Proscenium 57 by STEPP vzw

MEETING POINT VOOR DE THEATERSECTOR

AV VAKBEURS VOOR PROFESSIONALS

RELAXVOF FRANS BLOCKLAAN 1 2620 HEMIKSEM

+32 (0)478 37 60 11 INFOLOUNGE1J.BE

flj

____

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VOOR THEATERTECHNIEK THEATERARCHITECTUUR SCENOGRAFIE

INHOUD

Jaargang 14 Nr. 57

december 2010

Proscernum is een pubticatie van BAST[, Be’gische Associatie van Scenografen en Iheatertechrnc; vzw aanges’oten hij OISTAT

Theaterarchitectuur

HET FLUÏDE RUIMTEGEVOEL E—:[

Zetel en secretariaat Sainteettesquare 19 1000 Brusse[ E-mai[: bastt@bastt.be website: www.bastt.be

De ontwikkeling von een kunstencompus.

Redactie Proscenium Azaeataan 30 1030 Brusset TeL: 02 215 08 52 E ma;t proscernum@bastt be

11 Eco

DUURZAAM ON STAGE Onderzoeksproject conventioneel versus duurzoom licht.

Hoofdredactie Rose Werckx Werkten mee aan dit nummer: Jan Ackenhausen Luc Dhooghe Johan Penson Jan Strickx Anne Watthee Rose Werckx

14 Scenografie

DE BEELDENDE VERTALING VAN EEN TRAGEDIE Kdt’o Kobonovc

Cover “Kât’a Kabanovâ” 2010 De Munt foto: Bernd Uhtig. Druk Goekint Graphics

Oostende

Vormgeving: brussetstof.be Prijs per nummer: 12,00 € BASIT Lidgetd: 40,00 € BASTT Lidgetd studenten 15 00 € Bank: 402-5525161-38 van BASTT vzw Buitenland Prijs per nummer 17 00 € BASIT Lidgeld: 50,00 € IBAN BE24 4025 5251 6138 BIC: KREDBEBB

Nieuwe media -

.:;;_Z :.

Teksten, foto’s en ittustraties mogen enket worden overgenomen mits voorafgaande schriftetijke toestemming van de uitgever.

Marc Vrebos

Verder

APEX 0152 HARCOTM JEZET SEATING LOUNGE SENNHEISËR SERVIO HAS VERBIEST. —

FOCUS ON...

Adverteerders: —

Computergigant HP wil 3D-thuisprinter begin volgendjaor op de Benelux markt gooien.

Interview.

Verantwoordelijke uitgever Jan Stdckx Diepestraat 1A 9300 Aatst

AMPTEC

PRINT JE EIGEN SCHOENEN IN 3 D

—

BASTT en ECO NIEUWS NIEUWS —

—

IN MEMORIAM

—

OISTAT

PROSCENIUM: INHOUD 3

—

--*

—

——tt

—

1J:H

ET aÜÏDE RUIMTEGEVOEL DE ONTWIKKELING VAN EEN KUNSTENCAMPUS ROSE WERCKX

Heb je er aL bij stiLgestaan wat een inkom betekent voor een gebouw? Zijn er trappartijen, LuifeLs, zuiLen, beeLden, de kLassieke ingrediënten aanwezig? De inkom van het kunstencentrum deSingeL bezorgt me teLkens een niet te verktaren vakantiegevoet. Deze week nog: ik parkeer de wagen tussen de bomen en Loop onder de LuifeL en de wapperende vLaggen naar de gLazen deuren, of soms kies ik voor het ommeije Langs het grasveLd en de waterpartijen. VaLt juist het ptechtstatige en het conventioneLe hier weg door de transparantie in en rondom het gebouw? Binnen, sta ik tekens voor een diLemma: naar boven of naar beneden? Vandaag kies ik voor het heend vak naar de infobaUe. Ik heb een afspraak met Pau’ Vermeir. Sinds 1988 is hij technisch directeur en kritische opvoLger van de verbouwing- en aanpassingswerken in dit huis. Hij behaaWe zijn dipoma van ingenieur-architect in Leuven. Na zijn studies werkte hij een periode as z&Sstandige en vervogens vier jaar aLs medewerker bij de dienst Sport infrastructuur van de Vaamse Gemeenschap. Oh, bUjkbaar sta ik niet aan de juiste infobahe. Naar rechts, rechtdoor, de deur openen, gang in en dan hopen. Ja dat bLijkt de juiste infobatie te zijn! Pau is er nog niet. Nu, dan maar op zoek naar de tijdeUjke tentoonst&iing van Renaat Braem in de nieuwbouw. Het scenario “gangopen” herhaa’t zich, hoewe ik moet toegeven dat het toch niet zo onaan genaam is. Uit de BLauwe ZaaL kUnkt muziek, in de gang jongeren technici met trussen a’sof het een groot Meccanospe is. De bijna antieke togen op roteijes worden naar een andere pek geduwd. Iets verder drummen jonge mensen samen rondom een moeder met een baby in haar armen. Daartussen aveert een fietsende jongen er rustig door. Een fiets in dit centrum; het Ujkt mij een toonbeed van efficiëntie, iets voor in de films van lati. Hier wordt geeefd. Het voeLt aan as een gemeenschap op zich. PauL komt er aan. We gaan via een “korte insiders weg” naar zijn bureau. Bic in aansLag, start! . .

In het vooruitzicht van de vierde fase waren wij op zoek naar een architect. Stéphane Beel ontwierp voor ons al deuren en balies, en hij was tevens de vormgever van de tentoonstelling over Léon Stynen. Wij ondervonden dat Stéphane feeling had met de architectuur van Stynen. Zo groeide langzaam een samenwerking. Waaruit bestond de vierde fase? In feite gaat het in elke fase telkens om basisbehoeften, wij willen geen “luxe-ruimtes”. Het probleem is immers dat deSingel specifiek ontworpen is als conser vatorium, de Rode en de Blauwe Zaal waren oorspronkelijk niet bedoeld als volwaardige pubLieksruimten. Ooit moesten wij voor de productie van “Das Schuif” van Pina Bausch de achterkant van een reusachtig schip verwijderen omdat het te groot was voor de Rode Zaal. Ik

Paut, in wetkefase van het uitvoeHngsptan kwamje terecht bij jouw start in dit huis? Dat was juist nadat de ontwerpen van architect PauL De Meyer, een voormaUge assistent van Léon Stynen, voor de uitbreiding van het Conservatorium en het pubUeksfoyer werden uitgevoerd. Die derde fase omvatte: de Zwarte ZaaL een foyerrefter, grote okaen voor percussie, krassen en individueLe repetitiestudio’s, ateLiers voor eLektriciteit en schrijnwerkerij en ten s’otte een foyer aansuitend bij de Rode ZaaL. Het inpLanten van die fase plaatste de ontwerpers zowel voor esthe tische als voor bouwkundige problemen. De bebouwbare ruimte werd onvoldoende groot geacht om de nieuwbouw als annex toe te voegen. Men opteerde om een bestaande vleugel aan te passen, te verhogen en te laten aansluiten bij een uitbreiding naar de Desguinlei toe. Gezien de funderingen van het bestaande gebouw niet voorzien waren op een bijkomende verdieping, werd besloten de bestaande vleugel te overbouwen. Daarvoor was een zware constructie nodig die een deel van de oorspronkelijke vorm van het gebouw opslokte. De derde fase kreeg daardoor een massieve indruk. Ondanks gelijkaardige vormelijke kenmerken, qua ritmiek van de gevel, wijkt deze fase sterk af van Stynens concept van openheid en transparantie. Nieuwbouw, foto Jan Kempenoers

PROSCENIUM: HET FLUÏDE RUIMTEGEVOEL

Evotutie van de Singet

DESINGEL

1958

—

Opdracht aan Léon Stynen: gebouwencompLex voor KoninkLijk VLaams Conservatorium

1964-1968: FASE 1 basisontwerp KLassen en bureLen conservatorium

1964 1968

Het Masterplan van Stephane Beel wordt gepresenteerd. Het voorstel omvat een uitbreiding van het podium van de Rode Zaal en een elegant torenvolume voor repetitieruimtes en kantoren van artiesten.

1996

KORTE HISTORIEK

Eerste steen wordt geLegd van de nieuwe LokaLen LokaLen gaan in gebruik De Laagbouw, in een onvoLledige 8-vorm

FASE 4.1 Masterptan

—

Laagbouw achter Rode en BLauwe zaaL

Mei: Start eerste deel verbouwingsdossier = uitbreiding van de diepte van het podium van de Rode zaal (van 14 naar 21 meter) + bouw laad- en losruimte ter hoogte van het podium (van zowel Rode en Blauwe zaal) Nu moet het materiaal niet meer via de artiestenfoyer + vergroting artiestenfoyer + 2 bijkomende burelen voor het Conservatorium Heropening Rode Zaal

1999

—

1973-1980: FASE 2 ConcertzaaL, theaterzaaL en bibLiotheek

1973 1980

1984

-,-

Radio 2

Eerste steenLegging PLechtige opening op 4 november + ingebruikname van de Rode, de BLauwe en de kLeine zaaL + foyertentoo nsteLLi ngsrui mte BureLen voor deSingeL gebouwd onder ZuidvLeuge[

2000

FASE 4.2 Vervottediging Masterptan

2002

Opdracht aan Stephane Beel om de tweede fase van het pro ject te realiseren. Beel werkt aan het definitieve ontwerp —bijschaving masterplan uit 1996

20052007

Geplande bouwperiode

1986-1987: FASE 3 Uitbreiding conservatorium en pubLieksfoyer deSinget

1975

Eerste ontwerpen voor Fase 3 door PauL De Meyer, voormalig assistent van Léon Stynen Er werd geopteerd om een bestaande vleugel aan te passen (ipv nieuwbouw) + uitbrei ding naar DesguinLei toe; bestaande vleugel werd overbouwd (owv funderingen) deSingel krijgt een massieve indruk Begin werken Uitbreiding voltooid (Zwarte Zaal, foyer-refter, foyer Rode Zaal, lokalen en repetitiestudio’s Conservatorium) —

DeSingel noemt zich voortaan “internationale kunstcampus” Effectieve werken beginnen (oktober)

2007

—

1986 1987

PLechtige heropening van het compLex (oktober) 2010

1995-2010: FASE 4 Stéphane Beel stelt een volume-ontwerp voor aan de gebrui 1995 kers van deSingel aanzet Fase 4. —

Nieuwbouw omvat tentoonstellingsruimte, café restaurant, bibshop, podiumkunstenwerkplaats, repetitieruimtes dans en muziek, burelen Vlaams Architectuurinstituut + voor het Conservatorium: Gele zaal, Witte zaal, les en repetitie lokalen (slagwerker, kleinkunst, drama en dans),

:—ï PROSCENIUM: HET FLUÏDE RUIMTEGEVOEL

I—I--_J

1 1

herinner mij ook de bouw van een tribune over de zaastoeen voor “De storm” van Peter Brook, dit omwite van de zichthjnen. Dat was ‘arbeiten’ Dee 1 van de vierde fase voftrok zich in de patio achter de toneeLtoren. Deze uitbreiding Loste het probLeem van de podiumdiepte van de theaterzaaL op, maakte het mogelijk de Loges voor artiesten te vergroten en voorzag de artiestenfoyer van daglicht en van toegang tot de binnentuinen. levens zorgde de extensie van de Laad- en Losruimte en de aan Legkaden voor vrachtwagens, voor een toegang voor instrumenten en decors op het niveau van het podium van de muziekzaal. Het open karakter van de “binnen” ruimten van de patio’s werd geres pecteerd en versterkt. De aansluiting van de artiestenfoyer op de buitenruimte geeft een bijkomend bestaansargument voor de binnenpatio. Dat voel je bijvoorbeeld sterk bij de implantatie van de voorzieningen voor het Iheaterfestival. Je ervaart ook beter de binnentuin door de nieuwe glazen brug die het achtvormige gangenpatroon vervolledigde. Nadien volgde het de tweede deel van de vierde fase. Jullie noden lijken oneindig? In eerste instantie ging het nog steeds over onze basisbehoeften geformuleerd in 1995, maar door intense samenwerkingen, coproduc ties en nieuwe bewoners, zoals het architectuurinstituut en de dansopleiding van het conservatorium die vroeger in Lier was gehuisvest ontstonden nieuwe ruimtelijke noden waarbij fundamentele uitbreidin gen en een aantal aanpassingen onontbeerlijk waren. op ons programma stond: 1. Repetitieruimte: als internationaal platform voor hedendaagse kunst moeten artiesten ook in huis kunnen werken. Daarom is er een grote behoefte aan repetitieruimtes ontstaan, zowel voor orkesten en koren, als voor theater- en dansgezelschappen. 2. lentoonstellingen: het exposeren in de wandelgangen kwam in conflict met de circulatie van het publiek en de bediening tijdens de pauzes. Het specifieke karakter van de wandelgangen en ook het zonlicht via de glaspartijen brachten soms hoge kosten met zich mee. 3. Een ruim café-restaurant, als ontmoetingsplek voor het publiek was noodzakelijk, zodat je na de voorstellingen niet de stad in hoeft, op zoek naar iets lekkers.

De kunstencampus,

Nieuwbouw,

Jan Kempenaers

Een dergelijk eisenpakket heeft heel wat oppervlakte nodig? Ja, de resterende bouwoppervlakte was niet meer zo groot. Stéphane ontwierp een toren, maar omwille van akoestische redenen en de toch wat dure uitvoering ervan, werd dat project gecanceld. Na heel wat vergaderen en plannen verscheen het definitieve project op het scherm. Ja, voor mij is het nog steeds een toren, zegt Beel. Maar dan een horizontale. lorens hebben een symbolische waarde en een samenhang van visie. En niet vergeten: een sterke ruimtelijke impact. Die monumentaliteit is gebleven, zodat er een dans van gebouwen ontstaat die verwijst naar de werking van deSingel. Paul vertelt verder over de uitvoering en je voelt dat hij enthousiast is over het resultaat. Dat maakt mij nieuwsgierig en ik ga op ontdek kingstocht. Vanop afstand lijkt het hoogste volume van de nieuwbouw op een driedimensionale stripfiguur die elk moment kan wegwandelen en via zijn ogen nieuwsgierig naar de buitenwereld kijkt. De twee niveaus van de hoogbouw waarin de studio’s van het conservatorium zich bevinden zijn anders georiënteerd. op het ene niveau kijkje over de stad en de ring, op het andere niveau over de Jan Van Rijswycklaan en deSingel. ‘1o weten mensen meteen op welk niveau ze zitten”, zegt Beel.

