Το μοναστήρι της Nτουραχάνης γ΄ μέρος by Sth-mana-Panagia

ι,.

R-

,δ

\η

^§ υ^ "<Χ RΕ :L> ,ω\ υ^ ι-§

ξ< >ιη ι§ 'ο τ-τ Ηο3 δ.Α §Ε

,r9 Ξ.J

s:-

Qω ωaλ |Ξ ,s .§- μ

Α8

Ρß '§\

To'fVoF!K°WM°M "Καί έγεννήθη έν είρήντ; ό τόπος αύτοϋ καί το κατοικητήριον αύτοΰ έν Σιών". (Ψαλμός 75,3)

ό πέρασμα τοΰ χρόνου αφήνει, τά σημάδια του καί πολλές φορές προσθέτει την αξία του».

Στη θέση πού είναι σήμερα τό μοναστήρι, πρίν αιώνες, ύπήρχε ένα μικρό έκκλησάκι-εικονο στάσι. Τής ψυχής «έκέκρα ξα ». Θυμίαμα δοξολο γίας. Ταμένο στη Χάρη τής Θεοτόκου. Δίπλα ύπήρχε χάνι καί κατάλυμα γιά τά ζώα. Στήν ερημιά, στόν άνεμο, στήν κόπωση πρόσφερε βάλσαμο ανάπαυσης σέ όσους ταξίδευαν γιά τά Γιάννενα. Στό σημείο αύτό στρατοπέδευσε τό 1434 τούρκικος στρατός. Τό ασκέρι τού Μπεϊλέρ Μπέη τής Ρούμελης, Ντουραχάν ή κατά άλλους Τουραχάν ή Τουρχάν πασά. Κατά τόν Άραβαντινό ή διάβαση τού Τούρκου πασά πάνω από τήν παγωμένη λίμνη έγινε τό 1428 (Χρονογραφία τής Ηπείρου, τόμος Α', σελ. 162). «Ή Μονή τής Κοιμήσεως έπωνυμουμένη Δουραχάνη (ΒΑ τών Ίωαννίνων εις άπόστασιν πλοϋ 1 ώρα καί 1/4 εις τάς ύπωρείας τού Μιτσικελίου) έκ τού ονόματος τού ίδρυτού αύτής Δουραχάν Μπεϋλέρ

Μπέϋ Ρούμελης, ναΐσκον τινά αυτόθι πρό τής κατακτήσεως Ίωαννίνων ίδία ις δαπάναις εις Μονήν μετατρεψαμένου, έν άγνοια καί άβλαβώς διελθόντος τήν λίμνην τής πόλεως πεπαγωμένην ουσαν, καί τήν σωτηρίαν αύτοϋ εις τόν παρά ταύτην τοϋτον ναΐσκον άποδόντος». Συμπληρώνει ό Ί. Λαμπρίδης (Μαλακασιακά Β'μέρος α', 1888): « Ά λ λ ’ ουτος δεν διηλθε των Ίωαννίνων, ως σημειοΐ ό χρονογράφος τω 1428 1430, αλλά τω 1434 έκ Τρίκκης τήν έπανάστασιν των Αλβανών καί τήν πολιορκίαν του Άργυροκάστρου ύπό τού πρώην ήγεμόνος αύτοϋ νά διαλύση σπεύδων». Ό Ντουραχάν πασάς ήταν Μπεϊλέρ Μπέης στή Ρούμελη πιστός στούς σουλτάνους Μουράτ Β'καί Μωάμεθ Β'. Έ δρα του ή Θεσσαλία. Κάτω άπό τήν κατοχή του ύπάγονταν καί τά Γιάννενα. Εκείνη τήν

Ώ ς άγαπητά τά σκηνώματά σου. (Ψαλμ. 83, 1).

