Dossier steunpunt handicap & arbeid: Definitie arbeidshandicap In een cijfer vatten hoeveel personen met een arbeidshandicap Vlaanderen telt, is uitermate moeilijk. Veel mensen gebruiken de termen arbeidshandicap en handicap voortdurend door elkaar. Onterecht, want er bestaat wel degelijk een groot verschil tussen deze twee begrippen. In dit dossier kom je te weten wat dit verschil is. Ook zal je lezen welke criteria de Vlaamse overheid hanteert om de doelgroep “personen met een arbeidshandicap” af te bakenen. We willen je een duidelijk inzicht geven in termen die je vaak zal gebruiken tijdens bedrijfsbezoeken en begeleidingen, als het gaat over deze doelgroep. INHOUD 1 Wist je dat … 2 Handicap versus arbeidshandicap 21 Handicap 22 Arbeidshandicap 23 Dunne scheidingslijn 3 Definitie gebruikt door het EAD-beleid 4 Definitie gebruikt door VDAB
steunpunt handicap & arbeid
5 november 2013
1 Wist je dat …
10% à 15% van de wereldbevolking een handicap of chronische ziekte heeft.
In de EAK (enquête arbeidskrachten) van 2002, verklaart 16,2 % van de respondenten een handicap of langdurige ziekte of aandoening te hebben. ( Nota Handicap en arbeid 2013 deel 1 definities en statistieken, Samoy 2013)
In de EAK van 2011 geeft 13,2% van de respondenten aan dat hun handicap of langdurige ziekte hen belemmert in hun dagelijkse leven. Concreet gaat het om ongeveer 500 000 personen. (Nota Handicap en arbeid 2013 deel 1 definities en statistieken, Samoy 2013)
In totaal hebben in 2001 786 189 Vlamingen een handicap of langdurige gezondheidsproblemen (vanaf de leeftijd van 5 jaar).
Aantal personen met recht op VOP (Vlaamse Ondersteuningspremie) in het 4de kwartaal van 2012: 11 106 (interim: 677, zelfstandigen 66, lokale besturen 380 en onderwijs 433). Het aantal VOP’s bij personen met een arbeidshandicap die al in dienst waren bij een werkgever neemt snel toe, evenals dit bij interimkantoren. Verwijzing: Vlaamse ondersteuningspremie Aantal betaalde dossiers in het 4de kwartaal van 2012: 10 111.
In september 2013 registreerde de VDAB 29 932 “arbeidsgehandicapte werkzoekenden”. Elke maand is er een update beschikbaar: Arvastat (via “specifieke doelgroepen” doorklikken naar “arbeidsgehandicapte werkzoekenden”).
De werkzaamheidsgraad van personen met een arbeidshandicap in het Vlaams Gewest, bedraagt eind 2012 38,7 %. Ter vergelijking de werkzaamheidsgraad van de totale bevolking (20 – 64 jaar): 71,5%. Er is dus een werkzaamheidskloof van 32,8 %. Deze kloof vergroot nog naarmate de ernst van de handicap of aandoening toeneemt.
steunpunt handicap & arbeid
5 november 2013
2 Handicap versus arbeidshandicap 21 Handicap Elk belangrijk participatieprobleem van een persoon dat te wijten is aan een samenspel tussen (Vlaams Parlement, 2004): 1 functiestoornissen van mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke aard. 2 beperkingen bij het uitvoeren van activiteiten. 3 persoonlijke en externe factoren. Iemand die voldoet aan deze drie factoren is een persoon met een handicap volgens het oprichtingsdecreet van VAPH (Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap). Bijvoorbeeld: een persoon die een visuele beperking heeft van 100%, heeft een handicap want de functiestoornis is van zintuiglijke aard. Bij heel wat activiteiten ondervindt deze persoon moeilijkheden door persoonlijke en door externe factoren (de maatschappij die niet altijd toegankelijk is voor personen met een visuele handicap). 22 Arbeidshandicap (Ministerie Werk en Sociale Economie, 2003) 1 Mensen met een aantasting van hun mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke mogelijkheden, 2 voor wie het uitzicht op het verwerven en behouden van een arbeidsplaats en op vooruitgang op die plaats, 3 langdurig en in een belangrijke mate beperkt is of bedreigd wordt. Bijvoorbeeld: dezelfde persoon van hierboven kan door zijn visuele handicap langdurig moeilijkheden ondervinden bij het zoeken naar een job. Als hij een bepaalde job heeft, krijgt hij nauwelijks mogelijkheden om op te klimmen. 23 Dunne scheidingslijn Waar ligt de scheidingslijn tussen deze twee begrippen? Iemand met rugklachten kan bijvoorbeeld zonder beperkingen functioneren in zijn sociaal leven, maar onmogelijk zijn beroep als bouwvakker blijven uitoefenen. Niet iedereen met een arbeidshandicap wordt beschouwd als
steunpunt handicap & arbeid
5 november 2013
