Proscenium 02

—‘..

‘Lçd;

t—Jr t —ai

a

-‘.‘

1, 21

-t::

:i

a :, •: 1,

m

-

m m

.‘

;

%-

1,

,-,

r1—

m

‘-‘

m

r1!11 Ï

;ti

1

t& 7,,

: m -:i

‘.‘

71

‘1 “.

(prI:I

Vakb’ad voor klank, licht en podiumtechniek Revue professionnelle du son, de léclairage et de la technique de podium In samenwerking met de BASTT

Commissie Publiciteit Rose Werckx tel. (02) 215 o8 52 N2 maart97 mal-s ‘97 Driemaandelijks jaargang i Trimestriel iière année pRoscenium is een uitgave van pRoscenium est me publication de -

-

,--1I

-)

4,

1YI agazines

tel. fax e mail

MAKING MAGAZINE5 Baudelostraat 29 B-9000 Gent (09) 233 8463 (09)233 8087 info®MakingMagazinesbe

Uitgever / Editeur Patrick Verleye

Werkten mee aan dit nummer: Ont collaboré â ce numéro: ]acques Berwouts, Yvette Buyse, Dré Darden, Ivo Kersmakers, RafLenssens, Philippe Manderlier,

Peter Roosendans, Rose Werckx & Luc Dhooghe

Advertenties / Publicité MAKING MAGAZINE5

Inge De Ridder

tel. (os) 233 8463 fax (os) 233 8o 87 Secretariaat en abonnementen Secrétariat et abonnements

,

Anja Staelens

Vormgeving / Mise en page MAKING MAGAZINE5

Yves Peters & Patrick Cattoir Druk / Impression Sint-Joris

‘

Nevele

Prixparnuméro Abonnement België / Belgique (4 n) Bank 068-2148521-95 Andere landen / Autres pays Prijs pernummer/

200 BEF 700 BEF

1.000 BEF

Nederland

f45 ABN-Amro 46.72.48.973

Teksten, foto’s en illustraties mogen enkel

worden overgenomen mits voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

La teproduction dc textes, photos et illustratiofls nest autorisée qu’aLec l’accord écrit de I’éditeur.

Verantwoordelijk uitgever Editeur respunscihle Patrick Verleye Baudelostraat 29 B-9000 Geel

[et volgende nummer verschijnt 7 jUfli ‘97 Le prochain numéro ra de presse ijuin ‘97

1 1

t

;

EAW The taws of Physics 1 The art of Listening

Responsive Engineering Leade

APEX NV BOSDEL52 3600 GENK (BELGIUM) Tel. (089) 30 63 13 Fax(089) 306016

EAW bas been chosen by following theatres: Ancienne Belgique Brussels, CC Strombeek-Bever, Kaaitheater Brussels, CC Dilbeek, De Velinx Tongeren, Stuc Leuven -

-

-

-

Uw PARTNER IN PRO AUDIO PROFESSIONELE BEGELEIDING EN ADVIES Bij UW AANKOPEN VOOR THEATER EN CULTURELE CENTRA

AEE BOUYER CADAC CROWN DAS

DRAWMER ELECTRO-VOICE FOSTEX HH HHB

HARTKE LA-AUDIO MACKIE MCLARREN METRO AUDIO

NEXO RAINBOW SABINE SAMSON SCV

TAC TACTILE TUBE-TECH YAMAHA VEGA

EML NV. Maastrichterstraat 323, 3740 Bilzen Tel. 089/ 41 .52.78 Fax. 089/49.16.62

Provinciaal Documentatiecentrum Professor GaIIée Décès du overleden professeur Gallée Afdeling Toneel en Podiumkunsten op november ‘96 overleed Le Centre de Documentation Provincial Professor Henri-Bruno Le professeur Henri-Bruno Gallée op 76 jarige leeftijd.

Division Art Théâtral et Scénique GaIIée est décédé Ie 9 novem Hij was voorzitter van de Oostenrijkse beroepsvereni ging. Hij was gedurende vele jaren vice-president van de OISTATT, vanafeinde jaren ‘6o lid van het uitvoerend comité en tot op het einde voorzitter van de Commissie Opleiding van de OISTATT. Hij doceerde aan het “Mozarteum” in Salzburg en had een leeropdracht voor toneelgeschiedenis en geschiedenis van de sceno grafte aan de universiteit van Salzburg. Hij werd onderscheiden met de Oostenrijkse Staatsprijs voor toneelbeeld.

bre ‘96 I’âge de 76 ans. II était président de I’associa tion professionnelle autri chienne. II a été pendant des années vice-président de I’OISTATT depuis la fin des années ‘6o membre du comité exécutifetjusqu’ la fin président de la Commission Formation de I’OISTATT. II a enseigné au «Mozarteum» de Salzburg et était chargé de lenseigne ment de I’histoire du thétre et de la scénographie â ‘uni versité de Salzburg. Le prix de I’Etat autrichien pour Ie théât re lui a été décerné.

Vereniging voor Podiumtechnologie verhuist L’Association pour la Technologie Scénique déménage Het secretariaat van onze Nederlandse zustervereniging de Verenigingvoor Podiumtechnologie (V?T) heeft een nieuw adres:

Le secréta ri at de 1’ as soci atio n hollandaise Vereniging ‘oor Podiumtechnologie change d’adresse:

Postbusl5l72 N L-1001 M D Amsterdam Nederland tel. oo 31/20 52 77 621 fax oo 31/20 52 77 622

biedt uitgebreide informatie over alles wat met toneel te maken heeft, onder meer over toneeltechnische aspecten zoals regie, belichting, decoropbouw, grime, costumering, enz.

De goede relaties van de afdeling Toneel e Podiumkunsten met andere gelijksoor tige centra in Vlaanderen en Nederland staat garant voor de kwaliteit van de deskundige begeleiding ter plekke.

Ontlening gebeurt via de uitleenbalie van de Provinciale Bibliotheek. U mag maximaal 5 werken gedurende een termijn van 5 weken ontlenen. ...

Het Provinciaal

Vous trouverez Le Centre de Documentation Provincial Dk’ision Art Théâtral c Scénique

vindt u aan de Provinciale Centrale Openbare Bibliotheek Martelarenlaan 17 3500 Hasselt 011/21

28

011/24 22

la Bibliothèque Publique Centrale Provinciale Martelarenlaan 17 3500 Hasselt

92

6o

De werkzaal is toegangkeljk van maandag tot vrijdag telkens van ;o tot 17 uur

tél.

011/21 28 92

fax

011/2422

6o

La salle de lecture est accessible du lundi au ‘endtedi de io l 77 heures

.

-

De Opera Bastille L’Opéra Bastille ...

...

Afdeling Toneel ‘l Podiumkunsten

Scènes d’écrans

Brusselkrijgt een internationaal filmen videofestival over podiumkunsten.

Scènes d’écrans heeft in maart plaats in de Botanique. Het programma voor de Samen met de Opleiding Elle est installée dans le Theatertechniek van de Hoge nouveau bâtiment de l’Ecole eerste editie bestaat uit drie onderdelen. deThéâtre, ensemble avec la Met een hommage van het werk van de School voor de Kunsten en de Franse televisiemaker Marcel Bluwal Forrnation Technique de Stichting Opleiding Theater opent het festival. Nadien worden Technici (SOTT) zitten zij in Théâtre poutles Arts et la belangwekkende producties van de Fondation Frmation de nieuwbouw van de Techniciens de Théôtre (SOTT). jongste decennia getoond, waaronder ‘n Theaterschool.

Des visites sont possibles sur selectie video’s door RTBF gemaakt.

Op afspraak is ook bezoek Het derde luik stelt producties voor van mogelijk. Het bezoekadres is: rendez-vous. L’adresse est: een ander Europees festival, dit jaar: het Theaterschool festival Riccione TTVV. Audiovisuele Secretariaat VPT kunstenaars kunnen meedingen naar )odenbreestraat 3 twee prijzen voor realisaties sinds 1995.

NL-bil NG Amsterdam De eerste, bekroont de realisator die de grootste creativiteit aan de dag legt om de podiumkunsten voor te stellen.

De tweede prijs gaat naar het werk dat de culturele Europese waarden overin Parijs blijkt zeer bouwParis semble fort délabré. stijgt. vallig te zijn. Zeven jaar na de feestelijke opening wordt de Sept ans après ‘ouverture Scènes d’écrans gevel ingepakt met een groot fastueuse, la façade est van 19 tot 22 maart ‘97 net dat moet beletten dat los- emballée dans un grand filet in de Botanique empêchant les pierres qui se komende stenen uit het Koningsstraat 236 bouwwerk vallen. détachent de tomber de 1210 Brussel Een onderzoek moet uitsluit- l’édifice. Une enquête doit sel brengen over de omvang déterminer l’étendue des van de schade. dégâts. ...

offre une large information surtout ce qui touche au théâtre, entre autres les aspects techniques du théâtre, tels que la régie, l’éclairage, la construction de décors, le maquillage, les costumes, etc.

Les bonnes relations qu’entretient la Di4sion Art Théâttal e Scénique avec les autres centres similaires en Flandres et en Hollande sont garantes de la qualité de l’encadrement averti sur place. Les emprunts se font au comptoir de prêt de la Bibliothèque Provinciale. Vous pouvez emprunter un maximum de 5 ouvrages pendant une période de semaines.

Scènes d’écrans Bruxelles reçoit un festival international du film et de la vidéo sur les arts scéni ques. Scènes d’écrans a lieu en mars au Botanique. Le programme de cette pre mière édition s’articule surtrois parties.

Le festival s’ouvre par un hommage au travail du créateurfrançais Marcel Bluwal pour la télévision. Ensuite seront montrées des productions intéressantes des dix dernières années, dont une sélection de vidéos faites par la RTBF. La troisième partie présentera des produc tions dun autre festival européen cette année: lefestival RiccioneflVV. Les artistes de l’audiovisuel peuvent concourir pour deux prix, pour des réalisa tions depuis 1995.

Le premier couronne le réalisateur ayant montré la plus grande créativité pour présenter les arts scéniques.

Le deuxième prix va au travail qui rehausse les valeurs culturelles européennes.

Scènes d’écrans

du 79 au 22 mars ‘97 au Botanique rue Royale 236 1210 Bruxelles

1110

Het War Memorial Le War Memorial Opera House Opera House in San Francisco dat door de aardbeving van 1989 zwaar beschadigd werd, zal terug opgebouwd worden.

De kosten, zon 85 miljoen dollar, worden gedeeltelijk door de verzekering gedra gen. De rest van toch nog altijd 35 miljoen dollar, is door sponsors aangebracht. . . .

San Francisco qui a subi de sérieux dommages pendant Ie trembiement de terre de 1989 sera reconstruit. Les frais, estimés près de 85 miiiions de doiiars, seront par tieiiement supportés par es assurances. Les 35 miiiions restants seront apportés par des financiers privés. ...

Leuvense Schouwburg

Le Théâtre de Louvain

Onlangs heropende de Leuvense Schouwburg haar deuren. De renovatiewerken op vlak van techniek, veiligheid en comfort namen bijna drie jaar in beslag. De stad Leuven betaalde het prijskaartje: 215 miljoen frank.

Rob Hermans tekende de renovatieplannen. Het com fort voor de artiesten en toeschouwers werd gevoelig verbeterd. Een uniek electroakoestisch systeem met 122 meestal verdoken opgestelde luidsprekers geeft de vroegere theaterzaal andere mogelijkheden. Grote zaalproduc ties worden in de toekomst verwacht.

Le Théâtre de Louvain a récemment réouvert ses por tes. Les travaux de rénova tions au niveau de ia techni que, de ia sécurité et du confort ont duré près de trois ans.

La viiie de Louvain a payé ia note: 215 miliions defrancs.

Rob Hermans a dessiné es pians de rénovation. Le confort pour es artistes et es spectateurs sest sensibie ment améiioré. Le système éiectro-acoustique unique avec 722 hauts-parieurs ie pius souvent encastrés offre de nouveiles possibiiités ‘ancien théâtre.

Years of Cats”

Ctits, the hit musical by Andrew Lloyd Webber, is celebrating its tenth anniver sary in Hamburg. To commemorate this occasion, the Stella Theater Consult is promoting a three-day musical show at the Spielbudenplatz in Hamburg.

This open-air event will take place from April 19 to 21 and will feature scenes and short performances from Cats, Buddy Holly, Phantom ofthe Opera and other well-known musicals. Sennheiser electronic, as the supplier ofthe trans mission systems used in these productions, is dona ting a 12-channel system with handheld and pocket transrnitters for use in this show.

Since the start of succesful musicals as Cats, Starlight Express, Phantom ofthe Opera, Les Misérables, or Sunset Boulevard Sennheiser has established its place as the lea ding supplier of radio frequency transmission systems. On Broadway alone, more than 400 systems are in use every day. The actors on stage wear subminiature clip-on microphones connected to pocket transmitters comple tely invisible to the audience. The sound is transmitted to the wireless multichannel receiver system without restric ting the freedom ofmovement of the actors. Rugged equipment and reliable transmission are most important. In addition, the Sennheiser patented HiDyn plus noise reduction system ensures excellent sound reproduction and makes the performance an unforgetta ble musical experience for the audience.

—

Without Sennheiser clip-on microphones, “Cats” wouldn’t port...

JBL MR 900 Series JBL MR 900 Series Sound Reinforcement loudspeakers deliver a new henchmark in performance for the mid-pri ced segment ofthe market.

The 8 model speaker series features JBL’s new SonicGuard” circuitry, which permits sound to remain dear and powerful while protecting the high frequency transducer from damage cau sed by over-powering. The new MR 900 Series also features significant improve ments in performance relia bility, cabinet construction, and increased power dura tion capability.

-

-%-

—

-1

Music Machine Rue de I’ecaher 8 Irasfraat 6 1000 Bruxelles 1000 usseI W18hduIc 144j +üf 18u fl1

Tascam lanceert Uigitale console op de MES Convention in Los Angeles, heeft Tascam een prototype voorgesteld van haar nieuwe digitale

9ummït Audio MPC 100

•

j.2-’ :• j1jjJ :‘

console, ideaal als interface met de DA 88 of de nieuwe DA 38 MDM digitale recorders. De console zou aan een zeer concurrerende prij 5 worden aangeboden.

De 24-channel strip section wordt gevoed door i6 geba lanceerde XLR mic/lin analo ge inputs, allen met ‘phan tom power’. 3 TDIF-formaat tape return interfaces (met D-sub connectors) maken het mogelijk de 24 sporen van de DA 88 ofde DA 38 multitrack recorder te ondersteunen.

Het design van de channel strip section wordt heel herkenbaar voor wie ooit een Tascam analoge console heeft bediend.

De console is het resultaat van vijfjaar research met de bedoeling een hoog perfor mante digitale mixer te maken voor professionele toepassingen aan een prijs die kan concurreren met het huidige aanbod studioapparatuur.

WARMIH —aaL-

.

«CISSfl +0 efFcb valve sounds.

.

2posi+ionad.

Ht-Z ïnsfrumenf DI with IOBck conird.

StepFed aftenua+or.

Variable Ihresbdd and release con+rds.

At+ack and release presef sv+ches. high qudi+y VU meter for input output and gain reduchon meteririg.

Front panel fadijties fo, stereo link and bypase.

. . . . .

Phase reveree swlfch.

-

Info:

pu: +4dbu oaspond to 0 VU. The ou+puf eofrorically baIroe1 or ur,baianoed uTng 990 oprfionaI amphQr. OJ+U fln5oG is 1SQ. Th reoomme,ded cxitpu bad Is 600(2 or more. Madmun +dbu. odput Input: Os Input Is Iso uIQctrnniûaNj balancud ,. unbalanosi. Input Impedanoe u 20k2. Madmun npu+ Iuv Is +dbu.

Pand 8dm: 9êandrd 19.. b 3.5. (2 unR of ratdu space).

Dspdh bstdnd Pand: 27 cm in addd6n to ussr /0 oablpg.

Pcawer: 39 wat+s Oomponente: t2) SdQS*ed 12M7A vacuum tubos, (2) Fugb aabddy 990 cperadonal amph9ers. (15) c+egra fg1 drouds. (3) franslefors (1) oompasston cdl.

SNpplpg weldjd: 8i7 kg.

TLA oo1abI9.m.817SI,- F TPA 200 8 24sb eer uoo A 24eb dm958,065EQF 00 1 teb Qcecace DCL 200

upc

pe. er er q. o&soer

loo t

ace O36O,- er

Amptec Stone-DOOI Digital Mixing console

It is obvious that the profes sional sound industry is changing from the analog to the digital domain. Many sources such as CD, DAT, DCC, MD, Betacam, as well as many destinations like Info: 0031-30-Go 48 ii CDR, Hard Disk recorders, Tape recorders, Data trans mission are now digital. The crucial part in most setups is a mixing console, and users prefer to stay digital from source to desfination. The motivation behind the development ofAmptec’s new digital desk was to provide a user interface oriented console with a choice ofdifferent types ofinput and output Buitengewone geluids Sennheiser voegt een nieuwe modules, all designed with the plug and play prin kwaliteit gekoppeld aan ciple in mmd. Many applications require a conven de klassieke Sennheiser microfoon toe aan zijn look: de nieuwe all-round M0425 dynamic microgamma, de MD 425. De MD tional and directly accessable control surface. phone Menu functions or shift control functions are 425 15 ideaal voor stemtrans missie en situeert zich in het unacceptable for Live or On Air work. Amptec’s goal was to make a digital console that could middenklasse segment qua prijs, tussen de ‘budget’ MD replace an analog console, wich could be installed 736 en ‘top’ MD 431. De MD with the same ease and on which the operator can 425 15 een dynamische micro- start working without any substantial introduc foon, robuust, met gesofisti tion. Ofcourse many additional automation and keerde klankkwaliteiten, een programmable features are available in secondary bijzonder goede feed-back en layers, but this is ofminor importance to the overall concept ofour console. close-miking effect.

Sennheiser MD 425

•

--‘

02/4664410

Info: 011/28

14

Nexo Alfa vergeten Patrik Niels van EML Pro Audio meldt ons dat in het artikel over Torhout-Werchter in het vorige nummer van PRoScenium een fout is geslopen in de materiaallijst: SSE gebruikte 84 Mid/High luidsprekerkasten Nexo Alfa M4 en 48 basskasten Nexo Alfa B2, aangestuurd door Crown MA5000vz, MA3600vz en MA2400 versterkers.

58

produc1i’J

w

-

‘

-.---.,.,--

Si vous aveiéiége.près ou de lom en contact -

.

avecJe monde du théâtre durant la dernière

.

•

.

d&ennie, Ie nom de Niek Kortekaas ne doit

r4

r/

%%

.

,

pas vuêtteiconn’Cet artiste aux mille

,

talents s’est fait connaître dans cette periode

:

:;

_

‘::

.

:frP -

autantcommecréateurdedëcorsquecomme éclairagiste et metteur en scène.

-

•:

5

}:

A première vue un objectiftrës

:

:

•

•

?

1:

é” .

.

:

.

;-

.

:

; ffi%

I

:

:

,

:

F

.

?

théâtre tous azimuts

‘avais depuis Iongtemps ressenti Ie besoin de continuer compo ser moi-même les espaces que je créais. Aussi par mécontente ment de ce qui arrivait parfois avec mes espaces. Si je fait souvent ensemble léclairage, les décors et les costumes, cest en vue dun contrôle global du matériel visuel. Pour ce qui est de lima ge, je pense d’abord regarder et puis â réfléchir, même si c’est assez subjectif.

Les informations visuelles peuvent être assez contraignantes, et au plus elles cadrent avec le monde irréel suggestifde théâtre, au plus parlante sera l’image. Le langagevisuel esttrès important dans mon optique.»

Niek appartient â la nouvelle génération des scénographes pour qui il nest pas question d’habiller ou de déshabiller une scène en fonction dun metteur en scène, mais oi la création dun espace prime. Créer un espace pour le jeu oi le

J

dispositifscénographique détermine lit téralement l’espace de jeu. Un espace dans le sens des multiples évocations qu’un décor peut éveiller, et les nom breuses structures qui sont ainsi possibles.

Ce qui est remarquable dans son travail, c’est le volume spatial. Ses décors déter minent le plan de l’image et prennent lit téralement beaucoup de place. Le monde fait son entrée dans les décors de Kortekaas, un monde souvent désolé oô la civilisation a laissé les traces de ses ravages, un monde créé avec les maté riaux actuels: béton, métal, plastique, souvent entamés par Ie travail destruc teur de notre monde contemporain. Ses décors apportent une dimension supplé mentaire, justement par l’emploi de ces matériaux. L’emploi de matériaux réalis tes est ici le moyen par excellence.

Comme il le dit lui-même: «On ne peut pas faire les choses plus belles qu’elles

i:

ne le sont déj, donc pourquoi essayer d’inventer quelque chose. II est mieux d’utiliser la beauté existante en l’isolant dans une boîte noire ou en portant son regard dessus. On manie de cette manière des signes très reconnaissables pour les gens. Cela na pas de sens pour moi de créer une abstraction qui sera seulement comprise par quelques uns. ] e préfère aussi travailler avec une image la plus large possible, accessible au plus grand nombre de gens, plutôt que de jongler avec les valeurs esthétiques qui ne font que limiter la communication.»

