Allergie en voeding 2014 1 by Stichting Voedselallergie

Kwartaalblad van de Stichting Voedselallergie jaargang 29

2014/1

Rauwe melk bij allergie?

Anafylaxie hakt erin

Recepten voor Pasen

heart.se

betere inschatting Nederlands onderzoek laat zien dat testen op hazelnootcomponenten helderheid geeft over de ernst van hazelnootallergie. Uw voordelen zijn:  betere risico-inschatting bij een volgend contact met hazelnoot  verklaring werkelijke oorsprong van de allergie  betere ondersteuning bij dieetadvies Aanvullende informatie kunt u opvragen via info-nl.IDD@thermofisher.com

op de ernst van hazelnootallergie

Vakantie, partijtjes, uit logeren.....? Dankzij KeruTabs® kunnen uw lactose-intolerante patiënten zorgeloos genieten van bijvoorbeeld een pannenkoek of een lekker ijsje.

Ooit

geweten...

dat KeruTabs® handig is tijdens de vakantie?

Gratis service: Vraag onze gratis brochures, literatuur en proefverpakkingen KeruTabs® 10 aan voor al uw lactose-intolerante patiënten: infonl@alk-abello.com of tel. 036 539 78 40

Met KeruTabs® en KeruLac® kunnen uw patiënten gewoon eten wat ze lekker vinden. > 2

Allergie en Voeding maart 2014

Tel. 036 539 78 40 infonl@alk-abello.nl www.kerutabs.nl of www.kerulac.nl

Allergie en Voeding 1

Onderzoek naar voedselallergie

In dit nummer 21 Melkvrije meiden Kleine meisje, grote porties. Aan elk nadeel een voordeel! 22 Hmmm, de lekkerste… lunchtrommel 23 Wat is er te koop? 24 De veelzijdige kokosnoot 26 Anafylaxie hakt er stevig in Ervaringen van lezers 29 De column van Djoeke Tintelende tong 30 Over boeken 31 Uit andere media

Stichting Voedselallergie

32 Website en MAG Inloggen en aanmelden 33 Wie wil zich inzetten voor mensen met voedselallergie? Vrijwilligers gezocht 34 Uit onze webwinkel Colofon

foto Janeczka Milton

4 De jacht op genezing Voedselallergie, de huidige stand van zaken 6 De column van Jantine Ik ben niet zielig 7 Prikbord 8 Over intolerantie Ons grootste orgaan 9 De diëtist Hoeveel calcium heb je nodig? 10 Kan rauwe melk allergie voorkomen? 13 Aan de zijlijn Etikettenstress 14 Over sociale media 15 Allerkids 16 Nederland weet weinig over voedselallergie Onkunde speelt een rol bij risico’s 18 Over koken Gezellige hapjes voor de paasbrunch

Allergie en Voeding is een uitgave van de Stichting Voedselallergie. Wij zijn blij met uw lidmaatschap. Wilt u lid worden of opzeggen? Kijk in het colofon achter in deze Allergie en Voeding. Bij de voorpagina: Kinderen vinden het vaak fijn om in de keuken te ‘helpen’ en te snoepen. In dit nummer van Allergie en Voeding staan leuke paasrecepten waarvoor ze vast te porren zijn. Vooral omdat er een slagroomklopper aan te pas komt! Foto Janeczka Milton

Nederland heeft meer behoefte aan kennis over voedselallergie. Denk aan huisartsen, kinderartsen, leerkrachten en restaurant personeel. Dat gevoel hebben wij natuurlijk al jaren, maar nu is het ook vastgesteld in een wetenschappelijke studie (zie p. 16). Ook ouders van allergische kinderen zijn niet altijd goed op de hoogte. Het is bij voorbeeld vaak onbekend dat tieners een speciale risicogroep vormen. Goed nieuws: mensen die lid zijn van een patiënten vereniging zijn beter geïnformeerd dan anderen. Daar doet de Stichting Voedsel allergie al 27 jaar haar stinkende best voor. Neem nu onze voorzitter Erna Botjes. Ze is op Europees niveau betrokken bij onderzoek op het gebied van voedselallergie. Ze volgt de wetenschap wereldwijd op de voet. In het artikel Jacht op genezing neemt ze je mee in de recentste inzichten (zie p. 4). Zo doet een Amerikaans topziekenhuis onderzoek naar Chinese kruiden als behandeling van allergisch astma en voedselallergie. Ook in eigen land wordt volop onderzoek gedaan naar de mechanismen achter voedselallergie en mogelijke oplossingen. Dat gezonde darmen belangrijk zijn voor het immuunsysteem blijkt keer op keer. In Wageningen wordt nu gekeken of rauwe melk op dit complexe gebied iets kan betekenen. Onderzoeker Kasper Hettinga: ‘Het bewijs dat rauwe melk allergie voorkómt, is vrij overtuigend. Bij kinderen kan het ertoe bijdragen dat de darmflora beter wordt opgestart. Er zitten eiwitten in rauwe melk die het immuunsysteem zo beïnvloeden dat de kans op allergie vermindert.’ Dan maar allemaal aan de rauwe melk? De deskundigen wijzen het af, ze zien teveel risico’s (zie p. 10). In deze Allergie en Voeding natuurlijk ook leuke recepten, dit keer voor de Paasbrunch. ‘Of voor zomaar, omdat het lekker is’, aldus culinair redacteur Yvonne van der Brugge. Zij zet trouwens elke week een nieuw recept op onze site www.voedselallergie.nl. De moeite van het kijken (en maken) waard! Netty Bogers, redactie@voedselallergie.nl

Allergie en Voeding

Voedselallergie, de huidige stand van zaken

De jacht op genezing De vraag die we bij de Stichting Voedselallergie het meest gesteld krijgen, is: ‘Kun je voedselallergie voorkomen?’ Voedselallergie beïnvloedt de kwaliteit van leven fors. Daar wordt met regelmaat naar onderzoek gedaan. Maar is het te voorkomen of te genezen, ligt dat in het verschiet? Voorzitter Erna Botjes geeft met dit artikel een overzicht van de huidige stand van zaken. Kennis en ervaring blijken gelukkig de laatste jaren steeds meer hand in hand te gaan.

DEEL 1 Moeders dieet en het risico bij kinderen

Kun je als moeder voedselallergie bij je toekomstige baby voor komen? Naar deze vraag is een zorgvuldige review van studies geweest. Wat blijkt: een moeder die tijdens de zwangerschap allergenen vermijdt (met uitzondering natuurlijk van die waar voor ze zelf allergisch is), is nutteloos bezig vanuit preventieoogpunt. Nog vervelender: deze soms vergaande diëten leiden nogal eens tot een te laag geboortegewicht van het kind. Daarnaast blijkt dat het eten van noten tijdens de zwangerschap (Deense studie) wellicht beschermend voor het kindje werkt. Alle experts zijn het er nu over eens: vermijden van sterk aller geen voedsel biedt geen preventie voor voedselallergie. Op een leeftijd van negen maanden hebben de baby’s met een dieet vaker en meer resistente voedselallergieën. Daarom komen er nieuwe richtlijnen. Starten met bijvoeding (ook sterke allergenen) tussen de 17e en 24e week wordt het advies. Introduceer maar de beruchte pinda, melk en ei. Een ander advies is doorgaan met borstvoeding tijdens deze intro ductie. Het lijkt dat stoffen in de borstvoeding de tolerantie helpen opbouwen. De enige uitzondering zijn wellicht kinderen met ern stig eczeem. Overleg dan de introductie met een deskundige arts.

Natuurlijke bevalling

De manier van bevallen heeft ook invloed op het ontwikkelen van allergie. Een keizersnede verhoogt het risico op allergie en eczeem, zo blijkt na een meta-analyse. De darmen van de pasgeboren baby zijn steriel. Op de derde dag vind je koloniën van bacteriën die de baby tijdens en na de bevalling opliep. Deze geven het immuunsysteem de eerste goede zet. Een natuurlijke bevalling geeft ‘natuurlijk’ een flinke stoot bacteriën. Een bevalling is geen schone gebeurtenis en dat is maar goed ook. Kinderen die met een keizersnede ter wereld komen, krijgen deze bacteriën niet mee en hebben dus meer kans op eczeem en allergie. Overigens kun je bij alle baby’s na de derde dag al zeggen: dit kindje heeft mogelijk aanleg tot allergie.

Navelstrengbloed

Er zijn inmiddels wat gegevens bekend over allergische antistof fen tijdens de zwangerschap. Het ongeboren kindje kan al vanaf > 4

Allergie en Voeding maart 2014

de derde maand deze antistoffen (IgE) vormen. Toch kun je geen uitspraak doen over allergie door middel van navelstrengbloed. Het IgE dat je hierin vindt, blijkt vaak van de moeder te komen en niet van de baby.

DEEL 2 Alternatieven bij voedselallergie

Mensen met koemelkallergie kunnen met regelmaat wel paarden-, ezel- of kamelenmelk verdragen. Dit geldt absoluut niet voor melk van geiten en schapen. De kruisreactie is zeer hoog. 75 procent van de mensen met koemelkallergie verdraagt koemelk wel als deze hoog verhit is geweest. Dit geldt ook bij ei-allergie. Vooral het ei-eiwit is sterk allergeen, maar sterk verhitten verlaagt dit opmerkelijk. Verhitte ei- en melkeiwitten kunnen wellicht een rol spelen als immunotherapie. Onderzoek hiernaar loopt.

Pinda-feiten

Pinda-allergische mensen die op de bloed/huidtest negatief zijn getest voor noten, worden zelden allergisch voor noten als ze deze blijven eten. Ook is de kans dat zij ernstig reageren op pinda-allergenen in de lucht extreem laag. Als voorbeeld een wel wat bruut onderzoek. Anafylactische kinderen zijn twintig minuten in contact gebracht met pinda-allergenen (neus vlak boven een pot pindakaas en pindakaas op de billen). Geen enkele ernstige reactie trad op. Ook geraffineerde pinda-olie is veilig. Denk aan de vitaminedrup peltjes, maar ook aan de olie die in de bulk van de voedingsindus trie wordt gebruikt. Verwarrend kan zijn dat arachide-olie een andere naam is voor pinda-olie. Pinda-allergenen in bulkproduc ten zijn daarom bijna niet te verwachten, ondanks de vermelding van pinda(arachide)-olie. Onveilig is altijd de niet-geraffineerde pindawokolie. Deze dure olie wordt niet gebruikt in bulk-levens middelen.

Pinda-bloedtest

Eénderde van de mensen met notenallergie is ook allergisch voor pinda. Het is dus zinvol hiernaar onderzoek te doen. De pindabloedtest is tegenwoordig verfijnd. Er zijn verschillende allergenen in de pinda. Deze noemen we ‘Ara’. Ze hebben allemaal een num mer. De pinda-component-test herkent Ara h 2 IgE, een berucht pinda-allergeen, dat meestal voor een levenslange pinda-allergie staat. De ernst van de reactie kun je er niet mee voorspellen. Daarvoor blijft meestal een provocatie nodig. Een totale pinda-bloedtest (die alle Ara’s meet) heeft een beperk te waarde. Zo kan deze test bijvoorbeeld de onschuldige berkgerelateerde Ara h 8 IgE niet duidelijk maken. In een onderzoek werd 60 tot 70 procent van de mensen positief voor pinda getest, maar na provocatie bleek werkelijk 30 procent allergisch

Een keizersnede verhoogt het risico op allergie en eczeem, zo blijkt na een meta-analyse

Zekerheid bij diagnose

Diagnose van voedselallergie is vaak een hele weg. Toch kun je soms met 95 procent zekerheid voorspellen dat een allergische reactie zal optreden. Dit geldt voor pinda, ei en sesam door mid del van de huidpriktest (hierbij meet men de doorsnee van de reactie, de zogenoemde kwaddel) en de specifieke IgE-bloedtest (ImmunoCap), weergegeven in kU/L (specifieke eenheden per liter). Grote zekerheid op een allergische reactie is te verwachten bij de volgende uitkomsten: • pinda: een kwaddel groter dan 8 mm en in het bloed IgE 34 kUA/L of hoger • ei: kwaddel groter dan 4 mm en in het bloed IgE 1,7 KUA/L of hoger • sesam: een kwaddel groter dan 8 mm

DEEL 3 Immunotherapie

voor pinda te zijn. Onnodige angst, adrenalinepennen en diëten komen veel te vaak voor na een bloedtest. Een bloedtest is nooit een diagnose maar een puzzelstukje. Overigens: 20 procent van de kinderen overgroeit hun pindaallergie.

Kruisreacties tussen noten

Er is een sterke kruisreactie tussen walnoten, pecannoten en hazelnoten. Een zwakkere kruisreactie vind je tussen de cashew-, pistache-, amandelen paranoten. Er bestaat geen kruisreactie tussen pinda en noten. De allergieën staan ‘naast’ elkaar. Ook kun je allergisch zijn voor de zaden van fruit, zonder een allergie voor de vrucht zelf te hebben.

Vis en schelpdieren

Reacties op vis en schelpdieren zijn vaak geen allergie. Deze dieren bevatten bepaalde toxinen die een reactie uitlokken die sterk lijkt op voedselallergie. Rauwe vis kan ook parasieten bevatten (Anisakis Simplex) die een nare reactie kunnen geven. Goed diep vriezen is essentieel. Mensen met visallergie verdragen regelmatig visolie.

Natuurlijk is het uiterste doel tolerant te zijn voor voedselallerge nen en te genezen van je voedselallergie. Maar dit lijkt nu nog te hoog gegrepen. Wel haalbaar lijkt op dit moment immunothera pie, waarbij een zekere ongevoeligheid ontstaat voor het aller geen waarop je reageert (desensibilisatie). Je kunt meer allergeen verdragen, soms een hoge dosering, maar je bent nog wel aller gisch. Toch is dit effect prachtig. Niet meer hoeven letten op spo ren; een portie allergeen wel kunnen verdragen. Je voedselwereld wordt een stuk groter en relaxter. Een voorbeeld is het onderzoek van de Amerikaanse arts Burk: zijn patiënten konden na de therapie 900 mg pinda verdragen in plaats van 30 mg. Toch is er een belangrijke kanttekening. Er is veel onderzoek naar melk- en ei-allergie. Het natuurlijk verloop van deze allergieën is vaak gunstig. Immunotherapie duurt lang. Als de allergie verdwijnt, is dat dan dankzij het natuurlijk overgroeien of de therapie? Ook het effect van immunotherapie op langere termijn is ondui delijk. Een voorbeeld is de CoFAR-studie. 50 procent van de patiën ten kon na de therapie ei verdragen, maar na vier weken was dat nog 27 procent. Na een succesvolle immunotherapie moet je overigens het aller geen blijven eten. Het advies is drie keer per week.

Diverse mogelijkheden

De manier van immunotherapie kan verschillen: oraal (OIT), onder de tong (SLIT), subcutaan (injecties onder de huid), pleis ters en zelfs inspuiten in lymfeknopen. Het lijkt dat OIT meer effect heeft dan SLIT. Maar OIT heeft zeker een risico: reacties, soms ernstige, komen met regelmaat voor. Een virusinfectie of koorts is hierbij een uitlokkende factor.

Allergie en Voeding

De kans dat iemand ernstig reageert op pinda-allergenen in de lucht is extreem laag Er is onderzocht of deze reacties kunnen worden voorkomen. Ook is gekeken of de immunotherapie bij patiënten met een hoog risico nog effectiever en veiliger kan verlopen. In een studie is een zeer duur medicijn Xolair (omalizumab), een anti-IgE, ingezet naast de OIT. Hierbij is geprobeerd de dosering van het allergeen te verhogen zonder dat nare reacties kunnen optreden. Dit blijkt een zeer veilige immunotherapie. Anafylactische reacties zijn meer niet voorgekomen. Een andere ontwikkeling is VIASKIN. Het is een pleister die pinda-allergeen via de huid toedient. De eerste resultaten lijken vergelijkbaar met SLIT. Informatie kun je vinden via www.dbv-technologies.com.

Chinese kruidentherapie

Het wereldwijde topziekenhuis voor voedselallergie – Jaffe Food Allergy Institute at Mount Sinai in New York, onder leiding van Hugh Sampson – doet onderzoek naar het mechanisme van voedselallergie en nieuwe therapieën. Een voorbeeld is Chinese kruiden als behandeling van allergisch astma en een ander kruidenmengsel voor voedselallergie: FAHF-2. In fase I is gebleken dat het mengsel FAHF-2 veilig is en goed wordt verdragen door patiënten met meervoudige voedselaller gieën. Nu, in fase II, wordt onderzocht of deze negen kruiden kunnen worden gebruikt als behandeling van voedselallergie voor pinda, noten, sesam, vis en schaaldieren. Dit onderzoek is placebo gecontroleerd. Elke groep neemt driemaal daags tien tabletten in gedurende zes maanden. Een dubbelblinde voedselprovocatie vindt aan zowel aan de start als einde van de studie plaats. De resultaten zijn veelbelovend. Er lijkt een lange-termijn-effect van zeker zes maanden na beëindiging van de therapie te bestaan, waarin het allergeen kan worden gegeten zonder ernstige reacties. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het veilig kunnen eten van zes pinda’s.

