read2me! | de jonge jury | de weddenschap dioraphte jongerenliteratuur prijs | de inktaap | boekenweek live! nederland leest | dichter draagt voor | poëzieweek | onderzoek | websites
Lezen in de klas LEESBEVORDERINGSPROJECTEN VAN VMBO TOT GYMNASIUM
Win
n e ke n b o o b n e e
van
€ 80,-
colofon Deze brochure is een uitgave van Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam redactie Annemarie Terhell vormgeving Ramona Dales, Lijn 1, Haarlem fotografie Amber Beckers, Chris van Houts, Sjoerd van der Hucht, Tim Leguijt, Jørgen Koopmanschap, An De Smedt, Maartje Strijbis, Willem Popelier druk Zalsman Zwolle Š mei 2013 Stichting Lezen
Vo o r w o o rd
Win een boekenbon van € 80,-
Inhoudsopgave
4
Interview Gerlien van Dalen
6
Read2Me!
De brochure ‘Lezen in de klas’ wordt dit jaar voor de zevende
8
De Jonge Jury
keer naar de sectieleiders Nederlands verstuurd. Een enquête in
10
De Weddenschap
2009 wees uit dat meer dan de helft van de sectieleiders bekend
14
Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs
is met de brochure, terwijl maar een op de vier docenten de
18
De Inktaap
brochure kende.
20
Boekenweek
21
Nederland Leest
Omdat we graag willen dat iedereen de brochure kent, verloten
22
Boekenweek Live!
we een boekenpakket onder secties die ons een foto mailen
24
Dichter Draagt Voor
waarop de voltallige sectie mét deze brochure te zien is. Natuur-
26
Poëzieprojecten
lijk mag ook de mediathecaris op de foto. Licht in de mail vooral
28
Poëzieweek
kort toe wat u van de brochure vindt, hoe u deze inzet en of u
30
Evenementen en studiedagen
suggesties ter verbetering hebt. Onder de inzendingen met de
32
De Dag van de Literatuur
origineelste foto’s en/of beste feedback verloten wij drie boeken-
34
De Bibliotheek op school
bonnen t.w.v. € 80,-.
35
Vrij Lezen en Leesdok
Stuur uw inzending voor 15 september 2013 naar info@lezen.nl,
36
Leescase
onder vermelding van ‘Winactie Lezen in de klas’.
38
Onderzoek
40
Lezenvoordelijst.nl
Als u aan één brochure voor de hele sectie niet genoeg heeft,
41
Whyilovethisbook.com
dan kunt u extra exemplaren aanvragen via aborgdorff@lezen.nl,
42
Handige websites
of de brochure als pdf downloaden of digitaal inzien via
46
Prijs voor de Beste Leesomgeving
www.lezen.nl
4
Gerlien van Dalen, d i re c t e u r S t i c h t i n g L e z e n
foto jørgen koopmanschap
Het domino-effect van lezen
5
INTERVIEW – Beleid is onmisbaar, maar
Nieuwe media vormen een sterke concur-
vrienden spelen in het leesgedrag van leer-
uiteindelijk draait leesbevordering toch
rentie op de tijdsbesteding. Des te belang-
lingen. Uit onderzoek is gebleken dat de
primair om het boek in de hand van de
rijker dus om lezen een hoge prioriteit te
kans vijf maal zo groot is dat een kind een
leerling. ‘Tijd en aandacht om te lezen,
geven in het onderwijs. Van Dalen: 'Hoe
lezer wordt, wanneer ouders aandacht
daar valt of staat het mee.’ Gerlien van
langer leerlingen blijven lezen, hoe groter
hebben voor literatuur en boeken.
Dalen, directeur van Stichting Lezen, het
het effect is op hun schoolprestaties. Dat
Ook vrienden spelen een belangrijke rol.
kennis- en expertisecentrum voor lees-
effect is vakoverstijgend. In het nieuwe
Het elkaar aanraden van boeken door de
bevordering en literatuureducatie, zet
beleidsplan stelt Stichting Lezen daarom
peergroup werkt heel goed, het verhoogt
sterk in op het stimuleren van het lees-
drie aandachtspunten centraal, waarvan
de kans dat iemand een lezer wordt drie en
klimaat op de middelbare school.
onderzoek heeft uitgewezen dat ze ook
een half keer. In deze keten kan de docent
echt werken. Allereerst willen wij inzetten
een belangrijke katalysator zijn. Wanneer
op het bevorderen van een rijke lees-
hij of zij ook ouders en medeleerlingen
‘Er hangt zo veel af van een enthousias-
omgeving. Wanneer het aanbod in de
weet te bereiken, ontstaat een domino-
merende docent’, weet Gerlien van Dalen.
mediatheek en in de klas gevarieerd is en
effect.’
‘Iemand die bevlogen is, leerlingen laat
de leesomgeving een positieve uitstraling
grasduinen in nieuwe boeken, die in de
heeft, werkt dat. Leerlingen moeten tijd en
Met campagnes zoals De Weddenschap,
klas het gesprek aangaat over het boek en
aandacht hebben om in een boek te krui-
de Jonge Jury en het Jaar van het Voorlezen
een verwerkingsopdracht bedenkt waarbij
pen. Ten tweede willen we de rol van de
stimuleert Stichting Lezen de aandacht
de leerling eerst moet doordringen tot de
professional extra ondersteunen. Gemoti-
voor lezen en literatuur bij middelbare
kern van het boek – die maakt een verschil.’
veerde docenten en mediathecarissen zijn
scholieren. Maar er is meer nodig. ‘Voor-
Naast de rol van docenten, zijn ouders en
cruciaal. Zij creëren de leesomgeving en
lezen en vrij lezen zouden vaste onder-
vrienden ook ontzettend belangrijk. ‘Tijdens
zijn degenen die de leerling wegwijs maken
delen moeten zijn in het curriculum van
presentaties laat ik vaak een foto zien van
en ze naar het volgende boek leiden.
elke school’, vindt Van Dalen. ‘Er is al een
een zoenend stelletje voor een boekenkast.
Docenten die op de hoogte willen blijven,
flink aantal scholen dat vrij lezen op het
Het is een metafoor voor de stimulerende
kunnen terecht op nascholingen en con-
rooster heeft gezet, waarbij schoolbreed
leesomgeving. Als deze aanwezig is, is de
gressen, maar ook zijn we op zoek naar
op vaste tijdstippen in de week wordt
kans dat je een lezer wordt enorm vergroot.’
een manier om het nieuwe boekenaanbod
gelezen, door iedereen. Voor het versterken
op een structurele manier onder de aan-
van leesmotivatie is dat zeer waardevol.
Leerlingen lezen steeds minder en haken
dacht te brengen bij docenten. Een derde
Iedereen geniet ervan, van de conciërge tot
jonger af als lezer, wijst onderzoek uit.
aandachtspunt is de rol die ouders en
en met de rector.’
6
Read2Me!
MEER INFORMATIE foto’s jørgen koopmanschap
Cubiss Postbus 90114 5000 LA Tilburg Telefoon (013) 465 61 19 Contactpersoon: Marijke Trienekens www.read2mevoorleeswedstrijd.nl
B r u g k l a s s e rs l e z e n v o o r
7
Read2Me! REPORTAGE – De provinciale finale van
in al mijn cellen.’ Als de geest van het
Read2Me! is de voorleeswed-
Read2Me! voor Zuid-Holland vond plaats
gewurgde meisje ongelovig boven haar
strijd voor leerlingen in de brug-
in het voorjaar van 2013 in theater de Veste
lichaam cirkelt, barst er een applaus los.
klas. Dit jaar beleefde Read2me!
in Delft. Tien schoolkampioenen uit de
Juryvoorzitter Peter Spuij: ‘Ik heb scheld-
een geslaagde tweede editie.
brugklas verzamelden zich in het theater-
woorden nog nooit zo mooi horen uitspreken.’
emoties
in Noord-Brabant en is intussen uit-
‘Voorlezen is de overtreffende trap van
De enige mannelijke kandidaat is Akin Güler
gewaaierd naar tien provincies:
lezen’, stelt presentator Ton Meier vooraf.
van Het college Vos in Vlaardingen. Met
Noord-Brabant, Noord- en Zuid-
Drie glimmende zilveren bekers, die staan
een ontwapenende, zangerige stem leest
Holland, Friesland, Utrecht, Zeeland,
te wachten naast het podium, getuigen
hij een fragment voor van Marian Hoefnagel,
Flevoland, Groningen, Drenthe en
daarvan. De spanning in de zaal zit er goed
waarin twee jongens na de voetbaltraining
Gelderland. Deelnemende scholen uit
in. De juryleden vertellen waar zij in hun
een zeepgevecht houden onder de douche.
het werkgebied van een bibliotheek
beoordeling op zullen gaan letten. Bo Baers,
Akins Turkse grootouders zitten op de eer-
selecteren ieder hun beste voorlezer;
de provinciale winnaar van Read2Me! 2012:
ste rij en glunderen. Joanne van den Bosch
de winnaars strijden vervolgens
‘Op uitstraling en de manier waarop de
van Guido de Brès in Rotterdam is de laat-
tegen elkaar in de bibliotheekronde.
kandidaten contact maken met het publiek.’
ste kandidaat en besluit de middag met
Daarna volgen er wedstrijden op
Sarah Hadra van het Andreas College in
vuurwerk. Ze heft een vuist in de lucht bij
provinciaal niveau en een landelijke
Katwijk mag het spits afbijten. Met heldere
een fragment uit Kampioen van Corien van
finale. Het tijdspad is als volgt: de
en melodieuze stem leest zij een spannend
Oranje. Haar levendige uitstraling verovert
wedstrijden op schoolniveau worden
fragment uit Waanzin van Mel Wallis de Vries,
de harten van de jury. ‘Het was een complete
doorgaans in januari georganiseerd,
over een meisje dat zich heeft verstopt en
performance,’ zegt Peter Spuij. Joanne mag
de bibliotheekrondes vinden plaats
dat wordt beslopen door een onbekende
zich het komende jaar voorleeskampioen
in februari, de provinciale finales zijn
belager. Ook Fleur van den Berg van het
van Zuid-Holland noemen.
in maart of april en de landelijke
Rijnlands Lyceum in Wassenaar, die als
finale is in april. De doelgroep is de
tweede de voorleestroon beklimt, heeft
brugklas vmbo/havo/vwo; er wordt
gekozen voor een jeugdthriller van Wallis
De finale van Read2Me! vond plaats op 28 mei
geen onderscheid gemaakt op basis
de Vries. ‘Ik voel iets om mijn nek, twee
in Utrecht. Bij het ter perse gaan van deze
van niveau.
handen, lang en sterk (...) Angst explodeert
brochure was de winnaar nog niet bekend.
V M B O - H AVO - V W O 1
Read2Me! begon enkele jaren geleden
café voor een enerverende wedstrijd.
