Proscenium 50 by STEPP vzw

AMPCO APEX SENNHEISER EMLAMPTEC E-AUDIO MIDAS CONSOLES BENELUX FLASHLIGHTAED CANDELA XLVIDEO AUDIOXL ADB EVDV SHOWTEX ROSCO PHLIPPO TTAS JEZET SLP RODENSTAAL STAKEBRAND FIBROCIT GOBOLAND

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VOOR THEATERTECHNIEK THEATERARCH ITECTUUR SCENOGRAFIE

INHOUD 06

Jaargang 14 Nr. 50 maart 2009 -

Theaerarchitectuur

EEN PERFECT HUWELIJK

Proscenium is een pubUcatie van

BASU Begische Associatie van Scenografen en Theatertechnici vzw aangestoten bij OISTAT

Nieuwe productiestudio’s voor Les Battets C de to 8 en Muziek Lod.

Zetet en secretariaat Van Eitbornstraat, 8 2018 Antwerpen TeL: 03 202 10 45 E-mait: bastt@bastt.be website: www.bastt.be

11 Ecotogie

FRISGROENE DENKOEFENINGEN VOOR EEN ECOLOGISCHE PODIUMSECTOR

Redactie Proscenium Azaeaaan, 30 1030 Brusset TeL: 02 215 08 52 E-mall: proscenium@bastt.be

Ecoptekken

—

materiaten

centra

Hoofdredactie Rose Werckx

Werkten mee aan dit nummer:

Scenografle

Yves De Bruyckere Luc Dhooghe Bart Magnus Sieber Mar[y Johan Penson Geert S&s Jan Strickx Chris Van Goethem Rose Werckx

RUIMTELIJKE VERKENNINGEN VAN EEN HOOGTEWERKER 5idi Larbi Cherkaoui

Cover

Sutra, Sidi Larbi Cherkaoui, foto: Hugo Gendinning

Druk Sintjoris

Opteidingen

TESTCENTRUM ERVARINGSBEWIJS PODIUMTECHNIEKEN GAAT VAN START

Nevele

Ervaren technici officieet erkend door overheidsattest Vormgeving: www. bruss&sof. be Prijs per nummer: 12,00 € BASTT Lidge[d: 40,00 € BASTT LidgeW studenten: 15,00 € Bank: 402-5525161-38 van BASTT vzw Buitentand Prijs per nummer: 17,00 € BASTT LidgeW: 50,00 € IBAN: BE24 4025 5251 6138 BIC: KREDBEBB

27 Interview

TWEEBAND Een gesprek omtrent ditemma’s in de theatersector.

Teksten, foto’s en i[Wstraties mogen enke’ worden overgenomen mits voorafgaande schrifte’ijke toestemming van de uitgever.

Verantwoordetijke uitgever Jan Strickx Verder

Adverteerders: AMPTEC Stage Studio Technotogy APEX A+ EVDV Trede JEZET SEATING LOUNGE 09 PHUPPO RODEN STAAL SENNHEISER BeLix SERVIO SLP UAS VERBIEST -

BASTT NIEUWS

VARIA

PROSCENIUM: INHOUD 3

SEHEISER

MKE1

Whether for musicals and live shows or for broadcasting applications, the MKE 1 handles the job. Itts at its best in all sĂŻtuations where a microphone needs to be virtually invisible so that It will pick up what It is meant to pick up perfect sound. â&#x20AC;&#x201D;

www.sennheiser.be

Visit us at the IBCfrnm 12-16 September, Rai Amsterdam, Hall 8 Stand C 51

ROSCENIUM NR. 50!

ROSE WERCKX

Ronde getaLLen geven aanLeiding tot speeches, vergeeLde foto’s, nostaLgie. Het Leek mij boeiend een seLectie van uitspraken op te zoeken, refLecties van personen uit de sector maar van verschiLLende “pLuimage”. Werner De Bondt, stichter van BASU, start de reeks. VeeL LeespLezier! . .

De muziek kan er maar zijn omdat er een ruimte is waarin ze weerkUnkt. Niet de abstracte ruimte, niet de ruimte zonder schaaL maar de meetbare ruimte. De ruimte waarvan de orde en de maat verbonden zijn met de menseUjke schaar en die zichtbaar gemaakt wordt door het Licht. Werner De Bondt, nr.1, nov. 1996, p26)

Ik probeer vanuit aLLe informatie die ik verzameL uit boeken, beeLden, poëzie, tot een essentie te komen. Ik heb een gruweLijke hekeL aan rekwisieten, tenzij ze echt iets te zeggen hebben. Door steeds verder uit te zuiveren wat voorhanden is, wiL ik het punt bereiken waarop aLLes wat er is, ook werkeLijk iets is. (5askia Louwaard, nt29, dec. 2003, p.16)

Het mooiste aan het theater, vind ik, is datje erin kan gezogen worden. Dat heeft vaak met speLen te maken, maar ook met ruimteLijke ordening: hoeje het pubLiek Laat kijken. (Niek Kortekaas, nr.2, maart 1997, p.1O)

Voor mij is kunstbeLeving een deLicaat proces. De eerste keer datje rode wijn drinkt, proefje ook niet aLLes. Je moet Leren verschiLLende Lagen ontdekken. Voor mij is kunst een constant zoeken, Leren, aanhoren van nieuwe informatie. (Jan Strobbe, nr.30, maart 2004, p.15)

op bepaaLde momenten

moetje het Licht tot zijn essentie kunnen herLeiden, je niet Laten afLeiden door de instaLLatie an sich. (Harry Cote, nr.14, maart 2000, p.1O) KLeding is in ieder gevaL aL driedimensionaaL. Je kunt het nooit Langs één kant bekijken. ALLe kanten zijn beLangrijk. Er is ook een vierde dimensie bij, de tijd. ELke beweging verandert iets aan een kLedingstuk. (Anita Evenepoet, nr.19, sept. 2001, pl6)

ALs mediagebruiker ben ik voortdurend op zoek naar een verdieping van het begrip “gebruik’ Daar Ligt de essentie van de nieuwe media: in het uitvinden van nieuwe

tttttt

Ik heb aLtijd graag in de stad gewerkt. Op Locatie, of gewoon straattheater, dat is enorm interessant aLs vormgever. Het geeft je de kans om eens uit die gesLoten zwarte doos te breken. Radeis is ook uit die bekommernis ontstaan. Het is bijzonder Leuk om een voorsteLLing op straat te beginnen, en die dan uit te puren. (Pot Van Hemetnjck, nr.22, maart 2002, p.8) De technicus heeft aLs communicator een dubbeLe functie. Enerzijds communiceert hij met de regisseur en de ontwerpers, en moet hij dezeLfde taaL spreken aLs de regie, met dezeLfde artistieke achtergrond en andere praktische vaardigheden. Anderzijds is hij ook gedeeLteLijk acteur, die aLs tussenpersoon fungeert tussen voorsteLLing en pubLiek. (Chris Van Goethem, nr.23, juni 2002, p.9) De nadruk die wij Leggen op het technoLogische maakt ons aL meteen verdacht. Maar ik denk datje aLLeen maar met nieuwe inhouden kan bezig zijn, aLs je ze ontwikkeLt vanuit die media zeLf. (Eric 3oris, nr.25, dec.2002, p. 19) Tot op vandaag Lijkt men te vergeten dat creatieve kunstvormen maar kunnen aangeLeerd worden in diaLoog met het aLLedaagse Leven en de andere media. Dit is des te meer het gevaL aLs men het heeft over theatervormgeving. Scenografle omvat immers twee essentiëLe aspecten, de ruimte of de architectuur aLs drager van het gebeuren, en de invuLLing ervan in de tijd. (Luc Dhooghe, nr.27, juni 2003, p.27)

gebruiken en zo opnieuw experiment en onderzoek binnenbrengen in bestaande media-praktijken. (Stefaan Decostere, nr.35, juni 2005, p.17) Je moet Laten zien wat er aan het gebeuren is. De technoLogie moet transparant bLijven voor het pubLiek. ALs je een Zwitserse kLok op de scène sLeurt, kan je enkeL het uur Lezen en meer vaLt daar niet over te zeggen. ALs je daarentegen het binnenwerk opengooit, ontstaan nieuwe vragen. Het introduceert de kwetsbaarheid. Het wordt een ander verhaaL. (Peter Missotten, nr.35, juni 2005, p21) Mochten er minimum richtLijnen bestaan waaraan technische instaLLaties van schouwburgen moeten voLdoen —heeL rationeeL en zonder keursLijf- dan zou de architect van een schouwburg zich meer kunnen toespitsen op architectuur, zou de bouwheer meer energie kunnen steken in een expLoitatie studie. Wat heb je bijvoorbeeLd aan een goed bedoeLde herbestemming van

een gebouw, aLs de expLoitatie veeL duurder is dan een minder prestigieuze nieuwbouw? (Yves De Bruyckere, nr35, juni 2005, p.29) Mijn theater spreekt over de geheime waarheden van de werkeLijkheid van het Lichaam. Ik ben op een bepaaLde manier dus heet ouderwets. Ik ben aLtijd op zoek naar een metamorfose. Het is me om de verandering te doen, LetterLijk van cocon, pop naar vLinder. (Jan Fabre, nr.36, sept. 2005, p.l4) Proscenium n°38, maarL 2006, bLz.23: Zijn dergeLijke bijeenkomsten snoepreisjes van de deeLnemers of werpen zij vruchten af? Ik kan aLvast getuigen dat het zware dagen zijn en dat de organisatoren hun programma meestaL overvoL proppen. Niet aLLe presentaties zijn even boeiend of Leerrijk, maar wat voor mij beLangrijk is aan dergeLijke bijenkomsten is datje een wereLdvisie krijgt op wat er binnen in je werkgebied gebeurt. (Jan 5trickx, n,38, maart 2006, p.23) Binnen ons opLeidingsmodeL is de cruciaLe vraag: wat is de juiste verhouding tussen de nodige kennis en techniek die je nodig hebt om het beroep te kunnen uitoefenen en de ervaring om er creatief mee om te gaan? Anders gezegd, wat doe je met die kennis? Daar kom je nooit uit. (Pot Dehert, nr.41, dec. 2006, p22) In een nieuw gebouw mag je aLs architect geen tekortkomingen inbouwen. Dat is stom. Het stoort me dat architecten of studiebureaus bij het ontwerpen van nieuwe schouwburgen teLkens weer het warme water wiLLen uitvinden. In het beste gevaL gaan ze op bezoek in een bestaand theater dat goed functioneert. Er is precies geen geheugenbank van hoe het hoort. (Peter Misschaert, nr.44, sept. 2007, p29) VeeL scenografen beschouwen het maken van poppen niet aLs scenografie maar aLs een verLengstuk van de kostuums. Maar voor mij zijn kostuums ook een vorm van scenografie. Bij een voorsteLLing met aLLeen kostuums en een Lege scène vormt net dat het decor. (Paut Contnjn, nr.45, dec. 2007, p15) Indien we de ecoLogie op de juiste manier aanpakken, kan dit evenzeer een evidentie worden. In ieder gevaL moeten wij vermijden om te beLerend voorsteLLingen te wiLLen maken over ecoLogie, we moeten ze vooraL op een ecoLogische wijze maken. Dit mag geen modeverschijnseL zijn, we moeten dit duurzaam inbedden in ons maakproces. (Johan Penson, nr.49, dec. 2008, p6)

PROSCENIUM: 50

EN PERFECT HUWELIJK STEFAN DEVOLDERE De Gentse Bijtokesite is een omvangrijk complex van gotische, barokke en negentiende-eeuwse gebouwen. De site ont stond in de dertiende eeuw aLs een hospitaaL met cisterciënzerabdij en wordt sinds enkeLe jaren door de stad uitgebouwd aLs een betangrijke cutturete poot. Jan De Vytder Architecten bouwde er zopas de nieuwe productiestudio’s van twee internationaaL gerenommeerde ensembLes. In 2002 verenigen het dansgez&schap Les Ba[ets C de a B en de muziektheatermakers LOD hun krachten om een gedeede repetitiepek op poten te zetten. Ze krijgen van de stad een perceeL toegewezen aan de rand van de Bijokesite en nemen architecten Jan De Vyder en Irice Hofkens onder de arm om een gezamenUjk programma uit te werken en dat vervoLgens mooi in te passen op het terrein. Met zeventien zijden en twee te bewaren veug&s van de voormaUge Schoot voor Vroedkunde blijkt het grillige perceel moeilijk compatibet met de wensen van de bouwheren. De oude gebouwen kunnen nooit drie studio’s met bijhorende accommodatie bevatten en een nieuwbouw met alles erop en eraan past simpelweg niet op het terrein. De Vylder en Hofkens halen het programma dan maar uiteen en schuiven het in de uiterste hoeken van het perceel: een studio met een speelvlak van 12 op 12 meter voor elk van de partners en een derde, kleinere zaal voor intiemere repetities. Wat rest van het programma (kantoren, logeruimtes en gastenverbljf) verhuist in een tweede fase naar de te verbouwen School voor Vroedkunde. Ook de derde zaal wordt na een herschikking van de beschikbare gronden uiteindelijk uit de eerste fase gelicht. De versnipperde opstelling blijkt een zegen op alle fronten. Ze verbeeldt perfect het mariage de raison’ dat LOD en Les Ballets C de la B zoveel jaren terug zijn aangegaan, ze zorgt ervoor dat het gebruik van de gebouwen beter kan worden afgestemd op de lopende producties, en ze sluit mooi aan op de ruimtelijke verbrokkeling die de —

—

vroegere hospitaalsite zo typeert. Als een ‘cadavre exquis’ verzamelt De Bijloke immers verschillende grote gebouwen zonder duidelijke onderlinge relatie de historische abdijgebouwen, het Muziekcentrum De Bijtoke met een vroeggotische concertzaal, een kunstencampus van de Hogeschool Gent en het Stedelijk Archeologisch Museum. met daartussen een informeel netwerk van doorgangen en ontsnappingsruimtes. De zaal van LOD nestelt zich in de oksel van de aansluitende bebouwing, maar houdt subtiel zijn afstand. De andere studio onderstreept het gevelfront langs de Bijlokekaai en markeert een belangrijke doorsteek naar de kunstensite. De rest van het perceel wordt een toegankelijk binnengebied. —

. .

