Aktualiteiten 03

q.

:tuaiiteiten

ITERUC AN

ÏiÂM

—3,,

-VroJ ux ysees e V e 1 dén s r 75 —

h+

‘

‘

nd4UéG

.0

IB R U S S E LE\

____L_-

‘

L

i

.

.

»

pen odiek van de Belgische Associatie van Scenografen en Teatertechnici

.

.A.S.T.T. vzw Desguinlei 66 2000 Antwerpen (031) 38 38 56 Iverschijnt zes maal per jaar

“:‘

,

t,:.’

‘verantwoordelijke uitgever uido Canfyn onteinstraat 53 200 Borgerhout

j:..

AE:. “:

1 ,

1\

,.‘,,

‘

inhoud De evolutie van de scenografie ‘t Is niet alleen stofverwerking ‘Verslag algemene vergadering Ben chten

[:

‘

redakti e: Werner De Bondt Ria Verbergt Roos Werckx :

..

.-,

:L:

‘

-

.

DERDE LEDENLIJSI

: -

It

.

.

..

S

EERSTE

TWEEDE LIJST:

+

100 LEDEN 1 STEUNEND

.

.‘

4’

Herman ADRIAENSEN Marnixstraat 4 2000 ANTWERPEN

LID

teater Tentakel

-

Teater BRIALMONT Brialmontstraat 11 Carina BRIGOU Moonsstraat 44

1030 BRUSSEL

-

regie-assistente Fakkel-Meir 2000 ANTWERPEN

-

Frans DYCK M Sabbestraat 16

scenograaf MMT 2800 MECHËLEN

-

Bob FABRY De Rïvierendreef 102 JEUGD en TEATER Breughelpark 7/19

toneelmeester Westrand Dilbeek -

,

1730 ASSE

-

Leo LEEMANS F de Merodestraat 20 René MISPELTER Jan Longinstraat 2A

. •S; .

:

.

afdelïngshoofd dekor FT-MT -

2600 BERCHEM technicus BRT 1730 ASSE-ZËLLIK

-

ONTMOETINGSCENTRUM vzw 8600 MENEN

•1

‘

:

1080 BRUSSEL

Raoul ROGGEN Geerkensstraat 23

.

,

.

teatertechnicus Dommelhof 3582 NEËRPELT

-

Herwig STERCKX Molenstraat 7 - 2681 WEERT-BORNEM

dekorontwerper+bouwer

Greet SYMONS Oude Bankstraat 12

kleedster BRT 2930 HOMBEEK

-

Mathy VANBEUL Brusselse straat 252 Frans VERCAMMEN Sint Jozefstraat 43 Johan VERLEYE Desguinlei 54

teatertechnicus cc Strombeek -

-

3000 LEUVEN adj dir RVT 2000 ANTWERPEN architekt

-

2000 ANTWERPEN

Steunend lid Herman FRESEN Heislag 22 - 2130 BRASSCHAAT

dir Reiche

+

Vogel

•j

•;

‘

(

:

‘

1

:

Niet zonder toelating van de auteur publiceren we in dit nummer een interessante tekst uit 1963.

Roger Avermaete was onlangs in het nieuws toen hij werd opgenomen in het Institut de France te Parijs en daar de Chirico opvolgde.

Ik herinner mij zijn zeer boeiende lessen aan het NRIBS, waar hij 3000 jaar geschiedenis van de plastische kunsten uit de doeken deed zonder één foto te tonen.

De grondpiannen van teaters zijn dus door mij toegevoegd.

Als overcompensatie hebben een deel van de tekeningen geen verband met de tekst.

Uit reakties op de teksten in nummer 2 over de akoestiek in deSingel is gebleken dat de daar gevolgde werkwijze niet overal met hetzelfde enthousiasme wordt bekeken.

Het past hier te vermelden dat de auteurs alleen verantwoordelijk blijven voor inhoud en spelling van hun teksten.

4

w DE deadline nummer 4: maandag 5 april 82 deadline nummer 5: maandag 31 mei 82

:

5

.,‘ ‘

(

Th( GziggenÏwinz lluseunz ‘s re(onstru(tion

.

‘

.

.,

.

..

(/

tIZ(’

()!igtfl(t/

setjor TheMagnaiiiinous Clifkold.

,: ‘, -

.

.

:•

-...

,

.

.

1

1

_.

1

PRAGUE OUADRENN1AL 1983

ME)KJjYHAPOHbW1 CMOTP CLIEHOFPA cHH H APXHTEKTYPbI TEATPOB + CMOTP MEXOCIIOBALIKIIX OHEP HA MHPOBbIX CUEHAX + CHMIIO3HYM,, flOCBILijEHHbW1 AKTYMIbHbIM BOLIPOCAM TEOPJ4H 14 flPAKTI1KH HCKYCCTBA TEATPA + HAUHO HAflbHbIE LIHH, B XOLE KOTOP5IX CIIEUHAJ1HCTbI 14 LuJIPOKHE KPYfI4 OBLUECT BEH HOCTH BYLYT HM ETb BO3MO)KHOCTb FIO3HAKOMHTbC5I C MCTOPHEJI 14 COBPE MEHHbIM YPOBHEM TEATPAJJbHOfO MCKYCCTBA OT,UEJ1bHbIX CTPAH + CMOTP PABOT CflEHOFPAN4qECKIIX HJKOJ1 + HFOCMOT BHEO3AflHCE11 14 cN4flbMOB 0 TEATPE

AN INTERNATIONAL EXHIBITION AND COM PETITION OF CONTEMPORARY STAGE AND COSTUME DESIGN AND THEATRICAL ARCHI TECTURE + EXHIBITION OF STAGE AND COSTUME DESIGNS FOR CZECH AND SLOVAK OPERAS THE PRODUCED THROUGHOUT WORLD SYMPOSIUM DEVOTED TO CUR RENT THEORET1CAL AND PRACTICAL PROBLEMS OF THEATRE ART -4 NATIONAL DAYS TO ACQUAINT THE PROFESSIONAL AND BROADER PUBLIC WITH THE PAST AND PRE SENT STATE OF THEATRICAL ART IN DIFFE RENT COUNTRIES 4 EXHIBITION OF THE WORK OF STAGE DESING SCHOOLS + SHOWING OF VIDEO CASSETTES AND FILMS ABOUT THE THEATRE

flPArA BhJCTABO’THMÛ flAB1V11OH flAPK XYJIbTYPM 11 OT1bIXA I4MEHJ1 IOJ1I1YCA 1’Y’UIKA 1’:. IIK)HX ; [!Io:1 1(Ç

PRAGUE EXHIBITION HALL JULIUS FUCIK PARK OF CULTURE AND RECREAT1ON TUNF 1 IT1\ —

—

---

.