Jo n g e Ju r y MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Wilma van Raamsdonk www.jongejury.nl Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: DesirĂŠe van der Zander
foto sjoerd van der hucht
8
Jo n g e re n s t e m m e n o p hun favoriete jeugdboek Leesplezier op school
9
De Jonge Jury
Wordt het een spannende thriller, een psychologische roman of een realistisch
De Jonge Jury is een eigentijdse campagne,
verhaal? In de Jonge Jury kunnen leerlin-
gericht op jongeren van twaalf tot vijftien
gen zelf hun stem uitbrengen en met
jaar, waarin het enthousiasme voor lezen
elkaar in discussie gaan, om te bepalen
vooropstaat. Meedoen aan de Jonge Jury
welk boek de Prijs van de Jonge Jury
is eenvoudig. Tussen half augustus en eind
verdient. Het afgelopen jaar namen tien-
februari lezen jongeren een aantal jeugd-
duizenden scholieren deel. Ook u kunt
boeken uit 2012 naar keuze. Via de website
meedoen. Met ingang van schooljaar
van de Jonge Jury kunnen zij hun stem uitbrengen op maximaal vijf boeken.
2013–2014 heeft de Jonge Jury een com-
De Prijs van de Jonge Jury
Om u en de jongeren op weg te helpen,
De prijsuitreiking van de Jonge Jury 2013 vond
de kerntitels. De boeken zijn zo gekozen dat
zijn twintig titels aangemerkt als zogenoem-
het project nog beter aansluit op het curriculum. De niveau-indeling van de boeken helpt u om leerlingen het juiste
plaats in het Circustheater in Scheveningen.
ze een breed publiek van jongeren zullen
boek te kunnen aanraden. De Jonge Jury
De debuutprijs werd toegekend aan Enne Koens
aanspreken.
sluit goed aan bij een belangrijk doel van
voor Vogel, een verrassend boek over een
Iedereen die stemt is automatisch lid van
het onderwijs in de onderbouw: het
meisje dat wil afrekenen met haar verleden.
de Jonge Jury. De vijf boeken met de mees-
bevorderen van leesplezier.
De Prijs van de Jonge Jury ging naar Rob Ruggen-
te stemmen vormen de nominaties voor de
berg voor zijn historische roman IJsbarbaar,
Prijs van de Jonge Jury en worden in maart
Lesmateriaal
het verhaal van een Inuitjongen die in 1624
2014 bekendgemaakt. De uiteindelijke win-
De Jonge Jury vindt aansluiting bij elk
wordt ontvoerd door Hollandse koopvaarders
naar wordt gehuldigd tijdens de Dag van
lesniveau en is door middel van speciaal
en via omzwervingen het zeventiende-eeuwse
de Jonge Jury die plaatsvindt in april. De
ontwikkeld lesmateriaal makkelijk te inte-
Nederland leert kennen. NĂťnok wordt tentoon-
Dag van de Jonge Jury heeft een feestelijk
greren in uw (digitale) lessen. Aanmelden
gesteld op de kermis, moet kunstjes opvoeren
karakter. Er zijn optredens en signeersessies
voor deelname kan via www.jongejury.nl.
in de Hofvijver en komt terecht in de snijzaal.
en er is een informatiemarkt. Leerlingen
Op deze website vindt u alle informatie
De reis is op waargebeurde feiten gebaseerd;
kunnen zich van tevoren inschrijven voor
over de invulling van het lesprogramma.
Ruggenberg las over de twee meegenomen
workshops die worden verzorgd door verschillende auteurs.
Leerlingen kunnen via de website hun
Inuit in een verslag van pelskopers. Om inspi-
stem uitbrengen en kunnen daar terecht
ratie op te doen verbleef de schrijver in Groen-
voor leestips. De Jonge Jury is een project
land, waar hij het leven onder barre omstan-
van Stichting Lezen en wordt uitgevoerd
digheden aan den lijve ondervond.
door Passionate Bulkboek.
VVMMBBOO- H - HAVO AVO- V - VWWOO11| |22| |33
plete vernieuwing ondergaan, waardoor
D e We d d e n s c h a p MEER INFORMATIE Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: Peter van Duijvenboden www.deweddenschap.nl
SUGGESTIES VOOR GEBRUIK IN DE KLAS Op www.deweddenschap.nl kunt u suggesties downloaden voor gebruik van De Weddenschap in de klas en op school. Leerlingbrochures en posters kunt u gratis bestellen via de website. U betaalt alleen de verzendkosten.
foto sjoerd van der hucht
10
Dé leescampagne voor het vmbo
11
foto jørgen koopmanschap
De Weddenschap De Weddenschap gaat van start op 19 september 2013, maar later instappen
Ga de uitdaging aan!
foto pieter sloetjes
kan ook. Leerlingen hebben tot 20 maart 2014 de tijd om drie boeken naar eigen keuze te lezen. Op de bijbehorende website www.deweddenschap.nl staan filmpjes waarin leerlingen door Stacey Rookhuizen, Mamoun campagne: De Weddenschap. Drie bekende
uitgedaagd om drie boeken te lezen.
De Weddenschap 2012-2013 werd officieel
registreren zich op de site. Wie dat
Nederlanders dagen leerlingen uit om drie boeken te lezen. Met De Weddenschap kunt u leerlingen in de
Elyounoussi en Pierre Wind worden
Debattoernooi
Leerlingen die de uitdaging aangaan afgesloten tijdens de finale van het vmbo-
wil, leest mee met de BN’ers, maar
debattoernooi. Leerlingen van zeventien teams
leerlingen kunnen ook hun eigen boe-
bovenbouw van het vmbo die minder graag
uit heel Nederland kwamen bijeen in het Scala
ken uitzoeken. In principe is elk boek
lezen toch een positieve leeservaring bezorgen.
College in Alphen aan den Rijn om te debatte-
geschikt, het gaat dus niet uitsluitend
Drie BN’ers dagen leerlingen uit om binnen een
ren over stellingen rond lezen en boeken.
is gemodelleerd naar de succesvolle Vlaamse leescampagne De Weddenschap en draait in
Winnen
ten, mediatheken en openbare bibliotheken samen om zo veel mogelijk leerlingen te laten lezen.
Nederland voor de derde keer. De persoonlijke boodschap over boeken en lezen van bekende
om fictie. Om De Weddenschap tot een succes te maken werken docen-
half jaar drie boeken uit te lezen. De campagne
Scholieren die zich aanmelden voor de komen-
Nederlanders trekt de aarzelende lezers over de
de editie van De Weddenschap en zich met hun
streep, zo bleek in voorgaande jaren. Ruim drie-
titelkeuze aanmelden via de website, maken
duizend leerlingen schreven zich in op de website.
kans op een prijs. Er zijn individuele prijzen
Vanwege het laagdrempelige en open karakter
te winnen, zoals een iPad, bioscoopbonnen,
van de actie is meedoen door leerlingen uit
pretparkbonnen, boekverfilmingen op dvd en
lagere klassen of andere typen van onderwijs
boekenpakketten. Leerlingen die meedoen in
ook heel goed mogelijk. Elke weddenschap is
klassenverband aan De Weddenschap maken
namelijk persoonlijk: de leerling kiest zelf boeken
kans op een meet & greet met een jeugdboe-
uit die het best bij hem of haar passen.
kenauteur naar keuze.
VMBO 1 | 2 | 3 | 4
Voor vmbo-scholieren is er een eigen lees-
D e We d d e n s c h a p foto jørgen koopmanschap
12
13
Mamoun Elyounoussi brak op zestienjarige
Pierre Wind (Den Haag, 1965) kreeg bekend-
dit jaar de weddenschap aan met vmbo-
leeftijd door als Mimoen in de jeugdfilm
heid als kok door zijn kookprogramma's op
scholieren. De meeste mensen kennen
Polleke. Twee jaar later werd hij genomi-
televisie. In 1997 begon hij in de serie De Eet-
Stacey Rookhuizen (Amsterdam, 1986) gaat
Stacey als jurylid bij X-Factor en The Next
neerd voor een Gouden Kalf in de beste
fabriek, een programma over voedsel en de
Pop Talent. Daarnaast is zij presentatrice en
mannelijke bijrol in Het Paard van Sinter-
voedselindustrie. In 2005 maakte hij het
ook ondernemer. Op 16-jarige leeftijd startte
klaas. Hij speelde in onder meer in Pizza-
vervolg: Grazend Nederland, over eten in de
ze haar bedrijf Stacey Records. Tegenwoordig
maffia en Snackbar. Mamoun droomt ervan
breedste zin van het woord. Wind schreef
ontwerpt ze ook sieraden.
om later aan de slag te kunnen als regisseur.
ook de graphic novel Kokologico en is vaste columnist bij Nieuwe Revu.
Stacey leest:
Mamoun leest:
Style Yourself, Weldon Owen en Jane
Bad boys for life!,
Pierre Wind leest:
Aldridge (Blossom Books, 2012)
Vrank Post (Manteau, 2011)
Steve Jobs - de biografie,
Showbizzkiss, Do van Ranst/Maarten van Hove
De jongen die vliegtuigen jatte,
Walter Isaacson (Spectrum)
(Querido, 2011)
Elise Fontenaille (Manteau, 2011)
Het diner, Herman Koch (Anthos)
Een jaar offline,
Iedereen krijgt klappen,
Apps maken voor de iPhone,
Bram van Montfoort (Moon, 2013)
Khalid Boudou (Moon, 2013)
Koen Pijnenburg (Pearson Benelux)
V M B OV M B O 1 | 2 | 3 | 4
foto jørgen koopmanschap
foto jørgen koopmanschap
D e u i t d a g e rs
14
D i o ra p h t e Jo n g e re n l i t e ra t u u r P r i j s
MEER INFORMATIE Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) Herengracht 166 1016 BP Amsterdam Contactpersoon: Sharon Ullers Telefoon (020) 623 05 66 www.djp.nl
De tien genomineerde boeken voor de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs 2013
Jo n g e re n b re n g e n h u n stem uit
15
De DJP foto chris van houts
De Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs (DJP) is de Nederlands-Vlaamse prijs voor het beste literaire jongerenboek voor lezers van 15 tot en met 25 jaar. De prijs word toegekend in drie categorieën. Een vakjury bekroont een oorspronkelijk Nederlands werk en een ver-
Jongeren over de publieksprijs
taalde roman, daarnaast kunnen jongeren zelf online stemmen om te bepalen welk boek de DJP-publieksprijs verdient. Aan de DJP is een prijzenbedrag verbonden van
Pine (15 jaar): ‘Het is goed dat zo'n prijs
15.000 euro per bekroning.
De winnaars van 2013
altijd leuk om te weten wat andere jonge-
Op de website van de DJP vindt u naast een
ren lezen. Zelf lees ik meer dan twintig
beschrijving van de 10 genomineerde boeken uit
In 2013 werden de prijzen gewonnen
nieuwe boeken per jaar en ik herlees ook
2013 ook een tiplijst van 26 titels, waarin de bele-
door Philip Huff met Niemand in de stad
veel. Dat kan van alles zijn, jeugdboeken,
vingswereld van jonge mensen zich vertaalt naar
en John Green en vertaalster Nan Lenders
maar ook regelmatig boeken voor volwas-
kwalitatief hoogwaardige literatuur.
met Een weeffout in onze sterren (cate-
senen. Toch vind ik het plezieriger als de
De DJP is een uitgelezen kans om literatuur in
gorie vertaald en winnaar publieksprijs).
hoofdpersoon ongeveer dezelfde leeftijd
de klas tot leven te brengen, leerlingen aan te
Het was voor het eerst dat de vakjury
heeft als ik, dan kan ik mij beter inleven.
moedigen te gaan stemmen en onderling te laten
en het publiek kozen voor hetzelfde
Het afgelopen schooljaar heb ik twee boeken
discussiëren over de criteria van moderne literatuur
boek.
van de shortlist gelezen: Herinneringen van
voor jongeren. De publiekscampagne van de vol-
een denkbeeldig vriendje van Matthew Dicks
gende editie van de Dioraphte Jongerenliteratuur
en Een weeffout in onze sterren van John
Prijs zal van start gaan in maart 2014.