έποχή οί Τούρκοι κυριαρχούσαν στά Βαλκάνια, κι άς μην είχαν πάρει τήν Κων/πολη. Ό Άριανίτης Σπάτα Κομνηνός είχε ξεσηκώσει επανάσταση στά μέρη τής Αλβανίας. Κατάφερε νά επικρατήσει στήν περιοχή. Νικά τόν έπίτροπο τοϋ σουλτάνου Άλή, γιό τοϋ Έβρενόζ καί πολιορκεί τό ‘Αργυρόκαστρο. Ό Ντουραχάν πασάς έρχεται στά Γιάννενα μέ σκοπό νά δώσει χέρι βοήθειας ενάντια στήν «έξέγερση». Ό στρατός είχε ξεκινήσει από τά Τρίκαλα. Ό χει μώνας βαρύς. Όλα γύρω λευκά από τό χιόνι, παγω μένα. Μέ δυσκολία διασχίζουν τίς δύσβατες πλαγιές οί άνθρωποι καί τά ζώα. Όμως ό χρόνος δέν έπιτρέπει καθυστερήσεις. Βιάζονται νά φτάσουν, μέ τίς όποιες καιρικές συνθήκες, στά Γιάννενα. Ό παγετός καί τό σκοτάδι σταματούν τή φόρα τους στό έκκλησάκι-είκονοστάσι τής Παναγίας. Έ κεί στρατοπεδεύουν περιμένοντας τό πρώτο φώς γιά νά ξεκινήσουν. Πρωί-πρωί ξεκινούν. Ό βοριάς παγώνει τά βλέ φαρα. Τό χιόνι τυφλώνει. Ή ομίχλη - συνηθισμένο φαινόμενο στήν περιοχή —εμποδίζει τήν ορατότη τα. Μέσα στό χιονοστρόβιλο ό πασάς διαλέγει τό συντομότερο δρόμο, πού είναι τό πέρασμα πάνω άπό τήν παγωμένη λίμνη. Τήν περνά γιά πλατύ κάμπο. Κανόνια, βαρύ οπλισμό δέν είχε μαζί του. Οι πατημασιές όμως άπό τό πέρασμα ανθρώπων καί ζώων πάνω της άποτυπώνονται στό χιόνι. Ό Ν τουραχάν, έξισ λ α μ ισ μ έν ο ς χ ρ ισ τια νό ς, πιστεύει ότι ή σωτηρία ή δική του καί τών άνδρών του οφείλεται σέ θαύμα καί τάζει στή θέση τής

θαυματουργής εικόνας νά χτίσει, αντίτιμο ευχαρι στίας, ένα μοναστήρι. Τό ιστορικό τοϋ Μοναστηριού από τό Δημήτρη Σαλαμάγκα: ('Άπαντα, τόμος 2ος και 4ος α) Γιαννιώτικα Σύμμεικτα, β) Περίπατοι στα Γιάννινα). «Τό Μοναστήρι τής Ντουραχάνης - ό θρύλος λέει - είναι κτισμένο από έναν Τοϋρκο. Ό θρύλος όμως αυτός - πού όπως μέ πληροφορεί ό φιλόλογος Λέαν δρος Βρανούσης είναι γνωστότατος ’ίσαμε τά πιό απομακρυσμένα χωριά τού Μ ετσόβου καί τής Δυτικής Μακεδονίας ή Θεσσαλίας, όσα άλλοτες κατέ βαιναν από (τό Ντρίσκο καί) τόν Πόρο γιά νάρθοϋν στά Γιάννινα - ό θρύλος, λοιπόν αύτός, δέν είναι μονάχα θρύλος. - Είναι καί καθαρή ιστορία: Άπό τά μέσα ακόμα τής 14ης μ.Χ . εκατονταετη ρίδας, είχαν αρχίσει - όπως ιστορείται - εύρύτατα νά κυκλοφορούν στη Βαλκανική - καί στήν ’Ή πει ρο καί στήν ’Α λβανία - τά Τούρκικα στίφη, καί νά γίνωνται οί πρώτοι ’Αλβανών φυλάρχων έξισλαμισμοί. Στήν ’Ηπειρώτικη σκηνή, εμφανίζεται τήν έποχή αύτή καί ό περίφημος στήν Ιστορία τού Τούρκικου Κράτους στρατηγός Έβρενόζ ό έπονομασθείς αργότερα Γαζή, πρώτος έπικυρίαρχος τών Γιαννίνων. Στά 1387, οι Τούρκοι, μέ επ ί κεφαλής τόν άργότερα Σουλτάνο -Βα γιαζήτ,τόν έπονομαζόμενο Γιλντιρίμ (κεραυνό, λαίλαπα), καταλαμβάνουν τή Σαλονίκη. Ό Δεσπότης τότε τού Κάστρου τών Γιαννίνων Ίσαύ Μ πουοντελμόντε, γνωστός στήν ιστορία τού τόπου ώς Ίζάουλος (Ίζαού), δεινά πιεζόμενος άπό τά ισχυρότατα ’Α λβανικά φύλα τής