Als een tweeling die pas bij nader inzien zijn kleine karakterver schillen prijsgeeft, vertrekken beide volumes van een identieke zij het gespiegelde opstelling, subtiel vervormd door de specifieke verlangens van de gebruiker. De zalen krijgen een knik volgens de perceelsgrenzen en kijken via welgeplaatste raamopeningen uit op variabele tussenruimtes en gotische fragmenten. Aan de buitenkant zijn ze bekleed met grijze cementtegels met hier en daar een spoor van klimplanten. Aan de straatzijde geeft een uitkijkraam op hoogte elk van de zalen net voldoende smoel om de betekenisloosheid van de blinde wachtgevels te ondermijnen. —

—

\-J

11 •0

PROSCENIUM: EEN PERFECT HUWELIJK

—

-q

T-

-1

-T, l1

1,,

-v

m m

1,,

0 (0

‘

+ ‘0

0 0

0 L0 + 0

rç)

‘no

o-’:;;

, -‘

‘

PROSCENIUM: EEN PERFECT HUWELIJK

Tegen deze min of meer gestoten dozen schuiven de architecten een overzicht&ijke stap&ing van toges en techniek aan. De begtaasde gevet torent boven het votume van de zaat uit en taat zich tezen ats een technische snede van het programma. Een trap doortoopt de snede, vertrekkende vanuit een bescheiden inkomhat naast het zijtoneet, tangsheen ruimtes voor artiesten en technieken op de eerste en tweede verdieping, naar een eetptaats met keuken die uitgeeft op een dakterras en via een aparte trap in verbinding staat met een tee fruimte erbovenop. Het geheet fittert door zijn specifieke schikking de privacy van zijn componenten en het doorzicht naar de achtergetegen studio. De cesuur van de trap wordt aangevutd met het groene patroon van de staatstructuur, met het tijdetijke oranje van de trapteuningen, met witte batken ats een rechtstreekse vertating van tipp-ex strepen op katkpapier. Zo ontstaat een gevettekening in taagjes, door het toevattige samenkomen van structuren.

__%__

Attes is opgebouwd vanuit een hetdere togica structureet staat kri jgt de maatvoering die exact nodig is, dragende muren zijn in beton opgetrokken, opvutwanden in metsetwerk... maar De Vytder kan het niet taten om onderweg poëtische verwarring te scheppen in de bouwkundige orde. Gtasroedes worden toegevoegd om te besparen, kotommen verschuiven omdat dat mooier is, het metsetwerk gaat ptots een vreemd verband aan. De architectuur van De Vytder Architecten tijkt gekenmerkt door een doorgedreven minimatisme en nuchterheid, maar is dat atterminst. Het is een nuchterheid waar zowet praktische ats triviate vertangens op hebben ingewerkt, waar het eigen kattenk waad geregetd de bovenhand haatt en niets at te correct of at te eenduidig mag zijn. Tijdetijke trapteuningen krijgen gefreesde trapstijten die dan toch een afgewerkt product doen vermoeden. De eerste steen werd ingemetsetd in een betonptaat op de bovenste verdieping, omdat de werf nu eenmaat zo ver was gevorderd. Attertei ontwerpbestissingen worden in de schoenen geschoven van randfactoren en toevattigheden, maar onderhuids bUjft de hand van de ontwerper bijzonder bepatend. Dit is geen pure bouwconstructie, maar een constructie waar de archi tect iets heeft vertegd, om het mooier te maken, om het span nender te maken, omdat hij ongein wou uithaten. Dit is architectuur ats een tekening waarin structuren en codes etkaar guitig besmetten. Omdat een groene radiatorbuis nu eenmaat onzinnig is. En omdat zetfs in de beste verstandshuwetijken de passie wittens nittens opspee[t. —

—

Uit A+ 216, februari-maart 2009, Foto’s Fitip Dujardin

Produdiestudio’s voor Les Battets C de ta B en LOD

Ptaats: Bijtokekaai 3, Gent Programma: productiestudio’s en togistieke ruimtes (fase 1) Opdrachtgever: HeL vzw; Les Battets C de ta B en LOD Projectcoördinatie: Serge Vanden hove Architect: Jan De Vytder architecten naar een ontwerp van Jan De Vytder en Trice Hofkens StabiLiteit: Babet Ingenieurscottectief; Wouter Notebaert Technieken: RCR raadgevende ingenieurs; Rik Cornetissen Akoestiek: Daidatos-Peutz; Paut Mees Omgevingsaanteg en groengeve[s: Bureau Bas Smets Budget: 2.750.000 euro Schetsontwerp: 2003 OpLevering: 2008 Lezing: Jan De Vytder 1 apriL 2009 om 20u, BOZAR, BrusseL www.a-ptus.be 1 www.bozar.be

Een productie van Koen Augustijnen voor Les Battets C de to 8 decor Jean-Bernard Koeman

PROSCENIUM: EEN PERFECT HUWELIJK

Theater Technieken Advies & Studie

r%)

,,G)

C) 0

0 (0 CD

CD 0 CD

0 0

CD 0

0 F3

-1

-IW

RISGROENE DENKOEFENINGEN VOOR EEN ECOLOGISCHE PODIUMSECTOR JOHAN PENSON Op 12 november vorig jaar ging de eerste kLimaatconferentie voor de podiumkunsten van start, georganiseerd door het VLaams Theater Instituut en het Kaaitheater. Het versLag hiervan verscheen in de vorige editie van Proscenium. Deze eerste stap wakkerde de ambitie voor een groter ecotogisch bewustzijn in onze sector en de wens voor een voLgende conferentie aan. De voLgende editie wordt deets voorbereid door een werkgroep Ecopodia. Deze zat een zestaL keer samenkomen om een aantaL accenten uit te werken, waaronder aLvast Ecobeheer op 12 maart, Communicatie op 21 apriL, Productie op 4 mei en MobiLiteit op 8 juni. Deze thema’s worden teLkens door een aantaL mensen uit de werkgroep voorbereid om de zaken vLot te Laten verLopen. De bijeenkomsten starten teLkens om lOuOO. Wie eraan wit deeLnemen, neemt voor meer praktische info contact op met NikoL WeLtens van het VTi (+32 (0)2 274 17 68 of nikoL@vti.be). zich ertoe om een aantal stappen te zetten en acties te plannen. Om te kunnen toetreden tot het traject, dien je een dossier in, dat beoor deeld wordt door een jury. De AB is gestart in 2001, haalde label in 2002 en dit werd bevestigd met een verlenging. Het gaat soms over kleine acties: lager waterdebiet van publiekstoiletten om water te besparen, herbruikbare bekers, In de toekomst wil de AB een warmtekrachtkoppelingsinstallatie implementeren (WKK werkt op het prin cipe van de koppeling van warmteproductie met elektriciteitsproductie door een gasturbine waardoor een optimaal rendement ontstaat). AB heeft een inventaris gemaakt van alle mogelijkheden en deze staps gewijs, gestructureerd, verder ontwikkeld en al deels uitgewerkt. Met Ecolife (vzw ter ondersteuning van groene economieën)heeft AB een ‘Ecoleam op het werk’ opgericht binnen de personeelsploeg. Ecolife heeft op het vlak van sensibilisering veel ervaring, ook binnen onze sector (AB, KVS, Vooruit, STUK...). De KVS is pas gestart met een traject samen met Leefmilieu Brussel. Binnen het traject kan men zelf een aantal thema’s kiezen. Er is ondersteuning door een technisch ontwerpbureau, maar die kennismaking is voor de KVS wat tegengevallen. Het was zeer technisch gericht en er was weinig voeling met de inhoudelijke en artistieke werking. Kan er meer passiefbouw in de cultuursector komen? Renovaties en nieuwbouw worden nog steeds onvoldoende ecologisch uitgevoerd (bv. Pianofabriek, KVS). Het probleem is hier vooral dat de ontwer pen jaren aan de uitvoering voorafgaan en dus bijna per definitie gedateerd zijn. Doordat deze werven onder het beheer van overheden stonden, ontbrak de nodige flexibiliteit om alsnog in te grijpen tijdens het bouwproces.Voor sommige thema’s moet men een onderscheid maken tussen organisaties die een gebouw beheren en producenten die op tournee gaan. Daarbij mogen we vooral niet vergeten wat er op de scène gebeurt. In een receptieve zaal heb je als uitnodigend huis geen impact en voer je uit wat er op de technische fiche staat. Omgekeerd heeft een producerend gezelschap geen of weinig invloed op de huishouding van een receptief huis. Maar beiden zitten vandaag aan dezelfde tafel en dat is goed nieuws. Wederzijdse beïnvloeding zal tot aanmoediging en wederzijds begrip leiden, waardoor het gehele ecologische resultaat zal verbeteren. Ecobeheer moet ook los gezien worden van de uitbating van een gebouw. Het zou goed zijn om na te gaan op welke vlakken we dit kunnen toepassen op onze hele sector, bijvoorbeeld op artistiek en productioneel vlak. Er is ook grote nood aan betrouwbare informatie en deskundigheid. Hoe kunnen we in de communicatie het kaf van het koren scheiden . . .

Momentee denkt BASTI na over hoe zij in dit verhaa kan samenwer ken met het Vii. De ambitie is om aan de vogende khmaatconferentie een contactdag te koppeen en om op de LoungeO9-beurs op 2 & 3 juni 2009 de nodige aandacht te besteden aan ecoogie. Wil onze sector mitieubewuster omspringen met zijn infrastructuur en zijn producties dan moeten ae speers uit het veLd vertegenwoordigd zijn in de denkoefening, de ondersteuning en vooraf ook bij de uitvoering van een aanta stappen. Aanwezig zijn in het debat, meedenken, jouw stempe drukken op dit pionierswerk, dat zijn de voorUggende uitdagingen van de komende eco-age. Wie nu meedoet beschouwt evoutie as een evi dentie en krijgt in de komende jaren niet te maken met onaangename verrassingen. De eerste bijeenkomst van Ecopodia ging door op 20 januari. Daar werden de inhoudeUjke modaUteiten vastgeegd voor de werkmethode. De do&steUingen werden as vogt geformuLeerd: . StappenpLan naar een tweede kUmaatconferentie met aLs streefda tum november 2009. Met deze groep (en andere geïnteresseerden) tot een agenda komen van thema’s die de komende maanden aLs voorbereiding op die conferentie kunnen worden uitgewerkt. . Met de werkgroep een zestaL bijeenkomsten pLannen en een taakver deLing maken over de voorbereiding ervan. . Het draagvLak voor kLimaatverandering in de sector verbreden. . BeLeidsaanbeveLingen formuLeren (nieuwe VLaamse regering, Federale overheid, Lokale overheden, koepelorganisaties,...). Deze eerste bijeenkomst had veel van een rondetafel: welke prioritei ten willen de aanwezigen in dit traject aan bod Laten komen? Wat is voor wie belangrijk en waarom? Wat beweegt iemand om iemand van een bepaalde ecologische actie te overtuigen? Hoe realiseren we een maximale ecologische motivatie binnen de sector, zodat het draagvlak optimaal wordt? De volgende ervaringen werden alvast genoteerd.