Green. Een weeffout in onze sterren vond ik
De prijswinnaars worden in april bekendgemaakt.
het mooist. Het gaat over twee jongeren met kanker, best heftig. Het is niet heel makkelijk geschreven, maar er staan prachtige zinnen in. Sommige vond ik zo mooi dat ik ze heb opgeschreven, om te onthouden.’
H AVO - V W O 4 | 5 | 6
voor jongeren er is, en het is natuurlijk
D i o ra p h t e Jo n g e re n l i t e ra t u u r P r i j s
Philip Huff
De winnaars van de DJP 2013
John Green
foto’s amber beckers
16
D e w i n n e n d e b o e ke n
WINNAAR VAKJURYPRIJS NEDERLANDS
17
WINNAAR VAKJURYPRIJS VERTAALD ÉN WINNAAR VAN DE PUBLIEKSPRIJS
Niemand in de stad speelt zich af in een
Al drie jaar lang vecht
Amsterdams corps-
de Amerikaanse Hazel
ballenhuis aan de
tegen kanker, en eigen-
Prinsengracht. ‘Het
lijk had ze er allang niet
Weeshuis’ heeft
meer moeten zijn. Maar
twaalf bewoners,
dankzij Phalanxifor, een nieuw medicijn, en haar zuurstoftank met bijnaam Philip wint ze het voorlopig
matige cocon met eigen regels voor zolang het echte
nog even van de dood. Als ze in haar praatgroepje
leven zich nog niet aandient. Philip Huff laat je meeleven
voor jongeren met kanker Gus ontmoet, een charmante
in het benauwde corpswereldje, dompelt je onder in de
en welbespraakte jongeman die zijn been heeft verlo-
verlangens en twijfel van zijn alter ego Philip en schrijft
ren aan botkanker, is ze in eerste instantie afhoudend.
intussen het Weeshuis en zijn bewoners genadeloos naar
Toch moet haar verzet wijken: de aantrekkingskracht
de ondergang. Als het schip zinkt, trekt het iedereen mee.
is immens en wederzijds. Uit het juryrapport:
Er is geen ontkomen aan. Uit het juryrapport: ‘Zo gaat dat
‘Een weeffout in onze sterren is een onvergetelijk
in echte literatuur. De knap getroffen studentensubcultuur,
boek dat je snoeihard raakt. Een verhaal over liefde
de perfect beheerste stijl, Huffs verteldrift, zijn humor, de
en dood, over de angst om vergeten te worden en de
broeierige erotiek, de kwetsbaarheid van zijn personages,
noodzaak om door anderen te worden gezien.
de muziek, de precair uitgewerkte groei naar volwassen-
Als toetje zijn er bittere tranen en troost: een leven
heid, het groots opgezette drama – dat alles maakt
kan voortijdig eindigen en toch compleet zijn.’
Niemand in de stad tot een ultiem jongerenboek.’
H AVO - V W O 4 | 5 | 6
gezworen vrienden, die zich in afzondering overgeven aan een kleine kunst-
18
De Inktaap
MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek foto’s an de smedt
Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Hanna Vlaming www.inktaap.org
Jo n g e re n k i e z e n hun eigen winnaar De Inktaap op school
De Inktaap wil jongeren confronteren met
scholieren over het voorseizoen van david pefko, winnaar van de inktaap 2013
de keuze van de jury's van De Gouden
‘Het voorseizoen is een verontrustend lees-
een schooljury gevormd van maximaal
Boekenuil, de AKO Literatuurprijs, de Libris
avontuur.’
vijftien leerlingen, die wordt begeleid
Literatuur Prijs en een nominatie uit het
‘Je blijft aan het boek gekluisterd van zodra
door een docent. Iedere school ontvangt
je het hebt opgepakt.'
van elke genomineerde boektitel drie
‘Een zwaarmoedig verhaal van dit kaliber is
exemplaren. Naast de boeken ontvangt
Nederlandstalige deel van de Cariben.
Binnen elke deelnemende school wordt
De opzet van de Inktaap is eenvoudig: uit de vier
moeilijk te verdragen, maar Pefko vangt de
de docent een uitgebreide handleiding.
genomineerde titels kiezen de jongeren hun eigen
teneur mooi op met een gedoseerde dosis
Alle juryleden lezen en beoordelen de
winnaar, die De Inktaap krijgt. Scholieren uit de
droge humor. Een verademing.’
drie boeken en kiezen in een gezamen-
tweede fase in Nederland, van de hoogste graad
‘De auteur is ijzersterk in het linken van
lijk slotdebat de winnaar. In de handlei-
van het secundair onderwijs in Vlaanderen en van
ruimtelijke beschrijvingen aan innerlijke
ding vindt u tips om ook leerlingen die
havo/vwo en de kweekscholen in Suriname en
gemoedstoestanden.’
niet in de jury zitten, te betrekken bij
De Inktaap 2013 werd uitgereikt tijdens een
klas een jurylid over een boek te inter-
Curaçao kunnen zich inschrijven in schoolverband. Per school wordt een schooljury geformeerd,
De Inktaap, bijvoorbeeld door in de
die vijf maanden de tijd krijgt om de vier boeken
feestelijke slotmanifestatie. Op de slotdag
viewen.
te lezen en te beoordelen en een stem uit te
interviewden juryleden de genomineerde
U kunt zich voorinschrijven voor
brengen.
auteurs en debatteerden ze over de genomi-
De Inktaap 2014 via de website
Op de feestelijke slotdag van De Inktaap wordt
neerde boeken. Sommigen kregen de kans
www.inktaap.org. Hier kunt u ook tips
deze literaire jongerenprijs uitgereikt. In 2013
om een masterclass recenseren te volgen
uitwisselen, recensies opzoeken en
namen honderddertig scholen uit Nederland,
onder leiding van Wouter Hillaert. Er waren
informatie vinden over optredens van
Vlaanderen, Suriname en Curaçao deel aan de
optredens van muzikanten Tijs Delbeke en
auteurs. Leerlingen discussieren via
elfde editie.
Roos Rebergen. NoMoBS, een bende hiphop-
Facebook over de gelezen boeken.
De Inktaap 2013 ging naar Het voorseizoen van
pers uit Antwerpen, schudde de aanwezigen
Daarnaast zijn er regelmatig leuke
David Pefko (winnaar van de Gouden Boekenuil
wakker. De Vlaamse minister Pascal Smet,
wedstrijden met aantrekkelijke prijzen
voorzitter van het Comité van Ministers van
te vinden. Alle juryleden en hun begelei-
de Nederlandse Taalunie, kwam op bezoek
ders worden uitgenodigd op de feeste-
2012).
met enkele vragen over taal aan het jonge
lijke ontmoetingsdag in maart, met als
publiek.
hoogtepunt de uitreiking van De Inktaap 2014.
H AVO 5 - V W O 5 | 6
De Inktaap
19
20
B o e ke n w e e k De Boekenweek in de klas De Boekenweek is al 79 jaar lang hét hoogtepunt van het literaire jaar. Tijdens de feestweek staat het boekenweekgeschenk centraal dat lezers cadeau krijgen bij aankoop van ten minste € 12,50 aan Nederlandstalige boeken. Daarnaast wordt ieder jaar een auteur uitgenodigd om een essay te schrijven over het thema van dat jaar, dat tijdens de Boekenweek verkrijgbaar is in de boekwinkel. Het geschreven portret, het cadeau van de openbare bibliotheken aan hun leden, is ieder jaar geheel gewijd aan de auteur van het boekenweekgeschenk en zijn werk en bevat bovendien een prijsvraag met aantrekkelijke prijzen. Dankzij het boekenweekgeschenk en de scholierenpagina is de Boekenweek een laten maken met volwassenenliteratuur. In de lessen zijn vragen en opdrachten voor leerlingen opgenomen. Daarnaast zullen er op het internet opdrachten en themalijsten te vinden zijn. Ook dit jaar foto’s chris van houts
H AVO - V W O 4 | 5
goede aanleiding om jongeren kennis te
zullen diverse bibliotheken, culturele instellingen en boekhandels literaire activiteiten organiseren die u met uw leerlingen kunt bij bijwonen. Vanaf februari zijn de lessuggesties bij de Boekenweek 2014 gratis te downloaden.
Nederland Leest
21
Nederland leest in de klas Nederland Leest is gemodelleerd naar de Amerikaanse campagne One Book, One City en beleeft dit jaar alweer de achtste editie. Tot juni is het boek voor Nederland Leest 2013, Erik of het klein insectenboek, te bestellen voor leerlingen in de bovenbouw van havo en vwo. Op de scholierenwebsite vindt u vragen en opdrachten rond het boek. En inmid-
Het boek
dels is ook Nederland Leest Live! een Erik of het klein insectenboek van Godfried Bomans (1940, uitgeverij De
Nederland Leest vindt plaats van 1 t/m
Boekerij) verhaalt hoe Erik Pinksterblom
30 november 2013.
op een nacht het schilderij Wollewei
De schrijver
boven zijn bed instapt en in de wereld
Godfried Bomans (1913-1971) werd
van de insecten terechtkomt. Daar ont-
precies honderd jaar geleden geboren
MEER INFORMATIE
dekt hij dat het verschil met de mense-
in Den Haag en was een van de meest
Stichting Collectieve Propaganda
lijke maatschappij klein is: ook insecten
geliefde naoorlogse schrijvers. Met zijn
van het Nederlandse Boek (CPNB)
lijden aan eigenschappen als bekrom-
lichte pen bracht hij humor en relative-
Herengracht 166
penheid en hang naar materialisme.
ring tijdens de nasleep van de Tweede
1016 BP Amsterdam
Erik of het klein insectenboek stelt filo-
Wereldoorlog. Bomans was als colum-
Telefoon (020) 626 34 36
sofische vragen over de plaats van de
nist verbonden aan Elseviers Weekblad
Contact: klantenservice@cpnb.nl
mensheid in het universum. Tijdens de
en de Volkskrant en was daarmee een
www.cpnb.nl
campagneperiode wordt het boek gratis
pionier in het genre. Hij trad veelvuldig
www.nederlandleest.nl/school
door de openbare bibliotheken aan hun
op in televisie- en radioprogramma’s en
www.boekenweek.nl/school
leden en aan docenten verstrekt. Voor
genoot een status van ‘bekende Neder-
(vanaf februari 2014 online)
de boekhandel wordt een luxe editie
lander’. Hij toonde zich een groot kenner
uitgebracht.
van mensen (en vooral Nederlanders).
