Ή ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΉ ΚΛΉΡΟΝΟΜΙΆ ΕΠΤΆ ΆΙΩΝΩΝ
Κ. Π. Καβάφης, «Περιμένωντας τους Βαρβάρους», χειρόγραφο του ποιητή, χ.χ.
Εκεί όπου ο Όμηρος «συναντά» τον Βολταίρο και τον Ρήγα Βελεστινλή και ο Κ. Π. Καβάφης τη Σαπφώ και την Τζέιν Όστεν. Ένα ταξίδι στον χρόνο και σε άγνωστες πτυχές της ελληνικής –και όχι μόνο– Ιστορίας, ένα καταφύγιο σπάνιων ιστοριών, πηγών, βιβλίων
και αρχείων προσφέρει η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη
με τις 6 συλλογές της, περισσότερους από
10.000 τόμους και πλούσιο αρχειακό υλικό.
6
H Ελληνική Βιβλιοθήκη αποτελείται από έντυπα βιβλία που αφορούν, ως επί το πλείστον, την εκδοτική και τυπογραφική πορεία των Ελλήνων από τις απαρχές της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα έως και τα μέσα του 20ού αιώνα. Η συγκεκριμένη συλλογή αριθμεί περισσότερους από 4.500 τίτλους.
Η Περιηγητική Συλλογή αποτελείται από περίπου 3.000 τόμους Δυτικοευρωπαίων ταξιδιωτών, στους οποίους περιγράφεται ο χώρος της Μεσογείου και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από τον 16ο έως τον 20ό αιώνα.
Η Προσωπική Βιβλιοθήκη του Άριστοτέλη Ωνάση αποτελείται από 1.300 τόμους, οι οποίοι βρίσκονταν στο προσωπικό του γραφείο στο Μόντε Κάρλο και καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος θεμάτων, από ναυτιλιακά και επιχειρηματικά μέχρι ιστορικά και λογοτεχνικά. Το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Άρχείο αποτελείται από περίπου 500 αρχειακά τεκμήρια (χειρόγραφα, έντυπα και δακτυλότυπα) σημαντικών προσωπικοτήτων από τον πολιτικό, στρατιωτικό και πνευματικό κόσμο της Ελλάδας και καλύπτει, ως επί το πλείστον, την περίοδο από τις αρχές του 19ου έως τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Το Άρχείο Καβάφη, συγκροτούμενο από περισσότερα από 2.000 τεκμήρια, περιλαμβάνει χειρόγραφα ποιημάτων, έντυπες αυτοσχέδιες εκδόσεις, πεζά λογοτεχνικά κείμενα, προσωπικά αντικείμενα, άρθρα και μελέτες για το έργο του και σημειώσεις του σπουδαίου Αλεξανδρινού ποιητή. Το Ίδρυμα Ωνάση προχώρησε στην ψηφιοποίηση και αναλυτική τεκμηρίωσή του, με απώτερο σκοπό την ελεύθερη διάθεσή του στο κοινό. Το Αρχείο Καβάφη, μαζί με τη Βιβλιοθήκη Καβάφη, καθώς και η συλλογή προσωπικών του αντικειμένων και έργων τέχνης με αναφορές στον ποιητή στεγάζονται μόνιμα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Φρυνίχου 16 στην Πλάκα. Το Άρχείο Ωνάση, με περισσότερα από 1.000.000 τεκμήρια, προέκυψε ως αποτέλεσμα ερευνητικού έργου το οποίο είχε ανατεθεί από το Ίδρυμα Ωνάση στο Κέντρο Ναυτιλιακής Ιστορίας του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (2017-2021). Καλύπτει όλη την περίοδο επιχειρηματικής δράσης του Αριστοτέλη Ωνάση (1924-1975), αλλά και τη δράση του Ιδρύματος από το 1975 μέχρι το 2009. Από το Αρχείο Ωνάση δημιουργήθηκε και η εμβληματική έκδοση για την επιχειρηματική ιστορία του Αριστοτέλη Ωνάση, Ιστορία των Επιχειρήσεων Ωνάση 1924-1975.