TOP)KECTBEHPOE OTKPbIT1IE 13 IUOH5I 1983 BPY’-IEHIIE RPEMIIII JIAYPEATAM UK i; II1OHI 1983 r

. . , -, . ;

;

;

Ï:.*:, *•J

flPA)fsCK1fl1 kBAP11EHHAiE 1983

.

‘:L

L.•-?.r’..

—t .

.

OPENING: JUNE 13, 1963 AWARDING OF PRIZES TO PQ LAUREATES; JUNE 17. 1983

—1

—.—,

.

-

.

“

.

‘

J

MEDEDELiNGEN VAN DE KONiNKLIJKE VLAAMSE ACADEMiE VOOR WETENSCHAPPEN, LETTEREN EN SCHONE KUNSTEN VAN BELGIË

5.

ç.

Klasse der Schone Kunsten. Jaargang XXV,

DE EVOLUTIE VAN

—

1963

-

T

DE SCENOGRAFIE

DOOR

ROGER AVERMAETE

t4

1963 PALEIS DER ACADEMIËN

—

HERIOGSSTRAAI, 1

BRUSSEL

5 ‘ I:RM .41:1E Roger. Letterkundige. \merpen, 2 tO.1S93. (ehuv1 net De Kinder Luienne. t)peiding: \liddelhiar Ondert. Loopbaan: tan (925 tot *3 Cornmissie an Openbare Onderstand an -nterpen. achter eno1ens ‘ureeIhoijJ. kontroleur eneraa1 en ckretans; an 933 io 958 !egeer kun.t2èshtedenis); an QS ot :959 oordrchthouder aan het \itionaal Hjger tnttuut .00r Shone kunsten e Anterpen: hans ere-Iesteer an 1926 tot 1968 Jtrekteur an het Lnst;tuut voor Kunstambach :en. Lid an de Koninklijke Academie oor Wetenshanpert, Letteren en Shone Kunsten an gehtie erelid an de \ere siging an ‘ laamse Letterkundigen; lid an de Verenozing \ laamse toneelauteurs; lid an de Association des Ernains Beiges Publikaties: talrjjke rublikaties in het Nederiand en :n het Frans aart)nder meerdere erden ertaaid.

EVOLUTIE VAN DE SCENOGRAFIE r4;

.

Ofschoon vermeld bij van Dale, komt liet woord scenografie niet voor in de officiële lijst van de Nederlandse taal. Het biedt nochtans het voordeel in één term twee activiteiten van het tonee’ te resumeren, die nauw met elkaar verbonden zijn. Weliswaar worden ze in de praktijk zelden door éénzelfde persoon uitgeoefend, want liet is niet makkelijk de leiding van liet spel waar te nemen en tevens liet toneelbeeld te scheppen.

Dit laatste troeit, of zou moeten groeien uit de opvattingen van de spelleider. Hij is het die liet klimaat bepaalt waarin een stuk zal opgevoerd worden. Hij moet dus de richtlijnen aangeven om het beoogde resultaat te bereiken. De evolutic van de scenografie houdt dan ook nauw verband met de steeds groeiende rol die in de laatste decennia aan de spelleider wordt toebedeeld. Vroeger was er van hem geen spraak en in de 19C eeuw nam de auteur meestal zelf die taak waar.

De opkomst van het romantische toneel heeft een einde gesteld aan de wet van de drie eenheden ,,Qu’en un lieu, uen un our. un seul fait ,,Tienne jusqu’â la fln le théâtre empli.”

accompli

De toescliouwer werd nu gewend gemaakt aan liet veranderen van het decor. Doch deze vermenigvuldiging van de schermen bracht geen wijziging aan de gewone opstelling. Deze bleef trouw aan de zg. ,,per spective italienne”, een opstelling met coulissen, friezen en achtergrond, in de perspectivisclie vlucht voorgesteld. Dit gold zowel voor een bos als voor een kamer. Deuren en plafons bleven onbekend. Meubelen wer den gewoon op het doek geschilderd. Doch allengs zullen, onder de drang van het groeiende realisme, hoe langer hoe meer echte meubelen en allerhande requisieten verschijnen.

Toen André Antoine, in i 887, liet Thé’dtr libre stichtte, waren zijn denkbeelden sterk beïnvloed door liet toen lieersende naturalisme. Zijn eerste hekommernis was de nahootsing van de natuur zo streng mogelijk door te voeren, zo in liet spel als in het decor. Hierdoor heeft hij het toneel verlost van veel bombast en tal van conventies geweerd. Wie stelt zich nog ‘%00f dat de acteur nooit de rug naar de zaal mocht keren, noch de handen in de zakken steken ? De vertrekken kregen nu wanden met deuren en vensters en werden door plafons afgedekt. Doch Antoine,

.;.

.

•:

‘‘

gevangene van zijn eigen systeem, overdreef wel eens, b.v. toen hij echt water op het toneel bracht dat had men nooit gezien ! en in de —

—

winkel van een slager zelfs echte kwartieren vlees ophing Dit obstinaat nabootsen van het werkelijk leven stelde een nieuw

probleem : de vierde muur. Wat aangevangen met die vierde muur

‘ .

,

.