H AVO - V W O 4 | 5
traditie (zie Boekenweek Live! op pagina 24-25).
B o e ke n w e e k L i v e !
MEER INFORMATIE Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: Daan Beeke www.boekenweek.nl
foto’s maartje strijbis
22
Leerlingen verbeelden De Gelukvinder
REPORTAGE – Tijdens Boekenweek Live!
Taliban plotseling in het vrije Nederland te
2013 spraken scholieren en schrijvers
komen.’ Alle meisjes uit zijn klas spelen in
23
Boekenweek Live!
met elkaar in een livestream-uitzending
het filmpje mee. Tijdens een dansparty in
Boekenweek Live! is een interactief uitge-
over het thema ‘Gouden tijden, zwarte
de gymzaal veranderen ze van zwartgeslui-
zonden talkshow rond het thema van de
bladzijden’. Gastheer Arjen Lubach
erde ingetogen danseressen in hippe wes-
Boekenweek, waarin scholieren en schrijvers
verwelkomde Edward van de Vendel,
terse meisjes.
met elkaar in gesprek gaan. Tijdens de uit-
playmobil
2013 was dat De Gelukvinder van Edward van
‘De stream staat al open, we kunnen geen
Ook andere scholieren laten zien hoe zij De
de Vendel en Anoush Elman. Voorafgaand
repetitie meer doen!’ zegt presentator Arjen
Gelukvinder hebben beleefd. Naast filmpjes
aan de uitzending lezen scholieren het betref-
Lubach. Met stoeltjes, camera’s en lampen
zijn er een essay en twee prachtige liedjes.
fende boek en maken daarbij een verwerkings-
is de theaterzaal van de Openbare Biblio-
Valja en Roxanne uit Amsterdam vertolken
opdracht. Leerlingen hebben de keuze uit ver-
theek Amsterdam getransformeerd tot tele-
hun zelfgecomponeerde The story of a
schillende opdrachten: het schrijven van een
visiestudio. Prompt gaat het fout. Lubach:
stranger waarin ze met fragiele stem laten
essay, het verfilmen van een boekfragment,
‘We zijn vastgelopen. Oké, we beginnen
horen hoe Hamayun, de hoofdpersoon van
of het schrijven van een lied of muziekstuk.
gewoon opnieuw!’ Geroezemoes vanuit de
het verhaal, hoop vindt in het vrije Westen.
De afgeronde opdrachten kunnen worden
zaal, de televisiesfeer is compleet. Aan
Nick, Julia en Evelien uit Bergen hebben voor
ingestuurd. De makers van de winnende
tafel zit Kees van Kooten klaar, de schrijver
hun stop-motionfilmpje acht uur lang met
inzendingen worden uitgenodigd om tijdens
van het boekenweekgeschenk. Tegenover
Playmobil-poppetjes geschoven. Ze verbeel-
de uitzending in de studio aanwezig te zijn.
hem de tafeldame en tafelheer: Maartje en
den de scène waarin de Taliban onverwachts
Gastheer van Boekenweek Live! 2013 was
Omed van de Schoter Scholengemeenschap
de huiskamer binnenvallen, terwijl Hamay-
Arjen Lubach, die bekendheid verwierf als
in Haarlem, die hun plek hebben verdiend
un thuis naar een verboden Bollywoodfilm
auteur en cabaretier. Ook Kees van Kooten,
met het insturen van het beste filmpje over
kijkt. De televisie wordt door de Taliban
auteur van het boekenweekgeschenk 2013,
De Gelukvinder.
genadeloos aan diggelen geslagen. Lubach
was te gast. Vanuit bibliotheken in heel
wijst op een toevalstreffer: ‘Wist je dat de
Nederland keken leerlingen mee naar het
zwartgesluierd
Nederlandse politie die in Afghanistan trai-
programma en namen zij deel aan het gesprek
De Gelukvinder, het levensverhaal van de
ningen geeft Playmobil-poppetjes gebruikt
met Van de Vendel via een Skype-verbinding
Afghaanse Anoush Elman opgetekend door
om situaties uit te beelden?’ Nick: ‘Eh ...
en Twitter.
Edward van de Vendel, was voor Omed pijn-
nee, dat wist ik niet.’ Arjen: ‘Maar nu weet
lijk herkenbaar, vertelt hij voorafgaand aan
je het wél!’
Boekenweek Live! is een initiatief van de
de uitzending. Ook hij is met zijn familie
De uitzending Boekenweek Live! 2013 is te
Stichting CPNB en Stichting Lezen in samen-
gevlucht. ‘Maartje en ik wilden verbeelden
bekijken op www.boekenweek.nl/school/
werking met de OBA en heeft dezelfde opzet
hoe het is om van Afghanistan onder de
boekenweek_live.html
als Nederland Leest Live!
V M B O - H AVO - V W O
zending staat ieder jaar één boek centraal; in
schrijver van De Gelukvinder.
D i c h t e r D ra a g t Vo o r
MEER INFORMATIE Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: Daan Beeke www.dichterdraagtvoor.nl
foto jørgen koopmanschap
24
Poëzieles met filmclips
25
Dichter Draagt Voor Dichter des Vaderlands koesterde
Ramsey Nasr maakte een persoonlijke selectie
Ramsey Nasr de wens om Nederlands-
van eenentwintig poëtische hoogtepunten uit de
talige gedichten te verfilmen, en
Nederlandstalige literatuur: van het veertiende-
daarmee een jongere generatie te
eeuwse Egidiuslied, via meesters als Focquen-
interesseren voor poëzie. Vlak voor
broch en J.H. Leopold, tot Luceberts ‘er is een
zijn aftreden in januari 2013 presen-
grote norse neger’. Zijn broer Shariff Nasr ver-
teerde hij op het Rotterdams Film-
dat de woorden van het Egidiuslied
filmde de gedichten. De clips zijn te bekijken
festival het project Dichter Draagt
zou opzeggen.’ Het idee om oude poëzie
via de website www.dichterdraagtvoor.nl. Bij
Voor: eenentwintig verfilmde
op een moderne manier onder de aan-
de filmpjes is ook een dichtbundel verschenen,
gedichten.
dacht te brengen, liet hem niet meer
waarin de gedichten steeds worden vergezeld
los. Het werden poëzieclips. Hij vroeg
van een QR-code die rechtstreeks doorlinkt naar
‘Ik schrijf je neer op papier’, klinken de
zijn broer Shariff om ze te regisseren.
de betreffende poëzieclip. Met deze originele
woorden van Hugo Claus. In een kamer
De broers zoeken in hun filmclips naar
verfilmingen plaatsen de gebroeders Nasr de
die langzaam afbrokkelt zie je schrijver
beelden die aansluiten bij het woord,
literatuurgeschiedenis midden in de moderne
Tommy Wieringa fanatiek aan het werk
zonder in interpretatie te vervallen.
tijd, in de hoop en vaste overtuiging zo een nieuwe
op een gele typemachine. Een verleide-
Een borrelend ei in een pan water, een
generatie poëzielezers te bereiken. Dichter Draagt Voor – eenentwintig verfilmde gedichten,
lijke vrouw dwarrelt om hem heen, flirt
wasstraat, een man die zich rennend
met hem, verzorgt zijn maaltijden, maar
van zijn kleren ontdoet – de beelden
Ramsey Nasr. De Bezige Bij, € 7,50.
Tommy ziet het niet. Terwijl de muren
zijn verrassend, naar het verband is het
om hem heen instorten kijkt hij alleen
soms even zoeken. Deze clips moet je
naar zijn vingers en naar het papier.
ondergaan, net als de poëzie. Nasr:
Ook animatiebedrijf il Luster maakte poëzieclips
‘De poëzie van de Tachtigers dwingt je
bij Nederlandse gedichten onder de noemer
DICHT/VORM
visioen
om op een andere manier te luisteren,
DICHT/VORM. In de serie Klassiekers geven tien
Voor Ramsey Nasr is Dichter Draagt
om de taal te ondergaan, net zo goed
films een overzicht van de Nederlandse poëzie-
Voor de realisering van een lang
als een postmodern gedicht van Luce-
geschiedenis; de serie Modern is een verzameling
gekoesterde wens: ‘Toen ik vier jaar
bert dat doet. Je hoeft het niet te begrij-
van vijftien zeer uiteenlopende films, die zijn
geleden aantrad als Dichter des Vader-
pen, je moet je hoofd afschroeven en
gebaseerd op het werk van dichters die rond de
lands had ik een visioen, een droom:
dan lezen.’
millenniumwisseling doorbraken. De poëzieclips
Dichter Draagt Voor – eenentwintig verfilmde
site die het gebruik van Flash vereist. De films
zijn te bekijken via www.dichtvorm.nl, een web-
dat er tussen de reclames voor rookworst en Libresse-maandverband plotseling een hoofd op tv zou verschijnen
gedichten, Ramsey Nasr. De Bezige Bij, € 7,50
zijn ook te bekijken via vimeo.com/album/2092453.
H AVO - V W O 4 | 5 | 6
REPORTAGE – Bij zijn aantreden als
26
Po ë z i e p ro j e c t e n
MEER INFORMATIE Stichting Poëziepaleis Postbus 41015 9701 CA Groningen Telefoon (050) 313 84 33 Contactpersoon: Inge Kappert www.poeziepaleis.nl info@poeziepaleis.nl
School der Poëzie Postbus 11755 1001 GT Amsterdam Telefoon (020) 330 78 17 www.schoolderpoëzie.nl www.versgedicht.nl
Prijs PoëzieRevue:
€ 12,00 per deelnemer
27
School der Poëzie Het Poëziepaleis
School der Poëzie is een organisatie die lande-
Het Poëziepaleis biedt een platform
voor kinderen en jongeren. School der Poëzie
lijk opereert op het gebied van poëzieprojecten
nen uiten en ontplooien in de dicht-
Jonge Dichter des Vaderlands
kunst. Het Poëziepaleis organiseert
heeft een lesmethode ontwikkeld waarmee op middelbare scholen kan worden gewerkt – van vmbo tot en met vwo. Jongeren maken daarin niet alleen kennis met het lezen en schrijven
dichtwedstrijden, verzorgt workshops
Joanne Hoekstra (17 jaar) is sinds een jaar de Jonge
van poëzie, maar ook met het luisteren naar
en masterclasses, produceert les-
Dichter des Vaderlands (JDDV) en zal die functie
en presenteren van poëzie aan een publiek.
materiaal en coacht jonge dichters.
nog een jaar lang blijven vervullen. De JDDV schrijft gedichten en treedt op tijdens poëziefestivals.
doe maar dicht maar
PoëzieRevue In een PoëzieRevue presenteren jongeren
Doe Maar Dicht Maar is de jaarlijks
Joanne: ‘Gedichten zijn niet stoffig en saai, maar
hun eigen gedichten tijdens een theater-
terugkerende dichtwedstrijd van het
helemaal van nu. Ik krijg vaak reacties van mensen
programma. Dit trekt altijd volle zalen en
Poëziepaleis. Alle middelbare scholie-
dat ze mijn gedichten vlot vinden en eigentijds. Zelf
biedt de bezoekers een inspirerende show
ren uit Nederland en België kunnen
gedichten schrijven is fijn om te doen, bijvoorbeeld
met diverse kunstdisciplines in een lokaal
meedoen door het insturen van maxi-
als ik ergens mee zit. Dan helpt het om mijn gedach-
theater.
