wystawa i cykl interwencji przestrzennych
2
wystawa i cykl interwencji przestrzennych
w! Kuratorki: Marlena Happach i Monika Komorowska akie Aranżacja przestrzeni wystawienniczej: Dorota Kudła-Kubrakiewicz STOWARZYSZENIE NA RZECZ POPRAWY ŚRODOWISKA MIESZKALNEGO
Projekt graficzny katalogu: Paweł Kłudkiewicz
SPIS TREŚCI 7 Aleksandra Wasilkowska, Time Machine / Wehikuł czasu 10 Ewa Rudnicka + EXYZT UFO, Unexpected Fountain Occupation 12 Fattinger Orso Architektur Bellevue, Das Gelbe Haus 14 Fattinger Orso Architektur Deja-Vu, Eine Temporäre Bühne 16 Fattinger Orso Architektur, Parklife 18 Grávalos & Di Monte arquitectos, EstoNoEsUnSolar 20 KARO Architekten + Architektur+Netzwerk, Lesezeichen Sa Salbke 22 M.MAS.A arquitectos, A Cidade dos Barrios 24 Natalia Romik + Ewa Rudnicka, RUMB 26 Maciej Czeredys, Tusia Dąbrowska, Clara Ines Schuhmacher, Sch Tomasz Januchta, Antoni Grzymała i przyjaciele, acie Na_miętnie 28 Tymczasowy Kolektyw Kuratorski: Markus rkus Bader + Oliver Baurhenn + Kuba Szreder + Raluca Voinea, KNOT NO 30 Raumlabor, Cantiere Barca 32 Raumlabor, Super Bench 34 Raumlabor, Cape Fear 36 Raumlabor, Ciudad Imprevista mpre p 38 Testbedstudio, Forsbacka Picknick rsba 40 Testbedstudio,, Skatepark Sk 42 Testbedstudio, dio Volkspyramyde/The People’s Pyramid 44 Odblokuj, kuj, M3 46 Nicholas hola Trond Perry + Agata Sander, M3, Quantum 47 Wojciech Tylbor-Kubrakiewicz, M3, Holenderska impresja Woj 48 Odblokuj, Żółta Linia 50 Marek i Marlena Happach + Joanna Hernik + Wojciech Tylbor - Kubrakiewicz, Żółta Linia, Równa 21 51 Marek i Marlena Happach + Magdalena Wrzesień + Aleksandra Wiktorko, Żółta Linia, Tajemniczy Ogród 52 Odblokuj, Żółta Linia, Patchwork 53 Marek i Marlena Happach, Żółta Linia, Wielki trzepak 54 Wojciech Tylbor - Kubrakiewicz, Żółta Linia, Grand Tour de Muranów 55 Paweł Kłudkiewicz + Marek Happach, Żółta Linia, Mobilna fontanna 56 Magdalena Wrzesień + Aleksandra Wiktorko, Żółta Linia, Mobilne Mega Donice czyli MMD na MDM-ie wraz z Piazza Gummoleum
W
ostatnich latach obserwujemy zjawisko poszerzania granic architektury. W jej zakres coraz częściej wchodzą interdyscyplinarne działania z obszaru komunikacji i sztuki w przestrzeni publicznej. Architektoniczne myślenie opiera się dziś w większym stopniu o pewne scenariusze, aniżeli o sztywne założenia planistyczne, przyjmujące tylko jeden możliwy kierunek rozwoju. Nowe strategie to także nowy model działania architekta – nie jako eksperta planującego zza biurka nowy lepszy świat, a otwartego na komunikację z mieszkańcami aktywistę, który swą profesjonalną wiedzę wykorzystuje do odpowiedzi na realne problemy, identyfikowane wspólnie z użytkownikami. Bardzo ważnym elementem alternatywnego myślenia o architekturze jako o narzędziu poprawiającym jakość życia w mieście i katalizującym zwiększenie kapitału społecznego mieszkańców jest przyjęcie tezy, że architektura może mieć charakter interwencyjny i tymczasowy. Takie rozumienie projektowania pozwala także na sprawdzanie rozmaitych potencjalnych scenariuszy rozwoju, na refleksję o jak najlepszych sposobach wykorzystania danej przestrzeni z uwzględnieniem rozbieżnych interesów rozmaitych grup użytkowników. Kryzys ekonomiczny połączony z kryzysem myślenia planistycznego ostatnich lat przyczynił się do wzrostu zainteresowania alternatywnymi sposobami praktykowania architektury, których zaletą jest m.in. aktywizowanie mieszkańców przy zaangażowaniu niewielkich środków. Strategie projektowania bottom-up mają jednak długą tradycję sięgającą lat 60 -tych.
C
zy architektura może pełnić jakąś rolę w tworzeniu miasta odpowiadającego na dynamicznie zmieniające się potrzeby mieszkańców? Na pewno tak, o ile w myśleniu o mieście kategoria jakości życia nie będzie podporządkowywana kategorii ładu przestrzennego, zaś repertuar narzędzi planistycznych poszerzy się o interdyscyplinarną współpracę, zaangażowanie społeczne, tzw. miękkie działania projektowe wraz ze scenariuszowym myśleniem o przyszłości miasta. Architektura ma szansę stać się wówczas katalizatorem budowania społeczeństwa obywatelskiego i atrakcyjnej przestrzeni miejskiej, stymulującej życie lokalnej społeczności. Ważne jednak, by tego typu działania nie były strategią zastępczą, symulowaniem aktywności, a nie właściwym działaniem.