een persoon met een handicap. Het komt erop aan de mensen te ondersteunen die wel beperkingen ervaren in hun arbeidssituatie. Indien je werkt met definities, wat noodzakelijk is, vallen sommige personen buiten de mazen van het net. Mogelijke voorbeelden zijn langdurig zieken, mensen met HIV en personen met leerstoornissen. 3 Definitie gebruikt door het EAD-beleid Personen met een arbeidshandicap zijn mensen met een aantasting van hun mentale, psychische, lichamelijke of zintuiglijke mogelijkheden, voor wie het uitzicht op het verwerven en behouden van een arbeidsplaats en op vooruitgang op die plaats, langdurig en in belangrijke mate beperkt is of bedreigd wordt. Tot de categorie van personen met een arbeidshandicap behoren de hiernavolgende personen: 1 personen met een handicap, erkend door het intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap; 2 personen die gewezen leerling zijn van het buitengewoon onderwijs en die hoogstens een getuigschrift of diploma behaald hebben in het buitengewoon onderwijs; 3 personen die op basis van hun handicap in aanmerking komen voor een inkomensvervangende tegemoetkoming of integratietegemoetkoming, verstrekt aan personen met een handicap op basis van de wet van 27 februari 1987 houdende tegemoetkomingen aan personen met een handicap; 4 personen die in het bezit zijn van een afschrift van een definitief geworden gerechtelijke beslissing of van een attest van een bevoegde federale instelling waaruit een blijvende graad van arbeidsongeschiktheid blijkt; 5 personen die recht geven op bijkomende kinderbijslag of personen die recht hebben op een verhoogde kinderbijslag voor hun kind of kinderen ten laste als ouder met een handicap; 6 personen die een invaliditeitsuitkering ontvangen op basis van het koninklijk besluit van 3 juli 1996 tot uitvoering van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoรถrdineerd op 14 juli 1994;
steunpunt handicap & arbeid
5 november 2013
7 personen met een attest van arbeidshandicap van een door de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en beroepsopleiding aangewezen dienst of arts; 4 Definitie gebruikt door VDAB De VDAB werkt met een drie-stappenplan. De VDAB vertrekt vanuit een vermoeden van handicap over indicatie van arbeidshandicap naar gerechtigheid op bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM). Een persoon met een indicatie van arbeidshandicap voor wie de VDAB beslist heeft dat hij recht heeft op één of meerdere bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen (BTOM’s) is een persoon met een arbeidshandicap (Art. 1, 8° Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008). Een persoon met een indicatie van arbeidshandicap is is een persoon waarbij de aanwezigheid van een arbeidshandicap is erkend door de VDAB (Art. 3 Besl. Vl. Reg. 18 juli 2008). De personen met een indicatie van een arbeidshandicap zijn: 1 personen met een handicap, erkend door het intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap; 2 personen die gewezen leerling zijn van het buitengewoon onderwijs en die hoogstens een getuigschrift of diploma behaald hebben in het buitengewoon onderwijs; 3° personen die op basis van hun handicap in aanmerking komen voor een inkomensvervangende tegemoetkoming of integratietegemoetkoming, verstrekt aan personen met een handicap op basis van de wet van 27 februari 1987 houdende tegemoetkomingen aan personen met een handicap; 4 personen die in het bezit zijn van een afschrift van een definitief geworden gerechtelijke beslissing of van een attest van een bevoegde federale instelling waaruit een blijvende graad van arbeidsongeschiktheid blijkt; 5° personen die recht geven op bijkomende kinderbijslag of personen die recht hebben op een verhoogde kinderbijslag voor hun kind of kinderen ten laste als ouder met een handicap;
steunpunt handicap & arbeid
5 november 2013
6 personen die een invaliditeitsuitkering ontvangen op basis van het koninklijk besluit van 3 juli 1996 tot uitvoering van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994; 7 personen met een attest van een door de VDAB aangewezen dienst of arts. Een persoon die erkend is als persoon met een indicatie van arbeidshandicap heeft recht op begeleiding & ondersteuning van GTB en opleiding & begeleiding van een GOB. De VDAB bepaalt of een persoon met een indicatie van arbeidshandicap recht heeft op één of meerdere bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen. Dit recht kan van bepaalde duur of van onbepaalde duur zijn. De VDAB bepaalt dit op basis van een van de volgende documenten of onderzoeken: 1 een door de raad van bestuur vastgestelde lijst van aandoeningen en/of voorgeschiedenis van de persoon met een indicatie van een arbeidshandicap; 2 multidisciplinaire informatie; 3 een gespecialiseerd arbeidsonderzoek, uitgevoerd door een GA. Indien een persoon met een indicatie van arbeidshandicap recht krijgt op één of meerdere bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen, dan wordt die persoon een persoon met een arbeidshandicap genoemd. Volgende BTOM’s bestaan er: 1 de aanpassingen van en aan de arbeidsomgeving: arbeidspostaanpassing, arbeidsgereedschap -en kledij 2 de Vlaamse Ondersteuningspremie (VOP); 3 de tegemoetkomingen in de verplaatsings- en verblijfkosten voor personen met een arbeidshandicap met mobiliteitsproblemen; 4 ondersteuning door gebarentaal-, oraal- en schrijftolken; 5 de tewerkstelling in een beschutte werkplaats.
steunpunt handicap & arbeid
5 november 2013
Steunpunt handicap & arbeid Van Vaerenberghstraat 6 2600 Antwerpen-Berchem info@handicapenarbeid.be
steunpunt handicap & arbeid
5 november 2013