Devenu scénographe par hasard Niek Kortekaas na pas suivi de formation spécifique pour la scénographie.

Ses racines se situent dans les arts plastiques. II combina l’académie de Rotterdam la formation dessin, peinture et création. La création faisait donc par tie de sa formation, mais dans la direc _:DM4rnI

scenoraflescénographie

i

.

1

vertaalt in theater. Ik vind het niet zo interessant om met ideeën van anderen te werken. Het is veel boeiender als ideeën van verschillende mensen samenkomen op de bühne en zich vertalen in beeld, licht, regie en choreo grafie.”

Niek werkt zowel in klassieke schouw burgen als in alternatieve ruimtes, hij zegt nochtans geem; voorkeur te hebben voor één van beiden. Alleen ben je in het theater meer gebonden aan bepaal de wetmatigheden waar je op locatie de dingen volledig naar je hand kan zetten Confrontaties en beperkingen en de ruimtes indelen en gebruiken werken stimulerend zoals je wil. Dat kan in het klassieke theater vaak niet omdat je gebonden Maar wat gebeurt er dan met die autobent aan brandweervoorschrifter;, zichtnomie binnen een theaterbestel waar regisseurs en choreografen toch meest lijnen en dies meer. Het theaterappa raat is niet zo flexibel ingesteld om daar al met vooropgestelde ideeën voor de goed mee om te gaan. dag komen?

Ik vind dat het juist im; het theater meer lEen Organisatie als het Grand Théâtre in Grom;ingen, dat mee aan de basis lag en meer ontbreekt aan mensen met van Nieks productie van De Man aan het ideeën. Daardoor zijn scenografem; zo Raam in de Monty, kan het zich veroor autonoom kunnen gaan werken. loven de zaal drie maanden te sluiten op Regisseurs zonder inspiratie hadden het moment dat er aan een productie mensen rondom zich nodig bij gebrek gewerkt wordt. Dat kan een grote stadsaan eigen ideeën. Sommigen hebben schouwburg zich niet veroorloven, die dat nog wel, maar het omzetten ervan moet opbrengen. naar een voorstelling is de grote strui kelsteen. Het interessantste is om van- Niek werkt liefst op locatie, maar de uit confrontaties een synthese te maken beperking van de schouwburg kan op Statwnendrarna, Edit Antwerpen ofeen stelling in te nemen die zich dan zichzelfzeer spannend en plezierig zijn geplaatst binnen een maatschappelijke context zoals muurschilderingen voor de metro en dergelijke meer. Zijn keuze voor de scenografte berust eerder op een toeval. Hij wou niet per se in eer; kunstgalerij terecht komei; en tentoonstellen, kur;st krijgt daardoor een te onwerkelijk karakter en dat irreële beviel hem niet. Hij wou ontsnappen aan de manipulatie die de moderne kunst moet ondergaan via galeriehou ders en musea en als ontwerper veel zelfstaï;diger gaan werken.

omdat je dan nog meer gedwongen wordt om door eenvoud tot de essentie te komen”.

Relatie met de toeschouwer Het mooiste aan het theater, vind ik, is dat je erin kan gezogen worden. Dat heeft vaak met spelen te maken, maar ook met de ruimtelijke ordening: hoe je het publiek laat kijken. Daarin kan je als scenograaf drastisch ingrijpen. In een aantal producties heb ik het publiek een bepaald perspectiefopgelegd: de berenkuil im; ExpÏosion ofa Memory. De put in Empedokles van ADM. Voor Schreher; Moestuin moest het publiek zich bewe gen, want er werd door heel het gebouw gespeeld. Ik vind het belangrijk dat de toeschouwer zich fysiek betrokken voelt. Voor de voorstelling van NachasieÏ werd het decor iedere keer natgespoten en weid mist gebruikt om de sfeer in dat donkere hol voelbaar te maken. Dit is letterlijk een klimaat creëren.

Anderzijds moet er voldoende afstand blijven, moet de toeschouwer over voldoende vrijheid beschikken om zelf in te vullen. Ik probeer op het grensgebied te werken tussen betrokkenheid en vervreemding, abstract en concreet, waar en niet waar. Glas is daarom ook een steeds weerkerend materiaal in mijn voorstellingen. Glas laat kijken, maar

plus intéressant consiste faire une synthèse des confrontations ou de pren dre une position qui se traduit alors en théâtre. Je ne trouve pas tellement inté ressant de travailler avec les idées des autres. C’est beaucoup plus passion nant quand les idées de différentes person nes se rejoignent et se traduisent en images, lumières, mise en scène et ch orégra ph ie.»

Niektravaille aussi bien pour les théâ tres classiques que pour les espaces alternatifs. II dit toutefois ne pas avoir de Les confrontations et les limita préférence pour les uns ou pour les au tions deviennent stimulantes tres. Seulement, au théâtre, on est lié Mais qu’advient-iI de cette autonomie aux aspects légaux, alors que les espaces dans un régime de théâtre oi les metpeuvent être divisés et utilisés notre teurs en scène et les chorégraphes vien guise. Cela nest en général pas possible nent le plus souvent avec des idées de dans des théâtres classiques parce que principes. nous sommes liés aux consignes de «Je trouve que c’est justement au théât sécurité incendie, aux lignes de vision et re qu’il manque de plus en plus de gens autres. Le théâtre nest pas assez fiexible avec des idées. C’est pour cela que les pour pouvoir bien les manier. scénographes ont pu commencer tra Une organisation comme le Grand vailler de manière aussi autonome. Des Théâtre de Groningen, qui a participé régisseurs sans inspiration avaient la production de Niek De Man aan het besoin de gens autour d’eux, défaut Raam in de Monty, peut se permettre de d’idées propres. Certains en ont encore, fermer la salle pendanttrois mois au mais c’est leurtransformation en repré moment oC on travaille une produc sentations qui est le grand problème. Le tion. Un grand théâtre municipal ne

tion des arts appliqués, placés dans un contexte social comme les peintures murales pour le métro et autres.

Son choix pour la scénographie tient plus du hasard. II netenait pas spéciale ment exposer dans une galerie dart, car lart y prend alors un caractère irréel qui ne lui convenait pas. II voulait échap per â la manipulation que subit ‘art moderne via les galeries et musées, et travailler de manière plus indépendante comme créateur.

pourrait pas se le permettre, il doit rap0 rter.

N iek préfère travailler dans un espace, mais les limitations du théâtre peuvent être en soi très captivantes et plaisantes «parce que cela contraint encore plus arriver l’essence par la simplicité».

Relation avec le spectateur «Le plus beau au théâtre, je trouve, c’est qu’il y a moyen de s’y faire absorber. Cela tient souvent au jeu des acteurs, mais aussi la disposition spatiale: comment on fait regarder le public. Comme scéno graphe, ii y a moyen d’intervenir de manière drastique. Dans plusieurs productions, j’ai imposé une certaine perspective au public: fosse aux ours dans Explosion ofa Memoty. Fosse dans Empedokles de ADM. Pour Schrebers Moestuin, le public devait se déplacer car la pièce se jouait dans tout le bâtiment.

Je trouve important que le spectateur se sente physiquement impliqué. Pour la représentation de Nachtasiel, le décor était mouillé â chaque fois et on utilisait le brouillard pour rendre palpable latmosphère de ce coin sombre. II s’agit it téralement de créer un climat. Dun autre côté, il faut conserver suffi

sceno raflescénogcaphie’1-

schept ook afstand. Het kijken is inhe rent aan onze samenleving. Mensen bekijken mekaar voortdurend, tasten mekaar af toetsen mekaar via de blik.

Dat is ook iets wat vaak terugkomt in de stukken waar ik heb mee gewerkt. Het Huis van Beenarda AÏha, Nachtasiel, Vrijdag, De Tijd en de Kamer. Je vindt glas ook veel terug in de moderne archi tectuur.

De energie in het werk vind ik zeer belangrijk. Weten waar je mee bezig bent en gedreven zijn om erin door te gaan. Je moet voor jezelfeen ruimte scheppen om binnen te werken, niet gerelateerd aan wat anderen doen of erover denken. Maar het theaterappa raat maakt het je daarbij erg lastig. Je wordt altijd vergeleken...

Anderzijds is er helaas de dwang om veel te produceren. Je zou als ontwerper met één oftwee stukken per jaar moeten rond komen. Maar, zoals regisseurs, worden ook scenografen al te veel uitge molken, zodat er geen tijd is voor het lange termijnwerk.”

sammentdedistance, lespectateurdoit disposer de suffisamment de liberté pour pouvoir Ie remplir lui-même.

J’essaie de travailler la frontière entre I’engagement et l’aliénation, I’abstrait et Ie concret, le vrai et Ie faux. Le verre est pour cette raison un matériau qui revient souvent dans mes représentations. Le verre laisse regarder mais crée aussi une distance. Le regard est inhérent notre société. Les gens se regardent continuellement, s’examinent, se testent du regard. C’est aussi une chose qui revient souvent dans les pièces auxquelles j’ai collaboré. Het Huis an Bernarda Alba, Nachtasiel, Vrijdag, De Tijd en de Kamer.

On retrouve également beaucoup de verre dans l’architecture moderne.

J e trouve l’énergie dans le travail très importante. Savoir quoi on est occupé et être poussé â continuer. II faut créer soi-même un espace de travail, non relié ce que d’autres font ou pensent. Ce qui nest pas tous les jours facile au théâtre.

On esttoujours comparé...

Dun autre côté, 1 y a malheureusement l’obligation de produire beaucoup. Un créateur devrait pouvoir s’en sortir avec une ou deux pièces par an. Mais, comme les metteurs en scène, les scénographes sont aussi trop souvent épuisés la tâche, de sorte qu’il n’y a plus de temps pour le travail â long terme.»

t.

-

j_.. t

1

Niek Kortekaas HIJ ontwierp voor Charkwawa Joseph and his amazing technicolor dreamcoat Remake/Remodel Eine Winterreise Schrebers Moestuin Ah Sweet Mistery of Life

1 Kilo watten

-

II trav&fta pour Tone Brulin TIE3 G. Van Landeghem

1983 Beursschouwburg Brussel 1984 Studio H.Teirlinck F. Beukelaers Antwerpen 1984 Brialmont Brussel Marc Steemans 1985 Studio H.Teirlinck F. Beukelaers Antwerpen Gorissen & Kortekaas 1985 Grand Theatre Groningen 1985 Eindhoven Theu Boermans 1986 Holland Festival Peter de Baan 1986 KJT Antwerpen Jan Verbist NNT Groningen Pol de Hert

Marc Didden

De Theatermaker De Dood van Empedocles Billy Liar Medeamateriaal Landschap met Argonauten L’Homme qui avait le soleil Theu Boermans dans sa poche Guy Joosten Nachtwake Regardez les femmes passer Pol de Hert Jos Verbist Nachtasiel Jos Verbist Class Enemy Neige en Décembre

1982 Antwerpen 1982 Antwerpen

F. Beukelaers

•

1986 HZT Eïndhove 1987 Blauwe Maandag Compagnie 1986 NNT Groningen 1987 Arca Gent 1987 La Salamandre Lîlle 1986 Théatre de la place Varia

t

IkAli De Tijd en de Kamer Duafls Vrijdag

Eugène Bervoets H. Gils en J. Verbist Kristina de Chatel Sam Bogaerts

Het Huis van Bernarda Alba Seasons Greetings Rats Vier eenakters van Tjec hov Le Cocu Magnifique Het Rattenplan Explosion of a Memory Frankenstein De Gecroonde Leerse Derniers Details Sumbo N.V.

R. Commisaris 1988 Jappe Claes 1988 Eugène Bervoets 1988 Pol de Hert 1989 F. Beukelaers 1989 Mette Bouhuis 1989 Niek Kortekaas 1989 P.de Hert & EDe Jager 1990 Hugo van den Berghe 1990 Walter Moeremans 1990 Lidwien Roothaan 1990

Imperium A Chorus of Dissaproval Cerceau

Kristina de Chatel Robbe de Hert Jos Verbist

1990 1990 1991

Roberto Zucco Visages connus sentiments méles De Man aan het Raam The Bronx De Vertraagde Film Ze zeggen dat ik dansen kan Bouwmeester Solness

Karst Woudstra Jos Verbist

1991 1991

TlE3 Arca Gent Cie de Chatel Toneelgroep Amsterdam K.V.S. Brussel Arca TIE3 NNT Groningen KVS Brussel RO Theater NNT Groningen NNT Groningen NTG Arca Toneelgroep Amsterdam Holland Festival NTG Het Nationaal Toneel Den Haag NNT Groningen La Salamandre

Niek Kortekaas Niek Kortekaas F. Beukelaers Tamara Huilmand Colin Mc ColI

1991 1992 1992 1992 1992

Monty TIE3 Studio H.Teirlinck Spring Festival Nationaal Toneel

1987 1988 1988 1988

Eisemertz Pieter de Ruiter 1992 Oidipos in Kolonos Franz Marijnen 1992 Roberto Zucco Jos Verbist 1993 Objects in a mirror are closer than they appear Stationendrama Scetching under Difficulties What Kind of Work Niek Kortekaas 1993 do they Want Malina NiekKortekaas 1993 De Repetitie Hugo Claus 1993 Pinochio The Opera Peter de Baan 1994 The Witches Niek Kortekaas 1995 Les Parents Terribles Jean Pierre de Decker 1995 Stones From Jacques Vandevelde 1995 the Vienna Woods Kasimir en Caroline Hubert Damen 1995 Leatherface Yves Bombay 1995 DeadFunny Niek Kortekaas 1996 Sacco & Vanzetti Stijn Coninckx 1996 De Trojaanse Vrouwen Kalldewey Farce Het oneindige verhaal

Hubert Damen Jos Verbist Niek Kortekaas

Springfestival KVS Brussel Antigone Kortrijk

European Drive-In Theatre Arca NTG RO-Theater RO-Theater NTG NIG

Antigone KVS Brussel Arca Koninklijk Ballet van Vlaanderen 1996 KNS Antwerpen 1996 KVS Brussel 1996 NTG

Voor de film werkte Kortekaas voor votqende producties ii travaifta pour les productions de film suivantes Foxhole Effect Marc Timmer 1989 Misunderstanding Angiola Janigro 1990 of the Moon Anchoress Cris Newby 1992 Suite 76 Dominique Deruddere 1993 Dido & Aeneas Peter Maniura 1995 Verder was hij verantwoordelijk voor installaties zoals: De Geheimzinnige dief van het lam Gods, bij Itinera in Gent Archeologisch Environnement Dodecaëder, dat hij samen met Stijn Coninckx realiseerde in Tongeren

...ll était également responsable d9nstallations comme: De Geheimzinnige dief van het lam Gods, chez ltinera â Gand Archeologisch Environnement Dodecaëder, qu’il réalisa avec Stijn Coninckx Tongres

In 1995 werd hij geselecteerd voor de Ouadriennale in Praag en in 1989 ont ving hij de Charlotte Köhler Award for Stage Design

II fut couronné la Ouadriennale de Pragues en 1995 et reçut en 1989 le Charlotte Köhler Award for Stage Design

m’i_ w

D

Begin deze eeuw kwamen de boeren uit de omge ving hun fruit, groenten en vis verkopen in de Hallen van Schaarbeek, die toen nog de “Sainte Marie”-markthal heette. Het zou prachtig zijn hen nu terug te zien in de gerestaureerde ruimte. Het huzarenstuk, de creatie van een goed functionerende polyvalente schouw

e Hallen werden in 1865 gebouwd volgens de plannen van gemeentelijk architect Hansotte. In 1898 verwoestte een enor me brand het geheel, maar een getrou we kopie herrees uit haar as in het begin van deze eeuw. Men vindt ze overal in het West-Europa van de eeuwwisseling, de markthallen met hun typische onderbouw in natuursteen en de hoge be glaasde overwelvingen in staal, die liet technisch vernuft van de nieuwe ‘machine-age’ wilden uitdrukken. Vele zijn inmiddels vergaan ofgesloopt. Zo verging het ook bijna de Hallen van Schaarbeek.

Brusselse agglomeratie gekocht om er een cultureel centrum van te maken.

Nadien kozen grote namen deze plek uit om hun creaties te tonen: Peter Brook bracht er in 1978 zijn Uhu Roi. Deze beelden zijn onuitwisbaar geble ven: uit een valluik in de oude betonvloer kwam de zwarte koning gekropen, in onduidelijk Frans sprak hij zijn moeilijke tekst, straatkatten liepen door het scènebeeld, burengerucht was hoorbaar, en toch hing er een vreemd ftui dum in de ruimte. Misschien had het te maken met het sacrale van deze plek, en de gedrevenheid waarmee theaterma kers, organisatoren en publiek deze voorstelling mogelijk maakten, Van opslagplaats tot cultuurtempel ondanks de barre omstandigheden In 1971 kreeg een projectontwild’elaar zoals de tocht en het insijpelend vocht, een optie om op het terrein van de de dekens om zich te verwarmen en het Hallen een complex te bouwen. Enkele totaal gebrek aan technische uitrusting. mensen, onder de leiding van Jo De initiatiefnemers hebben nog tot Dekmine van het Théâtre 140, dienden 1984 moeten wachten vooraleer de de eerste aanvraag in om de Hallen te overheid tot een elementaire restauratie gebruiken voor culturele doeleinden. overging. Ondertussen was de In 1975 werd het gebouw door de Frans- Botanique” aangekocht, gerenoveerd talige cultuurcommissie van de en als cultureel centrum ingericht, en CC

burg, lijkt gelukt.

De Hallen van Schaarbeek [ es H a 1 1 es de Schaerbeek L t: auteucRoewecck+LucDhooghe ]

Au

début du siècle, les

paysans des environs

venalent vendre leurs fruits, légumes et polssons aux Halles de Schaerbeek, qui s’appel aient encore le marché couvert Sainte-Marie. Ce serait magnifique de les revoir maintenant dans l’espace restauré. Le défi, la création d’un théâtre polyvalent fondionnant bien, sembie être réussi.

es Halles ont été construites en 1865 d’après les plans de larchi tectecommunal Hansotte. Un énorme incendie détruisit tout en i8g8, mais une copie fidèle renaquit de ses cendres au début du siècle. On en trouve partout dans l’Europe de l’Ouest de ce changement de siècle, de ces marchés couverts avec leur soubassementtypi que en pierres naturelles et leurs hautes voûtes en aciervitrées, qui voulaient exprimer le génietechnique de ce nouvel «âge de la machine». Beaucoup se sont dégradées ou ont été démolies. C’est ce qui a failli arriver aux Halles de Schaerbeek.

francophone de l’agglomération bruxel loise pour en faire un centre culturel.

Plus tard, de grands noms ont choisi cet endroit pour montrer leurs créations: Peter Brook y amena son Ubu Rol en 1978. Ces images sont restées ineffaça bles: le roi noir sortait en rampant d’une trappe dans le vieux sol en béton, ii disait son texte difficile dans un vague français, des chats de gouttière traver saient la scène, on entendait les bruits du voisinage, et pourtant un fluide étran ge habitait l’espace. Cela avait peut-être â voir avec le caractère sacré du lieu, et la manière avec laquelle les créateurs, les organisateurs et le public ont rendu cette représentation possible, malgré De I’entrepôt au temple culturel des circonstances difficiles, comme les En 1971, un initiateur de projet reçut une courants d’air et l’humidité ambiante, option pour construire un complexe sur les couvertures pour se réchauffer et le terrain des Halles. Sous la direction de l’absence totale d’équipement techni Jo Dekmine du théâtre 140, quelques que. personnes ont introduit une première Les initiateurs ont dû attendrejusqu’en demande pour utiliser les Halles des 1984 avant que les pouvoirs publics fins culturelles. Le bâtiment fut racheté n’entreprennent une restauration élé en 1975 par la commission culturelle mentaire. Entre-temps, le Botanique

had de vzw CCHa11es de Sèhaerbeek” een eigen “Trans Furope Halles”-netwerk opgericht, een uitwisselingsprogramma van multi-media projecten over heel Europa.

Dit programma zou directeur Philippe Grombeer nooit kunnen realiseren indien het gerestaureerde gebouw niet verder aangepast werd aan de functio nele behoeften, en ingericht met de gepaste infrastructuur. Grombeer stootte hierbij op twee problemen: de midde len, die van de Franse Gemeenschap moesten komen, waren beperkt waardoor in fasen moest gewerkt worden en de beschikbare ruimte was een beschermd monument, beperkt van omvang. Er moesten dus keuzes gemaakt worden.

Alle beschikbare ruimten zou men daarom zoveel mogelijk actief benutten: dus geen opslagplaatsen bijvoorbeeld voor verplaatsbare tribunes. In de beginfase kunnen ze gehuurd en gemonteerd worden in de gewenste vorm, en later zal men een systeem van mobiele schakelbare units ontwikkelen die kunnen buiten gereden worden en elders onderkomen vinden.

Het bouwprogramma volgt verder de bestaande architectuurindeling: loodrecht op de Koninklijke SintMariastraat en grenzend aan de Grondwetstraat ligt de grote Hal met een oppervlakte van ca. 1.300 m2.