Ter afsluiting

De wereld van voedselallergie is volop in beweging. Meer dan honderden onderzoeken zijn aangemeld. Wat willen we graag meer weten over preventie, diagnose en natuurlijk genezing! Als Stichting Voedselallergie draaien we wereldwijd mee, bijvoorbeeld in iFAAM. Dit is het grootste wereldwijde onderzoek (2013 -2017) naar voedselallergie ooit, betaald door de Europese Commissie. Ook de etikettering en training van de horeca staat bij ons hoog genoteerd. Verder staat de wereld van niet-IgE uitgelokte voed selreacties volop in de aandacht. Een voorbeeld is FPIES, een maag-darm-reactie, uitgelokt door voedseleiwitten, die heftig kan verlopen. Of EoE, waarbij als diagnose een biopt van de slokdarm nodig is. We houden je op de hoogte! Erna Botjes, voorzitter > 6

Allergie en Voeding maart 2014

Column Ik ben níet zielig! ‘Weet je wat ik echt irritant vind?’, vraagt Teun als hij na school met mij een kop koffie drinkt. ‘Dat mensen mij zielig vinden. Dat de meiden op school “Aaaah… wat sneu!” roepen als ik geen chocolaatje mag en me dan aankijken met zo’n medelijdende blik. Ik bén helemaal niet zielig!’ ‘Nee, jij bent niet zielig!’ antwoord ik. ‘Maar het is toch wel lief juist, dat ze met je meeleven? Trek het je niet te veel aan, ze bedoelen het goed.’ En dat moet Teun beamen. Allebei denken we weer aan een incident uit zijn kleuterjaren, al kent Teun dit verhaal alleen van horen vertellen. Mijn broer verzuchtte na de zoveelste verjaardag dat Teun andere taart kreeg dan de rest: ‘Ik vind het toch zielig hoor, dat mijn neef nooit gewoon mee kan doen.’ Spontaan had ik een kind met een trillend lipje aan mijn been hangen, grote tranen biggelend over zijn wangetjes. ‘Wil je dat nooit meer zeggen?’, fluis terde ik mijn broer dringend toe. ‘Hij heeft zich zelf nog nooit zielig gevonden. Praat het hem alsjeblieft niet aan.’ Gelukkig was Teun zijn ver driet gauw weer vergeten. Een paar weken later kwam hij zelfs, nadat ik met een gebroken hart, mijn tranen wegslikkend, door het raam had moeten toezien hoe de hele klas een waterijsje at terwijl Evert met de juf veilig achterin zat, stralend naar buiten: ‘Leuk hè, ze hebben Donald-Duck-ijsjes gegeten.’ Stond ik daar even paf! Wat nou zielig? Met de jaren is Teun zich natuurlijk steeds meer bewust geworden van zijn aandoening. Zeker nu hij tiener is, is het heus niet altijd makkelijk. Maar het beïnvloedt zijn leven niet negatief; hij is vorig jaar zelfs mee op schoolreis naar Italië geweest. Het woord zielig komt niet in hem op. En laten we dat vooral zo houden!

Jantine Evers Jantine heeft een ernstig allergische zoon (16) in het voortgezet onderwijs.

foto’s Janeczka Milton

Bijvoet bloeitijd half juli - half

Allergiediëtisten gaan samenwerken

september | kruisreactie selderij,

Twee netwerken van diëtisten

wortel, venkel, peterselie,

gespecialiseerd in voedselover

koriander, mosterd

gevoeligheid zijn samengevoegd.

Belastingaangifte en

Prikbord aftrekbare bedragen voor diëten

Ze gaan verder onder de naam

Diëtisten Alliantie VoedselOver

gevoeligheid (DAVO). Dit kennis

Het is weer tijd voor de belasting

netwerk streeft naar kwaliteit en

aangifte. Het kan de moeite lonen

uniformiteit in de diagnosestelling

om op de site van de belastingdienst

en dieetbehandeling bij voedsel

de tabel met aftrekbare bedragen

overgevoeligheid. Niet alleen

voor diëten op te zoeken. Dit geldt

binnen het netwerk, maar ook

met name voor mensen die te

daar buiten. Daarnaast fungeert

maken hebben met een allergie

DAVO als kennisnetwerk voor

voor koemelk, kippenei, tarwe en

collega’s betrokken bij voedsel

soja, en voor mensen met lactose-

overgevoeligheid.

intolerantie en coeliakie.

De DAVO is één van de 34 officieel

www.belastingdienst.nl

erkende netwerken van de Neder landse Vereniging van Diëtisten.

Pasen en ei-allergie

het paraberksyndroom genoemd.

Met Pasen kan het voor kinderen

De meest voorkomende klacht

met ei-allergie extra vervelend

hierbij is tinteling en irritatie van

zijn om geen ei te kunnen eten.

mond, keel en ogen.

Gezinnen waarin deze allergie

Een bekend voorbeeld is een aller

speelt, zoeken vaak naar smake

gie voor zowel appels als het stuif

lijke alternatieven. Bij één van de

meel van berken. Het appelaller

redactieleden eet het ei-aller

geen lijkt zoveel op het allergeen

gische kind altijd vissticks als er

van de berk, dat het immuun

een eitje bij de zondagse lunch is.

systeem geen onderscheid maakt.

Het is inmiddels zo’n ritueel, dat

Gevolg: iemand die allergisch is

de uitdrukking ‘Eieren voor je geld

voor berkenpollen, reageert ook

kiezen’ is veranderd in ‘Vissticks

op appels. Overigens geldt dat

voor je geld kiezen’. Een familie

voor rauwe appels. Verwerkt in

grapje dus… Het spreekt voor zich

appeltaart of appelmoes geven

dat er bij de Paasbrunch extra

de appels meestal geen klachten.

vissticks op tafel komen! Daar

Ook andere pollen kunnen

staan ter versiering ook prachtig

kruisallergieën veroorzaken.

beschilderde ‘piepschuim’ eieren. De eieren zijn te koop in knutselwinkels.

Wat hebben appels en berken gemeen? Maar liefst 70 procent van de

voedselallergieën zijn in verband te brengen met pollen. Dat wordt

Berk bloeitijd half maart - half mei | kruisreactie appel, hazel

noot, wortel, aardappel, selderij, kers, peer, walnoot  Gras bloeitijd half mei - eind

augustus | kruisreactie aardappel, tomaat, tarwe, pinda

Dierendag = Familiedag

De datum voor de Familiedag in Dierenpark Amersfoort is al bekend. Noteer zaterdag

4 oktober 2014 maar vast in de agenda!

Dat wordt een extra feestelijke bijeenkomst, want het is Dierendag!

Allergie en Voeding

OverIntolerantie

Anneke Boes, al jaren intolerant, met name voor additieven.

Ons grootste orgaan Ons grootste orgaan omhult ons helemaal: het is onze huid. Niet alleen bij allergische reacties op stuifmeel (hooikoorts) en bij eczeem spelen het slijmvlies of de huid een rol. Ook bij intolerantie kan de huid een soort doorgeefluik zijn. Zijn alle boosdoeners die een voedselovergevoelige reactie geven bekend en treedt er toch een reactie op? Dan kan dat komen doordat een haarverzorgings middel, zeep, crème, zalf of wat er maar met onze huid in aanra king komt, één van de te vermij den ingrediënten bevat.

likdoorns en dergelijke. Gelukkig moeten op geneesmiddelen altijd de ingrediënten staan vermeld. Plantaardig? Onze huid kan ook sterk reageren op planten. Vooral bij zon nig weer kan een minieme aanraking in combinatie met ultra violet licht al voor een verbran dingsreactie zorgen met langdu rige verkleuring van de huid. Deze planten zijn fototoxisch. Dat betekent dat ze bij zonne schijn een veel sterkere reactie geven, terwijl ze bij regenachtig weer vaak geen klachten opleve ren. Een berucht voorbeeld is de reuzenberenklauw waarop ieder een na een lichte aanraking al sterk reageert. Ook melksappen van de Euphorbia-familie (kerst ster) en de vijg geven vaak reac ties. Je zou eenvoudig een hele tuin kunnen inrichten met plan ten waarvan je klachten kunt krijgen. Met enig zoekwerk op internet – de naam van de plant + allergie invoeren – kom je er snel achter welke planten je beter kunt vermijden. Er blijven er gelukkig nog ruim voldoende over.

Geen kapper Het heeft bij mij lang geduurd voordat ik doorhad dat mijn rare neusklachten steeds na het haar wassen kwamen. Nu gebruik ik andere shampoo en die klachten zijn verdwenen. Haarverven zijn – wat de reclame ook belooft – nooit vrij van chemische bestand delen, voornamelijk conserverings middelen en middelen om de kleur te fixeren. Een tatoeage kun je ook beter niet laten zetten als je reageert op azo-kleurstoffen. Daarnaast kunnen ook slijm vliezen op deze stoffen reageren; uit ervaring weet ik dat bij de tandarts extra opletten belangrijk is. Aan slijpmiddelen wordt een Omgekeerde reactie (azo)-kleurstof toegevoegd en er Behalve door aanraking kan de kunnen ook conserverings Reuzenberenklauw; niet aanraken! Foto iStockphoto huid bij allergie ook reageren op middelen in zitten. Het is lastig iets wat je hebt gegeten. Dan ontstaat urticaria: galbulten of om achterover liggend in de tandartsstoel nog naar de ingre rode jeukende verdikking van de huid. Letterlijk een uiting van diënten te vragen. Je kunt dit beter van te voren doorspreken, de huid dat er iets verkeerds is gegeten. Vroeger kreeg ik dat maar ook dan nog blijven opletten. Als iemand met je mee kan van aardbeien, maar sinds ik die met goed warm water was, gaan die van je probleem op de hoogte is, helpt dat ook. heb ik er nooit meer last van. Geneesmiddelen Al met al een reeks waarschuwingen, niet om bang te maken Veel vrij verkrijgbare geneesmiddelen bevatten salicylaten maar juist om zonder nare reacties door het leven te gaan. (net als aspirine) die voor een reactie kunnen zorgen. Het zijn Een gewaarschuwd mens telt voor twee! Want helaas heeft vooral middelen die de huid of spieren warm maken een mens geen olifantshuid. (Midalgan bijvoorbeeld) of voor de behandeling van wratten,

> 8

Allergie en Voeding maart 2014

dediëtist

Hoeveel calcium heb je dagelijks nodig? Calcium zorgt voor de stevigheid van skelet en gebit. Ook doet calcium zijn werk in bloed en weefsels. Calcium is onder andere nodig voor de bloed stolling, het samentrekken van de hartspier en de gevoeligheid van prikkels in de spieren. Het calcium in de voeding wordt via de darmwand in ons lichaam opgenomen. Die opname verschilt erg van persoon tot persoon. Wanneer er een tekort is aan calcium, merken we dat uiteindelijk met name in het botweefsel. Bekend hierbij zijn rachitis (Engelse ziekte), osteomalacie (voorloper van osteoporose) en osteoporose (botontkalking).

Calciumbehoefte leeftijdsgroep peuters basisschoolleeftijd tienerleeftijd volwassenen

aanbevolen per dag 500 mg 700 - 1200 mg ca 1200 mg 1000 - 1200

Tekort

Een calciumtekort kan optreden wanneer er onvoldoende calcium in de voeding zit, wanneer er onvoldoende calcium in de darmwand wordt opgenomen en/of wanneer er veel calcium voor het lichaam verloren gaat (zie tekst onder kopje Calciumverlies).

Calcium in de voeding

In de Nederlandse voeding zijn melk en de melkproducten zoals kaas, yoghurt en vla de belangrijkste calciumbronnen. Wanneer er sprake is van een melkallergie, melkintolerantie of lactose-intolerantie zijn alternatieven noodzakelijk. Bij een melkallergie of een melkintolerantie kunnen sojaproducten waaraan calcium is toegevoegd een goed alternatief vormen. Er zijn ook andere dranken met toege voegde calcium. Als je hiervoor kiest, moet je er goed op letten of er wel vol

doende vitamine B2 wordt gebruikt. In deze producten zit dit namelijk vaak niet. In zuivel en de calciumverrijkte soja zit wel voldoende vitamine B2. Wanneer er redenen zijn om geen soja producten te gebruiken, kun je calcium halen uit andere peulvruchten, sommige noten, groenten en gedroogde fruitsoorten. Maar wanneer dit de enige calciumbron nen zijn, is het wel lastig om voldoende binnen te krijgen. Het kan dan nodig zijn een supplement te gaan gebruiken. voedingsmiddel melk, yoghurt, vla kaas met harde korst soja met calcium amandel, hazelnoot walnoot peulvruchten, geweekt groenten gedroogd fruit

calcium per 100 gram product ca 120 mg ca 800 mg ca 120 mg ca 250 mg ca 90 mg ca 40 mg 40 - 150 mg ca 50 mg

Lactosevrij

De laatste jaren zijn er veel lactosevrije producten op de markt gekomen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan producten van Arla, Campina en Minus-L. Ook vrij van lactose zijn de sojaproducten. Hierbij moet je wel bedenken dat alleen de soja producten die verrijkt zijn met calcium en vitamines volwaardige zuivelvervangers kunnen zijn. Kaas – en dan met name kaas met een harde korst – is ook goed toe te passen in een lactosebeperkte voeding.

Opname van calcium in de darmen

Een belangrijke factor voor een goede opname van calcium is vitamine D. In deze rubriek is al eerder aandacht besteed aan het belang van vitamine D en de groepen mensen die extra vitamine D moeten slik ken (Allergie en Voeding 2 / 13). Dit is vaak ook het eerste advies dat iemand krijgt wanneer er een lichte botontkalking wordt vastgesteld.

Calciumverlies

Wanneer een voeding veel eiwit bevat – en dan met name eiwit afkomstig uit vlees – wordt calcium eerder uitgeschei den met de urine. Bij gebruik van een vegetarische voeding wordt er minder calcium uitgescheiden. Ook vitamine D zorgt voor een lager calciumverlies.

Bewegen

Ik gaf al aan dat calcium belangrijk is voor de opbouw van je botten. Maar calcium is niet voldoende. Door de botten te belasten, werkt het lichaam zelf aan verbetering van de botstructuur. Belasten kan door te gaan bewegen. Beweging waarbij de botten worden belast, zijn bijvoorbeeld wandelen, traplopen, hardlopen, tennissen en dansen. De combinatie van voldoende calcium, voldoende vitamine D en belast bewegen kan dus bijdragen aan een goede botstructuur. Zwemmen en fietsen zijn goed voor de conditie van het lichaam, maar dragen niet daadwerkelijk bij aan de verbetering van de botstructuur.

Opletten

Wanneer er te weinig zuivel en/of met calcium verrijkte sojaproducten in de voeding zitten, dreigt er een tekort aan calcium in het lichaam. Toch kun je dit niet zo zwartwit stellen, want wanneer er weinig vlees eiwitten en wel voldoende vitamine D in de voeding zit, is de opname in de darmen beter en het verlies minder groot. Mogelijk kun je dan met minder dan de aanbe veling toe: volwassenen ongeveer twee glazen melk of yoghurt en één boterham belegd met kaas. Dreigt er een structureel tekort in de voeding, dan wordt het sterk aanbevolen calcium aan te vullen met een supplement. En dan bij voorkeur in combinatie met vitamine D. Maar een goed advies is een persoonlijk advies bij de diëtist. Sacha Visser, diëtist

Allergie en Voeding

Vanuit ethisch oogpunt is een gecontroleerde studie lastig op te zetten

Kan rauwe melk allergie voorkomen? In de winkels kopen we bewerkte melk. Het is verhit, want dan zijn schadelijke bacteriën uitgeschakeld en is het product langer houdbaar. Maar wat gebeurt er dan met de goede stoffen? Zowel de wetenschap als de praktijk ziet ook de voordelen van rauwe melk in. Er schijnt zelfs een positief effect te kunnen zijn op het voorkomen en verminderen van allergie.

zal deze mestcel uiteindelijk exploderen. Op dat moment komt de stof histamine vrij, wat voor de allergische klachten zorgt.’ Terug naar de lekke darmen. Kunnen we zeggen dat wanneer we de darmbarrière 100 procent van de tijd op orde hebben, we geen reacties meer krijgen? Savelkoul: ‘Dat is een utopie. Er zijn zoveel factoren die meespelen bij deze leaky guts, dat we dat onmoge lijk voor elkaar kunnen krijgen.’