Tentoonstetting Renaat Braem,

Sven van Baarte

PROSCENIUM: HET FLUÏDE RUIMTEGEVOEL 7

TECHNISCHE FICHE (opgestetd door UAS) LAAGBOUW Theaterstudio (ooit Rode Studio en ook Podium Kunsten Werk PLaats” (PKWP) genoemd) Dit is een po[yvatente “bruggen-theaterzaaL” met een te[escopische tribune. Om optima’e vertikae zichUijnen te bekomen zijn de eerste 3 rijen zijn op een afzonderlijke telescopische tribune geplaatst die onder de vierde rij kan weggeborgen worden d.m.v. een vloerlift. De vierde rij heeft hetzelfde niveau van het toneel. Dimensies Opp. Speelvlak tussen de kolommen: 16.70 x 15.00 m. (B x D) Links en rechts zijgang breedte: 2.00 m. Achtertoneet Diepte: 4.00 tot 0.00 m. Hoogte onder bruggen: 8.20 m. (6 bruggen) Toeschouwers Tribune: 152 p. Tribune in put: 60 p. Tribune op balkon: 60 p. Vlakke vloer: 600 p. Muziekstudio (ooit Blauwe Studio genoemd) Dimensies Vlakke vloer zaal met flexibele opstelling 11,6 x 17,1 m Hoogte varieert van 5,3 tot 6,3 m 5 technische uitgerust vloergoten 8 vaste trekken met technisch uitgeruste kabelgoten Toeschouwers Tribune practicabel tribune:146 p. Vlakke vloer: 300 p. HOOGBOUW GeLe studio ( Theaterzaal met vaste getimmerde tribune)

Langsdoorsnede Theaterstudio

PROSCENIUM: HET FLUÏDE RUIMTEGEVOEL

Theaterstudio,

Jan Kempenaers

Dimensies Opp. Speelvtak: 14.50 x 10.60 m (B x D) Hoogte onder ptafondgrid: 5.00 m. Vaste trekken om de 50 cm Toeschouwers Tribune: 124 p.

Witte studio ( Muziekzaal met praticabeltribune repetitie en concerten) Dimensies opp. Vlakke vloer: 9.90 x 16.7 (inclusief verhoogde gradin) Opp. Speelvtak: 19.90 x 7.10 m. (B x D) Hoogte onder plafondgrid: 6,40 m. 14 vaste trekken Toeschouwers Tribune: 244 p. Vlakke vloer: 330 p. —

Verder zijn in de hoogbouw nog verschillende klaslokalen voorzien waaronder de drumklas.

Keuvetende studenten,

Stijn Bottaert

“Mensen zitten soms uren opgesoten in hun eigen teefweretd, zijn urenLang met hun eigen ding bezig geweest en komen bijvoorbeeLd uit de dansstudio. Dan is het noodzakeLijk dat zij zich beter kunnen oriënteren. Ze worden dan gehoLpen door de gang die helemaaL rondom Loopt en waar je op bepaalde plaatsen ruime vensters hebt. Het heb niet allemaal zwarte dozen ontworpen, in heel veel zalen heb ik ramen gebracht. Zelfs in de opnamestudio. Een raam kan je achteraf nog dichtmaken, een muur kan je niet meer openbreken.” Het heeft heel wat energie gekost, maar het openbreken van de zwarte doos is de theaterwereld binnengedrongen en hopelijk behoren die donkere, muffe Lokalen tot het verleden. Onze ‘stripfiguur” komt helemaal Los te zitten van de Laagbouw door één glazen volume waarin het café-restaurant is ondergebracht. Van ver zie je een zee van lichtjes, het Lijkt wel of kerst hier al gevierd wordt. Daar moet ik straks zeker Langs gaan. De Laagbouw herbergt de muziek- en theaterstudio, de tentoonstel LingszaaL, een plek voor het architectuurinstituut, een dansstudio, extra burelen en natuurlijk ook kleedkamers en berging... De huid van hoog en laagbouw is vervaardigd uit horizontaal geplaats te planken in larikshout. Dit materiaal staat in schril contrast met de grijs-witte muren van zijn buur! Het heeft een soort koppigheid in zich. Hierover zegt Beel: “Ik wilde ook niet hetzelfde materiaal gebrui ken: dan zijn de gebouwen te veel één. Ze moeten partners zijn, kinderen uit dezelfde familie of een neef of nicht, bij wijze van spreken. Ze mogen iets met elkaar te maken hebben, maar je moet eenheid en afstand creëren. Hout was ook interessant materiaal qua prijs. En zo staat er een houten gebouw op de ring dat vragen oproept bij wie er langskomt of rijdt. Het vraagt wel wat aandacht, ja. Het gebouw is op zich groot genoeg: je mag het zien, je moet het

ook zien ten opzichte van de bestaande gebouwen. Het mag aandacht vragen: niet protserig of schreeuwerig. Het is een publiek gebouw dat een uitnodigend gebaar maakt. Ik heb afstand maar ook eenheid gecreëerd; ik herhaal elementen, het zijn reminiscenties naar het gebouw van Stynen.” Respect voor de bestaande architectuur, maar er toch lekker tegenin gaan, lijkt mij een boeiende keuze en vermijdt flauwe afgietsels, of â La manière de” uit het verleden. Helemaal boven aan de dakrand staan in grote letters de woorden Theater en Architectuur. Daardoor krijgt het gebouw een “Russisch” tintje. Het afficheert zich. Spijtig dat ons alfabet er grafisch zo hard uitziet! Het wordt fris, ik loop naar binnen. De herfstzon schijnt royaal via de glaspartijen op het felrode tapijt in de loopgangen. Qua kleurkeuze is er een duidelijk contrast met de buur. In de lift staan twee technici met een badge te zwaaien over de bedie ningsknoppen. Het licht valt uit. Als hazen lopen zij weg wanneer de andere deur opengaat. Geruisloos koers ik verder naar de hoogste verdieping. Dit is het gebied van het Conservatorium. Zij beschikken over de Witte Zaal (250 personen), de Gele Zaal (120 personen), drie dansstudio’s (130 m2), zes speellokalen (100 m2), tien kleine klaslokalen waaronder de slagwerkklassen. Zij liggen wijselijk op de hoogste verdieping. Een van de dansstudio’s geeft uit op een ruim dakterras met uitzicht op de binnenstad. Een ideale pLek om te dagdromen of uit te rusten. Via de trappartij loop ik naar niveau drie. Efficiëntie en eenvoud in het materiaalgebruik zorgen voor rust; de studenten, die gezellig zitten te

PROSCENIUM: HET FLUÏDE RUIMTEGEVOEL

TTAS studiebureau voor theatertechnieken Blekerijstraat 87, 9000 Gent Tel. 32 (0)9 233 79 30 Fax. 32 (0)9 224 15 31 E-mail înfo@ttasbe internet wwwttas.be -

In teIIï-eries systemmanagement

0 t,,

0 >

0 0 -t

0 0 0 -t

Every littie thïng she does is

Magïc ::

-H

FIR/IIR filtering

Auto-IP configuration

Mix Matrix

Core Synchronisation

1 92kHz, 32bit floating poïnt

taAudo Platform

SERVIO

Analog/AES3software switch per pair ton input and output)

— —

grade Mastering compressor on each input

Fr j want to know more? www.apex-audiobe .

L—.

011286191

WWWAPEX-AUDIO8E ApetSchoe

a2-

Speciatïst in uw voLLedige theateruitrusting, zoweL voor nieuwbouw als voor kLeine of grote renovaties. Wij bieden U geïntegreerd of afzonderLijk: metaten draagstructuren, oopbruggen, beweegbare podia, eek trische trekken (van prijsgunstige tot snefte computergestuurde systemen), a[sook de bijkomende benodigdheden: doeken, hodzonts, danstapijten, ...

Aarzet niet voor vrijbLijvende inUchtingen en raadgevingen.

Brugsesteenweg, 545 B-8800 Roeseare www.serviobe

TeL + 32 (0)51 24 00 96 Fax÷32 (0)51 21 0492 servioskynetbe

Terras dansstudio,

Xavier Catatâ

keuve[en op de voer, zorgen voor de gemoedeLijke rommeL niveau twee word ik machinaaL aangetrokken naar de k’are ruimte van het café-restaurant. Licht is hier het hoofdthema. Het buiten[icht vaLt via grote ramen naar binnen, boven het café gedeefte hangt vrij haag een immense uch ter, verder zie je overa verspreid hangampjes. Is dit de batzaa van Assepoester? Het eetgedeefte is afgescheiden door een middenbok waar de diensters in zwart-wit kedij druk aan ‘t werk zijn. Het geLuid van het verkeer dringt binnen, zonder echt te storen. De muLtimedia book-bibshop is nog niet af, maar de combinatie met het café-restaurant op éénzeLfde verdieping Lijkt me op weg naar een succesformuLe. Weg van het Lichtuniversum ga ik op zoek naar de Theater studio. Binnen heerst het zwart en een grote bedrijvigheid. Techniekers bangen spiegeLboLLen aan de bruggen. Die boLLen dateren uit een ver verLeden, bLijkbaar zijn ze niet trendgebonden. De zaaL heeft een oppervLakte van 720 m2. Men kan de ruimte in zijn totaliteit bespelen of kiezen voor de opsteLLing met de telescopische tribune en de zitput. Ook op het U-vormige balkon, een soort rondgang kunnen toeschou wers plaats nemen. In deze configuratie kunnen acteurs terecht op een scène van 15 op 15m, een oppervlakte gelijk aan de scène van de Rode Zaal. Zes werkbruggen zijn utilitair verdeeld over de zaal die 1O.50m hoog is, onder de bruggen is een vrije werkhoogte van 8,2 meter.. Ook hier kan het daglicht infiltreren, zodat de black box toch “menselijker” wordt. Iets verder op Ligt de Muziekstudio. Hier ook staat het functionele op het eerste plan. Je moet vertrekken vanuit het functionele, niet vanuit het esthetische, verklaart Beel. Esthetiek vult de functionaliteit aan. Niet omgekeerd.

Grond Café,

Jan Kempenaers

Dat voel je ook bijv. in de gangen: aan het plafond zijn heraklithen platen bevestigd waartussen IL’s zijn aangebracht. Niet stomweg in het midden, maar discreet tegen de zijwanden aan. Eenzelfde verfijning vindt je terug in de manier waarop hij zijn raamopeningen kiest. Dit is ontwerpwerk van binnen naar buiten toe, een fotografisch vastleggen van plekken die een verhaal vertellen. De tijd rest me niet om binnen te lopen in de tentoonstelling van Renaat Braem en overconsumptie veroorzaakt verwarring! In het naar buiten lopen denk ik nog terug aan Pauls antwoord op mijn laatste vraag: en de vijfde fase? De immer rustige Paul, monkel lacht even. Ja, er rest ons nog de toneeltoren van de Rode Zaal, en die logge aanbouw uit de jaren 80. en dan natuurlijk een brug over de snelweg om het parkeerprobleem op te lossen. Maar, en dan rekt hij zich: wat vrij uniek is, zijn de samenwerkings verbanden die nu mogelijk zijn in en deels door deze constructie. Dit verhaal heeft geen einde. . .,

. De Antwerpse architect Renaat Braem werd honderd jaar geleden gebo ren. Een overzichtstentoonstelting in de5inget en een wandetparcours in Antwerpen zijn speciaal aan hem gewijd. Voor de visionaire en vaak verguisde modernistische architect Renaat Braem (1910-2010) werd nu ook een speciale website ontworpen, met veel teksten uniek beetdma teriaat. www. debalansvanbraem. be

STUDIEBUREAUS Architect: Stéphane Beel Projectmanagement: Bopro Iheatertechniek: ITAS Technieken: Ingenium Veiligheid ontwerp: Bureau Bouwtechniek Akoestiek: Daidalos Stabiliteit: Ney & Partners Engeneering Veiligheid uitvoering: Abesco Grondonderzoek: ERM Wayfinding: Mijksenaar UIWOERDERS TV. Van Laere nv

/ CEl

Liften: Coopman nv

De Meyer nv, Axima Contracting nv (Suez), EDF Paut Vermeir,

Yves Werckx

PROSCENIUM: HET FLUÏDE RUIMTEGEVOEL 1 1

UURZAAM ON STAGE DUURZAAM LICHT

ONDERZOEKSPROJECT CONVENTI

Jos VAN DE HATERD

De VPT is bezig met een groot onderzoek naar duurzame podiumvertichting. In de vorige ZichtLijnen schreven we over opzet en achtergrond. In dit deeL beschrijven we de metingen en de Lichtptannen. Op 6 december worden de resuttaten gepresenteerd tijdens het symposium Duurzaamheid on stage! in De SpiegeL in ZwoLLe. Het onderzoek draait om de vergeLijking van conventionee met duurzaam richt. Dat gebeurt op twee manieren. Aan de ene kant worden onafhankelijke metingen verricht aan de duurzame armaturen, aan de andere kant wordt gekeken naar de beteving van het bcht. Intussen is het project flink gevorderd. In september en oktober heeft meetin stituut VSL ae metingen gedaan en hebben de Uchtontwerpers Henk van der Geest en Tom Verheijen een lichtontwerp gemaakt voor een dansvoorstefling. Die voorstethng is op 3 november uitgevoerd in de Rotterdamse Schouwburg. Scapino Batet speeWe daar een fragment uit een recente voorsteting, Danstheater AYA speeLde StringsVerstrengetd van Wies Boemen (gedanst door Andrea Beugger en Dietrich Pott, met een speciaLe ro voor Leon Tot ats zanger en performer). Het tichtontwerp is omgezet in een tichtptan met conventionete arma

turen en een met duurzame tichtbronnen, zodat de voorstetting afwis setend beticht kon worden met conventioneet en duurzaam ticht. Het pubtiek beantwoordde na etk fragment enquêtevragen over de beteving, uiteraard zonder dat iemand wist wanneer conventionete of duurzame tampen werden gebruikt. De enquête is een betangrijk onderdeel van het onderzoek. Want de vraag is of er bij de huidige stand van techniek duidelijke verschillen in beleving te constateren zijn. Zijn er artistieke redenen om voor conventioneel of synthethisch te kiezen? Hoe beoordeel je de beteving? Welke factoren spelen een rot? Een groep van deskundigen, de Klankbordgroep Beteving, heeft zich hierover gebogen en de enquête opgesteld. De verwachting is dat hier waardevolle conclusies uit te trekken zullen zijn. De leden van de klankbordgroep zijn Mirjam Grote Gansey (decorontwerper), Jos Thie

Meetopstetting in het taboratorium. Iets boven het midden de rotatieftafet waarop elke armatuur gemonteerd werd,

2 PROSCENIUM: DUURZAAM ON STAGE

Rob Acket

CONVENTIONEEL LICHT -

::i

I7z:.