‘.

die, voÏens de realisten, present had moeten zijn ? Het vraagstuk is vandaag nog actueel. Nog steeds rijst de vraag hoe een gesloten ruimte kan gesuggereerd worden, doch de meest vernuftige oplossingen moeten noodgedwongen de fictie van de onzichtbare muur huldigen.

Ten tijde van Antoine tekende zich reeds een reactie af tegen dit al te streng realisme. In het Thécilre d’1rf, gesticht door Paul Fort, werd een poëtisch svmbolisme gehuldigd. Sommige stukken waren begeleid door muziek en geuren. ,,A cet effet, poètes et machinistes pétrissaient des vaporisateurs”. (Claude-Koger Marx), en Pierre Quillard kon schrij ven : ,,La parole crée le décor comme le reste”. Dit kortstondig experi ment zou evenwel worden voortgezet, zij her in minder etherische vorm, door Lugné-Poë, in het Thédire de ÏïEitt’re, dat evolueerde van het poëtisch svmbolisme naar een haast exclusieve liefde voor de vaak nevelige dramaturgie van de Skandinaafse landen, terwijl het toneelbeeld aan de volgende richtlijnen werd onderworpen : ,,vereenvoudiging van het decor, keuze van de plastische elementen onontbeerlijk om voor elk tafereel de sfeer te scheppen, stilering en volledige harmonie van het decor en het kostuum, verzaken aan het ,,trompe-l’ceil” !

Een der eersten die over het gehele probleem geschreven heeft is Adolphe Appia (,,Die Musik und die Inscenierung”). Voor hem telt, in de eerste plaats, ,,d levendige aanwezigheid van de acteur”. Deze is ,,de essentiële factor van de enscenering”. Daarom moet alles verwijderd worden wat deze aanwezigheid hindert. Twee yoorwaarden zijn hiervoor vereist : het licht, dat zijn plastisch beeld zal dienen in een daarbij aangepast decor. Belichting sluit schildering uit. Het licht moet een actieve rol vervullen. Zijn mogelijkheden zijn onbeperkt. De driedimensionale mens moet in een gelijkaardig decor geplaatst worden. Het volume werpt schaduwen af en geeft accenten die met een geschilderd doek niet kunnen bereikt worden. Het toneelbeeld moet een ritmus van volumen zijn waar het licht op speelt. Om dit resultaat te bereiken wordt beroep gedaan op architecturale elementen, ontdaan van welkdanig pittoresk detail : treden, zuilen, kubussen. Hierdoor werd het traditionele toneelbeeld volkomen gewijzigd.

Deze rigoristische opvattingen werden gedeeld door Jacques Copeau, die zichzelf een discipel van Appia heeft genoemd. Hij ook verwierp alle schilderachtige elementen en beoogde, vertrekkend van een schraag, de wetten van de scène terug te vinden met alles uit die naaktheid te laten

..

;‘

7 --r;

groeien. Jaren nadat hij verzaakt had aan het The’dtredu I7ieux-Colornbier verkondi&de hij nog steeds dezelfde ideeën ,,J’ai dit en 1913 : pour l’cruvre nouvelle qu’on nous laisse un tréteau, j’ai essavé de le dresser, mais Fceuvre nouvelle n’est pas encnre venue.”

Een ander vernieuwer, meer theoreticus dan man van de daad, is Sir Edward GOfdOn Crai. Voor hem heeft de geschreven tekst geen belang, de acteurs evenmin, en dit verklaart zijn voorliefde VOOf marionetten. Alleen telt de ,,sÏae dtr6’c/Ûr”. Deze concipieert heel het spektakel tekst, spel, decors en kosturnen. Hij is het enit scheppende element.

Een mooie droom, waar niets van terecht is gekomen, doch Gordon Craig hoopte op de toekomst. Inmiddels aanvaardde hij bepaalde accorn modatjes van de bestaande toestand, er evenwel op drukkend dat het toneel, lüs van de literatuur, van de muziek en van de schilderkunst, de tedachte moet dienen door het tehaar en door een aantal visioenen. Het gebaar is de ziel van het spel, de woorden zijn het lichaam van het stuk, lijnen en kleuren zijn het Jeven van het stuk, de ritmus is de essentie van de dans. ,Geen realisme, maar stijl”, verkondigt hij. Een stuk suggereert een motief, bepaalde kleuren. Om vorm aan zijn gedachten te geven, bezigde Gordon Craig gordijnen en windschermen, die samen met een vast decor, veel tot de beweezlijkheid van de enscenerïnt hebben bijge drazen. Aldus is het o.m. mogelijk L!CWOröen Shakespeare te spelen zonder de tekst te verminken, zoals het in de 19 eeuw gebruikelijk was.

Gordon Crai heeft een poos samengewerkt met Stanislawskv, evenwel zonder veel resultaat. Deze laatste, vertrokken van het naturalisme van Antoine, doch beïnvloed door Luné-Poë, heeft zich vooral toegelegd op het scheppen van een sfeer, instede van de objectieve juistheid te betrachten. En dit verklaart het 1)tt() van het KÎIJiSIÏ/i ih’i Schil \1oskH, Dantchenko en \Ieverbold, in i 898 stichtte : ,,Alles dat hij, samen nemen van de menselijke ziel.” Hij heeft ook met nadruk het systeem van de vedette geweerd en aan zijn gezelschap een strenge tucht opgelegd, zowel op het beroepsvlak als op dit van de flX)fele beginselen. Zijn spelers mochten zich desnoods zelfmoorden uit liefde, meende hij, maar flirten kon hij niet gedogen. in Duitsland werd het toneel jarenlang zcdorninecrd door de sterke persoonlijkheid van )dax Reinhardt. Zijn naan blijft verbonden aan tal van belangrijke experimenten. ()m het Contact te herstellen tussen de scène en de zaal, schafte hij de voetlicht af, ontwikkelde sterk het prosce niurn, en ontwierp bruggen en trappen die spelers en toeschouwers dichter tOt elkaar brengen. Eens heeft hij, kort na de Duitse Revolutie van 1918, in een voorstelling van ,,Danton”, onder de toeschouwers hguranten geplaatst die, op bepaalde momenten, luid manifesteerden en uiteindelijk, —

..