Ecobeheer De AB is gestart met het traject ‘ecodynamisch ondernemen’ van Leefmilieu Brussel. Door het charter te ondertekenen verbindt de AB

PROSCENIUM: FRISGROENE DENKOEFENINGEN 7 1

en vermijden dat we ons vastrijden. Dat is zeker een do&st&iing van dit initiatief. Waarop kunnen we ons eerst richten? Een ketenanayse van ek product kan een aandachtspunt zijn. Seutetbegrippen daarbij zijn: productie, gebruik, afvaL hergebruik. De eerste stap van goed ecobeheer is altijd een doorlichting. Daar zijn verschillende mogelijkheden voor: Kijkaudit: een deskundige loopt rond en stelt een aantal gewoonten in vraag, geeft praktische oplossingen die niet te ingrijpend zijn en snel resultaat kunnen opleveren. Technische audit: metingen met gespecialiseerde apparatuur (vb.: warmteverlies van een gebouw). -

De suggesties die een audit oplevert, geven een indicatie van nodige investering en terugverdieneffect op langere termijn. Een andere be langrijke insteek is het gedrag van de mensen op de werkvloer: betrokkenheid van iedereen is onmisbaar. Lange termijnplanning is nodig om te vermijden dat de acties stilvallen. We moeten streven naar een combinatie van infrastructuur, techniek en gedrag. Voor welke aspecten is een algemene benadering van ecologie binnen de podiumsector onvoldoende? Hieromtrent moet een inventaris wor den gemaakt zodat waar nodig specifieke deskundigheid kan worden gezocht. Calculators zijn een mogelijk instrument. Ecolife maakte er voor eve nementen en voor gebouwen (o.a. Wereldwinkels). In Londen werd een calculator ontwikkeld voor productieprocessen in theater, die we binnenkort op de website van BASTI plaatsen. Probeer deze calculator uit, het resultaat is niet perfect, maar het geeft je wel een zeer mooi inzicht in de C02-productie, waardoor je al heel wat verder kan. Ecobeheer in de artistieke productie De bedoeling is om deze kennis ook mee te nemen in het hele artistieke productieproces. Ook moeten we proberen om opgebouwde kennis te laten doorstromen naar de opleidingen. Voor de sector zijn workshops mogelijk via BASIT of SEP. Daarvoor zijn al contacten gelegd. De tijd zal uitwijzen welke opleidingen daaruit kunnen voortvloeien. Steven Vromman van Ecolife maakt een workshop voor theaterpersoneel die gegeven wordt tijdens toernee van de nieuwe voorstelling van Dimitri Leue. Ensemble Leporello, Circus Ronaldo en Dwama werken samen met Tom Michielsen van CC Muze. Ze investeren in LED-lampen om een basislichtplan te maken voor hun projecten. Voor de nieuwe productie van Rosas wordt zo lang mogelijk met zo weinig mogelijk materiaal gewerkt. In de laatste drie producties gebruikten ze hoe langer hoe minder halogeenlampen. Nu wordt naar manieren gezocht om met spiegels het licht op de scène zoveel mogelijk te benutten. Op die manier creëer je bovenop een specifiek scenisch effect ook een moqelijkheid om met minder lichtbronnen te werken. Je moet kunnen aantonen hoeveel energie elke beslissing vraagt en dan kan op een doordachte manier een artistieke beslissing genomen worden. Compagnie Marius heeft de denkoefening gemaakt, met als resultaat dat ze alleen nog overdag spelen met daglicht. Soms willen organi satoren daar niet in meegaan omdat ze hun publiek dan niet zouden kunnen bereiken. Het publiek neemt signalen snel op, we moeten dat niet onderschatten. Compagnie Marius krijgt spontane reacties over het gebruik van stoffen servetten en de buitentribune. In Londen heeft men al succes geboekt door het uur van voorstellingen te vervroegen. Het publiek kan zo gemakkelijker met openbaar vervoer van het werk naar het theater en terug naar huis. Een nadeel daarvan is de gezinsonvriendelijkheid; veel ouders willen tussen werk en theater hun kinderen zien.

12 PROSCENIUM: FRISGROENE DENKOEFENINGEN

Toch moet het mogelijk blijven om avonds naar theater te gaan. Als alle schouwburgen op groene stroom zouden draaien, hoeft dat geen probleem te zijn. Rosas is volledig overgeschakeld naar groene stroom en realiseert sindsdien zelfs een financiële besparing. Onderhandelen is de boodschap! Voor verwarming is iedereen nog aangewezen op fossiele brandstof. De verspilling van decors en kostuums is soms stuitend. Hier kan het ‘cradle to cradle’-principe een oplossing bieden. Kleine gezelschappen of centra doen dat soms noodgedwongen of vanuit een grotere persoonlijke betrokkenheid. Het is nu een goed moment om dat te overstijgen. Informeel wordt er al veel materiaal en kennis gedeeld, maar dit moet verder gestimuleerd en ondersteund worden. Het gebruiken van een calculator, zoals eerder besproken, en het onderzoeken van bepaalde productieprocessen kan interessante infor matie opleveren voor collega’s. Belangrijk is dat de kunstenaars hieraan meewerken. Ecologie is nog niet zo’n ‘cool’ onderwerp, spreek erover en licht de voordelen toe. Kunnen we leveranciers en producenten niet meer onder druk zetten? De ontwikkeling van nieuwe lampen gaat nu te traag of is te weinig gericht op de podiumsector. Hier speelt de regelgeving (EU) en anderzijds de vraag van de consument. Kan de sector hier genoeg gewicht in de schaal leggen? Dat kan door zowel met onderzoekers (vb. IBBT) als met producenten contacten te leggen om mee te werken aan de ontwikkeling van technologie. Op een volgende klimaatconferentie moeten leveranciers zeker aanwezig zijn. BASTT zal de standhouders op LOUNGEO9 vragen om extra aandacht te besteden aan ecologie. )

MobiLiteit Mobiliteit is voor veel gezelschappen essentieel, een bestaansreden. Internationaal actief zijn zonder te vliegen is niet haalbaar. Een probleem is dat trein soms duurder is dan vliegen. Vliegen is gewoon te goedkoop, je kan zelf ook vrijwillig compensatie betalen. Bij het organiseren van tournees wordt geprobeerd om zo efficiënt mogelijk te reizen. Het transport van decors kan anders aangepakt worden maar het vervoer van personen kan niet anders dan met het vliegtuig. Gezelschappen zouden moeten vermijden om voor eenmalige voorstellingen intercontinentaal te reizen. Men kan ook op zoek gaan naar oplossingen om voor het decor met lokale materialen te werken. Zowel met organisatoren als met de kunstenaars wordt er onderhandeld over wat wel en niet kan. Kunstenfestivaldesarts is een organisatie die daar expliciet werk van maakt. Belangrijk om te weten is ook hoe belastend de beslissingen zijn die je neemt. Hoe wordt er bij het programmeren rekening gehouden met ecologie? Zowel voor prospectie als voor programmatie zijn er oplossingen denkbaar. Een mogelijkheid is om tournees van gezelschappen samen met andere organisatoren te plannen. Door deels met lokale technici te werken, moeten er minder mensen worden overgevlogen. Rosas en Stan deelden een technicus bij een recente tournee in het MiddenOosten. De noodzaak van internationale residenties van kunstenaars kan in vraag gesteld worden. Dit gebruik is ontstaan als ondersteuning van kunstenaars die geen vaste uitvalsbasis hebben, maar is de meerwaar de ervan wel bewezen? Ondersteuning kan ook betekenen datje helpt om een lokaal netwerk op te bouwen. Er zijn nog steeds mogelijkheden om bestaande middelen beter te benutten. Een beleidsvoorstel: de overheid betaalt de meerkost van de trein, maar komt niet tussen in de reiskosten voor eenmalige voorstellingen in het buitenland. Dit vergt uiteraard een pak moed van de overheid en een drastische wijziging van de werkwijze. Ook de verplaatsingen binnen de Benelux worden zelden gecoördineerd. Sommige verbindingen zijn niet mogelijk met het openbaar vervoer.

Avonds is openbaar vervoer aL heemaa een probeem. Leporeto vraagt programmatoren om in dat gevat overnachting te regeren. ‘S

Afspraak We onderscheiden vier dusters van prioriteiten: bok 1 : infrastructuur en ecobeheer brok 2 : productieproces brok 3 : mobiliteit bLok 4 : attitude, communicatie en promotie Beeidsaspecten worden in ek brok meegenomen.

Voor haLf-afgewerkte (terraspLanken) en niet-afgewerkte producten op de factuur van verkoper, die over een FSC Chain of Custody certificaat moet beschikken. . Vzw Fair Timber: bedrijvengroep die zich schaart achter het FSC LabeL. Gamma was de eerste in haar sector die hier Lid van werd. . Meer en meer aannemers en architectenbureaus kiezen voor ecoLogie, vb. ZAmpone architectuur (Tom De Frame) >

( constructiehout): vermeLding

ECOPLEKKEN Betgië Antwerpen ptein voor de Antwerpse Stadsschouwburg: ZonnepaneLen op de LuifeLs BULK architecten. —

—

Eke bijeenkomst wordt voorbereid door een aanta vrijwiUigers. Ook andere deskundigen uitnodigen is mogeUjk. Wilje hier bij zijn, haat dat dan even weten aan Niko Wetens, zoa’s vermed in de ineiding.

ECOCENTRA, -PLEKKEN, -MATERIALEN

ESC (Forest Stewardship Councit) Internationae organisatie, opgericht door boseigenaars, houtsector, sociae bewegingen en milieuorganisaties. . Zowe voor papier as voor hout (a is gerecydeerd papier nog milieuvriendeUjker dan FSC-papier) . Verzekert hout/papier uit duurzaam beheerde bossen > Respect voor natuurLijke/kwetsbare bossen en inheemse popuaties > Geen genetisch gemanipueerde bomen > Schadehjkste pesticiden worden geweerd > Ek bos wordtjaarUjks gecontroeerd door ESC > Geen houtkap Langs rivieren om erosie tegen te gaan > HersteLperiode na houtkap > Beperking op hoeveeLheid gekapte bomen per oppervLakte-eenheid. > EventueLe heraanpLanting met inheemse soorten, niet met de economisch interessantste. > Inspraak van de bewoners van de bossen. > 100 miLjoen hectare in 80 verschiLLende Landen is aL FSC gecertificeerd. Toch gaat jaarLijks nog 13 miLjoen hectare bos verLoren door iLLegaLe kap. > PrijsverschiL voor afgewerkte houtproducten is erg kLein tot onbe staand. Voor tropische houtsoorten is er weL een prijsverschiL dat kan opLopen tot meer dan 10 procent. Sommige gemeenten bieden een financiëLe tussenkomst wanneer men kiest voor FSC-hout. . Hoe te herkennen? > LabeL op afgewerkte producten. .

BeLgië Antwerpen Sportpateis: Het SportpaLeis werkt aan een pLan om de energiefactuur te drukken. Het nam daarvoor een architectenbureau onder de arm. Zij wiLLen de LuchtcircuLatie en de isoLatie grondig aanpakken. Het SportpaLeis wordt overspoeLd door firma’s die op een pLek met grote visibiLiteit zonne paneLen wiLLen aanbieden. Maar het dak, dat dateert uit 1933, is er waarschijnLijk niet tegen bestand. —

—

België BrusseL Bozar (Paleis voor Schone Kunsten): De verwarming kan niet gecompartimenteerd worden. ALs er toch gestookt wordt geLdt dat voor het heLe gebouw. De renovatie van Horta’s cuLtuurtempeL moet het mogeLijk maken in 2009 de verouderde stookinstaLLatie te vervangen. ALs je in een internationaaL museumcircuit meedraait, moet je voLdoen aan de ICOM-normen. ,pat brengt verhoogde stookkosten met zich mee, een airco die het heLe jaar door draait. De enige mogeLijkheid is aLternatieve energiebronnen te zoeken. —

—

Betgië Gent de Bijtoke: De daken worden bepLant. Betgië Gent repetitietokaten van De Vieze Gasten: Passiefbouw —

—

Duits[and: Birkenstockarchitectuur van de jaren ‘70. Stopera: Nedertand Amsterdam WeLLicht verrijst er een windmoLen bovenop het gebouw. —

—

Verenigd Koninkrijk: Met het Green Theatre PLan verkLaarden meer dan 130 theaters zich bereid hun ecoLogische voetafdruk permanent onder toezicht te steLLen. (o.a. NationaL Theatre, SadLer’s WeLLs, RoyaL Opera, RoyaL Court Theatre, ALmeida Theatre,...). Een van de maatregeLen in het pLan is de ‘Big Switch 01E De meeste theaters Laten hun Lichten de heLe dag branden. ALs ze die pas een haLf uur voor de aanvang van de voorsteLLing zouden aansteken, zou dat jaarLijks, voor aLLe Londense theaters samen, een besparing van 100 000 euro met zich meebrengen. VeeL transport vaLt te rationaLiseren aLs de tournees economischer in eLkaar gepuzzeLd zouden worden. Daarenboven hoeven technici veeL minder materiaaL te transporteren aLs ze gebruik zouden maken van techniek die pLaatseLijk beschikbaar is. Dat zou bijvoorbeeLd kunnen met LichtinstaLLaties. En wat gebeurt er na de voorsteLLingenreeks met attributen en decorstukken? Vaak worden ze opgesLagen, in het beste gevaL nog eens gerecycLeerd. Daarom Leggen de Londense theaters hun Lot in handen van Dirty Harry, een dienst om materiaaL te verkopen (bedrijf Scenery SaLvage http://www.scenerysaLvage.com). Zo’n tachtig procent van de attributen en veertig procent van de decors bLijkt versjacherbaar. -

PROSCENIUM: FRISGROENE DENKOEFENINGEN 13

Verenigd Koninkrijk Londen NationaL Theatre: Het Nationa[ Theatre was zo slim om een deaL met PhiLips af te sWi ten, waardoor Philips nu heet de tent van spaartampen en LED-ticht voorziet. —

—

Verenigd Koninkrijk Londen Arcota Theatre: Het Arcota Theatre aast op de titet van het eerste kootstofneutrate theater ter weretd. Daarvoor heeft het ats energiebron at een brandstofcet op waterstof geïnstatteerd. Die cet, samen met een batterij tage energietampen deed het energieverbruik tijdens het Latitude festivat van het Arcota Theatre at met zeventig procent daten. —

—

Verenigde Staten New York: Met Broadway goes green namen tien theaters eind 2008 at het initi atief om tienduizend tampen te vervangen door energiezuinige exem ptaren en decors te recycteren. —

minder energieverbruik. Isolatie (Dewaete: tussen binnen- en buitenwand 12 cm minerate wol + 4 cm minerate wol in de spouw: isotatiewaarde/U-waarde van 0,21) Snelle bouwtijd (financieel aantrekkelijk) Relatief licht materiaal (minder transportkosten) Houtskeletbouw + goede ventilatie draagt bij aan fysisch en psy chisch welzijn van de bewoners. -

Verenigde Staten San Francisco Academy of Science: Het natuurkundig museum van architect Renzo Piano heeft een tevend dak, dat 60 000 fotovottaïsche cetten en 1,7 mitjoen ptantjes bevat. Er is natuurtijk ventitatie en Piano maakte ook gebruik van extreme recyctagetechnieken Voor de isotatie werden afgedankte jeans in de muren geïntegreerd. —

—

Dewaete maakt gebruik van speciate techniek: watervaste oregon muttiptex ptaat aan de buitenzijde in combinatie met een Duragip gewapende gipsptaats van 15 mm aan de binnenzijde. SpaarLampen Verwonderd tas ik ontangs het artiket “Een ramp genaamd spaartamp” van Dougtas De Coninck. In een degetijk onderbouwde tekst raakt hij drie ijkpunten aan: er zit giftig kwik in de spaartampen, het mitieu wordt er niet noodzaketijk beter van, u betaatt evenveet voor uw vertichting ats voorheen. Deze negatieve gegevens werden nadien in een tezersbrief aangevutd: spaartampen zonder een extra gtazen omhutset geven ook nog eens UV-strating af, waarvan de schadetijkheid voor huid en ogen atgemeen bekend is. Spaartampen zorgen daarnaast ook voor radiofrequente -

ECOMATERIALEN Besparende douche: Hausgrohe ontwikketde een besparende douche die het water vermengt met tucht en zo tot 60 procent bespaart.