J::z/:*

SpX

c_ padfic L 1 kW profiel

696$

[::J

2 kW profiel

L:D lkWpc

1_z 55 53

grond flood asym 1 kW

49 47

2 kW par 64 rrsp

light horizon sunstrips halogeen

i V*L25005pot V*LOOOspot

36 33

31 28

EOS LICHT — Ri 6345X aledin 3500 K

2322

RJ 634SX aledin 5800 K

I Reveal CW Rj 634SX figaro CDM 350W

LDDE SpectraWow+ 109

r’

Selador Vivid 8

R Selecon P13

4 4

a u

——

TourLed 42 PixeIPAR rgba/w 10 ALC4 led-cyc Colorheach TR ELP 78cm video—powerstick L000 SpectraLed2û rgbw 25

— -y

c c

“

-_:j j

LedCyc9rghw VL-X Led MAC 350 Entoor ed profile

:c_- c. tz

1 Toorwash 1 Robin 300 plasma

L: E EE:

1 Het tichtptan voor 5acpino en Aya in de Rotterdamse schouwburg met duurzame en conventionele armature. Tekening Henk van der Geest, lichtontwerper.

(regisseur De UtreChtse Speen), Ed Wubbe (artistiek eider SCapino), Wies Boemen (choreograaf AYA) en de drie ichtontwerpers Henk van der Geest, lom Verheijen en Arno van Warmerdam (de Laatste heeft zorg gedragen voor een teLevisieregistratie van het experiment, om zo ook iets te kunnen zeggen over de ichtkwatiteit in dat verband). De resuftaten van de enquête en de meetresuftaten van VSL wor den gebundeLd en tijdens het symposium <Duurzaamheid on stage!> gepresenteerd. Het project en het symposium zijn tot stand gekomen dankzij een Energie Onderzoek Subsidie (EOS) van Agentschap NL ( en heet daarom ook we EOS-project) en dankzij de steun van de VPT-bedrijfsteden Lightco, Rashight, Roight, HA-Renta, DutchView, ControtWx en Fairtight. Verder werkten mee Scapino BaLLet, Dansgroep AYA, Schouwburg Rotterdam, Odeon De SpiegeL Zwote en de Gemeente Zwoe. Vanuit de VPT is het project gecoördineerd door directeur Ets Wijmans, projectcoördinator Hugo van Uum en productieteider Rob Acket. Meting aan de armaturen In het taboratorium van meetinstituut VSL zijn de tichttechnische en etektrische eigenschappen gemeten van de duurzame armaturen. Op tocatie in de schouwburg heeft VSL ook het elektrische vermogen gemeten van het conventionele en duurzame ontwerp (dit waren tijdsopgetoste elektrische metingen’ van het werkelijk opgenomen vermogen, de power factor en de hogere harmonischen). De metingen

in het tab vonden plaats van begin september tot half oktober, een flinke logistieke operatie waarbij de bedrijfsleden de armaturen op tijd moesten aanteveren en zorgen voor aansturing en deugdelijke werking tijdens de meting. Elk armatuur werd gemonteerd op een rotatietafel met een diameter van 50 cm, de metingen per armatuur duurden gemiddeld 4,5 uur. Voor de dataverwerking heeft VSL speciale software geschreven. VSL brengt schriftelijk rapport uit en presenteert de metingen tijdens het symposium. Lichtontwerp en armaturen De lichtontwerpers hebben de armaturen gekozen uit een breed samengesteld ‘mandje’ met de meest moderne conventionele en synthethi sche tichtarmaturen van de typen PAR, fresnel, proflet, horizon en striplights, plus geautomatiseerde armaturen. Gekozen is voor een traditionele balletopstelling met zwarte poten en grijze vloer, een zwarte wand en een grijs operafolie dat van voor wordt aangelicht en van achter doorgelicht. Het conventionele lichtplan bevat horizon licht op de grond en in een van de achterste trekken, tegenlicht op vier posities in drie trekken, en zijlicht van traditionele pipe-end posities in vier trekken. Verder zijn er vier fourbars als effectlicht. Hugo van Uum: ‘Als je low budget moet werken dan is dit ongeveer je lichtplan voor klassieke dans of ballet Het bijzondere is dat een deel van deze posities alternatief is ingevuld met bewegende armaturen. Voor zijlicht zijn er vier VL2500 profielspots opgenomen in de daglichtversie (de PROSCENIUM: DUURZAAM ON STAGE 13

energievershndende spot die aftijd aan staat). Voor tegenticht zijn er vier stuks VL2500 wash, en effectUcht komt van vier stuks VL1000. Het conventioneLe ontwerp is dus gemaakt op basis van niet-bewegende spots en aLternatieve bewegende spots. Voor het duurzame ontwerp is precies hetzeLfde gedaan, waardoor ze prima vergeUjkbaar zijn. Verder is zowe in het conventioneLe as duurzame ontwerp voeUicht opgenomen (bij dans niet aftijd gebruikt, maar hoort we bij een tra ditionete batetopsteUng). En aan eWe kant staan vier batettorenijes met een PAR en twee profietspots. Een profle[ op hoofdhoogte, eentje Laag (shin-buster) afgesneden zodat het Licht de vLoer niet raakt en de danser gaat ‘zweven’. Het ontwerp bevat natuurLijk ook Licht in de portaaLbrug en de zaaL, zie de Lijst van gebruikte armaturen. ReLevant voor het conventioneLe ontwerp (totaaL 106 armaturen) is dat hierin zoweL heet oude aLs de aLLernieuwste en meest energiezuinige haLogeen schijnwerpers zijn gebruikt. Kenmerkende voor het duurzame Lichtp[an (totaaL 149 armaturen) is dat geen enkeLe dimmer van het huis wordt gebruikt. Dit is een voLLedig dimmerLoos LichtpLan omdat de dimmer in het armatuur is ingebouwd. Het vermogen is zo Laag dat je bij wijze van spreken met één shuko een hete trek met spots kunt voeden. WeL moet naar eLk armatuur een DMX-kabeLtje doorgeLust wor den. Hugo van Uum: ‘Bij conventioneeL Licht werk je met dimmers die centraaL gevoed en gestuurd worden, bij duurzaam Licht moet je heeL anders denken omdatje decentraaL werkt Hiervoor moet de productie de data (Ethernet/DMX) infrastructuur zeLf meenemen. ProductieLeider voor dit project is Rob Acket. In het kader van dit onderzoek worden ook nog aLLe benodigde kabeLs geteLd en wordt precies het gewicht Uit zichttijnen n°133

november 2010

LIJST VAN DUURZAME ARMATUREN Tegenlicht en Pipe-end Bewegend Licht 4 Martin MAC 350 Entour LED ProfiLe (FairLight) (1) FresneL/PC 12 SeLador Vivid R (LightCo) (2) Bewegend 4 PhiLips VariLiteVL-X LED Wash 23°-58° (FLashLight) (3) Bewegend 4 ExpoLite Tourwash 6°- 35° (RoLight) (4) FresneL/PC 12 LDDE SpectraWow+ 30° (RoLight) (5) Horizon FLood/horizon

12 PhiLips CoLor Kinetics CoLorReach IR Powercore Asym 63° (40) (LightCo) (6) 9 ADB ALC 4 LED Cydorama (ControLLux) (7) 8 LDDE SpectraLed20 Pro RGBW 25° (RoLight) (8) -

Rood/horizon StripLight Battettorenijes Par ProfieL

8 midden PixeLrange PixeLPAR RGBA/W 10° (LightCo) (9) 8 onder Robert JuLiat ProfleL 6345X serie met ALedin LED 3500K Led zoom 16°-35° (LightCo) (10) -

ProfieL

VoetLicht Bewegend Licht

Effects PaneLen Par

Frontticht FresneL/PC ProfieL ProfieL

8 boven Robeft JuLiat ProfieL 634SX serie met ALedin LED 5800K Led zoom 16°-35° (LightCo) (10)

2 Robe Robin 300 PLasma ProfiLe zoom (ControLLux) (11)

16 LDDE LedCycg*RGBW (RoLight) (12) 16 4x Four Bar ExpoLite lourLed 42 16° (HA-RentaL) (13)

8 lste trek SeLecon PL3 LED FresneL 5°-50° (RoLight) (14) 5 iste zaaLbrug ReveaL CW (LightCo) (15) 4 iste zaaLbrug Robert JuLiat ProfleL 634SX serie Figaro 350W CDM-T zoom 16°-35° (LightCo) (16)

LIJST VAN CONVENTIONELE ARMATUREN Tegenticht en Pipe-end Bewegend Licht 4 VL2500 spot (FLashLight) Bewegend Licht 4 VL2500 wash (FLashLight) Bewegend Licht 2 VL1000 HaLogeen zoom 19°-36° (FLashLight) FresneL 12 2kW FresneL (R’dam) ProfieL 12 ProfieL Source four EDLT 750W zoom 15°-30° ConventioneeL Horizon FLood/horizon 8 4x 1000 W Horizon (R’dam) FLood/horizon 8 Ground Horizon (FLashLight) ConventioneeL Battettorenijes Par 8 Par 64 NSP (R’dam) ProfleL 8 PhiLips SeLecon SPX (HA-RentaL) ProfieL 8 PhiLips SeLecon Pacific (HA-RentaL) Conventioneel Voetticht StripLight 8 Sunstrip (FLashLight) Bewegend 2 VL1000 haLogeen zoom 19°-36° (FLashLight) ConventioneeL Effects Par 6 lx Sixbar Par 64 NSP (FLashLight) Par 8 2x Fourbar Par 64 NSP (FLashLight) Conventionee[ Front[icht ProfleL 4 (le zaaLbrug) PhiLips SeLecon Pacific (HA-RentaL)

4 PROSCENIUM: DUURZAAM ON STAGE 1

DE VSL-METING IN ZES STAPPEN 1. Montage armatuur in ‘horizontaLe stand’ pLus uit[ijning het armatuur wordt bevestigd op de rotatietafet en uitge[ijnd op minimate zoom. De ittuminantiemeter voor het bepaten van het stra tingsdiagram (stap 3 en 5) wordt geptaatst op een door de VPT opgegeven afstand. 2. Spectrate karakterisatie en optimatisatie het spectrum en de ondertinge ittuminantie van etk van de afzondertijk aan te sturen kteurkanaten (R, G, B, A, W) wordt bepaatd om hierna het aramatuur in te stetten op een (voor dit onderzoek geUniformeerde) kteurtem peratuur van 3200 K en waar mogetijk 5400 K met zo hoog mogetijke tichtstroom (en bij die toestand eventueet geoptimatiseerde kteurweergave). Vanuit die meetdata wordt het armatuur ingesteld voor de overige metingen en wordt het resulterende spectrum bepaald, plus de bijbehorende waarden voor CCT, de kleurweergave Ra, de kleurcoördinaten. Ook het theoretisch kleurbereik van het armatuur wordt gerapporteerd, weergegeven in een CIE xy-diagram. 3. Bepalen stratingsdiagram (deel 1) en elektrische eigenschappen het armatuur wordt in het horizontale vlak gedraaid tussen -45° en +45° (stapgrootte 1°) waarbij voor elke hoek de itluminantie op de vooraf door de VPI aangegeven afstand wordt bepaald. Gedurende deze meting wordt tevens het werkelijk door het arma tuur opgenomen vermogen en de power factor bepaald (schijnbaar vermogen). Indien van toepassing is de zoom ingesteld van minimaat op maximaal waarna het stratingsprofiet opnieuw is bepaald. 4. Montage armatuur in ‘verticale stand’ plus uitlijning het arma tuur wordt ten opzichte van de vorige metingen 90° gekanteld (waarbij de richting waarin het licht straalt behouden blijft). Uittijning bij minimale zoom. 5. Bepalen stratingsdiagram (deel 2) het armatuur wordt in het horizontale vlak gedraaid tussen -45° en +45° (stapgrootte 1°) waarbij voor elke hoek de itluminantie op de vooraf door de VPT aangegeven afstand wordt bepaald. Indien van toepassing is de zoom ingesteld van minimaal op maximaal waarna het stratingspro liet opnieuw is bepaald. 6. Bepalen dimmercurve en dimfrequentie de relatieve lichtstroom van het armatuur wordt bepaald voor dimsettings tussen 0 % en 100 % (stapgrootte 5 %). Na elke verandering van de instelling wordt een wachttijd van circa 30 seconden gehanteerd alvorens te meten. Van pulse-width modulation (PWM) armaturen zal tevens de dimfrequentie worden bepaald. -

VSL is het nationale metrologisch instituut van Nederland, geves tigd op het Delftse bedrijventerrein lechnopolis en onderdeel van de Holland Metrology Groep, waarvan TNO aandeelhouder is. VSL heeft 85 medewerkers.

