SINGING MOLENBEEK: ZINGEN OM SAMEN TE LEVEN.

In tijden dat investeren in cultuur fel besproken wordt, is het idee dat kunst geen product maar een proces is misschien wel een referent om dat debat op een serene manier te voeren. Philippe Van Cauteren, artistiek directeur van het S.M.A.K. verwoordde het tijdens een radiointerview als volgt: ‘er is niets mooier dan de mosselpot van Marcel Broodthaers in een kist te zien staan vooraleer hij in het museum geëtaleerd wordt!’

Pianist Julien Libeer is artistiek directeur van Singing Molenbeek, een prachtig initiatief dat in 2014 door tenor Zeno Popescu in de Brusselse gemeente Sint-Jans-Molenbeek werd opgericht. Kinderen van 8 tot 12 jaar, met diverse nationaliteiten en culturele achtergronden samen laten musiceren is hun missie in de overtuiging dat muziek een fundamenteel element is van het onderwijs en van het gemeenschapsleven. Hij legt er de nadruk op dat Singing Molenbeek geen sociaal project is maar dat het puur om de passie voor muziek gaat en dat het procesmatig toeleven naar een concert veel belangrijker is dan dat ‘toonmoment’ zelf. ‘Muzikanten spelen graag concerten maar er gaat niets boven het trage wordingsproces, de bijna meditatieve ervaring van het regelmatig oefenen, de dagelijkse betrokkenheid bij muziek ver weg van het podium en de schijnwerpers. Er is een permanente dialoog met schoonheid in de dagdagelijkse activiteiten. Het geeft een richting en een doel aan je leven.’

JULIEN LIBEER EN ZENO POPESCU

Voor Julien Libeer ligt deze transformerende meerwaarde aan de basis van Singing Molenbeek. Het gaat over veel meer dan enkel ‘een hobby’, het gaat onder meer ook over het creëren van een toegang tot cultuur in het algemeen en muziek in het bijzonder voor de kinderen en hun families en het ontsluiten van de culturele mogelijkheden in hun directe omgeving en ver daarbuiten. Daarbij wordt er geen grote theorie gevolgd, maar wordt geprobeerd met de kinderen samen tot een mooi resultaat te komen. En het werkt.

Zeno Popescu is dirigent van de – ondertussen - honderdtwintig kinderen uit zeven scholen. ‘Ik ben opgegroeid in een orthodoxe kerk, de kerk van mijn vader’ zegt hij. ‘Mijn vader is een orthodoxe priester en op een dag vroeg hij mij om mee te zingen met het koor dat vooral uit oudere mensen bestond. Toen ik begon te zingen ervaarde ik een enorme liefde en bewondering. Misschien is dat wel de reden waarom ik ben beginnen werken met kinderen want elke keer als ze zingen kunnen ze hun stem laten horen en voelen ze de kracht van mensen die naar hen komen luisteren’. Zeno is een klassiek geschoolde tenor – hij zingt bij de Opéra Royal de Wallonie - maar gelooft voor dit project eerder in intuïtief musiceren dan in stelselmatige methodes zoals solfège.

Zeno: ‘Er wordt tijdens de lunchpauze op school gerepeteerd en inschrijven in een of andere academie of muziekschool is niet

nodig. Ik probeer vanuit mijn liefde en passie voor muziek de kinderen te inspireren. Daarnaast is onze werking opgebouwd rond vijf sleutelbegrippen: luisteren, amusement, vertrouwen, solidariteit en discipline. In een ontspannen maar gedisciplineerde sfeer samenwerken met wederzijds respect, daar draait het om.’

22 MAART 2016

Na een aarzelende start in 2014 overtuigden de aanslagen van 22 maart in 2016 Zeno om het initiatief met nog meer energie en enthousiasme gestalte te geven. ‘We waren aan het repeteren toen we het nieuws hoorden’, herinnert Zeno zich. ‘Angstige ouders kwamen hun kinderen oppikken maar bleven samen al luisterend troost zoeken bij elkaar. Dat was voor mij het teken dat wat we doen waardevol en misschien zelfs noodzakelijk is’.

