Buiten de Zone: Napoleon ongehoord

NAPOLEON ONGEHOORD

EEN MULTIMEDIALE MUZIEKTHEATERVOORSTELLING VAN KEIZERLIJK ALLURE

Multimediaal, multidisciplinair en cross-over: drie – zeker in de kunst- en bij uitbreiding ook in de muziekwereld – veel gebruikte modieuze begrippen die duiden op een artistieke kruisbestuiving die vaak gepaard gaat met het inzetten van technische hulpmiddelen. Bij ‘kenner und liebhaber’ doen ze echter ook vaak wenkbrauwen fronsen omdat zo’n label niet altijd garant staat voor originaliteit waarbij de willekeurige pastiche aan kunstdisciplines een doel op zich wordt en geen meerwaarde biedt aan de totaliteit. Anderzijds is het duidelijk dat er vooral in de klassieke muziekwereld een bepaalde verschraling heerst en dat traditionele (koor-)concerten het steeds lastiger krijgen om publiek te trekken. De muziektheatervoorstelling ‘Napoleon ongehoord’ – een initiatief van en o.l.v. Ann Pareyn met Johan Op de Beeck als verteller, koor Laidos en orkest Spumanti en solisten – is een project dat alle ingrediënten van een inspirerend multimediaal spektakel pur sang in zich draagt. Als extra dimensie promoot deze productie een gelijkwaardige samenwerking tussen amateurs en professionelen.

ANN PAREYN EN JOHAN OP DE BEECK

Gedreven door een constante zoektocht naar vernieuwende en interessante concertconcepten zette Ann Pareyn in 2017 de eerste stappen voor een project met de Franse generaal en dictator Napoleon Bonaparte in de hoofdrol. Toevallig was Ann via een collega in contact gekomen met de onvolprezen biografie van Johan Op de Beeck en zag ze daarin meteen een goede basis voor het project dat ze graag in 2019, het 250ste geboortejaar van Napoleon, in première wilde laten gaan.

Gefascineerd door de gepassioneerde en meeslepende vertelstijl van Johan nam ze contact met hem op om de mogelijkheden voor een literaire muzikale samenwerking af te toetsen. Het enthousiasme groeide en het initieel bescheiden project nam grotere proporties aan. Op 15 augustus 2017 (verjaardag Napoleon) vond het eerste gesprek plaats en werden de krijtlijnen voor het project vastgelegd.

Ondertussen richtte Ann kamerorkest Spumanti op waarmee ze met Vlaamse topmusici vanuit eigen ervaringen op zoek wil gaan naar de muzikale grenzen binnen het strijkersrepertoire en ver daarbuiten. Hun missie is vanuit een gemeenschappelijk verlangen

op hoog muzikaal niveau hun professie –bruisende muziek in projecten met pit brengen– uit te dragen.

De link tussen Spumanti en het Napoleonproject was snel gelegd. Het kamerorkest wordt voor de gelegenheid uitgebreid tot een symfonisch orkest.

EMOTIES ALS ARTISTIEKE LEIDRAAD

Als je de biografie van Napoleon leest, wordt het heel snel duidelijk dat de grootsheid en tegelijkertijd de complexiteit van een van de meest bepalende en markante persoonlijkheden uit de wereldgeschiedenis niet in de tijdsspanne van een concert te vatten is. Voor Ann en Johan was het vinden van een boeiende artistieke leidraad een van de grootste uitdagingen.

Ann: ‘We willen het hele verhaal van Napoleon vertellen en ons niet laten verleiden tot het citeren van enkele hoogtepunten, afgewisseld met ‘aangepaste muziek’. De totaliteit van het project moet een interessante gelaagdheid impliceren waarbij er een band kan ontstaan tussen het publiek en de uitvoerders. Dat bracht ons bij het idee om die complexiteit terug te brengen tot één universeel uitgangspunt: emoties. Napoleon was een man van vlees en bloed en was gedreven door menselijke emoties, vooral op zoek naar erkenning. Zo kunnen alle stappen uit zijn levensloop – de dominante invloed van zijn moeder tijdens zijn jeugd op Corsica, zijn opleiding als militair, de Franse Revolutie, zijn vele militaire campagnes, de benoeming tot generaal, de verbanning, de vele vrouwen en de romantiek, de kroning tot keizer, zijn ondergang – gekoppeld worden aan herkenbare menselijke emoties.’

