωποι και, εν προκειµένω, οι Έλληνες διαµόρφωσαν το παρελθόν τους. Μπορούµε ακόµη να ενσωµατώσουµε στην µελέτη µας και άλλες αρχαίες αντιλήψεις της ιστορίας, π.χ. από πολιτισµούς της Εγγύς Ανατολής, και τις αντικρουόµενες απόψεις τους για τους Έλληνες και την συµπεριφορά τους. Στόχοι είναι η µελέτη αυτής της επίδρασης των αρχαίων προτύπων, η τροποποίησή της, ούτως ειπείν, µέσω της τοποθέτησής της στο ιστορικό της πλαίσιο και, συνεπώς, η απόδειξη της ιδέας ότι δεν έχουµε να κάνουµε µε µεταφυσικά ή θρησκευτικά στοι-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

χεία, αλλά µε φαινόµενα που αφορούν συγκεκριµένους τρόπους πρόσληψης και ερµηνείας. Ιδιαίτερα στο σηµείο αυτό, θα δοθεί η ευκαιρία συζήτησης των διαφόρων πτυχών των αφηγήσεων και των ερµηνειών τους µε συγγραφείς και δηµοσιογράφους. Στην ενότητα συµµετέχουν προσωπικότητες από τον χώρο της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας από διάφορες χώρες της Ευρώπης αλλά και της Ασίας, οι οποίοι θα εξετάσουν θέµατα σχετικά µε τις διαφορετικές προσεγγίσεις της Ιστορίας και τις πρώιµες αφηγήσεις στις διαφορετικές παραδόσεις, την προσέγγιση και την ανασκευή του παρελθόντος βάσει των υλικών καταλοίπων του, τις αντιλήψεις για την ζωή και τον θάνατο στην αρχαιότητα και σήµερα κ.ά. Λόγος και Τέχνη Η ενότητα προεδρεύεται από τον καθηγητή Gregory Nagy, διευθυντή του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου Χάρβαρντ, και τον καθηγητή Richard Martin, καθηγητή Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήµιο Στάνφορντ. Η ενότητα θα επικεντρωθεί στο ερώτηµα: «Τι βρίσκεται πίσω από την αξιοσηµείωτη αντοχή και συνέχεια του ελληνικού πολιτισµού;» Στους άµεσα συνδεδεµένους τοµείς της Λογοτεχνίας και των Εικαστικών Τεχνών υπάρχουν επαναλαµβανόµενα στοιχεία, ανιχνεύσιµα εδώ και τρεις σχεδόν χιλιετίες, στα οποία µπορεί κανείς να εντοπίσει τόσο το σφρίγος της έκφρασης όσο και την ιδιαίτερη ικανότητα καινοτοµίας επί τη βάσει της παράδοσης, που χα-

ρακτηρίζουν τον ελληνικό πολιτισµό. Ερευνητές από ευρύ φάσµα επιστηµονικών κλάδων θα κληθούν να συνεισφέρουν στην θεµατική ενότητα «Λόγος και Τέχνη», προκειµένου να εξετάσουν τις αµετάβλητες, ζωτικές δυνάµεις που συνεχίζουν να δίνουν ώθηση σε µια σπουδαία πολιτιστική κληρονοµιά. Αναµένεται ότι αυτή η ενότητα θα επικεντρωθεί στα ελκυστικά καλλιτεχνικά έργα που παρήχθησαν από αµιλλώµενους Έλληνες καλλιτέχνες, σε όλα τα είδη και σε διάφορες εποχές, ακόµη και στον 21ο αιώνα. Επιθυµία είναι να δοθεί η µεγαλύτερη δυνατή έµφαση στα µεταβατικά, µοναδικά χαρακτηριστικά γνωρίσµατα της ελληνικής τέχνης και του ελληνικού λόγου και, µε αυτόν τον τρόπο, να προσφέρουµε προς συζήτηση και ανάλυση τις πραγµατικές και πιθανές συνδέσεις τους µε τον σύγχρονο πολιτισµό. Οι οµιλητές της ενότητας αυτής θα θίξουν, µεταξύ άλλων, θέµατα γραπτής και προφορικής επικοινωνίας στις διάφορες ιστορικές περιόδους, ζητήµατα πρόσληψης των αρχαίων κειµένων στις νεότερες εποχές, τρόπους έκφρασης των ανθρώπινων συναισθηµάτων ανά τους αιώνες, αλλά και την ουσία της καλλιτεχνικής φύσης. ∆ηµοκρατία και Πολιτεία Στην ενότητα αυτή προεδρεύουν δύο επιφανείς Έλληνες: ο καθηγητής Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, πρόεδρος της Ακαδηµίας Αθηνών, και ο καθηγητής Αναστάσιος-Ιωάν-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

νης Μεταξάς, καθηγητής Πολιτικής Επικοινωνίας στο Πανεπιστήµιο των Αθηνών. Στο θεωρητικό πλαίσιο εντός του οποίου κινείται η προβληµατική της παρούσας ενότητας, επισηµαίνεται η σηµασία της Αθήνας, της πόλης όπου θα διεξαχθούν οι ∆ιάλογοι των Αθηνών. Η Αθήνα, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πόλη-κράτος της αρχαίας Ελλάδας, είχε αναγνωρισµένη συµβολή στις έννοιες της δηµοκρατικής διακυβέρνησης. Η συµβολή αυτή υπήρξε τόσο ιδεαλιστική όσο και ρεαλιστική, δίνοντας ιδιαίτερη έµφαση στην σηµασία του ατόµου αλλά και της συλλογικότητας. Η έννοια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας τονίστηκε επανειληµµένα, όπως και η έννοια της ισότητας, έστω και αν αυτή η τελευταία περιχαρακώθηκε αυστηρά από τις διαφορετικές στάσεις της κοινωνίας του αρχαίου κόσµου απέναντι στην δουλεία, τις γυναίκες και τα δικαιώµατα των µετοίκων ή των µεταναστών. Η κατανόηση της έννοιας της δικαιοσύνης και του σκοπού που αυτή θα πρέπει να εξυπηρετεί έτυχε επίσης λεπτοµερούς και εκλεπτυσµένης επεξεργασίας, η οποία εξακολουθεί να τροφοδοτεί την νοµική σκέψη. Αντιστοίχως πρωτοποριακή ήταν και η αντίληψη ότι οι πολίτες µιας δηµοκρατίας έχουν υποχρεώσεις αλλά και δικαιώµατα, τόσο απέναντι στο κράτος όσο και προς τους «αιώνιους» νόµους, κάτι το οποίο άπτεται και του ευαίσθητου ζητήµατος των επιτρεπτών ορίων της πολιτικής ανυπακοής. Αυτές οι ιδέες εξελίχθηκαν στην αγορά και στο γυµνάσιον· κατά την διάρκεια ιδιωτικών κοινωνικών συγκεντρώσεων και διά µέσου των πραγµατειών ή των θεατρικών δραµάτων, ακόµη και των κωµωδιών. Τα διαφορετικά µέσα που χρησιµοποιήθηκαν για την γέννησή τους έγιναν και τα ίδια πηγές έµπνευσης και µίµησης, όπως άλλες θεµατικές ενότητες καταδεικνύουν. Οι ιδέες της καλής και της κακής διακυβέρνησης επρόκειτο, έτσι, να κυριαρχήσουν και στις τέχνες της Αναγέννησης, µεταξύ άλλων. Εν ολίγοις, οι αντιλήψεις του αρχαίου κόσµου διαδόθηκαν και άγγιξαν όχι µόνο τους νοµικούς και τους πολιτικούς αλλά και τους φιλοσόφους και τους δηµιουργούς σε όλους τους τοµείς. Οι οµιλητές της ενότητας θα δώσουν µε τις εργασίες τους έναυσµα για διάλογο γύρω από θέµατα όπως τα δηµοκρατικά ιδεώδη του Σωκράτη, τα ζητήµατα ισότητας, τους

διαφορετικούς τύπους δηµοκρατίας και τις ψευδαισθήσεις που πολλές φορές συνδέθηκαν µε αυτό το υψηλό ιδανικό στην αρχαιότητα αλλά και στις νεώτερες εποχές, την σχέση της δηµοκρατίας µε την αξιοπρέπεια κ.λπ. Επιστήµη και Ηθική Η ενότητα προεδρεύεται από τον καθηγητή Αθανάσιο Φωκά, µέλος της Ακαδηµίας Αθηνών και κάτοχο της Έδρας Μη Γραµµικών Μαθηµατικών στο Πανεπιστήµιο του Καίµπριτζ, και από τον Jacques Jouanna, µέλος του Institut de France και της ∆ιεθνούς Ακαδηµίας Ιστορίας των Επιστηµών. Η ενότητα θα επιχειρήσει να αναδείξει κάποιες από τις πρόσφατες επιστηµονικές ανακαλύψεις, τονίζοντας ότι η ενίσχυση και η διευκόλυνση της σύνδεσης της κοινωνίας µε την επιστήµη είναι απολύτως ζωτικής σηµασίας. Τα αξιοσηµείωτα επιτεύγµατα της επιστήµης και της τεχνολογίας παρέχουν υποσχέσεις αλλά ταυτόχρονα µπορεί να συνιστούν ιδιαίτερα επικίνδυνες απειλές. Τα ηθικά ερωτήµατα έχουν κινηθεί από την σφαίρα της φιλοσοφίας προς τις πρακτικές διαδικασίες της ιατρικής περίθαλψης. Παραδείγµατος χάριν, τα βλαστοκύτταρα θα µπορούσαν να χρησιµοποιηθούν στο µέλλον για την θεραπεία εκφυλιστικών ασθενειών, όπως είναι η νόσος του Parkinson και η σκλήρυνση κατά πλάκας. Από την άλλη µεριά, ο γενετικός χειρισµός στο επίπεδο της ανθρώπινης αναπαραγωγής θα µπορούσε να ασκήσει εξαιρετικά σηµαντική επίδραση στην ύπαρξή µας. Σε άλλο επίπεδο, η εµφάνιση των νέων τεχνολογιών, περιλαµβανοµένων της νανοτεχνολογίας, της βιοτεχνολογίας και της πληροφορικής, θα µπορούσε να έχει πρωτοφανή επίδραση στον εγκέφαλο των µελλοντικών γενεών. Οι συναφείς απειλές και οι ευκαιρίες που διαµορφώνονται για τα παιδιά και τα εγγόνια µας καθώς προχωρά ο 21ος αιώνας απαιτούν σοβαρή διερεύνηση. Από µιαν άλλη, πιο αισιόδοξη άποψη, οι πρόσφατες εξελίξεις στην επιστήµη γενικά και στην νευρολογία ειδικότερα µας προσανατολίζουν στην εξέταση του βαθύτερου ίσως, αλλά ακόµη εκκρεµούς, ερωτήµατος της ανθρώπινης αναζήτησης: είναι δυνατόν για τον ανθρώπινο εγκέφαλο να κατανοήσει τον εαυτό του, να κατακτήσει δηλαδή την αυτογνωσία που διακήρυσσαν οι αρχαίοι Έλληνες; Οι οµιλητές της ενότητας θα θίξουν θέµατα όπως η απλό-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

τητα και η πολυπλοκότητα στην επιστήµη σε σχέση µε τις θεωρίες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, το µέλλον του εγκεφάλου, καθώς και επιµέρους ζητήµατα ηθικής και τεχνολογίας. Ποιότητα Ζωής Η συγκεκριµένη θεµατική ενότητα προεδρεύεται από τον καθηγητή Robert Harriss, πρόεδρο του Κέντρου Προχωρηµένων Ερευνών του Χιούστον (H.A.R.C.), και τον ∆ηµήτρη Νανόπουλο, καθηγητή στην έδρα Mitchell/Heap Φυσικής Υψηλών Ενεργειών του Πανεπιστηµίου A&M του Τέξας και διευθυντή του Κέντρου Αστροσωµατιδιακής Φυσικής του H.A.R.C. Η ενότητα πρόκειται να διερευνήσει την διαχρονική έννοια της ελληνικής κληρονοµιάς που έχει τροφοδοτήσει την επιστηµονική κατανόηση της ποιότητας ζωής και των καθολικών αρχών της αειφορίας στο παρελθόν, το παρόν και το µέλλον. Μία από τις µεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα είναι η ενσωµάτωση της εξειδικευµένης γνώσης σε εύχρηστες και καθολικές αρχές µε σκοπό την δηµιουργική µετάβαση σε µια υψηλότερη ποιότητα ζωής εντός της ποικιλόµορφης και ολοένα αναπτυσσόµενης ανθρώπινης κοινωνίας. Οι καθολικές αρχές της αειφόρου ανάπτυξης είναι απαραίτητες ώστε να οικοδοµηθεί µια βάση για την θεωρία και τους δείκτες της ποιότητας ζωής, που, µε την σειρά τους, θα καθοδηγούν και θα ενηµερώνουν τους πολίτες και τους κυβερνώντες τους. Ο πνευµατικός δρόµος από τα αριστοτελικά «καθόλου» στην δική µας, σύγχρονη άποψη για την εις βάθος αναζήτηση εξειδικευµένων γνώσεων σχετικά µε «τα bit, τα άτοµα, τους νευρώνες και τα γονίδια» έχει εµπλουτίσει αφάνταστα τις επιστήµες αλλά συγχρόνως έχει περιορίσει έναν τοµέα γνώσης που εκτεινόταν πέρα από τις επιστηµονικές ειδικότητες. Μια συγκροτηµένη αντίληψη της ποιότητας ζωής πρέπει να αναγνωρίσει την απροσδιοριστία της αλήθειας σε µια κατακερµατισµένη αντίληψη του κόσµου και την πολυπλοκότητα της επιθυµίας για επικράτηση της ενότητας της γνώσης. Η θεµατική ενότητα Ποιότητα Ζωής θα εξετάσει σε οικονοµική, φιλοσοφική και επιστηµονική βάση τους λόγους για τους οποίους ορισµένοι τύποι και συγκεκριµένα έργα τέχνης προτιµώνται περισσότερο σε σχέση µε άλλα επί µεγάλες χρονικές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας.