Ook internationaal wordt Singing Molenbeek opgepikt. Via een post op de Facebookpagina van Julien Libeer pikte de redactie van Witteman Podium Live het project op. Na een bezoek in Brussel om een reportage te draaien voor TV NPO1, werden ze samen met Julien Libeer en violist Lorenzo Gatto uitgenodigd voor een live uitzending die werd bekeken door 250.000 kijkers. ‘Het is een droom die uitkwam’ zegt Zeno glunderend. De commentaren in de reportage van de kinderen en hun ouders spreken boekdelen en geven een mooi beeld van hoe zij het initiatief omarmen:

Terugvinden van emoties. Zingen is een universele manier om gevoelens te uiten. Musiceren helpt om slechte herinneringen te verwerken en op een positieve manier te kijken naar de toekomst.

Het zijn maar enkele reacties maar het geeft zeer nadrukkelijk weer hoe het werk van Zeno wordt gewaardeerd. De directies van de betrokken scholen merken daarnaast ook op dat de kinderen die lid zijn van het koor duidelijk progressie maken en geconcentreerd hun schoolwerk tot een goed einde brengen.

Vorig jaar trad het koor in de Antwerpse Onze-LieveVrouwekathedraal op voor Koning Albert en Koningin Paola. Het was een zoveelste bijzondere ervaring. Deze momenten tillen het koor, de leden en de dirigent telkens opnieuw naar een hoger niveau en zorgen ervoor dat ze zichzelf overtreffen.

WISSELWERKING

Julien is quasi vanaf het begin bij het initiatief betrokken: ‘Zeno belde me en vroeg me bijna verontschuldigend of ik zin had om het koor te komen begeleiden. Op een kapotte piano dan nog wel (lacht). Maar van het een kwam het ander: stilaan begonnen we samen te werken aan een repertoire en aan echte muzikale doelstellingen. We gaan met dit initiatief de wereld zeker niet veranderen maar het brengt alleszins iets teweeg en niet in het minst bij de kinderen zelf! Kinderen die in het begin rebels waren, zijn nu uitgegroeid tot steunpilaren van het koor. De allereerste repetities waren chaotisch en niet makkelijk. Maar stap voor stap wierp de aanpak van Zeno zijn vruchten af. Ik ben zeker geen psycholoog maar ik weet wel dat onderzoek aantoont dat muzikale activiteit effect heeft op het structurerend functioneren van het menselijk brein.’

En Julien beaamt wat Zeno vertelt: ‘toen we begonnen met concerteren – o.a. Flagey biedt Singing Molenbeek al enkele jaren een podium aan – kwamen de ouders en vrienden van de ouders mee. Daardoor ontstond er een heel bijzondere dynamiek in de concertzaal. Mensen ontmoetten elkaar in een ongedwongen sfeer rond een gemeenschappelijk doel: hun kinderen zien genieten van het samen musiceren. Als je een steentje, hoe klein ook, in een vijver gooit, krijg je grote cirkels op het wateroppervlak. Dat is wat we zoeken’.

Maar ook voor Julien is de weg naar het resultaat veel belangrijker dan het resultaat zelf: ‘Het leven als solist kan hermetisch zijn. Singing Molenbeek en de samenwerking met Zeno Popescu geven mij het gevoel dat ik met iets nuttigs bezig ben. Bovenal haal ook ik inspiratie uit de ongelooflijke onbevangenheid en energie van die jonge gasten. Klassieke muziek is een genre waarin het gewicht van de geschiedenis heel hard op je schouders drukt. Je durft dan wel eens de speelvreugde te vergeten en de bevoorrechte positie die je hebt deelgenoot te kunnen zijn van zoveel moois. De kinderen van Singing Molenbeek maken er me telkens opnieuw attent op.’

Zingen om samen te leven is het motto van deze vrolijke bende. Maar dat deze vrolijkheid gepaard kan en zelfs moet gaan met keihard werken beseffen ze zeer zeker en daarin worden ze begeleid en ondersteund door enkele topmusici. De combinatie werkt wonderwel. Het is een initiatief dat bijzonder veel respect verdient en krijgt. Volgens Zwitsers filosoof Peter Bieri (beter bekend onder zijn pseudoniem Pascal Mercier) is samen zingen een goede manier om ‘de andere’ en vooral jezelf beter te leren kennen om tot een bepaalde vorm van gemeenschappelijke vrijheid te komen. Singing Molenbeek is daar een prachtig voorbeeld van.

Op 29 januari 2020 kan iedereen daar getuige van zijn in Flagey. Laat deze kans niet voorbijgaan!

© Patricia Willocq www.singingmolenbeek.be

Johan Geerts