Parallel eraan is er een overdekte steeg van 44 meter lengte, waar vroeger kaas en boter verkocht werd. En achteraan,

dwars op de grote Hal, ligt de oude vismarkt, een kleine Hal, io meter breed, die in een volgende fase zal gerenoveerd worden als polyvalente zaal met onge veer 230 zitplaatsen op mobiele tribu nes. Ze sluit aan bij enkele woningen die als kantoor en vergaderlokalen zijn ingericht. Alle ruimten zijn van de straat afrechtstreeks toegankelijk, de grote Hal met diverse poorten in de zijgevel en een monumentale hoofdingang centraal onder de nok.

De eerste fase met betrelddng tot de grote Hal en de overdekte steeg is quasi voltooid. Het is een multifunctionele ruimte gebleven, geschikt voor grootschalige projecten waar maximum 1.300 toeschouwers zittend, of2.000 2.500 rechtstaand aan kunnen deelne men. De kelders zullen door eigen personeel ingericht worden als foyer en bar.

Ruime trappen verbinden ze met de zaal boven. Achteraan in de kelder zijn de kleedka mers reeds ingericht, gereed om de eerste acteurs te ont vangen. Een hefpodium zorgt voor de manipulatie van materialen tussen beide niveaus en dient tevens als loskade voor één van de zijpoorten. Hubert Dombrecht, une phase ultérieure en salle polyvalente pour environ 230 places surtribunes mobiles.

Elle rejoint quelques habita tions aménagées en bureaux et saltes de réunions. Tous les espaces sontdirectement accessibles par la rue, la gran de Halte par différentes por tes le tong de la façade de côté et par une entrée principate monumentale située au cen tre sous te faîte.

avait été acheté, rénové et aménagé en centre culturel, et I’asbl «Haltes de Schaerbeek» avait créé son propre réseau «Trans Europe Haltes», un programme d’échange de projets multime dias dans toute l’Europe.

Le directeur Philippe Grombeer n’aurait jamais pu réatiser ce projet si le bâti ment restauré n’avait pas été adapté aux besoins fonctionnels, et équipé de ‘in frastructure adéquate. Grombeer buttait sur deux problèmes: les moyens, qui devaientvenirde la Communauté Française, étaient limités, ce qui l’obli gea â travailler en phases, et l’espace disponible, qui était un monument protégé dun volume timité. Des choix devaient être faits.

Pour ces raisons, on devait le plus possi bie utiliser activement les espaces dispo

nibles: donc pas d’entreposage par exemple de tribunes mobiles. Dans une première phase, etles peuvent être louées et montées la forme voulue, et on dévetoppera plus tard un système d’unités mobiles attacher ensemble qui peuvent être sorties et mises â l’abri autre part.

Le programme de construction suit l’ar chitecture existante: La grande Halte, d’une superficie de 1300 m2, jouxte la rue de la Constitution perpendiculairement â la rue Royale Sainte-Marie. Une petite ruelle couverte de 44 mètres de long o on vendait avant le beurre et le fromage longe la grande Halte. Derrière celle-ci, perpendi culairement, se trouve l’ancien marché aux poissons, une petite Halte de io mètres de largeur, qui sera rénovée dans

La première phase portant sur la grande Halte et ta ruetle couverte est prati quementterminée. C’est resté un espace muttifonctionnel, apte â accueil lir des projets de grande envergure oô un maximum de 1.300 spectateurs assis ou 2.000 2.500 spectateurs debout peuvent prendre place. Les caves seront aménagées par te personnet en foyer et bar. De larges escatiers les relient â ta salte du haut. Les vestiaires sont d’ores et déj aménagés â l’arrière de la cave, prêts â accueittir les premiers acteurs.

Un podium étévateur assure ta manipu lation du matériet entre les deux niveaux et sert de quai de déchargement une des portes de côté. Hubert Dom brecht, te technicien des Haltes, dirige la réalisa tion du programme. t nous guidait tra vers le bâtiment.

de technische knobbel van de Hallen, dirigeerde de uitwerking van het programma: het verhaal van een lijdensweg die niet vreemd is in de bouwwereld.

Met hem doorliepen we onlangs het gebouw.

ressante dialoog ontstaat tussen oud en nieuw.

Met eenzelfde bekommernis voor behoud van ritme en structuur werd ook het isolatieprobleem aangepakt, zowel thermisch als akoestisch (vlieg tuigen- en straatlawaai bijvoorbeeld, Een rondleiding maar ook omgekeerd, de geproduceerde De grote Hal is even indrukwekkend decibels van binnen naar buiten). Een gebleven als voorheen: de transparantie analoge ontdubbeling, een tweede huid, van de glazen wand gefilterd door de bracht ook hier de redding. Het dak staalstructuren, de omlopende mezza werd licht verhoogd met een tweede dak nine met haar frele borstwering in rustend op silent blocs’ om smeedwerk en haar slanke gietijzeren de contactgeluiden te vermij kolommen, de horizontale vlakke den, zodanig dat aan de bin betonvloer, alles is er nog en ademt nenzijde de historische dezelfde rust. r is wat meer staal op de onderbouw zichtbaar kon achtergrond aanwezig: het zijn de loop- blijven. De glazen buitenbruggen, opgehangen aan het dak, en wanden werden dan weer de bijkomende stalen portieken om het langs de binnenkant ontdub supplementair gewicht te dragen. De beld door de creatie van een bestaande spanten die op een onderlin zelfdragende gordijnwand in ge afstand van ongeveer acht meter glas, los van de buitengevel. ingepland staan, bleken maar nauweDe lege bufferzone is toegan lijks voldoende om het dak bij sterke kelijk gemaakt in verband windbelasting overeind te houden. met het onderhoud van gevelDaarom werd er geopteerd om tussen partijen. De raamverdelingen de bestaande steunpunten in vijf nieu aan de binnenzijde corres we afzonderlijk gefundeerde driedi ponderen in grote mate met mensionale vakwerkstructuren in staal die van de historische buitenbij te plaatsen. Deze alternerende invul gevel. Enkel zijn de glaspar ling maakt dat globaal bekeken het tijen in verschillende richtin ritme behouden blijft en dat er een inte gen schuin ten opzichte van

het gevelvlak aangebracht, ter verbete ring van de binnenakoestiek. Bij voorstellingen kan het geheel verduisterd worden door zware zwarte overgordij nen, die tegelijk de zaalakoestiek ten goede komen. op de begane grond daarentegen, waar de historische constructie overwegend in steenmateriaal opgetrokken is, voor-

zien van diverse openingen voor de toegankelijkheid, werden geluidssassen gecreëerd. Langsheen de kopgevel en

-

Une visîte guidée La grande Halle est restée aussi impres sionnante qu’avant: la transparence des parois de verre filtrée par les structures métalliques, la mezzanine du pourtour avec son frêle parapet en fer forgé et ses fines colonnes en fonte, le sol horizontal en béton uni, tout y est encore et respire le méme calme. II y a plus d’acier â l’ar rière plan: ce sont les passerelles sus pendues â la toiture, et les portiques intermédiaires qui supportent le poids 5 u pplém enta i re.

Les chevrons existants qui sont im plantés une distance mutuelle d’envi ron huit mètres, semblent peine suffi sants pour maintenir le toit debout par grand vent. C’est pourquoi on a opté pour placer de nouvelles structures en acier en forme de caissons tridimension nels, fondées séparément. Ce remplissa ge alterné fait que globalement le rythme est conservé et qu’un dialogue intéres sant se crée entre ‘ancien et le nouveau.

Le problème de l’isolation a été abordé avec le même souci de maintenir le ryth me et la structure, isolation aussi bien thermique qu’acoustique (bruit des avions et de la rue par exemple, mais inversément aussi les décibels produits de l’intérieurvers l’extérieur). Le même dédoublement, une deuxième peau, apporta ici aussi la solution. Le toit a été légèrement surélevé avec un deuxième

toit reposant sur des silent blocs pour éviter les bruits de contact, de sorte que le sou bassement historique reste visible de l’intérieur. Les parois extérieures en verre ont également été dédou blées de I’intérieur par la créa tion d’une cloison autopor tante en verre détachée de la façade extérieure. La zone intermédiaire vide reste accessible pour l’entretien de parties de la façade. Les divi sions des fenêtres intérieures correspondent en gros avec celles de la façade extérieure historique. Seulement les par ties vitrées ont été posées dans différentes directions en oblique par rapport au plan de la façade, en vue d’améliorer l’acous tique intérieure. Lors de représentations, l’ensemble peut être obscurci l’aide de lourdes tentures en velours noir qui favorisent en même temps une bonne acoustique.

Au rez-de-chaussée par contre, oû la construction historique est bâtie princi palement en pierre, avec diverses ouver tures pour l’accessibilité, on a créé des sas insonores. Le long de la façade avant et le long de la ruelle couverte attenante, un système de parois coulissantes d’iso

lation acoustique permet d’intégrer l’entrée et la ruelle couverte entièrement ou partiellement la salle.

La technique Le dédoublement semble être la devise qui pourrait illustrer la conception de cette rénovation. Parce que ça commen ce avec la structure portante du bâti ment, Ie remplissage des toitures et des parois (la «boîte-dans-la-boîte») pour finir dédoubler tout ce qui concerne les techniques, le son et la lumière.

ACCh

cases of iIÏ Ibe ultimate protection for your equipment

di1RIISI Flïghtcuses tel. 09/377 97 55 fax. 09/378 12 33 -

LIGHT 0 :

s.• ‘—

Specïalisatïe licht en klank voor: . .

Evenementen Congressen (privaat, nationaal, internationaal)

t’

.

Theater

.

Spektakel

.

Shows

.

Goboprojectie, scanners,

.

Lichtautomatisatie

Oudstrjdersplein 6

•

8430 Middelkerke

•

...

Belgium

Tel. & Fax: 059/30 33 44 GSM: 075/69 35 35 -

langsheen de aangrenzende overdekte steeg maakt een systeem van akoestisch isolerende schuifwanden het mogelijk dat het inkomgebied en de overdekte steeg geheel ofgedeeltelijkbij de zaal kunnen betrokken worden.

geluid wordt er ‘schone’ elektriciteit geleverd door een conditioner. Op het net kunnen ook mobiele dimkasten aangesloten worden als uitbreiding van de basisuitrusting met vaste dimmers.

De toegankelijke nissen bevinden zich op de begane grond en op de mezzani ‘Ontdubbelen’, het lijkt wel het motto ne, beneden aan elk portiek en centraal waarmee men deze renovatie (of recon tegen de achtergevel. Ze zijn voorzien versie) aangepakt heeft. Want, het van verdeelkasten met elk een basisver begint bij de draagstructuur van het mogen van 125 ampère. gebouw, gaat over op de invulling van Rondom rond in de zaal en onder alle daken en wanden (het ‘doos-in-de bruggen zijn elektrische rails aange doos-systeem) en eindigt bij het ont bracht met een vermogen van 320 dubbelen van zowat alles wat met tech ampère per brug, ten behoeve van de nieken, geluid en licht te maken heeft. technieken. Het geheel is computerge stuurd en maakt inpluggen op elke plek Techniek in de zaal mogelijk, in functie van de Dombrecht troont ons mee naar de zij- spelsituatie. kant van de zaal en opent een dienstAlles wordt gecentraliseerd in de techni deurtje. We krijgen een toegankelijke sche regiecabine, die zich boven de cen nis te zien met diverse aansluitingspun trale inkom bevindt, in de as van de ten voor energie (licht, geluid, technie zaal, ter hoogte van de tweede verdie ken, dimmers,...). Deze aansluitpunten ping. De cabine is bijgebouwd op de maken deel uit van een netwerk doormezzanine tegen de natuurstenen heen heel het gebouw. De hoogspan onderbouw van de monumentale ningscabine met een vermogen van i inkom. In een hedendaagse vormge megawatt, staat in de kelder. De vijf ving vertaalt dit volume de burgerlijknieuwe portieken die dak en werkbrug heid van de buitengevel naar binnen, gen dragen, zorgen voor de distributie. binnen hetzelfde stramien maar met Ze bevatten verschillende kabelgoten, een vraagteken bij Net als de voorgevel afzonderlijk voor licht en geluid om combineert ze architectuur en techniek. interferentie te vermijden. Voor het De cabine is uitgerust met een uitneem

4

4

H II

t1

UELLJ

[j EM

II

jL r 1LhP1 IIIII

Elévation: tympan Légende 2 réqie 3 annexe technique régie 4 toiture régie 5 nouveau portigue 6 ancien portique 7 passerelle de scenographe 8 doublage acoustigue façade 9 doublage acoustique toiture 10 foyer en sous-sol 11 loge 72 locaux technigues

.

Dombrecht nous amène vers Ie côté de la salle et y ouvre one petite porte de ser vice. Dans one niche accessible ii nous montre différents points de connections I’énergie (Iumière, son, gradateurs, technique,...). Ces points de connec tions font partie dun réseau travers tout Ie bâtiment. La cabine haute tension dune puissance de i mégawatt se trouve dans Ja cave. Les cinq nouveaux portiques qui portent Ie toit et les passerelles de travail assurent la distribution.

Is contiennent différentes gouttières pour câbles, séparément pour le son et la lumière pour éviter les interférences.

Pour le son, une <belle> électricité est fournie par un conditionneur. Des racks de gradateurs mobiles peuvent égale ment être connectés au réseau corn me extension l’équipement de gradateurs fixes. Les niches accessibles se trouvent au rez-de-chaussée et dans la mezzani ne, sous chaque portique et au milieu de la façade arrière. Elles sont pourvues de boftes de distribution, chacune d’une puissance de base de 125 ampères.

Tout autour de la salle et sous toutes les passerelles ont été montés des rails électriques d’une puissance de 320 ampères par passerelle, destinés aux techniques. L’ensemble est piloté par ordinateur et permet de se brancher n’importe oui dans la salle, en fonction de la situation du jeu.

Tout est centralisé dans la cabine de régie, qui se trouve au-dessus de l’entrée centrale, dans l’axe de la salle, hauteur du deuxième étage. La cabine est construite sur la mezzanine contre la construction en pierres naturelles de l’entrée monumentale. Dans une cornposition contemporaine, ce volume traduit le style bourgeois de la façade extérieure vers l’intérieur, dans le même canevas mais avec un point d’interroga tion. Tout comme la façade avant, elle combine arch itectu re et technique. La cabine, avec vue sur tout l’espace intéri eurestéquipéed’un plancherinformati que amovible. La hauteur du plancher correspond â la plus haute marche de la tribune prévue et encore absente, de sorte qu’on puisse y accéder au moyen d’une porte en verre centrale.

Les escaliers nous mènent encore plus haut â une terrasse technique ouverte au-dessus de la cabine. Une trappe dans le sol permet de monter l’appareillage de la cabine sur la terrasse â l’aide dun palan. D’ici on a une vue imprenable sur la salle, un champs d’environ 32 5U44 mètres, entouré par la mezzanine, prêt se mettre au service du jeu et de l’événe ment.

Pas de sol noir cette fois, pas de peinture noire sur les murs et les structures, mais des teintes gris clair qui soutiennent la composition de l’espace.

Plan: régie Légende 1 2 3 4 5

tuit petite halle tuit chaufferie tuit de la mclie toitdelamégie passemelles

Plan: rez-de-chaussée

m:

Léqende 1 D

AFCh

non aménagé aménagé

Dit systeem moest voor de organisato ren aan drie voorwaarden voldoen: zorgen voor een topologisch geheel, geïntegreerd in de architectuur, met als voornaamste probleem werken in de hoogte zonder de vloer te hypothe keren, en toch overal bij te kunnen toelaten dat de technieken evolutief ingebouwd kunnen worden (volgens een financieel plan) geperfectioneerd studiowerk mogelijk maken i.v.m. multimedia disciplines.

De bedoelingen zijn ingelost.

Het gebouw is leefbaar gemaakt voor de komende generatie, zonder afbreuk te doen aan de oorspronkelijke architec tuur. Meer nog: de tegenstelling tussen de burgerlijke architectuur en de techni citeit die zo prachtig tot uiting komt in de eclectische vormgeving van het du siècle” van vorige eeuw, werd opnieuw herkenbaar gemaakt en blijkt plots bijzonder inspirerend te zijn voor dezetijd. Daarom is deze restauratie, als reconversie van industrie naar cul tuur, zo bijzonder geslaagd.

bare computervloer en heeft uitzicht over de hele binnenruimte. De vloerhoogte sluit aan bij de hoogste trede van de ontworpen en nog niet aanwezige tri bune, zodat deze er aan kan aansluiten door middel van een centrale glazen deur.

De trappen leiden ons nog hoger naar een open technisch terras boven de cabine. Een luik in de vloer maakt het mogelijk apparatuur uit de cabine naar het terras te takelen. Van hieruit heeft men een prachtig uitzicht over de zaal, een veld van ca. 32 O 44 meter, inge kapseld tussen de omlopende mezzani ne, klaar om zich ten dienste te stellen van spel en evenement. Geen zwarte vloer ditmaal, geen zwarte verf op muren en structuren, maar lichtgrijze tinten die de vormgeving van de ruimte helpen ondersteunen.

Via metalen trappen gaat het nog hoger naar de werkbruggen boven die evenwijdig lopen met de nok van het dak.

Het zijn zes bruggen op dubbel niveau die het draagsysteem vormen van de theatertechnieken. Ze zijn uitgerust met alle nodige leidingen (licht, geluid, elektriciteit, luchtbehandeling met jets) en voorzien van consoles voor verdere inbouw van technieken. Binnenkort worden immers tussen de bruggen nog verrij dbare kaders aangebracht voorzien van een elektrische her en een in drie richtingen beweegbare korf, ter vervan ging van de klassieke hoogtewerker, tegelijk bruikbaar als punttrek.

We staan nu op ongeveer achttien meter hoogte boven de speelvloer. Om deze speelvloer is het allemaal te doen: hij is tegelijk plein, markt, amfitheater, straat, theater ofconcerthuis. Om deze vloer in alle omstandigheden vrij te houden voor producties (inbouw van scenogra fie, tribunes,...) moest een systeem bedacht worden waarbij alle manipula ties en technieken van boven in de ruimte zouden gelocaliseerd worden.

Des escaliers métalliques mènent enco re plus haut aux passerelles techniques, qui sont parallèles au faîte du toit. II y a six passerelles sur deux niveaux qui forment le système portant des techniques théatrales. Elles sont équipées de toutes les conduites nécessaires (lumières, 500, électricité, traitement de ‘air avec jets) et pourvues de consoles pour l’installation d’autres techniques.

Car des cadres mobiles seront bientôt installés entre les passerelles, pourvus dun treuil et dun panier mobile dans les trois directions, remplaçant ainsi la plate-forme hydraulique classique, et

assurerun ensemble topo logique, intégré dans l’architec ture, avec cornrne problèrne rnajeur le travail en hauteur sans hypothéquer le sol, en pouvant quand rnêrne tout atteindre perrnettre que les techniques théâtrales peu vent être incor porées en pha ses suivant un plan financier servant en même temps comme treuil pouvoir réaliser un travail perfection ponctuel. Nous nous trouvons mainte né en studio quand il s’agit des disci nant une hauteur de i8 mètres au-desplines rnultirnedia. sus du plancher. Tout a commencé en Les intentions sont réalisées. fonction de cette aire dejeu: elle est â la Le bâtirnent est rendu viable pour la fois place, marché, amphithéâtre, rue, génération venir, sans nuire l’achitec théâtreou salledeconcert. Pourtenir ture d’origine. Plus encore: le contraste cette aire dégagée en toutes circonstan entre l’architecture bourgeoise et la ces pour les productions (l’incorpora technicité qui se rnanifeste si rnagnifi tion de la scénographie, des tribunes,...), quernent dans la cornposition éclectique on devait penser â un système oCi toutes de cette fin du siècle passé, est â noules manipulations ettechniques étaient veau rendu reconnaissable et sernble localisées en hauteur. Pour les organisa soudainernent particulièrernent inspira teurs ce système devait répondre trois teur pour notreternps. C’est pourquoi nécessités: cette restauration, cornrne reconversion

.

.

.

CCfi

-

-

.

.

Bob Wilson zal eerstdaags de zaal (1) Première inspelen (1) De zaal wordt ingespeeld op In een interview afgenomen door 4, 5, 6, 8, 9, II, 12 en 13 maart Bettina Mausch en Tom Stromlierg in ‘97 met de operaproductie Promcteo van Luigi Nono.

Frankfurt op 29 mei ‘92, beschreef hij Muzikale leiding de architectuur van de theaterruimte als Peter Eötvös/Kwamé Ryan volgt: Ruimteconcept “De ruimte in het theater verschilt van de Robert Wilson alledaagse ruimte omdat het theater afhan KÏankconcept keljk is van de tijd op een manier die niet André Richard terug te vinden is in ons gewone leven. Op Licht mijn podium is alles heel precies geconstru Jennifer Tipton eerd. Zelfi als de grenzen strikt bepaald Een productie van Koninklijke zijn, heerst er binnen die grenzen een gren Muntschouwburg van Brussel zeloze vrijheid tot improviseren. Net als de (z) Uit: Theaterschrift, nr. 2, natuur in staat is tot vernieuwing binnen De geschreven ruimte, p. 103 cv. bepaalde biologische beperkingen, zo veranderen mijn stukken, denk ik, voortdu rend binnen de vaste verhoudingen van het podium.

De ruimte van het theater is dus architec turaal. Eerst is er een vertikale lijn die opstijgt vanuit het middelpunt van de aarde en zich uitstrekt doorheen het uni versum. Deze tijdsljn wordt doorkruist door een tweede lijn, die de ruimte vormt.