7
Ὁμήρου Ἰλιὰς μετὰ τιπωθεῖσα παλαιεῖς κοινὴν ἐτυπῶσσαν..., Βενετία, Ἰωάννης Πέτρος Πινέλλος, 1640
Στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη, όλες οι βιβλιακές και αρχειακές συλλογές εμπλουτίζονται συνεχώς, είναι ψηφιοποιημένες και διατίθενται ελεύθερα στο κοινό μέσω του site της, onassislibrary.gr, μέσα από ψηφιακές εφαρμογές αλλά και εκπαιδευτικά προγράμματα του Ιδρύματος Ωνάση. Στόχος ήταν και παραμένει η απελευθέρωση του σπάνιου αυτού πολιτιστικού αποθέματος, για να μπορέσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι αναγνώστες να το γνωρίσουν και να εμπνευστούν «αγγίζοντάς» το – έστω και ηλεκτρονικά.
8
Στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη βρίσκονται θησαυροί Ιστορίας και Πολιτισμού. Άνάμεσά τους:
• Το Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό του Ζαχαρία Καλλιέργη, ένα από τα σημαντικότερα λεξικά της ελληνικής γλώσσας, τυπωμένο το 1499 από ελληνικό τυπογραφείο στη Βενετία, 44 μόλις χρόνια μετά την εφεύρεση της τυπογραφίας.
• Πρώτες εκδόσεις των ομηρικών επών: Ιλιάδα και Οδύσσεια
• Μικρόσχημες εκδόσεις (βιβλία τσέπης) του Άλδου Μανούτιου.
• Ένα από τα λιγοστά αντίτυπα της Ελληνικής Νομαρχίας, του πιο ριζοσπαστικού βιβλίου πριν από την Επανάσταση του 1821.
• Η διάσημη γαλλική Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopédie) των Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ.
• Η Περιγραφή της Αιγύπτου (Description de l’Égypte ou Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l’expédition de l’armée française, publié par les ordres de Sa Majesté l’Empereur Napoléon le Grand) με λεπτομερείς περιγραφές της αρχιτεκτονικής, της γεωγραφίας, της ιστορίας, της τέχνης και άλλων πτυχών της Αιγύπτου.
• Το περίφημο έργο Οἰκουμένης Περιήγησις του Διονυσίου Περιηγητή, μια έμμετρη γεωγραφική πραγματεία με τεράστια απήχηση κατά την αρχαιότητα, που αποτελούσε και εκπαιδευτικό εγχειρίδιο.
• Τα Γεωγραφικά του Στράβωνα, ένας από τους πρώτους παγκόσμιους γεωγραφικούς άτλαντες.
Επισκεφτείτε το ψηφιακό αποθετήριο της Ωνασείου Βιβλιοθήκης στο onassislibrary.gr
9
Ζαχαρίας Καλλιέργης, Ἐτυμολογικὸν Μέγα κατὰ ἀλφάβητον πάνυ ὠφέλιμον, Βενετία, 1499 [έκδοση του Νικολάου Βλαστού] 10
H πρωτότυπη γαλλική Εγκυκλοπαίδεια (Encyclopédie) των Ντιντερό και Ντ’ Αλαμπέρ. 11
Ανώνυμος ο Έλλην, Ἑλληνικὴ Νομαρχία Ἤτοι Λόγος Περὶ Ἐλευθερίας..., Ιταλία, 1806 12
Description de l'Égypte ou Recueil des observations et des recherches qui ont été faites en Égypte pendant l’expédition de l’armée française..., Seconde édition ---, Παρίσι, Imprimerie de C. L. F. Panckoucke, 1820-1830
13
ΤΆ ΕΡΓΆ ΤΕΧΝΉΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΉΚΉ Από τον Ελ Γκρέκο έως το πιάνο της Μαρίας Κάλλας και από τον Γιανούλη Χαλεπά στον Λουκά Σαμαρά και τον Τζόρτζιο ντε Κίρικο. Βλάσης Κανιάρης (1928-2011), Χωρίς τίτλο (από τη σειρά Χώρος μέσα στον χώρο), 1961, μεικτή τεχνική 14
ΣΤΉΝ ΩΝΆΣΕΙΟ
Αν οι σπάνιες εκδόσεις, οι συλλογές, τα ξενόγλωσσα βιβλία και τα αρχειακά τεκμήρια μαρτυρούν τη σημασία που δίνει το Ίδρυμα Ωνάση στην παιδεία και τον πολιτισμό, τα έργα τέχνης που υποδέχονται και ακολουθούν τους επισκέπτες σε διάφορους χώρους μέσα στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη επιβεβαιώνουν αυτή τη σύνδεση.