Οι οµιλητές της ενότητας πρόκειται να προσεγγίσουν το θέµα από ευρείες οπτικές γωνίες και να αναφερθούν σε ζητήµατα που άπτονται της ποιότητας ζωής, όπως είναι η βιωσιµότητα, ο γενετικός σχεδιασµός, οι παγκόσµιες ανισότητες, η βιοτεχνολογία αλλά και η τέχνη και το περιβάλλον. Οργανωτική διάρθρωση του συνεδρίου Η οργανωτική διάρθρωση του συνεδρίου αφορά αφενός την επιλογή και τους ρόλους των επιµέρους συµµετεχόντων (κύριων οµιλητών, συνοµιλητών, κοινού κ.λπ.) και αφετέρου την διαµόρφωση του προγράµµατος. Η επιλογή των οµιλητών υπήρξε µια ιδιαίτερα χρονοβόρα και συγχρόνως συναρπαστική διαδικασία. Η πολυµελής οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου και πλήθος ανθρώπων από τον παγκόσµιο χώρο των γραµµάτων και των τεχνών που συνεργάζονται µε το Ίδρυµα Ωνάση κατέθεσαν τις προτάσεις τους. Οι προτάσεις στο σύνολό τους αφορούσαν υψηλού επιπέδου προσωπικότητες του ακαδηµαϊκού και του ερευνητικού χώρου, άτοµα που έχουν διαγράψει σηµαντικότατη πορεία στον χώρο τους και έχουν διακριθεί για την προσφορά τους στα γράµµατα, τις τέχνες και τις επιστήµες. Μια πρώτη επιλογή έγινε από την ειδική επιτροπή του Ιδρύµατος Ωνάση, αλλά την τελική επιλογή των προτεινόµενων οµιλητών την είχαν οι πρόεδροι της κάθε ενότητας, οι οποίοι έχουν και την ευθύνη του συντονισµού της θεµατικής τους. Στόχος ήταν η διεπιστηµονική, διαθεµατική και διαχρονική κάλυψη των επιµέρους θεµατικών και η συγκέντρωση πλήθους οπτικών που θα κάλυπταν τα ζητήµατα που τέθηκαν στο επίκεντρο των ∆ιαλόγων των Αθηνών και θα πυροδοτούσαν έναν γόνιµο και δηµιουργικό διάλογο. Μεταξύ των προσκεκληµένων οµιλητών συγκαταλέγονται σηµαντικές προσωπικότητες όπως ο Robert Badinter, διάσηµος για τους αγώνες του για τα ανθρώπινα δικαιώµατα, ο Άγγελος Χανιώτης, διακεκριµένος Έλληνας στον χώρο των Κλασικών Σπουδών παγκοσµίως· o σερ Michael Francis Atiyah, επιφανής επιστήµονας στον χώρο των Μαθηµατικών· ο Jean Clair [Gérard Régnier], επί σειρά ετών διευθυντής του Μουσείου Πικάσο στο Παρίσι· o µητροπολίτης ∆ιοκλείας Κάλλιστος Ware· η

Ειδήσεις του Ιδρύματος

κλασική φιλόλογος Edith Hall από το Πανεπιστήµιο του Λονδίνου· η Margaret Μullett, διευθύντρια Βυζαντινών Σπουδών στην Dumbarton Oaks Research Library and Collection των Η.Π.Α.· ο Alan Shapiro, σηµαντικός ερευνητής από το Πανεπιστήµιο Johns Hopkins· o Edhem Eldem, επικεφαλής του Τµήµατος Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο του Βοσπόρου ― για να αναφερθούµε µόνο σε µερικές από τις εξήντα συνολικά προσωπικότητες που συµµετέχουν στο συνέδριο. Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών έχουν καταφέρει να συγκεντρώσουν επιστήµονες, διανοητές και προσωπικότητες των γραµµάτων και των τεχνών από όλες σχεδόν τις ηπείρους, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί ―ο καθένας από την δική του οπτική― µε τον ελληνικό πολιτισµό είτε ως κεντρικό ερευνητικό αντικείµενο είτε ως συγκριτική παράµετρο σε έρευνες που επικεντρώνονται σε άλλους πολιτισµούς. Ο ρόλος των συνοµιλητών, µε τον οποίο έχουν πειραµατιστεί επιτυχώς άλλες παρεµφερείς διοργανώσεις, υιοθετήθηκε µε σκοπό την υλοποίηση του διαλόγου. Οι συνοµιλητές, εξίσου διακεκριµένοι µε τους κύριους οµιλητές του συνεδρίου, µε δεδοµένο το υψηλό ακαδηµαϊκό επίπεδο, αλλά και την προσωπικότητά τους, καλούνται να δώσουν κατά την διάρκεια του συνεδρίου κριτικές αποτιµήσεις των ανακοινώσεων που θα έχουν προδηµοσιευθεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό, το οποίο αποτελεί µέρος του διαδικτυακού τόπου των ∆ιαλόγων των Αθηνών. Παράλληλα, καλούνται να πυροδοτήσουν τον διάλογο επισηµαίνοντας θέµατα ή οπτικές που τυχόν έχουν παραλειφθεί αλλά και να συνδέσουν τον ακαδηµαϊκό προβληµατισµό µε την ζώσα πραγµατικότητα. Καλύπτουν, ακόµη, την πρόθεση της οργανωτικής επιτροπής να εντάξει ενεργά στις εργασίες αυτού του συνεδρίου όλες τις ηλικιακές οµάδες και, επί του προκειµένου, την µεσαία γενιά, δηλαδή τους ανθρώπους που, αν και ενδεχοµένως δεν έχουν καταξιωθεί ως αυθεντίες στον χώρο τους, αποτελούν φορείς δηµιουργικής σκέψης και κρατούν τα ηνία της πρωτοπορίας της πνευµατικής αναζήτησης. Στο πλαίσιο της προσπάθειας της Οργανωτικής Επιτροπής να συµπεριλάβει όλες τις ηλικιακές οµάδες και κυρίως να µην αφήσει απέξω τους νέους, προκηρύχθηκε σε συνεργασία µε το δίκτυο E.U.N.I.C. (Ένωση Μορφωτικών

Ινστιτούτων της Ε.Ε.) ευρωπαϊκός διαγωνισµός νέων µε τίτλο «Πολιτισµός: Παρελθόν, παρόν, µέλλον». Ο διαγωνισµός είχε στόχο να εντάξει τους νέους στους ∆ιαλόγους των Αθηνών, προσκαλώντας τους να συµµετάσχουν καταθέτοντας µια εργασία ή ένα δοκίµιο γύρω από µία από τις έξι θεµατικές του συνεδρίου. Την ευθύνη για την διοργάνωση του διαγωνισµού ανέλαβε το Βρετανικό Συµβούλιο της Αθήνας, ως προεδρεύων οργανισµός του ελληνικού παραρτήµατος του E.U.N.I.C., εκπροσωπούµενο από τον διευθυντή του, τον Richard Walker. Την ευθύνη της υλοποίησης του διαγωνισµού ανέλαβαν, από την πλευρά του Βρετανικού Συµβουλίου, η Penka Tsvetkova και, από την πλευρά του Ιδρύµατος Ωνάση, η Έλενα Τσαρτσανίδου. Με στόχο την συµµετοχή σε αυτή την προσπάθεια όσο το δυνατόν περισσότερων νέων ανθρώπων από ευρύ γεωγραφικό φάσµα, ο διαγωνισµός δεν απευθύνθηκε µόνο σε νέους από τα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και από τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, π.χ. τις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονοµικού Χώρου (Ισλανδία, Λιχτενστάιν, Νορβηγία), τις χώρες που είναι υποψήφιες προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Κροατία, Τουρκία, π.Γ.∆.Μ.), την Αλβανία, την Ρωσία, την Αρµενία, το Αζερµπαϊτζάν κ.λπ. Ο διαγωνισµός δηµοσιοποιήθηκε ευρέως µέσω του δικτύου του Βρετανικού Συµβουλίου και των διαφόρων παραρτηµάτων του ανά την Ευρώπη, µέσω των ινστιτούτων που συµµετέχουν στο ελληνικό δίκτυο E.U.N.I.C. (Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, Ινστιτούτο Goethe Αθηνών, Ινστιτούτο Cervantes της Αθήνας, Ινστιτούτο της ∆ανίας στην Αθήνα, Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών, Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών, το Σπίτι της Κύπρου), καθώς και µέσω του ευρύτερου δικτύου E.U.N.I.C. και των συνδιοργανωτών φορέων του συνεδρίου «Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών». Νέοι από τις προαναφερθείσες χώρες έδειξαν µεγάλο ενδιαφέρον για τον διαγωνισµό και έστειλαν εργασίες και δοκίµια για όλες τις θεµατικές ενότητες του συνεδρίου. Οι εργασίες αυτές βρίσκονται στο στάδιο της επεξεργασίας και της αξιολόγησης από ειδική επιστηµονική επιτροπή. Οι νικητές θα δουν τις εργασίες τους να δηµοσιεύονται στην ιστοσελίδα του συνεδρίου και θα προσκληθούν να συµµετάσχουν στις εργασίες του συνεδρίου δωρεάν. Εν αναµονή των αποτελεσµάτων του διαγωνισµού, θεω-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

ρούµε ότι η συµµετοχή των νέων σε αυτή την προσπάθεια θα αποδειχθεί πολύ σηµαντική από πολλές απόψεις. Είναι απαραίτητο να συνδυαστεί η οπτική της µεγαλύτερης γενιάς επιστηµόνων και διανοητών µε την φρέσκια µατιά των νέων ανθρώπων, κάτι που θα φέρει στον διάλογο νέους προβληµατισµούς και αµεσότερη σύνδεση µε την κοινωνία. Εξάλλου, οι νέοι άνθρωποι θα είναι οι τελικοί αποδέκτες όλης αυτής της προσπάθειας, µιας και το παρόν και το µέλλον του πολιτισµού µας βρίσκονται στο επίκεντρο του διαλόγου τον οποίο φιλοδοξεί να πυροδοτήσει το συνέδριο. Το συνέδριο έχει οριστεί ως κλειστή συνάντηση εργασίας, κάτι που σηµαίνει ότι για την εξασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου διαλόγου όλοι οι συµµετέχοντες λαµβάνουν µέρος κατόπιν προσκλήσεως και µόνον. Πολλοί από τους προσκεκληµένους θα είναι οι άνθρωποι που έχουν συµβάλει µε τον έναν ή τον άλλον τρόπο στην προετοιµασία του συνεδρίου και στην διαµόρφωση του στόχου του ― µε άλλα λόγια, άτοµα της Οργανωτικής Επιτροπής, άτοµα που συµµετείχαν στις συναντήσεις διάχυσης και συνέβαλαν µε τις ιδέες τους στην τελική µορφή της σύλληψης του έργου, παλιοί και νέοι υπότροφοι του Ιδρύµατος Ωνάση κ.λπ. Ωστόσο, µεγάλος θα είναι επίσης ο αριθµός των ατόµων από όλον τον κόσµο τα οποία θα ζητήσουν να συµµετάσχουν, αφού λάβουν την έγκριση της ειδικής επιτροπής. Πληροφορίες για τους τρόπους συµµετοχής στο συνέδριο και για την απαιτούµενη διαδικασία παρουσιάζονται στην ιστοσελίδα του συνεδρίου. Πρόγραµµα Το συνεδριακό σενάριο, µε άλλα λόγια η κατανοµή του χρόνου ανά οµιλητή και συνοµιλητή και η συνολική διάρκεια κάθε ενότητας, αποτέλεσε θέµα µακροσκελών συζητήσεων και ενδελεχούς εξέτασης. Σύµφωνα µε τον κεντρικό στόχο του έργου, η έµφαση έπρεπε να δοθεί στον διάλογο, ώστε το συνέδριο αυτό να µην αποτελέσει ακόµη µία ακαδηµαϊκή συνάντηση όπου οι συµµετέχοντες παρουσιάζουν τις επιστηµονικές εργασίες τους σε ένα εξειδικευµένο κοινό. Το εύρος των θεµατικών ενοτήτων και, συνεπώς, η πολυµορφία του παρευρισκόµενου κοινού δεν αφήνουν περιθώρια για µακροσκελείς ανακοινώσεις που θα επιχειρούσαν να αναλύσουν ένα συγκεκριµένο θέµα σε βάθος. Με βάση τα παραπάνω, αλλά και την αρχική απόφαση