Het is de spanning tussen deze twee lijnen die mij interesseert: tijdsljnen en ruimtelj nen kunnen elkaar snijden, elkaar ondersteunen, ofzelfs parallel lopen. Ofik nu een stoel ontwerp ofeen gebaar maak, ik denk altijd aan het evenwicht tussen tijd en ruimte. (2)

CD Acoustics is een geseciaIiseerd bedrijf n professionele apparatuur met een breed aanbod van kwaliteitsmateriaal Ook zijn wij gespecialiseerd in het verhuren van professioneel audiomateriaal voor theater, congressen, evenementen, televisie-, film- en radioproducties, bedrijfspresentaties, ENG/EFP, e z

f

1

BOSE

YAMAHA

GELUIDSSYSTEMEN

DIGITALE MENGTAFELS

TASCAM

4h

DIG ITALE MULTISPOREN

::: ;.

—,———

“

!

. .

0

S

EON j•jjjj

,‘

de lindustrie vers ta culture, est si réussie.

Bientôt Bob Wilson inaugurera la salle (1).

Lors dun entretien avec Bettina Mausch etTom Stromberg Franckfortle29 mai ‘92, ii décrivait I’architecture du jeu théâtral comme suit: «L’espace théâtral est dftérent de I’espace réel, carle théâtre dépend du temps d’une façovi qui vie se retroue pas dans notre ie quotidienne. Sur mon podium, tout est construit cwec wie gronde précision. Mêrne si les démarcations pern.’ent être strictes, il règne wie liberté d’impro4sation illimitée l l’intérieur de ces démarcotions.]e pense que, tout comme lo nature est capable de se renouL.’eler dans certaines limites biologi ques, mes pièces changent continuelle ment cl I’intérieur de leurs dimensions scé niquesfixes.

L’espace théâtral est donc architectural.

Dabord il y a une ligne ‘erticale qui monte du centre de la terre et s’étend cl trcwers I’u nh’ers. Cette ligne temporelle est croisée pat une seconde ligne, quiforme lespace.

La tension entre ces deux lignes m ‘intéres se: les lignes temporelles et spatiales peu vent se croiser, s’étayer ou même être patallèles. Queje dessine une chaise ou quejefasse un geste,je pense toujours l I’équilibre entre le temps et l’espace.» (2)

SENNHEISER H DRAADLOZE MICROFONEN (i)

Première

La salle sera essayée les 4, 5, 6, 8, 9, 11, 72 et 13 mars ‘97 avec I’opéra Prorneteo de Luigi Nono.

(2)

Direction musicale Peter Eötvös/Kwamé Ryan Mise en espace Robert Wilson Espace sonore André Richard Lumière Jennifer Tipton Une production du Théâtre Royal de Is Monnaie Bruxelles Theaterschrift, n’ 2, De geschreen ruimte, p. 103

ASL

INTERCOMSYSTEMEN

‘ 1 .{

CDACOUSTICSnv Deinsesteenweg 202 9770 Kruishoutem

:

,w

II1&\

a c

0 U S

t 1

C S

Tel. 09/3868450 Fax 09/ 380 16 25 —•la.M1u1w1’ i

ArchLtectuurAcchLtectuce

1

et geluidsontwerp is telkens verschillend en evolueert naarmate de première nadert. Tijdens de generale week wordt overleg gepleegd, gecorrigeerd, gewijzigd, bijgebouwd en aangepast. Dag na dag wordt het resul taat van de repetitie besproken met de geluidsploeg en worden nog verbeterin gen aangebracht. Meestal wordt dezelf de avond doorgewerkt om de volgende repetitie al volop de nieuwe situatie te kunnen uittesten.

Niets wordt aan het toeval overgelaten, alles wordt grondig getest en het matenaal wordt vakkundig aangewend. Het moet niet gezegd dat hier een enorme discipline nodig is om een complexe voorstelling als deze tot een goed einde te brengen.

H

“Toverwoud”: de technische benadering Luc Vercammen tekent voor het geluidsontwerp en de uitvoering. Hij

% _);•

pI.—

KJT Jeugdtheater

Li_rtl

1 Ïi

Ïj4j:ijiaj ‘arrangement sonore est chaque fois différent et évolue au for et mesure qu’approche la première.

Pendant la semaine générale, on se met d’accord, on corrige, on modifie, on ajoute et on adapte. Le résultat des répé titions est discuté jour après jour avec ‘équipe son et des améliorations sont apportées. En général, on travaille Ie soir même pour pouvoir tester la nouvelle situation pendant la répétition suivante.

Rien nest laissé au hasard, tout est testé en profondeur et Ie matériel est employé de manière professionnelle. II va de soi qu’une grande discipline est nécessaire pour mener bien une telle entreprise.

L

ordt geassisteerd door Willy Meys en Peter Rutten, de technische leiding is in anden van Ronny De Keulenaer. Voor et geluid van deze productie worden 1e grote middelen ingezet, en dat is oodig. De muziek, in een bewerking an Bart Bracke, wordt uitgevoerd door twee pianisten en een percussionist, ién van de pianisten speelt ook trompet.

Twee vleugels dus, een trompet en een enorm aantal percussie instrumenten, waaronder xylofoon, pauken, klokkenspel, triangels, marimba, cowbeil’s, woodblokken, toms, beu tree’s, cymba len in alle timbres, een ‘grosse caisse’, een snare drum of’caisse claire’ en nog een hoop handpercussie. Het 3-mans live orkest is goed voor 26 ingangen op de zaalmengtafel.

De piano’s en de percussie instrumen ten zijn opgesteld op een plateau met een hoogte van ongeveer 3 meter en mooi uitgespreid over de hele breedte van de scène. Alle instrumenten wor

den individueel versterkt op basis van close-miking microfoontechniek, aangevuld met overheads, voor het verkrijgen van een toverachtige sfeer in de muziek. De verschillende microfoons worden keurig uitgezocht en hun correcte plaatsing garandeert een neutraal, realistisch geluidsbeeld.

Voor het versterken van de piano’s wordt, na wat experimenteren, gekozen voor condensatormicrofoons van Shoeps, type CMC5U. Deze geven voor deze opstelling de gewenste combinatie van warm, gedefinieerd laag en sprankelend hoog, een vleugelpiano waardig.

De percussie wordt aangepakt met een pakket van specifieke microfoons, waarl)ij de Electro-Voice RE20 voor de grosse caisse, en de nieuwe Crown CM700 voor de caisse claire en cymbalen een erg goede keuze blijken te zijn. Verder worden het de klassieke types van Sennheiser, MD421, MKH4I6 en van Shure, 5M57, 5M58.

Wireless miking De versterking van de zang gebeurt, wat dacht u anders, uitsluitend met draadlo ze microfoons (regisseurs zijn er gek op). De plaatsing van de huidkleurige “kopjes” wordt bij iedere acteur indivi dueel bekeken en aangepast aan de kos tumering, en aan de eventuele change menten. De beste plaatsen blijven ech ter het voorhoofd, net onder de haarin planting en de slaap. Uitzonderingen bevestigen de regel: sommige acteurs dragen de microfoon onder de kin! (Wat dacht u van een onderhuids op het voorhoofd ingeplante microfoon met aansluiting in de hals voor een snelle wissel, zeker iets voor het jaar 2000).

Flet vervelende van de ‘wireless miking’ op de huid is het risico voor uitval door vocht, door zweet dus. Sommige microfoons zijn hieraan gevoeliger dan ande re. Bepaalde fabrikanten garanderen een blijvende werking ook bij erge transpiratie, het blijft echter uitkijken.

Achter de schermen van een muziekproductie

rT

parSL!dheirn&JarnesLine Derrïère I’écran d’une production musicale

«Toverwoud»: rapproche technique Luc Vercammen signe I’arrangement sonore et ‘exécution. II est assisté de Willy Meys et Peter Rutten, la direction technique étant aux mains de Ronny De Keulenaer. Les grands moyens sont engagés pour Ie son de cette production, et c’est nécessaire. La musique, dans une adaptation de Bart Bracke, est exé cutée par deux pianistes et un percus sionniste, un des pianistes joue aussi de la trompette. Deux pianos â queue donc, une trompette et un grand nombre d’instruments percussion, parmi lesquels un xylophone, des timbales, un carillon, des triangles, un marimba, des

cowbell’s, des woodblocks, des toms, des beIl tree’s, des cymbales de tous timbres, une grosse caisse, une caisse claire et encore un tas de percussions main. Un orchestre trois en direct représente 26 entrées pour la table de mixage de la salle.

Les pianos et percussions sont disposés sur un plateau â une hauteur d’environ 3 mètres et bien répartis surtoute la lar geur de la scène. Tous les instruments sont ampliflés par la technique de microphone close-miking, complétée par des overheads, pour obtenir une ambiance magique dans la musique. Les différents micros sont triés sur le volet et leur emplacement correct leur garantit une image sonore neutre, réaliste.

Après quelques essais, les microphones condensateur de Shoeps, type CMCU, ont été choisis pour l’amplification des pianos. Dans cette disposition, ils ren-

dent au piano queue la combinaison voulue de chaud, de grave défini et d’ai gu étincellant. On s’attaque aux percus sions avec un paquet de microphones spécifiques, oC l’Electro-Voice pour la grosse caisse, et le nouveau Crown CM700 pour la caisse claire et les cym bales, semblent être un très bon choix.

On rencontre aussi les types classiques deSennheiser, MD421, MKH4l6etde Shure, SM57, SM58.

Wireless mîking L’amplification du chant se fait, com ment pensiez-vous, exclusivement avec des microphones sans fl1 (les metteurs en scène en sont fous) Le placement des <têtes> couleur chair est étudié mdividuellement chez chaque acteur et adapté au costume et aux changements éventuels. Les meilleurs emplacements restent cependant le front, juste sous

a-

.

.

•.1a,M*IIKw_

tankson

i

Luc verkiest voor ‘zijn sound’, Sennheiser MKE 2 ofCrown GLMioo en GLM200, ofSony microfoontjes naargelang de ‘kleur’ van de stem.

In deze productie worden 17 draadioze microfoons gebruikt waarvan één reser ve voor noodgevallen. Alle microfoonsignalen worden individueel via de inserts op de mengtafel naar compres sors gestuurd en voorzien van een noise-gate. Dit resulteert in een betere beheersing van de niveaus en het onderdrukt storende geluiden. Vooral nuttig bij het aanwenden van zon groot aantal tegelijk gebruikte microfoontjes. Bij de groepsnummers gaat iederen zingen en dit zou zonder compressie moeilijk in de hand te houden zijn. De afstelling van de compressor en de gate is echter geen eenvoudige karwei en wordt met een uiterste precisie uitgevoerd, elke stem heeft immers van nature haar eigen karakter, aanzet en decay.

De omnidirectionele microfoontjes, heel gevoelig voor feedback worden in groep door een grafische equaliser gestuurd om frequenties die het rondzingen in de hand werken te filteren.

Dit beperkt in grote mate de kans op terugkoppeling.

op het toneel en hij bedient tevens de effecten door middel van de vooropge nomen Minidiscs. Een belangrijk punt voor het welslagen van een voorstelling met zoveel techniek is de dagenlange voorbereiding tot in het kleinste detail, en de niets ontziende controle op ieder moment. Teamwork is hier geen loos Sturïng en controle begrip: het valt op hoe de mensen van Luc mixt orkest en zang en stuurt ook deze technische ploeg keurig op mekaar nog de monitors vanuit de zaaltafel. Dit inspelen en mogelijke problemen is een bewuste keuze, het is echt nodig vroegtijdig inschatten. alles zelfin de hand te houden aange Het geheel van ingangen van orkest en zien een ongedisciplineerd monitorge. zang, (de percussie wordt eerst nog luid in een relafiefkleine zaal met daar- voorgemixt wegens het grote aantal enboven een kleine zaal/scène-verhou bronnen), wordt via acht VCA groepen ding al snel de boel om zeep helpt. Op en acht audiogroepen van de mengtafel het podium zorgt Willy voor een strenge naar links, rechts en center gestuurd. controle op het gebruik van de microVerder worden via de matnix uitgangen foons en grijpt indien nodig in, voorko verschillende luidspnekengroepen aanmen is ook hier beter dan genezen. gesproken. Via deze matnix regelt men Verder zorgt toneelmeester Ivo de onderlinge niveaus van de verschilKersmaekers voor een strakke timing lende luidsprekerkringen.

‘implantation des cheveux et la tempe.

L’exception confirme la règle: certains acteurs portent Ie microphone sous le menton! (Qu’est-ce que vous pensez dun microphone sous-cutané implanté sur le front avec connection dans Ie cou pour un échange rapide, sûrement quel que chose pour I’an 2000).

Ce qui est embêtant dans le <wireless miking>, sur la peau, c’est que les micros risquent de se détacher avec la sueur.

Certains y sont plus sensibles que d’au tres. Certains fabriquants garantissent un bon fonctionnement même en cas de forte transpiration, mais 1 s’agit de res ter vigilant. Luc choisit pour <son son> des microphones Sennheiser MKE 2, Crown GLM200, ou Sony en fonction de la <couleur> de la voix.

17 microphones sans fl1 sont utilisés dans cette production, dont un en réser ve pour les cas d’urgence. Tous les si gnaux des microphones sont envoyés individuellement via des entrées de la

table de mixage vers des compresseurs et pourvus dun noise-gate. Cela permet de mieux contrôler les niveaux et d’é touffer les parasites. Surtout utile quand on emploie un aussi grand nombre de microphones. Lors de présentations de groupes, tout le monde va commencer chanter, ce qui serait difficile maîtriser sans compression. Le réglage du com presseur et du gate nest pas une tâche facile. II est exécuté avec une précision extrême, chaque voix possédant par nature son propre caractère, amorce et decay.

Les microphones omnidirectionnels, très sensibles au feedback, sont pilotés en groupes par un égaliseur graphique pour filtrer les fréquences qui intervien nent. Cela limite dans une grande mesure l’effet Larsen.

la salle. C’est un choix réfléchi, il faut vraiment tout avoir en mains vu que tout peut être fichu cause dun son indisci pliné dans une salle relativement petite avec en plus un petit rapport salle/ scène. Sur scène, Willy exerce un contrô le sévère de l’emploi des microphones et intervient si nécessaire. Ici aussi, mieux vautprévenirqueguérir. Lechefdepla teau Ivo Kersmaekers de son côté assure un timing serré sur la scène et manie en mêmetemps les effets au moyen de Minidiscs préenregistrés. Un point important pour la réussite d’une repré sentation avec autant de technique est la préparation journalière jusque dans le moindre détail, et un contrôle de chaque instant qui n’épargne rien. Teamwork nest pas un vain mot: il est frappant de voir comment les gens de cette équipe technique travaillent ensemble et antici Diriqer et contrôler pent les problèmes possibles.

Luc mixe l’orchestre et le chant, et dirige L’ensemble des entrées de l’orchestre et aussi les moniteurs â partir de la table de du chant, (les percussions sont encore

De zaalversterking bestaat uit een corn)inatie van individuele luidsprekers, .uidsprekerparen, clusters, telkens met en eigen 1/3 oktaaf 30 bands grafische qualiser, een processor, een versterker m één oftwee fuli-range luidsprekers. )it laat toe om zowel de niveaus als de kequentieafstelling per zone in de zaal, inks-voor, rechts-voor, center, linksnidden, links-achter, rechts-midden en ‘echts-achter perfect afte stellen. ezien de relatiefkleine zaal en vooral loor de vorm ervan, zijn geen vertra ingslijnen toegepast. )p de scène, ter hoogte van de maneau, zijn extra subbassen geplaatst om Le dynamiek en de power in de muziek cht ‘voelbaar’ te maken. Een groot aanal monitors in diverse types laat toe om p de erg grote scène toch een goede eluistering te verkrijgen bij relatief ige niveaus. Enkele monitors zijn pgehangen in de toneelopening iets

boven hoofdhoogte en volledig aan het zicht onttrokken. Boven het orkest zijn enkele speakers aan een trek opgehan gen om in beluistering voor het orkest te voorzien. Aanvullend zijn kleine mdividuele luidsprekers op statiefbij elke muzikant geplaatst voor een meer direc te monitoring van de zang.

Bij de zaalmengtafels staat een enorme rack voor de compressors en de gates, de grafische equalisers, de parametri sche equalisers en de effectapparatuur, de DAT Recorders en Minidisc spelers.

Alle effecten zijn voorgeprogrammeerd.

Een natuurlijke galm ofreverb voor de stemmen, een variatie op deze galm voor het orkest, een tiental verschillende delay-, phasing- en chorus effecten voor zang en orkest en een drietal realtime harmoniser effecten zijn stand-by en worden live gebruikt om de stem van sommige personages op het juiste moment even flink in de verfte zetten t de reuzin, de heks...).

effecten en monitoring gebruikt. Dat is in elk geval genoeg om de technieker voor het indommelen te behoeden.

Meer nog, hij zal zich regelmatig de ogen en de oren moeten uitwrijven.

In totaal worden voor deze produc tie, met de effect returns inbegre pen, ongeveer een 50-tal bronnen en 10 aux-sends voor *

Sur la scène, â hau teur du manteau, on place des subbasses pour rendre vraiment palpable la dynamique et la puissance de la musique. Un grand nombre de moni teurs de divers éalablement mixées vu le nombre de types permettent d’obtenir une bonne urces), sont envoyées de la table de écoute sur cette scène assez grande ixage â gauche, â droite et au centre des niveaux relativement bas. Quelques a hult groupes VCA et hult groupes moniteurs sont pendus dans ‘ouverture dio. Différents groupes de haut-par de la scène, hauteur de tête et totaleurs sont engagés via la matrice sorties. ment cachés. Quelques haut-parleurs est via cette matrice qu’on règle es pendent une tour au-dessus de lor veaux communs des différents cercies chestre et assurent l’écoute de l’orches haut-parleurs. tre. De plus, de petits haut-parleurs mdividuels sont placés sur un statique près mpIification consiste en une combi de chaque musicien pour un meilleur tison de haut-parleurs individuels, pai suivi du chant.

S de haut-parleurs, clusters, chaque A côté des tables de mixage de la salle se is avec leur propre 1/3 d’octave, un trouve une énorme étagère pour les aliseur 30 bandes, un processeur, un compresseurs et les gates, les égaliseurs 9plificateur et un ou deux haut-par graphiques, les égaliseurs paramétri rs full range. Cela permet de régler ques et l’appareillage pour les effets, les rfaitement aussi bien les niveaux que enregistreurs DAT et lecteurs de fréquences par zone dans la salle, Minidiscs. Tous les effets sont prépro ant gauche, avant droit, centre, milieu grammés. Une résonance naturelle ou uche, milieu droit, arrière gauche et reverb pour les voix, une variation sur ière droit. Vu que la salle est relative cette résonance pour l’orchestre, une nt petite, et de par sa forme, on n’uti dizaine d’effets de retard, de phase et de e pas de lignes retard. chcurs pour le chant et l’orchestre, et

S ö

_4,__ 0

----

rø

•

S

•

ø

•

,

.

•

1 4

•4

. .• .

• •. , •

F

:

4

•*

•

-

•

•_•,••,•••.,••••.•.ê• -•

;,

4• • •• , • • •, • • 0 ,4 • • • , • • # • • t * • t• -••,1 t t t • t • t S , • • 4f, • • • • — • • • S • t • *44 • • t • •t 4 •t •.

1 . 0 4 • • • t • • • •• * t t • t t 4 • •*t 41 t t 0 • 0 • • •tt# • •, • • t t. _a•1 t t t •• t *4 t • • 4 • t êb** t t • 4 • ta t t t • t •#a.t)t* t t t t •t 4 S 4• •4 tL • t_ • • • ••t* t • 14 • t • • • •* b t • * fS •t 4 4 • .

4 t 4 •4 t *4 %4 4 • %•I • • • • • •* • • • • • •

•

_r

,

•

S

•

• •*

1

•

•

•

•

-

,

_

trois effets d’harmoniseur en temps réel sont prêts et sont utilisés en direct pour accentuer au bon moment la voix de certains personnages (la géante, la sor cière...).

Au total, environ o sources et io aux sends pour effets et monitoring sont uti lisés pour cette production C’est en tout cas assez pour éviter au technicien de s’assoupir. Au contraire, il devra régulièrement se frotter les yeux et les oreilles. .

•1:iøM::IIwi• 1 i L%_._J

Lankson

LÎJLJbI -.

‘Lrü

The art of lighting

0

Teatertechniek Régie

.

Productiebegeteiding Réalisation/Coordination

.

Technisch advies Conseil technique

.

Ontwerp (ticht, getuid...)

Conception (son, lumière...)

.

verkoop & verhuur van verlichtingsmaterieel

Opteiding Formation stages

ontwerp & productie CECILE DE TROYER

Stanislas Ledefstraat 16

CHRIS VAN GOETHEM

B2600 Berchem (Antwerpen)

DIRK VEROUGSTRAETE

Betgië

PETER VAN LINDEN

teL

03/230 15 53

LUC DE VREESE

fax

03/281 12 75

ANN JOSEPH

sem 07/200 294 1

Langdries 4

94 5 0 Haakert

tel 053/83 17 26

fax 053/83 40 54

Het ontwerpen, bouwen, onderhou den of renoveren van toneeltechni sche installaties (brandschermen, elektrische of handbediende trekken, beweegbare podia, lichtbruggen, enz.) in zowel grote als kleine theaters,

feestzalen, culturele centra en derge lijke kent geen geheim voor ons.