Die emoties zijn voor Johan de inspiratie bij het selecteren van de teksten en wij vertalen ze muzikaal. Daarbij spelen we muziek van bekende en totaal onbekende componisten. Natuurlijk kunnen composities van Haydn, Beethoven en Tsjajkovski niet op het programma ontbreken maar minstens even interessant is het intimistisch strijkkwartet van Pieltain - een vergeten Belgische componist die werkte aan het hof van Versailles - dat expressie geeft aan de relatie van Napoleon met zijn eerste vrouw Josephine en een eenstemmig soldatenlied dat volgens de overlevering het lievelingslied van Bonaparte was. Aanvullend spelen we de originele muziek die tijdens de kroning van Napoleon te horen was.’

TOTAALCONCEPT MAAR GEEN OPERA!

Om de variëteit aan emoties en feiten op een indringende manier uit te drukken wisselt Ann ook verschillende muzikale samenstellingen, kleuren en nuances af. Naast het orkest Spumanti werken sopraan Charlotte Asberg en bas Charles Dekeyser mee, die niet enkel om hun vocale kwaliteiten en stemtimbre gekozen werden. Charles was vanuit zijn passie voor muziektheater in het algemeen en opera in het bijzonder, vanaf het begin erg enthousiast over dit project. Voor Charlotte is muziek geluk en magie en een vorm van communicatie recht vanuit het hart naar een ander hart. Uitgaande van die persoonlijke interesses en visies en het gemeenschappelijk aanvoelen dat muziek verbindt en harmonie brengt tussen verschillende mensen was er tussen de solisten en Ann meteen de noodzakelijke click om aan dit uitzonderlijke project samen te kunnen werken.

Het Waregemse vocaal ensemble Laidos neemt eveneens een belangrijk deel van de productie voor zijn rekening. Ook oprichtster en dirigente Marleen Annemans deelt haar passie voor muziektheater en de combinatie van woord en muziek met de leden van het in uitmuntendheid zingende koor. Zij zijn niet aan hun proefstuk toe. In 2013 ging het project ‘Het laatste feest’ van Tsjechov op muziek van Kurt Bikkembergs in samenwerking met toneelgroep Leporello in première.

Tekst, muziek en de interactie tussen beide: het zou de definitie van opera kunnen zijn. Toch geeft Ann Pareyn heel duidelijk aan dat Napoleon Ongehoord geen opera maar een totaalconcept is.

‘Als je als bedenker, bezieler en muzikaal verantwoordelijke midden in een productie zit en vanuit die dense kern aan die voorstelling werkt, loop je het gevaar erin verstrikt te geraken. Daarom werkt het verfrissend een externe regisseur aan te trekken om de grote lijnen van de details te onderscheiden en de focus te bewaren. Wij vonden in Griet Spanhove de geschikte persoon om ons daarin te begeleiden. Ze werkt vanuit de individualiteit van elk personage, in dit geval Napoleon. Ze zoekt naar krachtige multimediale middelen om de essentie van de persoon vorm te geven. Daardoor komt ze vaak tot gedurfde en verrassende maar telkens zeer toegankelijke voorstellingen. Haar scenisch inzicht en gevoel voor wat werkt op een podium hebben de compactheid en de slagkracht van de voorstelling nog versterkt en gemaakt tot een perfect totaalconcept. Het verhaal wordt geen tweemaal – muzikaal en tekstueel – verteld, de mens Napoleon wordt door muziek, tekst en bijbehorende media als één multimediaal geheel kwetsbaar dan weer onoverwinnelijk, zeker dan weer twijfelend, maar altijd voortgestuwd door emoties neergezet.’

Het geheel, de totaliteit, het ‘totaalconcept’ is een uitgekiende maar doorleefde neerslag van een zoektocht naar geluk, naar betekenis en in het geval van Napoleon naar erkenning binnen de vrijheden van het leven.

Van een privéleven dat openbaar wordt. En vice versa.

Ongehoord!

Johan Geerts

Napoleon Ongehoord gaat op 21 september 2019 in de Handelsbeurs Gent in première en toert daarna door Vlaanderen. In dit 250ste geboortejaar van Napoleon Bonaparte is het een uitgelezen kans om (opnieuw) kennis te maken met deze dictator, strateeg, militair, echtgenoot, minnaar en met de muziek uit deze woelige periode uit onze geschiedenis.

Meesterverteller en notoir Napoleonkenner Johan Op de Beeck neemt je mee op sleeptouw door persoonlijke, politieke en militaire slagvelden en overwinningen. Orkest Spumanti, koor Laidos en solisten staan onder leiding van Ann Pareyn. De regie berust in de handen van Griet Spanhove.

napoleonongehoord.be