ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ
27 — 29 MAPTίου 2014
NICOLAS STEMANN — THALIA THEATER
ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΟΥ ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ TΗΣ ELFRIEDE JELINEK
SGT.GR
ΣΥΓΓΡΟΥ 107 ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ: 210 900 5 800 • SGT.GR
ΘEAΤΡΟ NICOLAS STEMANN / ΤΗALIA ΤΗEATER
ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΑ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΟΥ
ΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ
ΤΗΣ ELFRIEDE JELINEK
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ELFRIEDE JELINEK... Η Ελφρίντε Γέλινεκ έγραψε αποκλειστικά για τις παραστάσεις του έργου στην Αθήνα ένα επιπλέον μέρος, με τίτλο «Προειδοποίηση στην Ελλάδα σχετικά με την ελευθερία», το οποίο είναι ένα σαρκαστικό χορικό-μονόλογος ανθρώπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που προσβάλλουν και χλευάζουν τους Έλληνες. Δεν έχουμε την πρόθεση να ρημάξουμε τη χώρα σας. Θα ήμασταν ανόητοι αν ερχόμασταν με τέτοιον σκοπό. Ούτε και έχουμε καμία όρεξη να τσακωθούμε με τους συγγενείς σας – έτσι κι αλλιώς, το κάνετε και μόνοι σας! Όχι, δεν διεξάγουμε πόλεμο. Αν θέλετε να το αποκαλέσετε πόλεμο, αυτό είναι δικός σας λογαριασμός. Πιο εύστοχο είναι ίσως να πείτε ότι διαφωνείτε μαζί μας. Εμείς, από την άλλη πλευρά, είμαστε ένα, είμαστε σύμφωνοι μεταξύ μας. Αργά ή γρήγορα θα σας φέρουμε στα συγκαλά σας – άλλωστε τώρα έχετε χρόνο, έχετε τον χρόνο να συνέλθετε. Δεν θα σας συνεφέρουμε με τους νόμους της δουλείας ή ρημάζοντας τον τόπο σας. Θα ήμασταν ηλίθιοι αν το κάναμε. Το μόνο που θέλουμε είναι να γίνουμε οι δαμαστές σας, όχι οι εχθροί σας – κάθε πράγμα στον καιρό του. Αν το επιχειρούσαμε, θα πάσχαμε από ιδιωτεία. Τι θαυμάσια λέξη! Άλλωστε, εσείς την εφηύρατε. Εχθροί του εαυτού σας μπορείτε να είστε εσείς οι ίδιοι. Γιατί πρέπει να τα κάνουμε όλα εμείς; Θα μας παραδώσετε ό,τι έχουμε συμφωνήσει να μας παραδώσετε – για το δικό σας καλό. Θα φροντίσουμε να σας γνωστοποιήσουμε εγκαίρως ποιο είναι το καλό σας. Μάλιστα. Σωστά. Καλά ακούσατε. Αφήστε το πάνω μας. Οι πολίτες σας θα έχουν όλο το χρόνο να συναντήσουν τους αντιπάλους τους. Καλά θα κάνετε να συμφιλιωθείτε με την ιδέα ότι θα έρθουμε πρόσωπο με πρόσωπο, στα νησιά σας, στις αρχαιότητες, στις παραλίες και στις ταβέρνες σας. Καλά θα κάνετε να συνηθίσετε στην ιδέα ότι θα μας συναντήσετε. Και είτε θα κάνετε στην μπάντα είτε θα μας εξυπηρετήσετε – αυτός είναι και ο λόγος της ύπαρξής σας.