De Koninklijke Opera,de K.N.S., de Vooruitte Gent,de Spil te Roeselare en het BourlalheaterteAntwerpen zijn slechts een paar van onze realisa ties.

Wenst u een informatie, studie, een vrijblijvende offerte of een bezoek aan één van onze realisaties?

Neem contact met ons op volgend adres:

DE REUS N.V. Kaleweg 20 9030 GENT MARIAKERKE TeI.(09) 2166565 Fax(09)21665 75

Ë GROEP

Assepoester gaat met kleine pasjes naar het Koningsbal. Roodkapje outmoet de boze wolfin het bos met de echte wind die de blaren doet ritselen.

De kinderloze bakker en zijn vrouw lopen zoekend rond in de mist. De lelijke heks dreigt onophoudend met haar flitsende en knallende toverstok.

J aak Bonestaak met een stem als een krakende tak steelt de kip-met-de-gou den-eieren van de reuzin, die daarna eerst dreigend en dan buitenaards kreunend uit de hemel valt. De aarde heeft, de zaal verstijft.

Thema’s als volwassen worden, pijn, besluitloosheid... gebracht in luchtige flitsende dialogen alles in een uiter mate mooi klankdecor, zeer goed verstaanbaar en toch badend in een krachtige muzikale omlijsting waarin de vrolijke maar ritmisch soms inge wikkelde muziek van Sondhejm ten volle tot zijn recht komt.

Ik heb alvast genoten.

in het Koninklijk Jeugdtheater te Antwerpen, in een KJT productie voorsteUinq van 20 december ‘96 Regie en bewerking Vertaling Muzikale leiding Choreografie Decor en kostuums Lichtontwerp Productieleiding Technisch directeur

Jos Dom BaiTBracke Marie LouiseWilderijkx Karina Lambert HarryCole Frits MarisW Roger Potti, wm

adat de tot de nok gevulde zaal met enthrnisiast joelende en giechelende kinderen tot stilte komt, kan het spektakel beginnen.

Het orkest opent zacht en sfeervol maar gaat snel dreigend en sterk ritmisch naar een dynamisch hoogtepunt. De zang klinkt warm en natuurlijk, de muziek wandelt met de rook toverachtig het toneel af. Een decor als een pastehekening met felle kleuren.

Het sprookje is echt.

N

—

EW

Jos Dom Petra van,erden Bart Bracke Marie Louise Wilderijkx Karina Lambert Harry Cole Frits Mans RogerPotier

près que Ja salle remplie â ras bord d’enfants enthousiastes criant et riant est revenue au silence, Ie spectacle peut commencer.

L’orchestre commence doucement et avec beaucoup d’ambiance, mais passe vite Un poïnt culminant dyna mique de manière menaçante et très

A

M.,. 1

0 equalisers

DN6Ospecfrumanyser dbx, Drawmen?ssors en gates

LexicoCI Eventide H

, —

.

1

1

een groot aantal microfoons waaronder Sennheiser, Crown. Shoeps, Electro-Voice, Shure, MB, AKG -——

au Koninklijk Jeugdtheater dAnvers, dans une production du KJT représentation du 20 décembre ‘96 ise en scène, adaptation Traductïon Direction musicale Chorégraphie Décor et costumes Eclairage irection de la production Directeur technique

,

MeyerUPAl/MSL2 Nexo PSI5 en PS1O Meyer MSW2

Le conte de fée est réel.

Cendrillon se rend au bal â petits pas.

Le Petit Chaperon Rouge rencontre le

grand méchant loup dans les bois avec le vrai vent qui fait frémir les feuilles.

Le boulanger sans enfants et sa femme

cherchent dans le brouillard. L’affreuse sorcière menace sans cesse de sa baguette magique qui éclate et lance des éclairs. Jaak Bonestaak avec une voix de perroquet vole Ja poule-aux ceufs-d’or â la géante, qui tombe ensui

te du ciel, d’abord menaçante et puis gémissante. La terre trembie, la salle se ge. Des thèmes comme devenir

adulte, Ja douleur l’indécision... mis en dialogues légers, le tout dans un décor musical extrêmement beau, très bien compréhensible et pourtant baignant dans un cadre musical puissant oû la rythmëe. Le chant est chaud et naturel, musique parfois complexe, joyeuse Ja musique parcourt le théâtre de façon mais rythmée, de Sondheim prend magique. Un décor fait dun dessin au tous ses droits. pastel avec des couleurs vives. ]‘ai déjâ pu apprécier.

4

b

-.

CHOIX DU MATRICL SON Haut-parleurs de safle MeyerUPAl/ MSLZ Nexo PSJ5 et P510 MyerMSW2 Nexo LS1ZOO subbas Moniteurs Meyer, Nexo, Hot-spot, Fostex Amptiflcateurs Crown Macrotech et amplificateurs [1H Accessoires, effets Egaliseurs Klark teknik DN360 analyseur de spectre DN6O dbx, Cpresseurs et gates Drawmer LexkonPCMIO EventideiT6öOSE MÏcrophonessansfii Samson, Micron Tables de mixaqe Mackie SR4O Soundcraft Vienna Microphones Un grand nombre de microphones, parmi lesquels Sennheiser, Crown, Shoeps, Electro-Voice, Shure, MB, AKG

_

Ï

l

tan

‘!

4

.,

9

‘:.1

‘

.

.‘

Id : :j

-ftr

;i

èJ

t._.

‘.

t

•

4

4;-’ •%%•

r

•

04

)

L

.

.

Jéterrniner la place d’un meuble ou d’un

décor arnovible sur une scène ne pose pas

c

‘

de problèrne: ii suffit de coller un repère 4

d’une couleur au choix et d’y inscrire éven

tuellernent un nurnéro. On trouve en un

I1 Repe S ans I’obscurité

coup d’ceil oi rnettre la chaise, le pan-

e

auteucivoiersnaekecJ

neau ou la tour. En cas de changement

par contre, ii s’agit de trouver irnrnédiate

: ment Ie repère, et souvent dans I’obscu

rité. Trouver un repère dans ces condi

onduire un grand volume roulant nest pas one sinécure marque le trajet. corKorénqLijsterbardKJT)

tions s’avère nettement plus corn pliqué.

-__

ieiiiiwi.

PodLutechnLekTechnLQuedescène

i

Gb-tape De klassieke oplossing is de gb-tape.

Dit is de tape die onder een normabe bebichting opgeladen wordt en in een bback-out bbijft nagboeien. Heb je veel repaires, dan ziet je scène er in het donker uit als de landingsbaan van een vliegveld bij nacht. De gb-tape is ook maar in één kleur verkrijgbaar. Het is mogelijk om er met viltstffl iets op te schrijven, maar dat blijft behelpen als het snel moet gaan. De gb-tape is ook als verfverkrijgbaar (bv. RoscoGlo), zodat je eventueel nummers of teksten op de vloer kunt schilderen. Om niet als een kleine Rubens de repetities te moeten onderbreken, kan je de verfin vubba re vibtstiften gieten. Dit zijn eigenlijk afsluitbare buisjes met een wiek in. Ze zien eruit als alcoholstiften. De op deze manier aangebrachte repaires moeten de kans krijgen om te drogen.

Als je op een vloer werkt die bij het decor hoort, dan kan je daar natuurlijk op schilderen. Maar werk je op een vloer van het theater ofop een balletvboer, dan plak je eerst een stuk zwarte gaffertape, waarop je kan kliederen.

De gb-tape heeft om onduidelijke redenen een zeer zwakke kbeefkracht.

Vooral vervelend als je hem op houten vloeren wilt plakken. Ook hier kan een ondergrond van zwarte gaffertape een

oplossing zijn. Nog eenvoudiger is het een nietje in de repaire te slaan, een beproefde en goedgekeurde methode.

Dit kan natuurlijk niet altijd, bijvoor beeld bij een een babbetvboer. In zon gevallen kan je ook de gb-tape afdekken met een stuk transparante tape. Gbtape blijft relatiefduur. Om er zo weinig mogelijk van te gebruiken, kan je met een perforator ‘confetti’ van het blad gb-tape maken en de gb-tape rondjes gebruiken. Die kleine puntjes moet je uiteraard veilig vasthechten met trans parante tape.

Gb-tape

plus simple de fixer le repère avec une agrafe, méthode éprouvée et approuvée.

Cela nest malheureusement pas tou jours possible, par exemple dans un plancher de ballet. Dans pareil cas, il est aussi possible de recouvrir le gb-tape dun tape transparent. Le gb-tape reste relativement cher. Pour en utiliser le moins possible, on peut faire des confet ti dans une feuille de gb-tape avec une perforatrice. Ces petits ronds devront bien entendu être fixés avec un tape transparent.

La solution classique est Ie gb-tape.

C’est un tape chargé sous un écbairage normal et qui continue brilber dans be noir. Quand ib y a beaucoup de repères, ba scène ressembbe vite dans I’obscurité la piste datterrissage dun champs d’aviation la nuit. Le gbo-tape nest aussi disponibbe qu’en une couleur. bb est possible d’écrire dessus au feutre mais ceba n’aide pbus quand ii faut alber vite.

Le gbo-tape est aussi disponible sous forme de peinture (p.e. RoscoGbo), qui permet de peindre des numéros ou des textes sur Ie sol. Pour ne pas devoir interrompre les répétitions comme un petit Rubens, la peinture peut être uti lisée dans des feutres rechargeables. Ce sont en fait de petits tubes refermables avec une mèche l’intérieur. bis ressem blent des feutres alcool. Les repères portés de cette manière doivent pouvoir sécher.

Si on travaille sur un plancher qui appar tient au décor, on peut évidemment le peindre. Mais si on travaille sur un plancher de théâtre ou de ballet, il faut dabord utiliser du tape noir sur lequel on peut peindre. Pour des raisons qui nous échappent, le gb-tape possède un très faible pouvoir adhésif. C’est surtout embêtant quand on veut le coller sur un plancher en bois. Ici aussi, un tape noir peut fournir la solution. bI est encore

Fbuo-verf Fbuo-tape en ftuo-verfworden enkel zichtbaar onder black-light. Ze zijn in zowat elke tint te koop ofte mengen. Je kan dus repaires aanbrengen in dezelf de tint als de ondergrond. Hierdoor zijn ze zo goed als onzichtbaar bij een gewo ne belichting. Om de repaires te zien in het donker moet er wel een enorme hoeveelheid black-light de scène verbich ten, hetzij met buisbampen (die aanftik keren) hetzij met black-light spots (die een zekere opwarmtijd nodig hebben).

De black-light laten branden samen met de belichting geeft bijna altijd vreemde kleurnuances op acteurs, kostuums en decors. Bovendien lichten niet enkel de repaires op tijdens een black-out, maar ,

ook alle andere licht gekleurde decorvoorwerpen. Dus vooral niet je tanden bloot lachen tijdens de changementen!

Scenografen ontwerpen wel eens volu mes die in het decor moeten evolueren.

De technieker wordt in het volume verstopt en hij rijdt van repaire naar repaire ( zie foto i). Dit is geen sinecure, want je ziet enkel de halve vierkante meter juist voor je voeten. De enige oplossing om zon ding juist te laten rijden, is het volledige traject op de vloer markeren. Dit kan uiteraard niet met zichtbare lijnen, wel met ‘onzichtbare’ ftuo-verf Een black-light verlichting in het decorstuk is meestal noodzakelijk, wat het meesleuren van een flinke batterij vergt.

LED’s

Een ander beproefd systeem is het verstoppen van LED’s in de vloer. Het volstaat een klein gaatje te boren, in een helling iets van het publiek weg, klein genoeg zodat er geen stoelpoten of dameshakken in kunnen verdwij nen, maar groot genoeg om er een LEDje gesoldeerd aan een horloge-

un black-out, mais aussi tous les au tres ébéments du décor peints en clair. Donc ne sur tout pas rire â plei nes dents pendant les changements!

II arrive que bes scé nographes créent des volumes qui doivent évoluer dans le décor. Le technicien est caché dans le volume et roule dun repère Peinture fluo l’autre (voir photo i). Ce nest pas une sinécure, car on ne voit que le demi Le tape-fiuo et la peinture fluo ne sont mètre carré devant ses pieds. La seule visibles que sous black-light. Toutes les solution consiste â marquer tout le trajet teintes peuvent être achetées ou qui doit être parcouru par l’engin. Cela mélangées. II est donc possible de nest évidemment pas possible avec des placer des repères de la même couleur lignes visibles, mais avec de la peinture que le plancher. En éclairage normal ils sont pour ainsi dire invisibles. Pour voir fiuo <invisible>. Un éclairage black-light dans la pièce de décor est le plus sou les repères dans l’obscurité, 1 faut vent nécessaire, ce qui implique d’em cependant utiliser une grande quantité de black-light pour éclairer la scène, soit porter une sérieuse batterie. avec des tubes luminescents (qui scintil bent), soit avec des spots black-light (qui LED Un autre système éprouvé consiste â ont besoin dun certain temps de placer des LED dans le plancher. bI suffit chauffe). Laisser brûler la black-light en de forer un petit trou légèrement incliné même temps que l’éclairage normal par rapport au public, suffisamment donne presquetoujours d’étranges petit pour qu’un pied de chaise ou un nuances de couleurs sur les acteurs, costumes et décors. En outre, il n’y a pas tabon aiguille ne puisse s’y glisser, mais que les repères qui sont éclairés pendant assez grand pour pouvoiry placer une

atterij in te laten vallen. Zo’n LEDje lijft tot 200 UUr lang branden, nipperLEDjes dubbel zo lang. ie je het solderen niet zo zitten, dan an je de LËDs ook met een plastiek :lipje vastmaken aan het batterijtje. Om verschillende repaires aan te geven, kan e gekleurde, knipperende en niet kniperende LËDjes combineren. Helemaal iandig wordt het als je de LEDs kan ekabelen op verschillende circuits, wdat je steeds enkel die combinatie kan ben oplichten die je nodig hebt voor lat bepaalde changement.

1-let spreekt vanzelfdat de gaatjes waar.n de lampjes zitten regelmatig moeten ;rijgemaakt worden van stofen vuil.

Een meer duurzame ingreep is het lichtmaken van de gaatjes met doordchtig hars ofsiliconen. LEDs hoeven

ED soudée one batterie de montre.

Jne telle LED brûle pendant près de 200 ieures, one LED clignotante Ie doub’e. ;i vous n’êtes pas pour la soudure, vous ouvez aussi attacher la batterie I’aide ‘une petite pince en plastique. Pour ndiquer différents repères, vous pouvez :ombiner des LED de couleur clignotan es ou non. II est encore plus pratique de )rancher les LED sur différents circuits lu’on peut alors allumer seulement iuand c’est nécessaire pour un certain :ha n gement.

1 va de soit que les trous dans lesquels )n place les lampes doivent être réguliè. ement débarrassés des poussières et aletés. Une intervention plus durable :onsiste boucher les trous avec de la ésine transparente ou du silicone. Les ED ne doivent pas toujours ftre mfouies pour être utiles. Vous pouvez ar exemple les fixer sous une plaque

niet altijd begraven te worden om nuttig te zijn. Je kan ze bijvoorbeeld onderaan een draaischijfbevestigen en zo je stop. punt in het pikdonker al van ver zien aankomen. Je kan ze ook in de coulis. sen gebruiken om gevaarlijke plaatsen aan te geven aan acteurs die uit de spotlights het donker inlopen. Zijlicht torentjes voor ballet worden daarom soms uitgerust met LiEDjes, zodat de dansers ze niet omver lopen als ze de coulissen inspringen.

Lichtprojectie Uiteraard kan je niet in elk theater voor elke productie gaten in de vloer boren en bekabeling leggen. Soms volstaat het de repaires, die gevonden moeten wor den, te verlichten. Dit kan gebeuren door bv. pin-spots op de repaires te rich. ten en ze mee in te schrijven in de chan. gements.standen.

Om kringen te sparen, kan je ze natuurlijk ook op een bakje met verschillende schake laars zetten, waarvan de voeding op een kring van de dimmers staat.

Tijdens de tussenliggende lichtstan tournante et voir ainsi arriver de lom le point d’arrêt dans le noir. Vous pouvez aussi les utiliser dans les coulisses pour mndiquer les end. roits dangereux aux acteurs qui quittent la lumière des spots pour entrer dans l’obscurité. Les tours d’éclairage latérales pour les ballets sont de même parfois équipées de LED pour éviter que les danseurs ne les renversent quand Is quittent la scène.

den kan je dan de juiste spots presetten.

Nog onopvallender zijn lazerstralen.

Het enige model dat ik ken, bestaat uit een aantal hand-held lazerpointers die zijn omgebouwd zodat ze op een voe ding van 220V werken. Ze worden in een trosje ergens midden boven de scène opgehangen. Dit systeem is duurder in aankoop en in ombouw.

Diaprojector De origineelste oplossing om een repai. re in het donker te vinden, blijft de diaprojector. De diaprojector hangt boven de scène en projecteert —via een spie gel— dia’s met alleen die repaires op die voor dat bepaalde changement nodig zijn. Voor het volgende changement projecteer je dan de volgende dia.

Voor het maken van de dia’s, hang je een camera op de plaats waar de projec tor zal komen en plak je de repaires op de vloer afmet licht reftecterende tape.

Voor elke set repaires maak je nu een dia, waarbij je gebruik maakt van een ftitslamp en waarbij je een paar stops onderbelicht. Het resultaat zijn dia’s met witte repaires op een zwarte achtergrond, die zo geprojecteerd kunnen worden. Het is handig om hiervoor een diaprojector met zoomlens te gebrui. ken.

Encore plus discrets, les rayons laser. Le seul modèle que je connaisse consiste en une série de pointeurs laser â main qui ont été transformés pour fonction ner sur une alimentation 220V. Is sont montés en grapillon quelque part au milieu au-dessus de la scène. Ce systè me est plus cher l’achat et la transfor mation.

Projecteur pour diaposïtives La solution la plus originale pour retrou ver des repères dans l’obscurité reste le projecteur de diapositives. Le projecteur pend au-dessus de la scène et projette —via un miroir— des diapositives avec seulement les repères nécessaires pour un certain changement. Pour le change Projection de Iumière ment suivant, il suffit de projeter la diaII nest bien sûr pas possible de forer des positive suivante. trous et installer des câbles dans tous Pourfaire les diapositives, on place une les théâtres pour chaque production. II caméra â l’endroit o viendra le projec suffit parfois d’éclairer les repères qui teur et on colle les repères sur le plandoivent être trouvés. Cela peut se faire cher avec du tape réfléchissant la lumiè par exemple en dirigeant de fins spots re. Pour chaque ensemble de repères, sur les repères et de les inscrire dans le vous prenez une diapositive en utilisant cahier des changements. Pour économi une lampe flash et en sous-éclairant ser des boucles, vous pouvez naturelle quelques arrêts. Le résultat sont des diament aussi prévoir une boîte avec positives avec des repères blancs sur différents interrupteurs, dont l’alimenta fonds noir, qui peuvent être projetées. tion est branchée sur une boucle des Un projecteur muni dun zoom est ci gradateurs. Vous pouvez régler les bons très pratique. spots l’avance pendant les états intermédiaires des lumières.

lot halfweg de jaren tachtig verliep de communica tie tussen een lichtstuurtafel en de dimmers via een analoog signaal. Voor elke dimmer één adertje in de muffikabel. We zijn het jarenlang zo gewoon geweest. Wie herinnert zich trouwens niet de ftightcases vol met kabelbomen en multistekkers, enkel en alleen voor het aansturen van de dim mers. Daar bovenop kwamen de verschillende protocols. Niet elke tafel kon met elke dimmer

M icrobe

1:

auteucPPterRoos]

praten, de verschillende soorten multiconnectors, enz.

e et dans Ie secteur

de I’éclairaqe!

Jusqu’au milieu des années ‘8o, la communication entre la console Iumières et les gradateurs se fai sait via un signal analogue. Pour chaque grada teur, un conducteur dans le multicâbte. Nous nous y sommes habitués des années durant. Qui ne se rappelle d’ailleurs pas les flightcases remplies de câbles et de multiconnecteurs, uniquement pour piloter les gradateurs. A cela se rajoutaient les différents protocoles. Toutes les tables ne

pouvaient pas communiquer avec tous les gradateurs, les différentes sortes de multiconnecteurs, etc.

tussen analoog en digitaal angzaamaan kwam er verandering in Ie zaak. Steeds meer fabrikanten egonnen zich toe te leggen op het ont vikkelen van een zogenaamd multiplex ignaal. Meerdere dimmers aansturen loor één enkel snoer was de boodschap n liefst via een standaard protocol. De [naloge multiplex signalen zagen het laglicht, maar tot een standaard proto :ol kwam het niet echt.

aangestuurd worden. Een revolutie: 512 dimmers via een ‘simpele microkabel’!

512 dimmeradressen waren over het algemeen meer dan voldoende. Een installatie met meer dan oo dimmers was eerder de grote uitzondering in de jaren tachtig. DMX 512 5 tot op heden nog steeds de standaard in de belich tingsindustrie.