MARLENA HAPPACH I MONIKA KOMOROWSKA
7
Aleksandra Wasilkowska Time Machine / Wehikuł czasu 2011
W
ehikuł Czasu to maszyna do podróży w czasie i przestrzeni. Maszyna do produkcji czasu wolnego i czasu wspólnego. Jak pisze autorka: Czas jaki mija pomiędzy dwoma zdarzeniami nie jest jednoznacznie określony, lecz zależy od obserwatora i jego układu odniesienia. Instalacja Time Machine to wprawienie dwóch ciał w ruch. Podróżujący uwięzieni w maszynie przemierzają czasoprzestrzeń hali dworca, a czas ich podróży jest nieznany. Podróżujesz więc na własne ryzyko. Podróż w czasie i przestrzeni można było odbyć w hali głównej Dworca Centralnego w Warszawie. Instalację o charakterze czasowym tworzy 10-metrowa konstrukcja, złożona ze starych, zniszczonych już tablic informacyjnych, które zostały zdjęte z peronów podczas remontu dworca. Wewnątrz konstrukcji znalazła się dwuosobowa winda, którą można było wjechać prawie pod sam dach i obserwować halę główną z zupełnie niecodziennej perspektywy. Aleksandra Wasilkowska wciąga widzów w bezpośrednie uczestnictwo w swoich projektach. To ludzie współtworzą zdarzenia i przestrzeń jej projektów, często przypadkowo lub balansując na granicy ryzyka. W 2010 roku jej instalacja „Emergency Exit” (tworzona wraz z Agnieszką Kurant) reprezentowała Polskę na weneckim Biennale Architektury przyprawiając o drżenie łydek wszystkich, którzy zdecydowali się skorzystać z wyjścia bezpieczeństwa – skoku w nieznane. Projekt Wehikuł czasu, który powstał w ramach starań Warszawy o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, jest inicjatywą fundacji Centrum Architektury, której celem jest rozwijanie i upowszechnianie wiedzy o architekturze. Kuratorem instalacji był Jarosław Trybuś.
Fot. Maciej Landsberg
www.olawasilkowska.com
8
Ewa Rudnicka + EXYZT UFO, Unexpected Fountain Occupation 2011
U
Fot. Bartosz Kamiński
FO to interaktywna międzynarodowa instalacja architektoniczna, która zrealizowana została w środku lata na Placu Na Rozdrożu, w wyjątkowej części Śródmieścia stolicy, na jednej z osi historycznych miasta. UFO wylądowało w miejscu niewykorzystywanej fontanny, znajdującej się między alejami prowadzącymi do głównych parków miejskich. Wewnątrz konstrukcji znalazły się m.in. kawiarnia i 13 pokoi dla artystów oraz rezydentów. W środku fontanny powstał niewielki basen w którym mieszkańcy mogli się ochłodzić w upalne dni. UFO zostało zaprojektowane i wybudowane przez francuski kolektyw architektów EXYZT, znany w całej Europie z tymczasowych konstrukcji, w nietypowych przestrzeniach miejskich. Ważnym elementem instalacji była sama budowa, podczas której zjeżdżają się członkowie grupy, żeby wspólnie tworzyć końcowe dzieło. Realizacją projektu UFO zajęła się architekt Ewa Rudnicka (animatorka kultury, członek SARPu, absolwentka paryskiej uczelni Ecole Nationale Supérieure d’Architecture de Paris La Villette) i Fundacja Vlep(v)net. Ukończona konstrukcja została przekazana lokalnym działaczom, którzy mogli dowolnie ją przekształcać, zależnie od potrzeb i odbywających się tam wydarzeń. Codziennie, od początku lipca do końca sierpnia, instalacja pełniła funkcję centrum kultury. W programie odbywały się m.in. multimedialne warsztaty, koncerty, zajęcia sportowe, filmowe, targi młodych kreatorów, wyprzedaże garażowe i wiele, wiele innych wydarzeń organizowanych przez animatorów kultury i wolontariuszy którzy pojawili się w czasie trwania projektu i stali się niejako jego częścią. Partnerami przedsięwzięcia zostali: Urząd m.st. Warszawy - Europejska Stolica Kultury, Instytut Francuski oraz Ambasada Królestwa Niderlandów, Instytut Nitro i Stowarzyszenie Architektów Polskich
10
Fattinger Orso Architektur Bellevue. Das Gelbe Haus 2009
B
ellevue to struktura wybudowana nad trasą szybkiego ruchu na obrzeżach miasta Linz. Ukrycie dzielącej dwie dzielnice mieszkaniowe autostrady w tunelu umożliwiło odzyskanie przestrzeni komunikacyjnej i nieoczekiwanie odkryło widokowe walory tego miejsca - stąd nazwa tymczasowej instalacji Bellevue – Piękny widok. Bellevue to wielopoziomowa konstrukcja złożona z obitych płytą wiórową ram drewnianych, pomalowana na jednolity, charakterystyczny żółty kolor. Wewnątrz mieściła się rezydencja artystyczna, punkt informacyjny, kawiarnia z tarasem widokowym, wypożyczalnia rowerów, przestrzeń do pracy warsztatowej, przestrzeń wystawiennicza, mała mediateka oraz scena. Chociaż skalą interwencja odpowiadała otaczającym ją budynkom mieszkalnym pobliskich osiedli, zapewniła ponad 400 m2 przestrzeni dla odwiedzających, których między czerwcem, a wrześniem 2009 roku naliczono tu ponad 30 tysięcy. Z pawilonu rozciągał się niezwykły widok: z jednej strony na autostradę z intensywnym ruchem samochodowym, a z drugiej na piękny park. Autorzy koncepcji - architekci Fattinger, Orso, Rieper działali w Bellevue nie tylko na polu projektowym, ale także jako zespół kuratorski współtworzący bogaty kalendarz wydarzeń i imprez kulturalnych, wykraczając tym samym poza pole tradycyjnie przypisane architektom. Codzienne wydarzenia – m.in. warsztaty taneczne, wspólne gotowanie, uprawianie ogrodu, wystawy, projekty literackie, graficzne, teatralne przyciągały okolicznych mieszkańców, przechodniów, odwiedzających, artystów i lokalnymi aktywistów. Surrealistyczna żółta struktura, stała się tymczasową ikoną, która zmieniła kontekst miejsca i zaoferowała nowe spojrzenie na istniejące otoczenie. Poprzez działania łączące różnych użytkowników miasta Bellevue stała się przestrzenią wspólnego doświadczania i refleksji nad kulturą dnia codziennego. Projekt Bellevue zrealizowany w 2009 roku, kiedy Linz dzierżyło tytuł Europjskiej Stolicy Kultury. Kolektyw autorski - Peter Fattinger, Veronika Orso oraz Michael Rieper – współpracuje od 2000 roku. Tworząc interwencje w przestrzeni publicznej zorientowane na interakcję z widzem przekraczają granice pomiędzy architekturą, designem i sztuką zaangażowaną.