της ηλεκτρονικής προδηµοσίευσης των εργασιών στην πλήρη µορφή τους, αποφασίστηκε ότι οι οµιλητές της κάθε ενότητας θα κληθούν να κάνουν µια δεκαπεντάλεπτη παρουσίαση των εργασιών τους ώστε να τεθούν οι βάσεις για τον διάλογο. Κάθε κύριος οµιλητής θα έχει την δυνατότητα, στην σύντοµη παρουσίασή του, να λάβει υπόψη του τα σχόλια και τις παρατηρήσεις που θα έχουν δηµοσιευθεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό αναφορικά µε το κείµενό του. Ο περιορισµένος χρόνος που δίνεται σε κάθε κύριο οµιλητή αντιβαίνει στην συνήθη πρακτική των επιστηµονικών συναντήσεων, υπηρετεί όµως τον σχεδιασµό του συνεδρίου, που φιλοδοξεί να καινοτοµήσει σε ό,τι αφορά όχι µόνο το περιεχόµενο, το οποίο προβάλλεται µέσα από συνθετικές ανακοινώσεις, αλλά και µέσα από την οργανωτική του διάρθρωση. Για κάθε θεµατική ενότητα θα υπάρχουν τέσσερεις συνοµιλητές, άνθρωποι σχετικοί µε το αντικείµενο αλλά σύµφωνα πάντα µε το σκεπτικό της διεπιστηµονικότητας και της διαθεµατικότητας, οι οποίοι θα προσφέρουν, όπως προαναφέρθηκε, εγνωσµένο σχολιασµό στα λεχθέντα από τους οµιλητές, έχοντας διαβάσει τις προδηµοσιευµένες οµιλίες τους. Η κάθε θεµατική ενότητα θα ολοκληρώνεται µέσα σε µία πρωινή ή απογευµατινή συνεδρία. Στο τέλος κάθε ενότητας, θα ακολουθεί διάλογος µε τους συµµετέχοντες. Οι παριστάµενοι µπορούν να δίνουν τις ερωτήσεις τους είτε γραπτώς είτε να τις καταθέτουν ηλεκτρονικά στο forum του διαδικτυακού τόπου του συνεδρίου µέσω ασύρµατης σύνδεσης, η οποία θα λειτουργεί στην Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών. Στον χώρο της Στέγης θα λειτουργεί επιστηµονική γραµµατεία µε την συµµετοχή νέων επιστηµόνων, η οποία θα είναι επιφορτισµένη µε το καθήκον να συλλέγει, να επεξεργάζεται, να οµαδοποιεί και να µεταφέρει τις απόψεις των συµµετεχόντων στους εκάστοτε προεδρεύοντες, συνεισφέροντας µε τον τρόπο αυτόν στον ουσιαστικό διάλογο κοινού και οµιλητών. Παράλληλα, η επιστηµονική γραµµατεία θα επεξεργάζεται τις ερωτήσεις που θα υποβάλλονται µέσω διαδικτύου στο forum του συνεδρίου. Στην καταληκτήρια συνεδρία έχει προβλεφθεί χρόνος για διαθεµατικό διάλογο, ο οποίος θα βοηθήσει στην διασύνδεση των ζητηµάτων που θα έχουν προκύψει κατά την διάρκεια του διαλόγου για τις επιµέρους θεµατικές. Ο δι-

Ειδήσεις του Ιδρύματος

αθεµατικός διάλογος θα προηγηθεί των συµπερασµάτων τα οποία θα κληθούν να παρουσιάσουν οι προεδρεύοντες και τα οποία συµβατικά αναφέρονται ως «συµπεράσµατα» αφού στόχο θα έχουν να θέσουν τα ζητήµατα που θα έχουν προκύψει κατά την διάρκεια των επιµέρους συνεδριών, θέτοντας µε τον τρόπο αυτόν τα θεµέλια της περαιτέρω πορείας των ∆ιαλόγων των Αθηνών. Ιστοσελίδα Το συνέδριο «Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών» φιλοδοξεί να καινοτοµήσει ως προς την χρήση των νέων τεχνολογιών κατά την προετοιµασία και την διεξαγωγή του αλλά και για την συνέχισή του στο µέλλον. Η ιστοσελίδα του συνεδρίου εξυπηρετεί προφανώς την βασική λειτουργία της παροχής πληροφοριών σχετικά µε το συνέδριο, τους συνδιοργανωτές φορείς, τους οµιλητές, τους συνοµιλητές κ.λπ. Μέσω της ιστοσελίδας το κοινό έχει επίσης την δυνατότητα να υποβάλει αίτηση συµµετοχής και να εγγραφεί για να παρακολουθήσει τις εργασίες, ενώ για εκείνους οι οποίοι θα ταξιδέψουν από το εξωτερικό παρέχονται πρακτικές πληροφορίες για εισιτήρια και διαµονή αλλά και πολιτιστικά δρώµενα, αξιοθέατα κ.λπ. Μέσω του δικτύου των συνεργαζόµενων φορέων αλλά και όλων όσοι έχουν δείξει έντονο και έµπρακτο ενδιαφέρον για τους ∆ιαλόγους των Αθηνών, η ιστοσελίδα www.athensdialogues.org εµφανίζεται σε όλες τις αρχικές σελίδες των συνδιοργανωτών φορέων και άλλων ερευνητικών οργανισµών. Η ευρεία δηµοσιοποίηση του συνεδρίου αποτελεί ζητούµενο ενός τόσο µεγάλου και σηµαντικού προγράµµατος, το οποίο φιλοδοξεί αφενός να προσελκύσει κοινό από ολόκληρο τον κόσµο και αφετέρου ―µε αφορµή την πραγµατοποίησή του― να προχωρήσει σε µια σειρά δράσεων. Επίκεντρο αυτών των δράσεων είναι η δηµιουργία ενός δικτύου επιστηµόνων, ερευνητών, διανοητών και καλλιτεχνών που ενδιαφέρονται ενεργά για τον ελληνικό πολιτισµό. Σε µια κατάσταση όπως η σηµερινή, όπου οι Ελληνικές αλλά και οι Ανθρωπιστικές Σπουδές γενικότερα διέρχονται µια περίοδο κρίσης η οποία οδηγεί στην συρρίκνωσή τους, η δηµιουργία του ∆ικτύου των ∆ιαλόγων των Αθηνών έχει να προσφέρει µέγιστο έργο. Μέσα από τον δυναµικό διάλογο που ξεκινά µε την ευκαιρία αυτού του φιλόδοξου προγράµµατος, ερευνητές από όλον τον

κόσµο µπορούν να γνωριστούν, να µοιραστούν εµπειρίες, να δηµιουργήσουν µικρότερα και µεγαλύτερα δίκτυα γύρω από ερευνητικά αντικείµενα, µεθόδους διδασκαλίας, τρόπους αντιµετώπισης προβληµάτων και θεσµικών δυσκολιών. Ένας παγκόσµιος χάρτης στον οποίο θα σηµειώνονται όλοι οι νυν και οι παλαιοί υπότροφοι του Ιδρύµατος Ωνάση θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του συνεδρίου, όπου παράλληλα θα σηµειώνονται οι έδρες και τα τµήµατα Ελληνικών Σπουδών ανά τον κόσµο που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ελληνικής κληρονοµιάς όλων των ιστορικών περιόδων, παρέχοντας έτσι ένα σηµείο αναφοράς για όλους τους ενδιαφεροµένους. Επιπλέον, ερευνητές, διανοητές και καλλιτέχνες που έχουν δείξει ενδιαφέρον για το συνέδριο προσεγγίζονται µε στόχο να συµπεριληφθούν στο ∆ίκτυο των ∆ιαλόγων των Αθηνών. Με τον τρόπο αυτόν υλοποιείται ένα σηµαντικό υποέργο των ∆ιαλόγων των Αθηνών, που αποτελεί εργαλείο επικοινωνίας και δικτύωσης µεταξύ των ενδιαφεροµένων: δηµιουργείται δηλαδή ένα δίκτυο ανθρώπων µε αυθεντικό ενδιαφέρον για τα θέµατα της ελληνικής πολιτιστικής κληρονοµιάς, οι οποίοι ελπίζουµε ότι µέσω της δικτύωσης αυτής θα µπορούν να προωθούν τα ζητήµατα κοινού ενδιαφέροντος και να βοηθήσουν στην αναγέννηση του κλάδου και στον εµπλουτισµό του. Ελπίζουµε ότι στο µέλλον το δυναµικό αυτό σχήµα θα αναδειχθεί σε µια διαδικτυακή πύλη, στην οποία θα περιλαµβάνονται πληροφορίες και στοιχεία για όλες τις σηµαντικές δράσεις που σχετίζονται µε τον ελληνικό πολιτισµό παγκοσµίως. Το συνέδριο «Οι ∆ιάλογοι των Αθηνών» αποκτά πολλαπλά και νέα επίπεδα νοηµατοδότησης στην πορεία του χρόνου. Φιλοδοξία των διοργανωτών είναι το συνέδριο να διατηρήσει αυτή την δυναµική, ανταποκρινόµενο στην προσδοκία να µην αποτελέσει ένα συνέδριο συγκεκριµένης εµβέλειας και προοπτικής αλλά ένα δυναµικό έργο εν διαρκεί εξελίξει.

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων Συνέντευξη του καθηγητή Ιωάννη Σειραδάκη στην Λήδα Μπουζάλη

Ο καθηγητής Ιωάννης Σειραδάκης κατά την διάρκεια της διάλεξής του στο θυγατρικό Ίδρυµα Ωνάση στην Νέα Υόρκη

Ένα αρχαίο ναυάγιο περίµενε σιωπηλό επί αιώνες στα βάθη της θάλασσας των Αντικυθήρων να ανακαλυφθεί από µια οµάδα σφουγγαράδων από την Σύµη την άνοιξη του 1900. Στα 50 µέτρα βάθος, οι σφουγγαράδες διέκριναν ένα µέρος από τον σκελετό ενός πλοίου, µε όλο του το φορτίο. Ήταν µια ρωµαϊκή ολκάς µήκους 70µ. και πλάτους 25µ., η οποία ταξίδευε από την ανατολική Μεσόγειο προς την Ρώµη, φορτωµένη µε θησαυρούς, αµφορείς και δεκάδες χάλκινα και µαρµάρινα αγάλµατα. Η ανακάλυψη προκάλεσε ενθουσιασµό. Με την βοήθεια Ελλήνων αρχαιολόγων πραγµατοποιήθηκε µια δύσκολη ενάλια ανασκαφή, που διήρκεσε έως το φθινόπωρο του 1901. Οκτώ µήνες αργότερα, στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ο αρχαιολόγος Βαλέριος Στάης διέκρινε ανάµεσα στα ασβεστοποιηµένα κοµµάτια σκουριασµένου µπρούντζου ορισµένα θραύσµατα που, κατά τα φαινόµενα, αποτελούσαν τµήµατα ενός µηχανισµού. Επρόκειτο για τον περίφηµο Μηχανισµό των Αντικυθήρων, τον αρχαιότερο υπολογιστή στην ιστορία της ανθρωπότητας, ο οποίος εξακολουθεί να µας εκπλήσσει µε την πολυπλοκότητα, την ακρίβεια και την υψηλή τεχνολογία του. «Κατά την γνώµη µου, αποτελεί ένα από τα Θαύµατα του Κόσµου», σηµειώνει ο αστρονόµος Ιωάννης Σειραδάκης, καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης και µέλος της ελληνοβρετανικής ακαδηµαϊκής οµά-