Rob Acket

LIJST VAN DUURZAME ARMATUREN 1. martin_mac3sOentour.jpg 2. Selador_glam_hires kopie.jpg 3. varilite_vlx_led_wash.jpg 4. expolite_tourwash.jpg 5. lddespectrawow+_3Ogr.jpg 6. Philips_Color_Kinetics_ColorReach_TR_Powercore_LG.jpg 7. adb_alc4_led_cyc.jpg 8. ldde_spectraled2O_pro_rgbw_25.jpg 9. pixelrange_pixelparjgba_w.jpg 10. robertjuliat_634sx_aledin.jpg 11. robejobin_300_plasmaprofile.png 12. ldde_LedCyc9_3_hi.jpg 13. expolite_tourled42.jpg 14. selecon_pl3_led_fresnel.jpg 15. reveal_cw_O1.jpg 16. robertjuliat_figaro.jpg

. PROSCENIUM: DUURZAAM ON STAGE 75

E BEELDENDE VERTALING VAN EEN TRAGEDIE KÂTA KABANOVÂ LUC DHOOGHE Niets is zo hinderLijk voor het ontwerpen van een theaterbeetd aLs die nauwkeurige, beschrijvende tekstjes die auteurs aan het begin en tussen hun theaterteksten verweven. Weggommen maar, en de tekst voor zichzeLf Laten spreken. Maar dan komt de aap uit de mouw voor weLke invaLshoek kies je? En een nog pijn[ijker vraag: is die interpretatie de juist?Een wereLd van scherven, donker en wreed. Zaterdagavond, 30 oktober. De knusse zaa van de Muntschouwburg Loopt Lekker voL. Op het programma staat Kât’a Kabanovâ van Janacek. Toch maar even het verhaaL memoreren. “Kât’a is getrouwd met Tichon, die voLLedig onder de invLoed van zijn moeder is. Deze moeder ziet in de jonge vrouw een rivaLe. Kât’a wendt zich tot Boris, een jonge man die toevaLLig op het Landgoed verbLijft. Zij beLeeft een Liefdesnacht, wordt door schuLd overvaLLen, bekent haar misstap aan haar echtgenoot, begrijpt dat zij voor haar geliefde sLechts een avontuurje betekende en pLeegt zeLfmoord.” Een eenvoudig verhaaL, praktisch zonder actie! De beL rinkeLt, toeschouwers op zoek naar betere zitpLaatsen wippen nogaL omsLachtig over de stoeLenrijen, soms met de huLp van de omstaanders. Het Lijkt wel een circusact. Vrij abrupt vaLt het zaaLLicht uit. Het bLijft Lange tijd stiL en duister, dan voLgt de ouverture, Langzaam Licht de speeLruimte op vanuit de orkestbak. Achter het scène kader is een tweede, ietwat verwrongen zwart kader opgebouwd. Het

2010 De Munt

Bernd Uhtig

; PROSCENIUM: DE BEELDENDE VERTALING VAN EEN TRAGEDIE

roept de sfeer op van Duits expressionistische fiLms. De Licht heLLende vLoer is bezaaid met een korreLige, stoffige massa, daartussen Loopt een smaL beekje. Kât’a zit gehurkt in een grote openstaande koeLkast, terwijL twee mannen naast een toegangsdeur sLapen op oude versLeten zeteLs. Het scenebeeLd is afgesLoten door een metershoog doek waarop twee famiLieportretten geprint zijn. Een dubbeLe witte deur duidt de toegang tot het huis van de koopmansweduwe. Het geheeL ruikt naar vergane gLorie. In een interview met de regisseur Andrea Breath Las ik het voLgende: ‘Ik zaL het stuk voornameLijk vanuit het subjectieve gevoeL van Kât’a verteLLen en proberen om een nachtmerrie te scheppen, die voLgens mij ook in de muziek van Janacek aanwezig is. Het wordt dus geen naturaListische enscenering, wat voLgens mij in geen gevat mogeLijk is omdat er gezongen en niet gesproken wordt. De schuLdgevoeLens van Kât’a hebben ook een sterk neurotisch karakter en dat maakt het verhaaL tijdLozer. Het Russisch karakter van het stuk zuLLen we niet

Liggen wanordeLijk verspreid over de vloer, klaar voor het Liefdespel onder de toeziende bLikken van enkeLe opgezette wolven. OnweerssLagen weerkLinken wanneer Kât’a haar misstap aan haar man opbiecht, troosteloosheid overheerst. VisueeL krachtig is het Laatste bedrijf. CiLindervormige voLumes met daarbovenop brandende kaarsen staan verspreid over de puinhoop, personages staren als versteend naar de vLammen. Zij Lijken zich bewust van het naderend onheiL, maar verroeren niet. Kât’a’s zeLfmoord speeLt zich af in de badkuip. ALLeen een horizontale Lichtstreep op de bovenrand van het bad vestigt de aandacht op haar. Haar figuur, evenaLs de badkuip worden aLs het ware opgenomen in het zwerfvuiL. Schoonmama bedankt, of er niets aan de hand is, de omstaanders voor de hulp bij het bergen van het lijk. Doek valt, Licht springt aan. De muziek bLijft nazinderen, mooie beeLden bLijven hangen, maar ze lijken losgekoppeld van het drama. Janacek baseerde zijn libretto op het toneelstuk “De storm” van Ostrovski. Wie er de theatergeschiedenis op doorneemt, zat tot de vaststelLing komen dat de auteurs vaak natuurfenomenen associeerden aan scenische situaties om het dramatische effect ervan te verhogen. Wat mij boeiend Lijkt is Breath’s interpretatie te vergeLijken met andere opvoeringen van Kât’a Kabanovâ.

2010

De Munt

Bernd Uhtig

benadrukken. De wereLd die in deze opera getoond wordt, is een wereLd in scherven, donker en wreed. Er worden apocaLyptische beeLden gecre eerd die tegeLijk ook aLLedaagse beeLden zijn.” De keuze om niet in de foLkLorische, Russische toer op te gaan is een wijze besLissing, het tijdLoze kan een Link zijn naar vandaag. De vermenging van het apocaLyptische en het dageLijkse wekt mijn nieuwsgierigheid op. Hoe pak je dat aan? Het beginbeeLd met Kât’a in de koeLkast werkt intrigerend. De koeLkast is binnenin feL verLicht en doet me denken aan instaLLaties in de beeL dende kunsten, waarbij de openstaande deur de omLijsting vormt rond een Levend portret. Een huppeLend kLein meisje sluit de deur. De tafereLen voLgen eLkaar op, maar door het teLkens neerhaLen van het doek, Lijkt het geheel op een diapresentatie, waar je achtereenvoLgens een man ziet, met in de hand een doorzichtige plastiek zak waarin een goudvis sparteLt, een priester met een kruisbeeLd, lichon die door zijn moeder wordt geschrobd in een badkuip, koffers die aangesleurd worden door meiden die als fLadderende vogels rondhangen. Het lijkt aLsof er veel actie is, maar toch krijg je de indruk dat het beeLd bevroren” is. In het tweede bedrijf staat côté cour een ouderwetse badkuip, het domein waar Kât’a haar jeugdherinneringen ophaaLt. Iets verderop zit haar haLfzuster Varvara aan een kaptafel. De vloer is ongewijzigd, wat duidt op de enorme puinhoop waarin de personages gesitueerd worden en waar ze zeLf deel van uitmaken. Ze lijken zeLf aLs het ware puin. De verLichting ondersteunt dat gevoeL. Neem nu de tafeLscène, een burLesk LiefdesspeL van KaLanicka en Dikoj: het Lijkt erop ook door de manier van acteren dat de poten vervangen zijn door de (uit hout gesneden) personages, die het tafeLbLad schragen. Later wordt de grijsheid even doorbroken door vuurwerkhaarden: is hier een feest gaande? Toch maar even dan. De puinhoop stapelt zich gestadig op. Matrassen -

De mechanismen van een maatschappij Regisseur Philippe SireuiL en decorontwerper Jean-Claude de Bemels vetrokken in 1983 van éénzeLfde standpunt aLs Breath. Bij hen is het ook geen verhaaL dat zich afspeeLt in het oude Rusland waar het verlangen naar de grote stad Moskou een remedie is tegen eLke vorm van frustratie. Zij ontLeden het stuk in eLementen die tegenover eLkaar staan. ELk ervan heeft een eigen materiaaL herkenbaar teken gegeven. Sireuils regie heeft op deze manier gebroken met een reaListische manier van voorstelLen, en heeft geopteerd voor een symboLisch tonen van het speL der krachten die zich tot een drama bundeLen. Het verhaal is aLs een iLLustratie van de mechanismen van een maatschap pij, een conflict tussen verlangen en regeLs, tussen vrijheid en macht.

1 983

De Munt

Daniète Pierre

Qua uitwerking beschrijft Johan ThieLemans het aLs: “Het speeLvLak wordt ingedeeld in een voorpLan in het rood van het conventioneLe operagebouw waarmee de Luxe en het bLadgoud van de zaaL gaat behoren tot het domein van de wens ; dat voorpLan wordt met een wit kader gescheiden van de scène. Dit kader roept associaties op met het fiLmdoek. ALles wat achter dit kader zal gebeuren, zaL zich in zwartwit kleuren afspeLen. Het universum van Ostrovski wordt omgeduid tot de meLodramatische wereLd van de HoLlywoodfiLm van de jaren dertig. Daarin past ook de grote marmeren schouw met een imponerend grote spiegeL. Daar in deze mise-en-scène aLle betekenissen worden voorzien, staat die spiegeL er niet aLs decoratief eLement. Het is de pLaats waar een maatschappij zich in weerspiegeLd ziet, waar een maat—

—

PROSCENIUM: DE BEELDENDE VERTALING VAN EEN TRAGEDIE 17

schappij ook kan checken of haar gedrag kLopt met de geïdeaUseerde voorstefling ervan. De spiege kaatst terug en is dus een gevangenis. Wanneer op het einde Kât’a met haar z&fmoord getoond heeft dat er binnenin de conventies van de bourgeoismaatschappij geen pLaats is voor het absoute, wordt haar Ujk op het kader geegd de grens tus sen het gebied dat gedomineerd wordt door het tustprincipe en het gebied gedomineerd door het rea[iteitsprincipe. De spiegeL die tot dan toe op de scène was gericht, draait dan naar voren, en reflecteert de toeschouwers in de zaaL Dat zij in het rode wensgebied zaten, was maar een ifiusie, zij behoren aten tot het kamp van het niet4even.” —

Het irreëte Vijftien jaar ‘ater brengt het duo Marthaer-Viebrock een op het eerste zicht reaUstische interpretatie, maar schijn bedriegt. Stephan Moens zag de productie in 5azburg en verteft: “Het is bijzonder warm op het binnenpein van het sociae woonbLok, dat scenografe Anna Viebrock op het podium van het Keine Festspiehaus heeft gebouwd: er is onweer op komst. Omdat op dergeLijke binnenpaatsen de heme niet zichtbaar is kijken mannen en vrouwen uit vensters naar beneden. Aan de sociae controe is niet te ontkomen. Achter die ramen speeft zich trouwens aedei af: iemand speeft vioa d’amore (de door Janâcek voorgeschreven partij) en vereidt daarmee een vrouw, een mannenkoor repeteert op die manier overbrugt het Sovaaks Filharmonisch Koor Bratisava de pauzes tus sen de bedrijven, want de opera wordt aan één stuk door gespeeld. Viebrock is in Brno, waar de opera voor het eerst werd opgevoerd, gaan kijken en vond er al het materiaal voor dit beklemmende decor: afgebladderde muren, vuilnisbakken tegen muren, de fontein met de koperoxyde aangekoekte monden, zelfs de dode zwaan als voorafbeelding van Két’a’s dood. Het realisme van dat decor is ontstellend, —

L Satzburger Festspiete, 1 998

Anna Viebrock

PROSCENIUM: DE BEELDENDE VERTALING VAN EEN TRAGEDIE

maar nog ontstellender is het irreële ervan. Op de begane grond is het gebouw als het ware binnenste buiten gekeerd: de muren van de binnenplaats hebben bloemetjesbehang, er hangen een thermometer en schilderijijes en een kalender met de foto van de Wolga. Links ga je naar de slaapkamer van de Kabanicha, ingericht in een groteske jaren vijftig mijnwerkersbarok, inclusief een gobelin met het obligate hert aan het bergmeer en een kapot televisietoestel. Rechts staan in een grote zwarte kast de nodige alcohol om de treurnis te vergeten, en steriliseerpotten als een soort laatste restant van de opgesloten natuur. (Langs die kast verdwijnen er ook af en toe personages van het toneel, een typische dubbele bodem van Marthaler.) De enige echte natuur die nog rest is de bliksem (en die is, zoals Kudrjés zegt, toch maar ‘elektriciteit”) en het water dat af en toe, bij een muzikale of andere eruptie, uit de kapotte fontein opspuit.” Een combinate van surrealisme en realisme was ook één van de vertrekpunten van Breath’s interpretatie, maar als wij de beelden naast elkaar leggen behoort de uitwerking blijkbaar tot een andere wereld. Gevangen in een doos Het is even wachten tot in mei 2000. Dan brengt regisseur Willy Decker en zijn vaste scenograaf Wolfgang Gussman een abstracte versie, waar de toeschouwer zelf heel wat mag invullen. Het openingsbeeld is prachtig. Een houten perspectiefdoos neemt de hele breedte van het toneel in beslag. Achteraan biedt ze uitzicht op de open hemel waarin één meeuw zweeft. Két’a kijkt ernaar, gekleed in een meisjesjurk, het hoofd naar rechts genegen, spreidt de armen, probeert te vliegen. Als haar schoonmoeder, de Kabanicha, binnenkomt, schuift de achterwand toe: de doos wordt een gevangenis, misschien wel het binnenste van een doodskist. Két’a’s familieleden trekken haar volwassenenkleren aan als was het een dwangbuis. Dat beeld van vrijheid en gevangenis

2000

Nedertandse Opera

(viegen’ is ook verwant met vtucht’) za Decker tot op het einde consequent voLhouden, daarbij gehopen door de snufjes van de toneetma chinerie. Die kan nu eens boven openktappen en het zicht vrijgeven op een zwerm vogets, dan weer (voor de scène aan de tuinpoort) aan atte kanten opengaan en dan een surreatistische droomweretd â ta Magritte tijken. In het tweede bedrijf heeft Kât’a at haar vogets vastgetegd op schitderijen en is dus at het ware artistiek gekooid; aan het einde gaat opnieuw de achterwand open, de vtoer teidt schuin omhoog, zodat Kât’a eindetijk de meeuw achterna kan vtiegen om te verdrinken in de Wo[ga.

van Kât’a binnen de famitie Kabanovâ. “Vroeger was ik een vrotijk meisje,” vertett ze Tichons zus ‘maar bij juttie ben ik verwetkt.” Zij is een complexe vrouw van vlees en bloed, die de meest tegengestelde gevoelens in zich draagt. De uitwerking in de diverse operavoorstel lingen van dat begrip “onvrijheid” is totaal verschillend. In het scenario van de Bemels mag Két’a niet uit het scènekader komen. Zij is opgesloten in een “schilderij” en wordt geconfronteerd met een immens grote spiegel. Anna Viebrock zet haar hoofdpersonage neer op het binnenplein van een woonhuizenbtok, waar de bewoners vanuit hun ramen de bewegingen observeren. Gussman daarentegen, kiest voor een abstracte doos, waarin Két’a als een muis in een vat zit. Bij de productie van de Vlaamse Opera krijg je even de indruk van ruimte door de aanwezigheid van een grote hoeveelheid water, maar het dient als contrast om de beperking van de vlotten waarop het verhaal zich afspeelt te onderlijnen. Annette Murschetz zet ook, zoals in de productie van 1983, een scè nekader achter de manteau, maar zij sluit Két’a in foetushouding op in een koelkast omgeven door puin. Haar beeld is duidelijk van begin tot einde, de verwoesting kent geen evotutie. De verschillende invalshoeken maken duidelijk dat het standpunt van het ontwerpteam in samenspel met de muziekinterpretatie telkens een nieuw soort opera mogelijk maakt.