Fot. Peter Fattinger
www.fattinger-orso.com
12
Fattinger Orso Architektur Deja-Vu. Eine Temporäre Bühne 2011
K
ontynuacją projektu Bellevue stał się projekt DÉJÀ-VU Petera Fattingera i Veroniki Orso. W lipcu 2011 roku rondo Muldenstrasse nad Mühlkreisautobahn w Linz stało się miejscem tymczasowego festiwalu kultury i sztuki. W ciągu 17 dni udało się zrealizować różnorodny program, pokazujący lokalne i międzynarodowe inicjatywy kulturalne. Wyspę na środku ronda udało się przekształcić w artystyczną scenę. Przestrzenną bazę stanowiła instalacja zbudowana z ponad 7000 skrzynek. Tam znajdowała się scena, magazyny, stołówka i odbywały warsztaty. Pięćset dodatkowych skrzynek przeznaczono na czasowe modyfikacje konstrukcji, którą dostosowywano do potrzeb kolejnych wydarzeń: budowany były trybuny, platformy, wybiegi itp. Szczególnie dzieci i młodzież zaangażowały się proces budowy i tworzenia śmiałych konstrukcji. Każdego dnia lokalne i międzynarodowe instytucje kultury oraz zaproszeni artyści pokazywali swoje projekty w postaci koncertów, warsztatów, wykładów, wystaw, pokazów filmowych i spektakli. Program przyciągnął użytkowników w różnym wieku - od dzieci po seniorów. W różnych wydarzeniach związanych z DÉJÀ-VU wzięło udział ponad 8 tysięcy osób.
Fot. Peter Fattinger
www.fattinger-orso.com
14
Fattinger Orso Architektur Parklife 2010
P
eter Fattinger próbuje realizować ideę architektury bez rozdziału na „branże”. Fascynuje go projektowanie od fazy konceptualnej do budowy. Sam jest projektantem, deweloperem i konstruktorem. Kompleksowego podejścia do projektu uczy też swoich studentów na Wydziale Architektury wiedeńskiego Uniwersytetu Technicznego. W ramach zajęć, wspólnie ze studentami realizuje projekty od szkicu do budowy. Jednym z takich projektów jest Parklife, zrealizowany na terenie osiedla mieszkaniowego – typowego blokowiska z lat 70-tych na przedmieściach Wiednia. Pawilon Parklife to rodzaj lokalnej świetlicy dla dzieci, spędzających tu czas pod okiem animatorów. Parklife zastąpić miał substandardowy drewniany barak, w którym do tej pory były prowadzone zajęcia. Nad projektem i budową pracowało 24 studentów. Wspólnie stworzyli obiekt bardzo różniący się od okolicznych żelbetowych bloków. Czerwona bryła stała się znakiem rozpoznawczym - miejscem pracy i zabawy, sceną i trybuną, obiektem pełnym uwielbianych przez dzieci zakamarków.
Fot. Peter Fattinger
www.design-build.at
16
Grávalos & Di Monte arquitectos EstoNoEsUnSolar 2009 – 2010
W
historycznym centrum Saragossy znaleźć można liczne niezagospodarowane działki. Projekt EstoNoEsUnSolar (którego nazwa w dosłownym tłumaczeniu oznacza „to nie jest działka miejska”) został stworzony w 2009 przez samorząd lokalny Saragossy pod przewodnictwem architektki Patrizii di Monte. Głównym celem działań była rewitalizacja pustych działek, przy założeniu, że oparte na wyobraźni niskobudżetowe interwencje, realizowane z zaangażowaniem organizacji społecznych i mieszkańców, mogą trwale odmienić miejski krajobraz. Elementem projektu było zatrudnienie 61 trwale bezrobotnych do oczyszczenia terenu działek oraz realizacja projektów architektów oraz współpracujących z nimi mieszkańców. Patrizia di Monte podkreśla, że projekt ten otworzył nowe pole do eksperymentów z funkcjonowaniem przestrzeni miasta, opartych o tymczasowe interwencje. Działania te zachęcają do nowego spojrzenia na puste miejsca w mieście - nie poprzez pryzmat porzucenia czy bezużyteczności, ale potencjału przestrzeni dla lokalnej społeczności. W ramach projektu powstały miejskie ogrody, miejsca do gry w bule, place zabaw, miejskie skwery. Projekt realizowany w zabytkowej części Saragossy spotkał się z tak dużą przychylnością mieszkańców, że w 2010 roku został poszerzony o sąsiadujące dzielnice. Dokonane interwencje zyskały charakter integrujący obszary miasta o różnej tkance miejskiej i społecznej. Otwarcie nowych przestrzeni publicznych połączone było z pokazami filmów i innymi działaniami animacyjnymi ożywiającymi więzi sąsiedzkie. Recykling miejskich działek/„nie-działek” zamanifestowany został w przestrzeni publicznej.
Fot. Grávalos & Di Monte arquitectos
gravalosdimonte.wordpress.com
18
KARO Architekten + Architektur+Netzwerk Lesezeichen Salbke 2005 – 2009
T
www.karo-architekten.de
20
Fot. Tomas Voelkel
ak jak wiele innych przedmieść w dawnym NRD, dzielnica Salbke położona w południowo-wschodniej części Magdeburga jest bardzo zaniedbana. Panuje tam bardzo wysokie bezrobocie i brakuje obiektów użyteczności publicznej. Jeszcze kilkanaście lat temu przestrzeń publiczna tętniła tu życiem. Kiedy do Salbke przyjechali architekci z Lipska, by pracować nad projektem rewitalizacyjnym, zastali już tylko opuszczone budynki, spaloną bibliotekę i mieszkańców zniechęconych złą kondycją okolicy. Hasłem i symbolem transformacji Salbke stała się książka. Projektanci rozpoczęli proces rewitalizacji od spotkań i warsztatów z mieszkańcami, w których został wyłoniony pomysł na budynek biblioteki pod nazwą Lesezeichen (Zakładka). Następnie wspólnie zbudowano model w skali 1:1. Tymczasowy pawilon składał się z plastikowych skrzynek na butelki, a książki dostarczyli sami mieszkańcy. Istniał tylko 2 dni i stał się sceną festiwalu książki. Pozwolił jednak przetestować ideę nieformalnej biblioteki i sprowokował dyskusję na temat przyszłości miejsca. Sukces tej inicjatywy przyczynił się do pozyskania funduszy od Rządu Federalnego na budowę stałego obiektu. Architekci stworzyli unikalny zespół, o symbolicznym dla mieszkańców znaczeniu, przeciwstawiający się procesowi podupadania sąsiedztwa. Białe moduły fasady pochodzą ze zburzonego w 2007 roku modernistycznego budynku magazynu. Taki recycling to również pomysł mieszkańców. Dzięki otwartej strukturze obiektu książki można czytać na świeżym powietrzu. W wyższej części budynku mieści się kawiarnia oraz scena, na której uczniowie z okolicznych szkół podstawowych mogą wystawiać sztuki teatralne. Organizowane są tam także publiczne odczyty i koncerty młodzieżowych zespołów. Budynek otwarto w 2009 roku. Partycypacja mieszkańców nie zakończyła się wraz z wybudowaniem biblioteki. Był to dopiero początek, ponieważ po odejściu profesjonalistów i doradców to oni przejęli całą odpowiedzialność za bibliotekę. Miejsce jest otwarte 24 godziny na dobę, a biblioteka zarządzana jest przez samych mieszkańców, którzy bez żadnej kontroli czy zewnętrznego monitorowania, pożyczają i zwracają książki. Stefan Rettich architekt z pracowni KARO podkreśla, że budynek realnie zaktywizował mieszkańców – szczególnie tych, którzy są za i korzystają z tej przestrzeni, ale także tych, którzy ją niszczą. Sukcesem projektu okazał się przede wszystkim kompromis – udało się tu pogodzić proces partycypacji mieszkańców i ambicje projektantów. Konstrukcja powstała przy bardzo niewielkich środkach i jest innowacyjna zarówno pod względem formy, jak i pełnionych funkcji. Pozytywna jest już sama obecność takiego budynku, który przejął zdegradowaną przestrzeń i nadał jej sens istnienia.