maal drie gedichten via de website
ten op papier te zetten. Omdat ik het zo graag doe
www.poeziepaleis.nl (voor 1 februari
heb ik gesolliciteerd voor Jonge Dichter des Vader-
School der Poëzie zorgt voor een professionele
2014). Een vakjury en een jongeren-
lands. Uit de inzendingen werden drie jongeren
entourage: licht, geluid, decor en begeleidende
jury beoordelen de inzendingen en
gekozen die een You Tube-filmpje mochten maken.
acts. Dit biedt jongeren een unieke ervaring in
kiezen tien finalisten. De honderd
Degene met de meeste online stemmen kreeg de
een hoogwaardig programma, waarvan ze zelf
beste gedichten worden geplaatst in
functie. Met mijn vriendinnen ben ik in Groningen
deel uitmaken. De voordrachten van leerlingen
de dichtbundel die wordt gepresen-
de straat op gegaan om reclame te maken. We lieten
worden afgewisseld met optredens van profes-
teerd tijdens het Doe Maar Dicht
het filmpje zien aan voorbijgangers. Ik kreeg bijna
sionele dichters, muzikanten, acteurs, dansers,
Maar Poëziefestival in Groningen.
de helft van tienduizend stemmen en was heel ver-
rappers, vj’s en andere performers. Een deskun-
‘s Avonds staan de winnaars van de
rast! Mijn taak houdt in dat ik minimaal vier gedichten
dige jury beoordeelt de prestaties. Zo slecht de
wedstrijd centraal in een dynamisch
per jaar schrijf. Daarnaast word ik voor van alles en
Revue voor velen de drempel naar poëzie en
programma met muziek en optredens
nog wat gevraagd: om voor te dragen bij Poetry Inter-
cultuur. Een PoëzieRevue is geschikt voor 150
van professionele dichters.
national, bij het Groningse festival Dichters in de
tot 400 deelnemers; alle deelnemers lezen
Prinsentuin. Ook mocht ik in februari het Gedichten-
poëzie en schrijven onder begeleiding van
bal in Amsterdam openen.’
docenten een gedicht.
V M B O - H AVO - V W O 1 | 2 | 3
waarop kinderen en jongeren kunnen kennismaken met poëzie en zich kun-
foto’s jørgen koopmanschap
foto’s cpnb
28
Po ë z i e w e e k
D i c h t e rs o p s c h o o l
29
REPORTAGE – Tijdens de eerste editie
Vers 1 tot en met 14 oogsten ongeloof en
Poëzieweek 2014
van de Poëzieweek trakteerden Stich-
gelach. ‘Is dát een gedicht!’ roept Karima
De Poëzieweek vindt plaats van donderdag 30 januari
ting Lezen en het SNS Reaal Fonds
verbaasd uit.
tot en met 6 februari 2014. De 15e Gedichtendag
optreden. Dichters Tjitske Jansen en
erwtensoep
en Nederland vinden tal van activiteiten plaats. De
Erik Bindervoet waren te gast op het
De verbazing neemt toe als Tjitske Jan-
festiviteiten worden afgesloten met het Gedichtenbal
Cosmicus College in de Rotterdamse
sen ‘Erwtensoep’ van Ingmar Heytze wil
in de Stadsschouwburg Amsterdam. Op www.poezie-
wijk Kralingen voor een ontmoeting
voordragen. Jansen: ‘Erwtensoep, ken-
week.nl zijn lessuggesties te downloaden die u kunt
met scholieren uit 3 havo.
nen jullie dat? Jeweetwel: schaatsen,
gebruiken in de klas. Voorafgaand aan de week wordt
kou, en dan eet je daarna een bordje
de VSB Poëzieprijs uitgereikt. Voor deze prijs voor een
De Dichterstournee is een mobiele
erwtensoep, met rode wangen? Heel
Nederlandse dichtbundel worden tevoren vijf titels
show, compleet met opklapbaar decor.
Nederlands.’ ‘Dat mogen wij niet eten,
genomineerd. De winnaar krijgt 25.000 euro en een
In een blauw Volkswagenbusje reisden
hoor. Dat is niet halal!’ roept iemand.
glaskunstwerk. In 2013 werd de VSB Poëzieprijs gewon-
dichters Ellen Deckwitz, Tjitske Jansen,
Na afloop vragen meisjes om handteke-
nen door Ester Naomi Perquin voor haar bundel Cel-
Erik Bindervoet, Tsead Bruinja en Ted
ningen. Habibe is gegrepen. ‘Ik vond het
inspecties.
van Lieshout en presentatoren Neske
een erg leuke bijeenkomst. De gedich-
Beks en André Accord in wisselende
ten zijn heel inspirerend.’ Ook Feyza zat
Gedichtenbal
samenstelling kriskras door Nederland.
op het puntje van haar stoel: ‘Ik ben
Het Gedichtenbal is de feestelijke afsluiting van de
Scholen konden zich aanmelden voor
gewend aan Turkse gedichten, daarin
Poëzieweek. De eerste editie van het Gedichtenbal
een optreden met een uitgebreide moti-
rijmt altijd alles. Dat gevoel dat je je mag
vond plaats op 6 februari 2013 in de Stadsschouw-
vatie. Tien scholen werden geselec-
uitleven in een gedicht is helemaal nieuw
burg Amsterdam. Op het programma stond onder
teerd, van Emmen tot Hoensbroek, om
voor mij!’ Karima knikt: ‘Ik schrijf zelf
andere de finale van de Turing Nationale Gedichten-
te luisteren naar uiteenlopende poëzie,
ook gedichten. Bij het luisteren van-
wedstrijd, een optreden van Ester Naomi Perquin
van klankgedichten tot onzinsonetten.
daag ontdekte ik dat het soms mooier
(winnares van de VSB Poëzieprijs), en de presentatie
De optredens verliepen overal compleet
is als het níét rijmt.’ Bindervoet knikt
van de nieuwe Dichter des Vaderlands Anne Vegter.
anders, vertelt coördinator Jessica de
tevreden. Het was erg de moeite waard,
Poëziegeschenk
Jaeger. Het Rotterdamse publiek van
deze sessie. ‘Als er bij de verzoeknum-
deze ochtend is eerlijk, maar nogal weer-
mers wordt geroepen om een gedicht
barstig. De beurt is aan Erik Bindervoet,
van Shakepeare, dan kan het toch niet
poëzie koopt, krijgt van de deelnemende boekverko-
die voorleest uit zijn bundel absurdisti-
meer stuk?’
pers het poëziegeschenk cadeau. Het poëziegeschenk
sche verzen Tijdelijk zelfportret met
Bekijk ook het filmpje van de tournee op
is de opvolger van de traditionele Gedichtendagbun-
hoofd en plaatsbepaling, oranje.
www.youtube.com/user/LezenStichting
del die ieder jaar ter gelegenheid van Gedichtendag
Iedereen die tijdens de Poëzieweek voor €15 aan
verscheen.
H AVO - V W O 1 - 6
wordt de aftrap van de feestweek. In heel Vlaanderen
middelbare scholieren op een dichters-
foto tim leguijt
foto willem popelier
Evenementen en studiedagen foto willem popelier
30
DE DAG VAN HET LITERATUURONDERWIJS
GOOD PRACTICE DAY TALEN
nascholingsdag bestemd voor docenten
een tweejaarlijks symposium voor ieder-
Nederlands, Duits, Engels, Frans, Spaans
een die zich bezighoudt met literatuur-
en Chinees en biedt een dagvullend pro-
educatie, zoals docenten Nederlands,
gramma waarbij een keuze kan worden
docenten moderne vreemde talen en
gemaakt uit een gevarieerd aanbod van
professioneel geïnteresseerden. Het doel
workshops. Op vrijdag 25 januari 2013
is gerichte (praktische) informatie aan te
organiseerde het iclon in Leiden voor
reiken en de mogelijkheid bieden tot uit-
de dertiende keer de Good Practice Day
wisseling met vakgenoten en collega's.
Talen met deze keer als centraal thema
In het aantrekkelijke en inspirerende
‘Op weg naar efficiënt en excellent talen-
programma komen actuele onderwerpen
onderwijs’. Tijdens het dagprogramma
die in het (literatuur)onderwijs spelen
verzorgden docenten uit het voortgezet
aan de orde. Een groot aantal schrijvers
onderwijs workshops, wisselden ervaringen uit met de deelnemers en bediscussieerden met hen de didactische moge-
weer plaats in het najaar van 2014 en
lijkheden van hun vak. Ook in het school-
wordt georganiseerd door Passionate
jaar 2013-2014 wordt er een studiedag
Bulkboek. www.dagvanhetliteratuuronderwijs.nl
DOCENTEN
werkt mee aan de lezingen en workshops. De Dag van het Literatuuronderwijs vindt
foto willem popelier
H AVO - V W O 4 | 5 | 6
De Good Practice Day Talen is een De Dag van het Literatuuronderwijs is
georganiseerd. Indien u op de hoogte wilt worden gehouden over deze studiedag of indien u interesse heeft in het verzorgen van een workshop, kunt u contact opnemen met iclonns@iclon.leidenuniv.nl www.iclon.leidenuniv.nl
DAG VAN TAAL KUNSTEN EN CULTUUR
HET SCHOOLVAK NEDERLANDS
DE DAG VAN DE LITERATUUR
Docenten Nederlands uit Nederland en
De Dag van de Literatuur is een groots
De jaarlijks terugkerende Dag van
Vlaanderen ontmoeten elkaar ieder jaar
literair evenement voor scholieren uit de
Taal Kunsten en Cultuur is bedoeld voor
tijdens Het Schoolvak Nederlands (hsn).
tweede fase. Op dit festival maken zo’n
docenten van de taal- en kunstvakken die
Dit jaar vindt de conferentie plaats op
dertig Nederlandstalige schrijvers en een
zich op de hoogte willen stellen van de
vrijdag 29 en zaterdag 30 november 2013
groot aantal cabaretiers, filmsterren en
actuele ontwikkelingen op hun vakgebied
in Utrecht. De conferenties zijn uitgegroeid
artiesten hun opwachting. Zij presente-
en ideeĂŤn op willen doen voor hun les-
tot een onmisbaar forum voor al degenen
ren zich via voorleessessies, interviews
praktijk. Het programma is een mix van
die zich bij de ontwikkelingen in het
en talkshows. Daarnaast vinden er ckv-
in totaal dertig vakinhoudelijke en vak-
onderwijs Nederlands betrokken voelen.
activiteiten plaats, zoals het vertonen
didactische presentaties en workshops,
Tijdens de komende conferentie zullen
van verfilmde literatuur, kleinkunst-
zowel theoretische als zeer praktische.
alle leeromgevingen aan bod komen
optredens, exposities en toneel. Ook is
De dag wordt georganiseerd door de
waarin Nederlands geleerd wordt:
er een infomarkt waar uitgeverijen en
Universitaire Lerarenopleiding van de
van basisschool, secundair onderwijs
organisaties zich presenteren. Door het
Rijksuniversiteit Groningen, in samen-
(voortgezet onderwijs) tot hogeschool en
festivalkarakter en de diversiteit van het
werking met de Faculteit der Letteren,
lerarenopleiding. Naar verwachting staan
programma leren jongeren een eigen
het Expertisecentrum taal, onderwijs en
er weer tachtig workshops, lezingen en
keuze te maken uit het grote boeken-
communicatie (Etoc) en de Hanzehoge-
andere activiteiten op het programma.
aanbod. Daarbij speelt het directe con-
school Groningen.