—

De rivier ats symboot van begeerte In tegenstet[ing met de gestoten doos in de Stopera lijkt de productie van de Vtaamse Opera uit 2004 op een open tandschap. Toch zit Kât’a in Robert Carsen en Patrick Kinmoths visie gevangen op haar eiland, een houten schot te midden van één grote watervtakte. De mensen wonen midden in het water, ats in een overstromingsgebied bereiken zij hun huizen via toopbruggen. Soms spiegeten hun bewegingen zich vaag op het achterdoek. De houten schotten die de bruggen vormen, worden tetkens in nieuwe constettaties getegd. Op die wankete bruggen speten de personages hun tevensweg. Het hete scèneoppervtak baadt in een onwezentijk ticht. De essentie van Kât’a’s verhaaL Eén librettto, één componist, één partituur en vijf verschillende opvoeringen. In tegenstelling tot het toch vrij magere verhaal spreekt de dynamiek van Janaceks muziek blijkbaar tot de verbeelding van de ontwerpers. Zij gaan op zoek naar ingredienten die de voorstelling leesbaar en eigentijds maken en de essentie van het verhaal opsporen. Alle vijf focussen ze vooral op een gegeven: de onvrijheid, de isolatie ..

. .

2004

Vtaamse Opera

Brussel De Munt Regie: Phitippe Sireuit Decor & Kostuums: Jean-Claude De Bemels

1998

Salzburg Salzburger Festspiete Regie: Christoph Marthaler Decor: Anna Viebrock

2000

Amsterdam Nederlandse Opera Regie: Witly Decker Scenografie: Wolgang Gussmann

2004

Antwerpen Vlaamse Opera Regie:Robert Carsen Scenografle: Patrick Kinmoth

2010

Brussel De Munt Regie: Andrea Breth Scenografie: Annette Murschetz

.«

1983

Annemie Augustijns

2010

—

De Munt

—

Bernd Uhti

PROSCENIUM: DE BEELDENDE VERTALING VAN EEN TRAGEDIE 19

[

ISTAT ,:

NIEUWS

KENNISMAKING MET EEN NIEUW CHINA EDUCOM BEIJING 3 TOT 7 NOVEMBER 2010 -

JAN STRICKX

in de Between Nationat Iradition, Innovation and Gtobatization” werden Met aLs thema “Contemporary Design Education Dit jaar kwam er stechts een kteine detegatie. Redenen Centrat Academy of Drama in Beijing dertien tanden verwetkomd. de verre het OISTAT secretariaat is gevestigd in Taiwan! kunnen zijn dat de vergadering driemaat werd uitgestetd eveneens een deet nieuwsgierigheid. Vijftien jaar geLeden afstand en misschien de reputatie van China. Voor mij was het zo sterk veranderd is. toerde ik er drie weken rond en ik wou weten of China nu echt —

—,

—

van de Centrat Academy of Drama in Beijing De buitentandse delegatie samen met de directie en het lerarenkorps

Na een vrucht van 10 uur werden wij, midden in de nacht, op de Wchthaven van Beijing opgewacht door een studente en een chauf feur van de Centrat Academy die ons naar het hote bracht, waar we nog enkee uurtjes konden sapen avorens Beijing te verkennen. Het eerste dat mij opvie was dat de grote massa fietsers hun paats in het straatbeed hadden geruild ten voordee van voornameijk geWid roze eektrisch aangedreven motorrijwieen. De straten gaven ook een veet nettere indruk: geen rondsingerend vui’ meer en de aarden wegen in de Hutongs werden vervangen door geasfafteerde straten. Verder op , regematige afstand openbare toiletten voor toeristen en wijkbewoners op keine, tarijke gs Huton deze in heet wat Eng&se opschriften en o toeristen gerichte, winkeftjes. De vroegere krotwijken werden afgebr jk vergeU beetje een sters, trekpei ken of gerenoveerd tot toeristische baar met het Patersho in Gent of het Beenhouwersstraatje in BrusseL Ook in andere steden merkten we hetze[fde fenomeen. De oude stad, meestat binnen een omwaWng, werd in ere hersteW. Krotwijken wer den afgebroken en buiten de stadswa[en rijzen appartementsgebou wen op. Luxueuze (1000 tot 4000 euro per m2), maar ook apparte mentjes voor de arme bevoking die hun krotten moeten vedaten. Voor 30 â 50 euro per maand kunnen zij een dergeUjk onderkomefl huren. China is sinds mijn bezoek 15 jaar gereden enorm veranderd, in

) PROSCENIUM: OISTAT-NIEUWS

er positieve zin. De bUk is ook naar het Westen gericht, en zij doen aes aan om positief over te komen. De wil is er, en ik vermoed ook eren de financiëe midde’en, maar de mentaUteit van een vork verand s met bordje en gebouw nieuwe de in overa tijd; meer wat vraagt we doen meer niet dat zieje d Dejeug n’ spuwe te grond de “verboden op op straat, maar de iets oudere bevoking ...

Digitat Theatre Words (DUW)

de OISTAT is een weredorganisatie die probeert op diverse vakken go en ren advise te rt probee Zij zetten. te g richtin e neuzen in dezefd bate reg&s vast te eggen o.a. in de technoLogy commission, die tracht bekend de eigenheid van de verschitende cu[turen door te Uchten en keren! iets nog e’kaar van t a[emaa we kunnen deUjk te maken. Uitein initi het n Zwede in werd er, ongeve n getede Vijfentwintig jaar tite as met geven te uit s boekje aanta een om atief genomen 3000 â 2500 een met i e technic reizend de moest s’ “Theaterword Het termen hepen de gepaste vertaUng te vinden. Zweden geeft deze gen. boekjes nog aftijd uit en ze zijn via BASTI vzw nog aftijd te verkrij echter hebben h (B) eWerg Maeck Jerôme en (USA) ur Michae Ramsa ven de taak op zich genomen om er een aangepaste digitae versie in ieder dat gd gevraa werd EduCom van Leden te maken. Aan de

:. 1

De Centrat Academy of Drama vvll in het kader van de gobatise ring ook jaarLijks een wedstrijd sponsoren. Hiervoor doet zij beroep op de tocae OISTAT-centra. Voor België is dat BASIT vzw. Ae onderwijsinsteWngen die iets te maken hebben met Stage design”-opeiding, van waar ze ook komen, kunnen deeLnemen. (Stage design setting design, Lighting design, costum design, cos metic design, scenic painting, stage technique and sound design.) BASIT vzw zaL de schoLen contacteren en wie wenst deel te nemen kan zijn werken binnensturen bij de vzw. Een selectie van maximum 30 foto’s wordt overgemaakt aan de CAD. Deze kiest uit alle ingezonden werken de beste en stuurt ze door aan alle deelnemende Landen. In de loop van november zal er in de CAD Beijing een veertiendaagse tentoonstelling doorgaan. Bedoeling is dat er in de andere landen gelijktijdig eenzelfde tentoonstelling opgezet wordt. De winnaars krij gen ook de gelegenheid om hun werk te gaan toelichten in Beijing. De uitwisseling en het ter beschikking stellen van de werken gebeurt op vrijwillige basis. Twee personen kunnen op kosten van CAD 3 â 4 dagen in Beijing verblijven. Reiskosten zijn voor eigen rekening. Het evenement en een deel van de werken zullen ook getoond worden via de websites van OISIAT en ISDESWE (International Stage Design Students’ Works Exchange)

‘

‘!‘::‘

‘J

“

—

.ç%

Wedstrijd

‘;

‘

_m%F;

t; ‘

fJ ff ,;

‘ -::‘

9 jS.

•

: •

•

m ‘

•:

t 41

‘

TAian.thin

‘

]

4 b.

BuIré.

2ttttit)ISTA1 fn

:1:

1’

‘ ib

1 .

I* I, $ 4 ±_

ir r

1Educn’n

PhitiVt»nr%

%th*

‘

Voor verdere inlichtingen in verband met de wedstrijd, contocteer bostt@bastt.be.

: : ::::::. t

zijn eigen taal de lijst zou overlopen, aanvullen en omschrijven. Dit alles moet uiteindelijk een opsomming worden van termen met elk een afbeelding en een verklarende uitleg. Het zoeken kan gebeu ren op term of op afbeelding. Later is het eveneens de bedoeling dit uit te breiden tot een soort ‘Wikipedia” voor de podiumwereld. Streefdatum om de DIW on Line te hebben is de Praagse QuadriënnaLe 2011 (POll). Later plant men eveneens een iPod-versie, print-on demand en een auditieve versie. Poll en Scenofest In 2011 gaat in Praag opnieuw de QuadriënnaLe door, gekop peld aan Scenofest, een initiatief van EduCom. Meer info kan je terug vinden op de officiële website: http://www.pq.cz/en/ Wat wij onthouden is dat de deelname aan de workshops voor studen ten duurder geworden is: 30,00 per workshop. Er kan ook maar voor één workshop ingeschreven worden (men kan wel 3 keuzes aangeven). Op initiatief van de Commissie Technologie zal daar eveneens de “Technische innovatieprijs” uitgereikt worden. De volgende EduCom bijeenkomst is eveneens gepland in Praag. Belgische bijdrage Tijdens de bijeenkomst in Beijing werd gevraagd of de Belgische afgevaardigde iets kon vertellen over de opleiding van podi umtechnici in België en wat men zoal ervaart in het buitenland. Blijkbaar was het overtuigend genoeg, want men drukte achteraf de wens uit om met een paar docenten van de Academy een bezoek te brengen aan België om met eigen ogen te bekijken hoe wij het hier aanpakken. Jan

StHckx

PROSCENIUM: OISTAT-NIEUWS 21

[

,,]E EIGEN SCHOENEN IN 30 HP WIL 3D-THUISPRINTER BEGIN VOLOMPUTERGIGANT ii GEND JAAR OP DE BENELUXMARKT GOOIEN ‘1

NELE VAN DONINCK Een eigen ontworpen hoesje voor jouw gsm, gepersonaLiseerde boekensteunen, een perfecte kopie van een kapot tafeLvoetbaLspeLertje of zetfs het hoofd van Thom Yorke, binnenkort kun je het aLLemaaL zeLf thuis in 3D uitprinten. De tech noLogie komt steeds dichterbij voor de particuLier, nu ook grote technotogiemerken op een home-3D-printer inzetten. Het gerenommeerde Amerikaanse technoogietijdschrit Wired riep 3D-printen onangs nog uit tot dé nieuwe industriëe revoutie. Het principe is eenvoudig: in een grafisch programma op de computer ster je een ontwerp in, datje z&f gemaakt hebt of hebt aangekocht bij een gespeciahseerd bedrijf, en dat stuur je dan naar de 3D-printer op je bureau. Die zet dan aagje per aagje in kunststof het object in ekaar. “Het werkt zoaLs een gewone printer, die weet ook wanneer hij weLke Letter en waar moet printen”, Legt Rob StaLenburg van comptergigant HP uit.”ALLeen werkt het hier ook in de hoogte en de breedte.” Het geheeL ziet eruit aLs een uit de kLuiten gewassen microgoLfover, met onderaan een cd-Lezer. HP bracht zijn 3D-printer aL in vijf Europese Landen op de markt en wiL tegen het begin van 2011 ook de BeneLux voorzien van de nieuwe toesteLLen. Ze mikken daarbij niet enkeL op designers, maar ook op de niet zo technisch onderLegde consument. “We wiLLen het zo simpeL mogeLijk maken, benadrukt StaLenburg, zodat iedereen ermee kan werken, niet enkeL mensen die iets van computers en design kennen.” GespeciaLiseerde bedrijven bieden nu aL ontwerpen aan die de consu ment kan downLoaden en thuis uitprinten. Dat gaat dan om customiza bte gsm-hoesjes, over tassen en juweLen, tot Lampen. Op korte termijn zaL het ook mogeLijk zijn om je eigen schoenen te printen. Goedkoop gaat de printer echter niet zijn. De goedkoopste versie zaL zo’n 10.000 euro gaan kosten, de duurste 16.000 euro. Ook Lijkt het voorLopig nog een erg tijdrovend karwei: om een hoesje voorje iPhone uit te printen, moet je toch aLgauw 2 uur uitrekken. Voor mensen die op grote schaaL namaak wiLLen gaan produceren, is StaLenburg niet bang. “Je moet echt weL aLLe juiste coördinaten hebben om iets perfect na te maken, het werkt niet zo dat je in de ene printer iets zet en dat het er dan in de andere exact zo uitkomt.”