Ο NICOLAS STEMANN ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ… Πώς γεννήθηκαν τα Συμβόλαια του εμπόρου; Η Ελφρίντε Γέλινεκ ξεκίνησε να γράφει το έργο της πολύ καιρό πριν από την οικονομική κρίση. Συγκεκριμένα, η αφετηρία της ήταν τα σκάνδαλα δύο αυστριακών τραπεζών, δύο καταφανείς περιπτώσεις κατάχρησης εμπιστοσύνης και παραποίησης ισολογισμών. Και ύστερα ήρθε η κρίση, γεγονός που κατέστησε, μέσα σε μια νύχτα, δραματικά επίκαιρο το έργο της Ελφρίντε Γέλινεκ, καθώς προσέφερε, μέσω της ιστορίας των αυστριακών σκανδάλων, μια απτή μαρτυρία των συνεπειών της κρίσης. […] Πού έγκειται, κατά τη γνώμη σας, η ιδιαιτερότητα του έργου της Ελφρίντε Γέλινεκ; Έχουν γίνει ελάχιστες απόπειρες να παρουσιαστεί στη σκηνή με τρόπο θεατρικό αυτή η «οικονομικίστικη» κοινωνία σε όλη της την τρομακτική και συγχρόνως αφηρημένη διάσταση. Ακόμα και οι όποιες σπάνιες εξαιρέσεις, όπως το έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ, Η Αγία Ιωάννα των σφαγείων, δεν το επιτυγχάνουν παρά ενσαρκώνοντας, εξανθρωπίζοντας απολύτως τους χαρακτήρες και την ιστορία τους. Αλλά στην Ελφρίντε Γέλινεκ γίνεται λόγος για το χρήμα καθαυτό, για τη θεμελιώδη, πραγματική φύση του χρήματος – δηλαδή ως ένα ιδιαίτερο σύστημα πίστης. Από τη στιγμή που οι άνθρωποι πάψουν να πιστεύουν στο χρήμα, αυτό που απομένει δεν είναι πάρα ένα τυπωμένο χαρτί. Πώς μπορεί να μιλήσει το θέατρο για την οικονομική κρίση; Το ζήτημα που τίθεται πλέον είναι να κατανοήσουμε την τραγική διάσταση της οικονομικής κρίσης. Δεν είναι εύκολο να προσεγγίσουμε συναισθηματικά τα πράγματα, ακόμα κι αν το θέατρο είναι μια ζωντανή τέχνη. Στην πραγματικότητα, είναι σαν μια προειδοποίηση για επερχόμενο τσουνάμι: παρότι παρατηρούμε τον ωκεανό, όλα δείχνουν αφάνταστα ήρεμα… […] Η τραγωδία είναι πως καταλαβαίνουμε ότι το χρήμα έχει καταστεί το παν, μονάχα όταν το χάσουμε. […] Μήπως το κείμενο των Συμβολαίων του εμπόρου αποτελεί μια επίθεση κατά της γλώσσας των οικονομικών; Ναι. Η Ελφρίντε Γέλινεκ επιτίθεται ευθέως στο σύστημα, μέσω της κριτικής της στη γλώσσα που υιοθετείται. Επιτίθεται τόσο στη λιτανεία τού «δεν μπορούσαμε να ξέρουμε» των υπευθύνων, όσο και στη μεμψιμοιρία όσων την πάτησαν εξαιτίας της κρίσης και δεν είναι πλέον ικανοί να προσφέρουν στον εαυτό τους τον καναπέ των ονείρων τους. Γιατί, στο κάτω-κάτω, πρόκειται για τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Έχουν περάσει ήδη είκοσι χρόνια που δεχόμαστε ασταμάτητα μια νεοφιλελεύθερη πλύση εγκεφάλου: η συνθηματολογία της κατέληξε να γίνει ο μοναδικός τρόπος σκέψης μας. Η γλώσσα της Ελφρίντε Γέλινεκ, και ίσως επίσης η θεατρική μεταφορά των κειμένων της, μπορούν αναμφίβολα να δράσουν ως μια μορφή αντίδρασης σ’ αυτό, σαν ένα είδος «απεμπλοκής» του εγκεφάλου. Είναι σαν η τέχνη να γινόταν το αντίδοτο κατά της πλύσης του εγκεφάλου. Σε τι συνίσταται ειδικότερα