De hsn-conferenties zijn het resultaat van
tact met auteurs een belangrijke rol.
De dertiende editie van de studiedag
nauwe samenwerking van alle Nederland-
De Dag van de Literatuur is een twee-
staat gepland op 24 januari 2014.
se en Vlaamse verenigingen van leraren/
jaarlijks evenement; de eerstvolgende
www.dagvantaalkunstenencultuur.nl
docenten en didactici Nederlands en wor-
editie vindt plaats in het voorjaar van
den ondersteund door de Nederlandse
2015. De Dag van de Literatuur wordt
Taalunie en Stichting Lezen.
georganiseerd door Passionate Bulkboek
www.hetschoolvaknederlands.org
(zie ook p. 32-33). www.dagvandeliteratuur.nl
DOCENTEN
foto tim leguijt
foto willem popelier
foto willem popelier
31
32
D e D a g v a n d e L i t e ra t u u r
S c h o l i e re n o n t m o e t e n s c h r i j v e rs
aan vastgevroren dobbers / staren is
als schrijver mee om? Giphart: ‘Ik ben
verzakken / de tussenruimte overslaan
zeven keer gevraagd voor Wie is de Mol,
(...) staren is voor tobbers.’
maar dat doe ik niet. Ik heb voor mijzelf
33
boekverfilming
mijn werk te maken heeft.’ Robert Vuijsje:
Na de aftrap vinden op zes podia en in
‘Mij wilden ze ook hebben voor Expeditie
elf zalen van de Doelen gesprekken, inter-
Poolcirkel.’ Adriaan van Dis: ‘Mulisch zei
views en workshops plaats. In de Willem
altijd: Je moet als schrijver oppassen dat
REPORTAGE – ‘Ik voel mij beschaamd.
Burgerzaal interviewen leerlingen schrij-
je niet bekend wordt om de verkeerde
Jullie gemiddelde leeftijd is 16,2 jaar.
vers. Roland en Christel van het Newman
dingen.’ Net als generatiegenoot Van
Dat is precies de leeftijd van mijn Nokia’,
College in Breda voelen Ronald Giphart,
Kooten is hij niet enthousiast over de
zegt Kees van Kooten tegen een zaal
Adriaan van Dis en Robert Vuijsje aan de
enorme opmars van nieuwe media.
vol scholieren tijdens de Dag van de
tand over hun schrijverschap. Giphart:
Het verstoort de concentratie. Van Dis:
Literatuur 2013 in de Doelen in Rotter-
‘Het mooie aan schrijven is dat je mensen
‘Als schrijver durven wij juist stilte toe te
dam. Het eendaagse festival is een ont-
regisseur kunt laten zijn in hun eigen
laten in ons leven. Ik heb wel een tijdje
moeting tussen middelbare scholieren
hoofd. De lezer is de baas.’ Dat verandert
getwitterd, ik had binnen een half uur
en schrijvers, die boeiende gesprekken,
wanneer er een filmregisseur met je werk
1760 volgers. Het kan. Maar jullie moe-
een botsing van generaties en grappige
aan de haal gaat. Van Dis: ‘Als je een ver-
ten nog zestig jaar mee. Zestig jaar lang
foto’s tim leguijt
situaties oplevert.
filming toestaat, moet je het vrijlaten, het
twitteren? Hou toch op.’ Luid gelach uit
is een ander kunstwerk.’ Dat blijkt lastig,
de zaal.
‘Literatuur is het leven zelf,’ zegt prinses
weten alle drie schrijvers uit ervaring.
Laurentien bij de feestelijke dagopening,
Giphart: ‘Ik ook van jou vind ik een draak
Giphart brengt nog een vervelend neven-
waarbij een danser van iLL Skill Squad
van een film geworden. Er komt een borst-
effect van nieuwe media ter sprake: de
gevaarlijk dicht om haar heen cirkelt.
vergroting in voor. Je weet hoe dat zit: in
ongeremdheid waarmee mensen hun
Van Kooten wil bij zijn plenaire begroeting
de Nederlandse film is nooit geld. Hadden
commentaar spuien. ‘Joost Zwagerman
ook even zijn ei kwijt over een persoon-
ze blanke vla laten opdrogen en daarin
zei laatst tegen mij: als ik mezelf wil
lijke ergernis: mobiele telefoons. Voor
gekneed.’ Christel: ‘Daar genoot u niet
googelen, dan google ik eerst jou. Dan
hem geen iPhone of Blackberry, de afwe-
van?’ Giphart: ‘Nee.’
valt het daarna altijd weer mee ...’ Van Dis: ‘Het is woordbraaksel. Lees het niet!
zigheid van intensieve gebruikers is hem
En richt je er niet naar. Als ik mijzelf zou
dingen.’ Hij verwoordt zijn aversie in een
Dan komt het gesprek op (nieuwe) media.
moeten googelen, kan ik me beter
gedicht: ‘Staren laat je ogen vasthaken /
Facebook, Twitter en tv – hoe ga je daar
ophangen.’
een verschrikking. ‘We missen zo veel
H AVO - V W O 4 | 5 | 6
de regel bedacht: alléén als het iets met
D e B i b l i o t h e e k op school De Bibliotheek op school Na een succesvolle aanpak voor de basisschool wordt De Bibliotheek op school uitgebreid naar het voortgezet onderwijs. Die uitbreiding biedt bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs gericht op het meetbaar bevorderen van het leesplezier, het stimuleren van de taalontwikkeling en het verbeteren van de informatie- en mediavaardigheden van leerlingen. Kunst van Lezen legt in 2013 de prioriteit bij het vmbo en de deskundigheidsbevordering van docenten, mediathecarissen en educatief specialisten van de bibliotheek. Het startpunt van de samenwerking is niet het aanbod van de bibliotheek, maar het gesprek tussen de bibliotheek en de bestuurder van de school op strategisch niveau. Als partner denkt de bibliotheek mee en stelt met de school een gezamenlijke visie vast. Centraal staan vragen als: hoe kan de bibliotheek uw school ondersteunen bij het verbeteren van de lees- en mediaprestaties van de leerlingen en wat nodig is om dit te realiseren?
foto jørgen koopmanschap
34
MEER INFORMATIE
De visie van de school op
Adviesbureau voor biblio-
lezen en mediawijsheid is
theken, mediatheken en
richtinggevend. Binnen
onderwijs
De Bibliotheek op school
Floralaan Oost 78
zullen beproefde projecten
5643 JB Eindhoven
als Biebsearch, 4you!,
040-211 34 49
My life Story, Leeskr8!, de
Contactpersoon:
Weddenschap, Read2Me!
Marleen Wijnen
worden geĂŻntegreerd.
info@kunstvanlezen.nl www.kunstvanlezen.nl
Vrij Lezen en Leesdok
Vrij Lezen
35
Leesdok
foto shutterstock
Leesdok is ontwikkeld vanuit de behoefte van docenten In het schoolbrede project
om de leestijd efficiĂŤnter te gebruiken en meer grip op
Vrij Lezen is leesplezier
de leesontwikkeling te krijgen. In dit systeem werken
het sleutelwoord. Als leer-
docenten en leerlingen samen aan de leesontwikkeling.
lingen lezen leuk gaan vinden, raken zij gemoti-
Leesdok biedt een doorlopende leerlijn voor lezen, waarbij
veerd om meer leeskilometers te maken. Niet alleen is dat
aandacht is voor zowel leesvaardigheid als belevend lezen
een stimulans voor hun leesvaardigheid, het draagt ook bij
en leesattitude. De leerling bouwt een leesportfolio op
aan achtergrondkennis en woordenschat.
(Mijn leesdok), waarbij het ontwikkelen van leesplezier
Vrij Lezen bestaat uit een vijfstappenplan waarmee school-
vooropstaan. Een belangrijke component van Leesdok is
breed kan worden ingezet op betere leesvaardigheid. Belang-
dat de docent gesprekken voert met de leerling over zijn
rijk is, dat u als deelnemende school voldoende tijd vrijmaakt
of haar leesontwikkeling. Door die motiverende gesprek-
voor vrij lezen en dient te zorgen voor rust tijdens de leesmo-
ken krijgen leerlingen meer grip op hun leesontwikkeling
menten. Dat kan bijvoorbeeld door drie maal per week een half
en wordt vooruitgang zichtbaar. Voor elk leesniveau biedt
uur in te roosteren, waarop de hele school tegelijkertijd leest –
Leesdok een niveaukaart, waarop beschreven staat wat er van de leerling wordt verwacht
van brugklassers tot eindexamenleerlingen. Een van de uitgangspunten is dat leerlingen het leuk moeten vinden om te
MEER INFORMATIE
op het gebied van leeshouding,
lezen. Daarom helpt de leerkracht of mediathecaris actief mee
CED-Groep
kennis en vaardigheden.
om lectuur te zoeken die hen interes-
Postbus 8639
Leesdok kan het beste op een
MEER INFORMATIE
seert.
3009 AP Rotterdam
vast leesuur per week worden
CPS
Ter ondersteuning van Vrij Lezen is
(010) 407 15 99
ingeroosterd. Voor dit uur
Plotterweg 30
een brochure ontwikkeld en een film.
Contactpersoon:
heeft de ced-Groep een format
3821 BB Amersfoort
Op de website van cps is het artikel
Mirjam de Bruijne
ontwikkeld. Leesdok kan zowel
Telefoon (033 453 43 43
Beter lezen in vijf stappen vrij te
(m.debruijne@cedgroep.nl)
in de onderbouw als in de
Contactpersoon:
downloaden.
en Regine Bots
bovenbouw worden ingezet.
Lucia Fiori
(r.bots@cedgroep.nl)
www.cps.nl
www.leesdok.nl
V M B O - H AVO - V W O
en het maken van leeskilometers (op het goede niveau)
LeesCase
foto ced-groep
36
MEER INFORMATIE CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam Telefoon (010) 407 15 99 Contactpersoon: Ed Olijkan www.leescase.nl leescase@cedgroep.nl Prijs: een jaarlicentie voor Leescase kost 350 euro. Tot aan de zomervakantie 2013 geldt een speciaal aanbod: voor de introductieprijs van 295 euro krijgt de school de beschikking over de hele jaargang 2013-2014 plus de vijf afleveringen die in de periode v贸贸r juni 2013 zijn verschenen.
Fictielezen in het vmbo
37
Hoe werkt Leescase?
Leescase
Leescase stelt iedere maand een nieuwe titel
LeesCase is een website met lessen
centraal, die aansluit bij de belevingswereld van
jeugdliteratuur voor de onderbouw van
de doelgroep. In het afgelopen jaar kwamen
het vmbo. Doel is leerlingen in contact
onder meer Wraak van Daniëlle Bakhuis, Ik kan
te brengen met boeken, hen leeserva-
nog steeds niet vliegen van Anna Woltz en Black-
ring te laten opdoen en hen aan te zet-
out van Tineke Hendriks aan bod.
ten tot verder lezen. Daarnaast werkt
De lessen van Leescase zijn opgezet volgens een
LeesCase stelselmatig aan de doelen van
vaste didactische opzet. In de voorbereidingsfase
het referentiekader op het gebied van
worden activiteiten vóór het lezen gedaan, zoals
fictie.
voorkennis activeren en oriëntatie op het thema. Elke maand verschijnt er een nieuwe
Daarna volgt de verwerkingsfase, waarin verschil-
aflevering van LeesCase, waarin een recent
lende onderdelen aan bod komen: greep krijgen
jeugdboek centraal staat. Bij het leesfrag-
op de tekst, belevend lezen (het benoemen van
ment zijn opdrachten gemaakt volgens een
de emoties van de personages en de empathie
vaste didactische opbouw: van begrijpen
van de leerling met de hoofdpersoon) en beoor-
via beleven naar evalueren. Er is een duide-
delend lezen (het vormen van een oordeel over de
lijke handleiding voor de docent, waarin
tekst). Er wordt afgesloten met een verbeeldings-
ook is aangegeven welke doelen van het
fase. Daarin voeren de leerlingen een keuze-
referentiekader de aflevering bestrijkt, en
opdracht uit, geïnspireerd door het fragment.
er zijn werkbladen voor de leerlingen die
Dit kan van alles zijn: het schrijven van een ver-
de docent kan downloaden en kopiëren.
volg aan het fragment, het uitbeelden van perso-
Elke aflevering van LeesCase bevat tevens
nages of het spelen van het fragment, het tekenen
uitgebreide achtergrondinformatie over
of schilderen van een scène.
boek, thema en schrijver.
Elke aflevering bevat stof voor ongeveer twee
Belangrijke criterium bij de boekenkeuze is
lesuren.
of de boeken aansprekend zijn voor vmboleerlingen én of ze verkrijgbaar zijn.
VMBO 1 | 2
Vervolgens wordt het boekfragment voorgelezen.
38
Leesmonitor Leesmonitor Wie op de hoogte wil blijven van actueel onderzoek op het gebied van leesbevordering en leesbeleid, kan terecht op Leesmonitor, de website van het kennis- en expertisecentrum van Stichting Lezen. Op Leesmonitor worden inzichten uit onderzoek, of dat nu wetenschappelijk, toegepast of marktonderzoek is, vertaald naar artikelen en nieuwsberichten. U vindt er antwoord op vragen als: hoe scoren Nederlandse scholieren op het gebied van leesvaardigheid? Hoe waarderen zij boeken in vergelijking met andere media? En welke factoren bepalen hun literatuurkeuze? De website is systematisch en thematisch geordend, zodat u zich snel en eenvoudig een beeld kunt vormen van de wetenschappelijke actualiteit. De kennisbank is bedoeld voor een breed publiek: van intermediairs, zoals bibliothecarissen die zich bezighouden met leesbevordering, docenten op de middelbare school die verantwoordelijk zijn voor het lees- en literatuuronderwijs, tot journalisten, beleidsmakers, uitgeverijen en boekverkopers. Dit jaar verscheen ook een printeditie ter gelegenheid van het wetenschappelijk congres dat Stichting Lezen iedere twee jaar organiseert. Daarin passeren recent verworven inzichten de revue en geven toonaangevende professionals hun visie op leesbevordering. Ge誰nteresseerden kunnen het tijdschrift aanvragen via www.leesmonitor.nu
Onderzoek: d e l e e s w e re l d v a n s c h o l i e re n
39
ONDERZOEK – Digitalisering is een heet
gedrag, leesattitude, literatuurkeuze, boeken-
vinden tussen het gebruik van audiovisuele
hangijzer voor iedereen die zich bezighoudt
bezit, bibliotheekbezoek, de bekendheid met
en digitale media, en het aantal momenten
met leesbevordering. Gaat het gebruik van
leescampagnes en gebruik van verschillende
dat kinderen doorbrengen met een boek,
audiovisuele en digitale media ten koste
media.
krant of tijdschrift. De onderzochte vijftien-
van het lezen van boeken? Recent onder-
jarigen vormen een heterogene groep,
zoek onder scholieren wijst uit dat de con-
leesinteresse
currerende werking tussen gedrukte en
Uit de verkregen data blijkt dat de belang-
lieren die zowel gedrukte als digitale media
audiovisuele of digitale media genuan-
stelling voor boeken afneemt met de leeftijd.
uit de weg gaan tot allesverslinders die alles
ceerder ligt dan vaak wordt aangenomen.
Dat was eerder waargenomen, maar – anders
lezen wat ze tegenkomen en daarbij weinig
dan vaak wordt verondersteld – vond Huys-
onderscheid maken tussen de drager – papier
Dat lezen belangrijk is en blijft, is evident.
mans geen specifieke leeftijd waarop de lees-
of digitaal medium.
Goede taalbeheersing en leesvaardigheid zijn
interesse ombuigt. De belangstelling voor
belangrijke voorspellers van schoolsucces en
boeken neemt gradueel af vanaf het moment
leesplezier
de maatschappelijke positie die na de studie
dat kinderen zelf leren lezen. Twee op de drie
De belangstelling voor het lezen van boeken
wordt bereikt. Voor een goede tekstuele gelet-
zevenjarigen zegt iedere dag een boek te
neemt dus af met leeftijd, terwijl de aandacht
terdheid is veel lezen onontbeerlijk; lezen is
lezen. Dit aantal zakt naar 20 procent bij
voor sociale media en mobiele communicatie
een vaardigheid die onderhouden moet wor-
vijftienjarigen, terwijl de belangstelling voor
juist groeit, zoveel is duidelijk. Maar als er al
den. Vaak lijkt het mis te gaan bij de overstap
audiovisuele en digitale media bij deze leef-
een causaal verband is, dan geldt dit maar
naar het middelbaar onderwijs. Leerlingen
tijdsgroep een piek bereikt.
voor een deel van de kinderen. Een andere
bestaande uit verschillende typen, van scho-
belangrijke conclusie van het onderzoek:
krijgen meer huiswerk en meer belangstelling voor andere bezigheden. Tezamen vormen die
vijftienjarigen zijn anders
leesbevorderende activiteiten van ouders
activiteiten een forse concurrentie voor de tijds-
Het lijkt voor de hand liggend om die twee
hebben een groter effect dan scholen, biblio-
besteding, en de frequentie waarmee tieners
tegengestelde bewegingen met elkaar in
theken, boekwinkels en leesbevorderende
onderuitzakken met een boek neemt af.
verband te brengen. Hoe meer tijd wordt
campagnes. En: hoe meer nadruk wordt
besteed aan de computer en mobiel, hoe
gelegd op leesplezier, hoe groter de kans
minder tijd er overblijft voor lezen. Inderdaad
dat scholieren voor hun plezier blijven lezen.
leeswereld Waar gaat het mis? Om die vraag te kunnen
vond Huysmans een negatieve samenhang
Bron: Van woordjes naar wereldliteratuur. De lees-
beantwoorden bracht onderzoeker Frank
tussen de leesfrequentie en het digitale en
wereld van kinderen van 7-15 jaar. Frank Huysmans, WareKennis.
Huysmans in opdracht van Stichting Lezen
mobiele mediagebruik. Echter, wanneer de
de leeswereld van jongens en meisjes in het
resultaten voor vijftienjarigen apart werden
basisonderwijs en de onderbouw van het
geanalyseerd, verscheen een ander plaatje:
MEER WETEN?
voortgezet onderwijs in kaart. Hij onderwierp
de negatieve correlatie verdween. Binnen deze
U vindt deze studie plus andere interessante
1292 kinderen aan een vragenlijst over lees-
leeftijdsgroep was geen duidelijk verband te
onderzoeken terug op www.leesmonitor.nu
L e z e n v o o rd e l i j s t . n l
40
H AVO - V W O 4 | 5 | 6
Lezen op niveau
opmaak en bevat een zoekfunctie,
achtergrond
samenvattingen en een blog. Leerlingen
Lezen voor de lijst is een project van de
De belangrijkste succesfactor voor de
kunnen nu ook hun eigen ‘boekenkast’
Universitaire Lerarenopleiding van de
literaire ontwikkeling is het lezen van
aanmaken, waarin ze de door hen gele-
Rijksuniversiteit Groningen. De zes lees-
het juiste boek op het juiste moment.
zen titels gemakkelijk kunnen terugvin-
niveaus die op deze website worden ge-
Lezenvoordelijst.nl ondersteunt leerlin-
den. Recent is een database aangemaakt
bruikt, komen voort uit het onderzoek
gen en docenten bij de keuze en verwer-
voor leerlingen in de onderbouw. Daar-
van Theo Witte (2008), Het oog van de
king van Nederlandse literatuur en kan
in zijn titels te vinden met dezelfde lees-
meester. Een onderzoek naar de literaire
een praktisch hulpmiddel zijn bij het
niveau-indeling, die aansluiten bij de
ontwikkeling van havo- en vwo-leerlin-
kiezen van geschikte titels voor de
belevingswereld van een jongere doel-
gen in de tweede fase. De website Lezen
leeslijst.
groep. Op de docentenpagina's krijgen
voor de lijst richt zich hoofdzakelijk op
docenten letterkundige en didactische
leerlingen en docenten in de bovenbouw
informatie bij de boeken aangeboden.
van het voortgezet onderwijs. Aan een
De website Lezenvoordelijst.nl bevat
Hiermee kunnen zij hun literaire kennis
uitbreiding naar Engelse, Franse, Duitse en wereldliteratuur, wordt gewerkt.
een catalogus van tweehonderd titels,
over de boeken vergroten en de leerlin-
die zijn ingedeeld naar zes leesniveaus;
gen naar een hoger leesniveau leiden.
van zwakke lezers in havo 4 tot en met
Ook helpt de catalogus bij het samen-
excellente leerlingen in gymnasium 6.
stellen en actualiseren van de boeken-
De website heeft een aantrekkelijke
collectie op school.
www.lezenvoordelijst.nl
Wh y i l o v e t h i s b o o k . c o m
41
Kees van Kooten over Het Dwaallicht van Willem Elsschot ‘Pas bij de tiende keer lezen, begreep ik dat Elsschot de meester is van de puntkomma. Het Dwaallicht is mijn favoriete boek.’
