Dossier steunpunt handicap & arbeid: Stotteren Met dit document willen we een aanzet geven om de effectieve tewerkstelling van personen mensen die stotteren te optimaliseren. Vergeet echter niet dat aanpassingen of afspraken steeds geval per geval moeten bekeken worden, rekening houdend met de individuele noden en beperkingen van elke werknemer. INHOUD 1 Wat is stotteren? 2 Vooroordelen 3 Mogelijke aanpassingen en oplossingen 4 Bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen VDAB: BTOM 1 Wat is stotteren? In BelgiĂŤ zijn er ongeveer 100 000 mensen die stotteren. 60 000 daarvan wonen in Vlaanderen. Stotteren komt vier keer meer voor bij mannen dan bij vrouwen. Stotteren heeft als gevolg dat verbale communicatie onderbroken wordt door herhalingen, verlengingen van woorden of periodes van stilte. Er kunnen ook ongebruikelijke gelaatstrekken en lichaamsbewegingen optreden bij het spreken, maar dit is zeker niet altijd het geval. Er is geen ĂŠĂŠnduidige oorzaak van stotteren. Recent onderzoek richt zich vooral op neurologische oorzaken. Wat uitgesloten kan worden is dat stotteren veroorzaakt wordt door emotionele stoornissen of zenuwachtigheid.
steunpunt handicap & arbeid
13 september 2013
Voor sommige personen die stotteren hebben bepaalde therapieën een positieve invloed. Het is wel aangeraden deze behandelingen goed na te volgen en te herhalen om blijvend resultaat te krijgen. 2 Vooroordelen Een groot probleem dat mensen die stotteren ondervinden, is dat ze weinig of niet serieus worden genomen op de werkvloer. Ze worden geconfronteerd met negatieve stereotypen zoals “mensen die stotteren zijn nerveus, zijn verlegen, zijn angstig, terughoudend, hebben een verstandelijke beperking,….”. Deze vooroordelen kloppen niet. Mensen die stotteren kunnen zonder problemen competente werknemers zijn. Om vooroordelen en stereotypen te ontkrachten, is het van groot belang dat de werknemer praat over zijn/haar stotteren. Zo kan de werkgever een ander beeld krijgen. Ook uitleg over mogelijke aanpassingen en hulpmiddelen is belangrijk. 3 Mogelijke aanpassingen en oplossingen Mensen die stotteren kunnen sommige van de beperkingen hieronder besproken ervaren, maar zelden komen ze allemaal voor. Ook de mate waarin een beperking voorkomt verschilt van individu tot individu. Wees ervan bewust dat heel wat mensen die stotteren geen of slechts minimale specifieke aanpassingen nodig zullen hebben om hun werk goed uit te voeren. De aangehaalde aanpassingen zijn ook slechts een greep uit de mogelijkheden. Tal van andere oplossingen zijn zeker mogelijk. CHECKLIST: 1 Welke beperkingen ervaart de werknemer die stottert zelf? 2 Welke invloed hebben deze beperkingen op de prestaties van de werknemer? 3 Welke specifieke taken binnen de functie zijn als gevolg van deze beperkingen moeilijk? 4 Welke oplossingen zijn beschikbaar om deze problemen te verminderen of weg te werken? Zijn alle mogelijke pistes onderzocht om oplossingen te vinden? 5 Kan de werknemer zelf informatie verstrekken over mogelijke oplossingen?
steunpunt handicap & arbeid
13 september 2013
6 Eenmaal er oplossingen gevonden zijn, worden deze dan op geregelde tijd geëvalueerd op hun effectiviteit? Kan er voorbereidend overleg zijn om te bepalen welke oplossingen mogelijk zijn? Tips voor de werkgever tijdens het sollicitatiegesprek: •
Wees geduldig en neem tijd om aandachtig te luisteren
• Laat de persoon zelf zijn/haar woorden en zinnen afmaken, vul zelf niet aan • Hou oogcontact tijdens het gesprek en focus op de inhoud van de communicatie en niet op de vorm • Pas je eigen manier van praten niet aan (de persoon waarmee je praat verstaat je goed) • Indien mogelijk, bezorg dan de vragen die je gaat stellen op voorhand aan de betrokkene, zodat deze zich goed kan voorbereiden • Biedt een persoonlijk gesprek aan in plaats van een gesprek via telefoon • Geef de werknemer tijd om over de eventuele beperkingen door het stotteren te praten en zoek samen naar oplossingen •
Focus op de capaciteiten van de werknemer, niet op het stotteren
Op de werkvloer: •
Zorg voor informatie en bewustwording rond handicap bij de collega’s
• Praat met collega's over stotteren om mogelijke stereotypen en vooroordelen te ontkrachten en hen te informeren over stotteren •
Gebruik veel voorkomende en makkelijk uit te spreken woorden
• Bereid de werknemer voor op een telefoongesprek en laat inoefenen met een collega •
Maak gebruik van tekstberichten via gsm, e-mails, fax,….
• Laat toe dat de werknemer schriftelijk reageert in plaats van verbaal, bijvoorbeeld door een opmerking op een papiertje te schrijven tijdens een vergadering
steunpunt handicap & arbeid
13 september 2013
• Als de werknemer moet spreken op een vergadering, verwittig deze dan ruim op voorhand zodat deze zich kan voorbereiden 4 Bijzondere tewerkstellingsondersteunende maatregelen VDAB: BTOM Stotteren is een indicatie van arbeidshandicap (code: F985). Stotteren geeft geen recht op aanpassing arbeidsomgeving of VOP. Wel kan, mits voldoende beschrijving van de beperkingen, beroep worden gedaan op GTB (gespecialiseerde begeleiding) en GOB (gespecialiseerde individuele opleiding). Steunpunt handicap & arbeid Van Vaerenberghstraat 6 2600 Antwerpen-Berchem info@handicapenarbeid.be
steunpunt handicap & arbeid
13 september 2013