De jongste jaren blijkt echter dat het aansturen van 5 12 effectief gebruikte adressen niet langer uitzonderlijk is. Dit )e digitafe wereld is voornamelijk op rekening van het n 1986 werd dan het DMX signaal ont “bewegend licht” te schrijven. vikkeld. In ‘990 bepaalde de CCUSIH De opkomst van ‘bewegend licht” United State Institute of Theatre Sinds het begin van de jaren negentig technology) de spelregels en werd begint het gebruik van, wat we gemeen)MX 512 (1990) een wereldwijd aanraard signaal voor het overdragen van zaam “bewegend of geautomatiseerd nformatie tussen een lichtstuurtafel en licht” zijn beginnen noemen, populair limmers. Alle grote fabrikanten namen te worden. Na de rock & roll en de dislit protocol aan als standaard. Nog later cotheken te hebben veroverd, begonnen rond de DMX ook zijn weg naar bijvoor de units van o.a. VariLite, High End, Clay Paky, Martin aan een carriére in )eeld bewegend licht, rookmachines, televisiestudio’s en theaters. ffectapparatuur, enz.

Aanvankelijk hadden die fabrikanten Vlet het DMX 512 signaalkunnen via én enkele kabel 512 DMX-adressen hun eigen protocol en promootten ze

hun eigen stuurtafels. Eén na één intro duceerden ze echter ook het DMX protocol voor hun apparaten. Bewegend licht kon nu ook gestuurd worden vanaf de traditionele tafels. De jongste jaren lanceerden verschillende fabrikanten een nieuwe generatie stuurtafels waarbij het aansturen van dimmers en bewe gend licht in één enkele tafel gecombi neerd wordt. De “oo” serie van Strand Lighting, ADB’s Vision io, de Panther van AVAB,. ..: een nieuwe reeks conso les voor tv-studio en theater waarbij één operateur kan instaan voor de programmatie en bediening van dimmers, kleurwisselaars, bewegend licht,...

/.

)be in de belichtingsindustrie!

Entre analogue et numérique _es choses ont lentement évolué dans le omaine. De plus en plus de fabriquants )nt commencé s’appliquer au dévelop )ement dun signal dit multiplex. ..objectifétait de piloter plusieurs grada :eurs par un seul fl1, et de préférence via n protocole standard. Les signaux mul :iplex analogiques virent le jour, mais on 9’arriva pas vraiment â un protocole standard.

Le monde numérique Le signal DMX a été développé en 1986.

Le «USlU» (United State Institute of Theatre Technology) a défini les règles du jeu en 1990 et le DMX 512 (1990) devint un signal accepté au niveau mon dial pour letransfert d’informations ntre une console lumières et des grada beurs. Tous les grands fabriquants ont adopté ce protocole comme standard.

Plus tard, le DMX prit le chemin des proecteurs motorisés, machines â fumée, appareils â effets, etc. Avec le signal DMX 512, 512 adresses DMX peuvent être pilotées via un câble unique. Une révolution: 512 gradateurs via un <simple

microcâble>! 512 adresses gradateurs étaient en général plus que suffisantes.

Une installation de plus de 500 grada teurs était plutôt la grande exception dans les années ‘8o. Le DMX 512 est encore de nos jours le standard dans le secteur de l’éclairage. Ces dernières années, il semble toutefois que piloter 512 adresses réellement utilisées netien ne plus de l’exception. C’est principale ment dû â l’emploi des projecteurs motorisés.

L’entrée en scène des projecteurs motorisés Depuis le début des années ‘eo, l’emploi de ce qu’on a commencé appeler les projecteurs motorisés ou automatisés, tend devenir populaire. Après avoir conquis le rock & roll et les discothè ques, les unités d’entre autres VariLite, High End, Clay Pakyet Martin ont entamé une carrière dans les studios de télévision et théâtres. Au départ, les fabriquants avaient leur propre protoco le et faisaient la promotion de leur prop re console. Des projecteurs motorisés pouvaient aussi être pilotés partir de

tables traditionnelles. Ces dernières années, différents fabriquants lancèrent une nouvelle génération de consoles oui le pilotage des gradateurs et des projec teurs motorisés est combiné dans une table unique. La série «500» de Strand Lighting, Vision 10 de ADB, le Panther de AVAB,... : une nouvelle série de consoles pour studios W et théâtres oui un opérateur unique peut se charger de la programmation et de l’opération de gra dateurs, changeurs de couleurs, projec teurs motorisés,...

Toujours plus d’adresses et d’informations Un grand nombre d’adresses DMX s’a joutent en une fois. Les appareils les plus récents utilisent rapidement 25 adresses par unité (pan, tilt, iris, gobo, roues de couleurs, mélange cyanogène magenta-jaune, etc). On neva plus très lom avec nos 512 adresses. On atteint lentement les limites du signal DMX. Plusieurs lignes DMX doivent être sou tenues, la résolution 8 bit du DMX nest pas assez précise pour par exemple les mouvements pan et tilt, le DMX est â

\

. .

L_ DIMMER ROOM

EthernetHub

1

‘••‘-VDUJ VDU2

JOBaseT Twisted Pair Ethernet Cable

%%%%bt%dl%?I_ ‘

SN100

v Dimmers

Dimmers

Scrolters

Steeds meer adressen & informatie In één klap komen er dus een pak DMX adressen bij. De nieuwste toestellen gebruiken snel 25 adressen per unit (pan, tilt, focus, iris, gobo, kleurwielen, cyaan-magenta-geel ldeurmengin, enz.). Met onze 512 mux-adressen komen we dus niet zo ver meer.

Langzaam aan wordt de limiet van het DMX signaal bereikt. Meerdere DMX lijnen moeten dus ondersteund wor den, de 8 hit resolutie van DMX is niet accuraat genoeg voor bijvoorbeeld pan & tilt bewegingen, DMX is éénrich tingsverkeer. Daarnaast duiken ook de moderne technologiën op in de lichtin dustrie: dimmers die op een heel geso fisticeerde manier terugspreken naar de regiekamer, OffLine Editing, File ser

vers, nieuwe afstandsbedieningen, enz.

De bekabeling wordt ook veel ingewik kelder om al deze apparatuur te ondersteunen. Een lijn van tafel naar dim mers (én een lijn terug), signaalkabels naar de geautomatiseerde lichtbronnen, computerlijnen naar het kantoor van de technische dienst, een lijn voor het aansluiten van de tafel in de zaal. Er groeit dus een nood naar systemen die heel snel en efficiënt enorme hoeveelheden informatie kunnen transporteren doorheen een hele studio of theater.

sens unique. A côté de cela, les techno logies rnodernes se sont aussi plongées dans le secteur de l’éclairage: gradateurs qui répondent la régie d’une manière très sophistiquée, OffLine Editing, File servers, nouvelles commandes â distan ce,etc. Le cblage devient aussi beau coup plus complexe pour soutenir tous ces appareils. Une ligne de la table aux gradateurs (et une ligne retour), des câbles vers les sources lumineuses automatisées, des lignes informatiques vers le bureau du service technique, une ligne

pour la connection de la table dans le salle. Le besoin augmente donc, de systèmes capables de transporter très rapidement et efficacement d’énormes quantités d’informations â travers tout un studio ou théâtre.

waren. Gegevens worden er getranspor teerd tegen een snelheid en een efficiën tie die ruimschoots de noden van onze industrie overtreffen. Computergiganten als Microsoft en Novel hebben de standaardprotocols al lang vastge legd. Dit resulteerde in wereldwijd verspreide en aanvaarde netwerk protocols.

De computerindustrie slaagde erin om op een vrij eenvoudige manier meerde re toestellen met elkaar te laten commu niceren via één kabel: netwerken. Op een dergelijk netwerk werkten PC’s, printers, servers met en naast elkaar en De computerindustrie communiceerden in eenzelfde taal.

De fabrikanten van belichtingsappara Door gebruik te maken van deze stan tuur keken over hun schouder en zagen daard technologie, ontwikkeld door de dat in de computerbranche dergelijke computerindustrie, kunnen ‘belich communicatiesystemen ontwikkeld tingsfabrikanten’ nu dit gebruiksklare

avec une efficacité qui dépassaient large ment les besoins de notre industrie.

Les géants de I’informatique corn me Microsoft et Novel ont fixé depuis les protocoles standard. Cela mena des protocoles pour réseaux diffusés et acceptés au niveau mondial. L’industrie L9ndustrie de I’informatique de l’informatique a réussi d’une manière Les fabriquants d’appareils d’éclairage assez simple â faire communiquer plusi ont VU que de tels systèmes de commu eurs appareils entre eux via un câble: les nication étaient développés dans Ie réseaux. Sur un tel réseau travaillent des domaine de I’informatique. Les données pC, irnprimantes, serveurs entre eux et les uns â côté des autres, et communi y étaient transportées une vitesse et

transportmechanisme gebruiken om informatie rond te sturen. In de studio oftheater kunnen nu zogenaamde LAN’s gecreëerd worden: Local Area Networks. Vier fabrikanten staan aan de wieg van de ontwikkelingen: AVAB, ETC, Strand Lighting en Colortran. Zij volgen nu een protocolomschrijving van de Institute ofElectrical and Electronics Engineers nl. IEEE 802.3, beter bekend onder de naam Ethernet.

Ethernet in de lichtindustrie Hoe kan zon netwerk met computerprotocols nu gebruikt worden voor dim mers en bewegend licht die DMX nodig hebben? Hier was werk aan de winkel voor de fabrikanten, want zij moesten de software en apparatuur ontwikkelen om DMX signalen te transporteren via het netwerk. De nodige soft- en hardwa re zijn nu al beschikbaar om DMX om te vormen naar Ethernetprotocol en vice versa. Informatie van lichtstuurtafels kan nu over een netwerk verstuurd wor den.

Met de zogenaamde ‘networknodes’ (netwerkknooppunten) wordt de DMX informatie dan weer van het netwerk afgehaald en toebedeeld aan dimmers, kleurwisselaars, enz.

Eenvoudig gesteld is Ethernet gewoon een zeer efficiënt transportmiddel. Een quent dans un même langage. En utili sant cette technologie standarde, dével oppée par l’industrie de l’informatique, les <fabriquants d’éclairage> peuvent maintenant utiliser ce mécanisme de transport prêt l’emploi pour transmet tre de ‘information. Dans les studios et théâtres, on peut créer des <LAN>: Local Area Netwerks. Quatre fabriquants sont la base de ces développements: AVAB, ETC Strand Lighting et Colortran. Is suivent maintenant une définition de protocole de l’Institute of Electrical and Electronics Engineers, IEEE 802.3, mieux connu sous le nom Ethernet.

transportmiddel dat kan aangewend worden voor het versturen van informa tie van en naar de verschillende onderdelen van een moderne belichtingsin stallatie. Gezien de recente ontwikkelin gen in de lichtindustrie (gevoelige appa ratuur, groot aantal adressen, . . .) zal het correct versturen en ontvangen van informatie cruciaal worden voor een goede werking van die moderne instal latie.

dingen, dimmerinformatie, enz. wor den tussen PC en dimmerrack uitgewis seld. Nieuwe dimmers van verschillende fabrikanten zullen in de nabije toekomst trouwens voorzien worden van een Ethernetaansluiting naast de DMX ingang.

Met het toenemend gebruik van bewe gend licht, wordt een flexibiliteit in het verdelen van DMX informatie een noodzaak. Het overgrote deel van de dimmers staat immers steeds op een Waar kunnen we het vaste plaats, bewegend licht willen we voor gebruiken? echter overal kunnen inzetten. Daar De nieuwste generatie lichtstuurtafels hebben we dan ook signaal nodig. zijn ontworpen en gebouwd rond een Willen we in een modern theater of stu standaard Pentium PC. De mogelijkhe dio gebruik maken van de huidige den rond een dergelijke PC zijn er (ont mogelijkheden qua apparatuur, dan zou wikkeld door de informaticawereld), dit resulteren in een heel ingewikkeld waarom ze dan niet toepassen voor licht bekabelingsplan (signaalkabels van en in studio en theater? naar de verschillende onderdelen, enz.).

De jongste jaren is ook veel nieuwe Dankzij de enorme bandbreedte (naar ‘randapparatuur’ op de markt versche lichttechnische normen) van het nen. De mogelijkheid bestaat nu om Ethernet, kunnen alle signalen zonder shows op computer voor te bereiden of grote problemen over één enkele kabel te corrigeren. Het zogenaamde off-line lopen. editing. Onafhankelijk van de stuurtafel Met een Ethernetnode” kunnen we kan nu aan de show gewerkt worden, informatie op het netwerk sturen of/en later wordt die informatie dan overinformatie van het net affialen, waar en geladen. wanneer we willen. Een Ethernet Een nieuwe generatie dimmers com systeem kan ons dus flexibiliteit en vlot municeert op zeer ‘intelligente’ manier datatransport garanderen. Ethernet met een PC. Gesofisticeerde foutmel beschikt nl. over een véél bredere band“

dateurs, changeurs de couleurs, etc.

Ethernet est donc simplement un moyen detransporttrès efficace. Un moyen de transport qui peut être employé pour envoyer de l’information vers et partir des différents composants d’une instal lation d’éclairage moderne.

Vu les développements récents dans le secteur de I’éclairage (appareils sensi bles, grand nombre d’adresses,...), l’en voi et la réception correcte d’informa tions vont devenir d’une importance cruciale pour le bon fonctionnement de cette installation moderne.

gente> avec un PC. Reports de défauts sophistiqués, informations des grada teurs, etc sont échangées entre le PC et les gradateurs. Les nouveaux gradateurs de différents fabriquants seront d’ail leurs bientôt pourvus d’une connection Ethernet côté de l’entrée DMX. Avec l’emploi accru de projecteurs motorisés, une flexibilité dans l’envoi d’informa tions DMX devient une nécessité. La plus grande partie des gradateurs sont d’ailleurs toujours un emplacement fixe, alors que nous voulons pouvoir installer les projecteurs motorisés par tout. Nous avons pour cela aussi besoin Pour quoi pouvons-nous dun signal. Si nous voulons utiliser les Ethernet dans Ie secteur I’employer? possibilités actuelles de l’appareillage de I’éclairage Les consoles de la nouvelle génération dans un studio ou théâtre, il en résulte Comment un tel réseau avec des proto sont conçues et construites autour dun un plan de câblage très complexe coles informatiques peut-il être utilisé pc Pentium standard. Les possibilités ( câbles de signaux de et vers les pour des gradateurs et des projecteurs dun tel pC existent (développées par le différents composants, etc). Grâce la motorisés qui ont besoin de DMX? II y monde informatique), alors pourquoi ne très grande largeur de bande (selon les avait du pain sur la planche pour les pas les appliquer l’éclairage en studio normes techniques de l’éclairage) de fabriquants, car Is devaient développer ou théâtre? Beaucoup d’applications Ethernet, nous pouvons envoyertous les le software et les appareils pour trans sont apparues sur le marché ces derniè signaux sans trop de problèmes sur un porter les signaux DMX via le réseau. Le res nnées. La possibilité existe mainte seul câble. software et le hardware nécessaires sont nant de préparer et de corriger des Avec les nuds Ethernet, nous pouvons dès présent diponibles pour transfor shows sur ordinateur. Ce qu’on appelle envoyer et/ou sortir l’information quand mer le DMX en protocole Ethernet et Off-Line-Editing. Indépendamment de la et o nous voulons. Un système vice versa. L’information des con soles console, on peut maintenant aussi tra Ethernet nous garantit donc fiexibilité et lumières peut maintenant être envoyée vailler au show, et l’information est rapidité de transport des données. sur un réseau. Avec les nuds Ethernet chargée par après.

Ethernet dispose en fait d’une largeur de dits <networknodes>, ‘information DMX Une nouvelle génération de gradateurs bande et d’une capacité beaucoup plus est tirée du réseau et routée vers les gra communique de manière très <intelli grandes que nos protocoles actuels (la ,

Ereedte en capaciteit dan onze huidige protocols (de capaciteit van DMX bv. is [/40 van Ethernet).

Ethernet ïn de praktijk J1e toestellen zijn aan elkaar gelinked via een Ethernetsnoer. In de praktijk Norden momenteel 3 soorten kabels ebruikt: To BASE 2, TO BASE T, [0 BASE FL. To BASE 2 kennen we beter als de zogenaamde ‘coax kabel’ en wordt

:apacité de DMX est p.e.

‘Ethernet).

1/40

de celle

Ethernet dans la pratique tous les appareils Ethernet sont reliés ntre eux via une ligne Ethernet. Dans la )ratique, trois sortes de câbles sont ctuellement employés: io BASE 2, I0 BASET, 1° BASE EL. 10 BASE 2: nous le connaissons mieux sous le nom de câble coaxial. II est utilisé avec les connecteurs BNC standard. Le io BASE 2 fait

gebruikt met de standaard BNC connectors. De io BASE 2 maakt van het Ethernet een soort lus waarop alle onderdelen zijn aangesloten. Het is de minst dure toepassing én ook de minst betrouwbare. Een onderbre king in de kabel, een slechte BNC connector kan het hele systeem lam leggen. Dit systeem staat ook bekend als “Thinnet”. io BASE 2 kan wor den gebruikt voor kleinere installa ties, maar wordt zeker niet aangera

den voor grotere of complexe configuraties.

10 BASE T gebruikt de platte kabel met de kleine plastic stekker (te vergelijken met de kleine telefoonstek kers) en is een betrouwbaarder sys teem. Het is ook duurder in aanschafen installatie. Met io BASE T wordt niet in een lus gewerkt, maar in sterconfiguratie. Op de ‘kmispun ten’ installeren we een ‘hub’ dit is een standaard ‘verdeeldoos’ voor

d’Ethernet une sorte de boucle sur laquelle sont connectés tous les cornposants. C’est l’application la rnoins chère et aussi la rnoins fiable. Une coupure dans un câble, un rnauvais connecteur BNC peuvent para lyser tout le systèrne. Ce systèrne est éga lernent connu cornrne «Thinnet».

10 BASE 2 peut être ernployé pour de petites installations, rnais nest cer

io BASE T: il utilise le câble plat avec le petit connecteur plastique (â cornparer au connecteur de tétéphone) et est un systèrne plus fiable. II est éga lernent plus cher â lachat et l’instal lation. Avec io BASE T, on ne travaille pas en boucle rnais avec une configuration en étoile. Aux <carre fours>, on installe des <hub>, qui sont des <boftes de distribution> pour si gnaux Ethernet. Grâce la forrne en étoile et lutilisation des hub, un signal peut ernprunter plusieurs che

tainernent pas recornrnandé pour

des configurations grandes ou cornplexes.

,

Ethernetsignalen. Door in stervorm en met hub’s te werken kan een sig naal meerdere routes volgen naar zijn bestemming. Dit betekent dat wanneer zich een probleem voordoet in één sectie, het gehele systeem niet uitvalt, maar enkel de bewuste sec tie. Ongetwijfeld een voordeel in stu dio of theater.

In 10 BASE F1. gebruiken we glasve zelkabel (fibre optics), wat het voordeel geeft dat grotere afstanden kunnen overbrugd worden. De “io” in de verschillende types verwijst naar de snelheid waarmee informatie wordt overgedragen nl. io Mega Bits per seconde. Ondertussen wordt hard gewerkt aan de onwikkeling van ioo BASE systemen, waarbij 100 Mega Bits aan data per seconde kunnen verstuurd worden. Een ongekende snelheid in de belich tingsindustrie.

Alle informatïe via één snoer Alle componenten van de installatie kunnen dus met elkaar praten via één enkele kabel. De stuurtafel zal DMX informatie op het net sturen. Een ‘node’ in de dimmerruimte plukt het signaal van het net en verdeelt het aan de dim mers. Later wanneer dimrners uitgerust kunnen worden met Ethernetkaarten

-

mins pour atteindre sa destination.

Cela signifie que quand ii y a un problème dans une section, seule la sec tion en question tombe, mais pas Ie système tout entier. U n avantage incontestable dans un studio ou un théâtre.

10 BASE FL: il fait appel aux fibres optiques qui offrent I’avantage de pouvoir couvrir de grandes distan ces. Le «70» dans les différentes versions réfère la vitesse laquelle passe ‘information, c’est--dire io Mega Bits par seconde. Entretemps, on travaille durement au développe ment de systèmes ioo BASE dans Iesquels loo Mega Bits de données par seconde peuvent être transmises.

Une vitesse inconnue dans le secteur de I’éclairage.

Toutes les informations via une seule ligne Tous les composants d’une installation peuvent donc communiquer entre eux via un câble unique. La console envoie des informations DMX sur le réseau. Un ncud au niveau des gradateurs recueille le signal du réseau et Ie distribue aux gradateurs. Plus tard, quand les grada teurs pourront être équipés d’une carte Ethernet, un tel nceud ne sera plus nécessaire. La table peut p.e. aussi envoyer des signaux VDU pour moni

zal ook zon ‘node’ niet meer nodig zijn.