‘:y•

,Çj

j:

door de analoische toestanden, ans de zaal actief in het drama van Romain Rolland betrokken. Max Reinhardt voerde de draaiende scène in, zonder blijvend succes, alsmede de Rt,idh,’/’rj,it, dic nu vrijwel in al dc theaters van cnizc betekenis chruikt wordt, zij het dan niet altijd in zijn koepelvormig aspect, zoals het feitelijk hoort. Na edroornd te hebben van reusachtie theaters die aan die van dë oudheid deden denken hij liet zelfs een circus hiervoor Omh()UWCfl en waarvoor hij ptak tisch geen stukken (md, bleef hij zich bcknrnmeren ner het ruirntc prObleem, iets waar Vrt)CLer ZiCh niemand om bekommerd had, en stichtte aldus de ,Kdmmtîspic’!e’ voor de stukken waarin een sfeer an intimiteit fl)CSt opiemepen worden, en deze les in niet VerlOren. Hij werd echter verdronien, althans edurende de hIoeitd van het expressionisme, door nieuwe elementen Iessner, Flartun, ei. die, los van elk realisme, een maische uitheldin hctrachtten van stukken vol ëj aadheid, anst en onwezenlijkheid. Dit alles eschraad dflflr brutale wit-zwart cnntrastcn of SchreeuWende kleuren. t let is niet gebruikelijk 1 Ienrv van de Velde te citeren in hcschou winien OVCÎ toneel, ondanks heteen hij op dit gebied heeft gepresteerd.

Siet alleen blijft zijn naam verbonden aan het eerste concept van het 1}’edÏre fles (7’i’tips-Ï:’;’ses, te Parijs een werk dat uiteindelijk op de naam van \uguste Perret staat doch in het theater van de t -rkhttnd, opgericht te Keulen in 1914, wist hij zijn ideeën inzake scenografic vorm te geven. Met zijn drieledige scène beoogde hij een grotere beweeglijkheid en een meer gepaste beheersing van de ruimte te bereiken. Het was zeker een meer praktische oplossing dan de draaiscène van \fax Reinhardt.

Hij had er tevens dc Rttndh”riçtit hij betrokken. De drieledige scène kende weinig bijval, ofschoon in 1925 de gebroeders Perret en Granet een plan ontwierpen voor de Tentoonstelling der decoratieve kunsten te Parijs, dat sterk geleek op dit van Henrv vah de Velde. Dit gaf aanici ding tot een polemiek en het Teatro Olimpico van Vicence, met zijn vijf openingen, werd er hij gehaald om de prioriteit van Henrv van de Velde te kunnen betwisten.

De moderne kunststrekkingen van de zoe eeuw hebben slechts matig op de scenografie geageerd. Hoewel het expressionisme het toneelbeeld losser van de realiteit maakte, is het wellicht een uitloper van het kubisme, ni. het Russische suprematisme, dat het sterkst op het toneelbeeld heeft geageerd, zij het dan slechts gedurende een vrij korte periode.

Meverhold, medestichter van het Kunsttheater van Moskou, en die vrij lang trouw bleef aan een gestileerde conceptie, zou later een van de radicaalste vernieuwers van het toneel worden. Het oude realisme werd verworpen als een valse illusie. Het toneel moet waar zijn. Geen voorgordijn, geen verdoken orkest, doch het rechtstreekse contact zo rechtstreeks mogelijk tussen de acteur en de toeschouwer. Om dit —

—

—

—

—

—

.

—

—

9

,,

FrhrnîîI

‘J: :J

__

resultaat te bereiken, verwierp Meverbold voetlicht, gordijnen en decors, en vergde in de plaats treffende fequisieten door de acteurs gedragen.

Hij bezigde ook pratikabels en doorschijnende schermen die projectie toelaten, voornamelijk van propagandateksten, want het toneel had een sociale zendïni te vervullen. Feitelijk was zijn droom te spelen zonder scènc en zonder zaal.

Alexander Taïroff, de tweede baanbrckcr, wilde een toneel bevrijd van de toneclijteratuur. De spelÏeider had, naar zijn mening, het recht, ja zelfs de plicht, de tekst te wiizizen. Dc toneelspeler moet danser, zanier en acrobaat zijn, een wens die, beter dan door hem, verwezenlijkt wordt door de Opera van Peking. Zijn medewerker, dc decorateur Wesnin, reduccerde bijwijlen de volurnen van het decor tot hun geraamte. Hierdoor ontstcnden curieuze opstelÏinen, met tal van pcrsonacs die haast in dc lucht schenen te hangen. Zijn cnscenerinen getuigden van een niet te loochenen destructief karakter, trouw aan zijn (CZChdC : ,,Dc juiste theatraÏe handclin beweegt zich altijd tussen twee polen het mysterie en de harlekinade”, en hij wist inderdaad de meest klassieke tragedie in een harlekinade te vermommen.

Indien vandaag ongetwiiteld het gebouwd decor zegcvicrt, is het rijk van het geschilderd doek evenwel nog niet uit. Het heeft zelfs een heropbloei gekend, dank zij de Russische Balletten van Serge de Diaghi ]ew. Eerst werkte deze met Russische decorateurs (Leon Bakst, Alexander Benois, Larionow, Gontcharova, e.a.) doch later deed hij beroep op befaamde artiesten van de Lur’ de Paris (Matisse, Picasso, Derain, e.a.).

En thans gebeurt liet nog vaak dat beroep wordt gedaan op vooraanstaande kunstenaars, die zich doorgaans niet veel met de eisen van het toneel bekommeren (Joan MirÔ, Clavé, Leonor Fini, e.a.). Doch, in algemene zin, WOrdt flU het ontwerpen van de decors aan specialisten toevertrouwd.