δας που ασχολείται µε τον Μηχανισµό των Αντικυθήρων. «Τα θραύσµατα µας δίνουν µια σχετικά καλή εικόνα της αρχικής µορφής του µηχανισµού: αποτελείτο από ένα κουτί µε “καντράν” στην εξωτερική του επιφάνεια, το οποίο περιείχε έναν µηχανισµό µε οδοντωτούς τροχούς, δηλαδή τουλάχιστον 30 (πιθανώς 37) γρανάζια τοποθετηµένα σε πολύπλοκη διάταξη. ∆ύο µπρούντζινες πλάκες στερεωµένες στο κουτί αποτελούσαν τα “πορτάκια” και προστάτευαν τον µηχανισµό, ο οποίος ήταν σε θέση να αναπαράγει αστρονοµικά φαινόµενα µε εξαιρετική ακρίβεια». «Ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων», εξηγεί ο καθηγητής Σειραδάκης, «είναι ένας υπολογιστής µε την πλήρη σύγχρονη έννοια του όρου, δηλαδή δεχόταν δεδοµένα (input), έκανε υπολογισµούς µε βάση τα στοιχεία και παρουσίαζε το αποτέλεσµα σε επιστηµονικές κλίµακες. Πρόκειται, µάλιστα, για έναν υπολογιστή πολύ µεγάλης ακριβείας, η οποία µας έχει αφήσει έκπληκτους». Ο µηχανισµός χρησιµοποιείτο για τον ηµερολογιακό προσδιορισµό των εποχών της σποράς και της συγκοµιδής, υπολόγιζε τις µελλοντικές εκλείψεις του Ηλίου και της Σελήνης, ενώ επιτελούσε επιπροσθέτως και κοινωνικό έργο, αφού προσδιόριζε τον χρόνο τέλεσης των Ολυµπιακών Αγώνων και, εν γένει, των στεφανιτών αγώνων, των αγώνων δηλαδή στους οποίους το έπαθλο

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων Συνέντευξη του καθηγητή Ιωάννη Σειραδάκη στην Λήδα Μπουζάλη

Ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων προσδιόριζε τις περιόδους κατά τις οποίες τελούνταν οι αρχαίοι στεφανίτες αγώνες (Ολυµπιακοί Αγώνες, Πύθια, Νέµεα, Ίσθµια)

ήταν ο κότινος και όχι κάποιο χρηµατικό βραβείο: άλλοι τέτοιοι αγώνες ήταν τα Πύθια, τα Νέµεα και τα Ίσθµια, σε αντίθεση µε τα Παναθήναια, που ήταν αγώνες «χρηµατίτες». Επιπλέον, ο µηχανισµός συνοδευόταν από εγχειρίδιο χρήσης µε τρεις χιλιάδες ελληνικούς χαρακτήρες, οι οποίοι βρίσκονται χαραγµένοι στο εµπρός και στο πίσω µέρος του, καθώς και στα δύο «πορτάκια» του. «Με βάση το είδος της ελληνικής γραφής, εκτιµάται πως ο Μηχανισµός χρονολογείται ανάµεσα στο 150 και το 100 π.Χ.», επισηµαίνει ο Ιωάννης Σειραδάκης, «και µαρτυρεί πολλά για τις εκτενείς γνώσεις της ελληνικής αστρονοµίας της εποχής εκείνης».

νια.

Ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων ανοίγει ένα µοναδικό παράθυρο στην ιστορία, επιτρέποντάς µας να δούµε συµπυκνωµένες τις αστρονοµικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων και, µέσω εκείνων, τις γνώσεις των αρχαίων Βαβυλωνίων. Επιπλέον, µαρτυρά τις εξαιρετικές µαθηµατικές και µηχανολογικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων. «Γνωρίζαµε ότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν φηµισµένοι φιλόσοφοι, ποιητές, αστρονόµοι. ∆εν ξέραµε όµως ότι ήταν και σπουδαίοι τεχνολόγοι. Αυτό το σηµείο µάς εξέπληξε», παρατηρεί ο καθηγητής Σειραδάκης. Αξίζει να σηµειωθεί πως ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων είναι ανώτερος κάθε άλλου ωρολογιακού µηχανισµού παρόµοιας πολυπλοκότητας που κατασκευάστηκε τα επόµενα χίλια χρό-

Το µοντέλο του µηχανισµού που κατασκευάστηκε πρόσφατα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Φαίνεται το πίσω µέρος του, µε τα «καντράν» που αναπαριστούν τον Μετωνικό κύκλο και τον κύκλο του Σάρου Η πρώτη αναφορά της σηµασίας του ευρήµατος γίνεται από τον Βαλέριο Στάη σε εφηµερίδα του Μαΐου του 1902. Στην συνέχεια, ο αντιπλοίαρχος Ιωάννης Θεοφανίδης προσπαθεί να κατασκευάσει ένα αντίγραφο, χωρίς όµως να µπορέσει να το ολοκληρώσει. Στα µέσα του 20ού αιώνα, o Derek de Solla Price πληροφορείται την ανακάλυψη του συστήµατος οδοντωτών τροχών του 2ου αιώνα π.Χ., φτάνει αµέσως στην Ελλάδα και ξεκινά την µελέτη του, η οποία θα διαρκέσει 30 χρόνια. To 1959, δηµοσιεύει το περίφηµο άρθρο του µε τίτλο «΄Ενας Αρχαίος Ελληνικός Υπολογιστής». Πρόσφατα, ηλεκτρονική αναπαράσταση του Μηχανισµού των Αντικυθήρων σε υπολογιστή δηµιούργησε ο Μάνος Ρουµελιώτης του Πανεπιστηµίου Μακεδονίας, ενώ ο Alan Bromley και ο Michael Wright ερεύνησαν µε ακτίνες Χ τα θραύσµατα του Μηχανισµού και δηµοσίευσαν αποκαλυπτικά άρθρα. Το 2001, ξεκίνησε η εις βάθος µελέτη του Μηχανισµού, η οποία, το 2005, περιέλαβε και την χρήση καινοτόµων τεχνολογιών (απεικόνισης υψηλής ευκρίνειας, φωτο-

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων Συνέντευξη του καθηγητή Ιωάννη Σειραδάκη στην Λήδα Μπουζάλη

Τα κύρια θραύσµατα του Μηχανισµού των Αντικυθήρων εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας

γράφισης µε φωτισµό από πολλά διαφορετικά σηµεία και τριδιάστατης τοµογραφίας) από ελληνοβρετανική οµάδα ερευνητών των πανεπιστηµίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Κάρντιφ. Η έρευνα τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισµού και έχει χρηµατοδοτηθεί από το Ίδρυµα Leverhulme. Η οµάδα αποτελείται από τον αστρονόµο Mike Edmunds και τον µαθηµατικό Tony Freeth από το Πανεπιστήµιο του Κάρντιφ, τον αστρονόµο Ιωάννη Σειραδάκη από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, τον αστρονόµο Ξενοφώντα Μουσά και τον φυσικό και ειδικό στην ανάλυση ιστορικών αντικειµένων Γιάννη Μπιτσάκη, από το Πανεπιστήµιο Αθηνών. Μαζί τους συνεργάζονται η δρ Χηµείας Ελένη Μάγκου και η αρχαιολόγος-µουσειολόγος Μαίρη Ζαφειροπούλου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, µε οµάδα συντηρητών, καθώς και ο φιλόλογος-παλαιογράφος Αγαµέµνων Τσελίκας από το Μορφωτικό Ίδρυµα Εθνικής Τραπέζης. Τέλος, καθοριστική είναι η συµβολή της οµάδας τεχνικών της Hewlett-Packard, µε επικεφαλής τον Tom Malzbender, που εφάρµοσε τον πρωτοποριακό µηχανισµό ψηφιακής απεικόνισης PTM Dome. Χάρις σε αυτή την µέθοδο, κατέστη δυνατή η εκπληκτική επανεµφάνιση σχεδόν σβησµένων κειµένων και στοιχείων της επιφάνειας του Μηχανισµού, τα οποία δεν ήταν διακριτά ακόµη και µε τα καλύτερα συστήµατα συµβατικής και ψηφιακής φωτογράφισης. Πολυµελής οµάδα της εταιρείας X-Tek µετέφερε στην Αθήνα τον Οκτώβριο του 2005 τον βάρους οκτώµισι τόνων τοµογράφο της, τον γνωστό και ως Blade Runner, για να µελετήσει τον Μη-

χανισµό. Οι τριδιάστατες εικόνες που προέκυψαν όταν τα θραύσµατα του αρχαίου Μηχανισµού εξετάστηκαν µε τον υπερσύγχρονο τοµογράφο αποκάλυψαν άγνωστες πτυχές του εσωτερικού του. Με αυτή την µέθοδο αποκαλύφθηκαν για πρώτη φορά επιγραφές, το πάχος των οποίων δεν ξεπερνά το ένα δέκατο του χιλιοστού. Προέκυψαν επίσης σηµαντικά δεδοµένα για την εσωτερική δοµή µε τα περίπλοκα γρανάζια και τους άξονες. Οι ερευνητές κατόρθωσαν να «εισχωρήσουν» στο βάθος του Μηχανισµού, αποκαλύπτοντας την απίθανη για την εποχή του τεχνολογική εκζήτηση. ∆ιαπίστωσαν ότι οι επιγραφές αναφέρονται σε κινήσεις του Ηλίου και της Σελήνης και ότι τα γρανάζια λειτουργούσαν µε σκοπό την µηχανική αναπαράσταση της ελλειπτικής τροχιάς της Σελήνης στον ουρανό, σύµφωνα µε την θεωρία του Ιππάρχου. Σηµαντικό, στο σηµείο αυτό, είναι το γεγονός ότι το ρωµαϊκό πλοίο εκτιµάται πως ναυάγησε γύρω στο 65 π.Χ. και, σύµφωνα µε ορισµένες ενδείξεις, προερχόταν από την Ρόδο. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι ο Ίππαρχος, ο οποίος έζησε στην Ρόδο, πιθανώς να συνέβαλε στον σχεδιασµό του Μηχανισµού. Η τεχνική ψηφιακής απεικόνισης PTM της Hewlett Packard αποκάλυψε σβησµένες επιγραφές και λεπτοµέρειες της επιφάνειας των θραυσµάτων του Μηχανισµού. «Η έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί», παρατηρεί ο Ιωάννης Σειραδάκης. «Πολλά σηµεία της λειτουργίας του Μηχανι-

Θυγατρικό Ίδρυμα Νέας Υόρκης

Ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων Συνέντευξη του καθηγητή Ιωάννη Σειραδάκη στην Λήδα Μπουζάλη

Η τεχνική ψηφιακής απεικόνισης PTM της Hewlett Packard αποκάλυψε σβησµένες επιγραφές και λεπτοµέρειες της επιφάνειας των θραυσµάτων του Μηχανισµού. Εδώ, το Θραύσµα 19, το οποίο περιέχει αστρονοµικά δεδοµένα

σµού παραµένουν ακόµη σκοτεινά, όπως γρανάζια, οπές και το εξάρτηµα σε σχήµα σταυρού που βρέθηκε, τα οποία δεν γνωρίζουµε τι σκοπό εξυπηρετούσαν. Πιστεύω ότι ο Μηχανισµός στο επάνω µέρος του έφερε µια µικρογραφία του πλανητικού συστήµατος, η οποία κινείτο δείχνοντας την πορεία των πλανητών στο στερέωµα». Είναι ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων ο µοναδικός στο είδος του; Ο καθηγητής Σειραδάκης δεν αποκλείει το ενδεχόµενο να είχαν κατασκευαστεί και άλλοι παρόµοιοι µηχανισµοί από το ίδιο κρατέρωµα, δηλαδή ένα κράµα χαλκού και κασσίτερου. Όµως, το µέταλλο αυτό θεωρείτο πολύτιµο, γι’ αυτό και το ανακύκλωναν (είναι γνωστό, για παράδειγµα, ότι ο Κολοσσός της Ρόδου, όπως και πολλά άλλα αγάλµατα ―µε εξαίρεση τον Ηνίοχο― ήταν κατασκευασµένος από ανακυκλωµένη πρώτη ύλη). Εποµένως, οι άλλοι µηχανισµοί έχουν ίσως καταστραφεί στην πορεία των χρόνων. Μεγάλο µέρος της σύγχρονης τεχνολογίας, από τις ατµοµηχανές έως τα ροµπότ, ανάγεται στα µηχανικά παιχνίδια, τα «αυτόµατα», που άνθησαν τον 18ο αιώνα. Τα παιχνίδια εκείνα, µε την σειρά τους, ξεπήδησαν µέσα από την τέχνη της ωρολογοποιίας. Και η τέχνη αυτή, όπως και πολλά άλλα επιτεύγµατα του σύγχρονου κόσµου, φαίνεται πως έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. «Είναι φανερό», καταλήγει ο Ιωάννης Σειραδάκης, «πως

ο Μηχανισµός των Αντικυθήρων αποτελεί ένα πολύ σηµαντικό τεκµήριο της ικανότητας των αρχαίων Ελλήνων να καταπιάνονται µε προηγµένα τεχνολογικά προβλήµατα και να βρίσκουν καινοτόµες λύσεις, οι οποίες ακόµη και µε τους σηµερινούς όρους δεν µπορούν παρά να προκαλούν τον θαυµασµό και τον σεβασµό µας».