M.MAS.A arquitectos A Cidade dos Barrios 2010 - 2011
P
rogram Cidade dos Barrios – cykl spotkań projektantów i mieszkańców - zainicjował oddział Galicyjskiego Stowarzyszenia Architektów w A Coruña. Do działań dołączył zespół MMASA proponując wykorzystanie efektów badań prowadzonych wcześniej w ramach projektu Habitares. Dzięki temu udało się zrealizować pogłębione badania struktury miasta. Zmęczeni dyskusją o ważnych decyzjach planistycznych prowadzonych głównie przez nagłówki gazet, projektanci postanowili szukać informacji u podstaw – przysłuchując się rozmowom mieszkańców, szukając ukrytych pragnień i odkrywając sekrety miasta. Próbowali dotrzeć do danych, niemożliwych do ujęcia w oficjalnych statystykach – chociaż równie prawdziwych. Oddali głos samym mieszkańcom i społecznościom, przez wiele miesięcy rejestrując wszystkie wypowiedzi. Uzyskane dane przenosili do systemu informacji geograficznej, tak by wszyscy mogli się z nimi poznać i komentować. Do dyskusji zaprosili także osoby dotąd z dyskursu wykluczone – przez sytuację ekonomiczną, pochodzenie czy brak technicznych możliwości wypowiedzi. Jednocześnie w ośmiu dzielnicach miasta realizowali działania miejskie konfrontując projektantów i użytkowników, narzucając im trudne i nienagłośnione dotąd problemy do rozwiązania. W realizację półtorarocznego programu zaangażowano 90 osób. Udało się zrealizować 8 warsztatów, w ramach których powstały interwencje przestrzenne oraz 6 konferencji. Projekt dotyczył miasta A Coruña, ale celem autorów było wypracowanie metod bardziej uniwersalnych możliwych do zastosowania także w przestrzeni innych współczesnych miast. Realizację projektu wspierała Rada Miasta A Coruña oraz Galicyjskie Stowarzyszenie Architektów. Prace koordynował zespół MMASA Studio (Luciano Alfaya + Patricia Muñiz). Warsztaty prowadziły pracownie: Ergosfera, Desescribir, Grupo Dodo, Pescaderia20. MMASA Studio założone przez Luciano Alfaya i Patricia Muñiz, którzy obecnie pracują nad projektem A Cidade dos Barrios (The City of Neighbourhoods), który otrzymał nominację do finału 11 edycji Hiszpańskiego Biennale Architektury i Urbanistyki.
Fot. M.MAS.A arquitectos
www.acidadedosbarrios.org
22
Natalia Romik + Ewa Rudnicka RUMB 2011
W
Fot. Natalia Romik
arunkiem aktywizacji mieszkańców jest możliwość podjęcia dyskusji, do czego niezbędna jest odpowiednia przestrzeń. Odpowiedzią na tę potrzebę jest projekt Natalii Romik i Ewy Rudnickiej - RUMB napędzany entuzjazmem mobilny miejski obiekt. Jak piszą autorki: RUMB to mobilna, łatwa w transporcie i użyciu, wielofunkcyjna platforma miejska. W nawigacji rumb jest miarą kątową, służącą do określania miejsc na widnokręgu – to instrument publicznej kartografii, który pozwala badać społeczne możliwości odzyskiwania i wykorzystania miasta. RUMB jest rozkładany na planie róży wiatrów – nad jej ośmioma rogami rozwiera się kolorowy namiot, który tworzy tymczasowe schronienie dla grupy miejskich nomadów. Ten tabor przemieszcza się przez miasto niczym masa krytyczna, przewożony na tuzinie rowerów ciągnących przyczepki ze sprzętem niezbędnym do postawienia namiotu, zorganizowania spotkania, pikniku albo dyskusji. RUMB działa jak przenośne centrum aktywności miejskiej, instytucja kultury unplugged. Do jego rozłożenia potrzebna jest tylko siła ludzkich mięśni i entuzjazm uczestników. Mogą oni wspólnie ruszyć na miejskie eksploracje i rozłożyć RUMB w dowolnym miejscu w bardzo krótkim czasie, z użyciem jak najmniejszego nakładu pracy. RUMB jest niezależny od zewnętrznych źródeł energii, dla swojego działania wymaga minimalnego nakładu środków. RUMB został oddany w służbę publiczną, przekazany do dyspozycji lokalnym artystom, entuzjastom i aktywistom, organizacjom pozarządowym, luźnym kolektywom i grupom przyjaciół. RUMB był częścią Festiwalu Artboom, organizowanego przez Krakowskie Biuro Festiwalowe. Kuratorami projektu byli: Kuba Szreder i Stanisław Ruksza.