π εριοχής, καί από την έκμηδένιση σχεδόν τού Βυζαντίου, πηγαίνει, όπως είπαμε καί πιό πάνω, στή Σαλονίκη, «προσκυνάει» εκεί τό Βαγιαζήτ, καί γίνεται ύποτελής του. Μετά δέκα τέσσαρες δε μήνες ξαναγυρίζει στά Γ.άννινα, συνοδευόμενος από τό Στρατηγό Έβρενόζ . ό όποιος, σά σημάδι της Τούρκικης έπικυριαρr .ας. χτίζει στά Γιάννινα ένα Τεκέ κι ένα Τζαμί καί κάνει την έγκατάσταση, τής πρώτης έδώ, (όχι άπό καθαρούς Τούρκους, αλλά άπό Τουρκομάνους), παροικίας. Η πτώση τής Θεσσαλονίκης κι’ ή ύποτέλεια τού Κάστρου των Γιαννίνων, έφερε σά συνεπακόλουθο καί την ύποτέλεια, όλων σχεδόν τών γειτονικών τ : παρχιών, τής Ηπείρου, Αλβανίας καί Θεσσαλίας. Μεσολάβησε κατόπι ή πανωλεθρία τών Τούρκων άπό τίς ορδές τού Ταμερλάνου, καί ώς επακολού θημά της, ή άπόρριψη τής ύποτέλειας άπό τά προσκυνημένα κάστρα. "Υστερα όμως άπό μερικές δεκα ετηρίδες κατά τη διά ρκεια τών όποιων τό Βυζάντιο ψυχορραγεί, οι Τούρκοι, ξαναγυρίζουν πα νίσχυροι καί στά 1430, π ο λιο ρκ ο ύ ν, όπως είπα με,τό Γιαννιώτικο Κάστρο, πού τελικά συνθη κολογεί. διατηρώντας έτσι μιά εύρύτατη καί προ νομιακή αύτοτέλεια. Π αρόμοιες σάν τού Για ννιώ τικ ο υ Κάστρου α ύ το τέλ ειες , συναντούμε στην άρχή τού 15ου αιώνα, καί βορινότερα τών Γιαννίνων. Στίς Αλβανι κές δέ περιοχές, άνάμεσα στούς έκ εϊ Τοπάρχες, Φεουδάρχες καί Δεσπότες, συναντούμε καί τούς: Ιωάννη Καστριώτη, (πατέρα τού Σκεντέρ Μπέη),