Personatiseren Ook bij MateriaLise, het Leuvense bedrijf dat aLjaren gespeciaLiseerd is in 3D-printing, merken ze de interesse van particuLieren. Ze Lanceer den zeLfs een aparte site i.materiaLise, om tegemoet te komen aan de nieuwe markt. NeLe Motmans, marketing manager van MateriaLise: “We merken weL dat er meer en meer vraag is bij particuLieren om een eigen ontwerp bij ons te Laten uitprinten. Vroeger waren dat vooraL designkunstenaars, maar we krijgen nu ook vragen van mensen die gewoon iets unieks, door zichzeLf ontworpen wiLLen hebben.” VoLgens Motmans past het 3D-printen in een aLgemene trend: “Mensen wiLLen hun spuLLen meer en meer personaUseren. Vroeger had je de trend van gepersonaLiseerde T-shirts, dit is eigenLijk een Logische opvoLging. Nu, er is nog weL een redeLijke technische vereiste nodig, mensen moeten hun ontwerp toch aL zeLf op de computer gemaakt hebben voor ze bij ons komen, dus wij krijgen toch vooraL mensen die iets van design kennen.” MateriaLise werkt ook op een andere schaaL dan de thuisprinters en beschikt ook over gespeciaLiseerde scanners. “Wij bouwen onze machi nes zeLf, daardoor kunnen we zo groot gaan aLs we wiLLen. We hebben onLangs zeLfs op vraag van NationaL Geographic voor hun tentoonsteL

Ling een 3D-print gemaakt van koning Toetanchamon. EigenLijk kun je het zo gek niet bedenken ofje kunt het in 3D uitprinten.”

FabLab De gespeciaLiseerde bedrijven hebben echter niet het monopoLie op 3D-printers. “Er bestaat nu aL een 3D-printer voor thuis”, benadrukt Evi Swinnenvan het Gentse TimeLab. Swinnen is coördinator bij het Open Sourceproject, dat werkt voLgens het FabLab-principe. “Bij ons kun je kits kopen, waarmee je een zogenaamde MakerBot, een wat gesimpLificeerde versie van een 3D-printer, thuis in eLkaar kunt zetten. Wij werken voLgens de open source-gedachte, waarbij aLLe informatie die we hebben en aLLes wat we bijLeren meteen gedeeLd wordt met de heLe community.” Er zijn over de heLe wereLd zo aL onteLbare kLeine FabLabjes opgericht. “We proberen ervoor te zorgen dat eLke kit een nieuwe kit kan repro duceren, zodat het zich sneL en goedkoop kan vermeerderen. Ook aLLe ontwerpen worden zo gedeeLd. Omdat er steeds mensen bijkomen die bLijven sLeuteLen aan de MakerBot, verbetert het ook steeds. Het is eigenLijk vooraL een gezonde competitie tussen Leden”, aLdus Swinnen. “Het is ook een stuk vriendeLijker voor de portefeuiLLe, bij ons koop je een printer voor 600 â 1000 euro.” Bij TimeLab kun je ook aLs technoLogieLeek terecht. Je betaaLt voor het materiaLen een beperkte bijdrage voor het gebruik van de machines. “Je moet eerst een workshop voLgen, daarna kun je aan de sLag. Je kunt, aLs je zeLf niets wiLt ontwerpen, een ontwerp kiezen uit onze databank en dat op onze machines afprinten. Dat kan iets specta cuLairs zijn, maar ook gewoon een vervangstuk voor een kapotte machine. ALs iemand voor jou je kapotte knop van de vaatwasser aL in de database heeft gestoken, kun je voor pakweg een haLve euro een nieuwe maken bij ons.” Ook Thom Yorke, frontman van de Britse band Radiohead, is trouwens fan van FabLab. Hij gaf de coördinaten van zijn gezicht vrij om ze in de databank van het project te stoppen. WiL je dus een pLastic versie van Thom Yorkes gezicht aLs boekensteun: het kan. “De Morgen”, Vnjdag 17 september 2010

PROSCENIUM: PRINT JE EIGEN SCHOENEN IN 3D 23

0 fÇ A ±1 TM De marktleïder in onderhoud en inspectie!

Inspectie Mechanisch onderhoud aan toneeftechnische hijs- en hefinstallaties Besturïngstechnisch onderhoud e storingservic 24uurs s hefinstallatie en hijsvan levering en Ontwerp Reparatie —

Modificatie

Johan van Hasseitweg 20A 1022WV Amsterdam Tel: +31 20 7851167 Gsm: +31 6 39466967 info@harco-tmcom www.harco-tmcom

Wie zijn wij? Wij zijn

ewi fris enjong bedrijf dat met beide benen stevig op de grond staat. Wij zijn een alles bij elkaar— rtdm l8OÏaar ervaring in het bedenk-en ontwer

dynamdch team met

pen, installeren en ondethouden nat theater-automatisering. Aandacht en zorg voor onze klanten staan bij ons voorop. Dat lijkt een open deut maar wij bewijzen het u graagl ...

S Service - .

r Besturingssystemen Hijstechniek Heftechniek Constructietechniek

ocus ON:

MARCVREBOS :

ROSEWERCKX

Vrijdagnamiddag, vandaag is het een zachte herfstdag in BrusseL. In de Steenstraat is het a[tijd even uitkijken naar de inkom van het AB café, het Ligt er heeL diskreet bij, aLsof het wiL zeggen “d’abord Les autres”. Binnen word ik vriendeLijk begroet door de barman, hij roept Marc Vrebos op met wie ik een afspraak heb. Marc is technisch directeur in de AB. Hij neemt mij mee naar de vergaderzaaL, waar een meterstange tafeL staat, ik ga strategisch op de hoek zitten. Niet vertrouwd met mijn nieuwe opnameapparatuur, vraag ik poesLief waar het knopje zit, de brede gLimLach van Marc verteLt boekdeLen!

Marc, vorigjaar vierden juttie het dertigjarig bestaan van de huidige AB, maar vanaf wanneer maakjij deel uit van de AB ploeg en wat deed je voordien? Ik studeerde voor bouwkundig tekenaar en vogde ook enkeLe jaren binnenhuisarchitectuur aan het Sint Lukasinstituut, hier in BrusseL. Gedurende twee jaar werkte ik op het architectuurbureau van de Nationale Bank. Het was puur toeval dat ik in 1986 terecht kwam bij de ticketerie van dit huis. In die periode brachten wij onder andere ‘A Midsummer Night’s Dream” van The Lindsay Kemp Company in het Koninklijk Circus. Ivo Goris was directeur en Jan deed toen de programmatie. Na de ticketshop in die tijd moestje ook een beetje van alles doen en het woord specialisatie bestond toen nog niet kwam ik terecht bij de techniek. Het was een vrij chaotische tijd, waarin de AB zowel theater als muziek programmeerde. Dat was niet eenvoudig in een kompleet versleten gebouw. Bouwdromen vormden het onderwerp van vele vergaderingen en stelselmatig werd ik, gezien mijn studies, betrokken bij de voorontwerpen en nadien bij de plannen. Ik vond dit een zeer boeiende en leerrijke periode. Een tijdelijke behuizing was tijdens de bouwperiode noodzakelijk, onze zoektocht naar een bespeelbare ruimte begon. Wie Brussel kent weet dat dergelijke opgave vrij moeilijk is. De Luna, het huidige Kaaitheater kwam als een konijn uit de hoed. Het was in de jaren dertig ontworpen als muziektheater, het ging failliet en werd omgetoverd in een maga zijn voor oosterse tapijten. Door het feit dat ook het Kaaitheater geïn teresseerd was in de Luna om dit uit te bouwen tot een groot receptief podium voor dans en theater in Brussel, viel bij ons het verdict: wij kozen resoluut voor een concertzaal in de Anspachlaan. Ondertussen was Jan De Meulemeester reeds enige tijd algemene directeur. Hij had een zeer goed contact met de administratie, want heel wat mensen dienden wij te overtuigen van de noodzaak van ons project.

—

Zo een gebouw met een zwaar eisenprogramma inptanten in een oud, toch eng stadsweefset lijkt mij een zware opgave? Wat waren de belangnjke obstakels?

Marc Vrebos

tot het gerealiseerde resultaat te komen. Doordat wij al een jarenlange productie-ervaring hadden in het pand en er ook een duidelijke artistieke en infrastructurele visie was voor de toekomst, konden wij op een respectvolle manier onze ideeën doorvoeren. Binnen de complexe structuur van het gebouw werd een zo optimaal mogelijk productieen werkproces uitgewerkt dat ons toeliet om op een efficiënte manier een langetermijnplanning voor onze organisatie uit te werken. Zonder die basis zou de AB nu lang niet het op hetzelfde niveau staan als vandaag. Een tweede en zwaar probleem is de kwestie van de geluidsisolatie dat altijd onderschat is geweest. Achteraf hebben gedetailleerde akoesti sche studies uitgewezen dat dit probleem bouwtechnisch niet op te lossen is. De wetgeving in het Brusselse Gewest is daarover streng. Hoe later op de avond, hoe strenger. Wij doen continu geluidsmetingen en stoppen in de grote zaal de opvoeringen om 22.30h. Zo zitten we mooi binnen de regels, en daardoor kunnen ook toeschouwers nog naar huis met het openbaar vervoer. Wat het contact geluid betreft vonden wij volgende oplossing: een deel van het naastliggend pand wordt ingenomen door Muziekcentrum Vlaanderen De overige appartementen trachten wij door te huren indien zij vrij zijn aan mensen van bij ons. Zo ligt er geen vijandelijk oor zich te ergeren. .

Wat niet evident is in een woonwijk zoals deze is het probleem van het laden en lossen. Wij zitten hier in het midden van een huizenblok tus sen de Steenstraat, Lollepotstraat en de Anspachlaan, waar het perceel de vorm heeft van een ingewikkelde puzzel. Binnen de beschikbare ruimte hebben wij naar functionele oplossingen gezocht, zodat alles zo soepel mogelijk zou verlopen. Over het resultaat zijn wij nog altijd fier en in discussies daag ik nog graag menige criticasters uit om met dezelfde elementen en gelijkaardige budgetten een betere totaaloplos sing te bedenken. Het gehele bouwproces is van in het begin gestuurd door een bouwteam waarin zowel de AB als gebruiker, de ontwerper, diverse studiebureaus als de overheid op een constructieve manier samenwerkten om

Jullie ontvangen ontzettend veel mensen, waar ietwat vreemde vogels tussen zitten, hoe ga je daarmee om? Door de knowhow die we doorheen de jaren opgebouwd hebben, beho ren wij zonder grootsprakerig te zijn tot één van de topzalen van Europa. Dat heeft niet enkel te maken met de technische infrastruc tuur, maar vooral met de gedrevenheid en expertise van de mensen die hier werken. De artiesten weten dat wij ons dienstbaar opstellen en die zogenaamde rare vogels, dat is grotendeels toch een mythe.

PROSCENIUM: FOCUS ON MARC VREBOS 25

The Eagtes of Death Metat,

Genthotogie

Tom Verbruggen

Wat we veranderd is, is de reden van hun optreden. De filosofie van de muziekindustrie is omgedraaid. Vroeger kwamen zij naar hier om hun praat of cd te promoten. Nu brengen ze een nieuwe cd uit om hun tournee te promoten. Door de probematiek van het fflegaa downoa den van muziek is het ‘ive-gebeuren voor vete artiesten de beangrijk ste bron van inkomsten geworden. Bijgevog kent de concertsector de Laatste jaren een gestaagde groei wat zich bv. voor ons vertaaft in een record ticketverkoop in 2010. Met ongeveer 350 concerten per jaar zijn wij verphcht een adequate panning op te steken en voora structuree samen te werken. Die pan ning moet ook zorgen dat onze mensen buiten de AB hun eigen Leven kunnen Leiden. Wanorde demotiveert mensen. De technische pLoeg is sterk gespeciaLiseerd en bestaat uit vier personen voor het Licht, en hetzeLfde aantaL voor geLuid. Drie productiemanagers verzameLen de aLgemene informatie. FreeLancers worden ingeschakeLd in piek periodes tijdens het concertseizoen of voor de opnamestudio. Stagiairs nemen is soms een probLeem, wij eisen van hen toch een

argusogen aanschouwen. Achteraf hebben we die ongeLukkige microfoon een speciaLe pLaats gegeven in onze microfoonkist en tijdens de daaropvoLgende weken en maanden heeft een door ons zorgvuLdig uitgekozen seLectie van zangers (diegene die op dat moment wat aansteLLerig deden) nietsvermoedend het poepje van deze wereLdberoemde bassist geroken. Wat is dé uitvinding datje werkt heeft verbeterd?

vrij hoog niveau. Wij gaan binnenkort waarschijnLijk een structureLe samenwerking opstarten met de provinciaLe hogeschooL van Limburg waar een bache Lor in de pop- en rockmuziek wordt onderwezen. Op die manier kunnen we aansLuiten met de Leerstof en krijg je voor aLLe betrokken partijen een win-win situatie.

Marc wijst naar de computer. Wij hebben een vijftaL jaar geLeden zeLf een centraLe databank opgemaakt, waarin onze werking vervat is De voorsteLLingen, de technische fiches, de ticketerie, de Laad- en Losuren, de hoteLs voor onze gasten, de uren voor de kuispLoegen: je kan het maar niet bedenken of het zit in de database. De verantwoordeLijken voor de desbetreffende afdeLing vuLLen de gege vens aan en iedereen die hier werkt kan het consuLteren. Wijzigingen worden direct doorgevoerd. De opmaak van het systeem heeft ons veeL tijd doen uitsparen en onze werking veeL stabiLiteit gegeven. Dit versterkt ook de sfeer in huis, daardoor kLikt het. De AB is een organisatie waar men binnen aLLe afdeLingen en op aLLe niveaus continu bezig is met innovatie en optimaLisatie. Zowel op het vlak van administratie, productie, promotie, ticketverkoop aLs op artistiek vlak proberen wij onafgebroken te zoeken naar nieuwe verbeteringen.

Wordt de ernst soms doorbroken door komische toestanden?

Waren er momenten die niet zo rooskteurig waren?

Er zijn er veLe, maar ééntje niet echt appetijteLijk dateert nog uit de pionierperiode van de AB, tijdens het concert van The Red Hot ChiLi Pepers. Op een bepaaLd moment, waarbij de groep echt voLLedig uit de bot ging op het podium, duwde FLea, de bassist van de groep, zijn zangmicrofoon regeLrecht in zijn bLote anus. Doordat ik op dat ogenbLik de monitormix deed kon ik deze vreemde act van zeer nabij en met

(Hier stokt Marcs antwoord, het is duideLijk dat negativisme niet in zijn woordenschat staat). Misschien toch de periode van poLyvaLentie, dat ging met vaLLen en opstaan. Maar uiteindeLijk heeft die beginpe node ons doen inzien dat we ons moesten focussen en speciaLiseren in een specifieke discipline en dat is dan achteraf een fundamenteLe besLissing geweest die de AB op de juiste raiLs heeft gezet.