24
Maciej Czeredys, Tusia Dąbrowska, Clara Ines Schuhmacher, Tomasz Januchta, Antoni Grzymała i przyjaciele Na_miętnie 2011
N
Fot. Maciej Czeredys
A_MIĘTNIE to mobilna instalacja łącząca strukturę architektoniczną, ogród wertykalny, video i muzykę. Idea projektu odwołuje się do idiomatycznego zwrotu “czuję do ciebie miętę”. Projekt składał się z dwóch komplementarnych, ale i niezależnych elementów: z niewielkiego, mobilnego półotwartego pawilonu, którego wewnętrzne ściany porastała świeża mięta oraz filmu ze specjalnie do tego celu zaprojektowaną muzyką. We wnętrzu pawilonu umieszczony został moduł dźwiękowy z utworem skomponowanym z głosów przypadkowo spotkanych osób mówiących w różny sposób i w różnych językach „kocham cię” odtwarzanych w bliżej nieokreślonym cyklu. Instalacja architektoniczna została umieszczona na ponad dwa tygodnie u zbiegu ulic Stalowej i 11 Listopada na Pradze Północ w Warszawie. Ustawienie instalacji w przestrzeni publicznej ukazało potencjał społeczny tego miejsca i zachęciło anonimowych sobie ludzi do interakcji. W teorii urbanistycznej tego typu rozdroża mają szczególne znaczenie społeczne: z jednej strony są to miejsca węzłowe budujące obraz miejsca w oczach użytkowników przestrzeni (punkt orientacyjny), sprzyjają nawiązywaniu kontaktów sąsiedzkich (z uwagi na koncentrację ruchu, krzyżowanie się szlaków), ukształtowane w sposób sprzyjający skupieniu uwagi, zwiększają poczucie bezpieczeństwa w przestrzeni (zwiększona liczba spojrzeń, przytrzymanych na dłuższy czas). Jak mówią autorzy: NA_MIĘTNIE było formą eksperymentu. Chcieliśmy sprawdzić reakcje ludzi na nowy wyraźnie abstrakcyjny, niepodobny do niczego obiekt; chcieliśmy sprawdzić na ile instalacja zostanie zaakceptowana przez mieszkańców i przybyszy, a na ile odrzucona. Czy wywoła uczucie przyjemności, czy też chęć dewastacji? Na koniec, w dniu finisażu rozdano niemal wszystkie 300 sadzonek mięty przechodniom, pozostałe posadzone zostały na pobliskim skwerze. Projekt został zrealizowany w partnerstwie z Galerią Nizio. Kuratorem projektu była Paulina Jeziorek.
26
Tymczasowy Kolektyw Kuratorski: Markus Bader + Oliver Baurhenn + Kuba Szreder + RalucaVoinea + ponad dwustu uczestników i uczestniczek zespołu KNOT KNOT 2010 NOT to mobilna platforma dla działań miejskich, artystycznej produkcji i ponad-dyscyplinarnej współpracy, która w 2010 roku odwiedziła Berlin, Warszawę i Bukareszt. W każdym z trzech miast zatrzymała się na kilka tygodni, „stacjonując” w tak różnych miejscach, jak skwery, parki, byłe lotniska, opuszczone ogrody czy modernistyczne osiedla. KNOT okupował i transformował przestrzeń publiczną, zmieniając ją w tymczasowy obszar spotkań, eksperymentów i wymiany myśli. Bazą projektu jest spreparowana ciężarówka, zestaw namiotów i mebli miejskich zaprojektowana przez raumlabor_ berlin. Struktura jest przenośna i łatwo dopasowuje się do różnych miejskich sytuacji i przestrzennych konfiguracji, można ją bez trudu rozbudowywać i transportować. Wielofunkcyjna jednostka KNOT jest jednocześnie warsztatem, kuchnią, kawiarnią i klubem, laboratorium, sceną dla koncertów i wykładów, kinem letnim, przestrzenią seminaryjną i wystawienniczą. Tak o projekcie mówią jego kuratorzy: KNOT jest transformatorem, wskazuje nowe drogi tworzenia i wykorzystania przestrzeni publicznej. KNOT stanowi punkt przecięcia tego, co w mieście zastane i stałe oraz tego, co tymczasowe i wyobrażone. Jest laboratorium, w którym bada i przekształca się relacje pomiędzy jednostkami, kolektywem, publicznością oraz samym obszarem interakcji. Projekt jest efektem refleksji nad życiem we współczesnych miastach, które są zdominowane przez komercyjne interesy, biurokratyczne reguły i zrytualizowane przyzwyczajenia. Prowadzą one do zawłaszczania, prywatyzowania i biernej konsumpcji przestrzeni miejskiej. KNOT starał się wypracować alternatywne sposoby tworzenia i wykorzystywania miasta, które opierają się na twórczości, współpracy i samookreśleniu. KNOT był jednostką do produkowania przestrzeni miasta na „poziomie P” - poziomie pragnienia, potrzeby, wyobrażenia, zamieszkiwania i użytkowania miasta. Uczestnicy, którzy zostali zaproszeni przez Tymczasowy Kolektyw Kuratorski do działania w ramach KNOT, stali się tymczasowymi członkami proteuszowego zespołu nomadów. Ponad dwustu architektów, teoretyczek, aktywistek, entuzjastów, działaczek, urbanistów, producentek, artystek, muzyków, kucharzy, filmowców, performerów, badaczek wspólnie zajmowało różnorodne przestrzenie publiczne, nawiązując ponad-zawodowe relacje i interdyscyplinarną współpracę. W kolejnych miejscach stacjonowania KNOTa naprzemiennie grali role gospodarzy i gości KNOT był zorganizowany we współpracy Instytutu Goethego w Warszawie, Instytutu Polskiego w Berlinie, raumlabor_berlin i Asociatia E-cart.ro. KNOT odbył się przy wsparciu Komisji Europejskiej “Program Kultura 2007-2013”, Hauptstadtkulturfonds Berlin, Miasta Stołecznego Warszawa, Rumuńskiego Instytutu Kultury w Berlinie i w Warszawie, Neuer Berliner Kunstverein, Goethe-Institut w Bukareszcie, Polskiego Instytutu w Bukareszcie oraz Austriackiego Forum Kultury. KNOT odbył się w ramach programu “Promised City”. Jako podsumowanie projektu została wydana, przez berlińskie wydawnictwo JOVIS, książka “The KNOT. An experiment on collaborative in public urban spaces”.