Διατρέχοντας ένα μεγάλο φάσμα καλλιτεχνικών ρευμάτων και ιστορικών περιόδων, που βρίσκονται σε συνεχή διάλογο μεταξύ τους, αυτή η συλλογή έργων τέχνης –η οποία αποτελεί μέρος της Onassis Collection– καλεί τα βλέμματα να βυθιστούν στην ιστορία. Από τα έργα με τέμπερα πάνω σε χρυσό φόντο του αγιογράφου Θεόδωρου Πουλάκη, τη σπουδή για τον Χειμώνα του Γιάννη Τσαρούχη, το Μεγάλο στούντιο με παλέτα και γλυπτό του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, το Τοπίο – Ο Κήπος των Ελαιών του Κωνσταντίνου Παρθένη, τα Καράβια στον Ορίζοντα του Κωνσταντίνου Βολανάκη, την ξεχωριστή θέση που καταλαμβάνει η Στέψη της Θεοτόκου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco), έως το έργο-σύμβολο της ελπίδας, Προοπτική, του Βλάση Κανιάρη και έργα του πολυμεσικού καλλιτέχνη Λουκά Σαμαρά, κάθε έργο τέχνης έχει μια ιστορία να πει στα βλέμματα που το αντικρίζουν.
Τέλος, ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα αντικείμενα στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη, με μοναδική συναισθηματική και ιστορική αξία, είναι το πιάνο Steinway & Sons Baby Grand μοντέλο “S” του 1952, το οποίο αγοράστηκε από τον Αριστοτέλη Ωνάση για τη Μαρία Κάλλας και ήταν μόνιμα εγκατεστημένο στη θαλαμηγό Χριστίνα
15
ΛΙΣΤΆ ΕΡΓΩΝ
Σκάλες (είσοδος)
1. Mario Prassinos (1916-1985), Haute Flamme, 1966, ταπισερί
2. Mario Prassinos (1916-1985), Ariane, 1967, ταπισερί
3. Νικομάχη Καρακωστάνογλου, Deposit #2, 2020, λευκό μάρμαρο Θάσου
Προθάλαμος
4. Άγνωστος καλλιτέχνης, Καθρέφτης με αναπαράσταση της υδρογείου, 1952 (από Olympic Maritime )
5. Άγνωστος καλλιτέχνης (φιλελληνικό ρολόι, 19ος αιώνας), Ζευγάρι ναυαγών, επιχρυσωμένος και πατιναρισμένος μπρούντζος και μπεζ μάρμαρο
6. Ναταλία Μελά-Κωνσταντινίδη (1923-2019), Νεαρός Πολεμιστής, 1960–1962, μπρούντζος
7. Μιχάλης Βαφειάδης (γενν. 1928), Αριστοτέλης Ωνάσης, δεκαετία 1970, πορτρέτο
8. Άγνωστος καλλιτέχνης (φιλελληνικό ρολόι, 19ος αιώνας), Ο Βύρωνας στην αγκαλιά της Ελλάδας, επιχρυσωμένος και πατιναρισμένος μπρούντζος και μπεζ μάρμαρο
Κεντρική σάλα (φουαγιέ)
9. Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909), Γητεύτρα φιδιών, 1882, λάδι σε μουσαμά
10. Άγνωστος καλλιτέχνης (19ος αιώνας), Βάζο με φιλελληνική σκηνή, πορσελάνη, οι παραστάσεις ζωγραφισμένες με το χέρι, διακόσμηση με χρυσό
11. Άγνωστος καλλιτέχνης (19ος αιώνας), Ο Γκιαούρ, πορσελάνη
12. Κωνσταντίνος Παρθένης (1878/9-1967), Τοπίο – Ο Κήπος των Ελαιών, 1915–1917, ελαιογραφία σε καμβά
13. Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907), Καράβια στον ορίζοντα, λάδι σε μουσαμά
14. Άγνωστος καλλιτέχνης (φιλελληνικό ρολόι, 19ος αιώνας), Νεαρός νησιώτης, επιχρυσωμένος και πατιναρισμένος μπρούντζος και μαύρο μάρμαρο
15. Θεόφιλος (1873-1934), Ο Οδυσσέας φέρνει την Ιφιγένεια στον μάντη Κάλχα, περ. 1920, λάδι σε πανί
16. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Η δημιουργία του ουρανού και της γης, των άστρων, του ήλιου, της σελήνης και των ζώων, αυγοτέμπερα σε ξύλο
17. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Η πλάση της Εύας, αυγοτέμπερα σε ξύλο
16
17
Σκάλες (προς 1ο όροφο)
18. Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Επιθαλάμιο, 1969-70, λάδι σε μουσαμά
19. Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Σύνθεση Γ, 1952–1958, λάδι σε μουσαμά
20. Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Αύγουστος, 1971, ακρυλικό σε μουσαμά
21. Άγνωστος καλλιτέχνης (19ος αιώνας), Μούσα, μπρούντζος
Σαλόνι (δεξιά)
22. Γεώργιος Ιακωβίδης (1853-1932), Το βοσκόπουλο, περ. 1877, λάδι σε μουσαμά
23. Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), Χειμών | Σπουδή για τον «Χειμώνα», 1968, λάδι σε μουσαμά
24. Γεώργιος Ροϊλός (1867-1928), Η Υπηρέτρια, 1887, λάδι σε μουσαμά
25. Δημήτριος Μπισκίνης (1891-1947), Ζευγάρι, 1925, λάδι σε ξύλοτεξ
26. Ivan Aivazovsky (1817-1900), Θαλασσογραφία, λάδι σε μουσαμά
27. Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974), Άλμα χορεύτριας ΙΙ | Ισορροπία στην πυραμίδα 1928, χαλκός
28. Νικηφόρος Λύτρας (1832-1904), Ο όρθρος | Γυναίκα στη χορωδία, περ. 1878, υδατογραφία σε μουσαμά
29. Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Μελέτη για το έργο Επιτύμβιο, 1955, λάδι σε μουσαμά
30. Θεόδωρος Ράλλης (1852-1909), Κρυφακούγοντας, λάδι σε μουσαμά
Σαλόνι (αριστερά)
31. Μιχάλης Οικονόμου (1884-1933), Σπίτι στ' ακρογιάλι με κληματαριά, 1920–1926, λάδι σε καμβά
32. Γεώργιος Βρούτος (1843-1909), Εσπέρα, 1893, άσπρο μάρμαρο
33. Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994), Μεγάλο στούντιο με παλέτα και γλυπτό, 1983, λάδι σε μουσαμά
34. Γεώργιος Βρούτος (1843-1909), Αυγή, 1893, άσπρο μάρμαρο
35. Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), Ποταμός Θεός και Νηρηίς, 1978, λάδι σε μουσαμά
ΛΙΣΤΆ ΕΡΓΩΝ 18
19
Βιβλιοθήκη (κεντρική αίθουσα)
36. Νικόλαος Γύζης (1842-1901), Ο Μικρός Αναγνώστης, 1884, λάδι σε μουσαμά
37. Steinway & Sons (ίδρ. 1853), Πιάνο Baby Grand μοντέλο "S" (από τη θαλαμηγό Χριστίνα)
38. Silvina Der-Meguerditchian (γενν. 1967), Altars 3, 2018, μεικτή τεχνική
39. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Η πλάση του Αδάμ, αυγοτέμπερα σε ξύλο
40. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Ο Αδάμ και η Εύα θρηνούν για τον θάνατο του Άβελ | Η καταδίκη του Κάιν από τον Θεό, αυγοτέμπερα σε ξύλο
41. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Το προπατορικό αμάρτημα | Η Πτώση του ανθρώπου, αυγοτέμπερα σε ξύλο
42. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Η εκδίωξη των πρωτόπλαστων από τον Παράδεισο | Οι πρωτόπλαστοι μετά την πτώση: Ο Αδάμ καλλιεργεί τη γη και η Εύα εγκυμονεί, αυγοτέμπερα σε ξύλο
43. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Ο θάνατος του Μωυσή, αυγοτέμπερα σε ξύλο
44. Λουκάς Σαμαράς (1936-2024), Chair Transformation #22, 1969–1970, καθρέφτης και ξύλο
45. Σπύρος Βασιλείου (1903-1985), Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης,1929, τέμπερα σε χαρτί