Σηµ.: Ο καθηγητής Ιωάννης Σειραδάκης και ο Tom Malzbender έδωσαν διάλεξη στο θυγατρικό Ίδρυµα Ωνάση στην Νέα Υόρκη, στις 25 Μαΐου 2010, σε συνεργασία µε το Smithsonian Institution και το Κέντρο ∆ιαστηµικών Πτήσεων Goddard της N.A.S.A.

Διάλεξη

Ο ελληνικός πολιτισμός στην όαση Ντάκλα της Αιγύπτου ΤΟΥ ROGER BAGNALL, ΔΙΕΥΘΥΝΤΉ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΛΈΤΗ ΤΟΥ ΑΡΧΑΊΟΥ ΚΌΣΜΟΥ (I.S.A.W.) ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΟ ΤΗΣ ΝΈΑΣ ΥΌΡΚΗΣ

Στα βάθη της ερήµου της δυτικής Αιγύπτου, σε απόσταση 850 χιλιοµέτρων από το Κάιρο, βρίσκεται η «Μεγάλη Όαση», όπως ήταν γνωστή κατά την αρχαιότητα. Την τελευταία τριακονταετία, το δυτικό τµήµα αυτής της περιοχής, η («εσωτερική») όαση Ντάκλα, αποτελεί αντικείµενο ερευνών και ανασκαφών. Λόγω της αποµακρυσµένης θέσης της, η µετάβαση και οι µεταφορές από και προς αυτή την περιοχή ήταν ανέκαθεν αρκετά δυσχερείς. Η περιοχή κατοικήθηκε ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους, λόγω του νερού που ανήλθε στην επιφάνεια δηµιουργώντας αρτεσιανά φρέατα. Εξερευνήθηκε και κατοικήθηκε από τους Αιγυπτίους κατά την διάρκεια της 4ης ∆υναστείας, υπό τον φαραώ Χουφού, τον περίφηµο Χέοπα, ο οποίος και ανέγειρε την Μεγάλη Πυραµίδα. Κατά την ρωµαϊκή περίοδο, η όαση Ντάκλα γνώρισε εντυπωσιακή ανάπτυξη τόσο σε οικονοµικό όσο και σε πληθυσµιακό επίπεδο, κυρίως λόγω της ζήτησης που υπήρχε για το ελαιόλαδο και το βαµβάκι της. Τα τελευταία επτά χρόνια, διευθύνω τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην θέση Amheida (η οποία ήταν παλαιότερα γνωστή ως Τριµίθις), στο δυτικό τµήµα της όασης. Καθώς η περιοχή δεν κατοικήθηκε ξανά στους µεταγενέστερους χρόνους, έχουµε σήµερα την σπάνια δυνατότητα να µελετήσουµε καθ’ ολοκληρίαν µια αιγυπτιακή ελληνορωµαϊκή πόλη. Η συγκεκριµένη πόλη εκτείνεται σε ένα υψίπεδο που αναπτύσσεται γύρω από τους πρόποδες ενός λόφου. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν από µία κατοικία 225 τετραγω-

νικών µέτρων, κτίσµα της ύστερης ρωµαϊκής περιόδου, στο κέντρο του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου. Τα νοµίσµατα που ήλθαν στο φως αποκάλυψαν ότι η κατοικία κτίστηκε τον 4ο αιώνα, πιθανότατα περί το 335-340, και υπέστη εκτεταµένη ανακαίνιση γύρω στο 350. Τα ίδια νοµίσµατα φανέρωσαν επίσης ότι η κατοικία έπαψε να χρησιµοποιείται κατά τα µέσα ή τα τέλη της δεκαετίας του 360. Αν και η Τριµίθις εξακολουθούσε τότε να αποτελεί το κέντρο µιας ακµάζουσας περιοχής, οι χρονολογικές ενδείξεις των νοµισµάτων που βρέθηκαν δεν υπερβαίνουν την δεκαετία του 380. Στην κατοικία βρέθηκαν εκατοντάδες όστρακα (ενεπίγραφα πήλινα θραύσµατα) που χρονολογούνται στην ίδια περίοδο και µας επιτρέπουν να κατανοήσουµε την οικονοµική και κοινωνική θέση των ιδιοκτητών τους. Χαρακτηριστικές είναι οι πολυάριθµες µικροσκοπικές «ετικέτες», µήκους 2-3 εκατοστών στη µία πλευρά τους, οι οποίες ενσωµατώνονταν στα πήλινα πώµατα των αγγείων για το κρασί. Σε αυτές αναγράφονται το όνοµα του φρέατος, το όνοµα ενός προσώπου και µία ηµεροµηνία. Άλλα γραπτά τεκµήρια µαρτυρούν ότι, κατά την τελευταία της περίοδο, η κατοικία ανήκε σε µια οικογένεια της οποίας ο αρχηγός, ονόµατι Σερήνος, συµµετείχε στο συµβούλιο της πόλης. Ο Σερήνος δεν ήταν απλώς εύπορος, αλλά ασχολείτο και µε την διαχείριση της περιουσίας άλλων. Το ενδιαφέρον συγκεντρώνει, κατά κύριο λόγο, η κεντρική, τοιχογραφηµένη αίθουσα της κατοικίας, µερικές από

Διάλεξη

τις παραστάσεις της οποίας σώζονται αυτούσιες στην αρχική θέση τους, ενώ άλλες διατηρούνται µόνο πάνω σε κοµµάτια τοίχων που έχουν καταρρεύσει. Στις παραστάσεις αυτές συγκαταλέγεται µία απεικόνιση του Άρη και της Αφροδίτης, οι οποίοι συλλαµβάνονται κατά την πράξη της µοιχείας, παρακολουθούµενοι από µια οµάδα θεών και µια φιγούρα που αντιπροσωπεύει την Πόλιν. Περιλαµβάνονται επίσης απεικονίσεις της Ευρύκλειας, η οποία πλένει τα πόδια του Οδυσσέα αµέσως µετά την επιστροφή του στην Ιθάκη· του Περσέα και της Ανδροµέδας· του Ορφέα την στιγµή που γοητεύει τα ζώα· ενός σατύρου που κυνηγά µια διόλου απρόθυµη µαινάδα· της Ευρώπης και του ταύρου. Στα δεξιά της σκηνής µε τον Άρη και την Αφροδίτη ήταν ενδεχοµένως ζωγραφισµένη η Κρίση του Πάρη. Κάτω από τις εικόνες αυτές αναπτύσσονται σχεδιαστικά µοτίβα, τα οποία πιθανώς υποδηλώνουν την ύπαρξη λιθοδοµής. Τρεις από τις τέσσερεις αίθουσες κατά µήκος της δυτικής πλευράς της κατοικίας είχαν ζωγραφικό διάκοσµο. Η βορινή αίθουσα διέθετε πορφυρόχρωµα πλαίσια, διακοσµηµένα µε πουλιά, καθώς και µε τα ονόµατα διαφόρων Ελλήνων θεών. Στην νότια πλευρά υπήρχαν αίθουσες µε γεωµετρικό και φυτικό διάκοσµο, η µία µε πράσινο χρώµα, η άλλη µε κόκκινο. Βρέθηκαν, επίσης, σε άλλη κατοικία, θραύσµατα ελληνικών ποιηµάτων στην επική διάλεκτο. Στην βορινή πλευρά της κατοικίας υπάρχουν αποθηκευτικοί χώροι και εργαστήρια, τα οποία αρχικά θεωρήσαµε

ότι ήταν περιορισµένου ενδιαφέροντος. Κάναµε λάθος, όµως. Τα παλαιότερα επίπεδα ανήκουν σε ρωµαϊκά λουτρά που ήταν κτισµένα σε αυτό το σηµείο και είχαν κατεδαφιστεί προτού ανεγερθεί η κατοικία. Την βορειοδυτική γωνία καταλαµβάνει µια ορθογώνια αίθουσα, στον έναν τοίχο της οποίας υπάρχουν ερυθρόχρωµες επιγραφές, ενώ, στο κάτω µέρος του αντικρινού τοίχου, απλώνεται ένας πέτρινος πάγκος. Με σύγχρονους όρους θα παροµοιάζαµε τον πρώτο τοίχο µε τον πίνακα ενός δασκάλου. Τα όσα γράφτηκαν πάνω του αποτελούσαν, δίχως άλλο, παραδείγµατα του δασκάλου προς τους µαθητές του, ελληνικά ελεγειακά δίστιχα, γραµµένα µε µέγιστη προσοχή και συνοδευόµενα επιµελώς από τόνους, πνεύµατα, µακρά και άνω τελείες. Τα ποιήµατα απευθύνονται από τον δάσκαλο προς τους µαθητές του, ενίοτε µε σαφείς επικεφαλίδες, όπως παῖδες και σχολαστικοὶ. Οι µαθητές παροτρύνονται να πιούν από την πηγή των Μουσών, να µιµηθούν τους άθλους του Ηρακλή και να ακολουθήσουν τον Ερµή, τον θεό της ρητορικής. Η ανακάλυψη ότι σε αυτή την αποµακρυσµένη πόλη διδασκόταν η έµµετρη ρητορική σύνθεση αποτελεί γεγονός εξαιρετικά µεγάλης σηµασίας για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Οι ανακαλύψεις όµως δεν σταµατούν εδώ. Συνεχίζοντας τις ανασκαφές µας προς τα βόρεια, ανακαλύψαµε κάτι που αρχικά έµοιαζε µε έναν µεγάλο χώρο µε πολυάριθµες αίθουσες, οι οποίες χρησιµοποιούνταν για κάποιου είδους επεξεργασία αγροτικών προϊόντων. Αποδείχθηκε όµως ότι ο χώρος αυτός αποτελούσε προσαρµογή

Διάλεξη

προηγούµενου κτίσµατος, το οποίο είχε κατασκευαστεί ταυτόχρονα µε την προαναφερθείσα κατοικία, καθώς και ότι περιείχε τουλάχιστον δύο ακόµη αίθουσες διδασκαλίας, µε τους ίδιους χαρακτηριστικούς πάγκους κατά µήκος των πλευρικών τοίχων. Πάνω σε έναν τοίχο βρέθηκε γραµµένο ένα απόσπασµα από την ραψωδία δ της Οδύσσειας, στο οποίο η Ελένη παρασκευάζει ένα φίλτρο για να κάνει τον Τηλέµαχο και την συνοδεία του να ξεχάσουν την θλίψη τους. Σε υψηλότερο σηµείο βρέθηκε ένα άλλο απόσπασµα, πολύ φθαρµένο, το οποίο αποτελεί προφανώς ένα ανέκδοτο που σχετίζεται µε κάποιο πρόσωπο από έργο του Πλουτάρχου. Στον λόφο πίσω από αυτή την έπαυλη υπήρχε ο Ναός του Θωθ, του θεού µε µορφή µπαµπουίνου, ο οποίος ήταν το αντίστοιχο του Ερµή των Ελλήνων. Το κτίσµα αυτό ήταν αµιγώς αιγυπτιακό. Αν και ο ναός έχει καταστραφεί πλήρως, οι ανασκαφές µας έφεραν στο φως εκατοντάδες ογκόλιθους µε διακοσµητικές παραστάσεις ή επιγραφές. Ακόµη και εδώ είναι σαφείς οι ελληνικές πολιτισµικές νύξεις. Πάνω σε έναν ογκόλιθο κάποιος είχε γράψει: «ἀνθρώπων βιότοιο κυβερνήτης µέγας Ἄµµων». Πάνω σε έναν άλλον, που αρχικά χρησίµευε µάλλον ως βάθρο αγάλµατος, ήταν γραµµένο ένα κοµψό ειδωλολατρικό εξάµετρο. Επάνω σε αυτή την επιγραφή διακρίνονται αµυδρά ίχνη µίας άλλης επιγραφής, µε πολύ µικρότερα στοιχεία. Πιστεύω ότι γράφει «ΕΤΕ ΠΝΟΥΤΕ» («δηλαδή, ο Θεός») και ότι προέρχεται από κοπτικό σχόλιο το οποίο προβάλλει την ιδέα ότι κυβερνήτης της ζωής είναι ο Θεός των χριστιανών, και όχι ο Άµµων. Τοιχογραφίες, ένα σχολείο όπου διδάσκονταν έργα του Οµήρου και του Πλουτάρχου, ρητορικοί στίχοι, ποιητικά θραύσµατα (από την µη ανεσκαµµένη κατοικία), το γραπτό σχόλιο για τον Άµµωνα: όλα µαρτυρούν ότι η φιλολογική παιδεία και ιδιαίτερα η αγάπη για την ποίηση της ύστερης αρχαιότητας βρίσκονταν σε πλήρη άνθηση σε αυτή την εσχατιά της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας

Βιβλιοπαρουσίαση

Ακίχαρος: ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί ΗΣ ΕΛΈΝΗΣ ΚΟΝΔΎΛΗ-ΜΠΑΣΟΎΚΟΥ, ΑΡΑΒΟΛΌΓΟΥ, ΑΝΑΠΛΗΡΏΤΡΙΑΣ ΚΑΘΗΓΉΤΡΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΑΘΗΝΏΝ ΕΠΙΜΈΛΕΙΑ: ΤΙΤΊΚΑ ΚΑΡΑΒΊΑ

Ι.Μ. Κωνσταντάκος, Ακίχαρος – Η ∆ιήγηση του Αχικάρ στην αρχαία Ελλάδα, τόµ. Α΄: Γένεση και αφηγηµατικό υλικό, σελ. 334 ISBN: 960-269-207-3, τόµ. Β΄: Από τον ∆ηµόκριτο στους Περιπατητικούς, σελ. 425 ISBN: 960-269-208-1, Αθήνα: εκδ. «στιγµή», 2008. Πολύ πριν από την εποχή των τηλεπικοινωνιών, ή καν του σιδηροδρόµου, του αυτοκινήτου και του αεροπλάνου, υπήρχαν «διεθνή βιβλία» που καταρράκωναν τις έννοιες απόσταση, πόλεµος, διαφορετικότητα στην θρησκεία χάρις στην αξία που οι άνθρωποι της εποχής τους αναγνώριζαν στα έργα αυτά. Εντυπωσιακή η αντίθεση µε τους σηµερινούς ανθρώπους, που, παρά τις διαδικτυακές ταχύτητες επικοινωνίας και την συστηµατική εκµάθηση ξένων γλωσσών, αρχαίων ή νέων, αγνοούν πολύ περισσότερο τις πολιτισµικές σχέσεις και τις συγγένειες µεταξύ ανθρώπων οι οποίοι ανέκαθεν, από ό,τι φαίνεται, ήταν σε επαφή. Γνωρίζουν καλύτερα τα των πολέµων και των διχασµών, και πολύ λιγότερο τα κείµενα που ταξίδεψαν και ένωσαν τους ανθρώπους µε πανανθρώπινες αξίες. Σηµείο των καιρών; Η συζήτηση ανοίγει ξανά µε το βιβλίο του Ιωάννη Μ. Κωνσταντάκου Ακίχαρος: Η ∆ιήγηση του Αχικάρ στην αρχαία Ελλάδα. Σε χρόνους τόσο µακρινούς όσο η εποχή του Αχικάρ, οι άνθρωποι διάβαζαν, άκουγαν ή πληροφορούνταν πολλά για έργα µακρινά. Η γνώση τους ήταν αληθινή και ουσιαστική: το γλωσσικό επίπεδο στα µεταφρασµένα έργα, που είναι συνήθως εξαιρετικό, αποδεικνύει την ουσιαστική γνώση που οδηγούσε στην µετάφραση. Ας αναρωτηθούµε σήµερα γιατί δεν γνωρίζουµε παρά ελάχιστα έργα λογοτεχνίας γειτονικών µας περιοχών, όχι απλώς του Ιράν ή του Αφγανιστάν, µα ακόµη και της Αιγύπτου. Κατά την εποχή της αρχαιότητας, αλλά και κατά τους µεσαιωνικούς χρόνους, υπήρχε µεγαλύτερη πολιτισµική σχέση από ό,τι σήµερα. Ας αναρωτηθούµε, λοιπόν, γιατί. Η απορία όσο και οι απαντητικές δυνατότητες µάς βάζουν σε σκέψεις. Είναι ενδιαφέρον να υπενθυµίσουµε εδώ ότι η γραφή δεν είναι ο µόνος τρόπος κατάθεσης της γνώσης. Η προφορικότητα, µε τις δικές της εξειδικευµένες τεχνικές ως µεθόδους αρχειοθέτησης της µνήµης και της πληροφορίας, δρούσε κατά τον δικό της πανοραµικό τρόπο: αυτή ήταν που άνοιγε το ενδιαφέρον των ανθρώπων προς την απαθανάτιση ενός έργου µέσω της γραφής. Έτσι, αντιγραφή, µετάφραση ή σύνταξη µερικές φορές είναι έννοιες που µπερδεύονται µεταξύ τους, ακόµη και από πλευράς λεξιλογίου. Η ∆ιήγηση του Αχικάρ άνθησε σχεδόν σε όλες τις γλώσσες και τους πολιτισµούς της αρχαιότητας. Το όνοµα Αχικάρ ή Ακίχαρος (Αχιάχαρος, Αχίαρος) φανερώνει στις παραλλαγές του την ζωντάνια των σχέσεων των διαφόρων πολιτισµών που συγχρωτίζονταν στην µεσογαία, η οποία άρχεται από την ινδική ή περσική θάλασσα και καταλήγει στην θάλασσα της Μεσογείου. Η αραµαϊκή, η εβραϊκή, η ελληνική, η αιγυπτιακή, η αραβική, η συριακή, η ιρανική και άλλες γραµµατείες έχουν δεχθεί στους κόλπους τους και την βιογραφία και την σοφή διδασκαλία του Αχίκαρου ή Ακίχαρου. Σύντοµη παρουσίαση της ∆ιήγησης του Αχικάρ ― Ο Αχικάρ είναι σοφός σύµβουλος του βασιλιά των Ασσυρίων. ― ∆εν έχει παιδιά και υιοθετεί τον ανιψιό του (ας θυµίσουµε εδώ ότι το όνοµα Αχικάρ µπορεί να σηµαίνει «αγαπηµένος αδελφός»). Το µοτίβο του ανιψιού είναι ένα µοτίβο που αναδείχθηκε κλασικό κυρίως κατά τους µεσαιωνικούς χρό-

Βιβλιοπαρουσίαση

νους (και ίσως να είναι ένδειξη αιµοµεικτικού προβληµατισµού). ― Με την σοφία που κατέχει, ο Αχικάρ βοηθά τον βασιλιά …λύνοντας γρίφους! Η νίκη, όπως και η κατεργασία των νόµων, βασίζεται στην δύναµη της σκέψης και όχι στην εξουσιαστική στάση και την βία· συµβολίζεται µε την λύση γρίφων, η οποία έχει οικονοµικά οφέλη. Η λύση γρίφων, ήτοι η νίκη σε νοητικό επίπεδο, είναι ένα µεγάλο άνοιγµα στην νοµοθετική, ηθική, διδακτική και µυστική λογοτεχνία. ― Ο ανιψιός αποδεικνύεται αγνώµων: διαβάλλει τον Αχικάρ, ο βασιλιάς τον καταδικάζει σε θάνατο, όµως ο πιστός σύµβουλος του βασιλιά δεν υπακούει στην διαταγή άδικου φόνου, ψεύδεται στον βασιλιά, κρύβει και σώζει τον Αχικάρ. Πρόκειται επίσης για αφηγηµατικό µοτίβο. ― Αργότερα, ο βασιλιάς µετανιώνει, καταλαβαίνει το λάθος του και χαίρεται όταν ο Αχικάρ επανέρχεται για να τον βοηθήσει µε την σοφία του. Και αυτό είναι επίσης ένα µοτίβο αφήγησης. Ο σοφός Αχικάρ διδάσκει µε µια σειρά γνωµικών τον αγνώµονα ανιψιό και τον κάθε αγνώµονα, ενώ επίσης διδάσκει και τα του ηθικού βίου σε όποιον τον ακούει, και δη στον βασιλιά, εφόσον χάρις στον Αχικάρ ο βασιλιάς επιλύει τους γρίφους των άλλων βασιλέων και χαίρει της εκτίµησής τους. Στην περιοχή της Εγγύς Ανατολής, συχνά το έργο ενός µεγάλου ανθρώπου προκαλεί το «ενδιαφέρον» για τον συγγραφέα του, που στην συνέχεια γίνεται ο ίδιος αντικείµενο συγγραφής.1 Το διττό σχήµα «ζωή-διδασκαλία» είναι κατά κάποιον τρόπο ο εγκιβωτισµός και η διείσδυση του πεζού από τον ποιητικό λόγο, η ενορχήστρωση µιας µορφής στίχου η οποία δρα ως µνηµοτεχνική µέθοδος και αντικατοπτρίζει την έννοια της διδασκαλίας (επιτρέπει την αποστήθιση χάρις στο σχήµα της). Στην ∆ιήγηση του Αχικάρ, όµως, ο Αχικάρ αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο τις περιπέτειες της ζωής του. Αν, λοιπόν, όλη η βιογραφία αποτελείται από αφηγηµατικά µοτίβα, τότε δεν µπορούµε να είµαστε καθόλου σίγουροι για την ύπαρξη του Ακίχαρου και αναρωτιόµαστε αν η βιογραφία του δεν είναι ένας τρόπος να αιτιολογηθούν και, έτσι, να συγκρατηθούν ευκολότερα τα γνωµικά. Το έργο Ακίχαρος: Η ∆ιήγηση του Αχικάρ στην αρχαία Ελλάδα του Ιωάννη Μ. Κωνσταντάκου συνεισφέρει ουσιαστικά στην γνώση του έργου. Συγχρόνως, όµως, η µελέτη αυτή εντείνει το ενδιαφέρον προς ένα ερευνητικό κενό σχετικά µε την γνώση των έργων που επηρέασαν την ελληνική σκέψη και λογοτεχνία. Το έργο, ήδη βραβευµένο από την Ακαδηµία Αθηνών (2009), φέρει τους υπότιτλους Γένεση και Αφηγηµατικό Υλικό (τόµ. Α΄) και Από τον ∆ηµόκριτο στους Περιπατητικούς (τόµ. Β΄). ∆ιατρέχεται στο σύνολό του από µια κοινή δοµή στον πρώτο και τον δεύτερο τόµο, η οποία χωρίζει την µελέτη σε τρία µέρη: το Α΄ Μέρος αφορά την προέλευση, το περιεχόµενο και την δοµή της ∆ιήγησης του Αχικάρ (τόµ. Α΄, σελ. 19-62)· το Β΄ Μέρος αφορά το αφηγηµατικό υλικό της ∆ιήγησης (τόµ. Α΄, σελ. 65-243)· το Γ΄ Μέρος φέρει τον τίτλο του Β΄ τόµου, «Από τον ∆ηµόκριτο στους Περιπατητικούς». Για να είναι χρηστικές, οι συντοµογραφίες επαναλαµβάνονται ή συµπληρώνο-

Βιβλιοπαρουσίαση

νται και στους δύο τόµους, όπως και η βιβλιογραφία (τόµ Α΄, σελ. 271-288· τόµ. Β΄, σελ. 325-349). Πολύτιµα και εξαιρετικά καλοφτιαγµένα είναι τα ξεχωριστά ευρετήρια (τόµ. Α΄, σελ. 289-318· τόµ. Β΄, σελ. 351-401) κύριων ονοµάτων (Α), κειµένων και χωρίων (Β), πραγµάτων, θεµάτων και µοτίβων (Γ). Θα πρέπει και εγώ να υπογραµµίσω πως η ποιότητα του βιβλίου ευχαριστεί τους βιβλιόφιλους ―«στιγµή», γαρ― χάρις στην παρουσίαση, την επιµέλεια και τον µόχθο του Αιµίλιου Καλιακάτσου. Συζητώντας την δοµή της ∆ιήγησης στο πρώτο µέρος της µελέτης του, ο συγγραφέας διερωτάται πώς γινόταν η σύνδεση µεταξύ της βιογραφίας και των διδαχών του Αχικάρ. Η αναφορά ονοµάτων και τίτλων µέσα στην βιογραφία, το επίπεδο της γλώσσας που φαίνεται να διαφέρει κάπως ανάµεσα στην βιογραφία και τις διδαχές είναι επιχειρήµατα που οδηγούν στην σκέψη ότι πρώτα εµφανίστηκαν οι διδαχές και αργότερα η βιογραφία. Η ιδέα αυτή µάς βρίσκει σύµφωνους, κυρίως όταν διαπιστώνουµε, όπως προαναφέραµε, ότι η βιογραφία περιέχει τόσα αφηγηµατικά µοτίβα που την καθιστούν σχεδόν «κοινό τόπο», και όχι πρωτότυπη βιογραφία. Η συζήτηση της γλώσσας του κειµένου και η παράδοσή του σε τόσες παραλλαγές και γλωσσικές σφαίρες φανερώνει ότι θα ήταν και εδώ, όπως και στο Στεφανίτη και Ιχνηλάτη, ή και στις Χίλιες και Μία Νύχτες, πολύ ενδιαφέρον να γίνει µια συγκριτική µελέτη των παραλλαγών/µεταφράσεων. Η συγκριτική µελέτη αυτών των έργων ως λεξικογραφική έρευνα στα κείµενα της κάθε γλώσσας θα προσέφερε στην γνώση όχι µόνο των έργων, αλλά και της εποχής και των κοινών ή διαφορετικών χαρακτηριστικών στον κάθε τόπο. Είναι σίγουρο ότι ανάµεσά τους θα βρίσκαµε στοιχεία κοινά και πολύ ενδιαφέροντα. Ιδού δύο παραδείγµατα σε σχέση µε τα δύο προαναφερθέντα κείµενα: 1. Αχικάρ: «ένας άνθρωπος που έχει ωραίο παράστηµα/συµπεριφορά και καλή καρδιά είναι σαν ισχυρή πόλη στης οποίας το µέσο υπάρχει νερό» (Α΄, σελ. 56, σηµ. 2). Στεφανίτης και Ιχνηλάτης, έκδ. Sjoberg, σελ. 185-186: «καὶ ὁ βασιλεύς τοιοῦτων περί αυτὸν εὐπόρων ὑπηκόων ἔοικεν ὕδατι πάνυ καθαρωτάτω και διειδεῖ κροκοδείλων πλήρει…»