Wageningen University. Het epicentrum van kennis over voeding in Nederland. Huub Savelkoul is er professor in celbiolo gie en immunologie. ‘Een allergie is een reactie van het immuunsysteem’, begint hij zijn verhaal. De professor legt uit dat het eigen immuunsysteem te heftig rea geert op allergenen waarmee je lichaam in aanraking komt, waardoor er een reac tie ontstaat. ‘En stel je voor’, vervolgt hij, ‘je huid heeft een oppervlakte van 2 m2 en je longen van 80 m2. Maar je darmen zijn 300 tot 350 m2 en beslaan daarmee ruim een tennisveld!’ Het punt is duidelijk. Darmen zijn een belangrijke factor.

Rauwe melk grijpt vroeg in

De leaky gut

Ook Joost van Neerven, immunoloog bij FrieslandCampina Research en als bijzonder hoogleraar mucosale immuniteit (afweer van de slijmvliezen) verbonden aan de leerstoel van Savelkoul, volgt de lijn van Hettinga. ‘Er is een groot aantal studies waaruit blijkt dat kinderen die op een boerderij opgroeien minder last hebben van allergieën. Eén van de verklaringen daarvoor is de consumptie van rauwe melk.’ Van Neerven verduidelijkt dat er in rauwe melk bepaalde mole culen zitten die een belangrijke bijdrage leveren aan de barrière functie van de darmen, waardoor de aanmaak van antistoffen wordt voorkomen. ‘Dus de allergische reactie wordt als het ware al in de beginfase van het immunologisch proces gestopt. En het zijn juist deze moleculen die bij verwerking tot winkelmelk kapot worden gemaakt. Dit effect is groter in sterker verhitte melk (gesteriliseerde of wel Ultra Hoge Temperatuur-melk) dan in gepasteuriseerde melk, waarin meer van deze eiwitten intact blijven.’ Savelkoul is het daarmee eens: ‘Juist deze immuun-regulerende eiwitten blijken in ons onderzoek van belang te zijn voor tolerantie in de darm; dat is leren niet te reageren op onschuldige stoffen in de voeding.’ >> lees verder op bladzijde 12

Nu we toch op een universiteit zijn, pikken we maar meteen een lesje allergologie mee. Want wat gebeurt er ook al weer precies in je lichaam als er een allergische reactie ontstaat? Savelkoul: ‘Vrijwel elke allergische reactie is er één op eiwitten. Sommige eiwitten zijn te groot om door je darmwand te komen, tenzij hij een beetje lek is. Dat noemen we een leaky gut.’ Volgens Savelkoul heeft elk mens weleens een verminderde darmbarrièrefunctie waardoor de darm soms een beetje en soms iets meer lek is. ‘Als je ananas eet, bijvoorbeeld, wordt de darm een beetje lek. En dat is ook het geval als je extreem sport of als je veel last hebt van stress.’ ‘Wanneer eiwitten door de darmwand komen, wordt het immuunsysteem in werking gesteld’, vertelt de hoogleraar. Dat kan positief uitpakken en een sterker immuunsysteem opleveren, maar ook negatief en dat noemen we dan allergie. Als je allergisch bent voor het eiwit in kwestie, is dit namelijk het moment dat er anti stoffen worden aangemaakt. Savelkoul: ‘Deze antistoffen plakken op de zogenoemde mestcellen, die ieder mens in zijn slijmvliezen en huid heeft. Een eerste keer zal je dat misschien niet merken. Maar bij elke inname van het eiwit plakken er meer en meer anti stoffen op de mestcellen. Wanneer daar deze eiwitten bijkomen, > 10

Allergie en Voeding maart 2014

Toch zijn er redenen om aan te nemen dat rauwe melk een positieve rol kan spelen. Dr. Kasper Hettinga is onderzoeker in de leerstoelgroep zuivelkunde aan Wageningen University. ‘Het bewijs dat rauwe melk allergie voorkomt, is vrij overtuigend. Bij kinderen kan het ertoe bijdragen dat de darmflora beter wordt opgestart. Er zitten eiwitten in rauwe melk die het immuunsysteem zo beïn vloeden dat de kans op allergie vermin dert.’ Volgens Hettinga speelt het bij vol wassenen in mindere mate een rol, omdat hun darmflora redelijk stabiel is.

Vooruitstrevende boeren geloven erin:

De power van rauwe zuivel Waar de wetenschap nog zoekt naar harde bewijzen, zijn de boeren van ’t Ecoloar in Zwolle allang overtuigd van de kracht van rauwe zuivel. Ook de tevreden e-mails van klanten aan de muur van het kleine winkeltje in Zwolle berichten over het verdwijnen van eczeem, hooikoorts en lactose-intolerantie. Wat doen ze toch op deze boerderij? Het lijkt een normale boerderij in Zwolle. Koeien, een ronddartelende hond, een typisch landelijke lucht en Hollandse nuchterheid. In deze rust zou je niet verwachten dat het hier regelmatig bomvol staat met klanten die van heinde en verre komen om rauwe zuivelproducten te kopen. André en Tonny Mulder verkopen rauwe yoghurt, kefir en boerenkazen. Ze zijn bezig met de ontwikkeling van hangop; ook is het mogelijk om rauwe melk vanuit de tank te tappen. ‘Maar daarbij moeten we zeggen dat mensen het thuis moeten koken’, aldus de boeren. André volgt al jaren wat er gebeurt in de zuivelindustrie, welke onderzoeken er gedaan worden naar rauwe melk en weet van de schadelijke effecten van pasteurisatie voor bepaalde enzymen en eiwitten. ‘In rauwe melk en gefermenteerde rauwe zuivel zijn deze niet stukge gaan. Wij geloven dat dit de darmflora weer herstelt.’ Hij noemt als voorbeeld een studie van landbouwecoloog Ton Baars, onder een kleine groep kinderen met koemelkallergie, van wie het merendeel geen reacties vertoonde na het nuttigen van rauwe zuivel. Terwijl ze die wel hadden op gepasteuriseerde en gehomogeniseerde melk.

In Nederland is men terughoudend met rauwe zuivelproducten; die worden regelmatig geassocieerd met salmonella en listeria die gezondheidsrisico’s met zich meebrengen, vooral voor zwangere vrouwen. André: ‘Als de pH-waarde in zuurproducten zoals yoghurt lager is dan 4,5 spelen deze risico’s geen rol meer. Onze yoghurt en kefir hebben altijd een lagere pH-waarde. Ons merk Rauwpower Kefir en Yoghurt heeft dan ook een officiële erkenning gekregen van het Centraal Orgaan voor Kwaliteitsaangelegenheden in de Zuivel (COKZ).’ Boerderijwinkel ‘t Ecoloar is in 2000 begonnen. ‘We zijn op donderdagen vrijdagmiddag open, en de hele zaterdag. Maar dan staat het ook vol. We verkopen ook via de Hofwebwinkel en via winkels in enkele steden.’ Hoewel de schaal nu nog te overzien is, hebben André en Tonny wel grote ambitie. ‘Het zou mooi zijn als artsen meer belangstelling zouden krijgen voor rauwe zuivel. Zij vinden echter dat het wetenschappelijk niet bewezen is. Maar wat zou het de gezondheidszorg aan kosten schelen, als we wat meer aandacht voor onze voeding hadden? We voelen ons soms een roepende in de woestijn.’ foto Lianne Mulder

Tonny vult aan: ‘We krijgen goede reacties van mensen met hooikoorts en eczeem, vaak al binnen een week. Ook lactose-intolerante mensen gebruiken zonder problemen onze producten. We geven dan altijd wel het advies om het eerst kleine hoeveelheden te proberen en dan langzaam op te bouwen. We vermoeden dat het ook op andere allergieën een positieve uitwerking kan hebben.’

Eigen risico Hoewel André en Tonny volledig achter hun producten staan, geven ze wel te kennen dat de verantwoordelijkheid bij de mensen zelf ligt. André: ‘Wij laten onze melk maandelijks extra controleren op een aantal gevaarlijke ziektekiemen volgens de Duitse wetgeving van Vorzugsmilch. Dit is in Europa een legale rauwe melk, die bedoeld is voor directe, verse consumptie. Door aangepaste hygiëne en regelmatige controle kunnen wij dan ook een veiligere rauwe melk produceren. 100 procent zekerheid en veiligheid kunnen wij echter nooit garanderen.’ Tonny: ‘Bijvoorbeeld als het gaat om anafylactische reacties, wil ik het risico niet nemen. Bovendien is het geen kwestie van genezing. Zodra men weer overgaat op normale melk uit de supermarkt komen eventuele klachten weer terug.’

André en Tonny Mulder: ‘Wij laten onze melk maandelijks extra controleren op een aantal gevaarlijke ziektekiemen.’ Allergie en Voeding

11 <

foto Hans Dijkstra

Moeilijk te bewijzen

Van Neerven en Hettinga zijn er zich van bewust dat het lastig is om deze hypothese daadwerkelijk te bewijzen. Rauwe melk kan namelijk ook darminfecties veroorzaken en daarom is het in Nederland wettelijk ver boden om die te verkopen. Dat mag alleen vanaf de boerderij; het is verplicht om daarbij te adviseren om de melk eerst thuis te koken, waardoor de gunstige effecten van rauwe melk onmid dellijk teniet worden gedaan. Om deze reden is het voor wetenschappers ethisch gezien heel moeilijk om een gecontroleerde studie op te zetten waarbij ze grotere groepen mensen rauwe melk laten drinken. Ze zijn afhankelijk van ouders die hun kinderen sowieso al rauwe melk voorschotelen, waardoor de aantallen automatisch een stuk kleiner zijn. Hettinga: ‘De grote vraag is hoe dit proces exact werkt, en hoe we de gunstige factoren op een veilige manier in een product kunnen krijgen. Ik zou zelf namelijk niet adviseren om rauwe melk te gaan drinken.’ Van Neerven ziet vanwege die kleinere aantallen vooral een effect bij hooikoorts en astma, maar over effecten op voedselallergie is nog niets bekend. Dat wil niet zeggen dat het effect er niet is. ‘Hooikoorts en astma komen over het algemeen meer voor dan voedselallergie. Daarom is het sneller merkbaar als er bij rauwe

> 12

Allergie en Voeding maart 2014

melkdrinkers minder luchtwegallergieën zijn. Maar tussen de regels door vermoeden we ook een effect op voornamelijk koemelkallergie.’

Wat is de toekomst?

Van Neerven ziet op de lange termijn dan ook wel zaken verande ren. ‘We zouden kunnen kijken naar mildere verwerkingsvormen van melk, om de gunstige eiwitten in tact te houden maar de risico’s van rauwe melk te vermijden. Filtreren, bijvoorbeeld. Op de korte termijn zie ik echter nog geen grote verschuivingen.’ Eén van de oorzaken van de terughoudendheid van Van Neerven is de rol van de EFSA, de Europese Voedselveiligheid Autoriteit. Het is haar taak om de consument te beschermen en daarom mogen fabrikanten alleen gezondheidsclaims gebruiken wanneer het onomstotelijk wetenschappelijk is vastgesteld. Daar gaan enorme investeringen mee gemoeid; dat vormt een grote drem pel om er ook echt mee aan de slag te gaan. Toch ziet ook Van Neerven dat steeds meer mensen zich erin verdiepen. Dit boek lijkt nog maar net begonnen. Mariska Roersen Disclaimer: Graag niet zelf thuis testen met rauwe melk en gefermenteerde zuivel in relatie tot allergie.

‘Zwangere vrouwen en zuigelingen moeten rauwe melk vermijden’ De discussie over de effecten van rauwe melk op de gezondheid beperkt zich niet tot Nederland. Een vooraanstaande groep Amerikaanse kinderartsen zegt dat mensen alleen gepasteuriseerde melk zouden moeten drinken. Voor zwangere vrouwen, zuigelingen en jonge kinderen die rauwe melk drinken, bestaat er een bijzonder hoog risico om ernstige, levensbedreigende ziektes te ontwikkelen, aldus de kinderartsen. Volgens onderzoekers van de Amerikaanse Academie voor Pediatrie lopen zwangere vrouwen die rauwe melk drinken, een vijf keer zo hoog risico om met toxoplasmose besmet te raken (infectie met de parasiet toxoplasma gondii). Ook een infectie met de listeria-bacterie vormt een risico. Listeria kan leiden tot vroeggeboorte en dood geboorte, evenals bloedvergiftiging en hersenvliesontsteking van een pasgeborene. Daarnaast kunnen er in rauwe melk campylo bacter, salmonella, brucella en E. coli bacteriën voorkomen. Kinderen, ouderen en mensen met een lage weerstand, veroorzaakt door een ziekte of door medicijnen, zijn ook bijzonder kwetsbaar en kunnen ernstig ziek worden na het consumeren van rauwe melk of rauwmelkse producten. Volgens het Amerikaanse Centrum voor Ziektecontrole en Preventie leidde consumptie van rauwe melk (producten) in het afgelopen decennium tot 93 ziekteuitbraken, 1.837 ziektegevallen, 195 ziekenhuisopnamen en twee sterfgevallen. Recent onderzoek uit Minnesota stelt dat één op de zes mensen die rauwe melk drinken ziek wordt. Maar… in het alarmerende artikel zijn de statistieken eenzijdig ge presenteerd. Als je verder zoekt, lees je in het onderzoek zelf dat de twee sterfgevallen waren gerelateerd aan rauwmelkse kaas en niet aan rauwe melk, zoals in het originele artikel staat. Ook was er een sterfgeval door een gepasteuriseerd product, maar dat wordt niet genoemd. Vertaling en bewerking: Natalia van Geest (www.livescience.com/41968-raw-milk-pregnant-women-infants.html?cmpid=514645)

Wist je dat…. …..het feit dat we lactose kunnen verteren een genetische afwijking is? Waar bij andere zoogdieren alleen de jongen melk drinken, consumeren wij het een leven lang. Volgens Kasper Hettinga is dit te verklaren door een genetische mutatie. ‘Deze mutatie is tussen de vijf- en tienduizend jaar geleden ontstaan in het Midden-Oosten en is de snelst verspreide genetische mutatie die we kennen. In het verleden was het blijkbaar een evolutionair voordeel om melk te kunnen drinken. Enkele Afrikaanse stammen kunnen ook melksuiker verteren, maar veel andere bevolkingsgroepen, zoals Aziaten, kunnen er veel minder goed tegen. In Nederland is het een belangrijke bron van B-vitaminen en calcium geworden. Als men nu zou stoppen met het drinken van melk zonder het te vervangen, krijgt men tekorten.’ In Nederland is ongeveer 10 procent van de bevolking lactoseintolerant. Zie het artikel Kaaskop goed af bij lactose-intolerantie in Allergie en Voeding 4 - 2013.

Aan de zijlijn In deze column vertellen ‘naasten’ hoe zij omgaan met voedselallergie.