www.knotland.net 28
Fot. Robert Bęza archiwum KNOT
K
Raumlabor Cantiere Barca 2011
B
arca to mieszkalne przedmieście Turynu, oddzielone od miasta rzeką Stura. Dzielnica ta historycznie stanowiła rodzaj bramy do miasta. O charakterze miejsca stanowi przede wszystkim sąsiedztwo wody i portu rzecznego. W ostatnich latach obszar ten postrzegany jest jednak jako zagrożony marginalizacją, ale też miejsce o dużym potencjale, gdzie sąsiadują ze sobą mieszkańcy związani z dzielnica od pokoleń i coraz liczniejsi emigranci z Ameryki Południowej. Kompleksowe badania wykazały, że w dzielnicy brakuje miejsc atrakcyjnych dla młodych ludzi. Odpowiedzią na ten problem jest właśnie projekt Cantiere Barca, którego celem było stworzenie przestrzeni dla spotkań i kreatywnych działań młodzieży z dzielnicy Barca. Przy współudziale lokalnej społeczności udało się przejąć i zrewitalizować martwą przestrzeń publiczną osiedla. Rdzeniem projektu stało się społeczne centrum dzielnicy. Do budowy ławek, sceny, boiska do piłki nożnej udało się zaangażować młodzież. Realizacji towarzyszyła nauka obsługi narzędzi do obróbki drewna. Dzięki wspólnemu działaniu uczestnicy mogli przekonać się na własne oczy, że poprzez pracę zespołowa można wpływać na otoczenie. Raumlabor stworzył przestrzeń ekspresji, komunikacji, kreatywności i działania. Przyjęta estetyka i zasada recyklingu pozwoliła uzyskać mimo niskiego budżetu bardzo ciekawe rezultaty. Projekt powstał w ramach situa.to programu badań przestrzeni publicznej, prowadzonego przez a.titolo (Francesca Comisso, Lisa i Louise Perlo Word) i Maurizio Cilli. Realizację promowali i wspierali: region Piemont, Wydział Kultury, Miasto Turyn i Compagnia di San Paolo, Turyn, Instytut Goethego oraz Fondation de France. Berlińska pracownia raumlabor działająca od końca lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku działa pod hasłem: No Trust No City - new aproach to urbanity – Bez zaufania nie ma miasta – nowe podejście do urbanistyki. Ten sposób myślenia opiera się o współpracę z mieszkańcami, o strategie demokratyzujące i otwierające procedury planistyczne oraz o działania wykorzystujące alternatywne podejścia. Raumlabor działa w różnej skali: od pojedynczych obiektów po strategie rozwoju i rewitalizacji dużych obszarów miejskich.
Fot. Raumlabor
www.raumlabor.net
30
Raumlabor Super Bench 2011
W
centrum Mediolanu, tuż za dworcem kolejowym Porta Garibaldi, znajduje się miejsce przypominająca peryfierie, nie-miejsce, przestrzeń tranzytowa. Przez lata jego użytkownicy wydeptali na znajdującym się tutaj trawniku sieć nieformalnych tras. Istniejące zaplanowane przed laty trakty nie odpowiadały już realnym potrzebom użytkowników. Przechodnie przekształcili z upływem czasu zaprojektowany system w bardziej racjonalny, nieformalne ścieżki zdominowały zaś wytyczone uprzednio trasy. Ten oddolny proces pracownia raumlabor uwydatniła dodatkowo poprzez ustawienie wzdłuż krawędzi ścieżek typowych mediolańskich ławek pomalowanych na niebiesko, co zinstytucjonalizowało owe nieformalne szlaki. Drobna w skali interwencja umożliwiła nowy sposób funkcjonowania tego miejsca, które dzięki tego rodzaju przekształceniom zyskało charakter przestrzeni publicznej.
Fot. Raumlabor
www.raumlabor.net
32
Raumlabor Cape Fear 2011
Ł
ódź podwodna o znamiennej nazwie „Przylądek strachu” zbudowana została w ramach festiwalu “Wonders of the Prairie”. Konstrukcja z drewna, blachy, plexi powstała przy udziale ochotników w trakcie warsztatu w Mannheim a następnie zwodowana. Dziesięciu śmiałków przepłynęło nią Renem do Ludwigshafen. Symboliczny rejs stanowił nawiązanie do relacji obu miast.
Fot. Raumlabor
www.raumlabor.net
34
Raumlabor Ciudad Imprevista 2007
S
truktura stanowi rodzaj katalizatora - jej celem jest odkrycie nowych środków i możliwości funkcjonalnych przestrzeni publicznej oraz pobudzenie dyskusji z mieszkańcami i użytkownikami. Realizatorzy zawłaszczyli teren ogrodzonej pustej działki w dzielnicy Lavapies w Madrycie i przekształcili ją w japoński ogród ze sceną i pawilonem herbacianym. Każdy kto pracował przy rewitalizacji czuł się jak geniusz: Julianne, Isa, Román, Daniel, Óscar, Marta, Miguel, Ana, Pablo, Benjamín, Lisa, Delphine, Susana, sąsiad elektryk, i jeszcze Jesus i Paolo. No i przede wszystkim sąsiedzi, sąsiedzi, sąsiedzi. Cudowni ludzie z Lavapies. Do realizacji wystarczyły: żarówki, trochę piasku, deski, ławki i krzesła. Najbardziej znaczącym elementem jest drewniana kula. O charakterze miejsca stanowią jego użytkownicy: mieszkańcy od pokoleń, emigranci z krajów Mahrebu, Indii, Afryki, Chin… Projekt oddany został wspólnocie i to ona decyduje o jego dalszych losach.