Yannick (18 jaar) over Godverdomse dagen op een godverdomse bol van Dimitri Verhulst ‘Dit boek is een boek dat je niet
Videoboodschap van 1 minuut
zomaar naast je neerlegt. Elke zin klopt, elk woord staat op de juiste
Waarom willen we negatieve recensies
schrijvers en andere lezers aan het
lezen? vroeg Marc Barteling, initiatief-
woord over hun favoriete boeken. Bar-
nemer van de website Why I love this
teling neemt alle video's zelf op;
book, zich af. Van een positieve aan-
enthousiaste lezers kunnen zich aan-
Freek de Jonge over De vergelding
beveling worden mensen veel geluk-
melden kan via de website. In samen-
van Jan Brokken
kiger.
werking met scholieren.com zijn 150
‘De pure sfeer van het dagelijks leven.
filmpjes opgenomen van middelbare
Dat heeft hij fantastisch en meeslepend
scholieren die vertellen over hun favo-
beschreven. Ik heb het met veel
Barteling bedacht een nieuwe vorm van
riete boeken. Deze enthousiaste verha-
plezier ademloos uitgelezen.’
boekreflectie: een korte videobood-
len kunnen aarzelende leerlingen over
schap waarin een lezer vertelt waarom
de streep trekken en ondersteunen in
een boek hem of haar zo heeft geraakt.
hun keuze van boeken voor de leeslijst.
De video’s duren ongeveer een minuut en laten kinderen, jongeren, docenten,
www.whyilovethisbook.nl
H AVO - V W O 4 | 5 | 6
plaats.’
42
Handige websites
We b s i t e s v o o r d o c e n t e n
43
VAKCOMMUNITY NEDERLANDS De vakcommunity Nederlands is behalve een website ook een mailinglijst, en wel een die onmisbaar is voor docenten die op de hoogte willen blijven. Op de vakcommunity Nederlands van Digischool infomeren docenten Nederlands en mediathecarissen elkaar over actuele ontwikkelingen in hun vakgebied.
DBNL.ORG De website van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren bevat duizenden gedigitaliseerde werken uit de periode van de middeleeuwen tot nu. U vindt er literaire teksten, taalkundige werken en vele teksten over de cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en Nederland. Verder staan er op de site foto’s, illustraties, brieven, video’s en geluidsfragmenten. Voor docenten én leerlingen is het een zeer uitgebreide, informatieve digitale bron over literatuur.
LITERATUURONDERWIJS.ORG Een startpagina binnen taalunieversum.org met onderzoeksbeschrijvingen, samenvattingen van artikelen uit vaktijdschriften, projecten, nieuws, links en een agenda over literatuuronderwijs. Ook is er de publicatie Literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen te downloaden, die een overzicht geeft van wat bekend is over literatuur-
LEESPLEIN.NL foto annemarie terhell
Wie op de hoogte wil blijven van kinder-en jeugdboeken kan terecht op Leesplein, de website van de Stichting Bibliotheek.nl. Actuele nieuwsberichten worden dagelijks bijgewerkt, daarnaast biedt de website een uitgebreid recensiearchief, informatie over schrijvers en illustratoren, een agenda met boekbewerkingen in theater en bioscoop, een overzicht van vakliteratuur en en de projectenbank Taal en Lezen. Er is een aparte sectie voor 12- tot 16-jarigen: Jeugdboekenplein.
DOCENTEN
onderwijs in het Nederlandse taalgebied.
44
We b s i t e s v o o r l e e r l i n g e n
LEESKR8.NL Met Leeskr8! ontdekken vmbo-leerlingen dat ze meer lezen dan ze denken. Het project benadert lezen als ontspannende bezigheid, waarbij niet alleen leesboeken, maar ook informatieve boeken, kranten, strips en tijdschriften worden betrokken. Leeskr8! bestaat uit een film en een website, een spel en een lesmodule. Daarnaast is er een gratis app beschikbaar.
FICTIEDOSSIERVMBO.NL Vanuit het vmbo-onderwijs zijn geen vastomlijnde criteria voor ‘getolereerde’ fictiewerken bekend. In principe mogen leerlingen alles lezen, bekijken en beluisteren, maar dat maakt kiezen eerder ingewikkeld dan eenvoudiger. Op www.fictiedossiervmbo.nl kunnen leerlingen en docenten luisterboeken, voorstellingen en muziek selecteren of een leeslijst samenstellen.
YOUNGADULTBOOKS.NL Het Young Adult Books-magazine is een laagdrempelig informatief tijdschrift over boeken voor middelbare scholieren, dat is ingedeeld naar (sub)genres, zoals detec-
V M B O - H AVO - V W O
tives, chicklit, humor, fantasy, graphic novels en oorlogsboeken. Op de bijbehorende website worden nieuwsberichten, recensies, prijsvragen en video’s met schrijversinterviews geplaatst.
BOEKENZOEKER.ORG De Boekenzoeker is een zoekmachine voor jongeren tussen acht en achttien jaar in drie leeftijdscategorieën. De Boekenzoeker geeft boekentips op maat voor wie een profiel aanmaakt en zijn of haar leeftijd, hobby’s en leesvoorkeuren aangeeft. Niet alle jeugdboeken zijn opgenomen: het is de bedoeling dat leerlingen juist kennismaken met boeken waar ze zelf niet zo snel voor zouden kiezen.
45
JONGERENLITERATUURPLEIN.NL Jongerenliteratuurplein is een website voor jongeren vanaf vijftien jaar. Bezoekers vinden hier boekennieuws, boekideeën, gedichten en interviews met schrijvers, illustratoren en bijzondere jongeren, zoals de kandidaten voor de Jonge Dichter des Vaderlands. Daarnaast bevat de website een literaire agenda en worden er tips gegeven voor de leeslijst.
LITERATUURPLEIN.NL Literatuurplein is een uitgebreide website waar bezoekers inspiratie kunnen opdoen en op de hoogte kunnen blijven van ontwikkelingen in de literatuur. Naast een nieuwsoverzicht, recensies, een forum en een literaire agenda zijn op deze website ook auteursfilmpjes te bekijken. Iris en Klaas Koppe maakten speelse video’s over onder anderen J. Bernlef, Jeroen Brouwers, Hafid Bouazza, Wim de Bie en Gerbrand Bakker.
LITERATUURGESCHIEDENIS.NL Literatuurgeschiedenis.nl bevat een overzicht van de literatuurgeschiedenis van Hebban olla vogala tot Tirza. De website is opgezet als digitaal leerboek dat begint bij de Middeleeuwen en eindigt bij de eenentwintigste eeuw. In negentig hoofdstukken wordt de geschiedenis van de Nederlandse literatuur verteld, omringd door pagina’s
LEESMIJ.NU Leesmij! presenteert literatuur op een manier die aansluit bij de leefwereld van jongeren. In prikkelende video's worden leerlingen verleid tot het lezen van een roman die zij kunnen opnemen op hun literatuurlijst. De website kan worden gebruikt in de klas, bijvoorbeeld bij de behandeling van specifieke titels of auteurs. Ook kunt u aanhaken bij literaire activiteiten als de Boekenweek en Nederland Leest. Alle gebruiksmogelijkheden staan overzichtelijk omschreven op de docentenportal: docenten.leesmij.nu.
H AVO - V W O
over afzonderlijke teksten, schrijvers en thema’s, en voorzien van diverse extra’s.
Prijs voor de Beste Leesomgeving MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Wilma van Raamsdonk www.jongejury.nl
foto maria รถhrn
46
D e m e d i a t h e e k s t a a t c e n t ra a l De winnaar van 2012
47
Prijs voor de Beste Leesomgeving
INTERVIEW – De mediatheek van het Sint-
willen graag een boek lenen dat er mooi uit-
Joriscollege in Eindhoven heeft knusse
ziet, daarom besteden we grote zorg aan onze
Een goede leesomgeving is belangrijk
leeshoekjes, een opgeruimde en huiselijke
collectie. Alle boeken die hier terugkomen
voor het leesklimaat op school. Om
sfeer, wisselende exposities, hoge uitleen-
maken we eerst weer schoon. Dat heeft een
die reden reiken Stichting Lezen en
cijfers en won daarmee de Prijs voor de
positieve invloed op het leengedrag van de
Passionate Bulkboek ieder jaar de
Beste Leesomgeving 2012. Mediathecaris
leerlingen. We organiseren ook regelmatig
Prijs voor de Beste Leesomgeving uit;
Loekie Ruissen: ‘Ook na de prijs zijn wij
actuele exposities rond boeken. Dat kan een
een prijsvraag waarmee leerlingen,
hard aan de weg blijven timmeren om onze
thema zijn, een leesbevorderingcampagne
docenten en mediathecarissen op
mediatheek zo gebruikersvriendelijk moge-
zoals de Boekenweek, de Jonge Jury of
scholen geprikkeld worden om na te
lijk te maken. We hebben nu ook e-readers
Nederland Leest. Maar ook een project bin-
denken over de leesomgeving op
en een nieuw uitleensysteem.’
nen school. Zo komen er ook weer leerlingen
school.
binnen die hier minder vaak komen, om te
De Prijs voor de Beste Leesomgeving
zien of hun werk erbij hangt.’
bestaat uit een boekenpakket ter waarde van duizend euro dat wordt
met zorg is ontworpen en uitgevoerd’, oordeelde de jury van de Prijs voor de Beste
Stuur een foto
uitgereikt aan de leerlingen. Scholieren
Leesomgeving. Mediathecaris Loekie Ruissen:
Leerlingen die hun mediatheek waarderen,
kunnen zelf hun school kandidaat
‘Veel leerlingen komen hier graag. De hele
kunnen een foto van hun leesomgeving insturen
stellen en de leesomgeving van hun
dag door zitten er groepjes leerlingen te
via info@passionatebulkboek.nl. De inzendtermijn
school aanmelden. In een vervolg-
studeren of te lezen op de bank of op de zit-
voor 2013 is reeds gesloten, maar insturen voor
traject moet blijken wat de sterke
zak. De mediatheek is een rustpunt in deze
de prijs van volgend jaar kan tot 1 mei 2014.
punten zijn van de leesomgeving en
drukke school.’
De leerling dient bij de aanmelding de naam, het
of de school in aanmerking komt voor
De mediatheek van het Sint-Joriscollege
adres en het e-mailadres van de school te ver-
de prijs. Docenten en mediathecarissen
werd enkele jaren geleden in samenwerking
melden. Na de voordracht neemt de organisatie
zijn ook betrokken bij de aanvraag,
met een binnenhuisarchitect opnieuw inge-
contact op met de mediathecaris van de school
maar zijn liefst niet degenen die het
richt met nieuwe kasten, meubilair, vloer-
om de inzending compleet te maken. Hij of zij
initiatief hebben genomen. Wel kun-
bedekking en verlichting. Ook de collectie
beantwoordt een aantal vragen om aan te geven
nen zij de leerlingen aansporen, assis-
werd stevig onder handen genomen. Verouder-
wat de sterke punten van de mediatheek zijn, bij-
teren en inspireren om de eerste stap
de of beschadigde boeken werden afgeschre-
voorbeeld speciale loungeplekken, een inspire-
tot aanmelding te doen.
ven of gerepareerd, en er werden nieuwe
rende inrichting of een aantrekkelijke presentatie
titels aangeschaft. Loekie Ruissen: ‘Leerlingen
van het leesaanbod.
V M B O - H AVO - V W O
‘Een moderne, smaakvolle omgeving die
1018 vr Amsterdam Postbus 16518 1001 ra Amsterdam www.lezen.nl
foto willem popelier
Nieuwe Prinsengracht 89