Etikettenstress Vanaf het moment dat ik wist dat mijn kleindochter (nu 8) allergisch was, keek ik bij een levensmiddel niet meer naar de uiterste houdbaarheid, maar naar de ingrediënten. Logisch en niet moeilijk, hoor ik velen denken, maar geloof me, mij leverde het steevast een flinke dosis stress op. Wat ze allemaal niet kon verdragen, werd gaandeweg duide lijk, maar van veel producten was me niet bekend wat er eigenlijk in zat. Als de ingrediënten al stonden vermeld, was (en is) dat vaak onleesbaar klein of verscholen onder een prijsplakkertje. Een verklaringsapp die ons daarbij kan helpen, lijkt me een gat in de markt! Lactose is nog wel te begrijpen, maar wat te doen met al die andere - osen en inen? Of met de toevoeging: kan sporen van ... bevatten? Het alternatief – geen voorverpakte waar meer kopen maar naar de bakker of de slager – bood ook niet altijd een garantie. Zo overkwam het me dat een bakker bij hoog en laag volhield dat er geen noten in het pure paasei waren verwerkt. Het gevolg was een rit naar het ziekenhuis en een prik met de EpiPen op de achterbank! Daarna gelukkig de opluchting en de trots over het stoere gedrag van een klein meisje. Terug naar de etiketten. Ik ontdekte winkels waar je het ‘goede’ voedsel en de juiste informatie kon krijgen, wandelde regelmatig ergens binnen op zoek naar vondsten, zoals speltkoekjes. ‘Natuur’-winkels waren nog dun gezaaid in de tijd dat mijn eigen kinderen jong waren. De klanten zagen er volgens mijn zoons uit als bloedarmoedige stakkerds. Als ze er iets moesten kopen, beweerden ze een bivakmuts over de oren te trekken om maar niet door klasgenoten te worden herkend… Er is gelukkig veel veranderd! Steeds meer winkels met ‘puur en natuur’ sieren het straatbeeld en steeds meer mensen willen weten wat ze eten, ook zij die niet allergisch zijn voor bepaalde stoffen, maar voor gehannes met voedsel. Mijn kleindochter is inmiddels een heerlijk zelfbewust meisje. Ze weet zelf als geen ander wat ze wel of niet mag hebben en gaat daar heel relaxed mee om. En mijn etikettenstress? Die is verdwenen, maar ik weet zeker, dat mijn lezen van de etiketten nooit meer overgaat! Heleen Brokmeier

Allergie en Voeding

13 <

OverSocialeMedia Samenstelling Jacqueline van Zetten

Ook over voedselallergie en eten & voedsel wordt er volop getweet en gefacebookt. Is jou iets opgevallen of heb je wat leuks te melden? Mail naar redactie@voedselallergie.nl of twitter > @AllergieVoeding

Toegangsscherm

Hulpinformatie op het toegangs scherm van je smartphone

Als je door een anafylactische shock of anderszins bewusteloos raakt, kan het toegangsscherm van je smartphone belangrijke informatie leveren. Het toe gangsscherm is het eerste wat zichtbaar wordt bij aanzetten van de smartphone, dus nog voor een eventueel codeslot. Maak een wallpaper met relevante infor matie zoals medicatie en telefoonnum mers. Het fictieve beginscherm op de foto is ver kregen door de tekst op een computer scherm te zetten en dat met de smart phone te fotograferen. Gebruik dan deze foto als wallpaper. Hoe dat moet, vind je in de handleiding van je smartphone. Voor de iPhone gaat dat via Instellingen>achtergrond en helderheid. Bron: www.iphoneclub.nl/iphone-tips

Handige apps

Sleep Time – Alarm Clock

De gratis app kan je wekken op het moment dat jij in een lichte slaap zit in plaats van in een diepe slaap. Doordat je uit een lichte slaap wordt gewekt, word je veel makkelijker en frisser wakker. En dat merk je echt. Je kunt je slaapgedrag via statistieken bekijken, vergelijken en delen. Het is leuk om te zien hoe je slaapt. Je kunt in een voudige grafiekjes vergelijken hoe je slaap er uitziet na een lange, zware dag met je slaap na een rustige dag. Of het verschil tussen een nuchtere en beschonken slaap. Een dag dat je veel buiten bent geweest en een dag waarin je alleen maar naar een computerscherm hebt gestaard. Het is ook mogelijk om notities aan je slaapsta tistieken toe te voegen, zodat je dit soort vergelijkingen kunt maken.

Volgen!

Twitter Pollennieuws @Pollennieuws

Pollennieuws geeft actuele informatie over pollen, pollenplanten en hooikoorts. De tweets worden door deskundigen geschreven.

2 januari 2014 #wintertenen en #hooi koorts. #verwarrend

@Kinderartsen (Roel Bolt)

Allergiepunt. @hannalie415

Facebook Fanpage

Appeltaart gekregen van mijn vader. Appelthee van mijn schoonouders. Ik ben benieuwd wat mijn moeder voor lekkers heeft #appelallergie.

Stichting Voedselallergie: www.facebook. com/Voedselallergie Op onze Facebookpagina plaatsen we nieuws en handige weetjes.

‘Vind onze pagina leuk’ en ont vang automatisch onze berich ten in jouw Facebook timeline.

Allergie en Voeding maart 2014

@karinejekel (Karine Bloks-Jekel)

Minder #notenallergie en #pinda #aller gie bij kinderen die tijdens de zwanger schap noten eten via @nrcnext.

Allergiepunt. zet zich in voor mensen met voedselallergie door het geven van voor lichting en meewerken aan diverse projec ten.

> 14

Berichten op Twitter

@ManonPullen (Manon Pullen)

@pieterfra (Pieter Francois)

Een vegetariër, een zwangere vrouw, en iemand met glutenallergie. Als dat maar goed afloopt! #pieterfrazorgtvoorhete tenvanavond @AllergieVoeding www.facebook.com/voedselallergie VoedselallergieNL

Allerkids

Samenstelling Jacqueline van Zetten

Hallo allerkids,

Mop

Het voorjaar komt er weer aan. In deze Allerkids vind je, behalve vrolijke narcissen een leuk knutselidee om ze zelf te maken. Ook lees je het verhaal over Rosa. Zij is onlangs naar het concert geweest van haar lievelingsgroep K3. Groetjes, Jacqueline

Welke groente laat de mensen huilen als de winter voorbij is?

Antwoord:de lente-ui

Naar K3

foto privé

Hoi allemaal, ik ben Rosa (6) en ik heb een allergie voor pinda, koemelk en kiwi. Ik zit in groep 3 en op school weten ze alles over mijn allergie. Mijn EpiPen gaat overal mee naar toe. We oefenen regel matig met de EpiPen-oefenpen. Mijn grote broer Bas (8) heeft voor het eerst geoefend op de Familiedag in Dieren park Amersfoort.

Rosa

Knutsel zelf vrolijke narcissen Geel is de zon, geel is de maan. Geel zijn de vrolijke narcissen, die in mijn vaasje staan.

Wat heb je nodig?

Etiketten lezen

Ik lees al zelf op de verpakking van eten, wat er in zit. Als er een moeilijk woord staat, helpt mijn familie mij. Soms lees ik wel goed wat er staat, maar weet ik niet wat het is. Bijvoorbeeld: lactose. Dat is melksuiker en dat mag ik niet.

Concert K3

Ik hou erg van tekenen, knutselen en natuurlijk van de meidengroep K3. Toen ik een keer erg ziek werd van een paar slokken verkeerde melk, heeft mama kaartjes voor mij geregeld voor het concert van K3 in Ahoy in Rotterdam. Dit was zo leuk. Ik geef deze K3-dag een 1000!

• eierdoos • gele verf • stevig geel papier • groene rietjes • schaar • penseel • lijm • plakband

Hoe maak je de narcis?

• Knip een bakje uit de eierdoos en schilder het geel. • Laat het goed drogen. • Knip uit stevig geel papier zes gele bloemblaadjes. Plak deze op de onderkant van het bakje. • Maak nu de steel. Plak het groene rietje met plakband vast achter op de bloem. Maak nog meer narcissen en zet ze in een leuke vaas.

Allergie en Voeding

15 <

Ouders die lid zijn van een patiëntenvereniging zijn beter op de hoogte

Nederland weet weinig over voedselallergie Nederlandse ouders van kinderen met voedselallergie voelen zich vaak niet serieus genomen door de omgeving. Ze merken dat de risico’s door buitenstaanders worden onderschat. Onkunde speelt daarbij een rol. Nederland heeft behoefte aan meer kennis over voedselallergie, zo blijkt uit een recente studie van arts en onderzoeker Nicole Goossens van UMC Groningen.

ouders. Daaruit bleek dat deze Amerikaanse ouders gemiddeld beter scoorden dan onze Nederlandse ouders. Deze Amerikaanse ouders waren over het algemeen ook pessimistischer over voed selallergie. De oorzaak voor deze verschillen hebben we niet onderzocht, maar zou te maken kunnen hebben met de hoeveel heid en kwaliteit van de voorlichting. Een gebrek aan kennis zou kunnen leiden tot onderschatting van het probleem.

In het UMCG wordt op de afdeling kinderallergologie al jaren onderzoek gedaan naar de kwaliteit van leven bij patiënten met een voedselallergie. Patiënten en families uit Nederland worden op verschillende manieren onderzocht en er wordt regelmatig samengewerkt in internationale onderzoeksgroepen. Velen van u weten dat het leven met voedselallergie niet gemakkelijk is. Ook uit onderzoek is gebleken dat patiënten en families een ver minderde kwaliteit van leven ervaren, doordat ze altijd rekening moeten houden met de aandoening. Potentieel gevaarlijke situaties worden vermeden en er wordt angst en onzekerheid ervaren met betrekking tot voedselallergie. Verder onderzoek moet uitwijzen wat de belangrijkste oorzaken zijn van de verminderde kwaliteit van leven bij voedselallergische patiënten. Hopelijk kunnen we door middel van dit onderzoek laten zien hoe we als samenleving het leven met voedselallergie gemakkelijker kunnen maken.

Wat wij opvallend vonden, was dat de meeste Nederlandse ouders niet wisten dat kinderen met astma een risicogroep vormen bin nen de groep van voedselallergische kinderen. Kinderen met astma hebben een groter risico op ernstige voedselallergische reacties. Bovendien worden symptomen van voedselallergie wel verward met een astma-aanval. Astma en voedselallergie komen ook nog eens opvallend vaak samen voor. Het is van belang dat ouders hiervan op de hoogte zijn, zodat ze bij benauwdheid extra letten op andere symptomen en nadenken of de voeding moge lijk toch een allergische reactie heeft kunnen veroorzaken.

Patiënten denken mee

In 2012 was Nicole Goossens aanwezig op de Familiedag van de Stichting Voedselallergie, om patiënten en families mee te laten denken over het onderzoek dat in het UMCG wordt gedaan naar kwaliteit van leven bij voedselallergische patiënten. Haar vraag was welke factoren in het dagelijks leven het meest bepalend zijn voor kwaliteit van leven, denkend aan voedselallergie. Ook heeft zij gevraagd welke dingen er in Nederland zouden moeten veranderen om het leven met voedselallergie gemakkelijker te maken. Thema’s die op deze dag het meeste besproken zijn, waren: - begrip/onbegrip van de omgeving - kennis en kunde van de huisarts - kwaliteit en bruikbaarheid van de voorlichting - omgang van zorgverleners met spoedeisende situaties Onderzoek in het buitenland wees al uit dat de kennis over voedselallergie onder huisartsen, kinderartsen, leerkrachten, restaurant personeel en cabinepersoneel in vliegtuigen maar matig is. Reden genoeg om de kennis over voedselallergie ook in Nederland te onderzoeken!

Amerikaanse ouders zijn beter op de hoogte

Nederlandse ouders van kinderen met voedselallergie zijn door middel van vragenlijsten getest op hun kennis over voedselaller gie. Een vergelijkbaar onderzoek is uitgevoerd onder Amerikaanse > 16

Allergie en Voeding maart 2014

Nederlandse ouders wisten ook niet dat tieners ook een speciale risicogroep vormen. Tieners hebben, net als astmapatiënten, een groter risico op ernstige reacties. Bovendien reageren ze vaak op kleinere hoeveelheden allergeen. De meeste tieners durven daar naast risico’s te nemen en zoeken hun eigen grenzen op, iets wat bij de leeftijd hoort, maar bij voedselallergie levensbedreigende consequenties kan hebben. Ouders van voedselallergische kinde ren en tieners moeten hiervan op de hoogte zijn. Voor zowel de Nederlandse als de Amerikaanse ouders bleek dat ze meer kennis hadden over voedselallergie als ze lid waren van een patiëntenvereniging. Ook de ouders die een allergoloog bezoeken, hadden meer kennis over voedselallergie. Waarschijnlijk heeft dit te maken met de voorlichting die patiëntenverenigingen en allergologen verzorgen, maar ook met de betrokkenheid van deze ouders bij de ziekte van hun kind. Uit dit zelfde onderzoek kwam naar voren dat Nederlandse ouders zich vaak niet serieus genomen voelen door de omgeving en dat de risico’s door buitenstaanders worden onderschat. Dit hadden we verwacht, aangezien dat op de Familiedag, maar ook op onze eigen allergiepoli een veel besproken thema is.

Nederlandse huisartsen willen scholing en ondersteuning

Door middel van een steekproef onder de Nederlandse huisartsen hebben wij hun kennis over voedselallergie kunnen testen. Van de dertig toetsvragen werden er gemiddeld veertien goed beant woord. De meeste fouten werden gemaakt in het diagnosticeren van voedselallergie, het herkennen van risicofactoren voor ernsti ge reacties en het herkennen en behandelen van anafylaxie.

foto Janeczka Milton

Nicole Goossens

Verder hebben we gevraagd naar de opvattingen van de huisart sen over verschillende aspecten van het behandelen van voedsel allergische patiënten. Verbazingwekkend veel huisartsen gaven aan dat ze moeite hebben bij het diagnosticeren van voedselallergie. Bovendien voelden ze zich niet vertrouwd in de zorg voor voed selallergische patiënten en twijfelden ze of medewerkers van de spoedeisende hulp een recept voor de adrenalinepen meegeven aan patiënten met anafylaxie. Meer dan de helft van de huisart sen gaf aan dat de opleiding tot huisarts onvoldoende aandacht heeft besteed aan de zorg voor voedselallergische patiënten. Bij de Nederlandse huisartsen valt dus zeker wat te verbeteren. Huisartsen hebben behoefte aan goede scholing en ondersteuning bij het stellen van de diagnose. Dat is belangrijk, omdat dit ervoor kan zorgen dat er minder mensen rondlopen die onterecht denken een voedselallergie te hebben, en belangrijker, dat er minder mensen met een ernstige voedselallergie rondlopen die niet weten wat hen mankeert. Tenslotte horen huisartsen te weten hoe anafylaxie moet worden behandeld en dienen zij een duidelijke anafylaxie bij een patiënt met een bekende voedselallergie als zodanig te herkennen.

Nederlander weet met voedselallergie geen raad

Ook de kennis van de Nederlandse bevolking hebben we door middel van een steekproef onderzocht. Een belangrijke bevinding is dat de Nederlandse bevolking, net als de Nederlandse ouders van kinderen met voedselallergie, minder goed scoorden dan de Amerikaanse bevolking. Opvallend was dat vrijwel niemand wist dat galbulten en benauwdheid symptomen kunnen zijn van een melkallergie. Bovendien werden ei en pinda niet als de meest voor komende voedingsallergenen bij kinderen herkend. De ernst van voedselallergie werd door de meeste mensen onderschat, wat we konden zien aan het feit dat het idee bestond dat vermijden van het allergeen niet de enige remedie is om reacties te voorkomen: men dacht dat er een pilletje bestaat dat deze reacties zou kunnen voorkomen. Waarschijnlijk bestaat er verwarring over het gebruik van antihistaminica. Dit zijn tabletjes die jeuk en galbulten kunnen

verminderen bij een voedselallergische reactie. Echter, hiermee kunnen voedselallergische reacties niet worden voorkomen. De Nederlandse bevolking lijkt wel bereid om rekening te houden met voedselallergische patiënten. De meeste deelnemers waren het eens met de stelling dat leven met een voedselallergie moei lijk is, dat uit eten gaan dan lastig is en dat scholen voorbereid moeten zijn op kinderen met een voedselallergie. Als de kennis echter ontbreekt en de ernst van mogelijke reacties wordt onder schat, is rekening houden met deze ziekte vanzelfsprekend lastiger. Het is daarom van belang dat de Nederlandse bevolking wordt voorgelicht over voedselallergie. Je zou daarbij kunnen denken aan landelijke voorlichtingscampagnes. Hierdoor kan hopelijk beter rekening worden gehouden met voedselallergische patiënten en een bijkomend voordeel is dat mensen zelf beter kunnen inschat ten of ze ook een voedselallergie hebben. Dit vermindert het aan tal onterechte, zelf gestelde diagnoses en onterecht niet gestelde diagnoses. Ten slotte zouden er striktere regels en verplichte scholing voor scholen en restaurants mogen komen, in verband met de veiligheid van voedselallergische patiënten.

Conclusie

Nederland heeft behoefte aan meer kennis over voedselallergie. Ouders van voedselallergische kinderen dienen goed te worden voorgelicht om te kunnen zorgen voor hun kind. Deze voorlichting zou kunnen worden verzorgd door een huisarts, mits deze kennis van zaken heeft. De Nederlandse huisarts blijkt echter meer scholing te kunnen gebruiken voor de zorg voor voedselallergische patiënten en weet niet precies wat te doen in geval van anafylaxie. Ouders kunnen daarom beter lid worden van een patiëntenver eniging en een allergoloog bezoeken voor voorlichting en het stellen van de diagnose. Het vermoeden van deze ouders dat de Nederlandse bevolking weinig weet over voedselallergie blijkt te kloppen. Het feit dat voedselallergische patiënten zich vaak niet serieus genomen voelen zou kunnen voortkomen uit een onder schatting van de ernst van mogelijke voedselallergische reacties door de omgeving. Over het algemeen zijn Amerikanen beter op de hoogte van voedselallergie, wat zou kunnen komen door bete re voorlichting en aandacht voor voedselallergie op de televisie.