Groendaken: Ecoworks opent een webwinket waar atte benodigdheden voor groendaken bestetd kunnen worden. -

Houtsketetbouw (deten van) draagconstructie uit hout. Uitertijk geen verschit met stenen huis. In Betgië: Dewaete Bouwbedrijven Voordeten van hout: Duurzaam Hernieuwbaar Goed isoterend Lange tevensduur Recycteerbaar Voordeten van houtsketetbouw: Natuurtijk, warm, behaagtijk gevoet Voorkomt koudebruggen in het huis: perfecte isotatie en hierdoor ook -

4 PROSCENIUM: FRISGROENE DENKOEFENINGEN

etektromagnetische strating, die zeer hoog kan optopen tot op een meter afstand. Ze worden best niet gebruikt ats bureau of teestamp. Tot stot waarschuwen Duitse wetenschappers dat het grote aandeet btauwe ticht bij spaartampen kan teiden tot verminderde productie van metatomine, wat kan teiden tot een verstoord biotogisch ritme, staap probtemen, kanker, Drastische energiebesparende maatregelen zijn zeker nodig, maar een verbod op gtoeitampen is louter symbootpotitiek. ...

Kans op atergische reacties erg klein: weinig schimmelsporen in schoon, vers stro. Bevat geen halmen zaden en pollen. Bovendien worden muren geleemd. Geen extra aantrek van muizen ratten of insecten: stro bevat veel cellulose en dus geen voedsel voor deze dieren. Stevig aanpersen, spe ciale folie en bepleistering zorgt ervoor dat deze dieren wegblijven. Geschikt voor zelfbouw (mogelijke kostenbesparing) Minder bouwmaterieel nodig (lichtheid van stro) Mooie houten constructie, minder extra uitgaven voor het verbergen -

:L Toch is er nog een positief ‘licht’: sinds kort is er de LEO-lamp, een op het eerste zicht goed alternatief voor de CEL. Er zit geen kwik in en de besparing is nog groter. LED is de toekomst, maar de techniek is zich nog volop aan het ontwikkelen, zoals men ook nog volop bezig is CEL’s te ontwerpen waarbij het kwik wordt vervangen door een ander product. Het is niet de taak van de overheid om gloeilampen te verbieden, maar wel om duidelijkheid te scheppen zodat wij geen slachtoffer worden van de geslaagde marketingstunts. -

Strobaten: De Berljnse firma Stroh Unlimited gaf twintig werkloze bouwvakkers met jarenlange ervaring een hoogst ongewone opleiding. Ze werden ingewijd in de techniek van het bouwen met strobalen. In het begin van de twintigste eeuw ontdekten boeren in de Amerikaanse staat Nebraska de bijzondere kwaliteit van strobalen als bouwmateriaal. Ze zijn gemakkelijk te stapelen, goedkoop en bezitten ook onvermoede isolerende kwaliteiten. De firma biedt ook seminaries en workshops aan. Vzw Casa Calida: deze overkoepelende organisatie van verschillende actoren binnen de Belgische strobalenbouw (2004) staat in voor promotie en begeleiding van strobouw in België, ontwikkeling en optimalisering van nieuwe strobouwtechnieken. Voordelen: Afvalproduct van de voedingsindustrie Balen zijn grote natuurlijke bouwstenen Goede en goedkope isolatie Hoge geluidswerende kwaliteit Aangenaam binnenklimaat in zomer en winter door ademende wer king Geen schadelijke stoffen bij bouwproces Geen chemische middelen nodig om natuurlijk materiaal duurzamer te maken. -

van constructieve delen. Optimale isolatie: minder stookkosten Nadelen: Dikke muren (50 cm): rekening houten met 1 meter minder woonop pervlakte. Het plaatsen van stro vraagt droog weer. Seizoensgebonden indien vers stro: wachten op de oogst van de boeren. Brandveiligheid? Binnen en buiten een lemen bepleistering van 2 cm: biedt volgens een Oostenrijkse een brandweerstand van 90 min. Strobalen worden zo aangebracht dat er geen zuurstof door het stro kan: geen extra brandgevaar. Brandverzekering tegen normaal tarief mogelijk adhv dit Oostenrijkse attest. -

Windmotens in de stad Mogelijke problemen: Ie weinig (regelmatige) wind in centrum BrusseL Kan wel op hoge vrijstaande gebouwen of langs wegen met weinig bebouwing, bijvoor beeld langs het kanaal ten zuiden van Brussel. Kleine molentjes zijn minder rendabel. Beste rendement bij een doorsnede vanaf 8 meter. Zo’n toestel kost al 54 000 euro. Veiligheid: stabiele verankering nodig om stormen te trotseren. ijsvorming mogelijk in de winter met gevaar voor rondvliegende pegels. -

—

-.-.

/:;:— .

—

Zonnepaneten Koramic brengt kleidakpannen uit met volledig integreerbare fotovol taïsche zonnepanelen.

Research: Rose Werckx PROSCENIUM: FRISGROENE DENKOEFENINGEN J5

VAN

EEN H000TEWERKER

5101 LARBI CHERKAOUI

GEERTSELS

De VLaams-Marokkaanse danser en choreograaf Sidi Larbi Cherkaoui (32) is zeer nauw betrokken bij het ontstaan van zijn dansruimtes. OfweL zijn het abstracte, Lege votumes ofweL zomen architecturaLe constructies de wanden af. WeLk van de twee het ook mag zijn: aLtijd is hij geïnteresseerd in de hoogte. De zwaartekracht is tensLotte ook niet aLtes.

Cherkaoui diende zich aan als de choreograaf van het nieuwe milten nium. Na dansbijdragen in producties van Atain Ptatet, debuteerde hij in 2000 bij Les Battets C de ta B met Rien de rien. Dat was meteen een comptexe productie. Componist Luc Van Hove schreef een opdrachtwerk, de cettist Roet Diettiens voerde het tive uit op het podium, tussen zes dansers. De productie had prompt een internationate schaat, door co producenten ats Ihéâtre de ta Vitte en de Rotterdamse Schouwburg. In de toop van enkete jaren heeft Cherkaoui zich gemanifesteerd ats een productief artiest, die getaagde voorstettingen maakt met een rijke inhoud. Hij is een nieuwsgierig maker die graag technieken verkent en put uit de podiumtradftie van uiteentopende cutturen. Die integreert hij in etkaar. Zijn muziekkeuze atteen at bestrijkt een waaier van mid deteeuwse reUgieuze gezangen, pan-Arabische muziek, Corsicaanse votksmetodieën en een opdrachtwerk met Chinees aandoende toetsen. In D’avant combineerde hij ktassieke potyfone muziek met de hedendaagse poputaire format van een boyband. Hetzetfde verhaat voor zijn bewegingsvocabutaire. Daarin komen ete menten uit de ktassieke schoot in ontmoeting met breakdance of bewe gingen uit Japanse ninjafltms en -strips. In Tempus fugit experimen teerden zijn dansers met Chinees paatkUmmen, voor Myth inspireerde de danser Damien Fournier zich op de Indische krijgskunst kataripayat. Hijzetf en zijn medeuitvoerder Akram Khan gebruikten in Zero degrees at bewegingen van de Shaotin kungfu monniken, maar enkete jaren tater voerde een groepjonge monniken zetf5utra uit. Cherkaoui is de man van de fusie. Het tettertijkst kwam dat voortopig tot uiting in Origine, waarin hij dansers uit vier hoeken van de weretd samenbracht. Dat is natuurtijk een bijzonder breed en veetkteurig patet om op het podium te brengen. Met wat voor ruimtes is dit werk het best gediend? Scenografisch vatt het oeuvre van Cherkaoui uiteen in twee verschit tende types. Eén daarvan is vrij recent en kreeg nog niet zoveet toepassingen. Toen hij in 2005 met het duet Zero degrees uitkwam, was het pubtiek verrast om in een ondiep, batkvormig votume te kijken. De dansruimte was abstract, teeg en strak, haar zijwanden monochroom wit. Het was op en top een bewegingsruimte: in deze neutrate omge ving kon de focus onmogelijk elders liggen dan op de uitvoerders. Dat waren de twee dansers, tesamen met hun levensgrote reptica’s: poppen die er uitzagen als witte gipsafdrukken. Deze objecten, die functioneerden als mobiele decorstukken, hielpen de ruimte telkens anders markeren. Eenzelfde aanpak keerde terug in Sutra (2008), dat uit een lege, open dansruimte bestond, waarin een grote groep dansers met objecten telkens andere patronen bouwde. Beide toepassin gen kwamen tot stand via een samenwerking met de Britse plastisch kunstenaar Antony Gormley. Later meer daarover. Het tweede type dansruimtes is ingevuld en concreet. Er komt archi tectuur aan te pas. De decorstukken zijn stevig uitgewerkte bouwsels. In de meeste gevallen is de achterwand bijna volledig ingenomen door een hoge constructie, in het gevat van D’Avant een stellage met ijzeren buizen, in Myth een enorm houten wandmeubel, in Origine

6 PROSCENIUM: CHERKAOUI, RUIMTELIJKE VERKENNINGEN

Foto’s Hugo Gtendinning

een constructie met een projectiescherm in verwerkt. Dat bouwse kan bekommen en bestegen worden, soms zijn er diverse verdiepingen in aangebracht die met ekaar in verbinding staan. Net as de kLassieke battettraditie is Cherkaoui geïnteresseerd in hoogte. Hij probeert echter niet te ontsnappen aan de zwaartekracht door middel van een bewegingsarsenaal van sprongen en lifts, maar door het Lichaam op een ander hoogteniveau te brengen. In Tempus fugit staat achteraan een rij palen opgesteld, waarlangs de dansers omhoogklimmen, acrobatieën uitvoeren en als brandweerlieden weer naar beneden glijden. Twee scenografieën hebben expliciet een trappartij in het ontwerp. In Rien de den zit cellist Roet Dieltiens er op, in Apocnfu ontstijgt de choreografie gaandeweg aan de begane vloer, om zich steeds hoger via de trap te verleggen naar de etageverdieping.

De hoogte is voor Cherkaoui een aspect van de ruimte. Aangezien hij die in al haar mogelijkheden wil benutten, hoort de hoogte daar als vanzelfsprekend bij. Die interesse was er van meet af aan. De muur in het debuut Rien de rien riep de mogelijkheid op om er overheen te klimmen en de hoogte op te zoeken. Nadien is de fascinatie gebleven. Hoewel het soms gewoon met praktische en compositorische redenen te maken heeft. In Myth zitten de musici op een verhoog in het decor verwerkt, in Sutra zitten ze in een hogergelegen uitsparing in de achterwand. Een uitgekristalliseerde ruimtetheorie heeft Cherkaoui daar nog niet over; die is hij aan het ontdekken. Zonder een zwaarbeladen symboliek aan het begrip ‘hoogte’ te willen toekennen, gelooft hij wel in de spontane associatie met transcendentie. Zoals een vallend lichaam aan een gevallen engel doet denken. En zoals in kringen lopen de gedachte aan Ster plaatse trappelen’ oproept. En wat met de laagte? Wat met de begane grond? Met een danser als Damien Jalet in de rangen wordt het werk regelmatig dicht bij de vloer teruggebracht. Jalet heeft talent voor grondbewegingen. Los daarvan brengt Cherkaoui regelmatig patronen op het vloervlak aan. In D’avant zag het publiek die ontstaan, doordat de dansers druk in de weer waren om stenen in geometrische verbanden te schikken. Bij andere voorstellingen is het minder opvallend. In de Stapproductie Ook was het grondvlak bezaaid met een collage van krantenartikels. In deze voorstelling over de overinformatie van de realiteit was zelfs het danspodium geen neutrale ruimte meer: ze was beladen met betekenis. In Myth was een labyrint op het grondvlak getekend, dat nagenoeg als richtingaangever diende en het parcours aangaf dat een danseres, bijna als pelgrimsde votie op de knieën, aflegde. In Zero degrees verdeelde één enkele lijn het speelvlak in twee gedeelten, voor elk van de uitvoerders één. Hoe was het om iemand anders terrein te betreden? Pingpongverkeer Welk ontwerptype er ook in het geding is, steeds heeft Cherkaoui een sterke hand in het ontstaan van de ruimte. Per concept werkt hij samen met een externe partner. Dat is vaak iemand anders. In Myth was het Wim Van de Cappelle, in Sutra was het Antony Gormley en in de Stapproductie Ook was het Joris Martens. Ongeacht de partner is de werkwijze vergelijkbaar. Meestal heeft Cherkaoui een plaats of een beeld voor ogen, dat het vertrekpunt wordt van een intens pingpong verkeer tussen hem en zijn partner. Voor de abstracte decors is het vertrekpunt een wit blad. Nadien zijn er twee impulsen die het ontwerp voeden: tekeningen en de choreografie. Zo gauw voor Sutro het concept vastlag dat elke danser aan een levensgrote houten kist gelinkt zou worden, kon de beeldvorming beginnen groeien. De kisten waren inzetbaar als bouwelementen die voortdurend transformeerden tot andere constellaties. Op tekeningen waren zo n patronen makkelijk vorm te geven: laterale rijen liggende kisten, één dieptelijn met staande kisten, een vakkenkast met gestapelde kisten, een bloem, een spiraal, of een tempelcomplex. Elk patroon was een focuspunt waar in deze abstracte ruimte naartoe gewerkt werd. De bewegingen en de organisatie van het groepsverkeer stuurden hoe men van het ene naar het andere punt kon komen. Voor de dansers waren deze kisten mobiele privé-modules, die bij hen hoorden als het schild bij een schildpad. Deze bouwpartikels hadden een dubbel statuut. Soms waren het weerstanden, waar de dansers moesten aan trekken en sleuren en die hen beperkten in hun bewe gingsvrijheid. Op andere momenten boden de kisten net een surplus, en dienden ze het lichaam als schuiloord, als privéplatform, of gaven ze energie door, door als een rij dominostenen tegen elkaar te dende ren. Het waren zowel ‘weerstanders’ als ‘medestanders In al hun eenvoud en lompe materie, lieten ze niettemin een intelligente bezieling toe. Enerzijds manipuleerden de dansers de kisten, Letterlijk, door hen middels hun energie van plaats te veranderen. Omgekeerd manipuleer