Fot. Raumlabor
www.raumlabor.net
36
Testbedstudio Forsbacka Picknick 2007
Z
espół Testbedstudio zajmuje się tematem rozwoju miast, przede wszystkim badaniem procesów i struktur, które mogą służyć zmianom. Prowadzone prace analityczne uzupełniają artystyczne działania w przestrzeni miejskiej. Okazjonalnie kolektyw projektuje także budynki m.in. 100-pokojowej willi w Ordos, w Chinach. Wszystkie projekty Testbedstudio, mimo różnic w skali, wielkości budżetów i liczby osób zaangażowanych do projektu mają jednak wspólny mianownik - we wszystkich widać, że projektanci cieszą się i bawią projektem. To entuzjastyczne podejście zyskało im duże uznanie – projekt At Work with gościł w Nordic Pavilion podczas architektonicznego biennale w Wenecji w 2010r. Zainteresowaniem projektantów cieszą się przede wszystkim tereny postindustrialne. Projekt Forsbacka Picknick zrealizowany został na terenie dawnej, niedziałającej już huty w Forsbacka, 200km na północ od Sztokholmu. Objęty opieką konserwatorską kompleks zbudowany z cegły klinkierowej, malowniczo położony jest nad małym jeziorem. Lokalne władze zainteresowane wprowadzeniem nowych funkcji nie bardzo wiedziały jak się do tego zabrać. Projektanci od razu zwrócili uwagę na potencjał terenu położonego na tyłach kompleksu, gdzie bez szkody dla całości kompozycji można wprowadzać zmiany, nawet w postaci nowych budynków. Projekt Forsbacka Picknick stanowił rodzaj pilotażu. Realizatorzy chcieli zwrócić uwagę na potencjał tego terenu, ale też przetestować czy inwestycje trwałe okażą się w tym miejscu rentowne. Spontaniczna i tymczasowa akcja idealnie pasowała formą do tych celów. Latem 2007 roku projektanci zrealizowali tu szereg interwencji m.in. 13-metrowy mebel w kształcie węża, konkurs słonecznikowy, siedziska z muzyka relaksacyjną i wypożyczalnię rowerów. Wszystkie elementy łączył kolor żółty – podkreślający sztuczność sytuacji, ale też konsekwentną prostotę rozwiązań.
Fot. Testbedstudio
www.testbedstudio.com
38
Testbedstudio Skatepark 2011
I
ntegralnym elementem projektów Testbedstudio jest zaangażowanie do procesu użytkowników. Przykładem współpracy projektantów i odbiorców jest projekt skateparku w południowej części Sztokholmu. Przed podjęciem działań, było to smutne asfaltowe pole z kilkoma stalowymi rampami ukrytymi w narożniku. Władze gminy poszukiwały wielofunkcyjnego rozwiązania, oferującego więcej atrakcji dla młodzieży. Projektanci zaangażowali do współpracy młodych ludzi. W ramach warsztatów, wspólnie z grupą 15-latków poszukując pomysłów i rozwiązań. W efekcie głosowania na najlepszą z koncepcji zdecydowali się na wykonanie wielkiego „dywanu piknikowego” z termoplastiku. Na żółtym arkuszu w formacie A10 (1024m2 łącznie z frędzlami) stanęły obiekty, m.in. drewniana piramida do siedzenia. Projekt powstał w miejscu otwartym, niestrzeżonym. Praca w takim środowisku ma swoje ciemne strony. Już pierwszej nocy po wykonaniu żółtego dywanu przez wykfalifikowaną ekipę, na idealnej lśniącej powierzchni pojawiły się czarne ślady opon – efekt hamowania rozjeżdżających teren motocykli. W trakcie użytkowania żółty kolor zbladł i stał się bardziej beżowy. Zrealizowany projekt zaczął żyć własnym życiem.
Fot. Testbedstudio
www.testbedstudio.com
40
41
Testbedstudio Volkspyramyde/The People’s Pyramid 2011
K
olejna realizacja Testbedstudio powstała dzięki zaproszeniu zespołu do udziału w projekcie the Theatre. Zgodnie z ideą, architekci i performerzy z całej Europy mieli w ciągu dwuletniej współpracy stworzyć wspólnie projekt centrum festiwalowego Steirischer Herbst w Grazu. Jak piszą autorzy: Od początku realizacja wydawała się odległą przyszłością. Uczestniczyliśmy w wielu miłych spotkaniach w całej Europie – dużo dyskutując, pijąc i trwoniąc czas. Wspólna praca stawała się coraz mniej realna. Wreszcie organizatorzy festiwalu postanowili poradzić sobie sami. Niektórzy z uczestników odeszli. Inni, tacy ja my, próbowali na swój sposób włączyć się do pracy. Tak powstała Volkspyramide – forma krytycznego regionalizmu jako nasz wkład do większego projektu. Volkspyramide to rodzaj miejskiego mebla. Pryzmatyczna struktura wykonana jest z tkaniny. Piramidę, której podstawa mierzy 4 na 4 metry, wypełnia 12m3 ekstrudowanego polistyrenu, z recyklingu. Bez użytkowników całość pozostaje bezforemna. Swój docelowy piramidalny kształt uzyskuje tylko wtedy, gdy siadają na niej ludzie i poprzez nacisk swoich ciał przesuwają kawałki styropianu. Struktura uzyskuje swój kształt tylko przy współudziale użytkowników – stąd jej nazwa Piramida z ludzi. Pierwsza instalacja służyła jako element centrum festiwalowego, ale kolejne wcielenia piramidy wędrują po całym świecie. We wrześniu 2011 roku pokazywana była w ramach Design Week w Pekinie.
Fot. Testbedstudio
www.testbedstudio.com
42
Odblokuj M3 2011
P
rojekt M3 to platforma działań i interwencji artystycznych oraz projektowych wykorzystujących kulturę do integracji tkanki miasta. Projekt zrealizowany został na terenie Doliny Służewieckiej – pasa zieleni na skraju osiedla z lat 70-tych. Oddzielona od Ursynowa pasem infrastruktury drogowej Dolina to przestrzeń niczyja, przechodnia, ale o bogatej zieleni w której odnaleźć można jeszcze ślady wsi. Z biegiem lat przestrzeń stała się raczej barierą przestrzenną niż miejscem wielofunkcyjnej rekreacji. Punktem wyjścia dla koncepcji był styk blokowiska i przestrzeni zielonej, w której wciąż obecne są ślady przeszłości – pozostałości po polach i sadach, fragmenty fundamentów i ostatnie opuszczone zagrody odbiegające skalą od otaczającej zabudowy. Bazą projektu był pawilon – odwzorowujący typowe mieszkanie M3, przeniesione w przestrzeń publiczną. Zetknięcie natury z regularnym typowym rzutem piętra i mieszkania M3 miało na celu sprowokowanie refleksji nad tożsamością miejsca, ale też sposobami zamieszkiwania i korzystania z przestrzeni w mieście. Dzięki otwarciu ścian pawilonu udało się stworzyć platformę współdziałania i współtworzenia, która pozwoliła odbiorcom odkryć to miejsce na nowo. Projekt M3 był otwarty na lokalną inicjatywę i niespodziewane sytuacje. Do współtworzenia programu i działań zaprosiliśmy mieszkańców, aktywne instytucje i organizacje społeczne, a także samorząd lokalny. Wewnątrz i na ścianach pawilonu prezentowane były wystawy: o przeszłości i przyszłości osiedla (SND_1970+), o możliwościach przekształceń blokowych mieszkań (Metamorfozy_M3), o mieszkańcach (SND_mieszkańcy), o styku blokowiska z naturą (SND_percepcja) czy videoinstalacja Historie znad Dolinki. Ważnym elementem akcji były wystawy dotyczące architektury i założenia urbanistycznego otaczającego Dolinę Służewiecką, portrety mieszkań i mieszkańców, film krótkometrażowy o Dolinie i osiedlu oraz warsztaty architektoniczne, plastyczne, kulinarne i pokazy filmów.