Vervolg

Doel van dit onderzoek is om de kwaliteit van leven van voedsel allergische patiënten in Nederland te verbeteren. De resultaten van de genoemde onderzoeken worden aangeboden aan interna tionale en nationale vakbladen, zodat men op de hoogte is van dit probleem in Nederland. Nicole Goossens hoopt komende jaar op dit onderzoek te promoveren aan de Rijksuniversiteit Groningen en via de publiciteit rondom deze promotie meer aan dacht voor het onderwerp te vragen. Hopelijk leidt dat uiteinde lijk tot betere kennis over voedselallergie in Nederland. Nicole Goossens arts en promovendus, kinderallergologie en kinderlongziekten, UMC Groningen, Ewoud Dubois professor kinderallergologie, UMC Groningen

Allergie en Voeding

17 <

Overkoken Deze keer gezellige hapjes voor de Paasbrunch! Of voor zomaar, omdat het lekker is.

> 18

Allergie en Voeding maart 2014

Voor alle recepten geldt: raadpleeg uw merkartikelenlijst. Alle gerechten zijn, tenzij anders vermeld, voor vier personen

fotografie Janeczka Milton tekst Yvonne van der Brugge

Courgette-broccolisoep

Gevulde spiraalbroodjes

Benodigdheden

Een gezellig ‘scheurbrood’, waarbij ik twee varianten heb gemaakt. Je kunt natuurlijk ook kiezen voor één soort, door de ingre diënten voor die vulling te verdubbelen.

Vrij van koemelk, kippenei, pinda, noten en soja.

• 750 ml water • 1 courgette, in stukjes • 1 stronkje broccoli, in roosjes • 2 groentebouillontabletten • 1 theelepel gedroogde dragon • peper • 100 gram gerookte zalm of gerookte kipfilet *) • staafmixer

Bereiding

• Breng het water aan de kook met de bouillontabletten, de courgette en de broccoli. Laat de groenten in 7 tot 10 minuten gaar worden. Zet de staafmixer in de pan en bewerk tot een mooie gladde groene soep (of pureer in een blender). Voeg dragon en wat peper toe en laat nog even doorkoken. • Snijd de gerookte zalm in reepjes. Schep de soep in borden of kommen en garneer met flintertjes vis (of blokjes kip).

Aspergebroodjes met zalm

Vrij van koemelk, kippenei, pinda, noten en soja.

Benodigdheden

• 12 groene asperges • 4 plakjes Yorkham • 4 plakjes bladerdeeg op margarinebasis

Bereiding

• Verwarm de oven voor op 200 graden. Laat het bladerdeeg ontdooien. Ontdoe de asperges van het onderste stugge stuk – door ze te breken schijnen ze vanzelf te knakken op het juiste punt – en kook ze in 5 minuten in wat water beetgaar. Spoel af met koud water en laat goed uitlekken. • Rol drie asperges in een plak ham. Rol deze plak weer in een velletje blader deeg en leg op bakpapier op een bak plaat. Bestrijk met wat water en bak in 20 minuten bruin in de oven.

Vrij van koemelk, kippenei, pinda, noten en soja | 12 stuks.

Benodigdheden

• 400 gram bloem, gezeefd • 1,5 eetlepel vloeibare margarine (of olie) • 1,25 theelepel zout • 1,5 theelepel (riet)suiker • 2,25 - 2,5 dl lauwwarm water • 1 zakje gist (7 gram) • 100 gram spekreepjes • 250 gram champignons in plakjes • 1 theelepel gedroogde oregano • 100 gram gedroogde tomaten op olie • 15 gram verse basilicum • ring van een springvorm (24 cm) • natte theedoek

Bereiding

• Meng bloem, margarine, zout, suiker en gist. Voeg stapsgewijs het water toe en kneed zeker 10 minuten met de hand tot een mooi deeg. Met een keukenmachine is het deeg in een minuut of 2 klaar. Laat het afgedekt met een natte theedoek in een kom rijzen tot het volume is verdubbeld (1 tot 1,5 uur). • Maak intussen de vullingen. Bak het spek een paar minuten uit in een droge koekenpan en voeg de champignon reepjes toe. Bak zo’n 10 minuten, tot het vocht is verdampt, roer de oregano erdoor en laat van het vuur af staan. Laat de tomaatjes uitlekken, dep met keukenpapier, verwijder de steeltjes van de basilicum en hak ze samen met een groot mes tot een grove pasta. Hak daarna ook de afgekoelde champignons tot een soort tapenade. • Sla de lucht uit het deeg met een vuist en kneed het nog even door. Rol op een met bloem bestoven werkvlak uit tot een lap van 30 bij 45 cm. Snijd de lap in tweeën (2 x 22 bij 30 cm). Bestrijk één helft met tomaten-, en de andere helft met champignonvulling. Rol de

lappen nu op en snijd beide ontstane rollen in 6 plakken. • Beleg een bakplaat met bakpapier en zet er de (licht ingevette) springvormring op. Leg hierin de 12 spiraalbroodjes, snijvlak naar boven, en laat afgedekt (en direct in contact) met een vochtige theedoek nog zo’n 30 minuten rusten. Verwarm de oven voor op 180 graden, verwijder de theedoek, schuif de broodjes in het midden van de oven en bak ze in een half uur bruin en gaar.

Aardappelpannenkoeken

Vrij van koemelk, kippenei, gluten, pinda, noten en soja | ca 6 stuks. Dit recept is overgenomen uit het boek Allergievriendelijk koken van Wendy Rose Scheers. Zie de rubriek OverBoeken voor meer informatie.

Benodigdheden

• 280 gram aardappel • 3 eetlepels witte rijst- of aardappelbloem • halve theelepel zout • eventueel kwart theelepel witte peper • olie om in te bakken • rasp en zeef

Bereiding

• Schil de aardappelen en rasp ze grof. Laat uitlekken in een zeef, duw zoveel mogelijk vocht eruit, wring desnoods met een kaasdoek. Meng de rasp in een kom met bloem, zout en peper. • Verhit wat olie in een pan op middel hoog vuur. Schep een lepel aardappel mengsel in de pan en duw plat met de bolle kant van de lepel. Ga zo verder tot de pan vol is. Bak 2 minuten tot de onderkant bruin is. Draai om en laat nog twee minuten bakken tot ze gaar zijn. Voeg eventueel wat olie toe als dat nodig is. • Leg de pannenkoekjes op een bord met keukenpapier en laat uitlekken.

Allergie en Voeding

19 <

Forel amuse

Vrij van kippenei, pinda, noten en eventueel koemelk en soja. Een leuk recept van Marion, één van onze Melkvrije Meiden, die een kookworkshop heeft bijgewoond! Zie pagina 21.

Voor een melkvrije variant: vervang de crème fraîche door mayonaise of meng indien ook geen ei is toegestaan met een staafmixer 50 ml soja- of rijstcuisine met 50 ml zonnebloemolie en een kneepje citroensap.

Benodigdheden

Paas-dessert

• amuseglaasjes • rucola- of andere slablaadjes • 100 gram gerookte forelfilet *), in kleine stukjes • 125 gram crème fraîche • 1 theelepel geraspte mierikswortel (potje) • 1 lente-uitje in dunne ringetjes • zout en peper • gembersiroop

Bereiding

• Leg een blaadje sla in elk glaasje. Schep hierop wat forelstukjes. Roer mierikswortel en lente-ui door de crème fraîche en breng op smaak met peper, zout en wat gember siroop. Schep wat saus over de forel. > 20

Tip

Allergie en Voeding maart 2014

Vrij van koemelk, kippenei, pinda en noten. Dit toetje heeft verdacht veel weg van de dikvloeibare likeur advocaat. Maar ik vind het eigenlijk lekkerder. De kurkuma wordt feitelijk alleen voor de kleur gebruikt, maar geeft meteen een soort ‘warmte’ aan het gerecht. Voor kinderen kan de drank wor den weggelaten. Pas dan de aangegeven hoeveelheid rum aan voor de volwassen toetjes. Hoe langer het dessert in de koel kast staat, des te steviger (en dus minder drinkbaar, maar beter lepelbaar) het wordt.

Benodigdheden

• 250 gram tofu naturel, uitgelekt • 1 pakje sojavanillevla, 500 ml

• halve eetlepel koenjit (kurkuma) • merg van 1 vanillestokje • 2 zakjes vanillesuiker • 1,5 dl witte rum • keukenmachine

Bereiding

• Doe alle ingrediënten – behalve de rum – in een blender en maal tot een mooie gladde massa. Schep eventuele drank vrije porties in coupes of mooie glazen. Voeg dan al draaiende de drank toe aan de rest en verdeel over de glazen. Laat tot gebruik in de koelkast staan. Garneer eventueel met koemelkvrije slagroom.

* Vervang door een niet-gerookt product als je gevoelig bent voor rook(aroma).

Eet smakelijk! Heb je ook een succesrecept? Laat het ons weten: redactie@voedselallergie.nl Kijk voor meer recepten op mijn wekelijkse kookblog: www.voedselallergie.nl

melkvrije meiden Marion de Dooij en Alysia Hoogaarts zijnbeidenernstigallergischvoorkoemelk

Klein meisje, grote porties

Of je nu uit eten gaat of bij iemand thuis eet, met een allergie is er altijd gedoe. Er moet vaak veel worden doorgesproken en uit gelegd. Gelukkig hoor ik uit mijn omgeving vaak positieve reacties en zien de meeste koks in restaurants het als een ‘uitdaging’. Wel hebben de meeste mensen het gevoel dat ze alles wat ze serve ren – of alles wat mogelijk is – óók nog een keertje melkvrij moe ten maken. Vaak voel ik me verplicht alles op te eten aangezien het speciaal voor mij is gemaakt. Tegenwoordig zeg ik er daarom altijd bij: ‘Ik ben maar een klein meisje, zoveel eet ik niet.’

Kookcursus

Zo had ik laatst een kookcursus met de familie van mijn vriend. De bedoeling was om allemaal een klein hapje te maken voor ieder een en dat daarna met zijn allen op te eten. Van te voren dacht ik maar aan één ding: gaat het allemaal wel goed? De mensen kende ik nog niet zo heel erg lang en ik wist ook niet of ze goed rekening met mijn allergie zouden houden. Aangezien iedereen overal aan het koken was, was er ook grote kans dat er sporen van melk in mijn hapjes zouden komen. Alles is gelukkig goed gegaan, maar in plaats van één hapje, had ik van de meeste gerechtjes er drie. Erg lekker was de forelamuse. Het recept staat in OverKoken op pagina 20.

Welkom

Ondanks alle positieve reacties en alle mensen die meedenken, voel ik me al snel te veel. Ik eet daarom ook liever gewoon lekker thuis dan buitenshuis. Tegen feestdagen zoals Pasen en Kerst kan ik heel erg op kijken, alleen al voor het avondeten. Toch merk ik wel dat dat minder wordt: mensen zijn steeds meer bereid om mee te denken en stiekem voel je je dan toch meer welkom. Maar wat je ook doet, laat je allergie je niet tegenhouden! Marion de Dooij Marion (16) zit in Goes op het Goese Lyceum, vwo 5

Aan elk nadeel een voordeel!

Aan mijn allergie zitten nadelen en voordelen. De nadelen zijn natuurlijk niet leuk, maar zolang er nog positieve punten zijn, valt het gelukkig allemaal wel mee. Met mijn koemelkallergie kan ik bepaalde dingen niet eten. Maar dat kan ik natuurlijk ook misbruiken. Want wanneer ik bijvoor beeld iets niet lekker vind, kan ik altijd zeggen dat er melk in is verwerkt en dan hoef ik het natuurlijk niet te eten.

Leuk gevoel

In sommige dingen kun je de melk vervangen door sojamelk. Dat is super, want daardoor kan ik toch meer eten! Het is geweldig wanneer ik iets mag eten waarin normaal melk zit. Wanneer ik in de supermarkt loop en ik zie iets wat mij lekker lijkt, lees ik altijd eerst de ingrediënten om te kijken of er melk in zit. Als ik dat product dan mag, geeft dat echt een leuk gevoel. Zulke dingen kunnen mijn dag helemaal goedmaken!

Ontzettend lief

Op verjaardagen of feestjes wordt er meestal wel taart gegeten. Omdat ik natuurlijk geen taart mag, regelen de meeste mensen wat anders voor mij. Dat vind ik echt ontzettend lief, want ande ren doen toch moeite voor je en dat is superleuk! Wat ook heel leuk is aan mijn allergie, is natuurlijk dat ik voor dit tijdschrift mag schrijven! En ook dat ik daardoor al een keer op tv mocht komen. Dat was zonder mijn allergie nooit gebeurd. Met mijn allergie maak ik dus ook leuke dingen mee. Zolang je alleen maar naar de goeie dingen kijkt, valt er gelukkig best met voedselallergie te leven! Groetjes, Alysia! Alysia Hogaarts (13) zit in vwo 2 van het Han Fortmann College in Heerhugowaard

Allergie en Voeding

21 <

Hmmm, de lekkerste... lunchtrommel Als je te maken hebt met voedselovergevoeligheid, kun je vaak niet even een lunchtrommel vullen met ‘gewone’ boterhammen met beleg. Dit jaar geeft Larisse van der Haar-Buijze ideeën om buitenshuis tussen de middag lekker te eten. Ze start met een warm pleidooi voor ‘puur’ zelfgebakken brood.

‘Brood, daar zit wat in!’

Alweer een klein half jaar geleden presen teerde Edwin Klaasen Ik bak geweldig, jij trouwens ook. Een inspirerend broodbak boek boordevol termen als: ‘Heb je schatje lief’, ‘water, de beste broodverbeteraar’ en ‘knuffeldeeg’. Dan weet je dat je iets goeds in handen hebt.

Geweldig bakken

‘Voor een prachtig brood heb je maar een paar mooie ingrediënten nodig’, vertelt Klaasen ons (een kleine groep popelende culischrijvers van diverse pluimage). Uit die ingrediënten ontstaan de geweldigste broden, zoals Woeste Knoest, spek-uienbrood en rabarberbrood. Edwin Klaasen, alias Bakkertje zelf (Twitter > @Desemenzo), leert ons voor de presentatie van het boek in twee uur tijd de beginselen van kneden en opbollen. Hij deelt met ons de geheime ingrediënten van een prachtig brood: bloem (meel), desem (eventueel gist), zout en water (de beste broodverbeteraar). Geen emulgatoren, kunstmatige broodverbeteraars of andere onzin. Het blijft mij verbazen hoe uit een klein aantal mooie ingrediënten iets fantastisch kan ontstaan. Wat er onnodig aan brood wordt toege voegd, wordt vaak pas duidelijk als je etiketten leest. En dat doe je meestal pas wanneer je wordt geconfronteerd met voedselovergevoeligheid. Het is precies daarom dat ik voedselovergevoeligheid een kans noem. Een kans om te genieten van (h)eerlijk eten. Edwins broden zijn daarvan het bewijs en zijn enthousiasme is aanstekelijk: aan het einde van de ochtend geloof ik werkelijk dat ik dat misschien ook wel kan: geweldig bakken.

Gluten en meer

Wanneer je brood bakt, bepaal je zelf wat je toevoegt of juist weg laat. Het zelf gemaakte brooddeeg uit het boek bevat > 22

Allergie en Voeding maart 2014

glutenbevattende granen, daar kun je eigenlijk niet omheen. Gluten is immers de basis van een goed (echt) brooddeeg. Wie geen tarwe, maar wel rogge of spelt verdraagt (bevatten ook gluten), kan met Bakkertjes boek ook aardig uit de voeten. Ook als je geen gist mag, maar wel zuur desem, is het boek een uitkomst. Wie een glutenovergevoeligheid heeft, laat dit boek liever liggen, eerlijk is eerlijk.

Broodnodige variatie

Wist je dat de doorsnee Nederlander gemiddeld 150 gram brood (vier sneetjes) per dag eet? Het Voedingscentrum adviseert zelfs zes à zeven sneetjes per dag, om aan voldoende vezels te komen. We eten doorgaans zowel voor ontbijt als lunch een broodmaaltijd. Bammetjes in de broodtrommel vinden we doodgewoon. Met lekker zelfgemaakt brood ben je dus goed af. Vind je het fantasieloos? Of wil je een lunch trommel glutenvrij vullen? In de volgende afleveringen van De lekkerste... lunch trommel vind je tips voor een heerlijke lunchvrij van onnodige toevoegingen én toppers van allergenen, maar barstensvol smaak. Bijvoorbeeld glutenvrije pasta salade met rucolapesto en gerookte kip, een maiswrap met Griekse salade of een thermosfles warme maaltijdsoep. Alvast wat inspiratie opdoen? De afleve ring Back to school uit mijn vorige kook programma kun je zien op www.larisse.nl/ index.php/2-ongecategoriseerd/25-tv. Tekst en foto’s Larisse van der Haar-Buijze

Wat is er te koop?