2. Αχικάρ: στην βιογραφία του αναφέρεται πως ο υπεύθυνος για την εκτέλεση της καταδίκης του, τον κρύβει και µεταφέρει στον βασιλιά ότι τον εκτέλεσε. Χίλιες και Μία Νύχτες: στο παραµύθι του Αµπού Κιρ και του Αµπού Σιρ συµβαίνει ακριβώς το ίδιο. Στο δεύτερο µέρος της εργασίας, όπου ο συγγραφέας παρακολουθεί την διάδοση του αφηγηµατικού υλικού της ∆ιήγησης στην γεωγραφική και ιστορική ζώνη της Εγγύς Ανατολής, ήτοι α) τον αγώνα γρίφων µεταξύ δύο βασιλέων και β) την δυσµένεια και την αποκατάσταση ενός σοφού συµβούλου (θέµατα ευρέως διαδεδοµένα στις λογοτεχνικές παραδόσεις της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής), αναδεικνύεται το ισχυρό πλέγµα που µετέφερε τα πολιτισµικά στοιχεία από τον έναν λαό στον άλλον, από την µία γλώσσα στην άλλη. Η µελέτη αυτών των ανταλλαγών είναι πολύτιµη για την γνώση και την ιστορία, άρα και για την αποτίµηση του παγκόσµιου ιστού του πολιτισµού.

Βιβλιοπαρουσίαση

Υιοθετώντας την οπτική γωνία του γνήσιου φιλολόγου ―ο Παντελής Μπουκάλας παροµοιάζει το έργο µε αστυνοµικό αφήγηµα―, ο φιλόπονος πράγµατι συγγραφέας εκθέτει τα στοιχεία του κειµένου στο πλαίσιο της ιστορίας της εποχής τους. Έτσι, φωτίζει όχι µόνο το κείµενο, που είναι σχεδόν άγνωστο στο ελληνικό κοινό, αλλά και την εποχή, την κοινωνία, τα ιδεολογικά ρεύµατα που ωθούσαν, καλλιεργούσαν ή αποσιωπούσαν κάποια στοιχεία. Η φιλολογία και η λογοτεχνία παραµένουν όντως τα κλειδιά και η επιστήµη των πηγών της ιστορίας, σχεδόν τόσο επιτακτικά όσο και η αρχαιολογία ή τα ιστορικά αρχεία. Μάλιστα, η λογοτεχνία είναι πιο ζωντανή και πιο πλούσια ως προς την πληροφόρηση για την εποχή της, εφόσον τα κείµενα που φέρουν αυτή την «ετικέτα» είναι πιο ελεύθερα ―καθότι συχνά και πιο «συµβολοποιηµένα»― ώστε να αναδείξουν προβλήµατα και θέµατα που απασχολούσαν τους ανθρώπους της εποχής κατά την οποία δηµιουργήθηκαν, αλλοιώθηκαν ή κυκλοφόρησαν κ.λπ. Με αυτόν τον τρόπο, το υπό εξέταση είδος µελέτης, προσφέρει συγχρόνως σε πολλούς τοµείς τροφή για σκέψη, έρευνα και ανακαλύψεις. Σε διάφορα έργα, µερικές φορές στην θέση του συµβούλου του βασιλιά που κατηγορείται αδίκως, βρίσκουµε το ίδιο το τέκνο του βασιλιά (π.χ. Συντίπας). Το θέµα, λοιπόν, του ανιψιού που είναι αγνώµων προς τον ευεργέτη θείο, φέρνει στην επιφάνεια και το µοτίβο «ανιψιός εναντίον γιου», ήτοι αναδεικνύει την άρθρωση της στενότερης και της ευρύτερης οικογένειας, σε συνειρµό µε την άρθρωση της στενότερης ή της ευρύτερης άσκησης εξουσίας (από όλα τα σχήµατα και τα έργα αυτά προκύπτει το κοινό µοτίβο ότι µόνος του ο βασιλιάς δεν καταφέρνει να νικήσει ή, απλώς, κάνει λάθη [βλ. π.χ. Στεφανίτης και Ιχνηλάτης και, κυρίως, το ινδικό πρότυπό του, Παντσατάντρα]). Στο Γ΄ µέρος του βιβλίου του Κωνσταντάκου (τόµ. Β΄) εξετάζονται οι έµµεσες πηγές στην ελληνική λογοτεχνία, «πριν να δούµε ποιος, πότε και γιατί την µετέφρασε» (Β΄, σελ. 21-22). Ο συγγραφέας διαπιστώνει και διατυπώνει θαυµάσια µε ποιον τρόπο η ∆ιήγηση σφράγισε µε την γνώση της διάφορα ελληνικά έργα, είτε όντως είχε µεταφραστεί είτε όχι. ∆ιαπιστώνεται ότι υπάρχουν κοινά αφηγηµατικά στοιχεία στην ζωή του Αχικάρ και στην Μυθιστορία του Αισώπου, στους Όρνιθες του Αριστοφάνη κ.ά., όπως διαπιστώνεται επίσης ότι υπάρχουν διάσπαρτα αποσπάσµατα που µοιάζουν πολύ µε την διδασκαλία του Αχίκαρου σε γνωµολόγια και άλλα έργα ρητορικού και διδακτικού χαρακτήρα. Αυτό το δεύτερο στοιχείο µάς κάνει να πιστεύουµε ότι η ∆ιήγηση δρούσε προφορικά (εποµένως και αποσπασµατικά) επί πολύν καιρό. Όπως και αργότερα οι Άραβες, έτσι και νωρίτερα οι Έλληνες, φαίνεται να δέχθηκαν, να αξιολόγησαν και στην συνέχεια να αξιοποίησαν κάθε τι που ο άνθρωπος δηµιούργησε για την ανάπτυξή του πάνω στην γη όταν ήλθαν σε επαφή µε αυτό. Έτσι, λοιπόν, οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τον Αχίκαρο, αλλά ακόµη µέχρι σήµερα δεν γνωρίζουµε ακριβώς τι σήµαινε, π.χ., ότι ο ∆ηµόκριτος «µετέφρασε» την Αχικάρου στήλη στην ελληνική. Όπως είναι πλέον γνωστό, ο Ασσύριος Αχίκαρος, που ενδεχοµένως δηµιουργήθηκε ως ακκαδικό κείµενο, επηρέασε την Μυθιστορία του Αισώπου µε τον ίδιο τρόπο που επηρέασε και τον βίο και την πολιτεία του Λουκµάν, Άραβα σοφού που µοιάζει µε τον Αίσωπο, ενώ συγχρόνως έχει προεκτάσεις και σχέσεις µε την Παλαιά ∆ιαθήκη. 2

Βιβλιοπαρουσίαση

Ο δεύτερος αυτός τόµος είναι ουσιαστικά το πεδίο όπου ο κλασικός φιλόλογος αναπτύσσει το ταλέντο του, αναδεικνύοντας µε ενδιαφέρον, σχεδόν χαρά (η οποία διαφαίνεται στην συζήτηση των πηγών), την αξιοζήλευτη γνώση που έχει της ελληνικής γραµµατείας. Είναι κοινός τόπος να αναφέρουµε ότι περισσότερα είναι τα έργα που µεταφράστηκαν από τα ελληνικά σε άλλες γλώσσες της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής και λιγότερα (ίσως) τα έργα που µεταφράστηκαν στα ελληνικά. Τα έργα αυτά έχουν συνεπώς ιδιαίτερη σηµασία και καλό είναι να µελετηθούν για να αποδείξουν την διεισδυτικότητα του κοινού πολιτιστικού πλέγµατος της Εγγύς Ανατολής κατά την αρχαιότητα και τους µεσαιωνικούς χρόνους. ∆ικαίως, λοΣιπόν, βραβεύθηκε η προσπάθεια του Ιωάννη Μ. Κωνσταντάκου, ο οποίος, ακολουθώντας το ταλέντο του δασκάλου του, Ι.-Θ. Παπαδηµητρίου, ασχολήθηκε µε τον Ακίχαρο. Η υπόσχεση του Κωνσταντάκου ότι θα υπάρξει τέταρτο µέρος σε µελλοντικό τρίτο τόµο, µε αντικείµενο, µεταξύ άλλων, την διεξοδική µελέτη της σχέσης της Μυθιστορίας του Αισώπου µε την ∆ιήγηση του Αχικάρ (Α΄, σελ. 21), οφείλει να τηρηθεί, έστω και αν εµείς θεωρούµε ότι αυτός ο τρίτος τόµος θα ανήκει σε µια σειρά και θα είναι αυτοτελής σε σχέση µε το παρόν, επίσης αυτοτελές, έργο. Τελειώνοντας και συνοψίζοντας σχετικά µε την γνώση και τους προβληµατισµούς που προσφέρει αυτό το βιβλίο, θα ήθελα να σταθώ και πάλι στο θέµα «µετάφραση». «Μετάφραση, απόδοση, διασκευή» (Β΄, σελ. 238) είναι θέµατα που µπορεί να είναι πολύ παρόµοια και πολύ διαφορετικά: ο σεβασµός προς τον αρχαιότερο ενθαρρύνει την πιστή γραφή (αντιγραφή) σε σχέση µε το αρχαιότερο κείµενο, είτε σε µετάφραση είτε όχι. Από την άλλη µεριά, η αποµάκρυνση ανάµεσα στο κείµενο και τον συγγραφέα του, το ενδιαφέρον για τον συγγραφέα, που γίνεται ο ίδιος αντικείµενο και θέµα κειµένου, και το κείµενο, που γίνεται ζωντανή παράδοση την οποία κατέχει µε σεβασµό ο κάθε γνώστης και «αναγνώστης» της, ενθαρρύνουν, αφενός, τα ψευδεπίγραφα (σχεδόν από σεβασµό) και, αφετέρου, τον εµπλουτισµό και την προσπάθεια µεγαλύτερης οικειοποίησης του κειµένου και του θέµατός του. Η συζήτηση περί «σηµιτισµών» στις µεταφράσεις, όπως αναφέρεται από τον Blomqvist, δεν έχει σχεδόν νόηµα: από την εµπειρία µου στις µεταφράσεις µεσαιωνικών κειµένων, βλέπω ότι οι µεταφραστές ήξεραν να είναι πιστοί στην µετάφραση χωρίς να αλλοιώνουν την γλώσσα τους· ή γνώριζαν την γλώσσα τους καλύτερα από ό,τι την γνωρίζουν πολλοί από τους σηµερινούς ενασχολούµενους µε την µετάφραση· ή, τέλος, η εργασία τους βασιζόταν στην γνώση της προφορικότητας που είχε ήδη