Hierbij zege\ icrt liet gebouwd decor, dat meestal vast is, dienstig voor gans liet stuk, welk ook de voorgeschreven verplaatsingen van de handeling mogen zijn. Jacques Copeau was er een voorstander van in liet Tkdtr dii 1 le%(.\CO/O7//bi r en zijn voorbeeld werd eveneens nagevoigd te Brussel door Jules Delacre in het Thédtre dii \Ia,ais. Thans wordt het met brio uitgevoerd. Er komt meer fantasie bij te pas. Instede van de strikte localisering voorgeschreven door de auteur, triomfeert een soort magisch realisme dat tegelijk de eisen van de dramaturgie en die van dc ontviuchting bevrcdigen. Het licht blijft hierbij een dominerende rol vervullen. De ensceneringen van Wieland Wagner en ook soms die van Jean \iÏar geven daar goede voorbeelden van. Deze laatste speelt zonder voorgordijn en vaak zonder decors en bepaalt zich dan alleen niet het licht de vereiste speelruimte afte bakenen. Misschien is het een herinnering aan zijn optreden in open lucht te Avignon, hoewel daar het decor niet —

.

4::

WHl*J

t L

-

kan genegeerd worden. vIaar er ligt een groot verschil tussen het spel in of voor een monument, dan wel in een speciaal vervaardigd decor, want het monument verdwijnt als het ware in de handeling. Het theater-in-hetrond sluit hierbij aan. Opvallend is het dat sommige van de thans meest geldende toneelbeelden, en hier komt Wieland Wagner weer in aanmerking, soms een treffende overeenkomst vertonen met de opstelling van het oud Griekse toneel.

De verruiming van de mogelijkheden heeft de scenografie in de laatste decennia enorm verrijkt. De enscenering en, als gevolg, het toneelbeeld, hebben veel aan betekenis gewonnen en er werd hier zelfs geen woord gerept van de mensen die, zonder de traditie veel geweld aan te doen, de realistische conceptie getrouw blijven, maar door het verruimen van hun visie prachtig werk leveren en uiteindelijk een eminente rol spelen, b.v. een Franco Zefi-irelli. Toch moet het vergankelijke van al dit streven onderlijnd worden. Spel en toneelbeeld ondergaan inderdaad zeer sterk de invloed van de tijdgeest. Het is ondenkbaar om het even welk klassiek stuk nog op te voeren in zijn oorspronkelijke inkleding en dat is een klinkeçide logenstraffing van de minachtende uitspraak van Gaston Batv over ,,Sire le Mot”.

Zonder ,,Sire le Mot” is er geen toneel.

•\H’

.‘;;

ç_

.t.

*

11

ETABLI S. DERVEAUX ALLE WEEFSELS VOOR DECOR

13 KAPELLESTRAAT B. 8788 TELI 2 (056) 60 22 53

‘.1

..

,

GELD WORDT SCHAARS,BESTEED HET GOED! Heeft U een spot nodig,met een maximale lichtsterkte,die ook na tien jaar nog feilloos werkt,waarin U de nieuwste lamptypen kunt toepassen, ook in de toekomst? Dan doet U met REICHE&VOGEL de juiste keuze,zowel optisch a1s mechanisch! t%

.

REICHE&VOGEL B. DELTSCHAFT is een der oudste huizen in theater- en tv Îand,an oudsher bekend om kwalitatief hoogwaardige producten. ons

leverinqsprogramma:

vlakbelichtingsarmaturen horizon belicht ingsarmaturen boven— en voetlichten p 1 an 0 C onv ex sc h 1 j nwerper s fresne T schi nwerpers effect schi jnwerpers v 0 ig sch 1 jnwerpers 1ichtgordinen grootbeeld projektoren effekt systemen voor proektie -

statieven en ophanginrichtingen kleurwisselaars kleurfilters in glas en folie ampen telescopen en scharen dirigent- en muzieklessenaars 1 1 cht r eg ei a ar s d 1 mme r 5 d iv er se t oe beh or en

ons servicepiogramma: *

*

*

*

* *

*

*

Balansmeting van Uw bestaande schijnwerperpakket en advies voor aanpassing en verbetering.

Berekening van de juiste schijnwerper voor een bepaalde plaats (min. en max. openingshoek,belichtingssterkte in lux) Demonstratie van het door U gewenste schijnwerpertype in de betreffende brug van Uw theater. en ombouw van bestaande R&V schijnwerpers voor toepassing Aanpassing van halogeenlampen.

Advies voor aanpassing en ombouw van andere fabrikaten.

Aanpassing van laagspanninqsschijnwerpers bij gebruik met thyristor d immers Demonstratie van de afregel- en justeringsprocedure bi levering van een nieuw schijnwerpertype.

Inrichtingsadvies voor nieuw te bouwen schouwburgen,thèaters,culturele centra,etc. op basis van controleerbare berekeningen.

REICHE&VOGEL B.

DELTSCHAFT

BURO BENELUX Heisiag 22 2130 Brasschaat tel. 031-514092 P.s.

Wist U dat R&V z’n prijzen sedert

.‘c. .

fl

.

.

1975 niet verhoogd heeft?

f

:. : DE ARENBERGSCHOUWBURG ANTWERPEN GEEFT EEN RANGSVERHOGING AAN ALLE LEDEN VAN “BASIT” OP VERTOON VAN Ht!N LIDKAART. PROVINCIAAL CENTRUM ARENBERG ARENBERGSTRAAT 28

2000 ANTWERPEN (031) 32 11 114

WONEN, TABK, een tijdschrift voor huisvesting en omgeving, besteedt een nummer (22.81) aan “Architektuur van het drama”.

Aanleiding hiertoe was de tentoonstelling in het NDR te Amsterdam over de relatie tussen teater en archi tektuur.

Een inleiding en drie artikelen: ov,er Berlage en zijn ontwerpen voor Vondels Gijsbreght, over het ontwerp van Wijdeveld voor een Groot Volksteater enover het werk van Floris Guntenaar en Paul Van de Berg.

.

INTERNATIONALE MEETING BELGISCH CENTRUM VAN HET INTERNATIONAAL TEATER INSTITUUT

Door het Danscomite van het Belgisch Centrum van het Internationaal Teater Instituut wordt op 19, 20 en 21 februari 1982 een internationale meeting georganiseerd onder het motto “Is dans in de opera nog actueel?”