Yvonne van der Brugge

Webwinkels!

hoog gehalte aan (eigen) suikers is het boven-

cupcakes: biologisch, bewust, op maat en

gedroogd fruit, dat na het drogen zijn

Djoeke Kunnen maakt prachtige taarten en lekker! In overleg ook zonder probleem veilig voor allergie en dieet. Daarnaast verzorgt zij

kinderbakfeestjes, thuis of op locatie. Djoeke werkt vanuit Almere-Haven. Bestelde taar

ten kunnen tegen betaling worden bezorgd of natuurlijk worden opgehaald.

Meer informatie: taart.djoeke.com. Neem vooral ook een kijkje in de Vitrine, waar prachtige voorbeelden te vinden zijn!

Camilio’s Pastasaus is een eenvoudige en eerlijke pastasaus volgens oorspronkelijk

recept. Het bevat geen E-nummers, (gist-)

extracten of toevoegingen in de vorm van

suiker, water of azijn. Daarnaast is Camilio’s Pastasaus zoutarm, omdat je zo zelf de

gewenste hoeveelheid zout kunt toevoegen.

In samenwerking met De KleinsteSoepFabriek wordt deze biologische saus verpakt en

dien lang houdbaar. Een variant is tropisch

Nieuw in de natuur voedings(web)winkel…

karakteristieke smaak en frisse kleuren

van tarwe en gluten:

behoudt. Het is een goede vervanger van

snoep, snacks of andere zoetigheid en ideaal in bijvoorbeeld salades en muesli. Het geeft energie en bevat verschillende vitamines. Via deze website zijn ook superfoods, muesli’s en mixen te koop, zoals de bijzondere groentechips.

Embleempjes geven heel handig per product aan welke allergenen het al dan niet bevat.

Eigenlijk allemaal erg lekker, maar de appelkaneel-chips vind ik toch wel echt een aan rader.

Voor informatie, prijzen en bestellen: www.mijngedroogdfruit.nl

Op zoek naar wat pit (in het eten wel te

verstaan…)? Simply Spices heeft op internet een kruiden- en specerijenlijn die vrij is

Drie bakmiddelen van Doves Farm, elk vrij Baking Powder (bakpoeder) (€ 2,39 per bus

van 130 g.), om deeg of beslag te laten rijzen. Ingrediënten: rijsmiddel: monocalcium

fosfaat, natriumbicarbonaat en maiszetmeel*. Bicarbonate Soda (zuiveringszout, € 2,19

voor een bus van 200 g.), vaak gebruikt in

cake, in combinatie met bakpoeder. Voordeel hiervan is dat het weinig bijsmaak geeft ten opzichte van bakpoeder alleen, waar je ook nog eens ‘stroeve tanden’ van krijgt. Ingrediënten: natriumbicarbonaat.

Xanthaangom (€ 4,25 per bus van 100 g.)

wordt gebruikt als verdikkingsmiddel en als vervanger van gluten, dus om bijvoorbeeld deeg elasticiteit mee te geven. Ingrediënten: xanthaangom.

Informatie: www.nieuweband.nl

verkocht in potjes voor 2-3 personen (€ 6,-).

van E-nummers, smaakversterkers én de

Agavesiropen met bijzondere smaken van

champignons*, courgette*, prei*, mais*,

€ 14,95 wordt binnen een dag een set van

boterham of pannenkoeken en in de pap.

Ingrediënten: tomaat*, ui*, paprika*,

olijfolie*, knoflook*, peper, zeezout, oregano*, tijm*, basilicum* en zoete paprikapoeder*.

Zelf gehakt of bijvoorbeeld quorn toevoegen. Voor informatie of bestellen: www.camilios.nl Zin in een verantwoord en lekker tussen doortje? Kijk dan eens op

www.mijngedroogdfruit.nl. De consumptie

van gedroogd fruit is al eeuwen een gezonde

traditie. Het is rijk aan calcium (voor gezonde botten), kalium (voor sterke spieren) en ijzer

(tegen bloedarmoede). Doordat het gedroogde

6 zelf uitgekozen potjes (of een kant-en-

klare sixpack met een landenthema) bij je thuis bezorgd. Het assortiment is vrij

uitgebreid, met 12 soorten kruiden en

specerijen, 15 kruidenmixen (met grappige

namen als Lucky meatballs, Nice nasi, great bami!, Tony’s tex mex bandits en Lovely

shoarma) en 6 mixen voor soep, saus of jus.

Per product is op de site aangegeven hoe het wordt gebruikt en wat er exact in zit. Informatie en bestellen: www.simplyspices.nl

Maya Gold voor over ijs, in toetjes, op de Alternatieve zoetstof, gemaakt van

de agaveplant die in Mexico groeit. Er zijn vier soorten, in een knijpfles van 250 ml: ahorn-agavesiroop (€ 3,69),

amaretto-agavesiroop (€ 3,69),

caramel-agavesiroop (€ 3,99) en

frambozen-agavesiroop (€ 4,25).

Ingrediënten: agavesiroop* en resp. ahorn-, amaretto-, caramel- of frambozen-aroma. Informatie: www.mayagoldtrading.com, www.nieuweband.nl

* Van gecontroleerde biologische teelt.

foto Janeczka Milton

fruit maar een klein deel water bevat en een

24 meest voorkomende allergenen. Voor

Allergie en Voeding

23 <

Klappermelk met suiker

De veelzijdige kokosnoot ‘Ik wil klappermelk met suiker’ was in de jaren 50 een populair liedje, gezongen door een Indonesisch meisje. Maar wat is klappermelk precies? Wat is het verschil met klapperwater? Kun je er allergisch voor zijn? En hoe zit het met kokoseiwit en kokosvet?

Kokosnoot

De kokospalm (Cocos nucifera) is één van de nuttigste planten ter wereld. Letterlijk alles van de plant wordt gebruikt. De kokosnoot levert naast kopra (gedroogd vruchtvlees) en kokosvet ook vezels voor kokosmatten en potgrond. De bladeren worden tot manden verwerkt en uit het sap van de kokospalm wordt palmsuiker gewonnen. Dat is nog maar een kleine greep uit de vele toepassingen. Ons interesseert uiteraard vooral het eetbare gedeelte, de kokos noot. Het binnenste bevat vruchtvlees en, als de noot vers is, klapperwater (kokoswater). Het vruchtvlees bestaat uit vettig vezelig kiemwit (endosperm). Het bevat per 100 gram 40 gram vet, 4 gram koolhydraten en 4 gram eiwit. Het klapperwater is vloeibaar kiemwit. Het wordt vaak ten onrechte kokosmelk genoemd. Kokoswater bevat veel mineralen, nauwelijks vet, 4 gram eiwit en 6 gram koolhydraten per 100 gram. Kokoswater is het nieuwe hippe drankje. Werd het tot voor kort alleen nog gedronken door sport- en gezondheidfreaks, inmiddels wordt het drankje ook gewoon verkocht bij de supermarkt. Maar omdat de fabrikanten er (goed) aan willen verdienen, wordt het verdund met allerlei vruchtensappen en worden er suiker en smaakstoffen aan toegevoegd. Je kunt het beter bij de natuur voedingswinkel kopen. Met klappermelk bedoelt men hetzelfde als klapperwater, het vloeibare kiemwit van de kokosnoot. Kokosmelk is een ambachtelijk begrip: een melk verkregen door geraspte kokos te mengen met warm water en dit mengsel vervolgens uit te knijpen.

foto A en H van Lonkhuijsen

Kokosmelk

> 24

Allergie en Voeding maart 2014

In de Oosterse keuken wordt kokosmelk veel gebruikt. In de toko is dit te koop onder de naam creamed coconut of santen (de Indonesische naam). Het bevat 1 tot 2 gram eiwit, 3 gram koolhydraten en ruim 20 gram vet. Je hebt vloeibare en geharde kokosmelk. De vloeibare melk ziet eruit als koffieroom, de geharde vorm ziet eruit als boter en heeft een zoetzure smaak.

Kokosvet

Kokosvet wordt verkregen door het gedroogde vruchtvlees van de kokosnoot (kopra) uit te persen of door kokosmelk te centrifugeren. Het is bij kamertemperatuur een vaste stof, zodat de naam kokosolie, die ook veel wordt gebruikt, in feite onjuist is. Het smelt bij 23 tot 27 graden. In tropische landen is het wel vloeibaar en dus een olie. Het ruwe kokosvet wordt gefilterd en daarna al dan niet verder geraffineerd. Er bestaan dan ook verschillende kwaliteiten kokosvet. Het wordt veel gebruikt om te bakken en te braden, omdat het vet zeer hittestabiel is. Kokosvet is niet vloeibaar bij kamertemperatuur, omdat het een hoog gehalte aan verzadigde vetzuren bevat. De vetzuren bevatten vooral laurinezuur; dit is een vetzuur met een relatief korte keten. De vraag is nu of palmvet een goed of slecht vet is. Het Voedings centrum en de reguliere diëtisten zijn hier heel duidelijk over. Het is een verzadigd vet, dus schadelijk voor hart en bloedvaten. Natuurdiëtisten en producenten denken hier heel anders over. Zij zeggen: ‘Het vet is weliswaar verzadigd, maar het bestaat vooral uit laurinezuur. En dit vetzuur is juist heel gezond, want het komt ook in moedermelk voor!’ Dit kun je nauwelijks een wetenschappelijk argument noemen. Ook de claim dat het allerlei ziekten kan genezen (waaronder uiteraard kanker) is niet onderbouwd. Kokosvet bestaat voor meer dan 85 procent uit verzadigd vet. Dat is het meest van alle vet- en oliesoorten. Verzadigd vet staat bekend om de ongunstige gezondheidseffecten. Zo verhoogt het het slechte LDL-cholesterol. Dit vergroot het risico op hart- en vaatziekten. De helft van het verzadigde vet van kokosvet bestaat uit laurine zuur. Sommige mensen zeggen dat dit een ‘gezonder’ verzadigd vet zou zijn. Het zou je juist beschermen tegen hart- en vaatziek ten. Maar laurinezuur is van de verzadigde vetten het vetzuur dat het cholesterol het sterkst laat stijgen. Hoewel door de consumptie van kokosvet het ‘goede’ HDL-cholesterol meer stijgt dan het ‘slechte’ LDL-cholesterol, kan niet worden uitgesloten dat laurine zuur het risico op hartziekten op een andere manier vergroot. Er zijn dan ook geen goedgekeurde gezondheidsclaims van de Europese Voedselveiligheidsorganisatie EFSA. Kokosvet bevat, in tegenstelling tot andere oliën en vetten, nauwelijks vitamine E en vitamine K. Volgens nieuwe Europese wetgeving moet vanaf december 2014 op alle voedingsmiddelen staan welke soorten olie en vet gebruikt zijn. Bijvoorbeeld palmolie, sojaolie of olijfolie. Producten waarop staat ‘bevat plantaardige vetten en oliën’ kunnen kokosvet bevatten. Voorbeelden hiervan zijn bakproducten, margarine en koffiecreamers.

lenzenvloeistof, tandpasta, deodorant en nog veel meer. Vooral kappers en medewerkers van schoonheidssalons lopen kans op het ontwikkelen van een contactallergie. Allergisch contacteczeem door cocamidopropyl betaïne ziet er meestal uit als jeukende, rode uitslag; soms zijn er ook bobbel tjes, blaasjes en schilfering en kan het eczeem nattend worden. De fabrikanten van cosmetica maken het de allergische consu ment niet makkelijk. De stof CAPB komt onder tal van andere namen op de producten voor: Tegobetaïne L7, Cocoyl amide propyldimethyl glycine, Coconut oil amidopropyl betaïne en N-cocamidopropyl-N,N-dimethylglycine hydroxide inner salt. Cocamido DEA, cocamido sulfosuccinaat en cocoamphoacetate geven geen reacties. (bron: www.huidziekten.nl). In 2004 werd CAPB tot allergeen van het jaar gekozen door de American Contact Dermatitis Society.

Kokos en allergie

Kokos (kopra) wordt toegepast in bakkerijwaren en chocolade producten. Het wordt veel gebruikt in de oosterse keuken. Je kunt voor elk soort eiwit allergisch zijn, dus ook voor kokosei wit. Gelukkig komt deze allergie maar weinig voor. Het is niet bekend hoe vaak mensen met een notenof pinda-allergie ook reageren op kokos. De Amerikaanse Food en Drug Administration heeft in 2006 de kokosnoot op de lijst van mogelijk allergene noten geplaatst. Er is geconstateerd dat er kruisreactiviteit bestaat tussen kokosnoten, walnoten en hazelnoten. Als vrolijke noot tenslotte: het zoete sap uit de bloemen van de kokospalm wordt tot palmwijn vergist. Henk van Lonkhuijsen

Cosmetica

foto iStockphoto

Kokosvet wordt ook veel gebruikt als grondstof voor cosmetica voor de fabricage van zeep en haarverzorgings producten. In haarverstevigers en shampoos wordt vaak cocamidopropyl betaïne (CAPB) gebruikt als schuimvormende en antistatische stof. Deze stof kan aanleiding geven tot huidirritatie, zoals eczeem. Het wordt in tal van producten gebruikt: bad- en douchegels, vloeibare zepen, scheerzeep, Allergie en Voeding

25 <

Ervaringen van lezers

Bananenschuimpjes Terwijl ik aan het werk ben, ligt er een zak met bananenschuimpjes op mijn bureau. Ik eet er een, twee, drie… Maar dan krijg ik het warm; ik voel dat mijn huid gloeit en in de weerspiegeling van mijn computer scherm, zie ik dat mijn gezicht rood is en mijn lippen gezwollen zijn. Alles jeukt en de galbulten nemen per seconde toe. Ik ben opeens ook ontzettend benauwd. Ik trek mijn bureaula open en neem extra Tavegil in. Inmiddels doet mijn hart raar en heb ik iets wat op opvliegers lijkt. Toch neem ik maar extra Ventolin. Ik zie dat er ook nog Prednisolon ligt… Ook dat neem ik in. Een collega brengt me naar de huisarts. Die is boos. Of ik me wel realiseerde dat ik een anafylactische shock heb gehad. Het dichtstbijzijnde ziekenhuis was slimmer geweest. Oh. De KNO-arts was niet al te lang daarvoor ook al boos toen ik binnen kwam lopen met benauwdheid, opgezwollen lippen en een dikke keel en ik tegen hem zei ‘dat hij zich toch wel erg druk maakte’. Thuis ben ik toch wat geschrokken en boos. Allergisch en intolerant: oké, maar zulke heftige reacties passen niet bij mij. Bovendien, bananenschuimpjes stonden niet op de lijst van verboden producten. Medische ellende genoeg; dit hoeft er echt niet bij! Maar als al mijn behandelend artsen zeggen dat dit wel kan, besef ik dat ik ook de voedselovergevoeligheden serieus moet nemen. Ben ik daarna bang? Nee, dat niet. Ik heb nog wat andere medische dingetjes waaraan ik ook dood kan gaan. Als ik voor al die dingen bang moet zijn, heb ik geen leven meer. Voorzichtig? Ja. Nu wel. Onhandig? Ja, dat vooral. Je moet er altijd en overal rekening mee houden. Anke Kruiswijk (43)

> 26

Allergie en Voeding maart 2014

Anafylaxie Het doormaken van een anafylactische reactie is behoorlijk ingrijpend, voor de persoon in kwestie, maar ook voor de omgeving. Dat blijkt wel uit de mails die we van lezers hebben ontvangen. In dit artikel enkele ervaringen, aangevuld met tips voor school en informatie over medicijnen bij anafylaxie.