De tafel kan ook bv. VDU signalen voor monitors op het net versturen. De toneelmeester kan dan het VDU signaal van het netwerk nemen om de lichtcues op toneel te kunnen volgen. In het theater ofstudio voorzien we voldoende uitgangen op het net. Daar kunnen we dan telkens de signalen die we nodig hebben van het net halen. Of omge keerd, met een extra stuurtafel zetten we bijvoorbeeld DMX signaal op het net. Het DMX signaal wordt dus overal bereikbaar in theater, zonder een inge wikkeld bekabelingsplan van eigen DMX snoeren. De zogenaamde Reporting Dimmers, kunnen via het Ethernet, hun informatie doorgeven naar een PC in de regiekamer. Voor de Back Up van de stuurtafel kunnen we een PC installeren die eenzelfde pro. gramma als de tafel draait. Via het Ethernet communiceren beiden met elkaar. Op kantoor worden via 0ff Line Editing de shows voorbereid en via het net naar de tafel doorgestuurd.

zijn al mensen die dromen van netwerksystemen die veel verder gaan. Ëén netwerk in theater waar niet alleen de lichtinstallatie van de schouwburg is op aangesloten maar ook bv. commando’s voor openen en sluiten van deuren, oproepsystemen, kassa-informatie, enz.

Dat is echter voorlopig nog toekomstmuziek.

Vandaag worden nieuwe schouwbur

gen oftv-studio’s voorzien van een Ethernet communicatie systeem. De opera van San Fransisco, de opera van Wenen, het Muziektheater in Amsterdam, de NOB IV studio’s in Hilversum, het theater in Göthenborg... hebben al gekozen voor deze nieuwe technologie.

Wat begint in grote schouwburgen werpt na verloop van tijd ook zijn vruch

ten afvoor kleinere toepassingen, en dat zal wellicht veel vlugger gaan dan vele sceptici denken.

Toekomst Voorlopig blijft het Ethernet, zoals nu voorgesteld door enkele fabrikanten, gereserveerd voor informatie met betrekking tot de lichtinstallatie (en ook hier is nog werk aan de winkel) Maar er .

teurs via le réseau. Le chefde plateau peut prendre le signal VDU du réseau pour pouvoir suivre les mémoires sur scène. On prévoit suffisamment de sor ties sur le réseau dans le studio ou le théâtre. On peut ainsi chaque fois tirer du réseau les signaux dont on a besoin.

Inversément, on peut p.e. mettre des signaux DMX sur le réseau avec une console supplémentaire. Le signal DMX devient donc disponible partout dans le théâtre, sans avoir pour cela un plan de câblage complexe des lignes DMX propres. Les gradateurs dits Reporting Dimmers peuvent, via Ethernet, trans mettre leurs informations un PC de la régie. Pour le Back Up de la console, on peut installer un PC qui utilise le même programme que la table. Ils communi quent entre eux via Ethernet. Les shows sont préparés au bureau via Off-Line Editing et envoyés la console par le résea u.

L’avenir Ethernet reste provisoirement réservé aux informations liées l’éclairage, comme le proposent maintenant quel ques fabriquants (et ci aussi il y a enco re du pain sur la planche). Mais il y a déj des gens qui rêvent dun système en réseau qui va beaucoup plus lom. Un réseau sur lequel non seulement l’instal lation d’éclairage du théâtre est con-

nectée, mais aussi p.e. les commandes d’ouverture et fermeture de portes, les systèmes d’appel, les informations de la caisse, etc. C’esttoutefois encore provi soirement du domaine du futur.

Aujourd’hui, les nouveaux studios TV et théâtres sont équipés dun système de communication Ethernet. L’opéra de San Fransisco, l’opéra de Vienne, le théâtre musical d’Amsterdam, les stu dios TV NOB Hilversum, le théâtre de Göthenborg... ont déj choisi cette nouvelle technologie.

Ce qui commence dans les grands théâ tres finit après un certain temps par rapporter aux petites applications, et ça arri vera peut-être plus vite que certains pes simistes ne le pensent.

Ontwerp en Uitvoering Decor en Rekwisieten

MONIiIW —-.

-_

Flashlight 1EN TAL SALES BELGIUM Flashlight Belgium Terlindenhofstraat 89 2 1 70 Merksem

1 IEN

TAL

Tel. 03-644 2700 Fax. 03-645 37 35

BI7sÏNis Borzestraat 36 B-2000 Antwerpen TeI.-Fax 03/234.26.60 GSM 095/81.23.21

SALES Tel. 03-645 34 36 Fax. 03-645 37 35

alâ&#x20AC;&#x2122; 0

9+

9+ 0

1

op

S

heidense Terentius te neutraliseren, schreefde non Hroswitha (923—970) zes leesdrama’s die meestal de kuisheid verheerlijkten en strijd tegen “de Boze” voerden. Rondtrekkende mirnen, jonge christenen die de afgoden-tem leurs en acteurs bleven, nieffegenstaan pels niet spaarden, hechtten de de banvloek van de Kerk, hun kungeen groot belang aan de sten vertonen op straten en pleinen. Op theaters en amphitheaters. Voor de die manier bleefer ondei het volk een barbaren hadden ze evenmin waarde, vage toneeltraditie bestaan die zich misomdat ze toch niet voor militaire doelschien tot een vernieuwd toneel zou einden konden gebruikt worden. Zo hebben ontwikkeld, indien de Kerk er stonden deze monumenten nutteloos zelfniet toe gekomen was om de drang in het midden van de steden, tot op het naar spektakel, die niet uit te roeien ogenblik dat hun stenen gebruikt wer leek, voor haar eigen doeleinden aan te den voor de bouw van burchten, kathe wenden. dralen en abdijen. De dramatische kunst scheen dood. Byzantium toonde Van lithurgisch drama... slechts belangstelling voor wagenren Zoals uit de godsdienst van de Oude nen.

Grieken het antieke drama zich ontwik Omdat verscheidene concilies zich heb- kelde, ontstond uit de katholieke litur ben beziggehouden met toneelspelers gie een nieuw toneel, dat vanwege zijn en hun duivelswerk, mag men aanne oorsprong een internationaal karakter men dat er hier en daar nog toneelvoor vertoonde. Het kerkelijke drama verstellingen gegeven werden. In de spreidde zich over heel West-Ëuropa: de negende eeuw sprak de Kerk andermaal Nederlanden, Frankrijk, Duitsland en zijn banvloek uit over acteurs en actri Engeland. ces waarvan de kunst verwerpelijk werd Rond het jaar iooo oordeelden de pries geacht. In de scholen van de ters dat het Misoffer steeds minder door Christenheid las men de spelen van de gelovigen begrepen werd en dat het Terentius, zonder erbij te denken dat zij volk behoefte had aan echt, levend eigenlijk bestemd waren om opgevoerd onderricht dat oor en oog kon boeien. te worden. Om de invloed van de De Roomse liturgie bood daartoe meni

Geschiedenis en ontwikkeling van de theatertechniek De val van het Romeinse Rijk op het einde van de vijfde eeuw en de vijandschap van de Kerk waren noodlottig voor het voortbestaan van het antieke theater.

De imposante theaters bleven recht.

D

r

Histoire et développement delatechniquedethéâtre

rr-

La chute de I’Empire romain â la finduVesiècleetl’hostilitéde ;ii4

Deel 2

I’EgIise ont été fatales â la subsis tance du théâtre antique. Les imposants théâtres sont restés debout. es chrétiens, qui n’ont pas épargné es temples païens, attachaient peu d’importance aux théâtres et amphithéâtres. Is n’avai ent pas plus de vateur aux yeux des Barbares car Is ne pouvaient pas être utilisés des fins militaires. Ces monu ments restaient inutilement au ccur des villes, jusqu’au jour oC leurs pierres étai ent employées â a construction de forts, cathédrales et abbayes. L’art dramatique paraissait mort. Byzance ne s’intéressait qu’aux courses de chars. Etant donné que différents conciles se sont occupés des acteurs de théâtres et de leur travail diabolique, on peut supposer que des représentations étaient encore données ci et l.

Au XlXe siècle, l’Eglise a nouveau frap pé d’anathème les acteurs et actrices,

L

dont ‘art était condamnable. Dans les écoles de la chrétienté, on lisait les uvres de lérence sans penser qu’elles étaient en fait destinées être données en représentation. Pour neutraliser le païen Térence, la nonne Hroswitha (923—970) écrivit six drames lire qui exaltaient le plus souvent la chasteté et combattaient «le Malin». Mimes ambu lants, jongleurs et acteurs continuèrent exercer leur art dans les rues et sur les places, malgré l’excommunication de l’Eglise. Une vague tradition théâtrale a ainsi continué d’exister parmi le peuple et aurait peut-être pu mener â un théâtre dun genre nouveau, si l’Eglise n’avait pas finalement utilisé â ses propres fins cette envie de spectacle qu’elle n’arrivait pas empêcher.

Du drame liturgique Tout comme le drame antique s’était développé partir de la religion des anciens Grecs, la liturgie catholique donna naissance un nouveau théâtre qui, de part son origine, montra un car actère international. Le drame ecclésias tique se répandit surtoute l’Europe de

iheatectechn

2ièm(

Partie

ge gelegenheid. Zo begdi men vrij vroeg het Paasfeest op plechtige wijze te vieren door middel van een soort voorstelling waaraan feestelijk uitgedoste priesters deelnamen die de in dialoogvorm bewerkte tekst van het Paasevangelie op de tonen van Gregoriaanse muziek zongen. Dit Paasspel verspreidde zich snel door heel Europa. Het werd regelmatig opgevoerd in de O.L.Vrouw kerk in Maastricht. Ook ter gelegenheid van Kerstmis werden ‘voorstellingen’ in de kerk ingericht. Weldra werden deze voorstellingen door bijvoeging van nevenhandelingen uitgebreid. Vooral Kerstmis leende zich tot de opbouw van een boeiend spektakel. Aanvankelijk werden deze liturgische drama’s in de kerk gespeeld, véér het altaar ofin de ruimte voor het koor. Het altaar vormde de achtergrond van een ‘simultaan toneel’ waar door middel van zetels de verschillende plaatsen van handeling werden aangeduid. Zo situeerde men de ‘hemel’ op het hoogkoor in een van de aanwezige bogen.

Door het samenvoegen van de met Pasen en Kerstmis vertoonde episoden uit het leven van Jezus Christus, ont stonden lange voorstellingen met steeds talrijker wordende personages, wat de medewerking van leken noodzakelijk maakte. Zo drongen steeds meer profa.

ne elementen het liturgisch drama bin nen, vooral de zogenaamde profeten. spelen. Deze toevoegsels waren hoofdzakelijk van komische aard. Omdat deze vooral berekend waren op het vermaak van de massa, gaven ze aanleiding tot het invoeren van de volkstaal. Aldus ontstonden de semi-liturgische spelen die gedeeltelijk in het Latijn en gedeelte. lijk in de volkstaal geschreven zijn.

Meer en meer werden gesproken rollen ingelast.

Als oudste West-Europees spel geldt een Frans drama uit het midden van de twaalfde eeuw: Het spel van de wijze en de dwaze maagden, waarin voor het eerst duivels als figuranten voorkwamen.

De eerste gesproken rol vervult de dui vel in het Deugden-spelvan Hildegard von Bingen.

I’Ouest: les Pays-Bas, la France, l’Allemagne et l’Angleterre.

En rassemblant les épisodes de la vie de Jésus Christ joués â Pâques et â Noël, on obtint de longues représentations avec des personnages de plus en plus nom breux, ce qui rendit nécessaire la colla boration de laïques. De plus en plus d’éléments profanes se sont ainsi introduits dans le drame liturgique, sur tout ce qu’on appelle les jeux de prophé tie. Ces ajouts étaient principalement de nature comique. Parce qu’ils étaient sur tout destinés au divertissement de la masse, ils donnaient lieu â l’introduction du langage populaire. On créa de cette manière des cuvres semi-liturgiques écrites en partie en latin et en partie en langage populaire. De plus en plus de rôles parlés ont été ajoutés. La plus ancienne uvre d’Europe de l’Ouest est un drame français du Xlle siècle: Lejeu de la Vierge sage et de la Vietgefolle dans lequel apparaissent pour la première fois des diables comme figurants. Le diabie joua son premier rôle parlé dans Le jeu des Vertus de Hildegard von Bingen.

L’humour prit des formes plus drasti ques au fur et mesure que disparais sait le latin et que grandissait la place occupée par les laïques dans les repré sentations. Raison pour laquelle les prê tres ont commencé s’opposer aux représentations dans les églises. C’est en 1293 que l’évêque d’Utrecht interdit de jouer dans les «Maisons de Dieu».

,

Vers l’an 1000, les prêtres ontjugéque I’offertoire était de moins en moins compris par les lidèles, et que le peuple avait besoin dun enseignement vrai, vivant, capable de les captiver. La liturgie romaine en offrait bien des occasions.

On commença ainsi assez tôt â célébrer la fête de Pâques de manière solennelle, par une sorte de représentation â laquel le participaientdes prêtres pompeuse ment parés qui chantaient sur fonds de musique grégorienne les textes de l’é vangélie pascale mis sous forme de dialogues. Cette fête pascale se répandit rapidement travers toute l’Europe. Elle a été donnée plusieurs fois en ‘église Notre-Dame de Maastricht. De telles <représentations> ont également été organisées dans l’église â l’occasion de la Noël. Ces représentations n’ont pas tardé â s’étendre par l’ajout d’actions supplémentaires. La fête de Noël sur tout donna lieu â la construction de véri tables spectacles. Au début, ces drames liturgiques étaient joués dans l’église, devant l’autel ou dans l’espace devant le chceur. L’autel formait l’arrière-plan dun <théâtre simultané>, oCi les différents lieux de l’action étaient indiqués par des sièges. Ainsi, on situait le <ciel> dans une des arcades du chceur supérieur.

Hoe meer het Latijn verdrongen werd en hoe aanzienlijker de plaats die de leken in de voorstellingen innamen, hoe drastischer vormen de humor aannam. Zo ontstaat bij de priesters verzet tegen opvoeringen in de kerken. In 1293 verbood de bisschop van Utrecht het spelen in “Gods huis” Weldra werden de voorstellingen naar de plaats véér de kerk verbannen. De brede portalen van de kathedralen vormden de achtergrond van het toneel. Het verhoog waarop de .

acteurs zich bewogen werd v66r de kerk opgetimmerd.

Dit kan tot vandaag waargenomen wor den in Salzburg, waar jaarlijks tijdens de FestspieleJedermann, een Duitse bewerking van onze Elkerlyc, wordt opgevoerd.

Soms werd op het marktplein ofop een open plein buiten de stad gespeeld.

Hierdoor komt een einde aan de tot dan toe overwegende rol van de muziek en triomfeert het gesproken woord.

De priesters probeerden nog lange tijd de opvoeringen onder hun gezag te houden, maar zij stuitten op de steeds groeiende macht van de gemeenten.

Frankrijk dat aan het hoofd van de mid deleeuwse cultuur stond, gafde toon aan in deze ontwikkeling. LeJeu d’Adam et d’Eve zou het eerste drama geweest zijn dat buiten de kerk werd opgevoerd. tot Wereidse Spelen Toen opvoeringen buiten de kerk aan dichters en spelers een steeds grotere vrijheid bood, ging de volkstaal spoedig primeren om tenslotte de taal van de Kerk helemaal te verdringen.

Los van de liturgie ontstonden dan de Mysteriespelen, de Mirakelspelen, de Heiligenspelen en tenslotte ook Wereidse Spelen. Behalve in Frankrijk, waar het mysteriespel zich in de loop van de ...

Les représentations sont rapidement reléguées vers la place devant l’église.

Les grands porches des cathédrales ser vaient d’arrière-plan au théâtre. Le rehaussement sur lequel évoluaient les acteurs était construit devant l’église.

Cela peut encore être observé de nos jours Salzburg, oCi estjouée chaque année une adaptation allemande de notre Elkerlyc pendant la Festpiele J edermann.

On jouait parfois sur une place de marché ou dans un espace libre en dehors de la ville. Cela signifla la fin du rôle jusque lâ prédominant de la musi que et le triomphe de la parole. Les prê tres essayèrent pendant longtemps de garder les représentations sous leur autorité, mais ils se heurtaient au pou voirtoujours croissant des communes.

La France, la tête de la culture du Moyen Age, donna le ton dans ce dével oppement. Le]eu d’Adam et d’E’e aurait été le premier drame joué en dehors de ‘église. aux Jeux Mondïaux Quand les représentations en dehors des églises ont offert aux acteurs et poè tes une plus grande liberté, le langage populaire s’imposa rapidement pour finalement évincer tout fait la langue de l’Eglise. En dehors de la liturgie appa rurent les]euxde Mystères, les]euxde ...

I3de, I4de en i5de eeuw tot een zekere volmaaktheid ontwikkelde, bereikte het middeleeuwse toneel ook in de Nederlanden, in Duitsland en in Engeland een hoge bloei. Ook de toneeltechniek ontwikkelde zich het sterkst in Frankrijk. Van de conventies die het Griekse en het Romeinse theater beheersten, was nog slechts weinig bekend.

Er werden in de middeleeuwen twee typische vormen van toneelbouw gebruikt: het wagentoneel en het simul taantoneel. Het wagentoneel liet toe, de verschillende plaatsen van handeling op wagens te bouwen en deze dan achtereenvolgens tot v66r de toeschouwers te rijden. Vooral in Engeland stonden de wagens, de ‘pageant carts’ in de gunst van de spelers. Zij bestonden uit twee delen: het eigenlijke toneel waarop het decor was gebouwd en de daaronder gelegen ruimte die als kleedkamer voor de acteurs werd gebruikt. Het bekendste mysteriespel dat op wagens werd gebouwd, is dat van de Engelse stad York. Aan het spel namen mannen en vrouwen uit alle lagen van de bevolking deel. In York bijvoorbeeld, dat een bevolking van 5.000 zielen telde, namen niet minder dan 2.000 man deel aan het mysteriespel. Het staat vast dat er geen klasseonderscheid was met Miracles, es]eux des Saints, et finalement aussi IesJeux Mondlaux. En dehors de la France, oC Iejeu des mystères atteignit une certaine perfection dans Ie courant des XI 1 Ie, XIVe et XVe siècles, Ie théâtre connut aussi une grande prospérité aux Pays-Bas, en Allemagne et en Angleterre.

La technique de théâtre se développa aussi Ie plus en France. On ne con nais sait plus grand chose des conventions qui avaient régi le théâtre grec et romain.

Deux formes typiques de constructions théâtrales ont été utilisées au Moyen Age: le théâtre chariots et le théâtre simultané. Le théâtre chariots permet tait de construire les différents lieux des actions sur des chariots qui étaient amenés les uns après les autres devant les spectateurs. C’est surtout en Angleterre que les chariots, les <pageant carts>, avaient la faveur des acteurs. Ils consistaient en deux parties: le théâtre en lui-même sur lequel était construit le décor et l’espace en-dessous qui était utilisé par les acteurs comme vestiaire.

Le jeu de mystères le plus connu qui ait été construit sur chariots est celui de la ville anglaise de York. Des hommes et des femmes issus de toutes les couches de la population participaient au jeu. A York par exemple, pas moins de 2.000 personnes participaient au jeu de mystè res, sur une population de 5.000 âmes.

II est certain qu’aucune distinction de

In Donaueschingen (D) bewaart men een handschrift van een passiespel dat een platte grond van een simultaantoneel met 22 afdelingen bevat.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

De eerste poort De Hel Gethsemane De olijfberg De tweede poort Huis van Herodes Huis van Pilatus Zuil waaraan Jezus gegeseld werd 9. Zuil met de haan 70. Huis van Kaiphas 11. Huis van Annas 12. Plaats van het laatste avondmaal 13. De derde poort 14-15-76-17. De graven 18-19-20. De Kruisen 21. Het heilig graf 22. De hemel

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

La première porte L’Enfer Gethsemani Le mont des Oliviers La deuxième porte La maison d’Hérode La maison de Pilate Pilier auguel Jésus a été flagellé 9. Pilier avec le cog 10. La Maison de caïphe 11. La maison de Annas 12. Lieu de la dernière cène 13. La troisième porte 14-15-16-17. Les tombes 18-19-20. Les Croix 21. Le Saint-Sépulcre 22. Le ciel

_:1.M*IIKIi_

TheatectechnLekTechnLQuedethéâtce

i

-

1

betrekking tot voorbereiding en uitvoe ring. De hele bevolking, zowel spelers als toeschouwers, leefden mee met het spel en plantten het zaad voor de rijke Engelse toneeltraditie.

De voorstelling begon met een procla matie die door een heraut werd voorge lezen. Hij waarschuwde tegen versto ring van de vrede en tegen wapendracht. De spelers moesten tussen drie

en vier ‘5 morgens aanwezig zijn op straffe van boete bij te laat komen. op het vasteland, vooral in Picardië, werden wagens ook gebruikt voor de zogenaamde ‘processiespelen’.

garde contre le trouble de la paix et contre le port d’armes. Les acteurs devaient être présents entre trois et quatre heures du matin sous peine d’amende pour retard.

Sur le continent, surtout en Picardie, les chariots ont également été utilisés pour ce qu’on appelle les <jeux de processions>. Des épisodes du drame de la PassionduChristétaientmontrésles

Acteu rscont tact De mysteriespelen werden georgani seerd door gilden en alhoewel de spe iers liefhebbers waren, werden zij betaald naargelang het belang van hun rol. In ruil daarvoor moesten de acteurs niet alleen goed spelen, maar zich ook goed gedragen. In Frankrijk bestond er zelfs een contract voor de spelers met i artikelen, o.a. : er moet gespeeld worden op de aangeduide data; alleen ziekte is een geldige reden voor afwezigheid; elke rol moet zonder klagen aangeno men worden; stipt op de repetities komen; niet met de regisseur discute ren en nooit dronken op repetities of voorstellingen verschijnen.