Foto’s Hugo Gtendinning

PROSCENIUM: CHERKAOUI, RUIMTELIJKE VERKENNINGEN 1 7

Tempus Fugit

Rien de Rien

Chris Van der Burght

Tempus Fugit

den de kisten op hun beurt de dansers, door hen voor constetaties te pLaatsen die onvermoed spepotentieet konden aandragen. Interessant aan de bouwpartikets in 5utra was dat ze zowe impact hadden op de macro- aLs op de microruimte. Het patroon dat de groep dansers met zijn kisten uitzette, was podiumvuend en herdefinieerde tekens de votedige ruimte. Net zo goed had eke danser met zijn kist zijn eigen persoonUjke microruimte in te vu[en. Cherkaoui waakt over het hete spectrum. Hij bekijkt de ‘personat space’ ats de architectuur van het tichaam. Ook dat is een aspect van de ruimte. Vandaar zijn betangstetting voor de handendansen één van zijn stijtkenmerken, waarin hij het tichaam beperkt tot de handen die een choreografie van attedaagse gebaren uitvoeren. Vandaar ook zijn voortiefde voor uitvoerders die met het hoofd naar beneden dansen, wat een nederig toegeven aan de werkeLijkheid suggereert. ,

BaLtroom Anders gaat het er aan toe met de concrete architectuurdecors. Die ontstaan niet op het witte btad: meestat ligt er een beetd of een herkenbare ptaats aan ten grondstag. Dat idee getdt ats vertrekpunt. Tijdens de interactie tussen Cherkaoui en zijn scenografiepartner komen er elementen bij en wordt een wereld opgebouwd. Myth had het vagevuur als insteek. De eerste fantasie om te werken met Moors Andalusische elementen werd vermengd met gotische invloeden en het renaissancistische ideaal van een kennisomvattende bibliotheek. Rien de rien vertrok vanuit het idee van een moskee, maar kreeg er trekjes van een ballroom bij. Bij Foi was Ground Zero de inspiratiebron, met zijn twee kale muren waartussen een niemandstand lag. De herkomst van die beelden waaruit de scenografie ontstaat, is niet ver te zoeken. Cherkaoui omschrijft zichzelf als iemand die deel uitmaakt van een beetdcuttuur. Hij schakelt voortdurend tussen de Arabische kattigrafieweretd en de Vlaamse schitdercultuur. Elementen

8 PROSCENIUM: CHERKAOUI, RUIMTELIJKE VERKENNINGEN

Kurt Van der Eist

daarvan vinden soms letterlijk hun weg in de voorstelling. De koran spreuken die in de Arabische cultuur boven menige huisdeur hangen, leverden de inspiratie voor de tekst op de achterwand van Rien de rien ( niets is verleidetijker dan het verbodene ). In de slotscène van Myth zit een kruisafneming die met elementen van de Indische kataripayat gecombineerd wordt. Als Cherkaoui met cultureel bepaalde beelden werkt, blijven die vaak niet eenduidig, maar worden ze gevoed vanuit meerdere achtergron den. Een beeld is een kruispunt van invloeden. Het is meerduidig en gelaagd. Het is ook in die termen dat Cherkaoui denkt over identiteit. In zijn State of the Union tijdens het Theaterfestivat van 2008 verwees hij daarvoor naar Les identitées meurtrières van Amin Maatouf. Die zegt dat in elke persoon niet één, maar meerdere identiteiten schui ten. Ieder mens is een samentoop van facetten en achtergronden. Ter illustratie paste Cherkaoui die zienswijze even toe op zijn persoon: ‘ik ben 32, een man, Belg, Marokkaan ook, getatoeëerd, ben choreograaf, ook danser, Antwerpenaar, blank, homo, workahotic Een andere beeldende invloed, die van de Nederlandse plastisch kunstenaar M.C. Escher, is niet van de orde van het beetdcitaat. De in elkaar overgaande motiefreeksen en de kettingen die begin en eind aan elkaar klinken, vinden echter wel een toepassing als associatietechniek. Ze hebben eerder hun belang in compositorisch opzicht. Met het audiovisuete beeld is Cherkaoui nog niet klaar. De choreograaf Wim Vandekeybus initieerde hem in 2002 bij de voorbereiding van hun samenwerkingsproject It in de technieken. Zijn eerste eigen toepas sing dateert van twee jaar later, bij Tempus fugit. De twee videasten die een documentaire wilden maken van het creatieproces overtuigden hem toen om met beeldprojectie te werken in de voorstelling. Van observator groeiden ze in de loop van het maakproces uit tot medear tiest. Nu zou Cherkaoui deze voorstelling graag witten hermaken, met minder videobeeld, en met het inzicht dat hij ondertussen verworven

Tempus Fugit

Kurt Van der Eist

heeft. Naar eigen zeggen had hij toen nog te weinig contrcile over de verhouding ruimte-Ucht-video. Over zijn recentste productie met video, Origine (2008), is hij wet te spreken. Naar het ideae Licht is Cherkaoui nog op zoek. Zijn droom is de sug gestie te wekken dat de uitvoerders hun eigen Levensenergie uitstraLen. Met zijUcht komt hij voorLopig aL een eind in de buurt. Bij afwezigheid van zijwanden kon hij er in Rien de den en Apocnfu gebruik van maken, waardoor die twee producties een vergeLijkbare sfeer hebben. Het Lichaam en het geLaat van de danser worden er Langs beide kanten beticht. De danser wordt aLs het ware omheLsd door Licht. Ook voor grondwerk is het dankbaar, want met frontaaL Licht dat van bovenuit geprojecteerd wordt, kan men de Laagste stroken moeiLijk uitLichten. TopLicht is heLLer en enger om naar te kijken. De uitvoerders komen er hard over. Het doet Cherkaoui denken aan poppenkast. In de abstracte, witte decors geeft topLicht weL een onmiddeLLijk neveneffect. Het kaatst op het grondvLak en veroorzaakt meteen een refLectie in het gezicht van de dansers. Die worden bijna standbeeLden in een strak kader. Op het vLak van Lichtgebruik vindt Cherkaoui zichzeLf haast reactionair in vergeLijking met ALain PLateL. Die schakeLt vaak aLLe Lichten aan zodat de naakte werkeLijkheid op het podium komt, zonder dat de hand van de maker al te zichtbaar is. HoeweL hij dat een nobeL principe vindt, voorziet Cherkaoui zijn producties regeLmatig van focuspunten. Zo doet hij bijvoorbeeLd in Sutra, in de beperkte ruimte van zijn kist, een soLo. Voor zo n scène is de reLatie tussen Licht en ruimte van beLang. ALs er via de beLichting geen focus op de actie geLegd werd, zou niemand in de zaaL zeLfs maar opmerken dat er iets gebeurt. VoorLopig bLijven de twee scenografletypes enigszins gescheiden wereLden. In de abstracte dozen komen objecten ter huLp om focuspunten in de dans aan te brengen. De architectuurdecors bieden op

Zero Degree

Tristam Kenton

THstam Kenton

zich mogeLijkheden genoeg om dansers in te Laten verdwijnen of er scènes in te Laten ontwikkeLen. lot nader order is het bewegingsmateriaaL de bindende factor tussen de twee types. Net aLs voor zijn geLaagde beeLdcitaten, put Cherkaoui uit diverse cuLtureLe achtergronden, en probeert deze invLoeden tot een synthese te brengen. Eén keer was er een schuchtere poging om de twee werkwijzen te verzoenen, in Apocnu, waar hij poppen uit de abstracte decors in een architectuurdecor uitspeeLde. Het Lijdt geen twijfeL dat deze zoekende choreograaf ooit een synthese bereikt tussen twee systemen. Voor iemand die de grote wereLdgodsdiensten in één voorsteLLing verzoende (Apocrifu) en dansers uit de vier windrichtingen samenbracht (Origine) kan dat toch geen probLeem zijn?

. PROSCENIUM: CHERKAOUI, RUIMTELIJKE VERKENNINGEN 19

TECHNISCHE FICHE SUTRA STAGING (Venue to provide) . The Production requires a minimum flat dancing area of 14 metres wide by 14 metres with a minimum of 2.5m wing space on either side . The stage must 5e a sprung floor suitabe for dance and must lie totay flat with no rakes or sopes. . Matt back dance [ino taped with matt black dance floor tape. The strips of dance floor must lie laid across stage but must reach into the wings. . Five pairs of black legs with complimentary borders are required. The upstage masking blacks should a fLat black cloth with no fullness or

gathering. . The ability to fly masking, lighting bars and screens above the performance space. . The stage should lie heated to maintain a minimum temperature of 23°C for all warm-ups, rehearsals and performances as listed in the schedute. . Adequate access equipment (tadders, cherry pickers etc) in order to focus and rig the tighting, focus etc. . The abitity to hang or buitd set as the repertoire demands. . Alt materiats must lie or hang flat, be matt black, lie clean and free from tom edges. Important Note: The Company requires exctusive, uninterrupted access and use of the stage and auditorium during the Engagement for the purpose of technicat work and! or rehearsats. No other events are permitted use of the stage and! or auditorium during the period of the Engagement without the written consent of the Company. TRANSPORT Sutra tours in a 40 ft articutated lorry which will require acess to the site 1 theatre and to unload as close as possible to the stage / get in. . Ptease advise of the correct route to the venue . Ptease advise as to the ctosest parking for the trailer during the tength of the Productions stay . 1f the [orry is required to travel over restricted periods ( Friday, Saturday, Sunday) then the local promoter will supply the relevant paperwork and permits to attow transportation. SET The set for sutra is not yet confirmed but the details below should be used as a guide. . The set comprises of 3 gauze watls ( 1 at each side and 1 at the rear) The watts are supported on truss frames but require to lie tifted from the top as well . Inside the gauze walls there are 21 wooden boxes (600mm by 600mm by l800mm each). The boxes are stacked and moved into shapes to produce the various sets and scenes required for the production . The floor of the space is covered with a beige danceftoor . A raised platform wilt be built behind the rear gauze for the musici ans. The platform needs to be 8m tong 2.5m deep and 2m high. It must be secure and inctude handraits, steps and kick rails SOUND / BACKLINE / BAND . Onstage Band Microphone kit for Piano, Percussion,Cello, Violin 4 x Rat Stands with lights 4 x Chairs for musicians 1 x Baby Concert Grand and stoot . Playback 2 x Professional CD players (Denon DN 680, Tascam CDU1 Pro, ony CDP Dli or equivalent) must have autocue and auto pause functions ‘_O PROSCENIUM: CHERKAOUI, RUIMTELIJKE VERKENNINGEN

. Control Yamaha DM 1000 or equivalent: Aux 1 + 2 : Stereo send for onstage monitors Aux 3 : Separate send to Sub Bass units Aux 4 7 for feeds to band monitors Stereo 48 way graphic equaliser for FOH Mix (Klark Technics) or equivalent . FOH PA System must be capable of loud and dear reproduction of all frequen cies from 28 Hz 22Khz up to 121 db, free from any distortion, hiss or interference to all parts of the auditorium (L acoustics or D&B). Minimum requirements Bass bins set either side of stage 1 set mid range on top of luns and another pair flown above stage. . Onstage Monitors 4 monitors on the floor to provide dear sound reproduction onstage of the FOH Mix. Monitors to be set Downstage and Upstage. 4 Monitors for the onstage band ( 1 each) . Intercom System An intercom system to provide vocal communication from both sides of the stage to the flys, —

—

The Company will operate sound. The sound control position has to have a dear view of the whole stage and be able to clearly hear the audience sound levels; an internal/ sound proof control room can not be accepted. DRESSING ROOMS AND WARDROBE The Company require: . Dressing room space for 16 Monks, separate dressing room space for 1 x Child (11 years) Please advise as to the local laws / regulations regarding children in Performances . 1 x Technical Office and 1 x Company Office. Both the Technical Office and the Company Office should have access to an incoming and outgoing phone with international access (not a pay phone), fax machine and photocopier. The Company travel with portable computers but ask that the Venue provide a link to the Venue’s internet connection. The Company Manager will require access to a safe for valuables. . The dressing rooms for the dancers should be heated and equipped with chairs, tables, mirrors, mirror lights and hot showers. . A wardrobe space / laundry equipped with a washing machine, tum bIe dryer and a steamer, iron, ironing board, costume rail and hangers. The Venue shalt lie responsible for providing and paying for laundry consumables and any specialist cleaning (which is minimal). . 17 x 1.5 litres bottles of stilt mineral water per performance. . All dressing room! office spaces must be available to the Company and secure from unauthorised personnel from the bad in until the end of the get out. LIGHTING The exact lighting requiremenst are not yet confirmed but the following can lie used as a guide: . All profiles must lie of a high optical quality giving flat and even distribution of light. All shutters must be operational and straight. Poor optics and bent shutters are not acceptable. . All Fresnels/PCs must have 4 straight barn doors in full working order. . 120 dimmers rated at least 2kw. . Strand 500 or 300 series desk capable of controtling 256 channels and the ability to record 300 cues and provide accurate playback. . The ability to provide a total blackout onstage with no light leak from FOH.