Hypergevoelig Ilse Zant-Leenders (41) heeft al jaren ernstige voedsel allergie. De diagnose kreeg ze tien jaar geleden. ‘Dat scheelt een heleboel! Ik hoop dat niemand zolang onwetend door blijft modderen en tegen niet-verwijs-artsen aanloopt. Mijn moeder heeft jaren met mij deuren in en uit gelopen, zonder resultaat. Leven in onwetendheid maakt angstig, onzeker... ook als kind voel je dat je lichaam niet geheel te vertrouwen is. Dat lijkt mij niet goed voor een kind dat vol met vragen zit.’ De bal is gaan rollen na de bevalling van haar oudste dochter. Ilse was verbaasd: ‘Ik dacht dat weeën pijnlijker zouden zijn dan de buikkramp die ik wekelijks had… nee dus. Duik in de oorzaak, dacht ik toen. Er kwam al snel – bij een allergoloog – een heel voedselverbod uit met producten die ik als kind niet lekker vond, maar moest leren eten.’ Ilse is allergisch voor diverse voedingsmiddelen; ze reageert anafylactisch op pinda en paprika. ‘Vóór de reactie – of is dat het begin? – voel ik mij hypergevoelig voor alles. Geuren, kleuren, verschillen in temperatuur, geluiden. Wc-papier maakt al geluid. Laat mij liggen, kramp. Allerlei beelden flitsen voorbij. Geef frisse lucht, lucht! Het voelt haast als het begin van een epileptische aanval. Daarmee ben ik ook in mindere mate bekend, want ik heb foto-epilepsie. Na zo’n reactie relativeer ik alles veel beter. Blij dat ik leef! Doe, geniet. Pluk de dag, maar mijd de trickers.’

hakt er stevig in

Ondraaglijke jeuk

Excuses

Als meisje van zes krijgt Mary van Westenbrugge (54) haar eerste allergiereactie: ‘Ik speelde in de sneeuw en kreeg heel dikke ogen en zwellingen op mijn borst.’ Vanaf de puberteit nemen niet alleen de lichamelijke klachten toe, maar ook de hevigheid waarin deze zich voordoen. Buikpijn, diarree en misselijkheid, loopneus, voortdurende niezen, glottisoedeem (zwelling in de keel), galbulten… Een deel van de klachten heeft Mary dagelijks, andere doen zich voor tijdens heftige aanvallen. ‘Mijn hele lichaam zwelt dan op, ik heb ondragelijke jeuk en ben erg benauwd; ik voel dat mijn lijf van binnen onder druk komt te staan, heb het gevoel dat ik moet overgeven en naar het toilet moet. Ook ben ik erg suf en moet ik met spoed naar het ziekenhuis voor een injectie.’ Pas als ze tijdens een aanval bij een vervangend huisarts terechtkomt, valt het woord ‘anafylactische reactie’. Ze bezoekt op zijn advies eindelijk een allergoloog, die diverse voedselallergieën constateert. Uit een recenter allergolo gisch onderzoek blijkt dat Mary allergisch is voor tarwe, groenten, vlees, zuivel, fruit, kruiden en noten. ‘Een ortho moleculair voedseldeskundige/acupuncturist heeft vervol gens mijn leven in balans gekregen door een uitgekiend dieet en behandeling met acupunctuur.’ ‘Ik heb ermee leren leven. Ik let heel erg op mijn eten, want ik ben veel te bang om ziek te worden. Ik ben heel positief van aard en ben erg energievol, dat helpt mij om het vol te houden. Het is niet eenvoudig, omdat ik heel weinig mag eten. Maar ik blijf positief in het leven staan. Mijn stelling is en blijft: Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd.’

Jake Abrahamsz (14) is tweeënhalf jaar oud als hij een zakje met gesuikerde pinda’s en amandelen ziet. Hij vraagt of hij ze mag proeven. Zijn moeder Marlon vindt het spannend, want Jake heeft ze op advies van de diëtist nog nooit gegeten. Hij was – naast zijn astma – allergisch voor melk en ei. In die tijd was het gebruikelijk om dan niet te starten met sterk allergeen voedsel. ‘Binnen no time kreeg Jake het benauwd. Ik heb hem gelijk extra laten puffen, maar zag dat hij helemaal opzwol. Zijn nekje zag ik nauwelijks meer. Ik sjeesde met hem naar de huisarts. Maar die wilde hem niet zien, hoewel ik zei dat het leek of Jake stikte. De assistente drukte me een recept voor een drankje in de handen en ik kon met hem naar de apotheek die naast de huisarts zit. De apotheker schrok zich wezenloos. We konden Jake snel wat van het drankje geven. Nadat hij beter adem leek te halen, ben ik naar huis gegaan. De hele dag heeft Jake half apathisch op de bank gelegen, en sliep regelmatig. De hele nacht hebben we bij hem gezeten.’ Uiteindelijk bood de huisarts zijn excuses aan; hij had het onderschat… Jake kreeg een adrenalinepen en at geen noten en pinda’s meer. Nu is Jake veertien en heeft hij zijn eerste provocatietest achter de rug. Stapsgewijs at hij steeds meer van een donkerbruine droge koek. Bij stap 7 was het een enorme hoeveelheid. Resultaat van de test: hazelnoot mag! ‘Hij is dolgelukkig, eet elke ochtend twee sneden brood met Nutella en verder pannenkoeken met Nutella, noem het maar op. In april krijgt hij een provocatie voor amandelen.’

Allergie en Voeding

27 <

> 28

Schooltips

‘Andere kijk op het leven’

Hoe doe je dat op school, als je kind ernstig allergisch is? Anke Marijs heeft voor haar dochter Brecht (6) een serie maatregelen genomen. Zo kan ze veilig naar school met haar allergie voor onder andere pinda, noten, melk en ei. • Voor traktaties hebben we een grote brooddoos gevuld met allemaal lekkere dingen die Brecht mag eten. Als ze een traktatie niet mag, pakt ze wat uit haar trommel. • We gaan aan het begin van ieder schooljaar met de nieuwe juf of meester praten en maken afspraken over wat wel en niet kan. Het zijn niet alleen eetmomenten op school: een pindaketting maken of nootjes op de herfsttafel zijn ook geen goed idee. • De kinderarts kan een trainer (oefenpen) voorschrijven voor het gebruik van een adrenalinepen. • We maken kaartjes waarop staat wat Brecht niet mag. Maar er staat ook op wat ze wel veilig kan eten. Als Brecht ergens gaat spelen of naar een feestje gaat, geven we het kaartje mee. Je kunt via internet setjes kaarten bestellen die er superleuk uitzien: kaartje2go.nl • Brecht heeft een unieke rugzak met haar naam erop. Zo voorkom je dat een verkeerde tas wordt gepakt. De rugzak en etui voor Brechts adrenalinepen heb ik besteld bij bulbby.nl. Maar ook bij koterkado.nl zijn goede rugzakken te koop. • Brecht doet aan alle activiteiten mee. Dat ze sommige dingen niet mag eten, wil niet zeggen dat ze niet kan gaan. Met paasviering neemt Brecht haar eigen eten mee, met Sinterklaas haar eigen pepernoten.

Ellen van der Mark heeft twee allergische zonen. Door heftige reacties van Bram en vooral Siem is haar kijk op het leven veranderd. Ze heeft meegemaakt dat de adem van Siem ‘s avonds in zijn bedje af en toe stokte en hij in shock raakte toen ze op weg was naar de spoedeisende hulp. Siem had vanwege zijn oorontsteking antibiotica geslikt. Ze belde direct 112, waarna de ambulance Siem met de grootst mogelijke spoed naar het ziekenhuis bracht. Samen met haar man is ze daar vijf dagen en nachten gebleven. ‘Ik heb elke dag gebeden dat hij alstublieft bij ons zou mogen blijven.’ ‘Waarden en normen veranderen, het angstige gevoel trekt na een paar maanden weer weg, het vlakt iets af, maar het leven wordt nooit meer hetzelfde. Toen ik aan het bedje van Siem stond en aan de arts vroeg of hij het zou halen, wat zij niet kon beloven, heb ik mijzelf beloofd nooit meer om de materie van het leven te geven, we zouden ons redden zonder koopwoning, auto of andere materialistische zaken.’ ‘Ik heb geleerd dat geluk in het kleine zit: samen zwemmen, picknicken, naar het park, vissen met de jongens, dat het leven niet om geld, mooie kleren en spullen draait, maar dat surprises maken voor Sinterklaas een veel fijner moment oplevert dan een grote zak vol met de nieuwste cadeaus.’ Vanwege de ingrijpende gebeurtenis is Siem nog steeds onder behandeling in het ziekenhuis voor zijn antibioticaallergie. ‘Met onze Bram hebben we wat betreft voedsel allergie nog een hele weg te gaan; hij heeft een allergie voor pinda en ei in de hoogste klasse.’

Allergie en Voeding maart 2014

Column Tintelende tong

Medicijnen Mensen met anafylaxie slepen met heel wat medicijnen. Deze moeten ze gebruiken bij een ernstige reactie. Om welke medicijnen gaat het? • adrenalinepen. Snel toedienen van adrenaline is van levensbelang bij een anafylactische reactie. Bij een dergelijke reactie verwijden de bloedvaten, waardoor de bloeddruk heel sterk kan dalen. Adrenaline zorgt ervoor dat de bloedvaten zich vernauwen, waardoor de bloeddruk weer stijgt. • antihistaminicum. Dit medicijn onderdrukt allergische reacties. Het blokkeert de werking van het lichaamseigen histamine. Histamine ligt in bepaalde cellen opgeslagen en komt vrij nadat het lichaam in contact is geweest met een allergeen. • corticosteroïden (prednison). De voornaamste rol hiervan is het voorkomen van een later optredende tweede anafylactische reactie (bifase). Er komen nogal wat stofjes los tijdens de eerste reactie (bijvoorbeeld cytokinen). Met prednison worden deze onderdrukt.

Wouter en ik maken saampjes een heerlijke strand wandeling. We voelen de stormwind tegen ons aan blazen. Oh! Ik houd van de onstuimige zee met grote schuimkoppen. Moe van de strijd tegen de storm vinden we een strandpaviljoen. Binnen komen Italiaanse sferen ons tegemoet. Onder het genot van een glas rosé en romantisch kaarslicht bestuderen we de kaart. Wouter neemt een ‘pizza met 4 kazen’, zoals hij hem altijd noemt en ik kies een pizza met salami. De serveerster accepteert vriendelijk onze bestellingen en belooft de kok mijn allergie door te geven. De warme pizza’s verschijnen snel op tafel. Na drie hongerige happen val ik stil. Mijn tong tintelt. Is het dan toch niet goed of reageren mijn mondslijmvlie zen op de kruiden en het zout? Ik trek mijn trui uit. Is het hier ineens zo warm? Wouter vraagt bezorgd of het gaat. Om de sfeer niet te verzieken, zeg ik snel: ‘Ja hoor’, maar ondertussen pieker ik verder. Heeft de kok een foutje gemaakt? Die strandop gang is een eind lopen en de auto nog veel verder. Zit mijn EpiPen in mijn tas en hoe zit het met de houdbaarheid? Wouter praat wat op de achter grond, ik doe alsof ik luister. Het tintelen wordt min der, zijn het dan toch de toevoegingen? Ik zie niets bijzonders, maar ja, een pinda kun je heel goed ver malen en verstoppen. Een slokje water, de wijn maar even niet want alcohol kan het erger maken. Toch nog een voorzichtig hapje en nog één… Na een halve pizza zit ik ‘vol’. Wouter eet met smaak de rest op. Volgende keer iets bestellen dat minder rare gevoelens in mijn mond en daardoor stress geeft. Want een anafylactische reactie is het nooit geworden, dan was immers één hap al genoeg geweest om mij te vloeren! Djoeke Kunnen

Djoeke (getrouwd met Wouter en moeder van Lotte en Hugo) werkt als praktijkondersteuner in een huisartsenpraktijk. Djoeke is ernstig allergisch voor diverse voedingsmiddelen, Lotte is allergisch voor ei. Volg Djoeke op Twitter: @hospiheks

• luchtwegverwijder. Bij klachten van het ademhalings stelsel. Het maakt de luchtwegen wijder, doordat het de spieren ontspant.

Allergie en Voeding

29 <

OverBoeken Kookboek voor mensen met meer voedselallergieën Allergievriendelijk koken Wendy Rose Scheers Uitgever: Manteau ISBN 978 9002 252 761 Paperback, 208 pagina’s, € 24,95 Informatie: www.manteau.be

Eindelijk weer eens een uitgebreid Neder landstalig allergiekookboek, met recepten zonder gluten, zuivel, schaal- en schelpdie ren, noten, pinda en sesam; vaak ook zonder soja en ei. In deel 1 van Allergievriendelijk koken bespreekt de schrijver (zelf gezond heidstherapeut, lifecoach en ervaringsdes kundige op het gebied van voedselallergie) onder andere de veel voorkomende allerge nen en hun alternatieven. Deel 2 is gewijd aan ruim 130 recepten, die naast lekker ook nog eens gezond zijn. Zo

Yvonne van der Brugge

groentegerechten. Voorbeelden van Desserts zijn chocomousse, pudding en koekjes. De recepten zijn veelal geïllustreerd met een foto en de bereidingswijze is duidelijk beschreven. Voor een deel van de gerech ten is wel een trip naar de natuurvoedings winkel noodzakelijk, om bijvoorbeeld vlas zaad (lijnzaad), kokosolie of bepaalde granen te kopen. Maar het behalen van de nodige voedingswaarden bij het volgen van een dieet is dan ook één van de aandachtspun ten van de schrijver. En het is zeker het pro beren waard! In de rubriek OverKoken in dit tijdschrift is een recept voor aardappelpannenkoekjes uit het boek opgenomen.

E-book met schat aan informatie over kruiden plus allergie-recepten Kruidje roer mij

Larisse van der Haar-Buijze

kruid voor gebruiken?’ en ‘Hoe maak je kruidenmengsels zelf?’ De kaders aan het begin en eind van elk hoofdstuk (‘Wat ga ik hier leren?’ en ‘Wat hebben we geleerd?’) doen wat schools – en daardoor belerend – aan, maar het boek is zeker overzichtelijk, oogt luchtig met mooie foto’s en is prettig leesbaar. Dit werk van Larisse biedt een schat aan informatie over alles wat je maar over kruiden wilt weten. Voor de (beginnende) hobbykok of voor wie graag over eten en koken leest, is het de 7 euro dan ook zeker waard.

Boekje vooral voor kind met diarree en uitdroging Pieter ligt in het ziekenhuis Sabrina Klene-Derks

Uitgeverij Boekscout.nl ISBN 978 94 022 0268 7 Paperback, 50 pagina’s, € 13,45 Informatie en bestellen: www.boekscout.nl

Uitgeverij: Van Duuren Media ISBN: 978 90 5940 673 5 E-boek, 328 pagina’s, € 6,99 Informatie en downloaden: www.vanduurenmedia.nl

vinden we in de Ontbijt-sectie bijvoorbeeld brood met boekweit of teff, muffins, pan nenkoeken, wafels en smoothies. In Snacks en dips zijn recepten te vinden van aardap pelcrackers, bloemkoolchips, kipnuggets en diverse groentendips. De Salades en soepen variëren van salades met groenten, fruit, granen en kip, tot bouillon en Mexicaanse bonensoep. Het hoofdstuk Hoofdgerechten bevat onder meer Pad Thai (Thaise noedels), tajine met konijn en gierst, aardappelnestjes met gehakt, geglazuurd varkenshaasje, gegratineerde witlof en diverse quiches. Bij de Bijgerechten moeten we denken aan broodjes, diverse soorten puree, sauzen en > 30

Allergie en Voeding maart 2014

In het digitale werk Kruidje roer mij bespreekt Larisse van der Haar-Buijze ruim 80 kruiden, specerijen en mengsels daarvan. Ze illus treert die met 25 recepten (vaak aangepast voor allergieën) en daarnaast vele culinaire tips. Het is een echt voorbeeld van eetlezen. Aan bod komen persoonlijke ervarin gen en vragen als ‘Waar kun je een bepaald

De sympathieke insteek van Pieter ligt in het ziekenhuis is dat kinderen niet bang hoeven te zijn voor het ziekenhuis. Wat dat betreft kan het kinderen die een opname tegemoet zien, helpen bij de voorbereiding. Het verhaal over de allergie van Pieter vind ik niet direct herkenbaar. De nadruk ligt op uitdroging door diarree. Een sonde in je neus krijgen is denk ik niet iets wat veel allergie patiënten overkomt en het is best een eng verhaal voor kleintjes. Ik zou dan ook eerst kijken of je kind hier daadwerkelijk mee te maken krijgt in zijn behandeling. Het boek je is niet speciaal voor kinderen met aller gie, maar kan zeker nuttig zijn om voor te lezen bij diverse ziekenhuisopnamen. Want de boodschap is mooi: ziekenhuis en artsen zijn er voor jou!