46. Άγνωστος καλλιτέχνης (16ος αιώνας), Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος, αυγοτέμπερα σε ξύλο
47. Άγνωστος καλλιτέχνης (18ος αιώνας), Πορτρέτα Δία και Αθηνάς, επιχρωματισμένος μπρούντζος σε επιχρυσωμένη ξύλινη κορνίζα
20
ΛΙΣΤΆ ΕΡΓΩΝ
21
Βιβλιοθήκη (αίθουσα αριστερά)
48. Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Η κλίμακα του Ιακώβ, αυγοτέμπερα σε ξύλο
49. Βλάσης Κανιάρης (1928-2011), Προοπτική, 1971, μεικτή τεχνική
50. Λουκάς Σαμαράς (1936-2024), Χωρίς τίτλο, 1965, καλλιτεχνική εγκατάσταση
51. Giorgio de Chirico (1888-1978), Il Poeta Solitario, 1970, μπρούντζος
52. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614), Η Στέψη της Θεοτόκου, 1603–1605, λάδι σε μουσαμά
53. Δημήτρης Αληθεινός (γενν. 1945), Βιβλίο με σχέδια, 1994, χαρτί
54. Raed Yassin (γενν. 1979), Yassin Dynasty, 2013, ζεύγος βάζων από πορσελάνη
55. Présence Panchounette (1969-1990), Cogito Ergo Sum, 1986, μεικτή τεχνική
Βιβλιοθήκη (αίθουσα δεξιά)
56. Zuan Permeniatis (Ιωάννης Περμενιάτης) (1501-1550), Σταύρωση, 1520–1530, αυγοτέμπερα σε ξύλο
57. Πάσκουα Βοργιά (γενν. 1975) & Παύλος Φυσάκης (γενν. 1969), Documents of Breathing, 2023, βιβλίο σε κουτί clamshell
58. Γεράσιμος Στέρης (1898-1987), Τρεις Φιγούρες, λάδι σε μουσαμά
59. Chryssa (Χρύσα Βαρδέα) (1933-2013), Ζεύγος Κυκλαδικών Βιβλίων, 1954–1962, γύψος
60. Γιανούλης Χαλεπάς (1851-1938), Το Μυστικό, 1927, πηλός
61. Γιάννης Παππάς (1913-2005), Αδαμάντιος Κοραής, 1935, μπρούντζος
62. Βλάσης Κανιάρης (1928-2011), Χωρίς τίτλο (από τη σειρά Χώρος μέσα στον χώρο), 1961, μεικτή τεχνική
63. Slavs and Tatars (ίδρ. 2006), Kitab Kebab (Soviet sweat), μεικτή τεχνική
ΛΙΣΤΆ ΕΡΓΩΝ 22
23
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco, 1541-1614), Η Στέψη της Θεοτόκου, 1603-1605, λάδι σε μουσαμά 24
Θεόδωρος Πουλάκης (1620/22-1692), Το προπατορικό αμάρτημα | Η Πτώση του ανθρώπου, αυγοτέμπερα σε ξύλο 25
Λουκάς Σαμαράς (1936-2024), Χωρίς τίτλο, 1965, καλλιτεχνική εγκατάσταση 26
Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Επιθαλάμιο, 1969-1970, λάδι σε μουσαμά 27
Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), Χειμών | Σπουδή για τον «Χειμώνα», 1968, λάδι σε πανί 28
Γεώργιος Ιακωβίδης (1853-1932), Το βοσκόπουλο, περ. 1877, λάδι σε μουσαμά 29
Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994), Μεγάλο στούντιο με παλέτα και γλυπτό, 1983, λάδι σε μουσαμά 30
Giorgio de Chirico (1888-1978), Il Poeta Solitario, 1970,
31
μπρούντζος
onassis.org/el/culture/onassis-collection
Δείτε περισσότερα έργα τέχνης από τις συλλογές μας στο
Φωτογραφίες εντύπου: σελ. 6, 8—12 Στέλιος Τζέτζιας / σελ. 13 Ανδρέας Σιμόπουλος / σελ. 14, 24—31 Γιάννης Σούλης
Σκανάρετε με το κινητό σας για τη συμμετοχή σας στην περιήγηση στην Ωνάσειο Βιβλιοθήκη στο πλαίσιο του Open House Athens 2024.
ΩΝΆΣΕΙΟΣ ΒΙΒΛΙΟΘΉΚΉ Λ. Άμαλίας 56, 105 58, Άθήνα onassislibrary.gr
e-mail: library@onassis.org