πού κυριαρχεί στην περιοχή Ντίμπρας, ϊσαμε τό Ά δρια τικό, καί Ά ριανίτη Σπάτα Κομνηνό, πού δεσπόζει στην νοτιώτερη περιοχή τού Έ λβασάν,(κι’ αργότερα έγινε πεθερός τού Σκεντέρ Μπέη). Στά 1434,0 Άριανίτης αύτός, έπαναστατει κατά τής Σουλτανικής κυριαρχίας. Ξεκινώντας από τίς περιοχές τής Τσερμενίτσας, συγκρούεται μέ τόν Επίτροπο τού Σουλτάνου, Άλή —έναν από τούς γυιούς τού Έ βρενόζ - τόν κα τατροπ ώ νει, τόν άναγκάζει νά καταφύγη, αύτός καί τά ύπολείμματα τού στρατού του, στά Γιάννινα. καί πολιορκεί τό Αργυρόκαστρο. Μπείλέρ Μπέης τήν έποχή αύτή τής Ρούμελης, ήταν ό Ντουραχάν Πασιάς, περίφημος κι’ αύτός Στρατάρχης των Σουλτάνων Μουράτ τού Β', καί Μωάμεθ τού Β', καί έδρευε στη Θεσσαλία απ’ όπου είναι πιθανό καί νά καταγόταν, καί κάτω από τό Πασιαλίκι τής όποιας ύπαγόταν καί τά Γιάννινα. Σπεύδει λοιπόν αύτός μέ τό στρατό του γιά βοή θεια τού Άλή καί έναντίον τού έπαναστάτη Άριανί τη, καί γιά νά προλάβη τήν επέκταση τής ανταρ σίας, βιαστικός, δέ διστάζει, σέ καιρό βαρύτατου χειμώνα, νά καβαλήση τό Ζυγό,τήν Κατάρα καί τόν Ν τρΐσκο, καί νά κα τέβη πρός τό Γ ια ννιώ τικο κάμπο. Ή Λίμνη τότε των Γιαννίνων βρισκόταν σ’ έναν από τούς πολλούς καί ιστορικά έξακριβωμένους παγετούς της. Είχε πιθανότατα χιονίσει απάνω στήν παγωμένη έκταση κι’ ανεμοστρόβιλοι θά είχαν μετακινήσει δώθε - κείθε τούς χιονένιους όγκους. Τό πιθανότερο είναι, νά είχε πέσει τή μέρα πού

βιαστικά περνούσαν τά φουσάτα τού Ντουραχάν, πυκνή ομίχλη, από τίς γνωστές στά Γιάννινα χειμω νιά τικ ες αντάρες. Μέσα στό χιονοσ τρόβιλο, ό Ντουραχάν, έχασε τόν προσανατολισμό του, καί βάδισε ανύποπτος στό ανοιχτό π εδίο, χωρίς νά μπορή νά βλέπη τίποτα μπροστά του. Κανόνια βέβαια δέν ειχε μαζύ του ό Ντουραχάν ανθρώπους όμως κι’ ύποζύγια, άκόμα κι’ άραμπάδες, πολλές φορές ίσαμε σήμερα έχουν βαστάξει απάνω τους τά παγωμένα τής Παμβώτιδας νερά. Κ ά π ο τε β έβ α ια ό Ν τουραχάν καί τά φουσάτα του, πάτησαν την πραγματική σ τε ρ ιά , κ ι’ έμαθαν τό τε έκεΐ, από που ακριβώς είχαν περάσει. Ό Ντουραχάν Πασιάς, ήταν, κατά τήν παράδοση, γέννημα ό ίδιος η 01 γονιοί του Φωτογραφία των αρχών χριστιανικό. Κατεβαίτου 20ού αιώνα νοντας από τό Ντρΐσκο, έκεΐ κοντά στόν Πόρο, ειχε δει ένα χτιστό εικονοστάσι, μ’ ένα καντηλάκι, πού έκαιε μπροστά σέ μιάν Εικόνα. Καί πίστεψε στό θαύμα. Μά τώρα, δέν είχε καιρό γιά σταματεμούς, ό χειμώνας ήταν βαρύς, καί τό Αργυρόκαστρο κιν δύνευε. Προχωρώντας πρός τά βορινά, κατατροπώνει τόν Άριανίτη, απελευθερώνει τό ’Α ργυρόκαστρο, καί γυρίζοντας στήν έδρα του, ορίζει - λέει ό θρύλος —