η δουλειά σας επάνω στα Συμβόλαια του εμπόρου; Στήσαμε ταχύτατα, μαζί με την Ελφρίντε Γέλινεκ, μια «ταξιαρχία άμεσης επέμβασης». Σε πρώτη φάση, το Μάρτιο του 2009, κάναμε προκαταρκτικές αναγνώσεις του έργου στο Akademietheater της Βιέννης. Ήταν ένα μείγμα περφόρμανς και συναυλίας, με αναγνώσεις και αυτοσχεδιασμούς. […] Το αποτέλεσμα ήταν μια φόρμα αρκετά ρευστή, ελεύθερη, που επέτρεπε να εκφραστούν αβίαστα οι πιο θυελλώδεις συνειρμοί, κάτι αρκετά διονυσιακό, που βρισκόταν πολύ κοντά στο στόχο που ήθελα να πετύχω: μια κατάσταση συλλογικής διέγερσης, που προκαλείται έτσι ώστε να αναδειχθεί το πρόπλασμα του έργου. Από πού πηγάζει η αναγκαιότητα αυτής της «ταξιαρχίας άμεσης επέμβασης»; Μια και η Ελφρίντε Γέλινεκ δεν σταματά να προσθέτει νέο υλικό στο κείμενο, είχαμε την ανάγκη μιας ομάδας που να αντιδρά άμεσα σε κάθε καινούργια προσθήκη. Το τελικό κείμενο ήρθε στα χέρια μας μόλις λίγες μέρες πριν από την τελευταία πρόβα στην Κολωνία. […] Η Ελφρίντε Γέλινεκ αντιδρά στην επικαιρότητα με τη γραφή, κι εμείς αντιδράμε με το θέατρο. Παρομοίως, οι θεατές δεν πρόκειται ποτέ να δουν μια οριστική σκηνοθετική πρόταση του έργου. Η ουσία της παράστασης είναι μάλλον ένα εργαστήριο κειμένων, απ’ όπου ξεπηδά πάντα κάτι καινούργιο, πάντα κάτι διαφορετικό. Οι θεατές προσκαλούνται να παρακολουθήσουν πώς εκθέτουμε τους εαυτούς μας επί σκηνής σε ένα απαιτητικό καλλιτεχνικό πείραμα, που ξετυλίγεται σχεδόν χωρίς προστατευτικό δίχτυ. Αποσπάσματα από συζήτηση με τον Benjamin von Blomberg, δραματουργό της παράστασης. (από το πρόγραμμα του 66ου Φεστιβάλ της Αβινιόν)
ELFRIEDE JELINEK Η συγγραφέας Ελφρίντε Γέλινεκ, βραβευμένη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2004, γεννήθηκε το 1946 στην Αυστρία. Αντί να ακολουθήσει καριέρα μουσικού, για την οποία την προόριζε η μητέρα της, στράφηκε στη λογοτεχνία και έγραψε μυθιστορήματα, από τα οποία το πιο διάσημο και πιο αυτοβιογραφικό είναι Η πιανίστρια, που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 2001 από τον Μίκαελ Χάνεκε. Η Γέλινεκ είναι επίσης συγγραφέας πολλών θεατρικών έργων και σεναρίων, που όλα διακρίνονται για τον έντονα πολιτικό χαρακτήρα τους. Η γραφή της, δηκτική, πληθωρική, γεμάτη παραθέματα και σε πρώτη ανάγνωση ακατάλληλη για τη σκηνή, προκαλεί το θέατρο να ανανεωθεί. Δουλεύοντας επίμονα τα γραπτά της, αντλώντας από το ανεξάντλητο μάννα του Ίντερνετ, παράγει μια πλημμυρίδα φράσεων ποικίλης προέλευσης, όπως στα Συμβόλαια του εμπόρου, ένα κείμενο που το εμπλουτίζει συνεχώς από το 2008, παρακολουθώντας την εξέλιξη της οικονομικής κρίσης. «Κάντε ό,τι θέλετε!» Αυτή είναι η εντολή που δίνει η Γέλινεκ στους σκηνοθέτες που παίρνουν στα χέρια τους τα κείμενά της, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνονται η Κάριν Μπάιερ, o Γιόχαν Σίμονς και ο Νίκολας Στέμαν. NICOLAS STEMANN Ο Νίκολας Στέμαν, ένας