Hiervoor werden verscheidene eminente binnen- en buitenlandse sprekers en gasten uitgenodigd.

Er zullen drie zittingen gehouden worden, gevolgd door een dêbat.

Verder is er een bezoek aan het Koninklijk Ballet van Vlaanderen en aan het Stedelijk Instituut voo Ballet voorzien, alsook het bijwonen van de première van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen in de Koninklijke Opera.

Alle aktiviteiten hebben plaats in Antwerpen.

Toegang tot het congres gratis.

;. ,

Voor meer inlichtingen: Rina Barbier Danscomite I.T.I. p/a Koninklijk Ballet van Vlaanderen Keïzerstraat 14 2000 Antwerpen (031) 34 34 38 A

13

;

TE KOOP: “SUMITRON” zich informeren bij Rudy Dox, cc Hasselt (011) 22 99 31

%

SPM 8

Elektronisches Lichtsteuer— pult 8 1 2 Kva mit 4 DirektSchaltkreisen.

Gewicht: O kg.

SPM 12

-‘it;

1 TWIN DESIGN 41tetier van

,,

iitet (Ïtteö(ttigSe

Tentoonstellingen thema : tiiede’verking aan guIiIu

“

r())ekt(’fl en

t)j)ZUt

VtJ)

t )cÏ(Ïen OfldCf’vVCFI) NÏ1ktï1 s’giii ‘t’iitiiii tckeniiigcn scfÏaalnlu(leIÏeI i teksici i ti iz.

Uit

e

Iê”(t1/3(tt1tS

‘.

.

,

,

.

,

konstruktie van sc11ei(ÏiI1gs\tI)(leII CII toitikastcti. /\11( iiiitt’verk in hout gÏas, tlLiIliifliUIfl. )ItIUI i didaktische visualisaties : allcs kti i gciiiiikt ,

,

‘

k()IiÏhinaties ‘‘an : iïietaal 11()tit kunststof, met : l)eweging ( Ï11()tOF, asscH/ I( )tiStq )I licht (:.?2t)V 21vg’eIijkstn1Ii Cli! ,

,

,

rI_ _

Theaterdekors tefl

:

(ie t1i1VOi’iflg t)tS(’hikktlÏ wïjvi’ en jaren trvariiig.

VUUI’

ruiiii ateïlci

het 1)IÏdtIkt 1()tLI1(. ii•alisitic z()\ve1 « in huur » als vurkop. in a1tiiiitiiiiin t)I)1i(ttÏ t)k

S tands :

t)1lgiIlelC ()flt’vVCFE)Cfl, L1Ltflgt)ctSt

(ittfl

Herdersstraat 18 1 2700 Sint -Niklaas 1 Tel. 031 76 44 07 •

:;

j3:

1

1 “‘T IS NIET ALLEEN STOFVERWERKING.

.

.“

Waaruit bestaat het vervaardigen van theater-, opera-, tv-, mime-, folklore-, balletkostuums..?

Onnoemelijk veel komt er hij kijken!

Creativiteit in de eerste plaats.

“Und fiel Fingerspitzengefüll” zou Frantisek Stepanek zeggen.

“Une peinture avec beaucoup de caractère coupëe sur des personnages imaginaires” zoals Serge Creuz mij zo treffend zei bij het voorleggen van zijn maquette vol caracter voor de creatie van “Mère Courage” te Brussel.

Problemen waren er genoeg daar de groene tonen moesten overheersen en het materiaal uitsluitend bestond uit dweilen.

.

Na 30 jaar theater, opera, tv, series in Frankrijk, België en Duitsland, word ik nog dagelijks met nieuwe problemen geconfronteerd.

Kostuum- en decorontwerpers brengen steeds “realiteite&’ op papier.

Stofverwerking is een aparte studie. Kostuumgeschiedenis is een grote hulp, maar eigen inspiratie blijft toch het meest belangrijk.

Functie van het kostuum en kleurenaanpassing, het belangrijkste, gaat samen met belichting, dus zuiver technisch en vraagt een plastische vorming op hoogste niveau, zowel voor opbouw als afwerking.

Te weinig wordt op de Bühne deze methodiek gebruikt door gebrek aan now-how of durf.

Voorbeelden die ik in dit verband al heb meegemaakt zijn: Paradijsvogels van vier meter in papier maché (Mefistofeles) Jean Jacques Tavernier Mantels in verfkwasten (Magie Rouge) Octaaf Landuyt

Kostuums op jutte met pluimen (Oïdipus) Jean Pernath Harnas in mousse (Don Giovanni) Filippi Met dit alles een ervaring te over om door te geven in feite jaren te kort.

-

TINA VOET kostuumatelier R.V.T.

;J

•

.

15

.

5w k ANDI&

Ie

JA WJ!f1IS

MC;P *Lchfr&

;1ed1;

PD14J44;it

&w:JJa1

4

d&•

1312

!

7%

)%4’O4

1

MAifow ‘

w.-z

VE

ei—

h%:

‘‘--‘

DV i’r

fPETs1CLC’BËLL0eVê PLAg?, E

,4-

£4 Lirnillion theatrefor the British School in Brussels (below) was opened last week bv King Badouin of the Belgians. Designed b’ Ellis Williams Partnership, it will accommodate 24Opeopleforfull theatrical and concert —

BR

vx

productions and conferences. Tvpical Belgian methods ofbuilding and the use ofa localfirm of architects for thc supervision meant the project was ‘finished before time, within the budget said Desmond Williams.

EJzI

1

“•“

\;i:

4 4

\ p1LILE

_j

etionHil

—

/

Ln-::onn

ii BRITISH SCHOOL BRUSSELS

AJ 16 December 1981

.

cyLvorn

verwerkers van acrylgias

acrylvorm pvba ridder van ranstlei 94 2510 mortsel 1 antwerpen telefoon (031) 43 07 17 btw 404.108.334

•

d f

—

c

ALGEMENE LEDENVERGADERING 2/

VERSLAG

De algemene vergadering ging dus door op die maandag dat de treinen reden volgens de regeling van de zaterdag.