καί χτίζουν στή θέση τής θαυματουργής Εικόνας ένα Μοναστήρι: Τήν Παναγιά τής Ντουραχάνης. Δέν παρουσιάζουμε βέβαια αύτή τήν έκδοχή, σάν μιά απόλυτα στίς λεπτομέρειές της ιστορική άφήγηση· τά δεδομένα όμως στά όποια αύτή στηρίζεται, είναι όλα ιστορικά. Εκείνο πού θά φαινόταν τό πιό απίστευτο απ’ όλα, είναι τό πέρασμα ολόκληρου στρατού άπάνου άπ’ τά παγωμένα νερά. Όμως, ακριβώς αύτό είναι πού έμφανίζεται στήν ιστορία σάν άπ’ τά πιό πιστευτά. (Δημήτρη Στ. Σαλαμάγκα,'Απα ντα, τόμος 2ος καί 4ος,“ α) Γιαννιώτικα σύμμεικτα β) Περίπατοι στά Γιάννινα”) «Ό έν ίερομονάχοις καί πνευματικοΐς πατράσι σοφώτατος Κύρ Παί σιος ό μικρός, έκ τής τού Αγίου Γεωργίου,τούπίκλην Βησσαρίωνος 'Ιεράς Μονής Αιγγιάδων» (σέ βιβλίο του γραμμένο στά τέλη τού 17ου αιώνα) μαρτυρεί γιά πεζούς καί καβαλάρηδες πού πέρασαν πάνω από τά παγωμένα νερά τής λίμνης. Τά Η πειρω τικά χρονικά από τίς λειτουργικές ένθυμήσεις τής εκκλησίας τού Άνθοχωρίου (έτος 9ο σελ. 123) αναφέρουν: «1864 πάγοσεν η λίμνη στα για νενα και απερνουσαν ο κοσμος ελεύ θ ερ α έπατουσαν χωρίς φοβον κουβαλουσαν η γυνεκες ξυλα φορτομενες απο τη τραπατοβα στα γιανενα κε πολουσαν αναμεσα απο το νιση κε απο το κάστρο στηκ λημ χορεβαν η νισιοτες δεκα δοματη. ηχε παγώση κε στους 1540 του ετου το ηδηον, ήμουν εκει κε ηδα με τα ματια μου. ομοιος κε στα 1880 (δι’ άλλης χειρός προσθήκη). Συμπληρώνει ό Χρήστος Ί. Σούλης “ Έπιγραφαί καί ένθυμήσεις Ήπειρωτικαί” έτος 9ο 1934:

Δρύσκον εν καιρώ χειμώνος διαβάς, νά διήλθε την λίμνην τών Ίωαννίνων πεπαγωμένην ουσαν, μικρόν τι άναπαυθείς, μέχρι ου άκριβώς π ερ ί τής καταστά σ ε ις ταύτης πληροφορίας λάβη, παρά τόν παραλί μνιον τούτον ναΐσκον, όν βραδύτερον εις Μονήν μετέτρεψεν, άφοΰ κα ί εν Τυρνόβω εκκλησίαν ίδρύσατο, λ έγ ε τ α ι. Νά έκλά βη όμως ό κατακτητής (1 4 2 6 ) τής Θεσσαλίας την λίμνην Ίωαννίνων ώς ξηράν κα ί νά διέλθη ταυτην ό μέγας οδτος Μουράτ τού β'στρατηγός άνευ οδηγών κ α ί έρεύνης είν ε άδύνατον » 'Υπάρχει, καί άλλη μιά άποψη σχετικά μέ την ονομασία τοϋ Μοναστηριού. Ό Τούρκος Μπεϊλέρ Μπέης τής Ρούμελης πού έχτισε τό Μοναστήρι ονομαζόταν Άρμαχάν. Ή ονομασία προήλθε άπό τήν τούρκικη λέξη diir (εύθεία) han, τό χάνι πού υπήρχε στήν περιοχή. Ντουραχάνι,εύθεία -πρός τό χάνι. Στά έκθέματα τού Βυζαντινού Μουσείου Ίωαν νίνων βρίσκονται Σταυρός καί σφραγίδα άπό τό μοναστήρι πού χρονολογούνται τό 1600. Αύτό έπιβεβαιώνει ότι τό άρχικό κτίσιμο τού μοναστη ριού ήταν πρίν τό 1830. χρονολογία πού υπάρχει στή σημερινή έκκλησία.

Σ φ ρα γίδα του. Μ οναστηριού (1 6 0 0 ). Βυζ. Μουσ. Ίωαννίνων