6 PROSCENIUM: FOCUS ON MARC VREBOS

Kteurt dit huis ook groen?

Ongeveer geijktijdig met de Muntschouwburg werken wij sinds 2002 op een structuree manier aan een programma om onze ecoLogische voetafdruk te verminderen. Hoe is dat van start gegaan? Wij zij beginnen nadenken, bv. over het feit dat wij na concerten ber gen afvaL hadden o.a. een grote hoeveeLheid bekertjes. Wij zijn terecht gekomen bij BIM. Zij hadden een project op tafeL Liggen: ecodynamisch ondernemen. Wij ondertekenden een charter dat ons verplichte een interne analyse te maken inzake afval, energieverbruik, Daarna werd er een dossier opgesteld en ondernamen wij concrete stappen. Deze acties zijn o.a. het plaatsen van spaarlampen in constant verlichte plaatsen, het gebruik van een simulatieprogramma ter voorbereiding van de lichtshows, het uitvoeren van een permanente geluidsanalyse tijdens de concerten, luidsprekers op dempers plaatsen of ophangen aan veren, het gebruiken van drankjetons in plaats van bonnetjes of papier. Verder beperken wij in de promotie van concerten papier tot een minimum, wordt er voor onze concerten niet meer wild geplakt of geflyerd en laten wij geen flyerteams meer toe. Waar mogelijk, wordt gerecycleerd papier gebruikt. Batterijen, toners en cartridges glas en PMD worden gerecycleerd. Aan het onderhoudspersoneel vragen wij ecovriendelijke producten te gebruiken. AB promoot carpooling via haar website. Er komt ook iemand van BIM ter plaatse kijken of alles wel degelijk uitgevoerd wordt, zodat het niet beperkt blijft tot gewoon papierwerk. Daar is ook een jury die tot drie sterren kan uitdelen. Van in het begin hebben wij twee sterren gekregen. Om de vierjaar ben je verplicht om een nieuw dossier in te dienen. Met dat nieuw dossier moet je terug verbeteringen aanbrengen en nieuwe ideeën op tafel leggen, want als je stagneert dan pakken zij gewoon sterren af. Wij hanteren geen geiten wollen sokken cultuur, maar door deze initiatieven hebben wij al veel geld uitgespaard en dragen wij bij tot een beter milieu. Naast de eerste doelstelling, met name de bescherming van het milieu, biedt een degelijk milieumanagement de onderneming door een aantal besparingen ook puur economische voordelen. Ecologie en economie gaan hand in hand. . . .

Aan wetke producties hebje de mooiste herinnering? Ie veel op om op te noemen. Uit mijn eerste jaren, het moet in 1987 geweest zijn. Ik herinner mij het optreden van Gil Evans. Hij werkte samen met Charlie Parker, Miles Davis en Gerry Mulligan en was toen op tournee naar aanleiding van zijn 75ste verjaardag met een jaz zorkest bestaande uit jonge, maar zeer talentvolle muzikanten. Door omstandigheden kwam het orkest veel te laat binnen en was er geen tijd voor een soundcheck waardoor er bij iedereen stress was, omdat het publiek voor de deur stond te wachten. Maar toen het concert uiteindelijk startte, viel alles wonderwel vanaf de eerste noot in zijn plooien en kon ik één van de prachtigste jazzoptredens meemaken die ik ooit heb gezien. Achteraf ben ik het orkest nog gaan beluisteren in de beroemde Blue Note Jazz club in New York, maar de Evans zelf was ondertussen overleden en de magie was samen met de orkestleider verdwenen. In februari 1988 was er het memorabele concert van de toen nog vrij onbekende Red Hot Chili Peppers en later in december 1991 passeer den Charles Et Les Lulus een legendarisch gelegenheidsproject met Arno Hinijes, Ad Cominotto, Roland Van Campenhout en Piet Jorens die op een inventieve manier oude en nieuwe bluesklassiekers live brachten. Wat mij ook recentelijk fel geraakt heeft was een concert in het

E[)11III1I

;F.

Â RÏDllE ft

1•, ALAN LOAX 19151002

A Tdbute to Atan Lomax

kader van het AB-project “A Iribute to Alan Lomax’ Lomax was een Amerikaanse etnomusicoloog, die zeer veel opnames heeft gedaan van volksmuziek uit de 20e eeuw. Voor dit project bracht de Belgische groep The golden Glows, aangevuld met een mannenkoor een selectie van gevangenisliederen, in de jaren ‘40 geregistreerd door Alan Lomax in de oudste gevangenis van Mississipi, Parchman Farm. Gewoon die sound en sfeer gaf effectief die ambiance weer van die originele opna mes. Dat was een moment waar je kippenvel van krijgt. (1) En onlangs, in oktober 2010, speelde Grinderman in de grote zaal, een band gevormd door Nick Cave en leden van The Bad Seeds. Dit concert zal mij ook bijblijven omwille van de stomende ruwe muzikale energie die werd gegenereerd op het podium. Marcs enthousiasme werkt aanstekelijk, ik ga zeker op zoek naar die geva ngenisliederen. Maar er is meer: er is bij hem een combinatie van ernst voor zijn werk en ook van warmte voor “den AB”, waar ik mijn muts voor afzet. Buiten is het ondertussen donker geworden. Moeders met kinderen bedelen om geld. Voor het beursgebouw staat een lelijk pitakraam. Mensen drummen naar de metro-ingang. Daar speelt een jongen op zijn viool. Het lawaai van het toekomende metrostel verdringt de muziek.

(1) Dit concert is trouwens terug te zien op donderdag 3 maart 2011 in de AB, op vrijdag 4 maart 201 1 in zaal De Roma te Borgerhout en op zaterdag 5 maart 2011 in de Handetsbeurs te Gent.

. PROSCENIUM: FOCUS ON MARC VREBOS 27

ET GROENE KLUWEN JAN ACKENHAUSEN

Het is de afgelopen jaren maat weinigen ontgaan: ecologie is ook binnen de podiumsectot een beLangrijk thema geworden. En terecht. Het besef dat ook onze activiteiten een onmiskenbare impact op het teefmitieu hebben, heeft in 2008 een extra duwtje in de rug gekregen toen het Londense stadsbestuur haat Green Theatres Plan bekendmaakte. VoLgens dat plan moet de C02-productie van de theatersector in die stad tegen 2025 met 60% daLen. . .

Sindsdien is er een zekere oververzadiging aan initiatieven en infor matie. Dat uit zich veea in desinteresse of de opmerking “alweer zo een project” wanneer ikzeLf voor REcoEP mensen benader. M zijn de vete initiatieven niet onbeangrijk, de resW±aten zijn te weinig gecoördineerd, en voora te weinig concreet. De enkee toos die dan we weer wijd verspreid zijn, zoas de C02 caLcuator van het Britse Iheatres’ Irust of Jutie’s Bicyde, spitsen zich echter toe op het Britse theater[andschap. In Vaanderen gingen na de pubUcatie van het Londense Green Theatres PLan verschitende organisaties spontaan aan de s’ag om na te gaan hoe zij zeLf groener kunnen werken; van de twee kUmaatconferenties van het VTi, tot grensoverschrijdende werkgroepen, projecten en con-

beeLd 3 verschiLLende ecoLabeLs in omLoop. De ironie wiL echter, dat geen enkeL van deze LabeLs de duurzaamheid van het hout in aL zijn productiestappen evaLueert. Zo garandeert het ESC-LabeL enkeL dat het hout niet afkomstig is uit wiLdkap of van beschermde boomsoorten. Maar of de voLLedige samensteLLing van het uiteindeLijke houtproduct ook effectief miLieuvriendeLijk is, kan uit deze LabeLs niet afgeLeid wor den. ESC-gecertificeerd hout kan nog steeds hoge concentraties aan formaLdehyde bevatten, of andere giftige stoffen, afhankeLijk van de Lijmen en uithardingsproducten die bij de productie gebruikt werden.

ferenties toe. Opvaende afwezigen in deze ecoogierace van de kunstensector zijn de beLeidsmakers. Of het nu gaat om het kunstenbeeid, of om LokaLe of stedeLijke beLeidsmakers, de aLgemene regeL is dat er weinig of geen concreet beLeid inzake ecoLogie binnen de kunstensector is. De recente conferentie over een duurzaam VLaams kunstenbeLeid ging vooraL over economische duurzaamheid, een toch weL ietwat ongeLukkig gebruik van de term duurzaam. Het ontbreken van een beLeid met duideLijk gedefinieerde doeLsteLLin gen heeft tot op zekere hoogte geLeid tot een wiLdgroei aan projecten en informatie. Het Vii werkt aL enkeLe jaren aan de materie, samen met o.a. BASTT, Netwerk 2020 doet hetzeLfde op internationaLe schaaL, EcoLife organiseert cursussen en choachings voor de cuLtuursector, Groenevent bekroont groene evenementen, en tegeLijk wordt iedereen zowat om de oren gesLagen met checkLists, C02 caLcuLators, werkgroe pen, ecoteams, conferenties, studiedagen, en bedrijven die maar aL te graag hebben dat we aLLemaaL ons bestaand verLichtingssysteem door meer duurzame aLternatieven gaan vervangen. Met het project REcoEPbehoor ikzeLf ook tot die wiLdgroei. Wie geraakt er nog aan uit?

LabeLs en standaarden Het gebrek aan een gecoördineerd beLeid, dat verwachtingen en nor men vooropsteLt voor aLLe speLers in het veLd, maakt het zeker niet makkeLijker. De wirwar aan informatie betekent anderzijds niet dat er geen waardevoLLe en heeL concrete kennis en informatie bestaat om gradueeL tot een groener productieproces binnen de podiumsector te komen. De informatie moet in veeL gevaLLen echter bijeengesprokkeLd worden uit een aantaL verschiLLende kanaLen. Eén van die kanaLen is bijvoorbeeLd http://www.LabeLinfo.be, een website met uitLeg over ecoLabeLs gaande van voeding over bouwmateriaLen tot reizen en eLektronica. Een groeiend aantaL organisaties en schouwburgen in BeLgië Let bij aankoop van verbruiksmateriaLen reeds op de ecoLabeLs. Zo wordt er in een aantaL huizen uitsLuitend met FSC-gecertifieerd hout gewerkt. Toch schuiLt ook hier een addertje onder het gras. De meeste LabeLs evaLueren sLechts ‘enkeLe van de veLe aspecten die bijdragen tot de duurzaamheid van een materiaaL of product. Voor hout zijn er bijvoor

8 PROSCENIUM: HET GROENE KLUWEN

Jettyfish Theatre,

The Red Room

Bovendien kan de afkomst van het hout in een aantaL veeLgebruikte houtproducten zoaLs spaanpLaat erg moeiLijk gecontroLeerd worden doordat spaanpLaat houtresten en gerecycLeerd houtafvaL bevat, waarvan de oorsprong vaak niet of onvoLdoende gekend is. Vraag maar eens bij Brico of zij weten weLk soort Lijm er gebruikt werd voor de productie van een spaanpLaat. Er zuLLen nogaL wat wenkbrauwen fronsen.

De DIY van het groene theater EnkeLe maanden geLeden had ik even de tijd om in Londen een kijkje te nemen in het tijdeLijke JeLLyfishTheatre. Het theater was opgetrokken uit afgedankte paLetten en houtresten, opgehangen aan een trussen structuur. Lege waterbidons werden omgebouwd tot een verLuchtings systeem, en het heLe theater draaide op een combinatie van zon nepa neLen, de ArcoLa hydrogeen fueLceL, en een dieseLgenerator. Over die Laatste twee vaLt nog weL iets aan te merken, maar het heLe gebouw is natuurLijk in de eerste pLaats een statement, met een energieverbruik van minder dan 10% van dat van een conventioneeL theater. Een statement dat enkeLe weken geLeden trouwens voLLedig gerecycLeerd werd. Op een efficiënte manier ecoLogisch werken betekent in de eerste pLaats dat elke stap van het productieproces geëvaLueerd moet worden. Zo werd het JeLLyfishTheatre geassembLeerd uit gerecycLeerd materiaaL,

op een danige manier dat het gemakkeUjk demonteerbaar was, om vervoLgens voLLedig gerecydeerd te worden. Dit gebeurt a in beperkte mate in het Kaaitheater, waar a geruimte tijd materiaen zoas hout, ijzer, etc. . . hergebruikt worden. Het Toneethuis werkt dan weer enkeL met ESC-gecertifieerd hout. De bestaande tooLs zoaLs de checkList van het Vii en de website van LabeLinfo.be kunnen daarbij goede huLpmid deLen zijn. op een meer structureLe manier werken kan door bijvoorbeeLd eco charters op te steLlen met bepaaLde eisen en huisregels voor perso neel, Leveranciers en gasten (publiek, artiesten, etc. . .). Zo geeft het Londense Arcolatheater de bezoekende gezelschappen de keuze om ofwel met hun zelf ontwikkelde hydrogeen fuelcell te werken, ofwel met een beperkt wattage van het gewone stroomnet. Het Ihéâtre du Public in Houdeng-Geognies gebruikt sinds kort eco-charters voor zijn voorstellingen. Het Ihéâtre d’un Jour (11]) in Voneche investeerde onlangs in een mini-Iveco die tegelijk dienst doet als collectief vervoer voor het personeel alsook als transport voor materiaal. Men kan bijvoorbeeld ook vastleggen dat enkel met transporteurs gewerkt wordt die op biodiesel rijden, of dat postverdeling binnen de stad met een lokale fietskoerier verstuurd worden. In Brussel zijn al een aantal

com merciële groene fletskoeriers, zoals bv. EcoPostal Wat al deze initiatieven op zijn minst teweegbrengen is het besef van de hoogdringendheid om groener te werken binnen de podiumsector, ook al staat een Vlaams of Brussels Green Theatres Plan er niet meteen aan te komen. Een actievere ondersteuning vanuit het beleidsniveau zou de hele zaak zeker geen windeieren leggen. Tot het zover komt is het in eerste instantie improviseren geblazen. Voor meer achtergrondinformatie kan je terecht op volgende website: http://recoep. btogspot.com http://www.jutiesbicycte.com http://www.greeningtheatres. corn http://www.theatrestrust.org.uk http://www.network2020.org http://www. vti.be/nl/projects/ecopodia Deze tekst is een bijdrage van het project REcoEP, een initiatief van het Kenniscentrurn Podiurntechnieken van Erasrnushogeschoot Brusset/Rits, gesteund door het Fonds voor Duurzaam Afval- en Energiebeheer. Voor meer informatie kanje terecht op http://recoep.btogspot.com.