καταστήσει γνωστό και ενδιαφέρον το θέµα και το µεταφραζόµενο έργο. Πιστεύουµε δηλαδή πως η γνώση ως βάση της εργασίας ενέτασσε περισσότερο το κείµενο στον κοινωνικό κύκλο που αναλάµβανε την µετάφρασή του. Βάσει αυτής της προβληµατικής, είναι άκρως ενδιαφέρον και καλογραµµένο το θέµα των µεταφράσεων στον αρχαίο κόσµο (προς το τέλος του Β΄ τόµου). Συγχρόνως, τίθεται κατά κάποιον τρόπο το θέµα της µετάφρασης και από πλευράς σύγχρονης έρευνας: πότε, αλήθεια, θα σπάσει ο κοινός τόπος αναζήτησης της ελληνικής γραµµατείας σε µετάφραση και θα διερευνηθεί, όπως εδώ, σε αυτό το βιβλίο, η λεγόµενη «ξένη» γραµµατεία που ενσωµατώθηκε στην ελληνική; Τούτο µπορεί να γίνει και σήµερα, χάρις στον µόχθο και την ταπεινοφροσύνη συναδέλφων όπως ο Ιωάννης Μ. Κωνσταντάκος. ∆ιαβάζοντας το βιβλίο αυτό, οι συνειρµοί σχετικά µε πολλά αραβικά κείµενα ήταν έντονοι. Το θέµα των γνωµολογίων, στο οποίο αναφέρεται συχνά ο συγγραφέας, µιας και το ένα µέρος της ∆ιήγησης αποτελεί ένα είδος γνωµολογίου (η διδασκαλία του Αχικάρ), είναι πολύ σηµαντικό και, κατά την ταπεινή µας γνώµη, πολύ δύσκολο: η σχετική ανεξαρτησία από τα συµφραζόµενα επιτρέπει στην παράδοση τέτοιου είδους κειµένων µεγάλη ρευστότητα και απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή ―και ταλέντο― στην έρευνα του θέµατος. Είναι ίσως ένας δρόµος που θα πρέπει να διερευνηθεί εντελώς ξεχωριστά. 1 Το διττό αυτό σχήµα είναι γνωστό και στον µεσαιωνικό αραβικό κόσµο: στην προϊσλαµική ποίηση είναι γνωστά τα ποιήµατα του Άνταρ και, επίσης, πολύ διαδεδοµένη η Σίρατ Άνταρ, η µυθιστορία του. Έτσι είναι και το έργο Μαζνούν Λάιλα (Ο Τρελός της Λάιλα), το οποίο αφορά ―ενδεχοµένως!― την δραµατική ζωή του ποιητή, που τον οδήγησε στα όρια της τρέλας και τα βάθη του έρωτα, καθώς και τα ποιήµατά του (για περισσότερα, βλ. Ε. Κονδύλη-Μπασούκου, Εισαγωγή στη Λογοτεχνία των Αράβων, Αθήνα: εκδ. Ελληνικά Γράµµατα, 2001, σελ. 87, 137-139, 338). 2 F. Briquel-Chatonnet, «De l’Ahiqar araméen à l’Ahiqar syriaque: les voies de transmission d’un roman», στο Der Christliche Orient und seine Umwelt. Gesammelte Studien zu Ehren Jürgen Tubachs anläßlich seines 60. Geburtstags, επιµ. Sophia G. Vashalomidze και Lutz Greisiger (Studies in Oriental Religions 56), Wiesbaden, Harrassowitz, 2007, σελ. 51-57. Επίσης, Herbert Niehr, Aramäischer Ahiqar (Jüdische Schriften aus hellenistisch-römischer Zeit – Neue Folge, Band 2 / Lieferung 2), Gütersloher Verlagshaus, 2007

Βιβλιογραφικό Δελτίο

Στὴν Ἐξορία: Ἐρζουρούµ / Ἄσκαλε. Τὸ ἡµερολόγιο τοῦ Κωνσταντίνου Κιουρκτσόγλου στὰ ἐργατικά τάγµατα τοῦ 1943,

εισαγ.-επιµ.: Ειρήνη Σαρίογλου, Αθήνα: Ελληνικό Ίδρυµα Ιστορικών Μελετών, 2009, σελ. 213. ISBN: 978-960-99058-1-7 ΤΗΣ ΤΙΤΊΚΑΣ ΚΑΡΑΒΊΑ

Η εθνικιστική πολιτική της Τουρκίας, την οποία επέτειναν ο θάνατος του Κεµάλ Ατατούρκ και η άνοδος του Ισµέτ Ινονού στην εξουσία τον Νοέµβριο του 1938, κορυφώθηκε µετά το ξέσπασµα του Β΄ Παγκόσµιου Πολέµου, µε την έξαρση του αντιµειονοτικού συναισθήµατος, ενδεικτική του οποίου υπήρξε και η επιστράτευση των 20 ηλικιών του 1941 ― η αποστολή µη µουσουλµάνων ανδρών (Ελλήνων, Αρµενίων και Εβραίων) ηλικίας 25-45 ετών σε στρατόπεδα εργασίας στα βάθη της Μικράς Ασίας. Το αντιµειονοτικό µένος διατυπώθηκε και στον νόµο 4305/1942, µέσα από τις διατάξεις του για κατάσχεση και ανοικτή δηµοπράτηση των περιουσιών, αλλά και εκτοπισµό σε εργατικά τάγµατα στην ενδοχώρα της Τουρκίας των µειονοτικών εκείνων που αδυνατούσαν να πληρώσουν το βαρλίκι, έναν ληστρικό φόρο περιουσίας. Απώτερος στόχος του, η ολοκληρωτική ανάσχεση της επιχειρηµατικής δραστηριότητας του µη µουσουλµανικού στοιχείου στην Τουρκία. Αυτή την πραγµατικότητα απηχεί το χειρόγραφο ηµερολόγιο του Κωνσταντίνου Κιουρκτσόγλου, το οποίο εξέδωσε µε ιδιαίτερη επιµέλεια η υπότροφος και µέλος του Συνδέσµου Ειρήνη Σαρίογλου, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Παιδείας Οµογενών και ∆ιαπολιτισµικής Εκπαίδευσης και ιδρυτικό µέλος του Ελληνικού Ιδρύµατος Ιστορικών Μελετών. Πρώτη δηµοσιευµένη µαρτυρία σχετικά µε τα εργατικά τάγµατα του 1943 στην Τουρκία, το εν λόγω ηµερολόγιο παρακολουθεί και καταγράφει τα γεγονότα της παραµονής του Κιουρκτσόγλου στο Άσκαλε, κωµόπολη στα δυτικά του Ερζουρούµ, από τον Ιανουάριο έως και τον ∆εκέµβριο του 1943. Με τρόπο άµεσο και λακωνικό, αναδεικνύει τις αντιξοότητες και τις κακουχίες της καθηµερινής διαβίωσης των υπόχρεων σε εξορία µέσα από λιτές περιγραφές, στις οποίες το άγχος της επιβίωσης εναλλάσσεται ή συµπλέει µε την ειρωνεία προς το τουρκικό καθεστώς. Στην έκδοση, η οποία πραγµατοποιήθηκε µε ευγενική χορηγία της Βουλής των Ελλήνων, περιλαµβάνονται κατατοπιστική εισαγωγή της επιµελήτριας, έκθεση του ιστορικού πλαισίου, αποσπάσµατα από τον τουρκικό Τύπο της εποχής, καθώς και φωτογραφικό υλικό. Η έντυπη έκδοση συνοδεύεται από το DVD του οµώνυµου ντοκιµαντέρ της Καλλιόπης Λεγάκη, σε σενάριο της ίδιας και της Ειρήνης Σαρίογλου, µε την υποβλητική µουσική της Ελένης Καραΐνδρου. Το ντοκιµαντέρ διακρίθηκε πρόσφατα στην όγδοη ∆ιεθνή Συνάντηση Αρχαιολογικής Ταινίας του Μεσογειακού Χώρου (Αθήνα, 11-16 Μαΐου), αποσπώντας την εύφηµο µνεία της Οργανωτικής Επιτροπής.

Παρουσίαση Δίσκου

Γιώργος Πέτρου:Τέταρτη όπερα του Händel σε CD ΤΟΥ ∆ΙΟΝΎΣΗ ΜΑΛΛΟΎΧΟΥ

Georg Friedrich Händel, Giulio Cesare in Egitto, Orchestra of Patras, µουσική διεύθυνση: George Petrou (M.D.G., 2010) Μετά την κυκλοφορία του Ορέστη, της Αριάδνης στην Κρήτη και του Ταµερλάνου του Georg Friedrich Händel από την γερµανική εταιρεία M.D.G., ο Γιώργος Πέτρου παρουσίασε επίσης, πριν από λίγους µήνες, σε τριπλή κασετίνα, την τρίπρακτη όπερα Ο Ιούλιος Καίσαρας στην Αίγυπτο του ίδιου συνθέτη. Πρόκειται για πλήρη ηχογράφηση της εκδοχής του έργου του 1724, η οποία πραγµατοποιήθηκε µε την υποστήριξη του Ιδρύµατος Ωνάση. Ο υπότροφος µαέστρος και πιανίστας οδηγεί εδώ την Ορχήστρα Πατρών και συνεργάζεται µε τραγουδιστές που, στην πλειονότητά τους, είχαν συµµετάσχει και στις προηγούµενες τρεις παραγωγές. Ανάµεσά τους και η υπότροφος µεσόφωνος Ειρήνη Καράγιαννη. Αυτές οι παραγωγές σπάνιου ρεπερτορίου (στην µορφή, τουλάχιστον, της ηχογράφησης µιας ολόκληρης όπερας του Händel) δεν έχουν µόνο την αξία της πολύτιµης καταγραφής, και δη µε υπεύθυνη και συνεπή προσέγγιση, αλλά συγκεντρώνουν και το ενδιαφέρον µεγάλων µουσικών περιοδικών του εξωτερικού και αναλαµβάνουν ρόλο πρεσβευτή της σύγχρονης ελληνικής µουσικής σκηνής στον διεθνή χώρο. Είναι σαφείς η πολλαπλή σηµασία και η ιδιαίτερη ικανοποίηση από µια τέτοια παραγωγή, η οποία µόνον εύκολη και οργανωτικά απλή δεν µπορεί να χαρακτηριστεί, λαµβάνοντας υπόψη την συµµετοχή πολυάριθµων σολίστ τραγουδιστών και µίας ορχήστρας, την ιδιαιτερότητα της ηχογράφησης (όργανα εποχής), την δυσκολία ανεύρεσης του µουσικού υλικού, την αναγκαιότητα ειδικής επιµέλειας και συµπλήρωσης του υλικού όταν ήταν απαραίτητο ― τον συντονισµό, δηλαδή, µεγάλων δυνάµεων για ένα ιδιαίτερα απαιτητικό αντικείµενο, όπως είναι µια όπερα µπαρόκ. Το αποτέλεσµα, εξαιρετικό, από πλευράς τόσο καλλιτεχνικής ―µε καθαρές ερµηνείες, σεβασµό του στυλ, µουσική αρτιότητα και διαρκή ενάργεια στόχου και µέσων― όσο και τεχνικής: µε άψογη ηχογράφηση, η οποία συνιστά κρισιµότατο στοιχείο σε αυτό το είδος µουσικής. Το τριπλό CD συνοδεύεται από ένα ένθετο 90 σελίδων, µε πληροφορίες για την όπερα, βιογραφικά των συµµετεχόντων καλλιτεχνών και το λιµπρέτο σε τρεις διαφορετικές γλώσσες (αγγλικά, γερµανικά, γαλλικά), το οποίο βοηθά σηµαντικά τον ακροατή να προσεγγίσει ένα έργο όχι ιδιαίτερα γνωστό. Είναι εξαιρετικά σηµαντικό το γεγονός ότι τέτοιες προσπάθειες απολαύουν υποστήριξης και επιδεικνύουν επιτυχίες σε οργανωτικό και καλλιτεχνικό επίπεδο. Η καλλιτεχνική συνέπεια και εµβάθυνση, αλλά και η αποτελεσµατικότητα υλοποίησης φιλόδοξων σχεδίων, σταθερά χαρακτηριστικά του µαέστρου Γιώργου Πέτρου, εγγυώνται την επιτυχηµένη συνέχεια, και µάλιστα σύντοµα. Αναµένουµε, λοιπόν!

Ταυτότητα και Διοικητικό Συμβούλιο AΩ - TPIMHNIAIO ENHMEPΩTIKO ΔEΛTIO ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Κωδ. εντύπου: 7244 Aισχίνου 4, Aθήνα 105 58, Tηλ.: 210-3314965, 210-3713000 • e-mail: scholars.association@onassis.gr Εκδότης: Παναγιώτης Αλεξάκης Σύµβουλος Έκδοσης: Ιωάννα Κονδύλη Aρχισυντάκτρια: Λήδα Mπουζάλη Συντακτική Eπιτροπή: Τιτίκα Καραβία, Μαρία Μαγγιώρου, Γιόλα Χριστούλα Τακτικοί συνεργάτες: ∆ιονύσης Μαλλούχος, Αιµιλία Παπαφιλίππου Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν: Τάσος Αποστόλου, Ελένη Κονδύλη-Μπασούκου, Roger Bagnall, Πρόδροµος Προδροµίδης, Νίκη Τσιρώνη Διόρθωση: Γιάννης Παπαδημητρίου • Σχεδιασμός: Κώστας Κάτσουλας Προσαρμογή για το internet: Graphics.gr • Eκτύπωση: Μπάξας Α.Ε.

TO ΔIOIKHTIKO ΣYMBOYΛIO TOY ΣYNΔEΣMOY YΠOTPOΦΩN KOINΩΦEΛOYΣ IΔPYMATOΣ AΛEΞANΔPOΣ Σ. ΩNAΣHΣ Πρόεδρος: Aντιπρόεδρος A’: Aντιπρόεδρος B’: Γενικός Γραμματέας: Eιδικός Γραμματέας: Tαμίας: Aναπληρωτής Tαμίας: Mέλη: