Lezen 2, 2009 by Stichting Lezen

JAARGANG 4 NUMMER 2 2009 EEN UITGAVE VAN STICHTING LEZEN

DAAN REMMERTS DE VRIES schrijver, tekenaar, prentenboekenmaker, omslagontwerper

DE NATIONALE VOORLEESWEDSTRIJD: PAUL VIERBOOM OVER LEESBEVORDERING • • • R I N D E R T K R O M H O U T 3 0 JA A R S C H R I J V E R ••• S J O E R D K U Y P E R : J E U G D L I T E R AT U U R O P H E L L E N D V L A K • • • S PA N N E N D E B O E K E N VO O R J O N G E R E N • • • H E T E I N D E VA N D E L I T E R AT U U R ? • • • H A DA S S A H D E B O E R OV E R L E Z E N • • • E E N K I J K J E I N H E T AT E L I E R VA N DA A N R E M M E R T S D E V R I E S

GRATIS! Meld u nu aan!

L E Z E N E N L AT E N L E Z E N LEZEN is het gratis kwartaalblad

Wilt u LEZEN ontvangen? Meld u aan op

op het gebied van leesbevordering

www.lezen.nl

en literatuureducatie en is bestemd Kent u iemand uit uw omgeving

voor professionals die werken met

die LEZEN ook zou willen ontvangen? Stuur hem of haar door naar

kinderen en jongeren van 0â&#x20AC;&#x201C;18.

www.lezen.nl

Redactioneel

INHOUD 4 ‘Mevrouw, schrijft u de boeken van Guus Kuijer ook?’

Ik beken, ik lees teksten op verpakkingsmaterialen. Albert Heijn biologische zuivel komt van boerderijen waar de koeien op natuurlijke wijze worden verzorgd, schrijft Nederlands

Paul Vierboom, leesbevorderaar pur sang

7 Een klompje sterrenstof Lezen bij de canon

grootste supermarktketen op haar melkpakken. De boerderijen kiezen bewust voor een schone en duurzame vorm van landbouw. De weide waarin ze grazen wordt dan ook alleen met natuurlijke middelen behandeld. (Welke ‘ze’ wordt hier

8 ‘Bekt het lekker, dan is het goed’ Jubileumboek Rindert Kromhout

10 Blikveld 0–6

precies bedoeld? De boerderijen?) Hierdoor kunnen ook klavers en veldbloemen volop (dat is één) groeien en de koeien grazen daardoor lekker gevarieerd. Het welzijn van de koeien staat voorop. In de stallen hebben ze volop (dat is

12 Een man met een hobby Sjoerd Kuyper over het nieuwe uitgeven

14 Blikveld 6–12

twee) bewegingsruimte en meestal (hoe vaak is dat?) lopen de koeien lekker buiten in de weide. De koeien krijgen dan ook volop (dat is drie) daglicht. Op de zijkant van het pak

16 Wat je ver haalt is spannend Juni: Maand van het Spannende Boek

staat verder nog: De koeien hebben meer bewegingsruimte. Meer bewegingsruimte dan wie? Dan de consument van de

18 Podium

melk? Dan hun collega’s die geen bio-koe werden? En is meer wel genoeg? Als je van de oppervlakte van één zakdoek naar

20 Blikveld 12–15

die van twee zakdoeken promoveert, heb je absoluut gezien meer ruimte, maar voor een koe blijft het krap. Hoe komt het dat de communicatiemedewerkers van Albert

22 De leesclub Leeservaringen uitwisselen

Heijn de Nederlandse taal zo slecht beheersen dat er behalve

24 Blikveld 15–18

vage, niet gefundeerde verkoopkreten en stilistische missers

26 Help, de roman verzuipt

ook echte fouten op de verpakkingsmaterialen terechtkomen?

De stand van zaken in de Nederlandse Letteren

Is dat te wijten aan het onderwijs? Of komt het doordat mensen steeds minder lezen en zo hun taalgevoel kwijtraken? In dit nummer van Lezen sombert Sjoerd Kuyper dat het goede

30 Het juiste boek op het juiste moment Hadassah de Boer over lezen

kinderboek verdwijnt en laat Stijn Aerden enkele doemdenkers aan het woord over de toekomst van de roman. Zou ik meesomberen dan moeten wij verpakkingsmaterialenlezers vrezen voor de manke zinnen die nog over ons zullen worden uitgestort. Maar kom, het is bijna zomer. Laten we hopen op zoveel

32 ‘Verzilver je ideeën voor ze verﬂensen’ Een kijkje in het atelier van Daan Remmerts de Vries

34 Jong geleerd… Boekstart: lezen met baby’s

zonnige dagen dat een mens wel met een boek onder een parasol móet kruipen. Dan komt het vast allemaal terecht.

35 Agenda en nieuws 36 Brief van Herman Koch aan Gerard Kornelis van het Reve

Joukje Akveld

Lezen. Kwartaaltijdschrift voor leesbevordering en literatuureducatie is een uitgave van Stichting Lezen. Professionals op het gebied van leesbevordering en literatuureducatie ontvangen Lezen gratis door zich aan te melden via www.lezen.nl Redactieadres: Stichting Lezen, Oxford House, Nieuwezijds Voorburgwal 328 G, 1012 RW Amsterdam. T 020-6230566 | E-mail redactie: redactielezen@lezen.nl Voor vragen over gratis toezending en adreswijzigingen: info@lezen.nl | Hoofdredactie a.i.: Desirée van der Zander | Eindredactie: Joukje Akveld Redactie: Daan Beeke, Annemarie Terhell | Medewerkers aan dit nummer: Stijn Aerden, Amber Beckers, Lokien de Bie, Kreek Daey Ouwens, Roeland Fossen, Peter van Hugten, Herman Koch, Jørgen Koopmanschap, Bas Maliepaard, Daan Remmerts de Vries, Jowi Schmitz Vormgeving: Ramona Dales, Lijn 1, Haarlem | Uitgever: Stichting Lezen Druk: Drukkerij Spinhex & Industrie | Coverbeeld: © Daan Remmerts de Vries © Copyright mei 2009 Stichting Lezen. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van enige methode of vorm dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN 1570-9698. De inhoud van Lezen is auteursrechtelijk beschermd. Eventuele rechthebbenden die wij niet hebben kunnen achterhalen, verzoeken wij contact op te nemen met de uitgever.

‘MEVROUW, SCHRIJFT U DE BOEKEN VAN GUUS KUIJER OOK?’ PAUL VIERBOOM, LEESBEVORDERAAR PUR SANG 27 mei is het weer zover, dan vindt de

Overal in de school hangen gedichten. In de hal, in de klaslokalen, op gedichtenzuilen. Paul Vierboom loopt er met gepaste trots tussendoor, want hij is de aanstichter van

landelijke ﬁnale plaats van De Nationale

de leeswoede die zijn school al jarenlang beheerst. Boeken zijn er ook: de bibliotheek vormt het hart van de Oscar Romeroschool, met maar liefst 2700 boeken. Vierboom:

Voorleeswedstrijd, waarin leerlingen

‘En dan tel ik de boekenkisten voor speciale projecten nog niet eens mee.’ Leerlingen moeten lid worden van de schoolbibliotheek, legt de leescoördinator uit, opdat ze

uit het hele land strijden om de titel

weten dat boeken respect verdienen. Duur is het niet: 50 eurocent per jaar, kom daar maar eens om.

Voorleeskampioen. Een goede voorlezer Te l e f o o n b o e k word je niet zomaar, weet Paul Vierboom,

De Oscar Romeroschool in het Rotterdamse Crooswijk bestaat voor 98% uit allochtone kinderen en doet dankzij Paul Vierboom (50) al vijfentwintig jaar lang aan leesbevor-

leescoördinator op de Oscar Romero-

dering. Dat begon dus tien jaar vóór Stichting Lezen door het Ministerie van ocw werd aangewezen als landelijk platform voor leesbevordering en ook lang voor veel andere

school in Rotterdam. Een gesprek over

scholen op het idee kwamen. Er zat een zekere logica achter, legt Vierboom uit. ‘We kregen destijds de eerste alloch-

boeken, lezen en bevlogenheid.

tone kinderen hier in de wijk, Joegoslaven, Spanjaarden, Kaapverdianen. Die kinderen hadden thuis soms alleen een telefoonboek. Anders dan andere scholen hebben wij

DOOR JOWI SCHMITZ

nooit geprobeerd de boel “wit” te houden. Iedereen die in deze wijk kwam wonen was en is welkom, maar dan is leesbevordering wel extra belangrijk.’ Wereldverbeteraar Vierboom moest het in eerste instantie (rond 1980) doen met een bibliotheekkast vol bruin gekafte boeken, een situatie die veel volwassenen uit hun jeugd kennen. Hij pakte de boeken uit en begon zich daarna in de kinderboekenwereld te verdiepen.

DE NATIONALE VOORLEESWEDSTRIJD •

LEZEN

• 5

Hij maakte deals met boekhandels die meebetaalden aan het uitnodigen van auteurs op zijn school. Zo kreeg hij onder anderen Dick Bruna, Jet Boeke en Paul van Loon op bezoek. Ter voorbereiding werden de boeken van de schrijvers

‘Sommige kinderen hadden

in de klas voorgelezen, iets wat nog steeds gebeurt, omdat de Oscar Romeroschool voorlezen als een van de pijlers van leesbevordering ziet. Zo kon het dat de Oscar Romeroschool

thuis alleen een telefoonboek’

twee jaar geleden met Jacques Vriens de honderdste kinderboekenauteur verwelkomde, wat werd gevierd met een boekje

F OTO A M B E R B E C K E R S

met honderd kindergedichten van eigen maak. Vanaf het begin zorgde de leescoördinator ieder jaar voor een diepere verankering

VOORLEESWEDSTRIJD VOOR

van leesbevordering in het reguliere onderwijs, tot het de buitenwereld ook begon op

MEESTERS EN JUFFEN (M/J)

te vallen. Vierboom en de Oscar Romeroschool kregen prijzen: de Onderwijsprijs van

Al jarenlang strijden duizenden kinderen

Zuid-Holland 1993–1994, maar ook in 2005 voor Mijn Leeslogboek en de Leesgoed-

om de titel De Nationale Voorleeskampioen.

prijs 2009. Een aantal van zijn initiatieven werd overgenomen door andere scholen,

Vanaf volgend schooljaar is er ook een voor-

zoals ‘Lang Zullen We Lezen’, een leesnetwerk in de deelgemeente Kralingen-Croos-

leeswedstrijd voor hun juffen en meesters.

wijk. Maar het mag allemaal meer en groter, vindt Vierboom, zoals het een toegewijde

Alle leerkrachten van basisscholen in Neder-

wereldverbeteraar past.

land kunnen deelnemen. De boeken waaruit kan worden voorgelezen zijn te vinden op de

Blauwbekken

website van de canon van Nederland,

Ook dichters en gedichten gedijen goed op de Oscar Romeroschool. ‘Kinderen hebben

www.entoen.nu. De boeken zijn geschikt

nu eenmaal minder woorden tot hun beschikking.’ Geen wonder dus dat ook de gedich-

voor groep 5 tot en met 8.

tendag een jaarlijks hoogtepunt is. Vierboom: ‘In het begin hadden we buitenpodia waarop de kinderen zelf hun gedichten mochten voordragen, maar daar zijn we mee

Wanneer wat?

gestopt. De gedichtendag vindt altijd eind januari plaats, dus hadden we ieder jaar

• Vóór de zomervakantie 2009:

van die blauwbekkende kinderen op het podium.’ Hij zwijgt even en voegt er dan aan

aanvragen van het gratis wedstrijdpakket

toe: ‘Toch had het zeker z’n charme.’

‘De nieuwe schoolstrijd’ bij Stichting Lezen

Je moet de school aan het ‘gonzen’ krijgen, vindt Vierboom die ook meedoet met de

• Tussen 1 september en eind november:

Annie M.G. Schmidt-week, De Nationale Voorleeswedstrijd, de Kinderjury, en het nblc-

de wedstrijd op school (bijvoorbeeld tijdens

leesprogramma.

de Kinderboekenweek)

Het zou leuk zijn als hij anekdotes kon vertellen over leerlingen van twintig jaar gele-

• Vóór 1 december 2009:

den die door hun lagere schooltijd van lezen zijn gaan houden. Maar die verhalen heeft

aanmelden schoolkampioen M/J bij Stichting

Vierboom helaas niet. Hij is al blij als hij van docenten uit het voortgezet onderwijs

Lezen

hoort dat kinderen van de Oscar Romeroschool ‘zelf nog wel eens een boek pakken’.

• Vóór 15 april 2010:

‘Want dat schijnt heel uitzonderlijk te zijn. We moeten ons niet verkijken op hoe on-

regionale ﬁnale

bekend het fenomeen boeken en boeken lezen voor veel kinderen is,’ benadrukt hij.

• Mei 2010:

‘We hadden hier, jaren geleden, schrijfster Miek Dorrestein op bezoek, en een jongen

landelijke ﬁnale van De Nieuwe Schoolstrijd

uit groep 8 vroeg haar: “Mevrouw, schrijft u ook de boeken van Guus Kuijer?” Vanuit het perspectief van die jongen gezien misschien niet eens zo’n gekke vraag; een video-

Wie op www.lezen.nl het aanmeldingsformu-

spelletje van Arcade is immers ook niet “geschreven” door een meneer Arcade. Maar

lier De Nieuwe Schoolstrijd invult, ontvangt

het zegt veel over de achtergrond van de leerlingen.’

het gratis deelnamepakket. De organisatie is eenvoudig, het leereffect en leesplezier zijn

Hitje

groot.

Een hitje van de Oscar Romeroschool is het ingenieuze leeslogboek, een kleurig boekje waarin kinderen zelf kunnen bijhouden wat ze gelezen hebben en hoe ze dat

De Nieuwe Schoolstrijd vindt plaats in het

vonden.

kader van Kunst van Lezen en wordt georga-

Vierboom: ‘Dat is stimulerend voor de kinderen zelf die zien hoeveel ze al gelezen

niseerd door Stichting Lezen in samenwerking

hebben, maar ook handig voor de leerkrachten. Die krijgen een idee van de smaak van

met de Vereniging van Openbare Bibliotheken

de kinderen en hun leeservaring zonder dat ze er zelf veel tijd in hoeven te steken.

en Stichting entoen.nu.

Zo’n leeslogboek schrijft zichzelf.’ Vierboom laat een voorbeeld zien. Maryam uit groep 8 vindt Pippi Langkous maar een ‘raar’ boek schrijft ze. ‘Want er staat in dat een 9-jarig meisje alles zou kunnen ▲

•••

www.DNSdenationalevoorleeswedstrijd.nl

• LEZEN •

DE NATIONALE VOORLEESWEDSTRIJD

‘De hoogste klassen van onze school

optillen. Dat kan helemaal niet.’ Haar klasgenoot Jacintha blijkt erg van paardenboeken en romantische verhalen te houden. Bovendien

kunnen zonder moeite drie kwartier voor zichzelf lezen’

is ze gul: vrijwel alle gelezen boeken krijgen van haar een 10+. De leeslogboeken kunnen net als vriendenboekjes bewaard worden, zodat kinderen ook jaren later nog weten wat ze vroeger lazen.

ONDERZOEK LEESBEVORDERING

Voor Vierboom zelf was Kruimeltje het moment van opﬂakkerende leesliefde. En later

IN HET BASISONDERWIJS

de Bob Evers-serie bekent hij met een grijnsje, met boeken als Dollarjacht in een

Stichting Lezen liet onderzoeksbureau Oberon

D-trein. Eenmaal op de pabo verdiepte Vierboom zich in leesbevordering. ‘En het gekke

onderzoeken of het leesbevorderingsproject

is: eigenlijk ben ik zelf nooit een enorme lezer geworden. Ik lees meer boeken óver

Fantasia dat in 1997 werd gestart vandaag de

lezen. Fictieboeken die ik lees zijn zelden meer dan een centimeter dik. Nu ik weet

dag nog relevantie heeft, een onderzoek naar

dat ik ziek ben heb ik wel een dikke roman ter hand genomen, Dit is alles van Aidan

actualiteit en toekomstperspectief. Fantasia

Chaimbers. Die man is zo’n inspiratie voor mij, hij heeft ook heel veel over leesbevor-

was onder meer bedoeld om het vrijblijvende

dering geschreven. Zijn roman is echt goed. Die wil ik per se nog uitlezen.’

karakter van leesbevordering te doorbreken en de school een leescoördinator te laten

Dertien hoofdstukken

aanstellen. Daarnaast was er veel aandacht

Onlangs hoorde Vierboom dat hij ongeneeslijk ziek is en nu moet hij – ‘Ik ben optimis-

voor het lezen zelf.

tisch maar heb een beperkte levensverwachting’ – zijn levenswerk gaan overdragen.

Vijf experts werden bevraagd, er werd een

Een lastig en pijnlijk proces. ‘Ik werk nog twee dagen per week en er is nog wel wat

discussie georganiseerd, met vijftien leer-

uit te leggen. Alleen al zo’n bibliotheekboek in het systeem inwerken, dan ben je al

krachten werd uitgebreid gesproken en door

snel acht handelingen verder.’

284 leerkrachten en bibliotheekmedewerkers

Het gesprek valt even stil. ‘Je moet als school prioriteiten stellen,’ zegt Vierboom ver-

werd een digitale vragenlijst ingevuld.

volgens, ‘dat is het belangrijkste. Gedichten schrijven gaat niet alleen over kunst, het

Wat bleek? Tegenwoordig kent vrijwel nie-

hangt direct samen met het verwerven van een basisvaardigheid. Je moet je realiseren

mand Fantasia meer en wie het nog kent,

dat als een school het niet doet, heel vaak niemand het doet. Waarom per se die der-

vindt het verouderd. Het goede nieuws is dat

tien hoofdstukken aardrijkskunde en minder tijd voor leesbevordering? Aardrijkskunde

64% van de respondenten ‘tevreden’ tot ‘heel

is geen verplicht onderdeel van de Cito-toets, bovendien krijgen de kinderen het op

tevreden’ is over de leesbevordering op hun

de middelbare school nóg wel drie keer.’

school. Desondanks concluderen de onder-

Anderzijds is plezier in lezen lastig te meten, dat weet Vierboom ook. ‘De hoogste

zoekers dat er meer aandacht mag komen

klassen van onze school kunnen zonder moeite drie kwartier voor zichzelf lezen.

voor een structurele aanpak. Het zou bijvoor-

Ik vind dat bijzonder, maar wat er tijdens dat lezen vanbinnen gebeurt weet je nooit.

beeld zinnig zijn om te kijken of iedere school

Daarom moet je ook over boeken praten.’

wel een betaalde leescoördinator heeft.

Vierboom moet ineens denken aan het bezoek van Paul van Loon, die zijn nieuwste

Scholen aanraden om voor een methode te

Griezelbus 5 kwam presenteren tijdens een werkweek in Baarn. Van Loon had voor al-

kiezen levert volgens het bureau niets op.

le leerlingen gesigneerde exemplaren van zijn boek meegenomen en op de terugweg

Dat woord roept weerstand op en het wordt

naar huis – normaal liggen die kinderen dan te slapen, na zo’n week zijn ze aan het

geassocieerd met ‘extra dingen erbij’. Desal-

eind van hun Latijn – zat een jongetje met zijn neus diep in het griezelboek. En zo-

niettemin hoeft het wiel niet opnieuw te wor-

waar, hij had het uit voordat de bus in Crooswijk arriveerde. ‘En dat bij een jongen

den uitgevonden. Er zijn genoeg bruikbare

van wie ik het écht niet had verwacht.’ “Maar meester,” zei hij, “ik vond het ook zó

oplossingen die wijder verspreid kunnen

spannend.”’ •••

worden en zo fungeren als basis waar scholen hun eigen losse activiteiten aan toe kunnen

Mama,

voegen. De tijd is rijp voor hernieuwde aan-

ik hou van pannenkoeken,

Een konijn is mijn lievelingsdier

dacht voor leesbevordering, aldus Oberon.

van poffertjes,

En hij is mooier dan een mier

van chocolade, van melk Het onderzoek is te downloaden op

Maar het meest,

www.lezen.nl

Mama,

Fetullah Ondemir, groep 4

hou ik van jou Younes Tegouana, groep 5

uit: 100 schrijvers op de Oscar Romeroschool 2007

LEZEN & VERDER LEZEN •

LEZEN

• 7

Een klompje sterrenstof RUIMTEGEHEIMEN – Toen grote paniek uitbrak omdat werd voorspeld dat de aarde op de maan zou botsen, bouwde Eise Eisinga in 1871 een eigen planetarium. Daarmee bewees hij dat de aarde helemaal niet uit haar baan geslingerd kón worden, tot verrassing van zijn tijdgenoten. Ook in het Internationaal Jaar van de Sterren➔ Dit jaar is het veertig jaar geleden dat de eerste mens op

➔ ‘Prachtig. Prachtig. Indruk-

kunde 2009 blijft het heelal iets om je eindeloos over te

wekkende verlatenheid’, zo vat-

verbazen.

te de tweede mens op de maan,

DOOR ANNEMARIE TERHELL

de maan landde. Space (Carole

Buzz Aldrin, zijn indruk van het

Stott, Gottmer) vertelt over het

Wie ’s avonds naar de sterren kijkt wordt al snel overval-

maanlandschap samen. Maan-

heelal, de sterren en ruimtereizen

len door verwondering – een gevoel dat Bill Bryson op het

landing (Richard Platt, Gottmer)

en onderscheidt zich van door-

lijf is geschreven. Bryson is van huis uit geen wetenschap-

is een mooi pop-upboek met een

snee infoboeken door de mooie

per, maar een fanatiek hobbyist met een diepgaande liefde

sfeerverslag van die eerste maan-

vormgeving en heldere taal.

voor sterrenkunde, paleontologie, biologie en scheikunde.

reis. Verder bevat het allerlei

Bovendien heeft het een aantal

Hij bestudeert die vakgebieden met de frisse blik van een

technische weetjes over de lan-

onweerstaanbare extra’s, zoals

buitenstaander. Hoewel Een kleine geschiedenis van bijna

cering van de Apollo 11 en haar

een uitklapbare ruimteposter,

alles (2004) niets anders was dan een populair weten-

bemanning. Waarschuwing: wie

galactische themakaarten en

schappelijke beschrijving van bestaande feiten, sloeg het

het te snel openslaat, lanceert

‘buitenaardse’ stickers.

in als een bom. Bryson goochelt daarin met getallen, loopt

zijn eigen raket.

zich het vuur uit de sloffen om ingewikkelde begrippen als de relativiteitstheorie begrijpelijk te maken en sleurt in zijn enthousiasme horden lezers mee. Voor kinderen is die vuistdikke bestseller nu teruggebracht tot een junioreditie van bescheidener omvang. De tekst is opgedeeld in overzichtelijke brokken en opgetuigd met cartoons, foto’s, schilderijen en computerbeelden. Maar de toon blijf hetzelfde. Centraal staan de wetenschappers die vier eeuwen lang aan al die verbazingwekkende doorbraken hebben gewerkt.

➔ Weinig mensen kunnen zo

Doppler, die begreep waarom wij langs scheurende auto’s

aanstekelijk over sterrenkunde

➔ De geheime sleutel naar het

horen als iiiieee-jaaaammm; Midgley, die een dappere

vertellen als journalist Govert

heelal (Pimento) is een fantas-

poging deed de aarde te vergiftigen met lood en cfk’s. Al

Schilling. Daarom is het jammer

tisch én leerzaam verhaal over de

blijft het lastige materie, Bryson trekt alles uit de kast om

dat Mars. Het rode raadsel (Que-

ruimte. Natuurkundige Stephen

de onmetelijke afstand tussen hemellichamen invoelbaar

rido) alleen nog in de ramsj ver-

Hawking en dochter Lucy hielden

te maken: naar de dichtstbijzijnde ster Proxima Centauri

krijgbaar is. Recente Marsmissies

zich niet aan de ruimtewetten,

zou je 25.000 jaar onderweg zijn. Ook voor kinderen

hebben het boek enigszins geda-

maar bedachten een sprekende

maakt hij op een speelse manier duidelijk dat hoe meer

teerd, maar de wilde verhalen

computer waarmee de hoofdper-

wij ontdekken, hoe complexer alles blijkt te zijn. Er zijn

over het kleine rode broertje van

sonen door de kosmos kunnen

nu eenmaal grenzen aan wat zo’n klompje hersencellen,

de aarde blijven geweldig om te

reizen. Het Roald Dahl-achtige

opgebouwd uit louter sterrenstof, kan bevatten. •••

lezen. In september verschijnt

avontuur wordt onderbroken

een nieuw jeugdboek van

door technische intermezzo’s en

Een heel kleine geschiedenis van bijna alles, Bill Bryson.

Schilling, De ontdekking van

adembenemende ruimtefoto’s.

Atlas, € 19,95 (11+)

de maan (Moon).

• LEZEN •

JUBILEUM

I L L U S T R AT I E J A N J U T T E

‘Bekt het lekker, dan is het goed’ JUBILEUMBOEK RINDERT KROMHOUT – Rindert Kromhout

doorgegaan. Het was heel simpel, het enige wat ik wilde

viert feest. Een verlaat jubileum eigenlijk, want hij debuteer-

worden was schrijver.’

de al in 1978 in Donald Duck. Na ruim dertig jaar schrijverschap levert de naam Kromhout in het Centraal Bestand

Poep op de muur

Kinderboeken 345 treffers op, een indrukwekkende lijst

Voorleesverhalen werden zijn specialiteit. Grote helden

prentenboeken, romans, leesboekjes, vertalingen en voor-

geeft een mooie selectie van hoogtepunten. Belevenissen

leesbundels. Als laatste titel werd bijgeschreven Grote

van Meester Max, die tijdens een uitstapje naar de dieren-

helden, een uitbundig geïllustreerd jubileumboek.

tuin met zijn jengelende klas niet verder komt dan de wc’s.

DOOR ANNEMARIE TERHELL

Een hilarisch verhaal van Merel, waarin haar vader de truttige nieuwe buren wijsmaakt dat zij thuis met poep op de muur

Zijn eigen helden? Rindert Kromhout (1958) moet er even

tekenen. Het zijn verhalen die je tijdens het lezen hardop in

over nadenken. Arnold Lobel, zegt hij dan beslist. ‘Die zet

je hoofd hoort en die je haast dwingen tot voorlezen.

ieder woord op de juiste plaats. Meesterlijk om voor te lezen.

Kromhout is sterk in een mooie spanningsboog, griezelige

En Roald Dahl natuurlijk, die weet het altijd zo smeuïg te

momenten, gezellig gekeuvel en samenzweringen tegen

maken met van die spannende zinnen: “Er kwam een vrouw

stomme volwassenen – allemaal dingen die het goed doen

aan, een dikke vrouw, een dikke gemene vrouw met loerende

bij kinderen. Maar het echte geheim van een geslaagd voor-

ogen…”’

leesverhaal zit hem toch in het ritme, denkt hij zelf. ‘In feite

Lezen en schrijven zit Rindert Kromhout in het bloed. Hij kan

moet je ieder verhaal kunnen voorlezen, de tekst moet altijd

zich niet anders herinneren of hij was er altijd mee bezig, thuis

zo soepel zijn dat het kan. Of je nu een leesboekje schrijft of

en op school. In het kindertehuis maakte hij al zijn eigen tijd-

een informatief boek – dat maakt niks uit. Onbewust speelt

schriften en een dierenencyclopedie. Hij bestudeerde sprink-

altijd dat gevoel mee: bekt het lekker?’

hanen en schreef op wat voor bokkensprongen die maakten.

Olaf de rover is het oudste verhaal dat in het jubileumboek

De eerste echte verhalen schreef hij toen hij als stagiair voor

is opgenomen. Het is een hartverscheurend drama over Olaf,

de kleuterklas stond. Het Drakenhuwelijk, een verhaal dat

die op de herfstmarkt zijn roversbeer Diederik verkoopt onder

sterk beïnvloed was door Paul Biegel, stuurde hij op naar

druk van een ouder vriendje dat zo’n knuffel maar kinderach-

Donald Duck. Het werd zijn debuut. ‘En daarna ben ik altijd

tig vindt. Al leverde het hem in 1987 wel een Vlag en Wimpel

LEZEN

• 9

I L L U S T R AT I E A N N E M A R I E VA N H A E R I N G E N

I L L U S T R AT I E S Y LV I A W E V E

JUBILEUM •

vindt hij nu. Maar in de loop der jaren zijn ze beiden gegroeid door weg te laten. De tekst werd soberder, de tekeningen steeds gestileerder en expressiever, zoals in de avonturen van de gezworen vrienden Bil en Wil. op van de Griffeljury, toch zou Kromhout het nu anders doen,

Kleuterlogica

zonniger vooral. ‘Ik vond het te ﬂauw om die beer aan het

En dan is daar nog Annemarie van Haeringen. Haar leerde

eind van het verhaal weer te laten terugkomen. Ik wilde eens

Kromhout kennen toen hij werkzaam was als jeugdboekrecen-

een verhaal schrijven waarin het níet goed aﬂoopt. Maar toen

sent voor de Volkskrant. ‘Ik dacht: met haar zou ik ook wel

ik Olaf de rover laatst na jaren weer las, dacht ik: nee, ik zou

eens een boek willen maken.’ Dat avontuur begon met het

het nu luchtiger maken, er meer relativering instoppen.’

leesboekje Hens up!, breidde zich uit naar een hele reeks Erge Ellie en nare Nellie’s en beleefde een voorlopig hoogte-

Zeggingskracht en pit

punt in de Kleine Ezel-prentenboekenserie.

De royale illustraties in Grote helden geven een mooi beeld

De ﬁguur Kleine Ezel ontstond min of meer toevallig. Hij dook

van de tekenaars met wie Kromhout al jarenlang samenwerkt.

voor het eerst op in het letterboek Wat staat daar?, waarin

De zwierigheid en expressie van Sylvia Weve, de gestileerde

dieren volgens het alfabet worden opgevoerd. Bij de letter E

overdrijving van Jan Jutte, de warmte en het weelderige kleur-

stelde Annemarie van Haeringen een moeder ezel voor met

gebruik van Annemarie van Haeringen. Ze voorzien de verha-

een kleine ezel in een blauw hansopje erbij. Kromhout vond

len elk van een compleet andere sfeer. De samenwerking met

dat kleine ezeltje zo leuk dat hij besloot om daar een heel

Sylvia Weve is het oudst. Karel Eykman, destijds eindredacteur

nieuw verhaal bij te bedenken. Het diertje werd erg geliefd

van de Blauw Geruite Kiel (de kinderpagina van Vrij Neder-

bij kleuters en kreeg zelfs een eigen musical, waar Kromhout

land) bracht hen ooit bij elkaar. ‘Sylvia’s tekeningen hebben

zelf de teksten voor schreef. Zo ontdekte hij dat scenario-

een enorme zeggingskracht,’ vindt Kromhout. ‘Het spat van

schrijven helemaal niet zo anders is dan het maken van een

de bladzijden af. Merel kan behoorlijk recalcitrant zijn en

prentenboektekst – denken in beelden is cruciaal. Vooral de

Sylvia tekent dat met pit!’

liedteksten gingen hem uitstekend af. In Grote helden is voor het eerst een bewerking opgenomen van de tweede Kleine

C a r n a v a l i n Ve n e t i ë

Ezel-musical, die in de zomer van 2005 door Theater Terra

Met Jan Jutte vormt Kromhout al jaren een hecht duo. Samen

werd opgevoerd in Ouwehands Dierenpark. Jammer dat er

reisden ze naar het carnaval in Venetië om inspiratie op te

geen cd bij zit. ‘Het strandlied van Kleine Ezel’ is een prachtige

doen voor De paljas en de vuurvreter. Het was ook Jutte die

meezinger vol ijzersterke kleuterlogica, die zich voor altijd in

met het idee kwam om een verhaal te maken over een als

je hoofd vastzet. •••

jongen verklede beer, wat Kromhout een Zilveren Griffel opleverde voor Peppino. En onlangs ontwierpen ze samen nog een verteltheater voor uitgeverij Zwijsen – een serie verhalen compleet met poppen en poppenkast.

Grote helden, Rindert Kromhout

‘Krachtige tekst die tegen een stootje kan,’ zo omschrijft Jutte

& diverse illustratoren.

het werk van zijn vriend. En Kromhout waardeert in Jutte het

Leopold, € 19,95 (4+)

gekke, het groteske. ‘Jan is op zijn best als hij vrijuit bezig is.’ Hun eerste boek was nogal vol qua tekst en tekeningen,

• LEZEN •

BLIKVELD 0–6

Jeugdtheater Het nieuwe theaterseizoen brengt opnieuw veel mooie jeugdboeken naar het theater. Een voorproefje van het programma voor de allerkleinsten. • In Alice, naar het boek van Lewis Carroll, ontdekt Alice een klein deurtje achter het stro in de schuur waar haar witte konijn Joris woont. Een voorstelling waarin live wordt getekend en geprojecteerd (4+, www.stipproducties.nl). • Prinses Arabella is een prinsesje met een gouden kroontje en kroeshaar dat alles heeft wat haar hartje begeert, behalve een olifant. Lange Mannen gebruikte I L L U S T R AT I E M E I K E VA N D E N A K K E R

het prentenboek Prinses Arabella is jarig van Mylo Freeman als basis voor sfeervol muziektheater (5+, www.lange-mannen.nl). • Esmeralda spint haar vingers kapot en moet haar eerste kindje afstaan aan een foeilelijke dwerg. Niemand weet, niemand weet… is een nieuwe bewerking van het sprookje ‘Repelsteeltje’ van de gebroeders Grimm (5+, www.stipproducties.nl). • Het piepkleine tinkelmannetje Wiplala uit het gelijknamige boek van Annie M.G. Schmidt is vanaf januari te zien in een musical (4+ www.het-ﬁliaal.nl). [at]

Aap Beer Cheeta Letters leren lezen gaat haast vanzelf met een mooi abc. Dat dit oeroude genre nog altijd springlevend is, bewijzen zeer uiteenlopende abc-boeken. Tijn Snoodijk koos voor een originele aanpak in M is een monster (Zirkoon), een hilarisch boekje vol plezierige nonsens (‘A is een Aarg in een auto op straat, B is een Blubber Sieb Posthuma in 26 limericks, woordgrapjes en hartveroverende liefdesgedichten een ode aan Ansjovis, Bijtjezz en een Invalide kip. Ook in Eric Carle’s Dieren ABC (Gottmer) en het recentere Aap, Beer Cheeta (Henriëtte Boerendans, Nieuw Amsterdam) is het dierenrijk het uitgangspunt, waar X toch de zwaar verwaarloosde letter blijkt. Eric Carle loste dit probleem op met het fantasiedier Xzelf; Boerendans smokkelde de Xiphias Gladius, alias zwaardvis, het boek binnen. De teksten van Boerendans variëren nogal in lengte en toon, maar de houtsneden blinken uit in compositie en kleurgebruik. Onweerstaanbare dierenweetjes: krokodil legt 80 eieren in een ‘kuil zo groot als een bed’, van kamelenpoep kun je huizen bouwen. [at]

Tu k k e r i n h a r t e n n i e r e n Vergeten zullen ze hem nooit in Twente: Willem Wilmink, de Overijsselse dichter en schrijver die vijf jaar geleden op 66-jarige leeftijd overleed. Daarom brengt Podium Twente samen met Stichting Willem Wilmink Festival een ‘groots eerbetoon aan deze kunstenaar die de poëzie dichtbij huis vond, die in eenvoudige bewoordingen het meest essentiële zeggen kon, die heimwee en nostalgie als vanzelf liet samengaan met maatschappelijke betrokkenheid en die de streek van zijn geboorte met zo veel zonderlinge liefde bezingen kon’. Het Willem Wilmink Festival vindt plaats in Enschede van 4 tot en met 7 juni. Verschillende artiesten en fans zullen proberen alle 1.500 liedjes uit Wilminks repertoire voor te dragen op diverse podia in de stad. Als opmaat zong Herman van Veen vorig jaar het lied Javastraat 13 in de raadzaal voor het College van b&w. Van Veen zette dit gedicht – over emigranten die zich in de textielstad Enschede vestigden – op muziek als eerbetoon aan de schrijver, die hij zeer bewonderde. [at] www.podiumtwente.nl

U I T A A P, B E E R , C H E E T A V A N H E N R I Ë T T E B O E R E N D A N S

die nooit in bad gaat’). In Van Ansjovis tot Zwijntje brachten Ted van Lieshout en

BLIKVELD 0–6 •

LEZEN

• 11

D e We e k v a n h e t L u i s te r b o e k De Week van het Luisterboek (17 tot en met 28 juni) is een uitstekend moment om cd’tjes te verzamelen voor de lange autorit naar het zuiden (of noorden). • Wieteke van Dort en Edwin Rutten bliezen het verhaal van Piggelmee en het tovervisje nieuw leven in, in een luisterboek met swingende liedjes. Oorspronkelijk verschenen als kofﬁereclame in 1920, nog altijd onderhoudend (Rubinstein, 4+). • Babar, de kleine olifant werd vertaald in een schitterende compositie voor piano door Francis Poulenc. Bette Westera herschreef het verhaal dicht op de muziek, Halina Reijn leest voor (Gottmer, 5+). • De avonturen van Karlsson van het dak, het onuitstaanbare mannetje dat met zijn uitklapbare propellertje de Stockholmse daken onveilig maakt, komen uitstekend tot hun recht met de stem van Jeroen Kramer (6+, Rubinstein). • De dierenambulance is niet alleen een cd met swingende liedjes gezongen door Frank Groothof, maar ook een prachtig boek met paginagrote illustraties van Philip Hopman (4+, Gottmer). [at]

Pippi zet de boel op stelten! Pippilotta Victualia Rolgordijnia Kruizemuntina Tafelkledia Langkous, het meisje met de langste naam uit de kinderliteratuur, kreeg in 2004 haar eigen musical, die werd overladen met Nederlandse en Vlaamse prijzen. Nu is er Pippi zet de boel op stelten!, een nieuwe muziektheatervoorstelling van Theater Familie, waarin Pippi haar buurkinderen Tommie en Annika meesleept in een reeks wervelende avonturen. Tweemaal drie mag dan vier zijn bij Pippi, deze oersterke sproetenkop weet toch maar mooi hoe ze boeven moet vangen en agenten om de tuin moet leiden. Regisseur Stany Crets bewerkte de beroemde verhalen van Astrid Lindgren tot een daverende voorstelling vol vet aangezette scènes en slapstickachtige taferelen, waarin de fantasie triomfeert. De liedjes zijn van ‘winning team’ Ivo de Wijs (tekst) en Ronny F OTO ’ S L E O VA N V E L Z E N

Mosuse (muziek). De Vlaamse Amaryllis Uitterlinden zet met haar innemende bravoure en beweeglijke motoriek een prachtige Pippi neer. [ja] Pippi zet de boel op stelten! is t/m 10 juni te zien in het theater. In het najaar start een nieuwe tournee. www.ntk.nl

D o l f j e We e r w o l f j e m a g a z i n e Dolfje Weerwolfje, de geliefdste kinderboekenheld van de basisschool, heeft sinds kort een eigen magazine. Daarin spelen het jongetje Dolfje, dat bij volle maan in een weerwolf verandert, en zijn vrienden de hoofdrol. Kinderen kunnen nieuwe verhalen over Dolfje lezen, stiekem meelezen in Noura’s dagboek, lachen met Leo, hun hoofd breken op Opa’s hersenkrakers en zich laten inspireren door Pa’s wilde ideeën. Verder zijn er veel strips en puzzels om ook kinderen die minder goed lezen tegemoet te komen. Het tijdschrift is een gemeenschappelijke uitgave van de uitgeverijen Zwijsen en Leopold. Auteur Paul van Loon en illustrator Hugo van Look zijn nauw bij de ontwikkeling en inhoud betrokken. Paul van Loon publiceerde het eerste Dolfje Weerwolfje-boek in 1996. Dertien jaar later zijn de avonturen van de kleine vampier nog onverminderd populair. Er verschenen zeven boeken over Dolfje, waarvan er zes werden bekroond door de Nederlandse Kinderjury. Kinderen waarderen in de Dolfje Weerwolfje-reeks de combinatie van humor, griezelen en milde spanning. In totaal zijn er meer dan 800.000 exemplaren van de boeken verkocht. [at] www.dolfjeweerwolfje.nl

• LEZEN •

INTERVIEW

EEN MAN MET EEN HOBBY SJOERD KUYPER OVER HET NIEUWE UITGEVEN Met zijn Annie M.G. Schmidtlezing over de staat van de

In uw lezing stelt u heel wat misstanden aan de kaak.

jeugdliteratuur gooit Sjoerd Kuyper (57) de knuppel in het

Wat is in uw ogen het belangrijkste probleem?

hoenderhok. Hij fulmineert tegen het zogenaamde ‘nieuwe

‘Dat de liefde voor hemelbestormend mooie boeken bij de

uitgeven’, waarin geld verdienen belangrijker lijkt dan mooie

meeste uitgeverijen ver te zoeken is. Dat het meer gaat om

boeken maken. Hij constateert bovendien dat complete

targets halen dan om goede boeken publiceren. In mijn lezing

oeuvres verdwijnen, er nauwelijks jong schrijftalent bijkomt

noem ik het: kille calculatie tegenover mijn ziel en zaligheid.

en de aandacht van de media voor kinderboeken minimaal is.

Vijf jaar geleden merkte ik dat er iets begon te veranderen.

Kortom: de jeugdliteratuur bevindt zich op een hellend vlak.

Tot die tijd heb ik het voortreffelijk gehad bij uitgeverij Leo-

DOOR BAS MALIEPAARD

pold. Ze had een mooi literair fonds, dat werd gedragen door mensen als Tonke Dragt, Max Velthuijs en Miep Diekmann. Maar in 2003 werd Leopold, samen met Ploegsma, een dochteronderneming van het grote uitgeefconcern wpg. Plotseling sloeg de commercie toe: er moesten meer series worden gemaakt, want die verkopen. Een boek moest in een format of fondslijn passen voor het werd uitgegeven.’ Wat waren de concrete gevolgen daarvan voor auteurs? ‘Wij werden niet langer gestimuleerd om opzienbarende boe-

INTERVIEW •

LEZEN

• 13

ken te schrijven – boeken die uit ons hart komen – maar om

belangrijker wordt gevonden dan die voor de jeugd. Het is juist

commerciële pulp te produceren. Ik wilde graag nog een deel

andersom!’

F OTO A M B E R B E C K E R S

in mijn serie over Robin schrijven. Maar dat mocht niet, omdat de verkoop van de twee prentenboeken over hem tegenviel.

Denkt u dat het met de volwassenenliteratuur beter gesteld is?

Misschien omdat Robin een voorleesmannetje en geen pren-

‘Dat weet ik zeker. Ook daar heerst de bestsellercultuur, maar

tenmannetje is, wie zal het zeggen? Later heb ik dat nieuwe

literaire oeuvres worden wel onderhouden. De verzamelde wer-

Robinboek bij een ander uitgegeven en won ik er een Zilveren

ken van mijn goede vriend Thomas Verbogt worden uitgegeven

Griffel mee. Maar van Leopold moest ik destijds iets nieuws

bij dezelfde uitgeverij die mijn oeuvre niet wil herdrukken.

gaan proberen en het liefst een deel schrijven in de reeks

Auteurs voor volwassenen worden op andere vlakken ook seri-

“Het geheim van…”. Ondertussen werden mijn oude boeken

euzer genomen dan kinderboekenschrijvers. Vroeger kwam ik

niet meer herdrukt en al het werk waar geen grote winst op

met een nieuw boek op tv bij Ischa Meijer en Hanneke Groente-

werd gemaakt, kwam bij De Slegte terecht. Van de vijftig kin-

man en werd het in alle kranten besproken. Nu zie je bijna nooit

derboeken die ik heb geschreven, zijn er nog maar vijf lever-

meer jeugdauteurs op televisie en de recensies in kranten zijn

baar. Ik voel me een geamputeerd schrijver.’

gehalveerd.’

In hoeverre is uw persoonlijke ervaring representatief

Waarom komen niet meer auteurs in opstand als de situatie

voor de kinderboekenwereld?

echt zo ernstig is?

‘Uit de verhalen van collega-schrijvers kan ik opmaken dat

‘Dat is mij ook een raadsel. Er zijn er genoeg ontevreden en

het er overal zo aan toegaat. Tenminste, overal waar uitgevers

sommigen zijn net als ik opgestapt bij hun uitgever. Maar veel

onderdeel uitmaken van een groter concern. Zelfstandige

auteurs kiezen eieren voor hun geld: zij schrijven de boeken

kinderboekenuitgeverijen durven nog risico te nemen. Zij

die hun uitgever wil uitgeven en hopen op betere tijden voor

houden complete oeuvres in druk en verramsjen nauwelijks.

het werk dat ze écht willen maken. Sommigen doen mee aan

Daar staan ze nog voor de oude principes: je geeft geen boek

series om rond te komen en worden op die manier hun eigen

uit, maar een auteur en daar ben je als uitgever trots op. De

concurrent. Want meestal is er in de aanbiedingsfolder naast

inkomsten van een bestseller besteed je aan de uitgave van

zo’n serieboek niet ook nog ruimte voor een literair werk. Ik

meesterwerken voor een kleiner publiek. Bij de meeste bedrij-

verdien mijn geld met musicals en ﬁlmscripts schrijven. Vroeger

ven verdwijnt dat geld nu naar het concern of wordt het uit-

was ik kinderboekenschrijver, nu een man met een hobby. Ik

gegeven aan het verder uitmelken van succesreeksen.’

vermaak me er prima mee, heb niets te klagen. Ik heb zelfs de droom laten varen mijn volledige oeuvre ooit in dundruk te

Het Fonds voor de Letteren subsidieert toch literaire

mogen aanschouwen. Maar ik zie tegelijkertijd dat er van de

uitgaven voor een kleiner publiek?

jeugdliteratuur weinig overblijft. Mijn literaire collega’s wordt

‘Het Fonds is onvolprezen, maar geeft geld aan schrijvers.

het werk onmogelijk gemaakt, jong talent moet meteen in for-

Zij kan niets doen aan malaise in de uitgeverij.’

mats meedraaien en krijgt geen kans zich vrij te ontwikkelen. Eigenlijk zouden kinderboekenschrijvers collectief moeten

U weet wat er allemaal niet meer kan, maar wat merkt

staken tot uitgevers hun vak weer serieus gaan nemen.’

de lezer hiervan? ‘Iedereen die een boekwinkel binnenloopt, kan zien dat de

Bestsellerauteurs zullen niet graag aan zo’n staking

enorme hoeveelheid bestsellers het literaire boek verdringt.

deelnemen. Hebt u nog andere oplossingen?

Vroeger had je ook serieboeken, maar er was meer evenwicht.

‘Er zou een staatsfonds moeten komen dat jeugdliteraire klas-

Ik zou ook nooit willen dat de boeken van Francine Oomen of

siekers in stand houdt. En de Blauw Geruite Kiel moet terug in

Carry Slee verboden worden. Heel goed dat ze er zijn zelfs.

Vrij Nederland. Die kinderkrant was in de jaren tachtig een

Ik was ooit verslaafd aan “De Kameleon” en ben uiteindelijk

kweekvijver van literair talent. Op die pagina’s zijn grote schrij-

ook bij Kafka uitgekomen. Het zou zo moeten zijn als in de

vers geboren!’

videotheek: naast de afdelingen seks en humor een groeiend schap ﬁlmhuisﬁlms. Dat is belangrijk. Er moeten boeken zijn

Wat hoopt u dat uw lezing teweegbrengt?

die niet alleen antwoorden geven, maar ook vragen stellen.

‘Dat iedereen die zich met kinderboeken bezighoudt zich de

Boeken die kinderen in aanraking brengen met de schoonheid

liefde herinnert waarmee hij ooit in het vak is gestapt, zodat ik

van de taal. Kinderboekenschrijvers zijn de derde macht in

niet meer zo boos hoef te zijn.’ •••

de opvoeding, naast ouders en leerkrachten. Wij kunnen met onze boeken kinderen helpen opgroeien tot mooie mensen.

De volledige tekst van Kuypers lezing is te downloaden op

Daarom snap ik niet dat de literatuur voor volwassenen

www.lezen.nl

• LEZEN •

BLIKVELD 6–12 Boekenprikkel Boekenprikkel is een prijs voor basisscholen die een bijzondere aanpak hebben ontwikkeld om thuis lezen te bevorderen. Dit jaar dongen bijna veertig basisscholen met sterk uiteenlopende initiatieven mee naar de prijs, variërend van thematische vertelkoffers tot door leerlingen bemande schoolbibliotheken en tot leesplein omgebouwde leslokalen. De hoofdprijs – een geldbedrag van 5000 euro – is gewonnen door basisschool De Piramide uit Deurne, die met het leesbevorderingproject De Voorleespiramide de nadruk legt op sociaal-emotionele aspecten van het lezen. Opdrachtkaarten en workshops zorgen ervoor

F OTO K E E S KO P P E R S

dat de leerlingen zowel thuis als op school uitgebreid over boeken spreken. De Meester Sieberingschool (2e prijs) bedacht een aanpak waarin ‘Leeskilometers’ centraal staan en die op effectieve wijze kinderen stimuleert om samen met hun ouders te lezen. obs De Dam uit Lemmer (3e prijs) ontwikkelde een leeskalender, met daarop voor elke dag een taal- of leesactiviteit om thuis te ondernemen. De Boekenprikkelprijs is een initiatief van Stichting Lezen, uitgeverij Zwijsen en uitgeverij Malmberg. [at]

Ik ga op reis Met de zomervakantie in het vooruitzicht: vier boeken over de magie van het reizen. • In de wereld van half-elf Sebastiaan Duister (Philip Caveney, Pimento) bevolken betoverde wolven de vlakte, verstoppen tovenaars zich als panters in het dichte bos en kunnen lastdieren spreken. Verleidelijk reisavontuur om onbekommerd bij weg te dromen. • Tobie Lolness (Timothée de Fombelle, Querido) is anderhalve millimeter lang en rent als een schicht door de takken van zijn reuzeneik. Twee dikke boeken lang wordt hij op de hielen gezeten door het boomvolk en doorkruist hij zijn boom langs kruin, ondertakken en moerassen – opgejaagd door een groot geheim. • Mibs uit 13! is benieuwd naar haar ‘savvie’ – het magische talent dat zich in haar familie bij elke 13-jarige openbaart. Ze verjaart tijdens een onvervalste roadmovie in een roze bijbelbus en beleeft een hilarisch avontuur. • Lisa moet noodgedwongen verhuizen naar een wildpark in Zuid-Afrika en onderneemt vanuit het huis van haar stugge grootmoeder nachtelijke zwerftochten op de rug van De witte giraf. In het vervolg, De verdwaalde dolfijn, beleeft ze een angstig avontuur op zee. (Lauren St. John, De Fontein). [at]

Achtste-groepers op school Het is het meest voorgelezen boek op Nederlandse scholen: Achtstegroepers huilen niet, over het meisje Akkie dat plotseling leukemie krijgt. Jacques Vriens baseerde het boek op zijn eigen ervaringen als leraar op een basisschool en verlichtte het verdrietige verhaal met een ﬂinke portie humor. Van Engelenburg Theater trekt volgend schooljaar langs scholen met het verhaal van Akkie en haar klasgenootjes in een muzikale voorstelling. De thema’s van het boek – hoe ga je om met ziekte en dood, wat is het belang van vriendschap – staan daarin centraal. Het verhaal wordt verteld vanuit twee verschillende belevingswerelden, die van Akkie en die van haar klas. Bij de voorstelling is ook lesmateriaal ontwikkeld in samenwerking met het Emma Ziekenhuis amc . Het pakket bevat onder meer een cd en gedichten en teksten van patiënten uit het kinderziekenhuis. [at] De voorstelling is te boeken van september 2009 tot en met juni 2010 via www.theaterinschool.nl

BLIKVELD 6–12 •

LEZEN

• 15

Manhatan Dit jaar is het 400 jaar geleden dat Henry Hudson uit Amsterdam vertrok om een zeeroute naar Azië te vinden, en in Noord-Amerika belandde. Reden voor Rob Ruggenberg om zijn derde jeugdroman te wijden aan het eiland Manhatan monstert op een schip om op zoek te gaan naar zijn vader. Hij vermoedt dat hij een zoon is van de gouverneur van Nieuw-Amsterdam. Na een schipbreuk spoelt hij aan op Long Island en wordt gevonden door een indianenmeisje. De twee sluiten vriendschap met een weggelopen slavenjongen. Ruggenberg legt in zijn boek de nadruk op de relaties tussen indianen, zwarte slaven en de kolonisten van Nieuw-Amsterdam en beschrijft een vergeten hoofdstuk uit de geschiedenis: de gruwelijke moordpartijen die de Nederlanders lieten aanrichten onder indianen. Het eerste exemplaar van het boek werd door de schrijver in het kleinste indianenreservaat van Amerika overhandigd aan stamhoofd Waupatukway, de vrouw die model stond voor het indianenmeisje in het boek. [at] Manhatan, Rob Ruggenberg. Querido, € 14,95 (12+)

Theo Thijssen-prijs Ted van Lieshout (1955), schrijver, dichter, illustrator, boekenmaker én activist is de winnaar van de Theo Thijssen-prijs 2009 – de driejaarlijkse oeuvreprijs voor kinderen jeugdliteratuur. De prijs wordt toegekend door de Stichting P.C. Hooft-prijs, er is een geldbedrag aan verbonden van 60.000 euro. De jury roemt onder meer Van Lieshouts poëzie, waarin ‘eenvoudige woorden een heel speciale betekenis [krijgen] en dat maakt het lezen van zijn gedichten tot een belevenis. (…) Van Lieshout speelt met woorden, weegt ze af, laat overbodige taal weg, biedt hoop en roept indringende beelden op.’ Ted van Lieshout is een zeer veelzijdig schrijver, die zich in vele genres heeft bekwaamd. In 1995 ontving hij de Gouden Griffel voor zijn gedichtenbundel Begin een torentje van niks, een prijs die maar zeer zelden aan een dichtbundel F OTO T H O M A S D E V E E N

wordt toegekend. Enkele andere hoogtepunten uit zijn werk zijn de indringende jeugdroman Gebr. en het drieluik Papieren museum, waarin hij op een speelse manier kunst aan kinderen presenteert. De Theo Thijssen-prijs wordt in september uitgereikt in het Letterkundig Museum in Den Haag. Samen met illustrator Sieb Posthuma maakt Van Lieshout dit jaar ook het prentenboekje voor de Kinderboekenweek. [at]

Ve r s Po ë z i e Vers is een poëziewedstrijd voor scholieren in het basis- en voortgezet onderwijs met als uitgangspunt de vijf genomineerde dichtbundels voor de vsb Poëzieprijs. Denise Kock liet zich voor haar gedicht inspireren door de associatieve bundel zouttong van B. Zwaal en won daarmee een prijs in de categorie masterclass. [at] Daar danst Jeanne

Rustige Zomerszwierige

Met haar spitspuntige balletschoentjes

Oogverblindende

Rozenroze tutu Bewegingen Haar gezicht vol Roestoranje sproetjes

Alsmaar in het rond

Een dansknotje in het haar Krullok voor haar ogen

Met babyzachte Massagesoepele Benen in de lucht

F OTO R E N É C L E M E N T

(hier met één ‘t’). Het verhaal beschrijft hoe Peye, een Hollandse bastaard, aan-

• LEZEN •

SPANNENDE BOEKEN

Wat je ver haalt is spannend JUNI: MAAND VAN HET SPANNENDE BOEK – Met een eigen

verhalen willen maar niet echt spannend worden. Van de

geschenk, etalages vol thrillers en stapels true crime naast

Vendel laat zijn personages (een tweeling begeleid door een

de kassa is de Maand van het Spannende Boek uitgegroeid

professor in pocketformaat en een al te mooi meisje) einde-

tot het huiveringwekkende broertje van de Boekenweek.

loos door een bos struinen, daarbij voortdurend struikelend

Maar dat is allemaal voor volwassenen. Hoeveel spanning

over eekhoornlijkjes, maar nergens bekruipt de lezer een be-

verdraagt het hedendaagse jeugdboek?

klemmend gevoel. Integendeel. Als in een slechte aﬂevering

DOOR JOUKJE AKVELD

van De Vijf kuieren de jonge speurders doodgemoedereerd een schuurtje binnen waarvan de deur met een harde klap achter hen dichtvalt. Een verrassing voor de kinderen mis-

De verwachting is: veel. Via tv, internet en games krijgen

schien, niet voor de lezer.

jongeren zulke hoeveelheden angstaanjagende beelden

Ook bij het duo Rood ontbreken de werkelijk angstige momen-

gepresenteerd dat ook in de jeugdliteratuur wel het nodige

ten. Een stel kinderen ontdekt op een verlaten bouwterrein

bloed zal spetteren – de doelgroep kan een stootje hebben.

het stoffelijk overschot van een zwerver, waarover vervolgens

Maar wie in de boekhandel op onderzoek uitgaat, ontdekt

eindeloos geruzied en gedebatteerd moet worden. Waarom

dat het nogal meevalt met het omineuze gehalte van jeugd-

de politie niet direct wordt ingeschakeld, blijft onduidelijk;

romans; naar thrillers en detectives is het lang zoeken.

behalve het feit dat de schrijvers anders geen mysterie zouden hebben, lijkt er geen verhaalintrinsieke reden aanwezig.

Enid Blyton in de polder

Nee, de hoge mate van voorspelbaarheid en de onwaarschijn-

Er zijn uitzonderingen. Onlangs startte uitgeverij Leopold een

lijke heldenmoed die de personages van Van de Vendel en

jeugdthrillerserie. Met een website en een actieve community

Rood tentoonspreiden, geven je het gevoel vijftig jaar terug

op Hyves wordt de jonge lezer verleid de mysterieuze wereld

in de tijd te zijn geslingerd: dit is Enid Blyton in de polder.

van de boeken te betreden. Edward van de Vendel en het duo Lydia en Niels Rood beten de spits af met de veelbelovende

Unheimisch

titels Onder schot en Voorgoed verdwenen?. Maar of het nu

Toegegeven, de tienerromans van de Britse Anne Cassidy en

ligt aan de jonge doelgroep (10+) of aan het feit dat de auteurs

Kevin Brooks zijn voor oudere lezers dan die van de jeugd-

zich normaal gesproken met andere genres bezighouden, de

thrillerserie, lezers die meer spanning aan kunnen dan de

SPANNENDE BOEKEN •

LEZEN

• 17

gemiddelde tienjarige. Toch is het unheimische karakter van

en inderdaad, de slachtoffers in deze tienerroman komen

deze verhalen niet uitsluitend te verklaren vanuit de doel-

op weinig delicate wijze aan hun einde. Maar hoe macaber

groep. Cassidy en Brooks zijn auteurs die het metier tot in de

de moorden ook mogen zijn, toch is dit boek een stuk minder

puntjes beheersen. Beiden schrijven psychologische thrillers,

benauwend dan het werk van Cassidy en Brooks. Dat heeft

waarin vernuftige plots gekoppeld worden aan een ijzingwek-

te maken met de droge toon waarop de zestienjarige Fillip

kende spanningsopbouw. Hun verhalen zijn onontkoombaar

Moberg, neef van een misdaadverslaggever, zijn verhaal vertelt.

in hun naargeestigheid. Stapje voor stapje wordt de lezer mee-

Na de eerste moord gaat hij samen met zijn oom op onderzoek

gevoerd in een sinistere wereld, waarin ongure types het op

uit. Al snel ontdekt hij dat de politie de verkeerde heeft opge-

de hoofdpersonen en hun naasten hebben voorzien. Bij Brooks

pakt, maar wie de moordenaar dan wel is…?

en Cassidy geen opgeloste mysteries en vrolijke happy ends

Ambjørnsen heeft zijn boek gekruid met een ﬂinke portie

– hier ontlopen moordenaars hun lot en blijven de personages

puberhormonen. Gewelddadigheden en broeierige jongens-

achter in een treurig stemmende chaos.

dromen gaan hier hand in hand, een combinatie die een ver-

Cassidy’s laatste in Nederland vertaalde boek dateert alweer

rassend geslaagd resultaat oplevert.

van enige jaren geleden. Op de vlucht (2007) is misschien

Ook in Het geheim van Leonard Pelkey van de Amerikaanse

niet haar beste boek, spannend is het beslist. Lou en haar

James Lecesne (2008) worden enkele onzekere stappen op het

moeder Anna zijn talloze keren verhuisd en plotseling vraagt

liefdespad gezet en ook hier gaat de romance samen met een

Lou zich af waarom. Stukje bij beetje ontrafelt ze het raadsel

moord. De vijftienjarige Phoebe heeft er ﬂink de smoor in als

rond haar moeder, waardoor haar hele bestaan aan het wan-

haar eigenaardige neef Leonard voor onbepaalde tijd bij hen

kelen wordt gebracht. Geen bloedstollende situaties bij Cas-

intrekt, maar als hij op een dag spoorloos verdwijnt en niet veel

sidy, wel een ﬁjnzinnig uitgewerkt moeder-dochterportret en

later zijn lichaam uit een nabijgelegen meer wordt gedregd, is

een onbehaaglijk dreigende sfeer.

ze vastberaden uit te vinden wie de dader is. Meer nog dan een

Diezelfde sfeer, maar dan nog een tikkeltje grimmiger, hangt

meeslepende whodunnit is Het geheim van Leonard Pelkey

ook in Kevin Brooks nieuwste boek Bedreigd (2009). Moo

een intrigerende jeugdroman, waarin de grenzen tussen goed

Nelson, dikzak en einzelgänger met een merkwaardig taalge-

en kwaad worden afgetast.

bruik, is getuige van een moord. Zijn verhaal vertellen blijkt

Alles zo bij elkaar opgeteld heeft de jeugdige spanningliefheb-

echter minder eenvoudig dan gedacht. Politie, advocaten,

ber deze junimaand dus toch nog aardig wat te kiezen. En wie

een stelletje rotjongens op school – iedereen lijkt erop uit te

straks de planken van de boekhandel afstruint, op zoek naar

zijn hem te manipuleren. Als de bedreigingen steeds grovere

het juiste boek, onthoud: wat je ver haalt is misschien niet

vormen aannemen moet Moo kiezen: liegen of de waarheid

altijd lekker, wel spannend. •••

spreken. Brooks neemt ruimschoots de tijd om een onheilspellende ambiance te creëren. Daarbij spaart hij de lezer niet – hoe verder je in het verhaal komt, hoe kleiner de kans

Onder schot, Edward van de Vendel. Leopold, € 13,95 (10+)

lijkt dat Moo ooit nog uit zijn benarde positie zal weten te

Voorgoed verdwenen?, Lydia & Niels Rood. Leopold, € 13,95 (10+)

ontsnappen.

Op de vlucht, Anne Cassidy. Lannoo, € 13,95 (13+)

Puberhormonen

De moorden van Barkvik, Ingvar Ambjørnsen.

Van geheel andere orde is de uit het Noors vertaalde detective

Lemniscaat, € 14,95 (14+)

van Ingvar Ambjørnsen, De moorden van Barkvik (2008). Een

Het geheim van Leonard Pelkey, James Lecesne.

levensgrote bijl op het omslag doet grof geweld vermoeden

Pimento, € 16,95 (13+)

Bedreigd, Kevin Brooks. De Harmonie, € 19,50 (14+)

• LEZEN •

PODIUM

Leesliedje En achter de bomen, weg van boeken en van tijd, jouw lach. En de ochtend licht als een lieveheersbeestje, dat landt op mijn arm.

Gedicht © Kreek Daey Ouwens Fotograﬁe © Roeland Fossen

PODIUM •

LEZEN

• 19

• LEZEN •

BLIKVELD 12–15 Jeugdliteratuur in het voortgezet onderwijs Wat gebeurt er in het voortgezet onderwijs met jeugdliteratuur? Hoeveel tijd wordt er in de lessen Nederlands aan besteed en hoe belangrijk vinden docenten het? Deze en andere vragen stelde Stichting Lezen centraal in een onderzoek onder bijna tweehonderd docenten en sectievoorzitters Nederlands in de onderbouw. Het blijkt dat een grote meerderheid van de docenten het zeer belangrijk vindt om aandacht aan jeugdliteratuur te besteden. Het laat leerlingen zien dat lezen ook leuk kan zijn, het is goed voor de taalontwikkeling en het bevordert het begrijpend lezen. Bovendien kan jeugdliteratuur fungeren als opstap naar literatuur voor volwassenen. Het overgrote deel van de ondervraagden gaf aan ook zelf jeugdboeken te lezen en scoort met meer dan vijf titels per jaar hoger dan de gemiddelde leerling. In de praktijk blijken docenten 14% van hun lestijd aan jeugdliteratuur te wijden, maar over de wijze waarop die tijd wordt ingevuld bestaat weinig consensus, in tegenstelling tot vakonderdelen als grammatica en spelling. Om een goede leerlijn jeugdliteratuur te ontwikkelen zou het gewenst zijn om ook op dit terrein tot gemeenschappelijke afspraken te komen. [ja] Nieuw talent

Vorig jaar won hij een Vlag en Wimpel voor zijn debuut Niks zeggen!. Onlangs verscheen zijn tweede boek Ziek, waarmee Gideon Samson (1985) bewees geen eendagsvlieg te zijn. De jonge schrijver heeft zijn talent niet van een vreemde; zijn moeder, Marjet van Cleeff, publiceerde samen met Marja Roscam Abbing verschillende jeugdboeken. Als kind schreef Samson schriften vol. Daarna volgde de redactie van de schoolkrant en in 2007 verscheen zijn eerste kinderboek over een nadenkerig jongetje. En nu is er Ziek. Het verhaal is geschreven in ritmische zinnen met korte, bijtende dialogen. In dat verhaal draait het om Belle die in het ziekenhuis ligt en het hele boek haar bed niet uitkomt. Wat ze precies heeft wordt niet duidelijk. En daar gaat het ook niet om. Waar het wel om gaat is wat er in Belles hoofd en om haar heen gebeurt. En dat is een hoop. De dokters kletsen maar wat. Belles moeder maakt zich zorgen. Haar vader heeft vooral haast en haar vriendinnen blijken onbetrouwbare loeders. Zelf omschrijft Samson zijn nieuwe boek als ‘een manifest vóór de liefde en tégen uitroeptekens’. En dat is Ziek óók. Een rijk boek van een veelbelovend talent. [ja] Ziek, Gideon Samson. Leopold, € 12,95 (12+)

Halil Gür, 25 jaar schrijver Er wordt weleens gemopperd dat Nederland vrijwel geen allochtone schrijvers heeft. Ja, voor volwassenen zijn er Abdelkader Benali en Mustafa Stifou en Kader Abdollah en Khalid Boudou en Haﬁd Bouazza, maar welke allochtone auteurs schrijven voor de jeugd? Behalve Khalid Boudou, die zich met Pizzamafﬁa tot nu toe eenmalig tot tieners richtte, gebeurt er weinig op dat vlak. De mopperaars die dat zeggen vergeten Halil Gür, de eerste immigrant die in Nederland doorbrak als schrijver. Al 25 jaar werkt de TurksNederlandse Gür aan een gestaag uitdijend oeuvre voor kinderen en volwassenen, waarin realiteit en fantasie hand in hand gaan. Zijn poëtische en beeldende stijl is door critici veelvuldig geprezen en zijn boeken zijn verschillende malen bekroond, onder meer met de E. du Perron-prijs, een onderscheiding voor literatuur die bijdraagt aan wederzijds begrip tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Nederland. In Gürs jubileumjaar is bij uitgeverij De Geus De mooiste heimweeverhalen uit het Oosten verschenen, een verhalenbundel waarin zeven eerdere bundels zijn opgenomen. Een mooie kennismaking voor wie deze veelzijdige schrijver tot nu toe heeft gemist. [ja] De mooiste heimweeverhalen uit het Oosten, Halil Gür. De Geus, € 19,90 (12+)

BLIKVELD 12–15 •

LEZEN

• 21

J e n n y Va l e n t i n e Haar boeken gaan over slungelachtige tienerjongens die vriendschap sluiten met dode dames in urnen of over meisjes met verdronken broers, gescheiden ouders en depressieve moeders. Raar? Misschien. Treurig? Een beetje. Maar de boeken van Jenny Valentine zijn vooral goed. Goed geschreven en goed om te lezen, ze geven je een zonnig gevoel, ondanks de heftige thematiek. In 2008 verscheen Op zoek naar Violet Park (het dame-in-urn-verhaal) dat in Engeland prompt bekroond werd met de belangrijkste jeugdboekenprijs, The Guardian. Nu ligt ook haar tweede boek in de winkel, Gebroken soep, een knap geconstrueerd verhaal over een meisje dat op een dag een fotonegatief in handen krijgt gedrukt dat ze zou hebben laten vallen. Wat niet zo is. Groot is dan ook haar verbazing als na ontwikkeling van de foto blijkt dat haar overleden broer erop staat. Het is het begin van een zoektocht naar de jongen die haar het negatief gaf, maar ook het begin van het ontraadselen van de geheimen die haar broer mee het graf in nam. Valentine schrijft in een heldere stijl die meesleept, bij de keel grijpt en ontroert. Inmiddels is in Engeland ook haar derde jeugdroman verschenen. Nederlandse lezers hebben dus iets om naar uit te kijken. [ja] Gebroken soep, Jenny Valentine. Moon, € 12,50 (13+)

Kerntitels Jonge Jur y 2010 Tijdens De Dag van de Jonge Jury in april werd niet alleen De Prijs van de Jonge Jury uitgereikt aan Maren Stoffels, die daarmee publieklieveling Francine Oomen achter zich liet (zie ook hieronder), maar werden ook de kerntitels voor de Jonge Jury 2010 bekendgemaakt. Vanaf september kunnen jongeren van twaalf tot zestien jaar weer hun stem uitbrengen op het beste jeugdboek uit 2008. Alle titels die in dat jaar voor het eerst verschenen zijn, dingen mee naar de prijs. Daarop staan dit keer de volgende boeken: Alles is weg van Anke en Lieke Kranendonk, Arthur ontmaskerd van Philip Reeve, Bad boys for life! van Vrank Post, Blizzard van Roger H. Schoemans, Bonustrack van Robin Benway, De anderen van Gemma Malley, Een nieuw leven van Annemarie Bon, Zonder zusje van Wendela Walta, Webcam girls van Theo en Marianne Hoogstraaten, Tunnelkoorts van André Boesberg, Right behind you van Gail Giles, Op blote voeten van Maren Stoffels, Project M van Milan Hofmans, Moeder nummer nul van Marjolijn Hof en Het levenswerk van een talentloos meisje van Sanne Vogel. [ja] www.jongejury.nl

Bekroond en gelezen Rosanne (15 jaar) las Sproetenliefde, het boek van Maren Stoffels dat dit jaar bekroond werd door de Jonge Jury. ‘Amber is dyslectisch en verliefd op Thijs Bilder, haar leraar Nederlands. Ze probeert van alles om hem voor zich te winnen. Op de wc-muur op school schrijft ze wanhopig: Ik ben verliefd op een leraar, wat moet ik nou? En dan schrijft er iemand terug... Alleen aan deze anonieme schrijver durft ze over haar liefde te vertellen. Op een dag roept Thijs Amber bij zich. Hij wil een deal met haar sluiten. Omdat ze zo moeilijk leest, hoeft ze dat jaar maar één boek te lezen als het haar ten minste lukt om Robin aan het praten te krijgen. Robin is een jongen met rood haar en sproeten die sinds het begin van het jaar nog niets heeft gezegd. Amber besluit het te doen, voor Thijs. Zo begint missie “Red Robin”. Sproetenliefde is een boek over een bijzondere vriendschap en een onmogelijke liefde. Meestal zijn dit soort meidenboeken ontzettend voorspelbaar, maar dit verhaal bevat een aantal onverwachte wendingen waardoor je het, net als de andere boeken van Maren Stoffels, in één ruk wilt uitlezen.’ [ja] Sproetenliefde, Maren Stoffels. Leopold, € 12,95 (12+)

• LEZEN •

INTERVIEW

V.l.n.r.: Annelies, Martine, Harrie, Peter, Gisela, Martijn

De leesclub LEESERVARINGEN UITWISSELEN – Nederland kent duizenden

James Joyce

leesclubs. In alle soorten en maten en voor alle gezindten.

Het gelezen boek is dit keer een Engelstalige novelle,

Van student tot gepensioneerde, van bibliotheekbezoeker

‘The Dead’, het laatste deel van de verhalenbundel Dubliners,

tot krantenlezer. Of collega. De leesclub van zes docenten

geschreven door de Ierse schrijver James Joyce. De vijftien

aan het Stedelijk Gymnasium in Nijmegen bestaat al negen

korte verhalen vormen een portret van de gegoede burgerij

jaar.

in Dublin begin 1900.

DOOR LOKIEN DE BIE

Harrie doet de aftrap door te stellen dat hij dit het allermooiste Wie ermee begonnen is weten ze niet meer precies. In ieder

verhaal van Joyce vindt. Martine: ‘Wordt dat door Joyce-ken-

geval behoren docent Nederlands Martijn, samen met colle-

ners zo beschouwd of is dat je eigen mening?’ Peter bekent

ga’s Annelies (Frans) en Harrie (Engels) tot de diehards van

dat hij moeite had met het Engels, waardoor hij ‘niet in het

het eerste uur. Maar ook collega-docenten Gisela (Duits),

verhaal kwam’. Gisela had dezelfde ervaring, heeft zich ‘er

Martine (ckv/tekenen) en Peter (natuurkunde) doen al vele

doorheen gewurmd’, maar vindt er wel mooie stukjes in zitten.

jaren mee. Drie vrouwen en drie mannen, ja, daar is over nage-

‘Het einde, de laatste drie bladzijden, vond ik heel mooi.’

dacht. In leeftijd variërend van 35 tot rond de 50 jaar. Vanaf

Martijn: ‘In het begin zegt het dienstmeisje Lily iets wat ik

2000 komt hun leesclub een keer of zes per jaar bij elkaar,

niet zou kunnen vertalen, maar ik begreep het wel. Een klein

om beurten is een van de leden gastheer of -vrouw. Vanavond

voorval, waarmee heel mooi de toon van het verhaal is gezet.

is het Peter – wiens vrouw een andere afspraak had en van

Er gebeurt van alles, maar subtiel.’ Peter: ‘Door die subtiliteit

wie de kinderen al in bed liggen – die de in een kring zittende

van de taal heb ik veel gemist neem ik aan.’ Annelies: ‘Ik heb

clubleden van kofﬁe en thee voorziet.

met het woordenboek ernaast gelezen.’ Martijn: ‘Maar de sub-

INTERVIEW •

LEZEN

• 23

uitwisselen met geestverwanten, mensen die ook allemaal iets hebben met literatuur. En collega’s bovendien. Een mooie gelegenheid om met z’n allen over andere zaken te praten dan de dagelijkse schoolakkeﬁetjes. Interessante gesprekken met enige diepgang, maar wel ongedwongen, de clubregels zijn niet al te streng. Annelies: ‘We hebben ervoor gekozen een boek niet wetenschappelijk te gaan uitpluizen. Ter voorbereiding lezen we het, we googelen vooraf wat extra informatie bij elkaar, en dan praten we erover. Vaak kom je ook op andere onderwerpen.’ Gisela: ‘Het werkt prima als stok achter de deur om boeken te lezen die je anders niet zo gauw zou kiezen.’ Op de lijst met gelezen boeken (maart 2000 werd begonnen met De passievrucht van Karel Glastra van Loon) staan Nederlandse schrijvers (Voskuil, De Jong, Wieringa, Siebelink) afgewisseld met internationale auteurs (Marai, Houellebecq,

F OTO S T U D I O G E M I N I , J Ø R G E N KO O P M A N S C H A P

McEwan, Pamuk, Murakami) en een paar ﬁlms. Martine: ‘Als we het in de examentijd erg druk hebben, gaan we een enkel keertje met de club naar de bioscoop om een boekverﬁlming te zien, Atonement bijvoorbeeld.’ Leerlingen die wél graag lezen Ze lezen in de eerste plaats voor eigen plezier, benadrukken de taaldocenten, maar als leraar houd je toch altijd ergens in het achterhoofd de vraag of een boek ook geschikt zou zijn voor je leerlingen. Martijn: ‘Als ik inschat dat ze het aankunnen neem ik het boek dat we met de leesclub hebben gelezen mee in de klas en ga het met enig enthousiasme bespreken. tiliteit zit niet alleen in de taal, ook in het verhaal. Het zijn de

Sommige kinderen gaan het dan lezen.’ Zeker, in het algemeen

kleine belevenissen uit het leven van de Ierse middle class

zijn jongeren steeds minder gaan lezen, toch hebben ze ge-

en hun dagelijkse beslommeringen.’ Op verzoek leest Harrie

lukkig nog elk jaar een paar leerlingen in de klas die wél

de betreffende passage voor en geeft daarna de vertaling.

graag lezen. Vijf van de twintig schat Annelies, acht van de dertig zegt Martijn. Harrie: ‘Helaas hebben de kinderen die

Geestverwanten

nu van school komen minder literaire bagage dan tien jaar

Na nog meer vragen en opmerkingen (Martijn: ‘Zijn al deze

geleden. In de Tweede Fase mogen nog maar 80 van de 480

ﬁguren verzonnen?’ Harrie: ‘Nee, want uit angst dat mensen

lesuren aan literatuur besteed worden, dat is veel te weinig.’

zich zouden herkennen durfde een uitgever het pas na jaren

Peter merkt op dat het uitmaakt wat je onder het begrip ‘lezen’

aan om Dubliners te publiceren.’) wordt besloten over te

verstaat. Functioneel lezen doen die kinderen de hele dag;

gaan op het extra onderdeel van deze leesclubavond: de

via internet, reclame, televisie. Maar voor je genoegen lezen,

dvd-vertoning van de gelijknamige ﬁlm die John Huston naar

de tijd nemen om eens te gaan zitten voor een boek schiet er

het verhaal van Joyce maakte. Terwijl de eerste scène zich op

bij in. Annelies: ‘Zoals ik dit korte verhaal van James Joyce

het tv-scherm ontrolt, serveert Peter razendsnel sap, bier,

heb zitten lezen, met het woordenboek erbij. Elke keer als ik

wijn en ‘lekkere hapjes’.

een woord opzoek is dat een prettige ontdekking, die bijdraagt

Na de ﬁlm – bekeken met het boek op schoot – wordt enthou-

aan mijn leesplezier. Maar zouden er nog leerlingen te vinden

siast verder gepraat. Er worden vragen gesteld en thuis op-

zijn die dit ook leuk vinden, vraag ik me weleens af. Hoewel,

gezochte informatie wordt uitgewisseld. Ter afsluiting zegt

pas vertelde een meisje uit de vijfde klas dat ze literatuur-

Peter het verhaal van Joyce nog een keertje te gaan lezen,

wetenschappen ging studeren.’ Martine: ‘Niet alleen moet de

‘want nu begrijp ik veel meer’. Kijk, en dat is nu precies zoals

oudere generatie de jongere aan het lezen zien te krijgen,

het vaak gaat in de leesclub: eerst staan sommige meningen

maar andersom kan het ook werken. Mijn kinderen lazen The

lijnrecht tegenover elkaar. Annelies: ‘Maar door het te bespre-

Chronicles of Narnia van C.S. Lewis en waren daar weg van.

ken leer je een boek te waarderen. Door goed naar elkaar te

Inmiddels heb ik het ook gelezen en tot mijn verrassing vond

luisteren kun je je eerdere oordeel vaak herzien.’ Vooral dat

ik het een prachtig boek. Dus heb ik me voorgenomen om de

samen erover praten is zo leuk, vindt literatuurwetenschap-

dingen die zij lezen ook serieus te nemen. Al is het een strip-

ster Annelies, en de anderen beamen het. Leeservaringen

of sprookjesboek.’ •••

• LEZEN •

BLIKVELD 15–18 Inktaap-lezers Op 24 maart gingen Bas en Sjors met vijftien leerlingen van het Ichtus Lyceum in Driehuis naar de uitreiking van De Inktaap 2009 in Antwerpen. Genomineerden waren de winnaars van de Libris Literatuurprijs, de ako Literatuurprijs en de Gouden Uil. Meer dan 2000 middelbare scholieren van 160 scholen uit Nederland, Vlaanderen en Suriname namen deel aan het project. Bas: ‘In de klas werd gevraagd wie er wilden meedoen met De Inktaap. De leraar zei dat je dan wel een boek van meer dan 1000 pagina’s moest lezen, maar ook dat je mee mocht naar Antwerpen. Dat laatste sprak ons wel aan.’ Sjors: ‘We hebben veel gediscussieerd over welke van de drie boeken nu eigenlijk het beste was. Uiteindelijk nomineerden we Het schervengericht, ook al was niet iedereen

F OTO S V E N VA N BA A R L E

het daarmee eens.’ Later die dag bleek dat Het schervengericht van A.F.Th. (ako Literatuurprijs) in Suriname, Vlaanderen en Nederland de meeste stemmen had vergaard. De andere genomineerde titels waren Sleur is een roofdier van D. Hooijer (Libris Literatuurprijs) en Het grote uitstel van Marc Reugebrink (Gouden Uil). [db/ ja] www.inktaap.org Remco Campert 80 jaar Hij was de toegankelijkste van de Vijftigers, de groep dichters die een halve eeuw geleden met z’n experimentele poëzie voor ﬂink wat opschudding in het literaire wereldje zorgde. Remco Campert, dichter, korte verhalen-schrijver en de man van welluidende titels als De Harm & Miepje Kurk Story en Tot zoens, wordt op 28 juli 80 jaar en dat laat zijn uitgeverij niet ongemerkt voorbijgaan. In de maand van zijn verjaardag verschijnen drie bijzondere uitgaven. In Poëzie is een daad brengen tachtig dichters een ode aan de meester, door wie velen van hen zijn geïnspireerd. Vurrukkulluk is een kleine, gebonden verzamelbundel van zijn drie ‘leeslijstklassiekers’: Het leven is vurrukkulluk, Liefdesschijnbewegingen en Tjeempie! Of Liesje in is een poëtische autobiograﬁe, gekleurd door de verwondering en melancholie die zijn werk typeert. [ja] Poëzie is een daad, diverse dichters. De Bezige Bij, € 17,50 Vurrukkulluk, Remco Campert. De Bezige Bij, € 7,50 Dichter, Remco Campert. De Bezige Bij, € 29,90

Pinokkio verstript Het beeldverhaal rukt op. Was ‘the graphic novel’ over de grens al langer een succes, ook in Nederland raakt men nu steeds meer doordrongen van de kwaliteit van het moderne stripverhaal, waarin visuele humor en intelligentie worden gekoppeld aan een indrukwekkende virtuositeit. Tijdens het internationale stripfestival in het Franse Angoulême werd Pinokkio van Winshluss verkozen tot het beste boek van 2008. Winshluss koos het wereldberoemde verhaal van Carlo Collodi, over het houten kereltje dat op een dag tot leven komt, als uitgangspunt voor zijn strip maar gaf er een verbazingwekkend inventieve slinger aan. Hij plaatst het verhaal in de moderne tijd, laat pizzakoeriers en padvinders opdraven en weet Walt Disney, de milieuproblematiek, seks en politiek in één moeite in zijn krankzinnige wereld te integreren. Het juryrapport van de Fauve d’Or sprak van een ‘toppunt van graﬁsch vernuft’ dat ook nog eens ‘uitzonderlijk geestig is’ en aanzet tot nadenken. Pinokkio is een originele, sensationele kennismaking met een klassieker en een mooie manier om de verstokte boekenhater te interesseren voor literatuur. [ja] Pinokkio, Winshluss. Oog & Blik, € 29,90 (verschijnt augustus)

F OTO K E K E K E U K E L A A R

Luiletterland. In Dichter ten slotte, zijn al Camperts gedichten bijeengebracht. Het

BLIKVELD 15–18 •

LEZEN

• 25

Nieuwe Leon de Winter Ging aan Leon de Winters vorige grote roman Het recht op terugkeer (2008) een jarenlange radiostilte vooraf, deze zomer verrast hij zijn lezers opnieuw met een boek. VSV luidt de titel van de roman die door uitgeverij De Bezige Bij wordt aangekondigd als ‘genadeloos spannend’. Max Kohn, crimineel met een hartkwaal, ontwaakt op een dag in een ziekenhuisbed met in zijn lijf het gloednieuwe donorhart van een priester. Kohn besluit de goede werken van de man voort te zetten. Als een groep jonge geradicaliseerde Marokkanen een basisschool in Amsterdam-Zuid binnendringt en de vrijlating van de moordenaar van Theo van Gogh eist, slaat er een golf van woede en paniek door het land. Kohn werpt zich op om de gegijzelde kinderen en docenten te het reine te komen met zijn verleden, gepersoniﬁeerd door zijn ex-geliefde en de zoon van zijn jeugdvriend. VSV is een gijzelingsdrama, een verhaal over vriendschap en verraad en een spannende roman met een politiek randje. [ja] VSV, Leon de Winter. De Bezige Bij, € 24,90 (verschijnt juni)

F OTO M A R C O O K H U I Z E N

ontzetten. Te midden van de turbulente ontwikkelingen die volgen, probeert Kohn in

Zomerlezen Welke boeken doen het goed op het strand, in een verlaten berghut of in een sfeervol hotel? Drie tips voor een mooie zomer. • Edward van de Vendel publiceerde zijn aangrijpende roman over de uit Afghanistan gevluchte Hamayun aanvankelijk voor tieners, maar besloot De gelukvinder (Querido) ook voor volwassenen te bewerken. ‘Indrukwekkend, schokkend en geloofwaardig,’ schreef De Morgen en daarmee is geen woord te veel gezegd. • Alleen maar nette mensen van Robert Vuijsje (Nijgh & Van Ditmar) is een van de meest spraakmakende boeken van het afgelopen jaar. Over een Jood in AmsterdamZuid die door iedereen voor een Marokkaan wordt aangezien. Genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en de Gouden Uil. • Voor de enkeling die het nog niet gelezen heeft: Het diner van Herman Koch (Anthos) is een even meeslepende als afschuwwekkende zedenschets van onze moderne tijd. Honderdduizend lezers ‘can’t be wrong’. Lees en oordeel zelf. Als smaakmaker een sleutelbrief van de schrijver op de achterpagina van deze Lezen. Zo is het dus gekomen. [ja]

Nieuwe Thomas Rosenboom Thomas Rosenboom, de schrijver die met zijn historische romans een grote schare lezers aan zich wist te binden, komt deze zomer met een nieuw boek. Zoete mond speelt minder lang geleden dan het in de achttiende eeuw gesitueerde Gewassen vlees of het in de negentiende eeuw spelende Publieke werken. Met zijn nieuwe roman gaat Rosenboom terug naar een plaatsje aan de Rijn in 1965, waar het moderne leven langzaam oprukt. Naar dit dorp Angelen verhuist dierenarts Rebert van Buyten na het overlijden van zijn vrouw. Als hij op een dag een aangereden hond helpt, wordt hij door de kinderen van het dorp als een held onthaald. Daarmee stoot hij onbedoeld de andere dorpse tige neiging tot grappen maken. Tussen de beide mannen ontstaat een beklemmende rivaliteit, die nog eens extra wordt gevoed door Laura Banda, de vrouw die zich tussen hen in bevindt. In ruim vijfhonderd pagina’s schrijft Rosenboom in de hem kenmerkende ironische, licht archaïsche stijl toe naar een onontkoombare ﬁnale. [ja] Zoete mond, Thomas Rosenboom. Querido, € 27,95 (geb.), € 21,95 (pb.) (verschijnt augustus)

F OTO L E O VA N D E R N O O RT

grootheid van zijn voetstuk: Jan de Loper, een oudere man met een dwangma-

I L L U S T R AT I E P E T E R VA N H U G T E N

Help, de roman verzuipt En dan: wat is literatuur nog in dit

Op de vooravond van de Boekenweek zat hij bij Pauw en Witteman, de onheilsprofeet uit Portugal. Gerrit Komrij. Hij kwam de Nederlandse literatuur ten grave dragen, hij

land? Een toren chicklit met een

had er zijn beste pak voor aangetrokken. De roman was op sterven na dood, zei hij. Het kwam eruit op de bekende laconieke, slepende toon. De markt werd overspoeld

levensgrote Kluun ertegen. Is het echt

door middelbaremeisjes-boeken vol middelbaremeisjes-zorgen, bestemd voor het meest trouwe marktaandeel: het middelbaremeisjes-publiek. De uitgevers, boekver-

zo somber gesteld met het betere boek?

kopers, het onderwijs en de bibliotheken hadden zich al gewonnen gegeven. De echte literatuur werd volgens hem overspoeld door wat er uit het riool aan ‘leuke, gezellige

Een checklist voor de hypochonder plus

boeken’ kwam. De volgende dag zat Max Pam (voormalig recensent Nederlandse ﬁctie HP/ De Tijd) bij

de belangrijkste tegengeluiden.

De wereld draait door en hij kon die kritiek alleen maar beamen, zij het op zijn Pams: met een fijn lachje om de mond. Op de schouder van zijn smokingjasje zat een geel

DOOR STIJN AERDEN

kuikentje. Want het thema van het Boekenweek was ‘Tjielp Tjielp’, en na de uitzending ging hij meteen door naar Het Bal. De zwarte doos Staat de ouderwetse literaire roman echt zo op de tocht? Uit verschillende hoeken hoor je die geluiden. Nogal vergramd klinkt het in het ‘vloekschrift’ Sisyphus’ bakens van Jeroen Brouwers; kritisch maar ook gemotiveerd staat het in het pamﬂet Literair overleven van Dirk van Weelden, hij gaat op zoek naar nieuwe antwoorden; en ronduit verheugd is Thomas Vaessens in zijn pleidooi De revanche van de roman. Zijn motto: ruim baan voor een nieuwe literatuur. Maar waar gaat het dan mis met de oude? Onderstaande opsomming is er een voor boekenliefhebbers met een sterke maag. Het zijn de pijnpunten die in de verhalen van alle criticasters overlappen. De zwarte doos, zeg maar. Een lijst die niet compleet is zonder er een wat oudere titel in mee te nemen: Zij zijn niet van Jeremia, van Marc

TUSSENSTAND •

LEZEN

• 27

Kregting. Daarin gaf de oud-Meulenhoff-redacteur vier jaar geleden al lucht aan zijn

THOMAS VAESSENS: ‘DE WERELD IN!’

teleurstellingen over het boekenvak. Een beetje als de goochelaar die zich na zijn

De ‘oude’ literatuur wordt door de maat-

pensioen in zijn hoge hoed laat kijken. Aanschouw zelf, publiek, met hoeveel minach-

schappij niet meer vanzelfsprekend belang-

ting we u bejegenen.

rijk gevonden. Dus moet de schrijver zich een nieuwe rol aanmeten in het openbare en cul-

Ve e l , v e e l , m e e r, m e e r

turele debat. Hij moet op zoek naar een nieuwe

Het leeuwendeel van de uitgeverijen maakt deel uit van grote concerns en daar regeert

achterban. Thomas Vaessens, hoogleraar

de macht van het getal. Grote winstmarges, minimale risico’s, marketingstrategieën,

moderne Nederlandse letterkunde, ziet in de

bestsellers, megasellers... Veel uitgeverijen bieden de druk die dat oplevert het hoofd

ontwikkelingen binnen de boekenbranche

met chicklit-achtige literatuur waar Komrij op doelde, maar even zo goed met inwissel-

vooral kansen. De tijd dat de ‘oude’ postmo-

bare literaire thrillers, boeken van tv-koks, dieetgoeroes, thuistherapeuten, quizmas-

dernistische schrijver navelstaarderige taal-

terbiografen en zwangere cabaretières. Ze liggen in stapels bij de deur en bij de kassa.

spelletjes speelde op zijn werkkamer is voor-

Want in de boekenwereld is de scheidingswand tussen hoog en laag neergehaald, en

bij. De schrijver nieuwe stijl (hij noemt hem

nu moeten de twee het maar samen uitvechten.

‘laatpostmodern’) moet de straat op, het debat zoeken. Vooral op het gebied van morele,

S t a p e l s K l u u n e n L u l u Wa n g - b e h a n g

ethische en maatschappelijke kwesties. Dat

Zesentwintig toptienen, een publieksprijs, een Maand van het Spannende Boek...

maakt hem ook weerbaar tegen de Kluuns, al

De aandacht voor de succesnummers is al groot, en wordt in het spiegelpaleis van de

mag er op de publieksliteratuur absoluut niet

mediahypes alleen maar groter. Ter verdediging wordt vaak aangeroepen dat het ook

worden neergekeken. De nieuwe Heleen van

vroeger de streekromans van Willy Corsari en Anna van Gogh-Kaulbach waren die het

Royen wordt al keurig in de boekenbijlagen

best verkochten, maar dat dit de uitgever juist in de gelegenheid stelde ook in de

besproken, stelt Vaessens tevreden vast, en

breedte te investeren – om ook meneer Vestdijk voor zijn inspanningen te kunnen

lang zal het niet meer duren voor de eerste

betalen. Maar de zwartkijker ziet in de boekhandel een ander beeld: dat van een koe-

neerlandistische promotieonderzoeken op-

koeksjong dat zijn minder robuuste collega’s de winkel uit drukt, om te beginnen het

duiken over het werk van Saskia Noort. En

plankje poëzie rechts achter in de winkel. Dat hing toch al niet zo stevig. Er komen

dan de recensenten... Ook die passen zich

misschien steeds meer lezers, maar van steeds minder boeken.

maar aan. Want wie las er nou echt nog Kees Fens? ‘We zouden meer critici moeten hebben

Haast, haast, riep het witte konijn van de uitgeverij

die niet uit de letterkunde komen,’ poneerde

Veel uitgeven, haast, dat is het motto. Want onder één van de stofomslagen zit mis-

hij in De Groene Amsterdammer, ‘juristen,

schien de gouden wikkel. Misschien groeit er één uit tot een seller. De boekhandel

artsen, soldaten, noem maar op.’ Sta in de

krijgt jaarlijks een slordige 13.000 titels om de oren. Een redacteur van een ﬂinke uit-

wereld, schrijf over de wereld, en wereld: roep

geverij heeft gemiddeld anderhalve week de tijd voor het begeleiden van een boek.

terug wat je ervan vindt. Dat is het ideaal-

En ondertussen gaat het vergaderen, bellen, aanbiedingsfolders maken en acquireren

beeld van Vaessens nieuwe, dynamische en

gewoon door. Petje af, de redacteur is een duizendpoot, maar helemaal verwonderlijk

geëngageerde literatuur.

dat er geen tijd overblijft voor ingrijpende opbouw- of stijlverbeteringen is het dan niet. De tweede in lijn, de bureauredacteur, haalt er nog een continuïteitsfout uit en dan vliegt de drukproef door naar de corrector, een freelancer die voor een honger-

De revanche van

loontje wordt ingehuurd. ‘Nog een mazzel,’ zegt Marc Kregting, ‘dat men vanwege de

de roman,

taal niet kan uitwijken naar lagelonenlanden.’

Thomas Vaessens. Vantilt, € 19,95

Max Havelaar is definitief koffie geworden Wie vroeger in het fietsenhok op school Hans Lodeizen citeerde: ‘In het oog van de nacht woon je als een merel’, kon nog rekenen op een heftige omstrengeling van het mooiste meisje uit 4B. Het lezen van bijzondere romans of dichtbundels verhoogde je status, verrijkte je blik op de wereld. Maar ergens is er iets misgegaan. ‘Ontlezing’, noemde het Sociaal en Cultureel Planbureau het jaren geleden, en daarop wezen de beschuldigende vingers in de richting van de Mammoetwet, de democratisering van het onderwijs, de korter wordende leeslijsten, de concurrentie van het internet en dertig kanalen bewegend beeld op televisie. Maar wijzen alleen was niet genoeg. Literatuur is niet langer het kompas voor de dolende puberziel en Max Havelaar is definitief gemalen koffie geworden. Terwijl op het schoolplein toch de boekkopers of in ieder geval de e-bookkopers van de toekomst staan. ▲

•••

• LEZEN •

TUSSENSTAND

DIRK VAN WEELDEN: ‘BEMOEI JE MET ELKAAR’

Hebt u een aalmoes voor een bejubelde schrijver?

Kijk naar de poëzie, zegt Dirk van Weelden.

Hij draagt een jasje van de plantsoenendienst en staat te schoffelen in het park, de

Ook die bereikt geen publiek door geduldig

auteur van drie bejubelde romans. Of hij bezorgt post. Of pizza’s. Zeker, het bestseller-

te wachten op vierhonderd lovende woorden

topje van de markt verdient goed en staffelt lekker door. Maar de grote groep eronder

achter in een oudemensenkrant. Terwijl er

kan van het schrijven nauwelijks zijn vaste lasten betalen. Volgens een onderzoek van

duizenden en nog eens duizenden jonge

het Fonds voor de Letteren (2007) leveren zijn boeken een auteur uit die categorie

dichters voor een grote, chaotische instroom

gemiddeld 5000 euro per jaar op. De rest scharrelt hij bij elkaar met bijbaantjes of

op internet zorgen. Jonge dichters die zich

spin-offs van zijn vak als romancier: met gastdocentschappen, het geven van lezingen

verbinden met andere kunstdisciplines:

of het schrijven van artikelen. Of hij houdt zijn hand op, dat kan ook: 750 (non-)ﬁctie-

beeldende kunst, muziek, ﬁlm. Ook Dirk van

schrijvers, kinderboekenschrijvers en vertalers krijgen jaarlijks een bedragje uit de

Weelden vindt dat de schrijver van zijn eieren

ruif van eerdergenoemd fonds. Volgens Jeroen Brouwers geeft het gesappel precies

moet komen, al is het alleen maar om zijn

aan hoe het met de status van de huidige schrijver is gesteld. Zelf weigerde hij vorig

roman of essaybundel onder de aandacht te

jaar de Prijs der Nederlandse Letteren omdat hij het geldbedrag te laag vond: 16.000

krijgen. Er moeten nieuwe wegen gevonden

euro. In zijn ogen een lachertje voor een oeuvreprijs.

worden buiten het vermarkte boekhandelsgetto om. De uitgeverij moet haar auteurs op

De gezaghebbende recensenten zijn op

pad sturen, dat wordt haar nieuwe taak.

De criticus als denker met verward grijs haar, die in zijn bespreking een boek in een

Zoals het een nieuwe taak van de schrijver

context, in een traditie zet, die als een gids de lezer bij de hand neemt, die bedacht-

wordt niet alleen te schrijven óver maar voor-

zaam formuleert en uiteindelijk een oordeel velt dat de wereld doet trillen (in ieder

al mét de wereld. Hij moet zijn lezers vinden

geval die van de auteur) – die criticus bestaat niet meer. Volgens Dirk van Weelden

in symposia, congressen en festivals, zoals

deed met Kees Fens de laatste exponent van die generatie het licht uit. Geen Gompert-

lezers elkaar vinden in leesclubs. Laat duizen-

sen meer, geen K.L. Pollen. Als boeken al worden besproken – en hier komt Brouwers

den genootschappen bloeien, zegt Van Weel-

weer om de hoek – is dat in ‘ﬂufﬁge, babbelzuchtige en amateuristische opstelletjes.’

den in Literair overleven. Want, al vind je het

Er is ook steeds minder plek voor gedegen kritieken in krantenkolommen. Wel voor

niet terug in de cijfers, een onhandig geuite,

soundbytes, kreten en aanbevelingssterren. Jonge schrijvers hechten ook meer aan

aan zijn lot overgelaten behoefte aan cultuur

een recensie op internet, op recensieweb, nu.nl of bol.com dan in de krant. Maar uit-

en kennis, blijft altijd bestaan.

eindelijk zijn het toch de hypes en de boekverkopers die een titel op hete lucht doen stijgen in de toptien.

Literair overleven,

D e b o e k h a n d e l w a s e e n m e n e e r, n u e e n k e t e n

Dirk van Weelden.

Toen uitgeverij Contact met De helaasheid der dingen van Dimitri Verhulst kwam, lag

Augustus, € 10,00

de boekhandel meteen dwars. Want wat was in hemelsnaam ‘de helaasheid’? En een roman met een sanseveria op de voorkant zou ook geen spurt trekken. Het is in dit geval te danken aan de koppigheid van de uitgever dat het boek er toch zo is gekomen (en trouwens ook een succes is geworden). Maar dat is de uitzondering. De boekverkoper krijgt steeds meer macht. Hij moet worden geﬂeemd en verleid, om te beginnen

TUSSENSTAND •

LEZEN

• 29

met drie uitgeversfolders per jaar: glimmende catalogi waarin alle covers van alle

MARC KREGTING: ‘TERUG NAAR DE BASIS’

boeken op elkaar zijn gaan lijken en de ‘meesterwerken’ die erin worden aangeboden

Het pleidooi van Marc Kregting voor een

altijd even ‘fascinerend’, ‘indrukwekkend’, ‘zinderend’ of ‘hilarisch’ zijn. De a-auteurs

gezonde, gevarieerde boekenmarkt is van de

staan voorin, fraai gekapt en gestyled; na het nietje volgt een enkele dichtbundel en

drie de meest conservatieve. Redacteur, boek-

de opgebakken midprices sluiten de rij. De uitgeverij die er niet aan meedoet, ligt straks

handelaar, krantenman, keer terug naar uw

niet bij de belangrijke ketens. De andere wel – die kunnen zelfs aanspraak maken op

oude stiel, dat is zijn idee. In Zij zijn niet van

een plaatsje in de etalage, op een tafel of naast de kassa. Op het tarievenlijstje kun-

Jeremia doet hij daartoe een aantal aanbeve-

nen ze vinden hoeveel dat kost.

lingen die er niet om liegen. Uitgevers, halveer uw aantal titels, te beginnen met romans, dan

Een boek heeft een korter leven dan een ijsklont

zijn de kansen optimaal voor een goede redac-

in een glas cola

tionele en promotionele begeleiding. Verdub-

Ruim tien miljoen boeken worden er jaarlijks verramsjt of verpulpt. Door het enorme

bel uw aantal redacteuren, verdubbel het

aanbod en de hypes wordt de omloopsnelheid van een boek steeds groter. Als het

honorarium van correctoren. Maak u zelf los

niet binnen een week of zes is opgemerkt, verdwijnt het stilletjes via de achterdeur

van grote concerns (Prometheus heeft dat in

weer naar buiten. Als schrijver kun je dan alleen nog hopen op een nominatie voor

2007 inderdaad gedaan). Krant, schuif uw

een literaire prijs, die zet je boek weer even terug in het licht. De boekhandels zelf

recensent na vijf jaar weer door naar een

mopperen ook: waar moeten zij de 13.000 titels laten die er jaarlijks worden voorge-

andere post, dat geeft doorstroming in de

reden? Niet dat ze met ‘het recht op retour’ zo’n groot ﬁnancieel risico lopen, maar

meningsvorming en de jurybezetting. Lezer,

hun plankruimte is beperkt en waar komt straks dan de kofﬁecorner? Ondertussen,

mijd de louter commerciële boekenketens en

op de uitgeverij, legt de redacteur een hand op de schouder van de schrijver. ‘Jammer

postorderbedrijven, zij nivelleren het aanbod.

jong,’ zegt hij, ‘van je laatste hoeven we niks meer te verwachten. Kom je snel weer

CPNB, schaf het Boekenweekthema af. Dat

met een nieuwe?’

voorkomt een overbodige stroom aan boeken en hectaren onnodig gevelde bomen.

De stichting CPNB danst vrolijk mee om het gouden kalf Voor de echte hypochonder biedt de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek ook geen soelaas. Die steunt alleen de grote jongens met haar publieks-

Zij zijn niet van Jeremia,

prijs, Maand van het Spannende Boek en toptienen. Wie in de Boekenweek een bun-

Marc Kregting.

deltje Intuïtieve Shiatsu koopt, wordt voor het aanschaffen voor iets dat op een boek

Vantilt, € 12,50

líjkt al beloond met het geschenk: een novelle van een schrijver die al breed gelezen wordt, zodat ze daar ook niks mee propageren. En als ‘hoogtepunt’ van het jaar organiseert de stichting Het Bal, waar je niemand tegenkomt die ook echt iets met de branche te maken heeft. Nou goed, hier en daar een zwartkijker die een zuinig mondje trekt en een voormalig HP/ De Tijd-recensent met een kuikentje op zijn schouder. •••

Sisyphus’ bakens, Jeroen Brouwers. Atlas, € 15,00

HADASSAH DE BOER OVER LEZEN

HET JUISTE BOEK OP HET JUISTE MOMENT Hadassah de Boer (1971) is presentatrice. Ze begon haar

schilder Aat Veldhoen – het leverde me een hoop stiefzussen

carrière bij at5. Samen met Matthijs van Nieuwkerk presen-

op. Die mannen van mijn moeder bezorgden me niet alleen een

teerde ze het kunst- en mediaprogramma tv3. Op de radio

familie erbij, ze vormden ook een verrijking op ander gebied:

was ze drie jaar lang te horen in Tros muziekcafé. Ze presen-

het waren mensen die interessante ideeën inbrachten.

teerde het kunst- en cultuurprogramma nps Arena en was

In huis waren steeds boeken. Mijn moeder las veel, vooral op

het gezicht van de digitale kunstzender Cultura.

vakantie. Ons heeft ze altijd voorgelezen. Annie M.G. Schmidt,

Tegenwoordig presenteert ze culturele evenementen en is

Roald Dahl, pas later realiseerde ik me dat ik door haar keuze

ze bezig met de ontwikkeling van een aantal programma’s.

een bepaalde smaak ontwikkelde. Wiplala en De fantastische

Maar Hadassah de Boer is meer dan een kunstliefhebber en

meneer Vos, dat is toch wat anders dan de kostschoolavon-

een veelzijdige presentatrice – ze is ook een lezer.

turen van de dolle tweeling. Als ik die boeken las, voelde ik

DOOR JOUKJE AKVELD

me altijd een beetje betrapt – het waren best spannende verhalen maar eigenlijk was het toch een soort bouquetreeks

Lodewijk de rattenvanger

voor jonge meisjes.

‘Nee, ik geloof niet dat ik een rimpelloze jeugd heb gehad.

Een ander boek dat ik me herinner is Lodewijk de rattenvan-

Het was nogal een rommelige tijd, niet dat ik dat trouwens

ger. Het ging over een teckel. Wie de schrijver was weet ik

als probleem heb ervaren. Mijn vader was psychiater, mijn

niet meer, maar mijn broer en ik waren er gek op.’

moeder was een van de oprichters van Opzij, later werd ze politica (Guus de Boer en Hedy d’Ancona, red.). Toen ik zes

Annie M.G. Schmidt

was gingen ze uit elkaar. Mijn broer en ik hebben altijd bij

‘Nu lees ik zelf voor, dat is een vast ritueel bij ons thuis. Mijn

onze moeder in Amsterdam gewoond. Haar eerste vriend was

zoon Willem is zes en ik merk dat ik net als mijn moeder neig

oud-burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn, daarna kwam

naar mooie voorleesverhalen. Natuurlijk probeer ik ook aan

televisiepresentator Berend Boudewijn en daarna de kunst-

zijn wensen tegemoet te komen; ik vind het allang ﬁjn als hij

HADASSAH DE BOER LEEST •

LEZEN

• 31

zich verheugt op een boek. Maar als ik eerlijk ben lees ik

de kast. Voor mij was het het juiste boek op het juiste moment.

liever De grote kleine kapitein van Paul Biegel voor dan de

De magische sfeer die dat verhaal ademt, de fantastische

verhalen over Dolfje Weerwolfje van Paul van Loon. Ook mijn

geschiedenis van die eindeloze rij personages. Ik heb een

moeder leest Willem regelmatig voor, dat kan ze heel goed.

slecht geheugen, maar deze beginzin ken ik nog steeds uit

Elke keer valt me weer op hoe geestig ze dat doet.

m’n hoofd: “Vele jaren later, staande voor het vuurpeloton,

Voorlezen is goed voor het taalgevoel van een kind, daar ben

moest kolonel Aurelio Buendía denken aan die lang vervlogen

ik van overtuigd. Zelf ben ik groot geworden met de versjes

middag, toen zijn vader hem meenam om kennis te maken

van Annie M.G. Schmidt. De mentaliteit van Schmidt-ﬁguren,

met het ijs.” Na Honderd jaar eenzaamheid heb ik me volledig

die sprak me wel aan. Opa’s, oma’s en kinderen, dat waren

op het werk van Marquez gestort. En Isabel Allende nam ik in

leuke mensen, de vaders en moeders waren meestal dodelijk

één moeite mee. Daarna had ik het wel een beetje gehad met

saai. Dat ik als kind kon rijmen dank ik aan Annie. Ik zie het

die Zuid-Amerikaanse toestanden.’

nu ook aan Willem. Toen hij nog op de crèche zat, kende hij al gedichten uit z’n hoofd. Nog geen vier jaar, maar die regels

De rode droom

kwamen er zo uit: “De leeuw is los. De leeuw is los! Hij wan-

‘Voor m’n werk interview ik regelmatig schrijvers. Voor zo’n

delt door de straten. Hij wil naar ’t Amsterdamse bos. Dat heb

gesprek wil ik in ieder geval hun laatste boek gelezen hebben.

ik wel in de gaten.”’

Natuurlijk komt het voor dat het tegenvalt. Ik zoek dan naar

F OTO A M B E R B E C K E R S O A N P

iets wat me toch aanspreekt – gelukkig vind ik een boek niet Honderd jaar eenzaamheid

snel helemaal niks. Bovendien: zuur doen is makkelijk, maar

‘Als kind las ik altijd in bed voor ik ging slapen. Die gewoonte

ik houd er niet van. Het is toch ontzettend knap als iemand

heb ik nog steeds. Af en toe overweeg ik een tv op m’n slaap-

een boek heeft geschreven, dat dwingt respect af. Om die

kamer te zetten, maar uiteindelijk beslis ik steeds om het niet

reden lees ik boeken ook altijd uit. Het schijnt een teken van

te doen. Iedere avond in slaap vallen bij Pauw en Witteman,

neurose te zijn, jezelf dwingen door te gaan met iets wat je

dat is toch zonde, dan kun je beter lezen. Bovendien vind ik

niet boeit. Het zal wel. Ik voel me in elk geval verplicht door

het lastig om overdag een boek te pakken, dat voelt toch een

te lezen. Daar moet ik wel bij zeggen dat sommige verhalen

beetje als spijbelen. In bed heb ik daar geen last van. Zo kom

op die manier tot slaapmiddel verworden; ik probeer wel

ik toch aan lezen toe en dat is wel zo prettig; voor m’n werk

elke avond verder te komen, maar ik val steeds in slaap.

zijn er altijd dingen die gelezen moeten worden.

Tijdens de Dag van de Literatuur in de Doelen in Rotterdam

Van boeken op de middelbare school herinner ik me niet veel.

voer ik podiumgesprekken met auteurs voor een zaal vol

Die periode is letterlijk in rook opgegaan – ik bracht nogal

middelbare scholieren. Dit jaar waren dat onder meer Anna

wat tijd door in coffeeshops. Hoewel, nu ik erover nadenk

Enquist, J. Bernlef en Ramsey Nasr. Contrapunt, De rode droom,

schieten me toch een paar titels te binnen. The Catcher in

Homo Safaricus – ik heb hun boeken met veel plezier gelezen.

the Rye, Les jeux sont faits, L’étranger. Die boeken moest je

Bernlefs boek was nogal kritisch ontvangen, mij verraste het

natuurlijk in de oorspronkelijke taal lezen. Ik zie daar ook wel

hoe goed het geschreven was. Ik geniet ervan als iemand

het voordeel van, en sommige vertalingen zijn gewoon heel

mooie zinnen achter elkaar kan zetten, dat staat los van het

slecht, maar toch lees ik het liefst in het Nederlands – ik kan

verhaal.

het niet uitstaan als ik een zin niet helemaal kan doorgronden.

Soms zetten recensies je op het verkeerde been. Dat geldt

Op school moesten we schrijversdossiers aanleggen. Ik her-

ook voor Het diner van Herman Koch. Dat boek was zó juichend

inner me Belcampo, gevolgd door Gabriel García Marquez.

besproken, dat kon alleen maar tegenvallen. Tegen zoveel

Die laatste vond ik helemaal geweldig, wat een schrijver! In

enthousiasme valt gewoon niet op te schrijven. Dat neemt

ons vakantiehuis in Italië stond Honderd jaar eenzaamheid in

niet weg dat ik het een behoorlijk goed boek vond.’ •••

HET VAK •

LEZEN

• 33

‘VERZILVER JE IDEEËN VOOR ZE VERFLENSEN’ EEN KIJKJE IN HET ATELIER VAN DAAN REMMERTS DE VRIES – Popster wilde hij worden, maar uiteindelijk ging hij kinderboeken maken. ‘Het gaat erom dingen te vervaardigen waarvan je gelukkig wordt als je ze terugziet.’ DOOR JOUKJE AKVELD

Zijn jeugdboeken vallen regelmatig in de prijzen, maar behalve een Vlag en Wimpel voor z’n illustraties in Mijn tuin, mijn tuin heeft hij nooit een prijs gekregen voor z’n uit: Zippy en Slos

tekenwerk. Daan Remmerts de Vries haalt zijn schouders op. ‘De wereld ziet mij blijkbaar als schrijver. En misschien zijn mijn tekeningen wel te buitenissig, ik weet het niet.’ Na een debuut met linoleumsneden en een aantal prentenboeken in zachte potloodtinten, geïnspireerd op Poeh-illustrator E.H. Shepard, besloot hij het roer radicaal om te gooien. ‘Ik zocht een stijl die echt bij mij paste, iets wat ik nog niet eerder had gezien. Eigenheid, dat is waar het uiteindelijk om draait. Je moet de persoonlijkheid van de kunstenaar terugzien in zijn handschrift.’ Hij kwam uit bij een kleurige, ongekunstelde collagetechniek, waarbij hij fel bedrukt papier verwerkt in acrylschilderingen. De enige expressionist onder de Nederlandse illustratoren, noemde collega Ted van Lieshout hem eens. Remmerts de Vries lacht. ‘Ach, dat is aardig, God

uit: Otter en Dodo

zegen Ted.’ Compositie De atelierwoning aan een gracht in de Amsterdamse Jordaan is ruim. Beneden staat de computer, hier wordt geschreven. De lichte ruimte boven is de tekenkamer. Naast de werktafel ligt een wanordelijke berg gekleurd papier – belangrijk materiaal voor de prentenboeken. Tegen een wand leunen de reusachtige originelen van Droomkonijn, schilderijen van ruim een meter hoog vol expressieve uilen en konijnen. In een apart opslagkamertje staan rijen doeken opgesteld – vrij werk met een duidelijk autobiograﬁsch tintje. Hij houdt van kunst die een zekere losheid suggereert, streeft daar ook naar in zijn eigen schilderijen. ‘Dus wel Picasso, maar niet Magritte. Wel Matisse, uit: Droomkonijn

niet Dalí. Rembrandt natuurlijk wel en Vermeer gek genoeg ook. Ja, ik weet dat zijn schilderijen zeer gedetailleerd zijn uitgewerkt, maar ze zijn zo bijzonder van kleur,

Daan Remmerts de Vries (Amstelveen, 1962)

van compositie, daar mag je niet aankomen.’ En nu hij het toch over compositie heeft:

volgde een opleiding tekenen en handvaardig-

‘In een beeld gaat het altijd om de relatie tussen vlakken en losse lijnen. Figuren ver-

heid aan de lerarenopleiding in Amsterdam.

zinnen, materialen uitzoeken, kleuren bedenken, dat hoort allemaal bij het proces.

Hij debuteerde in 1990 als schrijver en illus-

Maar pas als je met de compositie begint, ben je bezig met iets wat misschien een

trator met verhalen over zijn katten Zippy en

soort eeuwigheidswaarde krijgt.’

Slos. Daarna volgden prentenboeken (Blote

F OTO A M B E R B E C K E R S

beer (1998), Sjaantje doet alsof (2007), Droom-

Ergernissen

konijn (2008)), boeken voor jonge lezers (De

In zijn werk is Remmerts de Vries voortdurend op zoek naar nieuwe wegen; het illus-

ontdekkingsreizigers (1997), Willis: het doet

treren mag nooit een maniertje worden. ‘Ik word voortgestuwd door ergernissen. Veel

er niet toe (1999)), verschillende boeken over

dingen die ik maak ontstaan doordat er aanvankelijk iets niet klopt. Dat irriteert me

Olivier in de Vlinders-serie en jeugdromans,

zo dat ik doorga tot het lek boven water is. Ja, daarbij verdwijnt het nodige in de prul-

waarmee hij regelmatig in de prijzen viel

lenbak, killing my darlings gaat me goed af.’

(Godje, Gouden Griffel 2003, De noorderwind-

’s Nachts in bed gaat de maalstroom van gedachten onverminderd voort. ‘Ik heb meer

heks, Zilveren Griffel 2005). Daarnaast publi-

ideeën dan ik tijd heb om ze uit te voeren,’ concludeert hij spijtig. ‘Kijk.’ Hij wijst op

ceerde hij twee romans voor volwassenen.

een lange rij zwarte albums. ‘Allemaal vol schetsen en gedachten. De ervaring heeft

In zijn recentste boek, Bernie King en de

geleerd dat je een idee zo snel mogelijk moet verzilveren, anders verﬂenst het – na

magische cirkels (2008), verkent hij de

een tijdje vergeet je waarom je het ook alweer zo goed vond.’ •••

grenzen van fantasy.

• LEZEN •

CAMPAGNE

Jong geleerd… LEZEN MET BABY’S – Boekstart is een

Vier uitgangspunten Boekstart heeft vier uitgangspunten. Het eerste is dat ouders en baby’s boeken

leesbevorderinginitiatief met als doel

delen. Voorlichting op consultatiebureaus en in bibliotheken en verspreiding van het Boekstartpakket moeten ertoe leiden dat kinderen al op jonge leeftijd met boeken in

ouders van baby’s intensief met boeken

aanraking komen en leren ontdekken hoe leuk lezen is. Een tweede uitgangspunt is dat Boekstart er is voor elke baby, ongeacht de achtergrond van een gezin. Die baby’s

en (voor)lezen in aanraking te brengen

moeten allemaal worden bereikt en geadviseerd, aldus het derde uitgangspunt. Ten slotte is de gedachte dat lokale instanties nauw samenwerken: de consultatie-

door ze actief te binden aan de

bureaus die alle pasgeborenen zien, de bibliotheek en de gemeente, maar ook andere voorschoolse instellingen zoals kinderdagverblijven en peuterspeelzalen.

plaatselijke openbare bibliotheek. Lokaal gedragen Het initiatief is geïnspireerd op het

Boekstart is een initiatief dat uiteindelijk in heel Nederland moet gaan lopen; een permanent landelijk programma voor ouders met kinderen in de leeftijd van nul tot

succesvolle Britse project Bookstart.

drie jaar. In eerste instantie ligt de prioriteit bij de allerjongsten, onder wie de bijna 200.000 baby’s die elk jaar worden geboren. Het project is van start gegaan met een pilot in zes Brabantse gemeenten. Daar rezen verschillende vragen: lezen met baby’s, kan dat eigenlijk wel? En: hoe maak je een bibliotheek ‘babyproof’? In de praktijk bleken dergelijke vragen vrij eenvoudig te beantwoorden en praktische belemmeringen werden door onderling overleg uit de weg geruimd. Duidelijk was wel dat er binnen het project ruimte moet zijn voor invulling die aansluit bij de lokale situatie. En dat het succes van het project toeneemt als ouders enthousiast meedoen. Praktijk Marloes Deijl is actief bij de pilot betrokken. Ze ziet veel voordelen in het contact met nieuwe bezoekers van bibliotheken. ‘Niet alleen baby’s worden lid, soms ook hun ouders. En veel ouders staan versteld van de uitgebreide opvoedcollectie in de bibliotheek. Daardoor kunnen mensen ook beter afwegen wat ze zelf wel of niet willen aanschaffen.’ In Waalwijk is er door de deelnemende partijen voor gekozen om ouders op een vast tijdstip het Boekstartpakket te laten afhalen. Op deze bewuste vrijdagmiddag zijn er steeds twee medewerkers beschikbaar om ouders (en hun baby) te ontvangen en rond te leiden. Op de jeugdafdeling is extra aandacht voor het project. Er zijn manden met

De pilot in Brabant duurt nog tot eind mei voelboekjes, knisperboekjes, plastic boekjes en kartonboekjes, alle voorzien van een 2009. Voor meer informatie over Boekstart: speciale sticker. Op die manier krijgen ouders de kans te ontdekken hoeveel verschilwww.boekstart.nl lende soorten boeken al geschikt zijn voor hun baby. •••

AGENDA & NIEUWS •

LEZEN

• 35

AGENDA 23 mei Poëzie via sms, www.precies160.nl 27 mei Landelijke finale van De Nationale Voorleeswedstrijd. Stichting Lezen en de Vereniging van Openbare Bibliotheken, www.denationalevoorleeswedstrijd.nl 28 mei Uitreiking P.C. Hooftprijs, www.letterkundigmuseum.nl eind mei Selexyzdebuutprijs.nl, www.selexyzdebuutprijs.nl eind mei Wedstrijd Nieuwsmakers, www.nieuwsmakers.nl juni Schaduwprijs, www.crime.nl juni Maand van het Spannende Boek. Stichting CPNB, www.cpnb.nl juni Poem Express, Stichting Autoped,

De computer leest voor. Een kansrijke ver-

010 - 4767381

nieuwing in kleuterklassen, Daisy J.H. Smeets

7 juni Letterenloop, www.letterenloop.nl

en Adriana G. Bus. Stichting Lezen/Eburon-

17 juni C. Buddingh’-prijs, www.poetry.nl

reeks, Deel 14 ISBN 978-90-5972-316-0,

24 juni t/m 5 juli Week van het Luisterboek,

uitgeverij Eburon Delft, € 9,50.

www.rubinstein.nl F OTO ’ S AV R O O A N P

juni/juli/september Kasteeljuweel, poëziewedstrijd voor scholieren. Stichting Rijksmuseum Muiderslot juli Zomerlezen, www.cpnb.nl 6 en 7 september Manuscripta, www.manuscripta.nl 19 september Het hoogste woord,

Beiroet nieuwe Wereldboekenstad

Maastrichtse wint declamatieconcours

www.christelijkekinderboeken.nl

Beiroet volgt Amsterdam op als Wereldboe-

Bea de Groote uit Maastricht is de eerste

kenstad. In onze hoofdstad werd op 22 april

winnares van het Nationaal Declamatie

Digitale prentenboeken goede

een jaar van activiteiten en evenementen

Concours, de landelijke poëzievoordracht-

voorbereiding op leren lezen

rond het thema ‘Open boek, open geest’ met

wedstrijd, georganiseerd door Amsterdam

In de Stichting Lezen/Eburon-reeks is onlangs

een daverende slotmanifestatie beëindigd.

Wereldboekenstad, de AVRO en Stichting

De computer leest voor verschenen, een

Het jaar opende met het internationale

Lezen. De jury vond de voordracht van

verslag van een onderzoek naar het gebruik

‘Auteursrecht Symposium’ voor professionals

De Groote, die als counselor, theaterdocent

van digitale prentenboeken in de kleuter-

uit het boekenvak, een Internationaal Litera-

en clown werkzaam is, op elk gebied uit-

klas. In dit onderzoek van Daisy Smeet en

tuurfestival en een Wereldboekenmarkt, naar

muntend. Zij won een weekendje Landal

Adriana Bus is gekeken of kinderen tussen

verluidt de grootste ooit gehouden. Verder

Greenparks voor zes personen. Een eervolle

de 4 en 6,5 jaar moeilijke woorden leren

waren er door het jaar heen activiteiten,

vermelding ging naar Bernadette van den

door een serie digitale prentenboeken zelf-

zowel op buurtniveau als voor een internati-

Hoven. ‘Ook zij had mogen winnen,’ bena-

standig te ‘lezen’. Digitale prentenboeken

onaal publiek. In totaal hebben de 298 ver-

drukte juryvoorzitter Ted van Lieshout, ‘maar

blijken een goede voorbereiding te zijn op

schillende activiteiten meer dan een miljoen

dat zou in strijd zijn met de wedstrijdregels.’

leren lezen. Kinderen breiden hun woorden-

bezoekers getrokken.

Voor kinderen was er een aparte finale.

schat ermee uit en leren nieuwe woordcom-

Sluitstuk van Amsterdam Wereldboekenstad

Hier ging de prijs naar Rosalie Sleijk. Rosalie

binaties. Een van de voordelen van digitale

is het ‘Boek van Belang’, waarin vijftig pro-

kreeg de zaal aan het lachen, onder andere

prentenboeken is dat kinderen ze zonder

minente Nederlanders in een handgeschre-

door de manier waarop zij haar handen

hulp van een volwassene kunnen lezen.

ven bijdrage vertellen over het belang van

gebruikte bij het declameren. Zij mag een

Deze boeken worden gezien als aanvulling

en plezier in lezen en schrijven. Dit boek is

dagje naar het Dolfinarium, met haar hele

en niet als vervanging van het gewone

gratis te downloaden via de website van

klas.

voorlezen. Op dit moment worden op

Amsterdam Wereldboekenstad.

Via www.declamatieconcours.avro.nl zijn

www.LevendeBoeken.nl en www.Bereslim.nl

Voor meer informatie zie

de bijdragen van de finalisten nog te beluis-

digitale prentenboeken aangeboden.

www.amsterdamwereldboekenstad.nl

teren.

Brief van Herman Koch aan Gerard Kornelis van het Reve

Beste Gerard, Ik schrijf je om je er nogmaals voor te bedanken dat je me destijds zo goed op weg hebt geholpen met mijn eigen schrijverscarrière. Ik was een jaar of zeventien toen ik zomaar op goed geluk Op weg naar het einde uit mijn moeders boekenkastje plukte. Mijn moeders boekenkastje bevatte voornamelijk zware vrouwenliteratuur, Simone de Beauvoir en zo, je weet waarschijnlijk wel wat ik bedoel. Op het omslag van de betreffende editie van Op weg naar het einde stond een foto van jou te midden van allemaal snuisterijen die je het beste als ‘kitsch’ zou kunnen omschrijven. In mijn herinnering had je ook nog een kat op schoot. Ik weet nog goed waarom ik in jouw boek begon te bladeren (en kort daarop ook te lezen). Dat kwam door jouw uiterlijk. Door de tegelijk brutale en onverschillige manier waarop je tussen al die ouwe troep poseerde, door je aantrekkelijke, buitengewoon mannelijke kop, en je stoere kleding: een werkmansoverhemd, spijkerbroek en werkmansschoenen. Nog maar kort tevoren was ik ook al aan een boek begonnen waarbij ik uitsluitend op het uiterlijk van de schrijver was afgegaan, en dat mij zeer goed was bevallen: Ik Jan Cremer van Jan Cremer. De schrijver poseerde op het omslag in spijkerpak en werkmanslaarzen op een motorfiets. Ik begon te lezen. Eerst de ‘Brief uit Edinburgh’ en daarna de ‘Brief uit Amsterdam’. Het was een merkwaardig boek, er was bijvoorbeeld geen plot. Ook waren er geen echte personages, behalve dat van jou, van de schrijver zelf. Maar er was wel iets anders: iets wat ik gemakshalve maar ‘het plezier van het vertellen’ zal noemen. Ook viel er regelmatig iets te lachen. De Nederlandse les op mijn middelbare school behelsde in die tijd voornamelijk Nederlandse leraren die ‘enthousiast’ waren over bepaalde boeken, en die dit enthousiasme op ons over trachtten te brengen door kortere of langere passages uit die boeken voor te lezen. Camera Obscura, Max Havelaar, Kaas – ik heb die boeken jarenlang niet meer in willen kijken nadat zo’n leraar er gnuivend van voorpret of steunend van bewondering uit had voorgelezen. In ‘Brief uit Edinburgh’ beschrijf je een collega-schrijver, die je ‘het doodzieke aapje N.’ noemt. Jij schaamt je voor deze N. Hoe hij zich gedraagt in een restaurant: niks deugt, de wijn wordt teruggestuurd etc. Je schrijft welke schaamte je zelf zou moeten overwinnen voordat je je door wildvreemde personen zou laten bedienen, laat staan dat je ze zou commanderen en naar de keuken terug zou sturen. Je gaat door over het eten zelf: dat dit eenvoudig moet zijn, en bij voorkeur dient te worden gegeten ‘van een krant’, zonder dat iemand het ziet. Bij mij is er tot op de dag van vandaag iets van dit fragment blijven hangen. Jouw schaamte was besmettelijk. In een restaurant begin ik al te zweten wanneer iemand in mijn gezelschap aan de kurk ruikt en een bedenkelijk gezicht trekt. ‘O nee!’ bid ik in stilte. ‘Laat de wijn geen “kurk” hebben. God, laat alstublieft deze ontevreden eter een hartaanval krijgen voordat hij de ober kan roepen. Laten wij de wijn, “kurk” of geen “kurk”, in stilte en zonder protesten opdrinken.’ Ja, over deze dingen wilde ik ook schrijven. Over schaamte en ergernis, over aanstellers, de woede die ze teweegbrengen en de straffen die ze verdienen. Op de vraag van familieleden en leraren wat ik later wilde worden, antwoordde ik na het lezen van Op weg naar het einde voor het eerst zonder met mijn ogen te knipperen: ‘Schrijver’. Daarvoor wilde ik je alsnog bedanken. Met hartelijke groet, je Herman Koch