22 leden waren aanwezig.

1. De voorzitter opent de vergadering met een korte historische schets van de voorbije aanloopperiode.

2. De schatbewaarder geeft lezing van zijn begroting voor 1982 die in evenwicht is.

3. De sekretaris geeft een korte toelichting bij de werking van het sekretariaat en bij de uitgave van ‘aktualïteiten’ 4. Marc Peters doet zijn verhaal over het eventueel op te richten geluidsarchief. Er wordt een werkgroep opgericht: geïnteresseerden kunnen best rechtstreeks kontakt opnemen met Mark Peters (RYT (031) 33 64 08).

5.

In verband met de tentoonstelling te Strombeek-Bever op 19+20 juni e.k. wordt de medewerking gevraagd van de leden: Jerome Maeckelberge, Frans De Meyer, Dirk Van Capellen, Johan Verleye en Roger Pottiers zullen helpen.

Ni et-aanwezi ge leden kunnen zi ch nog steeds opgeven bij het sekretari aat .

Na de vergadering gaf de heer Leo Duts een indrukwekkende demonstratie met 4 soorten rook, 6 kleuren vuur, harde knallen en vele smaken bloed.

.

‘

ICCV

77

6AS2’

2296

a°”

e ceçeC’,eS O c1t5

OO-’’

1

OO

.

.

,.

.

Expos ition

Une exposition intitu1e “$c&iographie et arehitecture” se drou1era du 5 u 25 fvrier 1982 dans le cloître de I’Institut Suprieur d’Architac— ture Victor Horta (1)4)4, rue du Midi Bruxelles). file est organîse per I’AB$TT (Association Beige des $c&iographes et Techniciens de Thtre) et le c.A..A. iS ÔPS’J

Uf’ç1.J

GH-f

tT OÇ’ 2O N 2TftDf

•

‘

—

0

0

CDfl

CDC (00

CD

0

) $

& -

1?

0

7-

TOT-

20

Tentoonstellingsproject Het Nieuwe Theater’ 20 december-2de tentoonstelling in de cyclus ‘Mens en Omgeving’. B.g.v. het 100-jarig bestaan van Concordia, Stadsschouwburg Breda.

Bij het 1 00-jarig bestaan van Concordia, Stadsschouwburg Breda een tentoonstelling over Het ‘Nieuwe Theater’, een ontwikkeling die in Rusland na de Oktober-revolutie van 1 91 7 plaats vond. Uitgangspunt is de visie van regisseur VE. Meyerhold, die een tijd lang zeer nauw samengewerkt heeft met de dichter Maiakovski.

Hij wilde met de nieuwste technische middelen een nieuwe emotionele en functionele relatie tussen het theater en een breed publiek leggen.

De kunstenaars die Meyerholds toneelontwerpen vervaardigen behoren tot de groep die na 1917 vanuit een sociale betrokkenheid de overgang maakt van beeldende kunst naar vormgeving. Zij wilden op die manier een bijdrage leveren aan het bouwen van een ‘nieuwe’ maatschappij (Lissitzky, Rodchenko, Popova).

Het ‘Nieuwe Theater’ geeft een tijdsbeeld waarin de veelzijdigheid van Russische kunstenaars uit die tijd duidelijk zal worden.

Catalogus; stencil

nieuwjaarsdag gesloten

openingstijden: dinsdag-zaterdag 10- 1 7 utir, zondag 13- t 1 utir, maandag geSIOtCti 1 Kerstdag gesloten, 2’ Kerstdag 13- 1 7 uur;

Boschstraat 22 (076) 225025

Breda De Beyerd Centrum voor beeldende kunst

-

0 —‘ 1.

0

0-0 (D C

-J.

Z-

:

:

n

(D :5 —J

:5 (0 (D :5

.-J.

(Q c-P .

0

-J

-1 CD

<0 ODpi r%)::v)

-‘

:T rD(Do)c c* 5 0- :5 c-l- (D (D 0 r -S 0 —J. OD:5 tQ:(D ÇD < :3- C+ ) (D —• -1 (DflZ (.00 c,-==o : -•0-0 -J. (1) c: V (D Q)c-I0-C1, :< ç(.0 (D 1.

(D— Q

3(D-

Cj.j <_ CD (D l 0) -+) :: : + c: -

c-1-0 -‘.0 0 0- :z 0 -I-

0

N)Q0

-

c: ç:)

(D tTc-l V) Q 0 1 c (D (D (D(D— OD s0-.D-

:5

Q) (L::

EZ1(D

(D ö 0 1)

In

cD-H(D ) oo Ci.CD -S (D ) < (c z

(Aj

2

j

,-

b

:Ç’

PEROUY PLASTIC -

(met vestîgïngen te Brugge, Halle en Geel) INTRODUCEERT:

“POLYÜF. DUBBELWANDIG, ISOLEREND EN ONBREEKBAAR BEGLAZINGS SYSTEEM IN POLYCARBONAAT- “U.. PROFIELEN -

I

j

.t

EN LEVERT OOK EXCLUSIEF VOOR BENELUX: DUBBELWANDIGE, ISOLERENDE, ONBREEKBARE TRANSPARANTE PANELEN IN ALLE MATEN DIKTES POLYCARBONAAT

INFO: PEROUY-GROUP-BELGIUM S.V. BEERNEMSTW. 52 B-8050 WINGENE TEL’051/656533 TELEX 82183

,

:

:

:‘

:

19 .

r4 .‘.

In Reading, Ëngland,

1

a multipurpose arena

uses electronics to vary its reverberation time How reverberant a hall sounds ]epends upon its volume and its absorption. Symphonic music calls for a long reverberation time, chamber music, less, and rock, nearly none. So, ordinarily, different kinds of music are performed in different kinds of halls—or in the case of popular music, the public often must ptit up with inferior sound. Some large halls have been provided with a limited range of variable reverberation times by mechani cal means (movable panels that reduce the hall volume, that have both hard and absorptive sur faces, and movable banners or drapes). This can be expensive in initial and operating costs.