. Venue witt provide a[ Ughting filters. ‘SUTRA’ can suppement where appUcabe at a cost to the promoter / Venue. The Company witt ope rate LX.

BASIC CREW REQUIREMENTS The crewing requirements are based on a modern counterweight / power ftying venue. In hemp houses and traditiona[ theatres the cali wilt be increased to reftect the worktoad. In Venues where certain operations require more than one member of staff ptease amend the catts accordingty Minimum Show crew to be provided by the Venue. 2 Stage technicians (to operate ftys and perform resident stage manager duties) 2 x Etectricians (one to supervise LX Board and one to perform stage LX duties) 1 x Sound 1 Wardrobe Dresser / Wigs Person (for washing duties and dressing duties) 1 Transtator ftuent in Technicat Eng[ish to be avaitabte throughout the process 1 x Chaperone ( if tocat taw requires one) The Company’s Production Personnet 1 x Production Manager 1 x Technicat Manager 1 x Company Stage Manager 1 x Artist Manager 1 x Sound Engineer 1 x Production Etectrician

Sutra

Foto Anthony Jiang Non

Sutra

Foto Hugo Gtendinning

Foto Koen Broos

PROSCENIUM: CHERKAOUI, RUIMTELIJKE VERKENNINGEN 21

BET ACOUSTICS is the result o the commitment o1 a group o1 companies with long and extensive experiance

n the t9eld & acoustic systems in general, and line arrays in particulac Careul design and en obsession with quality in all its aspects, mom construction processes to the rinest details, make It possible to present with pride the rirst line Array MASS 1015 system lrom BET Acoustics, which encapsulates the needs o1 the demanding world or touring and large-rormat installations in a single piece or equipment that combines component excellence, artisan woodwork, and the most trustworthy amplirication and processing technology available on the prolessional audio equipment market. Our goal: sound in its pure state.

ESTCENTRUM ERVARINGSBEWIJS PODIUMTECHNIEKEN GAAT VAN START CHRIS VAN GOETHEM

op 26 januari Ii. tekende de ErasmushogeschooL namens het RuS een contract met het Europees Sociaat Fonds (ESF) voor de uitbouw van een testcentrum voor de ervaringsbewijzen ‘assistent podiumtechnicus’, ‘podiumtechnicus’ en ‘toneetmees ter’. Wanneer dit centrum op kruissnetheid is, zutten ervaren technici, die hun vak op de werkvloer geLeerd hebben, er een ervaringsbewijs kunnen haLen. Een ervaringsbewijs is een attest, uitgereikt door de Vtaamse overheid, dat deze ervaring aantoont. Aan de start van Uit centrum is heet wat werk vooraf gegaan. De SERV schreef met een groep technici uit de praktijk de beroepscompeten tieprofleen uit. De groep was samengesteW uit zowe technici van cuttuurcentra en gezetschappen aLs esgevers van verschilLende optei dingen. Een stuurgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van BASTI, SEP, werknemers en werkgevers, begeeidde dit proces. De profieen zijn een omschrijving van de competenties van een gemiddeWe beroepsbeoefenaar, m.a.w. de taken die een gemiddeWe technicus moet kunnen uitvoeren. Op basis van deze profieLen zijn onder andere de programma’s van de verschitende opLeidingen opge steW. Ze kunnen ook gebruikt worden aLs referentie voor het opsteken van functieprofleen e.d. Je kan ze terugvinden op de websites van de SERV en het testcentrum. Aan de hand van deze beroepsprofle[en werden dan standaarden geschreven. Deze standaarden beschrijven de testprocedure voor het behaen van het beroepsprofiet. Dat garandeert dat eLke test op de z&Sde manier wordt uitgevoerd en dat iedereen dezeLfde behandeing krijgt. Ook dit werk werd gedaan door de SERV, samen met een groep technici uit de praktijk. Naast de standaarden voor ‘assistent podiumtechnicus’, ‘technicus’ en ‘toneetmeester’ Liggen er momenteeL ook standaarden voor ‘podiumtechnicus Licht’, ‘podiumtechnicus geLuid’ en ‘podiumtechnicus beeLd’ kLaar om goedgekeurd te worden. Het testcentrum zaL in zijn werking worden begeLeid door een stuurgroep die de geheLe sector vertegenwoordigt, incLusief de opLeidingen. Er is voorzien in een vertegenwoordiging van BASTT, VVC, SEP en de opLeidingen TSO, Syntra en VDAB. Op die manier kunnen we er zeker van zijn dat de verschiLLende dipLoma’s en attesten op het zeLfde niveau staan. We geLoven dat dit initiatief, waarbij professioneLe ervaring erkend wordt door middeL van een overheidsattest, de positie van de podi umtechnici op de arbeidsmarkt zaL versterken. Een dergeLijk document kan, naast de persoonLijke erkenning, uiteraard gebruikt worden aLs bewijs bij soLLicitatie of promotie. Het is een onafhankeLijk, objectief bewijs en een garantie voor kwaLiteit en niveau. Het testcentrum staat open voor aLLe ervaren technici. Iedereen die 18 jaar oud is (of deeLtijds LeerpLichtig) kan op eigen initiatief deeLnemen. EnkeL voor het ervaringsbewijs ‘toneeLmeester’ is er een bijkomende voorwaarde: de kandidaten moeten in het bezit zijn van een attest of dipLoma podiumtechnicus. De procedure omvat twee grote stappen. In een eerste fase schrijf je je in voor een begeLeiding. Tijdens deze begeLeiding wordt gekeken naar je ervaringen en je sLaagkansen voor de test. Dit gebeurt aan de hand van een portfoLio, een bundeLing van je ervaringen. Na deze begeLëiding krijg je een vrijbLijvend advies, je kiest zeLf of je daarna aL dan niet deeLneemt aan de testen. Je kan er ook voor kiezen om de \begeLeiding over te staan en meteen een test te doen.

De eigenLijke test is afhankeLijk van het ervaringsbewijs dat je wiLt behaLen. Maar in het aLgemeen zijn de testen niet echt verschiLLend van het werk dat je aLs technicus dageLijks doet. Je zaL bijvoorbeeLd een kLeine voorsteLLing opbouwen, fouten zoeken, een voorsteLLing draaien op cue. Een test duurt ongeveer een dag. De beoordeLing gebeurt door twee onafhankeLijke personen, technici uit de praktijk die hiervoor zijn opgeLeid. Na de test krijg je een evaLuatie en indien je hierbij een voLdoende behaaLt, sturen wij het ervaringsbewijs op. Mocht je niet akkoord gaan met de beslissing, zijn er mogeLijkheden om in beroep te gaan. ZoweL in de begeLeidings- aLs in de beoordeLingsfase wordt aL je informatie vertrouweLijk behandeLd. Je kan dus in principe een erva ringsbewijs haLen zonder dat je coLLega’s of werkgever daarvan op de hoogte zijn. De voLLedige procedure is gratis, het centrum wordt daarvoor gesub sidieerd door het ESE-agentschap van VDAB. Vervoersonkosten en eventueLe kinderopvang worden terugbetaaLd. Het testcentrum komt naar je toe! De testen gaan door op het podium van een cuLtuurcentrum of schouwburg en kunnen in eLke provincie worden afgeLegd. De cuLtuurcentra van Strombeek, Turnhout, RoeseLare, Sint-NikLaas en Tongeren hebben hun ruimtes aL ter beschikking gesteLd. Het is mogeLijk dat er in de toekomst nog centra bijkomen. WiL je meer weten over de werking van het testcentrum, dan kan je terecht op de website www.podiumtechnieken.be of op een van de infomomenten.

Contact: ErasmushogeschooL Brussel Testcentrum Podiumtechniek RITS Campus BotteLarij, DeLaunoystraat 58 1080 BrusseL (Molenbeek) 02 411 42 87 info@podiumtechnieken.be, www.podiumtechnieken.be

PROSCENIUM: TESTCENTRUM ERVARINGSBEWIJS PODIUMTECHNIEKEN 23

Taschen Store BrusseLs Lebeaustraat 16-18, BrusseL. DageLijks open van 11 19u. www.taschen.com —

STEVE PAXTON MateriaL for the spine. A movement study. Deze DVD-rom van maar Liefst vier uur, dompeLt ons voor het eerst onder in het universum van Steve Paxton. Dit audiovisueeL document het resuLtaat van vier jaar samenwerking met deze uitzonderLijke artiest benadert noties aLs gravitatie, gewicht, rug, improvisatie,... doorheen een enorme hoeveeLheid aan verschiLLende documenten: video’s, sequenties va n bewegi ngsca pturatie, extracten uit conferenties, archiefmateriaaL uit ateLiers en voorsteLLingen,... ALLe eLementen die bijdragen tot de ‘MateriaL for the Spine’-techniek komen in detaiL aan bod in interactieve video’s. 240 min. Frans-EngeLs Uitgegeven door Contredanse ISBN: 978-2-9301-4629-4 28 euro Beschikbaar via www.contredanse.org. -

BOEKEN EN DVD’S

Op 26 maart verschijnt een boek over het werk van Robbrecht en Daem. Het omvat drie deLen: een inLeidend interview door Stefan DevoLdere en Iwan Strauven, een uitgebreide presentatie van zeven projecten met een begeLeidende tekst door Maarten DeLbeke, en tensLotte een seLectief overzicht van het werk sinds 1975.

Decorconstructies Frits van den Haspet heeft gedurende zijn oopbaan ae stadia van de theatertechniek dooropen en met die ervaring dit boekje geschreven. Ook op het gebied van decorbouw heeft de tijd niet stil gestaan. Doordat zowe nieuwe as oude methodes voor het maken van decors beschreven zijn, is het een boek voor ae tijden geworden. Decorconstructies is geen handboek waarin het vak van decorbouw onderwezen wordt, maar is we een duidehjke wegwijzer richting een goed geconstrueerd, betaaWaar en veilig decor.

Robbrecht & Daem, verbouwing van oude melkerij tot bibliotheek en muziekkamer, Gaasbeek. Fotograaf: Kristien Daem.

Van 13 februari tot en met 19 apriL in het PaLeis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, BrusseL. Di-zo: lOu-18u, do: lOu-21u. Toegang: 5 euro (1 euro voor -26). Info en tickets: 02/507 82 00. Het boek (216 pagina’s) is een uitgave van VerLag der BuchhandLung WaLther König. www. bozar. be Construire pour te temps d’un regard Guy-Ctaude François, scénographe Aan de hand van het werk van de Franse scenograaf Guy-CLaude François Laat deze tentoonsteLLing zien hoe scenografle materiaLen, ruimten en Licht poëtisch kan maken. Het Musée des Beaux-Arts van Nantes brengt een aantaL sLeuteLs samen die toeLaten om dichter bij het artistieke creatieproces te komen en de totstandkoming van de vormgeving van een theatraLe of cinematografische ruimte beter te begrijpen. Construire pour te temps d’un regard brengt de bezoeker Langs François’ beLangrijkste inspiratiebronnen en referentiepunten. Er is zeer uiteenLopend materiaaL te zien uit verschiLLende discipLines: opera (Verdi, Puccini), theater (SophocLes, MoLière, Beckett) en fiLm (Bertrand Tavernier, James Ivory). Van 27 februari tot en met 10 mei in het Musée des Beaux-Arts, Nantes. M usee-beaux-arts@ mai rie-na ntes.fr -

Auteur: Frits van den HaspeL TiteL Decorconstructies ifiustraties: Bert Determann Eindredactie: Rob de Graaf Uitgever: VPT / Internationa’ Theatre & Film Books, december 2008. Te verkrijgen via bastt@bastt.be Snuisteren in de boeken Na KeuLen, LosAngetes, NewYork, BevedyHilts, Parijs en Londen opende kunstboeken uitgeverij Taschen onangs in Brusse’ haar zevende concept store. Dit flUaaL geegen in de Zavewijk, beidt ae tit&s aan die momentee in druk zijn: ruim 550. De meeste daarvan zijn Frans-Eng&s of drietaUg (Frans/EngeLs/Duits), maar er is ook een aparte tafe met het NederandstaUge aanbod. Opvatend veer boeken Liggen pLat uitgestaLd op goudkLeurige toonkasten, zodat je ze gemakkeLijke kan doorbLaderen. In de reeks “New format new price” verscheen onder andere een heruitgave van de monografle van architect Renzo Piano. Niet duur: 29 euro! —

TENTOONSTELLINGEN Pacing through Architecture Robbrecht & Daem ‘Architectuur is versteende muziek”, zei Goethe ooit, en architect PauL Robbrecht is de eerste om dat statement te onderschrijven. Pacing trought Architecture toont de diversiteit en kwaLiteit in het werk van het Gentse architectenduo PauL Robbrecht & HiLde Daem. Een greep uit hun reaLisaties: de WhitechapeL Art GaLLery in Londen, het Concertgebouw voor Brugge 2002, de Gentse Boekentoren en onLangs nog de renovatie van het FiLmmuseum t nu Cinematek). Samengevat: architectuur die de diaLoog opzoekt met andere kunsten. Fotograaf-cineast Maarten Vanden AbeeLe kreeg voor deze tentoonsteLLing de opdracht om in kortfiLms de ruimteLijkheid, kadans en structuur van een gebouw in actie te vatten. Naast deze mediaLe Leidraad komen in de tentoonsteLLing een ruime seLectie van archiefdocumenten van het architectenbureau aan bod. -

_Ji

PROSCENIUM: VARIA 25

‘7D!G!CO 37 touch sensitive motorized

The SD8 has faders and 12 assignable aux. Each bank of 12 faders can be instantly assigned as channels or masters, allowing all 36 main faders to control inputs if desired, while any bank of 12 can be

assigned to the touch screenforfine-tuning.