από τους πιο αντιπροσωπευτικούς σκηνοθέτες του μετα-δραματικού θεάτρου της εποχής μας, γεννήθηκε το 1968 στο Αμβούργο. Χάρη στη διπλή του ιδιότητα, του σκηνοθέτη αλλά και μουσικού, είναι σε θέση να συνδυάζει με άνεση στις παραστάσεις του μουσική, βίντεο και μεικτά μέσα. Δυνατές εικόνες αναδύονται από τα απλά σκηνικά του, οι οποίες όμως σοκάρουν το κοινό. Από το 2002 μέχρι σήμερα, έχει προσκληθεί –ούτε λίγο ούτε πολύ– έξι φορές στο Theatertreffen του Βερολίνου, ένα ετήσιο φεστιβάλ που ανακηρύσσει τις 10 πιο εξέχουσες παραγωγές που κάνουν πρεμιέρα την εκάστοτε χρονιά στη Γερμανία. Θεωρείται ένας από τους πιο διακεκριμένους σκηνοθέτες του σύγχρονου γερμανικού θεάτρου. Απέσπασε το πρώτο βραβείο στη διοργάνωση του 2012, με την παράστασή του Φάουστ I+II, στην εκδοχή της χωρίς συντομεύσεις, η οποία διαρκούσε παραπάνω από 8 ώρες. Το ίδιο έτος, εξάλλου, ανακηρύχθηκε Σκηνοθέτης της Χρονιάς από το περιοδικό Theater Heute. Το 2010 σκηνοθέτησε την πρώτη του όπερα στην Komische Oper του Βερολίνου. Αυτή την εποχή εργάζεται στο Burgtheater της Βιέννης, στο Deutsches Theater και στη Schaubühne του Βερολίνου, καθώς επίσης στο Thalia Theater του Αμβούργου.
ΤΟ ΕΡΓΟ-ΔΥνΑΜΙΤΗΣ, ΑΠΟ ΤΗ ΒΡΑΒΕΥΜΕνΗ ΜΕ ΝΟΜΠΕΛ ΣΥΓΓΡΑφEA ΕΛφΡΙντΕ ΓΕΛΙNEK, ΠΡΟΣΑΡμόζΕΤΑΙ ΣΤΗ ΣΥνΘήκΗ ΤΗΣ ΕΛΛηνΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΑNEΒΑΙNEΙ ΣΑν ΕνΑ ΘΕΟΤΡΕΛΟ μόΥΣΙΚΟΘEAΤΡΙΚΟ χΑΠΠΕνΙνΓΚ.
Σκηνοθεσία: Nicolas Stemann Σκηνικά: Katrin Nottrodt Κοστούμια: Marysol del Castillo Δραματουργία: Benjamin von Blomberg Μουσική: Thomas Kürstner, Sebastian Vogel Βίντεο: Claudia Lehmann Βοηθός Σκηνοθέτη: Nora Bussenius Βοηθός Βίντεο: Hanna Linn Wiegel Διεύθυνση Σκηνής: Corinna Fussbach Υποβολέας: Antje Kreusch Ηθοποιοί: Therese Dürrenberger, Franziska Hartmann, Ralf Harster, Sebastian Rudolph, Maria Schrader (27 & 28/3) / Αλεξία Καλτσίκη (29/3), Alicia Aumüller, Benjamin von Blomberg, Thomas Kürstner, Sebastian Vogel, Claudia Lehmann, Nicolas Stemann, Daniel Lommatzsch, Jaydon-Paul Reisberg Παραγωγή: Thalia Theater, σε συμπαραγωγή με το Schauspiel Köln Δραματουργικά δικαιώματα: Rowohlt Theaterverlag, Reinbek Με την υποστήριξη: Hapag-Lloyd Hamburg Παγκόσμια πρεμιέρα: 2 Οκτωβρίου 2009, Thalia Theater (Αμβούργο)
ΠΑΡΑΛΛΗΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Παρασκευή 28 Μαρτίου 2014 Μετά την παράσταση, συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές Συντονισμός: Κάτια Αρφαρά, Καλλιτεχνική Διευθύντρια Θεάτρου και Χορού στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών Σάββατο 29 Μαρτίου 2014 Masterclass από τον Nicolas Stemann
χΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙνΩνΙΑΣ
ΜΕ ΤΗν ΥΠΟΣΤΗΡΙξΗ:
ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ:
χΟΡΗΓΟΣ φΙΛΟξΕνΙΑΣ:
ΔΙΕΥΘΥνΣΗ ΕΠΙΚΟΙνΩνΙΑΣ & MARKΕTING ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩν
SGT.GR