Uit andere media ‘Allergie verergert migraineaanval’

Allergieën en hooikoorts vergroten moge lijk het aantal migraineaanvallen en ook de ernst van de hoofdpijn. Dat stellen onderzoekers van de University of Cincin nati. Zij bestudeerden gegevens van zes duizend migrainepatiënten die onderdeel uitmaakten van de American Migraine Prevalence and Prevention Study. Tweederde van de deelnemers had last van (seizoensafhankelijke) allergie of hooikoorts. Op basis van de cijfers conclu deerden de onderzoekers dat mensen met allergie of hooikoorts 33 procent vaker migraine hebben dan mensen zonder deze aandoeningen. Voor het eerst legt dit onderzoek een ver band tussen de frequentie van migraine aanvallen en irritatie en ontsteking van het slijmvlies in de neus, veroorzaakt door allergische en niet-allergische factoren, aldus één van de onderzoekers. ‘We weten niet zeker of de allergieën en hooikoorts de migraine veróórzaken of dat migraine juist verantwoordelijk is voor de allergie symptomen. Wat we wel kunnen zeggen, is dat de kans op migraine groter is als je deze symptomen hebt.’ De bevindingen kunnen belangrijk zijn voor de behandeling van migraine. De neus wordt vaak buiten beschouwing gelaten, maar als allergieën en hooikoorts de symptomen van migraine verergeren, kan het behandelen van de neus de klachten mogelijk juist verlichten. Bronnen: WebMD, Gezondheidsnet, november 2013

Studie: kans op overlijden door anafylaxie is klein

Hoe groot is de kans dat je door toedoen van een ernstige voedselallergie sterft? Klein, zo suggereert recent onderzoek van het Imperial College London. De kans dat je wordt vermoord, is groter. Op basis van dertien studies die wereld wijd zijn uitgevoerd, stellen de onder zoekers vast dat de kans dat iemand met een voedselallergie in een jaar tijd aan de gevolgen van een anafylactische shock overlijdt, 1,81 op een miljoen is. Voor

mensen onder de negentien is die kans ietsje groter: 3,25 op een miljoen. En daar mee zijn de kansen vrij klein, zo bena drukken de onderzoekers. Ze vergelijken de kansen met de kans om in Europa te worden vermoord: 11 op één miljoen. ‘Iedereen kent verhalen van mensen die plotseling aan een allergische reactie overlijden’, stelt onderzoeker Robert Boyle. ‘Maar dergelijke gebeurtenissen zijn heel zeldzaam en het is nuttig om de risico’s in het juiste perspectief te plaatsen. We willen de zorgen van mensen met een voedselallergie niet bagatelliseren en natuurlijk moeten mensen voorzorgs maatregelen blijven nemen. Maar we willen ze ook geruststellen (…) Zorgen maken over ernstige allergische reacties heeft een enorme invloed op de kwaliteit van leven. We zouden die angst en kwali teit van leven van mensen met een voed selallergie en de mensen die voor ze zorgen, moeten aanpakken in plaats van alleen maar te focussen op de kans dat iemand sterft.’ Bron: scientias.nl, november 2013

EFSA: aspartaam is veilig bij normaal gebruik

De zoetstof aspartaam (E591) is veilig bij normaal gebruik. Dat is de eindconclusie van de EFSA, na bestudering van weten schappelijke studies. Het onderzoek werd uitgevoerd op verzoek van de Europese Commissie, naar aanleiding van signalen over mogelijke schadelijke gevolgen van deze zoetstof. Oorspronkelijk was dit onderzoek gepland voor 2020, maar vanwege de signalen is het eerder uitgevoerd. De huidige acceptabele dagelijkse inname van 40 mg/kg/dag is veilig voor de alge mene bevolking, met uitzondering van patiënten met PKU (erfelijke stofwisselings ziekte). De EFSA-experts concluderen dat aspartaam niet schadelijk is voor het brein en het zenuwstelsel. Ook is er geen effect op gedrag, en op de gezondheid van het ongeboren kind tijdens de zwangerschap. Bron: Nieuws voor Diëtisten, ESFA, december 2013

Relatie astma en eczeem, en psychiatrische stoornissen Onderzoekers uit Engeland hebben aangetoond dat kinderen met astma en eczeem een grotere kans hebben op psychotische verschijnselen tijdens de puberteit. Ze bevestigen daarmee eerder onderzoek waarin een verband werd verondersteld tussen atopie en schizo frenie bij pubers. De verklaring voor het verband wordt gezocht in het feit dat ontstekingsstoffen (cytokinen), die bij atopie vaak verhoogd zijn, invloed hebben op het nog in ontwikkeling zijnde puber brein. Of dit zo is, moet nader worden onderzocht. Ook of aan atopie en schizo frenie dezelfde genetische basis ten grondslag ligt. Bron: Kirsty Oswald, Medical Research News, www.news-medical.net, november 2013

Recept van verpleegkundige net zo goed als dat van arts

Verpleegkundigen schrijven medicijnen net zo voor als artsen. Vergelijkbare geneesmiddelen, voor vergelijkbare patiënten in vergelijkbare doseringen. Ook de uitkomsten bij patiënten zijn gelijk, zo blijkt uit een publicatie van het NIVEL in het International Journal of Nursing Studies. In steeds meer landen hebben verpleeg kundigen de bevoegdheid medicijnen voor te schrijven. De verwachting is dat dit de effectiviteit en efficiëntie van de zorg verhoogt en de kwaliteit en continuïteit van de zorg verbetert. In Nederland zijn verpleegkundig specialisten sinds januari 2012 bevoegd medicatie voor te schrijven. Sinds februari 2014 mogen ook diabetes- en longver pleegkundigen voorschrijven. De oncolo gieverpleegkundigen krijgen met ingang van september 2014 die bevoegdheid. Bron: Nivel, januari 2014

Allergie en Voeding

31 <

Website-voordeel Onze leden kunnen inloggen op onze website www.voedselallergie.nl. Dat is handig, want: 1. Ingelogd kun je folders en brochures gratis downloaden. 2. Ingelogd krijg je korting in de webwinkel. 3. Ingelogd heb je online toegang tot Allergie en Voeding. 4. Ingelogd kun je gegevens makkelijk wijzigen: heb je een ander (mail)adres, dan pas je dat zelf aan.

Hoe inloggen?

Om in te loggen heb je een gebruikers naam en een wachtwoord nodig. Ben je lid, maar heb je nog niet eerder ingelogd, volg dan de volgende stappen: 1. Ga naar www.voedselallergie.nl en klik bovenaan op inloggen. 2. Gebruikersnaam: neem je lidnummer over van de adresdrager van deze Allergie en Voeding, vul dit voor het getal aan met nullen tot vijf. Bijvoorbeeld: 375 wordt 00375. 3. Wachtwoord: Welkom (hoofdletter W). 4. Druk op inloggen. 5. Ga naar ‘wijzig mijn lidgegevens’ en pas daar je wachtwoord aan. Check gelijk of het mailadres klopt! 6. Sla wachtwoord en gebruikersnaam voor jezelf op. Klaar! Je kunt nu gebruik maken van alle ledenvoordelen en online diensten. Lukt dit niet, mail dan naar ons bureau: info@voedselallergie.nl of bel ons (zie tele foonnummer in het colofon). Dan kijken we hoe we je verder kunnen helpen.

E-nieuwsbrief ‘MAG’ ontvangen?

MAG is onze e-nieuwsbrief met actueel nieuws, handige tips en altijd een leuke lezersactie. Wil je MAG ook in de mailbox ontvangen? Ga dan naar de MAG-knop op www.voedselallergie.nl, vul je naam en mailadres in en klik op ‘Schrijf me in’.

> 32

Allergie en Voeding maart 2014

advertentie

Vrijwilligers gezocht voor marketing, beleid, site, nieuwsbrief en YouTube

foto Janeczka Milton

Wie wil zich inzetten voor mensen met voedselallergie? Het werk voor de Stichting Voedsel allergie gaat continue door. De voorbereidingen voor de Familiedag 2014 zijn begin januari opgestart. Alle wensen en ideeën voor zaterdag 4 oktober (Dierendag!) zijn welkom en wellicht weet je een fantastische spreker. Daar kunnen we nu nog rekening mee houden en doen dat graag.

Horeca, word wakker!

De ontwikkelingen gaan volop door. Zeker nu ook van onverpakte voedingsmiddelen per

14 december 2014 een allergeneninformatie beschikbaar moet zijn. De gevolgen voor de horeca zijn ingrijpend en op dit moment

schatten zij niet goed in wat dit betekent.

Daarom hebben we een horecabrochure ont wikkeld en zijn we bezig de mogelijkheden

voor bijvoorbeeld e-learning en/of een onder wijsmodule voor het ROC te ontwikkelen.

Wakker worden Horeca! Dan kunnen jullie je allergische klanten een veilig maal bereiden. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld de ambach

telijke slager of bakker. Wat zit er in het vlees en in het brood dat zij verkopen? Die infor matie is er, maar er zullen richtlijnen voor allergenenhygiëne nodig zijn.

Wie helpt ons?

Deze keer ga ik niet vertellen over het vele

onderzoek waarin we meedraaien, maar doe

een oproep. We zoeken vrijwilligers met spe cifieke ervaring en/of talenten.

1. Wie kan ons helpen met een marketing

strategie en -campagne? Natuurlijk in ver

band met donateurswerving, maar ook om de nieuwe wetgeving in het veld krijgen.

2. Wie kan ons helpen met vrijwilligersbeleid en -ontwikkeling?

3. Wie kan ons helpen met de website?

Neem contact op

Reacties zijn van harte welkom via bestuur@voedselallergie.nl.

Natuurlijk geven we maar wat graag telefo

nische informatie. Neem daarvoor contact op met ons bureau: (033) 4655098.

Regelmatig een stukje schrijven en plaatsen?

Welkom!

informatieve filmpjes voor YouTube en de

Erna Botjes, voorzitter

4. Wie kan ons helpen met het maken van nieuwsbrief MAG?

5. Wie kan… verras ons…!

Sponsors Het werk van de Stichting Voedselallergie wordt financieel mogelijk gemaakt door - de jaarlijkse bijdrage van circa 2600 donateurs, die vooral besteed wordt aan organisatiekosten en de uitgave van Allergie en Voeding - een jaarlijkse instellingssubsidie van het Ministerie van VWS - een jaarlijkse projectsubsidie van de Maag Lever Darm Stichting.

Vragen?

Heeft u vragen over voedselovergevoeligheid, wilt u tips of ‘gewoon’ even praten met iemand bij u in de buurt over leven met een dieet? Bij de Stichting Voedselallergie is deskundigheid op velerlei gebied aanwezig. Het bureau staat op werkdagen van 9 tot 17 uur klaar voor advies. Ook kan het u met de juiste persoon of instantie in contact te brengen. Telefoon (033) 465 5098, info@voedselallergie.nl

Allergie en Voeding

33 <

Uit onze webwinkel Stripboek De Medikidz leggen uit wat voedselallergie is Het gezicht van Paulina betrekt als ze een hap van haar cakeje neemt. Ze voelt zich acuut ziek worden, haar ogen worden steeds kleiner… Oeps, een foutje. Haar klasgenoot heeft per ongeluk een cakeje met pinda’s uitgedeeld. En laat Paulina daar nou superallergisch voor zijn. Tijd voor de Medikidz om in actie te komen! En uitleg te geven wat er allemaal in een lijf gebeurt tijdens een allergische reactie. ‘Hallo, wij zijn de Medikidz! Wij leven op de planeet Mediland. Het is ons doel medische informatie over ziekten en medicijnen in begrijpelijk taal uit te leggen aan kinderen en hun familie en hun vriendjes overal ter wereld.’ Het stripboek is gemaakt voor kinderen van acht tot veertien jaar. Prijs voor leden: € 7,- (normale verkoopprijs € 12,50).

Brochure Met voedselovergevoeligheid naar school Gaat je kind naar school of kinderdagverblijf? Zorg dat iedereen goed op de hoogte is. De brochure Met voedselovergevoeligheid naar school kun je geven bij het gesprek over voedselallergie in de klas of groep. Gratis voor leden (normale verkoopprijs € 1,-).

Colofon Allergie en Voeding, 29e jaargang, nr. 1, maart 2014 Allergie en Voeding is een uitgave van de Stichting Voedselallergie, de patiëntenorganisatie voor voedsel allergie en voedselintolerantie en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 3000 exemplaren. Overname van artikelen is toegestaan na akkoord van de redactie én met bronvermelding! Stichting Voedselallergie, bestuur Erna Botjes, voorzitter Edwin van de Pol, penningmeester Mark van der Kloet, secretaris Régine Anmuth, algemeen bestuurslid Hanneke van den Berg, bestuursondersteuner Ereleden Ineke van Berkel, Nardi Eshuis en Edith Kunnen Stichting Voedselallergie, secretariaat Postbus 207, 3860 AE Nijkerk; Stationsweg 6b, Nijkerk t 033 465 5098 (ma t/m vrij 9-17 uur), f 033 465 4964 e info@voedselallergie.nl (bureau) e bestuur@voedselallergie.nl (bestuur) e redactie@voedselallergie.nl (redactie) i www.voedselallergie.nl t twitter.com/AllergieVoeding Lidmaatschap De contributie bedraagt ? 30 per jaar bij automatische incasso en ? 32 bij acceptgiro. Leden in het buitenland s.v.p. voor informatie over betalingen contact opnemen met het bureau. IBAN: NL35INGB 0000484875, BIC: INGBNL2A. Leden ontvangen viermaal per jaar Allergie en Voeding, kunnen persoonlijke ondersteuning ontvangen (zoals dieetadvies per e-mail), deelnemen aan het jaarlijkse symposium en hebben toegang tot het afgesloten gedeelte van de website (digitale Allergie en Voeding). Ook zijn er regelmatig kortingen en extra services, zoals de e-nieuwsbrief Mag en waarschuwingen als de veiligheid van voedingsmiddelen in het geding is. Adreswijzigingen, aanmeldingen en opzeggingen Aanmeldingen en adreswijzigingen schriftelijk of per e-mail. Opzeggen schriftelijk vóór 1 januari bij Stichting Voedselallergie, Postbus 207, 3860 AE Nijkerk. Vragen over voedselovergevoeligheid Bureau Stichting Voedselallergie Redactie Marije Bedaux, Netty Bogers (hoofdredactie), Yvonne van der Brugge, Janeczka Milton, Anneke van Lonkhuijsen, Henk van Lonkhuijsen (eindredactie), Gertine Wilders, Jacqueline van Zetten.

Voedselovergevoeligheid Uitleg over allergische voedselovergevoe ligheid en niet-allergische voedselover gevoeligheid, diagnose en behandeling.

Naar school Voor leiding van kinderdagverblijf en speelzaal, en leerkrachten op school. Met tips voor maatregelen.

Medewerkers Yvonne Cornelis, Marion de Dooij, Natalia van Geest, Alysia Hoogaarts, Mariska Roersen, Nika Schnek, Madeleine Vermeij, Sacha Visser (diëtist). Sluitingsdatum kopij volgend nummer 1 april 2014. Verantwoording Redactie noch uitgever aanvaardt welke aansprake lijkheid dan ook voor schade ontstaan door eventuele fouten en onvolkomenheden in Allergie en Voeding en de website. De Stichting Voedselallergie draagt geen verantwoording voor de inhoud van de advertenties. Advertenties JN/Media Sales, Jan Nieuwenhuis, Maagdenburgstr. 50, 7421 ZG Deventer t 0570 516 873 f 0570 516 568 e info@jnmediasales.nl i www.jnmediasales.nl De advertentieopbrengsten van Allergie en Voeding worden conform het bestuursbesluit van de Stichting Voedselallergie aangewend voor promotie, naams bekendheid en publicatiedoeleinden van de patiënten organisatie.

Koemelkallergie Wat is koemelkallergie? Hoe wordt de diagnose gesteld? Hoe klachten te behan delen? Is er vervangende voeding? > 34

Allergie en Voeding maart 2014

Voedselallergie en eczeem Over voedselallergie en eczeem, de behan deling en de belasting die de zorg voor een kind met eczeem geeft.

Vormgeving en opmaak GAW ontwerp en communicatie, Wageningen Druk Drukkerij Modern b.v., Bennekom ISSN 0928-9127

lek Als k ge ers te st * te !

Kijk voor d it recept en recepten op meer Campinalac tosevrij.nl

CAMPINA LACTOSE VRIJ NET ZO LEKKER ALS GEWONE MELK Heerlijk nieuws voor iedereen die dol is op melk maar overgevoelig is voor lactose. Campina Lactose Vrije verse melkdrank is als lekkerste lactosevrije melkdrank in Nederland uit de test gekomen.* Net zo lekker als de gewone verse halfvolle melk maar dan zonder de lactose. Proef het zelf: in je cappuccino of als je pannenkoeken bakt! Voor meer informatie en andere Lactose Vrije producten ga naar campinalactosevrij.nl

*Onafhankelijk onderzoek van IvoMar (maart 2013) onder lactose-intolerante mensen in Nederland.

Altijd goed.