SD8

provides, as standard, a 12 x 12 output matrix, its The 12 busses being additional to the console’s 24 stereo, solo and master busses. 60 mono or stereo channets the equivalent of and the combined power of the SD8’s technologies means that the number and quality of effects, dynamics or other functïons is to all channels simultaneously, no matter how the console -

1 20 channels of full DSP processng

available

is set up.

VISIT

APEX AT 1I.ÏIÏÏ1:1s techriical

WW.APEX4hUDXXBE

Theatre

fair

INFOWFEX-AUD)O,$E

; 432 (0)11 2881 91

WEEBAND YVES DE BRUYCKERE

Foto: Emma De Kimpe

Onder de titeL “Tweeband” pubLiceren we in dit nummer het achtste in een reeks interviews van Yves De Bruyckere met iemand uit de theatersector. De vragenreeks kan aanLeiding geven tot uitgesproken standpunten. DitmaaL is PascaL Lervant aan het woord. Hij is productieteider bij de Werf.

Pascat Lervant

Burgerdienst of opLeiding? Burgerdienst. Ik deed een kLeine 20 jaar geLeden burgerdienst bij Oikonde Brugge: opstarten van Lees- en schrijfgroepen voor icht mentaa gehandicapten. We organiseerden samen met de Werf een voorsteUing van theater STAP. Zo Leerde ik Rik Bevernage kennen, directeur van de Werf. Theater was iets waar ik stiekem naar gLuurde. Na mijn burgerdienst vroeg hij om mee te werken in de Werf, dus dat was fantastisch. Ik ging aan de sLag aLs technieker, ondanks mijn twee Linkerhanden. AL doende Leer je. Je compenseert dat op een of andere manier doorje gedrevenheid, doorje vuur. Oké, ik kan niet Lassen maar dat was bv. geen probLeem om met kLeppers aLs o.a. Peter De Graef te werken. ALs je op voorhand zegt wat je niet kan, en zoekt naar opLos singen geraak je er weL uit.

Feiten of dromen? Geef mij maar dromen. Je kan dromen over de zaken die je hopeLijk op een dag kan sturen en feiten Laten worden. Ook aLs technieker, zeker weten. Licht was mijn dada, en mis ik ontzettend. Het is een van mijn dromen om one day tussen aL het productioneLe werk dat ik nu doe nog eens een Lichtconcept te maken. Een grote droom. lederjaar weer zijn er coLLega’s die zeggen: “Nu moetje het doen”, maar soit, dat kies ik dan toch niet binnen het vete werk. Dromen is tout court goed omdat het een mens wakker houdt. Een droom is zo een mooi woord. Dat wiLje deLen en bewerksteLLigen. Dat teLt zoweL in een reLatie aLs op je werk. -

Individuatisme of totaLe dienstbaarheid aan één idee/regisseur/ choreograaf? Dat is een moeiLijk diLemma... Het feit dat ik aL zo Lang bij de Werf werk, en nu tijdens mijr ouderschapsverLof heLp met ons verweer tegen het (meer dan onterechte!) -

negatief subsidieadvies toont dat LoyaLiteit zeer beLangrijk is voor mij. ZoweL LoyaLiteit aan een werking aLs aan mensen. Toen ik in Gent studeerde was ik weg van huis en moest ik zeLf mijn studies betaLen. Ik werkte in café WoLif op de KraanLei. Dat was een zeer goede pLoeg van vijf mensen. Eén van ons ging buiten vLiegen. Toen hebben we met de ganse pLoeg gezegd: ‘ALs zij buiten vLiegt, dan stoppen we met z’n aLLen met werken.” Oké, er waren probLemen, maar we waren een ploeg. De veLe kLanten kwamen er net door de ploeg. Ze is ontsLagen, en ik ben van dag op dag gestopt, ook al had ik het geLd nodig. In weLke omstandigheid ook ben je LoyaaL aan je dromen, aan de mensen die je graag ziet en uiteraard aan je organisatie. ALLes wat ‘totaaL’ is, is op een of andere manier geLijk aan funda mentaLisme. Niks is zwart of wit. Er zijn aLtijd grijswaarden ertussen. Dienstbaarheid heeft voor mij een te negatieve connotatie: onderdanig zijn, diensten verLenen aan. Geen totaLe dienstbaarheid dus, dat kLinkt te kLef, en is niet meer van deze tijd. Geen totaaL individuaLisme. WeL LoyaLiteit. Je moet je kLanten verzorgen. Ze nesteLen. Ze verdienen. GeLijk met wie je werkt, geef hen de kans te werken op hun manier. Onze technici zijn vijf verschiLLende mensen. Dat is net zo schoon.

GezinsLeven of were[dtournee? Ik trek de joker: een wereLdtournee met het gezin. Dat is te reaLise ren. Een mens verandert. zes jaar terug zou ik over kinderen of gezin of reLatie heeL andere dingen gezegd hebben. Je evoLueert. Je maakt andere keuzes binnen je Leven. Niets moet veranderen wanneer er kinderen komen. Je gaat zeLf veranderen of bijvijLen. Ik kom uit een nest waar dat aLLes niet kon. Waar kinderen krijgen bij wijze van spreken wiL zeggen dat je Leven stopt. Vandaar dat ik daar zo zwaar tegen ageer. Jorijn ging vorige zomer met vzw tapis pLein werken in Zuid-Afrika. Babette was er net. Je kan twee dingen doen: met Babette thuisbLij ven, of zeggen: “Oké, dat is misschien een beetje moeiLijk, maar we gaan met zijn aLLen naar Zuid-Afrika’ Ik zou niet weten waarom je met je gezin niet op wereLdtournee zou kunnen gaan.We overwegen om deze zomer naar ThaiLand te gaan, ondanks het feit dat AbeL dan 9 maanden en Babette 2 jaar is. Ik denk dat we dat gaan doen. ‘t Zat wet zijn.

70-urenweek of CAO? Ik heb het niet voor regeLs. Het beLang binnen onze sector van de CAO aLs werkinstrument is groot oma!, chapeau maar het is niet aan mij besteed. PrikkLok? Ik boL het af. Moet ik in een drukke periode meer dan 70 uur werken, je m’en fous. Op een ander moment ga ik dan veeL minder werken, en je krijgt ook die vrijgeLeide binnen een iets kLeinere organisatie aLs de Werf. ZoLang niemand misbruik maakt van dat systeem kan je dit instaLLeren. Met het aantaL mensen bij de Werf is dat nog net beheersbaar. Het meest —

PROSCENIUM: TWEEBAND 27

Eins Zwel Drei

ideae is een p’oeg die mekaar back-upt. Dat je je gedurende een periode zot werkt, en dan gas terugneemt. Het werk wordt we overge nomen, en dat is fantastisch. Of iemand me moet beschermen tegen tevee werken? In se zou dat beter zijn. Dat is een gevoeUg punt. Niemand komt ongeschonden uit zijn jeugd: ik praat mez&S heet vWg een schuWgevoe aan. Vanavond is er een voorstetUng van Ceremonia. Ook a ‘werk’ ik nu toch tijdens mijn ouderschapsver[of, en is het met onze twee kLeine kindjes ‘s avonds hectisch, toch vind ik het niet te doen dat ik nu thuis zit. Je moet je voor een stuk beschermen, maar ik vind het zo beangrijk dat zovee mogeUjk mensen kunnen horen, zien, voeren, ruiken wat we doen. Je mag het niet gaan uitrekenen per uur, dan is het flippen. Ik heb gekeerd: niet iedereen hoeft zo te zijn, zoang er maar geen misbruik is. Soms is er een discussie over met ouders of broers. “Ben je dan betaad per uur?” Mstubieft hé! Dat betekent natuurUjk we dat je een aanta dingen mist. Op zich is het voora een manier van zijn. Je vindt iets beangrijk of niet. Het gaat over begeestering en nu kUnk ik aLs een pastoor iets (terug) geven aan de gemeenschap. Soms zijn er mensen die vinden dat de regeL tjes moeten gevogd worden. Binnen de Werf hebben we een getijkgezinde mentaUteit. Dat is normaaL in soLlicitaties trek je geUjkge zinden aan. Met de fusie kwamen we op een groter personeelsbestand. Op een groep van twintig mag je niet verwachten dat je met iedereen even goed overeenkomt, en niet iedereen op dez&fde manier denkt. En dat hoeft ook niet. Zo[ang je ekaar aanvu[t en niet tegenwerkt is het prima. —

JA JA JA

Wakitchaga

28 PROSCENIUM: TWEEBAND

Improvisatie of voorbereiding? Dat is een schone, maar een zeer moeilijke. M is het eigenUjk noga evident. Laat het asjebUeft binnen onze job niet aemaa improvisatie zijn, want een aantal dingen moet je zeer goed voorbereiden. Instalteer een kleine structuur, een kleine baken, en al de rest liefst improvisatie, omdat je daarmee het nieuwe, sprankelende kan bewerkstetlin gen. Een essentiële voorbereiding zodatje dat je verschillende richtingen uit kan. En dan: improviseren, liefst, liefst, liefst. Maar niet lukraak: je moet weten waar je naartoe wil. Op gelijk welk niveau. Onze technici maken bij de vete jazzconcerten het licht. Dat zijn momenten waarop ze kunnen zoeken en experimenteren. Niets mooier dan een collega die met zijn licht een meerwaarde kan geven aan een concert, als het ware ook meespeelt...

Jan Fabre of Atain Ptate[? Ik heb het wet voor PateL Zijn taa’ is minder “hoge kunsten” dan bij Fabre, terwij ik Fabre wet enorm apprecieer. Fantastische dingen. Maar Patet is een mens die ik graag hoor praten, zowe op als naast het podium. Dat is vuur, bezetenheid, dat is passie. Terwij ik Fabre er soms van verdenk en ik kan er voedig naast zitten dat hij een te kunstzinnige vorm wil geven aan iets. Iets te arty-farty, a is dat dichématig uitgedrukt. Dus omdat ik moet kiezen: Patet. Ik vind het super dat je kan houden van wat mensen maken zij het nu tekst of beeden of dans zonder dat het moet samengaan met appreciatie voor die mens. -

—

Circus Ronatdo of Cirque du SoLeit? Een héé moeiLijke. Bij Circus RonaWo heb je een soort van kruideniersmentaiteit: een bende, een familie, een doorgeven. Bijna een verhaa geLijk de Werf. Cirque de Soell is fantastisch qua vakmanschap en machinerie. Fuck, dat is fantastisch! Maar geef mij toch maar de underdog op geijk werk vak. Leiding of coaching? Je moet zodanig coachen, en mensen begeesteren, tips geven en sturen dat je op een subtiee manier toch de eiding neemt. Ik bedoe daarmee: de mensen zichz&S aten zijn en keuzes aten maken, maar zodanig bijsturen wat coaching is zodat je op het einde van het verhaa uitkomt waar je wilde geraken. Maar et op, het mag niet ten koste gaan van mensen. Wat bij conflicten? Het conflict openen, en mezelf eerder een stuk wegcijferen. Het vooropgestetde doel moet uiteindelijk op de verschillende niveaus wel bereikt worden. Soms moetje mensen terechtwijzen om dat doel te kunnen bereiken, wat niet altijd in dank afgenomen wordt. Mijn rol in de Werf is heel breed. Vanaf het eerste overleg met artiesten over hoe ze de productie zien tot de laatste reisvoorstelUng zit ik er op één of andere manier tussen. Ik speel een rol in alle verschillende stappen van een productie, hetzij tussen artiesten en techniek, of tussen de artiesten en de communicatie. Het bekijken van budgetten, of puur productief over kostuums, licht, klank, whatever. is één van mijn taken. Verder het reisklaar helpen maken van prodticties. Dat kan heel praktisch zijn: van het huren van de camionette tot de contacten en eventuele problemen met de culturele centra. Ik doe bijvoorbeeld ook communicatie van veel eigen producties: pers aanschrijven, nieu wsbrieven, We verdelen communicatie tot nu toe tussen verschillende mensen. Dat is knap, maar niet evident. —

. .

. . .

Oranje kuipstoetijes of rood pLuche? Geef mij puur vormeUjk maar de oranje kuipstoeltjes. Dat zie ik iets liever. De rode pluche is iets gemakkelijker om zich in te nestelen en onderuit te zakken, maar is ook wel gevaarlijk. Liever een kuipstoeltje waarje een klein beetje ongemakkelijk in zit. Ik vind datje alert moet blijven. Maar geef me natuurlijk maar de rode pluchen zetels van de Werf. Hoewel. Ze zitten te goed: je kan er in slaap vallen. Het zaaltje van de Werf is super, vooral met de vlakke vloer. Het pub hek zit dicht op de actie.