. N MEMORIAM

Stefaan Monsieur 1952-2010 Eric De VoLder 1946-2010

Een diep droeve gebeurtenis is ons hier overkomen. Tijdens de afbouw van L’Amour De Lom in de Opera van Gent, heeft zich een zwaar ongeval voorgedaan. Daarbij werd Stefaan Monsieur, een van onze podium technici, dodelijk getroffen en overleed ter plaatse. Wij verliezen een heel erg dierbare vriend en collega... Nu doen we ons uiterste best om terug vertrouwen te vinden en hier zelfs sterker samen uit te komen. Adieu, Wietse Bovri

Een grote Leegte komt ons tegemoet Geen Monsieur meer Op de scène Ieder van ons had stille bewondering voor je. Je gedrevenheid, discipline, orde, attentie. En nog het meest bewondering voor al je muzikaliteit Waar je ons meermaals mee verblijde. Een grote Leegte komt ons tegemoet Maar je geest is niet verloren. Hij zit in ieder van ons H ERBOREN Stef (Cottega van Stefaan)

De bezieler van de Gentse theatergroep Ceremonia overleed op zondag 29 november. Wij zochten enkele uitspraken op die Erics leefwereld verwoorden: Eric over zijn verhouding met de acteurs: “Je kunt het zo bekijken. Mijn acteurs stappen in het rond op die scène, maar ze weten nooit op voorhand waar hun voet terecht zal komen. Alleen moeten ze er heel zeker van kunnen zijn dat er geen put zal zijn op de plek waar ze hun voet neerzetten. Dat is de uitdaging voor mij als regisseur. Er mogen geen putten zijn, en als er een put is, moet ik ervoor zorgen dat ze er niet invallen. Je moet als regisseur natuurlijk af en toe gewoon beslissingen nemen, maar als het goed zit, zijn er altijd argumenten te vinden voor die beslissingen. Je moet omstandigheden creëren waarbinnen problemen zichzelf oplossen. Dan wordt het plezierig en aangenaam, dan ga je fluitend en zingend door het leven.” (DM 12 december 2002) Eric over de grotesk geschminkte gezichten die typerend zijn voor de Ceremoniastijl: “Die maskers scheppen plastische mogelijkheden om ook zonder woor den het verhaal uit te drukken. Ze geven kleur en expressiviteit en zetten het spel en de mimiek extra in de verf. Een stuk is bij mij nooit een vooropgezet iets, personages ontstaan uit improvisaties met de acteurs op de scène. Voor “au nom du père” liet ik de acteurs tot hun personages komen door hen keijes te geven waarin je gezichten kon zien. Daar hebben ze zich naar geschminkt en via dat gezicht hebben ze een houding gezocht die bij de personages paste.” (DM 23 november 2006)

PROSCENIUM: IN MEMORIAM 29

keren geactualiseerd. Kortom, een opfrissing is dus zeker aan de orde. We gaan ook deze keer de moeilijke gesprekken niet uit de weg. Er wordt gesproken met een keurder, iemand van een kunstencentrum, iemand van een pak gasten zal aanwezig opleidingen, zijn op het plenair debat. Wat de workshops betreft denken we aan gehoorbescherming, reglementering, preventie, risicoanalyse,... Johan Penson ...

Programma zie www. bastt. be ONDERTUSSEN BIJ BASU... De contactdag van afgelopen september is nog maar net voorbij, zo lijkt het, of er komen alweer een aantal nieuwigheden aan. De wissel op ons secretariaat werd door velen waarschi jnljk al waargenomen; Lander Vervaet heeft ons spijtig genoeg verlaten. Zijn plaats werd ingenomen door Jan Ackenhausen. Tussen de vorige contactdag en het uitpluizen van ons

BASU CONTACIDAG dinsdag 8 februari 2011 Bastt organiseert per seizoen twee contactdagen voor zijn heden en geïnteresseerden. In het voorjaar van 2011 is het opnieuw zover. Een honderdta’ deenemers komen samen op een interessante gasUocatie rond een specifiek thema. De contactdag zorgt voor een goede binding tussen de reden en de sector, én informeert de deelnemers over de allerlaatste nieuwigheden. De structurele sponsors van Bastt zijn eveneens aanwezig met een kleine stand. Locatie De verbouwing van deSingel spreekt tot de verbeelding. De combinatie van het bestaande gebouw ontworpen door Leon Stynen dat in dialoog gaat met de nieuwbouw van Stephane Beel biedt zeer veel mogelijkheden en ruimte. Dergelijke projecten zorgen voor een nieuwe, nooit geziene dynamiek in onze sector. Het spreekt dan ook voor zich dat Bastt deze locatie heeft gekozen voor de contactdag. De rondleiding zal vooral backstage plaatsvinden en ook attentie hebben voor bestaande infrastructuur Thema Veiligheid was twintigjaar geleden zeer actueel omwille van het wijzigende wetgevende kader. Nu is het actueel omwille van een ongeval. Ondertussen is de wetgeving ook een aantal

0 PROSCENIUM: BASTT-NIEUWS

ledenbestand door, heeft Jan niet stilgezeten. Het nieuwe BASTI-seizoen begint stilaan vorm te krijgen, met o.a. een contactdag rond veiligheid in deSingel in februari, de Lounge 11 in mei, en opnieuw een STEP-cursus in juni van volgend jaar. Daarbovenop werkt BASIT aan een nieuw cursusaanbod met o.a. een cursus bewegend licht en een nieuwe cursus rigging. Het volledige vernieuwde cursusaan bod wordt in de loop van 2011 uit de doeken gedaan. Jan Strickx bracht tijdens de raad van bestuur van 22 november verslag uit over de EduCom vergadering van OISTAT die hij in Peking bijwoonde. Daar werd onder andere een internationale designwedstrijd uitgewerkt die in de komende maanden verder vormgegeven wordt. BASTT werkt sinds september ook weer actief mee aan enkele projecten rond ecologie bin nen de podiumsector. Johan Penson vertegen woordigt BASTT in het nieuwe ecologieproject van het VTi, en Jan Ackenhausen doet het onderzoek voor het project REcoEP van het Ken niscentrum Podi umtech nieken waarvan BASTT een partner is. De bedoeling van REcoEP is het om een tool te ontwikkelen die ecolo gische impact van een productie evatueert, en ,

eventuele alternatieve werkmethoden en materialen voorstelt. In het kader van deze projecten was BASTT op 26 november uitgenodigd op de ‘Slow Boat’ lezing, georganiseerd door het Kaaitheater en het VTi. Op deze Lezing wierpen onder andere Jan Goossens (KVS) en Sian Alexander (Julie’s Bicycle) een blik op ecologie en mobiliteit van de podiumkunsten. BASTT is samen met een aantal andere spelers uit de kunstsector vra gende partij naar een meer structurele aanpak van de ecologiekwestie, zoals dit bijvoorbeeld door Julie’s Bicycle in Groot-Brittannië gebeurt. Nog in het kader van het ecologievraagstuk is BASTT op 6 december uitgenodigd op het VPT symposium “Symposium: Duurzaamheid on Stage! Van inspiratie naar realisatie” in Zwolle. VPT buigt zich over de vraag of en hoe de po diumtechniek duurzaam gemaakt kan worden en op die manier kan bijdragen tot een groene toekomst. Het symposium presenteert ook de resultaten van het onderzoek dat op 3 decem ber in de Rotterdamse Schouwburg plaatsvond, waarbij het publiek gevraagd werd hun oordeel te geven over het gebruik van verschillende traditionele en LED lichtarmaturen. Jan Ackerhausen

Meer informatie over al deze nieuwigheden verschijnt binnenkort op onze website, en in de volgende nieuwsbrief. Informatie: http://www.bastt.be http://www.vti.be http //recoep blogspot corn http://www.jutiesbicycte.com http://www.vpt.nl STEP-CURSUS 2011 Zoals ieder jaar organiseert BASTT vzw ook in 2011 weer een STEP-cursus in het Dommelhof in Neerpelt, ditmaal van 6 tot en met 10 juni 2011. De cursus richt zich zowel tot beginnende als tot ervaren podiumtechnici. Gedurende een hele week krijgen de cursisten een uitgebreid overzicht van een reeks cou rante competenties binnen de sector, die trouwens nauw aansluiten bij de competen tieprofielen van het ervaringsbewijs podiumtechnieken. De lesgevers zijn professionelen met een jarenlange ervaring in hun vakgebied. Het curriculum bestaat uit o.a.: Licht: theorie, praktijk, dimmersen stuursignalen (DMX) GeLuid: theorie, praktijk, en PA Theatertechniek en rigging

creëren, zoweL nationaaL aLs internationaaL tussen scenografen en technici enerzijds en technische toeLeveranciers anderzijds. Door verschiLLende discipLines samen te brengen op één beursvLoer wiLLen we de ontwikkeLing van nieuwe initiatieven stimuLeren of totaaL nieuwe concepten ontwikkeLen. In de chemie tussen de kritische technicus en zijn Leveran ciers ontstaan nieuwe technieken en ideeën die het theaterbeeLd voor de toekomst zuLLen bepaLen. Foto Guido Snoeck

Productie: Over reisproducties, ecotogie en veiLigheid, MuLtimedia Het DommeLhof, waar deze cursusweek doorgaat, biedt uitstekende Logies en is voor de opLeiding een bijzonder geschikte Locatie. De cursus omvat 45 Lesuren, waarvan een aantaL dagen uitsLuitend voorbehouden wordt voor praktijkgerichte activiteiten. Logies en maaLtijden zijn in het cursusgeLd inbegrepen. Inschrijven kan in de Loop van het voorjaar van 2011, wanneer ook het voLLedige programma op de website van BASTI bekendgemaakt wordt. Maar noteer aLvast 6-10 juni 2011 in juLLie agenda’s, en hou de BASTT website in het oog voor meer informatie: www.bastt.be.

al mi

01JUNI

RELAX PRESENTEERt.

LDUNI3E 11

1 S

MEETING POINT VOOR DE THEATERSECTOR

—

HEMIKSEM Ditjaar zat Lounge voor de tweede maaL in het teken staan van theatertech niek en Live entertainment. Na een succesvoLLe AV en broadcast editie, met ruim 1200 bezoekers, vorig jaar, gaat de focus dit jaar terug naar theater en Live entertainment. 31 mei en 1 het gastvrije juni 2011 staat Op HospitaLity Center voLLedig in het teken van techniek en netwerken Lounge wiL graag een betere verstandhouding —

—

ELk jaar proberen we in te speLen op een actueeL thema, in 2009 bekeken we de eco Logische voetafdruk van de sector met onder andere Ben Todd. In 2010 ging het over werkgeLegenheid en diversiteit binnen de sector en dit jaar witten we onder de noemer back to basic’ aftoetsten weLke impact de crisis heeft op theatermaken. Gaan we nu werkeLijk zuiniger om met middeLen ? Zijn we hierdoor creatiever geworden en projecteren we dit op onze Leveranciers ? Zijn sLechts enkeLe van de vragen die we beantwoord witten zien tijdens de workshops en infosessies. Lounge 11 op dinsdag 31 mei van 10.00 h 20.00 h en op woensdag 1 juni van 10.00 17.00 in het HospitaLity Center van het Antwerpse SportpaLeis. Na registratie op de website is de toegang voLLedig gratis. —

—

WWW.LOUNGEII.BE AV -VAKBEURSVOORPROFESSIONAL5

TECHNISCHE VAKBEURS VOOR THEATER & LIVE ENTERTAINMENT IN HET ANTWERPSE SPORTPALEIS

1 1 SPORTPALEIS

1 1 ANTWERPEN

en bij de bedrijven op de beursvLoer informe ren naar hun mogeLijkheden. Een bedrijf is immers vaak veeL meer dan het product. Een uitgebreid en internationaaL getint Lezingenprogramma maakt ook onderdeeL uit van Lounge 11. In samenwerking met de BeLgische Associatie voor Scenografen en Thetaertechnici en het SociaaL Fonds voor Podiumkunsten zijn er twee workshopruimtes en Lezingenruimtes ingevuLd.

...

-EJEE

Op de beursvLoer verweLkomen we dan ook meer dan 50 toonaangevende bedrijven uit binnenen buitenLand. De bedrijven zijn aLLemaat vooruitstrevend binnen hun eigen disci pLine. Van verhuur tot verkoop, van Licht en geLuid tot video en muLtimedia, van advies tot uitvoering, de diversiteit is enorm. Lounge Lanceert bovendien een uniek initia tief binnen de sector: de joben opLeidings beurs. 31 mei zaL in het teken staan van job en opLeiding in de theatersector Studenten en technici kunnen er kennismaken met de joben opLeidingsmogeLijkheden binnen de sector

Meer info op www.Loungell.be Loungeü9 is een productie van ReLax vof www.Loungell. be en www.sportpaLeis.be

LEZINGEN Lounge 11 wiL ook dit jaar een uitgebreidt nationaaL en internationeeL Lezingenprogram ma samensteLLen. Omdat we het beLangrijk vinden dat dit programma inhoudeLijk aansLuit bij de wensen en noden van de sector hebben we hiervoor zorgvuLdig twee partners uitgeko zen die de Lezingen verder zuLLen uitwerken: Bastt en SEP.

PROSCENIUM: BASTT-NIEUWS 31

3OQ3OO2

(D (1)

:3 0)

(D :3

.iÏ

t’

:-)

‘

.-‘

iiIiÏhiï iiiïiïïtïïitiiui

(t’

—

t4”•

i: r t t_JL__1

llhIltlltIlllllll 11I1IIIIIIIUhI11

—