De opvoeringen van de mysteriespelen vroegen flink wat organisatie. Decors moesten gebouwd en geschilderd wor den, de ‘pageant carts’ werden soms met inzet van enorme kosten gebouwd en versierd. Uit rekeningen die terugge vonden werden, blijkt dat men in York bladgoud en bladzilver gebruikte voor kronen en mijters.

classe n’était faite quant â la préparation et lexécution. Toute la population, aussi bien les acteurs que les specta teurs, vivait avec le jeu et semait les germes de ta riche tradition théâtrale anglaise.

Contrat d’acteur Les jeux de mystères étaient organisés par des corporations et bien que les acteurs étaient des amateurs, Is étaient rétribués en fonction de l’importance du rôle qu’ils interprétaient. En échange, les acteurs ne devaient pas seulement bien jouer, mais aussi bien se comporter. En France, il existait même un contrat pour les acteurs, reprenant 15 articles, entre autres: il faut jouer â la date indiquée; seule la maladie est une raison valable en cas d’absence; chaque rôle doit être accepté sans plaintes; être â l’heure aux répétitions; ne pas discuter avec le metteur en scène et ne jamais se présenter soûl aux répétitions ou aux représenta tions. Les jeux de mystères demandaient une sérieuse organisation. Les décors devaient être construits et peints, les <pageant carts> étaient parfois construits et décorés grands frais. II ressort des comptes qui ont été retrouvés qu’ York, on utilisait feuilles dor et d’argent pour confectionner couronnes et mitres. La représentation commençait par une proclamation lue par un héraut. II mettait en

Episodes uit het lijdensdrama van de Heer werden achtereenvolgens getoond op plaatsen, voorafaangeduid op de weg van de processie door de stad (de boeteprocessie van Veurne bijvoor

bee1d).AÏgemener was het gebruik van het simultaantoheel, ontstaan uit de véér het altaar geïmproviseerde speelruimte. Het bood gelegenheid tot het naast elkaar opbouwen op een verhoog van de verschillende plaatsen van bandeling. De toeschouwers bewogen zich, samen met de actie, langsheen het podi urn dat wel tot honderd meter lang kon zijn. Het simultaantoneel bleefin WestEuropa zo lang in ere dat het nog gebruikt werd voor de première van Le Cid van Corneille in 1637. De gebruikte decoratie was natuurlijk vast. Soms stelde men zich tevreden door de plaats van handeling met een schild aan te duiden.

Werden er decors gebruikt, dan waren ze meestal zeer weelderig. Vooral de stoffering van het paradijs werd met bijzondere zorg uitgevoerd. Aan de voorstelling van de hel hechtte men niet minder belang. Een opengesperde, vuurspuwende drakenmuil duidde het verblijfvan de verdoemde zielen aan.

De hemel bleef, trouw aan de traditie, een hoger gelegen oord. Merkwaardig was het simultaantoneel dat in 1547 in Valenciennes werd gebruikt voor de vertoning van een Passiespel. Hiervan is een gekleurde tekening bewaard geble ven (zie illustratie vorige pagina).

Over al wat de middeleeuwse enscene ring betreft, kunnen wij ons een beeld

vormen dankzij de ontdekking van de “Livre de Conduite du Regisseur”. Dit boek werd door een professor uit Mons ontdekt en bevat regieaanwijzingen voor LeJeu d’Adam et d’Eve. Hieruit blijkt dat heel wat theatertrucs gebruikt werden. Zo kon men water laten stromen uit de rots die Mozes met zijn staf aanraakte. Beelden van de heilige Maagd konden hun armen opensprei den. Men deed engelen over het toneel vliegen. Vallen lieten het plotse verschij nen ofverdwijnen van personages toe.

Er werd zelfs gebruik gemaakt van lichteffecten (vooral rood: Bengaals vuur).

Eén enkele man leidde dit spektakel.

Hij was tegelijk regisseur-toneelmees ter-rekwisiteur-souffieur en gaf zelf af en toe commentaar. De commando-staf in de ene hand, het tekstboek in de andere, beheerste hij het verloop van de voorstelling.

Is dit geen mooi droombeeld voor onze huidige theatermakers?

‘espace de jeu improvisé devant ‘autel, fut plus général. II permettait de construire les différents lieux d’actions les uns côté des autres sur un rehausse ment. Les spectateurs se déplaçaient avec l’action, le long du podium qui pou vait atteindre une centaine de mètres de longueur. Le théâtre simultané est resté si longtemps l’honneur en Europe de l’Ouest qu’il fut encore utilisé en i 637 pour la première du Cid de Corneille. La décoration utilisée était bien entendu fixe. On se contentait parfois de désigner le lieu de I’action avec un écusson.

Quand des décors étaient utilisés, ils étaient Ie plus souvent somptueux.

L’ameublement du paradis était surtout exécuté avec un som particulier. On n’ac cordait pas moins d’importance la représentation de l’enfer. Une gueule de dragon grande ouverte et crachant du feu désignait la demeure des âmes damnées. Conformément la tradition, le ciel était un endroit en hauteur. Un exemple remarquable de théâtre simul tané est celui utilisé en 1547 Valenciennes pour la présentation dun jeu de la Passion. Un dessin en couleurs nous en est parvenu (voir illustration uns après les autres â des endroits préa page précédente). A Donaueschingen lablement désignés sur Ie chemin de la t D) est conservé un manuscrit dun jeu procession â travers Ie viiie (par exemple de la Passion qui contient un plan dun la procession de pénitence Furnes). théâtre simultané avec 22 divisions.

Lemploi du théâtre simultané, né de Nous pouvons nous former une image

de la mise en scène au Moyen Age grâce la découverte du «Livre de Conduite du Régisseur». Ce livre, découvert par un professeur de Mons, contient des mdications de régie pour Le]eu d’Adavii et U’Ee. II en ressort que de nombreux trucs de théâtre étaient utilisés. Ainsi, on pouvait faire couler de I’eau du rocher que Moïse toucha avec son bâton. Les images de la sainte Vierge pouvaient ouvrir les bras. On faisait voler des anges au-dessus du théâtre. Des trappes permettaient l’apparition ou la dispari tion soudaine de personnages. On utilti sa même des effets lumineux (surtout le rouge: feu de Bengale). Un seul homme dirigeait ce spectacle. II était la fois régisseur-maître de théâtre-réquisiteur souffieur et donnait même parfois des commentaires. La baguette de chef dans une main, Ie manuscrit dans l’autre, ii dirigeait le déroulement de la représen tation.

Est-ce que ce ne serait pas un beau rêve pour nos créateurs actuels?

iheatertechn

“Pas d’oreille” Vzw Kong, i.s.m. het ICVA-Gent stelt met enthousiasme een nieuwe cursus voor: Pas d’oreille. Een verkenning van het muzieldandschap in functie van theater, film en dans. Deze cursus richt zich tot theatermakers, choreografen, filmers, lesgevers. die hun functionele muziekkennis willen uitbreiden of verdiepen.

Begeleiding: Martine Huvenne.

In de twintigste eeuw heeft de opdracht voor een choreografie meer dan één keer een componist tot fundamenteel nieuwe compositorische inzichten gebracht. Denk maar aan Le Sacre of Parade ofde uitvinding van de geprepa reerde piano door Cage. Maar er is meer. De film als nieuwe tijdskunst heeft zijn sporen nagelaten in de muziek en een nieuwe samenhang tus sen het bewegende beeld en de bewe gende Mank, die ook wel eens muziek wordt genoemd, tot stand gebracht. Ook het feit dat klank opgenomen en weergegeven kan worden, heeft aanleiding gegeven tot nieuwe manieren van com poneren. De concrete muziek is hier . . ,

AGCNDA

één van. ‘Concreet’ betekent in de concrete muziek niet dat de klankbron concreet is maar dat men de klank in de totaliteit van zijn karakteristieken neemt, dat men bijvoorbeeld de klank van een viool in al haar sensibele kwali teiten beschouwt en niet alleen in haar abstracte kwaliteiten, die genoteerd zijn in de partituur. Dit alles vraagt om een nieuwe benadering van muziek: door het concrete werken met de muziek komen we tot andere inzichten dan wanneer we enkel vanuit de composito rische principes ofenkel vanuit de parti tuur vertrekken. Op dit moment is er een sterke belangstelling voor de wisselwerking tussen dans, theater en muziek. Door dieper in te gaan op de twintigste-eeuwse muziek en op wat mogelijk relaties tussen de tijdskunsten kunnen zijn, proberen we een basis aan te bieden voor gefundeerde inzichten en praktische uitwerkingen.

23 26 maart ‘97 SIB internationale Beurs voor -

-

de inrichting van discotheken, theaters en TV-studio’s

28 30 april ‘97 Showlïght ‘97 03 05 mei ‘97 Showtech ‘97

,

-

-

RÎmïni

Gent Berlijn

Basiscursus Elektriciteit

beveiligingen, draaddoor sneden, opsporen van verliezen, veiligheidsnormen bij het werken en herstellen van elektrische instal laties.

Na het volledig afwerken van de lessenreeks wordt een exa men afgenomen en wordt een attest uitgereikt. Voor uw persoonlijke bijscholing kunDeze cursus stelt hen in staat nen er 28 uur in rekening om op een veilige en inzichte gebracht worden. Mensen die lijke manier om te gaan met enkel en alleen komen om hun elektriciteit. Het is natuurlijk ‘urenvonning’ op te trekken, evident dat die zestal sessie’s zijn niet welkom.

Voor meer inlichtingen inhoudelijk niet te vergelij Martine Huvenne De lessen vinden plaats op ken zijn met het dagonder tel. 09/22403 09 woensdag 26 maart, 02 en wijs. Toch komen volgende 09 april 1997 (theorie) en op leerinhouden aan bod: samenstelling van de stof, woensdag i6, 23 en 30 april _6maart’97 Wat moet Cage eigenlijk niet Cunnin geleiders, elektrische ‘997 (praktijk), telkens van :__tlg:2o april ‘97 Klankschappen stroomkring, grootheden, 14 uur tot i8 uur.

1 mei ‘9 De stem in of op de dans Het examen is voorzien op wet van Ohm; 78juni’97 vinden te hier ook Componist zijn woensdag 7 mei 1997. weerstand van geleiders, 1 weekend’ Het is Concrete afspraken worden wet van Pouillet, serie1 Uren telkens vaniö tot 13 u. enan 14 tot 18 u. later toegestuurd. schakeling; Plaats Nieuwland 27, 9000 Gent parallelschakeling, vermo Inlichtingen: Prijs 3.000 fr per weeiend gen arbeid, rendement; um Cultuurcentr weekend. het voor Te betalen ten laatste 10 dagen universeel meettoestel, wet De Schakel van Ohm d.m.v. metingen tav. Frank D’haene (serie en parallelketen); Schakeïstraat 8 gemengde keten, Joule 8790 Waregem effect (toepassingen en staan. Indien er plaatsen open blijven, Dit jaar organiseert BASTT reeds voor tel. (tijdens de kantoormetingen), lichtschakeÏin de achtste maal een cursus theatertech zijn ook amateurs welkom. uren) 056/62 1340 gen, foutzoeken; Het cursusgeld bedraagt 12.500 BF voor niek.

Vanwege de grote vraag richten wij deze BASTT-leden en 14.000 BF voor nietcursus nu jaarlijks in. We gaan dit maal leden, en kan gestort worden op het nummer 880-3794441-42 met vermel terug naar onze eerste stek, nl. Het ding BASTT-cursus 1997. Een voorDommelhofin Neerpelt en wel van maandag 9 juni 1997 tot en met vrijdag schot van 2.000 BF dient gestort te wor den voor i mei 1997. Het saldo voor i ‘3 juni 1997.

12 jaar full-time professionele juni 1997. ervaring in het begeleiden inschrijving, met uw telang niet Wacht De hoofdlijnen van de cursus zijn de van grote en middelgrote theoretische en praktische grondslagen er zijn reeds verschillende aanvragen en producties. Theater, opera, het deelnemersaantal is onherroepelijk van de algemene theatertechniek, musical, ballet. Licht-klankgeluids- en belichtingstechniek, veilig- beperkt tot 24. decor-productiebegeleiding. heid, speciale effecten, productieproble begrepen: is cursus de In in theater van het structuur men en de Contacteer p. het lessenpakket Vlaanderen. We voorzien ook enkele Ivo Kersmaekers vier overnachtingen in het demonstraties. Het wordt een zwaar Goedendagstraat 34 “Dommelhof’ rooster, dagelijks van 9 tot 22 uur (46 2140 Antwerpen ontbijt, middagmaal, avondmaal en uren in totaal), maar een enthousiaste tel. 03/272 19 83 tweemaal per dag koffie. interesse garandeert een prima resul taat. De docenten zijn ook deze keer Inlichtingen en inschrijvingen op theaterpractici met jarenlange ervaring het BASTT-secretariaat in dit vak. De cursisten moeten bij voortel. 03/6362938 keur in het theatertechnisch beroep fax 03/6363894

I

Voor het derde jaar op rij organiseert de Belgische Associatie van Scenografen en Theatertechnici (BASTT) een basiscursus elektriciteit.

Het ligt in onze bedoeling om techniekers, zonder scholing op elektrisch gebied, toch een basisvorming mee te geven.

b-

.

-

1

.

-

3fl

-

-

-

Basiscursus Theatertechniek voor professionelen

Ervaren toneelmeester zoekt werk

.

GORDIJNEN RIDEAUX

MOUSSE MOUSSE

KLANK EN LICHT SONETLUMI RE

(\4kRIATEX I

verkoop verhuur studie professioneel klank en licht -

-

4J

CITY

ÇARDA

Thea tertext lel

SOUND

afdek- en ‘erpakkingsmateria1en part!je! katoenstof

brusselsesteenweg 47, 9050 gent

Eigenaarsstraat 17 2300 Turnhout Tel./Fax (014) 41 72 73

matersanx des-ecoovrement et d’emballage foto dessons en coton SAMBEPSTRMT 42

•

tsts: (09) 231 71 62

-

ent: (09) 230 77 03

-

-

iedeberg

foto (09) 230 54 16

2060 ANTWERPEN

DECORWEEFSEL TISSUS POUR D CORS

,

—

PROFESSIONEEL GELUIDS. & BELICHTINGS. APPARATUUR

—

—

—

Algemene verhuur voor beursstanden conferenties optredens evenementen fuiven logoprojectie

VRIJBLIJVEND OFFERTE C&SE Tiensestroat f0 327f Zichem tel. 013/78 f960faxûf3/784087 •

SONO INDUSTRIE S Totale technische logistiek voor evenementen zowel huur als aankoop Belichting en geluidssystemen podia, decor Mortselsesteenweg 41 2540 Hove Tel. 32 (31 454 32 03 Fax 32 (3) 454 32 04 E-mail 100663.1104 Compuserve.com •

.

Gelieve deze bon optesturenof tefaxennaar Veuillez envoyerou télécopierce bon c

Making Maqazines

Ik bestel opeenvolgende inlassingen onderProSpot W W ..

.

Je comvnande 4 insertions consecutwes

dansProSpot .

Prijs per inlassing 4 inlassingen + magenta

*

.

8F exBTW Pnxpar tnserton

8.ooo BE exBTW 4 ïnsertions

2.000 FB ex.7VA 8.ooo FB ex.TVA

500 BF/inlassing + niagenta

500 BF/insertion

2.000

J

Ik wens een steunkleur (magenta-rood)

] c désire une couleur d’appoint (rouge magenta)

De advertenties worden per inlassing gefactureerd

Rubriek Rubrique

Les annonces serontfacturées par insertion

Baudetostraat 29 9000 Gent

Firma Société

fax 09-2338087

Naam Nom

(Buitenland +500

BF

per factuur)

( Etranger +5oo F8 parfacture)

.J Adres Adresse 4a

-.-.---

Postcode Code postal

Gemeente Localité

Tel. Tél.

Fax Fax

Het materiaal wordt opgestuurd tegen de istevan de maand voor verschijning Le materie! ‘ous parviendra pour 1e her du mais avant parution

lui Gelieve mij te contacteren in verband met

advertentiemateriaal

VeuiI!ez.me contacter concernant 1e matériel

hrJIL BTW TVA

Handtekenine Sienature

1

Prospot

;..

Kritisch Theater Lexicon .

Verkrijgbaar bij het V.T.I.-Brussel Tel. 02/201 09 o6.

Prijs 250 BF per deel We zijn kort van geheugen. Zeker als het om theater gaat, een per definitie vluchtige kunst die om de twintig jaar opnieuw wordt uitgevonden, zo lijkt het wel.

Wie meer wil weten over belangrijke theatermakers uit ons (recente) verle den, loopt redeloos verloren in stoffige en vaak ontsloten archieven. Daar wach ten de herinneringen aan het brilj ante werk van vele kunstenaars.

Herinneringen die wachten op ‘herin neraars’, werk dat wacht om herschre ven te worden. Het Vlaams Theater Instituut wil de geschiedenis gaan schrijven. Het wordt een feuilleton, een geschiedenis in afleveringen. De eerste vier delen zijn verschenen in Brussel en zijn gewijd aan vier markante theatermakers: Senne Rouffaer, Dries Wieme, 1 an Walravens, Rudi Van Vlaenderen.

Les lieux scénîques en France 19$O’1995 Jean ChoNet Marcel Freydefont Editions AS Collection Scéno + -

‘

ISBN 2-912017-00-9

Prix

350 FF (-t-

coats)

Les années 8o sont marquées par lap parition dune efforescence de lieux scé niques de toute nature: construction de nouveaux lieux, restructuration des sal les construites la période antérieure, reconversion durable de lieux <récu pérés> et, enfin, réévaluation des théâ tres historiques. L’objectifde cet ouvra ge est de dresser un bilan et de poser un certain nombre de repères historiques.

Plus de neufcents salles ont été recensées. Quatre-vingt-sept lieux font d’objet d’une étude particulière. Is ont été retenus en fonction de critères liés â leur réussite architecturale et/ou scéno graphique, mais aussi pour leur caractè re exemplaire, dans une perspective plus large, critique et historique. Cet ouvrage majeur est le premier proposer une vision descriptive la plus synthétique et la plus complète possible sur les quinze années écoulées. Fondé sur une métho dologie qui confirme sa pertinence et son efficacité, II donne aux profession nels les moyens d’une observation et d’une réfiexion approfondie en matière d’équipement des lieux de spectacles vivants en France.

Man fooking for words

KRI

Ritsaert Ten Cate ISBN 90-70892-43-X

Uitgegeven door het Theater Instituut Nederland.

Tel. 0031-31-20 551 33 00 Prijs

tmrn”.

THEAf.

f25,-

In 1965 stichtte Ritsaert Ten Cate het Mickery Theater, vanafhet ontstaan tot aan de sluiting in 1991 W2S hij er ook artistiek directeur. Nadien stelde hij een programma op voor een internationale post-universitaire vorming voor “perfor ming art”.

In een bundeling van 14 artikels denkt Ten Cate na over ‘het bestaan’ van kunst en theater, en vertelt ook over de grillige waaier van het theaterleven, gaande van de lach tot de woede. Hij distilleert 40 jaar ervaring in de kunstensector in een mooie, doordachte uitgave.

\., ‘ I

a’

LEXI

Balkon/Bakon iste jaargang/iière année Nr. i aug. ‘96/août ‘96 Prijs

500BF

( + ioo

Balkon 1 Balcon

1

‘ j’

BF

verzendingskosten)

Vlaamse en Franstalige redacteurs buigen zich over de recente ontwikkelin gen in hun regio, onderzoeken de overeenkomsten en verschillen.

Balkon/Balcon geeft een representatief beeld van het theaterlandschap in België. Verkrijgbaar bij het V.T.I. Brussel. Tel. 02/201 09 o6.

In het Nederlands, het Frans, het Engels.

Baijdelostraaf 2. 9000 Ierif fel. O9’2:E;3 34 63 fax O92 80 87 MakngMagaziries. be/ http: PVerleye@MakingMagaziries. be

MRKING MflGfllNES Ë—MAIL

WMS 300 UHF Within Reach.

For Any Job S

S

•.

WIRËLËSS M ÏCROPHONËS (RTT APPROVED)

S

WMS 300/ UHF

. .

-

Now AffordabÏe for Any Job

AKG kas produced one of the world’s fïnest wireless mïcrophone systems: the WMS 9OO This system is ifl use worid-wide with leading artists duo to its high flexibility. Now AKG has developed the WMS 300: the ultimate UHF system at en affordable cost. No maHer where it is used, the WMS 300 will make your werk easïer. Unbeatable sound qualïty and trouble-free transmïssion in the UHF band. You get perfect acoustïc adaption with a versatile set of icrophone accessories. Using the WMS 300 allows you to focus on the mest important thing of all: the PERFORMANCE.

FOR INFO CALL OR WRITE

harman belgium a harman international company

Stationstraat 21

•

1 702 Groot

-

nv

Eijgaarden

•

Tel: (02)481 63 20

•

Fax: (02)481 63 29