A different approach—elec tronic—can take a relatively “dry” hall and turn t into a rever berant one by adding sound from loudspeakers, in the frequency range of from about 70 Hz to 125t) Hz, that has been selec tively picked up from the natural sound in the auditorium.

The first application of this technique, called “assisted reso nance,” by AIRC), the English company that now markets it, was in the ‘60s in London’s Royal Festival Hall to lengthen the reverberation time and increase power of the reverberant sound below 700 Hz. Though the system originally was used to modify existing hails, and even a lecture room, it is now being designed into new buildings. Its first application for this purpose was in a new facility for the 822-seat Scottsdale (Ari zona) Center for the Arts by architect Bennie Gonzales and acoustician Christopher Jaffe.

The ‘assisted resonance” system ailows the multipurpose facility to be used for everything from orchestral music to country and western. It subseauentlv was cm‘

;.:rj.t;’

,y... r.-.--

-

‘

F’

Li

ployed for the 3500-seat outdoor Concord (California) Pavilion designed by architect Frank Gehry with acoustic design by Jaffe, which has a low roof and no side wails to contain the sound.

The buitding shown here, the Hexagon in Reading, England, named for its shape that reflects the seating arrangement for everything from symphony or chestra to boxing matches, is the most recent building to employ the system. (For the performance of a Bach chorale, the system was adjusted to the reverbera tion time of the church in which Bach originally conducted the music.) will be used for an exist ing building in Kansas City, and is planned for a new performing arts center in Peoria. The system shows promise not only for multipurpose facilities, but also for hails for which optimum volume to achieve a long reverberation time would be too expensive.

The system comprises microphones mounted inside reso nators hung above the auditori um ceiling that respond to discrete frequency ranges in 90 steps from 90 Hz to 1000 Hz. The microphones are connected to amplifiers that feed loudspeakers at the top of the hall.

.

.

.

20 ,;

.

...:

r

L.:

•

.

tIe ‘assisted system, frequency-selective microphone assembties up sound from the auditorium for amplification and reintro ductïon to the auditorium. For frequencies up to 350 Hz, the microphones are placed in Helmholtz resonators (drawing and photo). For frequencies from 350 to 1,250 Hz, the resonator would be too small, 50 simple parallel tubes are used (note them to the front and back of the Helmholtz resonator in the photo). The resonators and tubes are installed here in the rigging space next to a catwalk. Exact positioning of the microphones is somewhat a trial and-error procedure. Microphones, generally, should be as far as possible from their respective speakers.

Basic principle of the “assisted resonance” system is illus trated in the drawing, right.

The different curves of rever beration times for the Hexa gon, natural and electronic assisted are shown in the graph. The hall was designed with a relatively short rever beration time for speech, and reverberation is added in steps for musical purposes.

The plans show three different seating arrangements: in the plan at left, the proscenium is in place for theater, opera and musicals; (note the loss of balcony seats at far right and left); in the center plan, seating is arranged for theater-in-theround or for boxing; in the plan at right the arrangement is shown for movies and for choral performance. Number of seats ranges from 575 for theater-in-the-round, to 1,550 for boxing.

amphtier

(.Ï dsPeJjr0Ph0ne

.

3.0

1’•

-c

&,

c

2.0

-

k)’

0 natura!

0

ARCHITECTURAL RECORD Mid-August 1979

1 t)

125

2S() ‘tot) trequent ‘v, t Ir

ik

2k

4K

VARIA

.

.

.

en vatbaar VOOr vele verbetering dit mag een Voorbee’d zïj Voor ee rubriek losse berichten erjg van maandag ii januari Viel toevallig de alge Vergad op de ts 22 aanwezigen Slechtste dag van het jaar ! daarom slech

-

...

-

-

toch goed e Vergaderjg wordt Voorzien een VOlgefl (statutaire) alge lling rond einde mei, even Voor onze tentoonste . g wordt hard _BeV cc voorbereid Strombeek aan die tentoonstellin d g g a 1 19 en 20 Juni 1982f Veel medewer1in gevra n Officiel onze in het Staatsblad van iz december Verschene Statuten egezo l het is niet te laat o lidge te betalen 1 uit de u tos5 82 geldt n blijkt dat het betaalde lidgel tot 31 augu lidkaarte ggfl argue om nog zeer velen aan te Sporen is dit geen doorsla aan te Sluiten ?! rhogg aan en 1 geeft rangVe BASTTled de f e ig i t ? initia welke direkties Volgen dit lovenswaard ...

—

—

.

-

.

.

e leden 1 Ons ledenaanta1 liep reeds op tot 110 + 2 steunend 1 t a tr n ie f n o cen toch blijven nog enkele stede p zijn EN aanzetten deel te nemen aan Wil elk ezelsc $CENCGRAF g onder andere i.V.m. Praag 1983 ?! onze tentoonstellin lling er Wordt gewer aan een affiche Voor de tentoonste en aan een algee info_folder over BASTT 1 hinist vacant 1 desingel heeft nog steeds een plaats Van mac ) 16 28 77 ?! welke Werkloze neemt kontakt op met Ëddy Galle (031 ) Patrick Van Brabant Overkwam op onze collega (en bestuurslid nge1. hij Viel in het cc Van o rk g e W 8 januari een ernsti en hield er een ontwricht en Zolde van een hoge ladder Heusdens lad aan Over. gebar schouderb ap Patric 1 Namens Ons allen, vlug betersch , h gevraagd 1 edewerking vooral praktisc in vele koissies wordt ms i aties , n g it lling (orga demonstr Plannin publicite tentoonste en g g enz. ) advies bij bouw of lezingen uitwerkin verzendin te n n theaters en le le a a w u an z v u v c lturele centra of Verbo POly d. meer van deze (of betere) berjcten . . . 1 Vooral gevraag .

-

W

-

.

.

.

..

-

Guido CANpy

1