Recensenten reageren verschillend. De Morgen had ooit “Dubbelspel”: twee recensies over 1 voorstelling. Dat vond ik zö mooi, omdat ze zelf wilden meegeven: “wie heeft de waarheid in pacht?” Dat is het mooie aan recensies: het is de mening van één persoon. Daar stopt het op zich. Maar het publiek houdt er soms wel teveel rekening mee. Wij merken dat ook aan de verkoop. Een productie met goede recen sies verkoopt vlotter. Maar een slechte recensie is nog steeds beter dan géén. Sommigen reageren extreem: “Amai! Zo slecht? Ik moet dat zien.” De pers heeft (te) veel macht... Maar we mogen blij zijn dat er nog recensies verschijnen. Ik steun dan ook ten volle de actie Press For More. Er is hoe langer hoe minder plaats voor cultuur in de kranten. Ruim pLannen of onderbemanning? Liever ruim plannen natuurlijk, logisch. Ik vind het altijd gevaarlijk om bedragen/budgetten te gaan noemen. Een decor mag bijvoorbeeld zoveel kosten, en als je dat bedrag op voorhand doorspeelt is de kans zeer groot dat het ook op is. Als je niets zegt en telkens een soort verantwoording vraagt, zo van “laat me telkens weten wat iets kost en ik zeg wel stop”, zal je als ploeg iets zuiniger en juister met dat budget omgaan. Als je ruim plant kan het te vaak niet op. Ik vind het soms goed om een soort beperking te krijgen, omdatje daarbinnen iets innovatiever gaat werken, iets meer naar oplossingen gaat zoeken. Je kan uiteraard posten verschuiven binnen een productie. Dat zijn keuzes. Bij Erotischefabets hebben we lang gediscussieerd over bewe gend licht. Dat kan belachelijk klinken, maar bewegend licht is voor ons zeer duur. Dat licht werd dan ook het decor. Enerzijds dachten we: doen-doen-doen! Maar anderzijds was er het concrete budget: op is op. Ik ging ermee akkoord, en heb dat verdedigd. We kijken in zulke gevallen ook naar wat interessanter is. Huren of kopen? Een langeter mijnvisie is dan heel belangrijk. We hebben een kleine camionette, en het is een bijna ongeschreven wet: het moet er in kunnen. Aan de andere kant mag het geen keurslijf zijn. Een voorbeeld. Erotische Fabels staat vandaag in Torhout en morgen in Hasselt, en Dummies staat morgen in Rataplan. Als het er niet in kan, kan het er niet in. Iedereen binnen de Werf is zich zéér goed bewust van wat iets kan kosten. We komen van een systeem dat we bij wijze van spreken vijzen en bouten vier/vijf keer gebruiken. We hadden ooit een fantastisch decor voor Wakitchaga met zand en water. Na elke reisvoorstelling hadden we bouten met zand ertussen. lof, ik moet hetje niet vertellen. Je kan twee dingen doen: telkens nieuwe bouten kopen, of telkens kijken wat je kan recupereren. Dummies toert met een ongelofelijk grote plasma. Je kan zoiets huren of kopen. Neen, we hebben goede contacten bij Philips en zoeken dus sponsoring. Een rit met materiaal van de Groenplaats naar de Biekorf, of zelfs naar lorhout, blijkt goedkoper te zijn met een koerierdienst dan zelf een camionette te huren. Dat zoeken en daarvoor rondbellen vind ik een zaligheid binnen onze job. Iets kost veel geld; waar kunnen we dat vinden? Pas op, het zou ons minder tijd kosten om ons daar geen zak van aan te trekken. Iedereen in de Werf zit op diezelfde golflengte. Dat komt omdat een deel van onze ploeg de tijd kende dat we elke frank moesten draaien. We zijn zo gegroeid, en kunnen dat ook meegeven aan de jonge gasten.

Pers of pubLiek? Ik vind het jammer dat je net iets te veel publiek hebt dat de pers afwacht om publiek te worden. De pers heeft in onze sector net iets teveel macht. Het verschil tussen een goede en een slechte pers scheelt een aantal reisvoorstellingen. Terwijl het zo relatief is. Neem nu De Morgen. Wij weten soms bij voorbaat: diè voorstelling zal Wouter Hillaert liggen, en die zal Liv Laveyne meer liggen. PROSCENIUM: TWEEBAND 29

ASTT NIEUWS CONTACTDAG 9 JANUARI 2009

SIEBER MARLY

BASTT ontmoet Daens, afthans de musicaversie. Op vrijdag 9 januari 2009 kwamen tijdens de contactdag de technische faciLiteiten van deze gigantische productie aan bod. De gepLande middagvoorsteUing kon heLaas niet paatsvinden, waardoor de techniek des te meer aandacht kreeg. De technici trakteerden ons op een technische dooroop, waarvoor onze dank. Doorgaans huizen ocatieprojecten in oodsen en industriëe gebou wen met een oppervakte tot 1000m2. Voor de musicabioorsteting van Daens mocht het vogens de producenten van Studio 100 iets meer zijn. Het ‘eegstaande postsorteercentrum in Berchem met een oppervakte van maar Uefst 1200Dm2 per verdieping moest groot genoeg zijn om deze voorstetUng te verwezenijken. In Proscenium 49 bespraken wij reeds in een interview met RonaW Goormachtig de reaUsatie van de transformatie. Het decor werd ontworpen door Piet Deconinck. Voor zijn ontwerp, waarbij oorspronkeLijk geen sprake was van een ocatieproject ba seerde hij zich op de sfeer van industrië[e gebouwen en rijke famiLies. Die ideeën wou hij verta’en in horizontae Ujnen voor de armen en verticae voor de rijken. Het verticae aspect beef heaas beperkt tot een hoogte van 6,6m, de maximaa haalbare hoogte in Berchem X. De figuur van Daens staat centraa’ in het scènebeetd. Het is de bedoehng

_L BELGISCH TIJDSCHRIFT

9_ VOOR ARCHITECTUUR

dat ae personages naar hem toekomen. De theatertechniek bestaat uit onderdelen die via rails op het podium worden geschoven, bühnewagens genaamd. Door de beperkte hoogte zijn zwevende decorelementen uit den boze, maar de breedte van het podium biedt dan weer andere perspectieven. De scène wordt niet afgesloten van het publiek door een groot rood theatergordijn maar door een schuifpoort, die zowel links als rechts in haar geheel in de backstage verdwijnt. Op zowel côté jardin als cour staat een stellage met een verdiep, waaruit een loopbrug kan worden uitgeschoven die beide zijden met elkaar verbindt. op het tweede plan bevindt zich opnieuw een tweedelige poort. De backdrop bestaat uit een retroprojectie. Voor Deconinck is het de eerste maal dat hij video verwerkt in zijn ontwerp, maar de nood van de hoogtebeperking zette hem ertoe aan om gebruik te maken van Pep per’s Ghost-techniek om meer decor te kunnen tonen. Pepper’s Ghost leent zich ertoe om beelden halverwege de scène te projecteren en zo mee deel te laten uitmaken van het decor alsof ze waarlijk aanwezig zijn in de ruimte. In werkelijkheid blijft het echter een beeld, een beetje illusie. Acteurs kunnen nog steeds voor en achter het beeld zichtbaar rondhuppelen. Om de diepte van de scène helemaal te benutten kan deze projectiestructuur niet op scène blijven staan. Daarom heeft men een rijdend ponton bedacht dat het geheel samenhoudt en beweegt richting zijtoneel. Het zijtoneel is aan beide zijden zo groot dat de volledige breedte van de scène verplaatst wordt naar de zijkant en ondertussen de Pepper’s Ghost meetrekt. De ontwerpen voor de projecties werden op zwarte beelden getekend. Door de sterke contrasten krijgt men zo onmiddellijk een goede indruk van welk licht waar nodig is. Het geluidsontwerp en de technische realisatie liggen in handen van Erik Loots. Opnieuw is het de hoogte die de keuze van de materialen bepaalt. De line-array wat tegenwoordig al bijna standaard is kan hier dus niet gebruikt worden. Ook de breedte van de scène speelt -

SERVJO

SpeciaList in uw vottedige theateruitrusting, zoweL voor nieuwbouw aLs voor kLeine of grote renovaties. Wij bieden U geïntegreerd of afzonderlijk: metalen draagstructuren, loopbruggen, beweegbare podia, elek trische trekken (van prijsgunstige tot snelle computergestuurde systemen), alsook de bijkomende benodigdheden: doeken, horizonts, danstapijten, ...

...

Aarzel niet voor vrijblijvende inlichtingen en raadgevingen. Brugsesteenweg, 545 B-8800 Roeselare www.seMo.be

—

neem nu een abonnement www.a-plus.be/abonnement

Fax

Tel. + 32 (0)51 24 00 96 32 (0)51 21 04 92 servioskynet.be

5cènebeetd

Daens

Marie Caeyers

Musicatversie

hierin een rot. Men opteerde daarom voor een conventioneet systeem van Et Acoustics, geptaatst votgens een matrix tinks, center, rechts en surround, te vergeLijken met een bioscoopzaat. Om ktankverties op de achterste rijen te vermijden werd hatverwege een zetfde [inker, center en rechts gehangen in het dak. Bij het afstetten werden de stemmen hoofdzaketijk door het center gestuurd, tinks en rechts vind je voorat het orkest en beetje stem. Voor de 40 gebruikte zenders en een tive-orkest met 48 inputs opteerde men voor een digitate tafet, Digico M5 met een externe matrix. Uit esthetisch oogpunt zou men gekozen hebben voor de microfoon op voorhoofd, maar omwitte van de ktankkwatiteit werd een Crown E6 op de wang gekteefd. Met deze microfoontjes win je ‘gain before feedback’ doordat de afstand van de bron tot microfoon kteiner is. Voor monitoring dacht men eerst aan in-ears, maar dit was budgettair niet haatbaar. Een tweede argument hierbij is dat musicatacteurs het niet gewoon zijn en zo het contact met medespeters en pubUek vertiezen. Omwitte van de grootte van het podium, heeft men op het tweede ptan een tweede set monitors gehangen met detay. Net zoats het decor en de ktank dient ook het ticht zich aan te passen aan de hoogte. Door de dakstructuur is rigging moeitijk en zou de

Ivo Kersmuekers

speethoogte vertagen. Op de scène werd hoofdzaketijk gebruik gemaakt van 26x Digitat tight curtains die opvattend aanwezig zijn ats tegenticht. In wezen speetde men veet met zijticht, waardoor de acteurs echt rekening dienden te houden met het tichtspet, om met het zijticht en de videobeetden een mooi ptaaije te verkrijgen. Het concept van het tichtontwerp herkent zich in een hoog contrast tussen de ‘armen’ (veet koud en wit ticht) en de ‘rijken’ (veet warm ticht). Het geheet is rijk aan schaduwen en arm aan kteur, met een mooie integratie tussen de videobeetden en het aanwezige ticht. Gebruikt ticht: VL 1000 TS en AS VL 2500 wash Digitat tight curtain Pani Beamtights

EIC 54 profieten Robert Jutiat Ivanhoe met CXI scrotter Showtec Actieve Sunstrip Hazers en foggers

Wij danken Studio 100, de aanwezige technici, Showtex en EVDV voor hun aanwezigheid, support en enthousiasme. Ook u ats tezer om er steeds weer bij te zijn. En zoats het een contactdag betaamt werd ook deze afgestoten met een frisse pint. foto’s Jerôme Maecketberg

Oproep fotowedstrijd ‘Theater in BeeLd’ Theater is veet meer dan een het beetd dat de toeschouwer vanuit de zaat ziet. Achter het gesto ten doek bevindt zich een weretd van ingewikketde machinerie, dagentange, bijna eindetoze, repetities, nachtetijke vergaderingen en vete mistukkingen. Veet van deze momenten, uitvindin gen en mistukkingen worden in beetd gebracht. Vaak om tater nog eens op terug te kijken, mee te tachen of omdat het om een uniek beetd gaat. Lounge 09 heeft zich geëngageerd om at deze momenten en beetden te verzameten en te bun deten. We witten dan ook van de vakbeurs gebruik maken om u, ats vormgever, technicus, tich tontwerper of hefhebber warm te maken om uw medewerking te vertenen. Neem eens een verfrissende duik in uw computerarchief, snuffet eens tussen uw oude foto’s of bestanden en hetp mee een uniek portret te maken van theater in Vtaanderen. We zijn op zoek naar het mooiste fotomoment uit uw carrière. Een beetd waar u verstomd van stond, een theater, een stukje zetfontworpen techniek kortom dèt wat u zo uniek vond dat u het met iedereen wit deten. Deetnemen aan de wedstrijd is heet gemakketijk. Stuurje foto (minimaat 1600 x 1200 pixets) in jpeg formaat naar wedstrijdtoungeO9.be of stuur een cd-rom met de foto naar: fotowedstrijd Lounge 09, Frans Btocktaan 1, 2620 Hemiksem. Het wedstrijdregtement vindt u op http://www.toungeO9.be/wedstrijd/wedstrijdregtement.pdf De jury bestaat uit Lieve Btanquaert, Kris van Exet en Etten van Assche De inzendingen dienen ons te bereiken voor 1 mei 2009. Voor de winnaar tigt er een gtoednieuwe Pentax camera ktaar!

PROSCENIUM: BASTT NIEUWS 31

]-±ç-tzr=

It fl

montageliften nacelles