Fot. Odblokuj
www.odblokuj.org
44
Nicholas Trond Perry + Agata Sander M3, Quantum
Q
uantum – czyli muzyczna maszyna autorstwa artysty Tronda Nicholasa Perry’ego i architektki Agaty Sander - to wielkogabarytowa katarynka napędzana siłą wody. Jest wyrazem zachwytu twórców terenem dolinki służewieckiej i stanowiła tymczasowy podarunek dla mieszkańców osiedla w ramach projektu M3. Potok Służewiecki (potocznie zwany „smródką”) stanowił główną siłę napędową entuzjazmu autorów. Pozytywną energię wykorzystali – dosłownie - i podzielili się nią, zwracając jednocześnie uwagę na potencjał pogardzanego strumyka. Zaczęli od skomponowania melodii inspirowanej wakacyjną aurą dolinki, a dalej -w ścisłej współpracy z potokiem - stworzyli maszynę o parametrach – technicznych i estetycznych - wynikających bezpośrednio z jej funkcji, położenia i dostępnych środków. Maszyna została wykonana własnoręcznie przez autorów i stanowi żywy dowód na to, że sami możemy bardzo wiele zdziałać używając zasobów, które mamy pod ręką.
www.trondperry.com www.agatasander.com
46
Wojciech Tylb Tylbor-Kubrakiewicz M3,, Holenderska Holenders impresja
M
ural na żelb żelbetowym odpływie ściekowym połączył wątek historycznego niderlandzkiego osadnictwa z holenderskim malarstwem pejzażowym i streetart’em. Bazując na historii o uciekinierach z Nowego Amsterdamu, którzy meliorowali wilanowskie dobra, grafik przedstawił współczesną panoramę blokowiska. Wykorzystanie meli odpływu ściekowego ściekowe nawiązuje do manierystycznej tradycji parkowej. Grafika stanowi jjedyny trwały ślad obecności M3 w Dolinie Służewieckiej. Stała się celem spacerów mieszkańców i punktem orientacyjnym. Dodatkowej popularności przysporzyła jej nieoczekiwana relacja telewizyjna o zagrożeniu orientac powodziowym, pokazywana także na monitorach w metrze i w tramwajach. po
47
Odblokuj Żółta Linia 2011
Ż
ÓŁTA LINIA to cykl interwencji przestrzennych, który ma na celu artystyczną rewitalizację wybranych przestrzeni na Pradze, Targówku i Śródmieściu. Miejsca zdegradowane i zaniedbane chcemy zmienić w przyjazne przestrzenie, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dzieci. Projekt jest kontynuacją programu odNowa, który miał na celu opracowanie koncepcji przekształceń trzech podwórek. Jednak dla nas – szczególnie jako architektów – projekt na papierze to tylko część projektu. Od początku dążyliśmy więc do fizycznej realizacji naszych idei. Chociaż są to interwencje często w małej skali, ich najmocniejszą stroną jest wzajemna relacja. Drobne działania, ale w wielu miejscach równocześnie i przy odnalezieniu wspólnego mianownika wpisują ŻÓŁTĄ LINIĘ w większą ideę, spopularyzowaną pod hasłem akupunktura miasta. W wymiarze ogólnowarszawskim ŻÓŁTA LINIA występująca w różnych dzielnicach Warszawy jako namalowana kreska biegnąca po ulicy, chodniku, czy ścianie budynku ma sygnalizować, że w danym miejscu mieszkańcy wspólnie z architektami i artystami zrealizowali interwencję, która poprawiła jakość najbliższego otoczenia. W wymiarze lokalnym żółta linia będzie dla sąsiadów znakiem wspólnego wysiłku na rzecz ulepszenia własnej okolicy. W ramach projektu realizujemy różnorodne interwencje stałe i czasowe: od placu zabaw stworzonego przez namalowanie toru dla kapsli i resoraków na betonowym podwórku pomiędzy blokami Muranowa, przenośną fontannę, która w upalne dni zawita na place i skwerki Śródmieścia, czy strukturę - „wielki trzepak” - na jednym z podwórzy kamienicy na Pradze Północ, którą dopiero dzieci imieszkańcy wypełnią elementami np. zawieszając skrzynki z zielenią, czy huśtawki. Realizujemy także plastyczny patchwork który ma pomóc przywrócić funkcje społeczne na pustej parceli na ulicy Stalowej, oraz zmieniamy wyizolowane podwórze na Targówku Przemysłowym w „tajemniczy ogród” przyjazny mieszkańcom. Działamy etapami – realizując to, co na daną chwilę jest możliwe zaczynając od generalnej organizacji przestrzeni. Kolejne akcje – dla postronnych obserwatorów czasem chaotyczne – zmierzają jednak do wytyczonego w naszych koncepcjach celu. Mimo że poszczególne elementy mogą wyglądać nieco inaczej niż w założeniach, są na bieżąco dopasowywane do lokalnego kontekstu i przez to bardziej użyteczne. Wykorzystujemy wszystkie uzyskane z najróżniejszych źródeł materiały i elementy – znaleźliśmy miejsce dla podarowanych tuj, podkładów kolejowych i stalowych prętów. Na Naczelnikowskiej część ogrodzenia zbudowano z odzyskanego gruzu betonowego. Początkowo obawialiśmy się dysharmonii i zagubienia przyjętych idei, ale przy konsekwentnym utrzymaniu podstawowego schematu nowe elementy i modyfikacje wyszły projektom na dobre wzbogacając pierwotne koncepcje. Ważnym elementem projektu są mobilne obiekty miejskie: fontanna, donice i rozwijany dywan, które nie mają przypisanej lokalizacji. Dzięki nim możemy, choćby na krótki czas, zamienić każde miejsce w tymczasową przestrzeń publiczną lub przynajmniej uświadomić odbiorcom brak takiej przestrzeni. Refleksja związana z obecnością koloru żółtego w przestrzeni miasta wskazuje na to, że żadna inna barwa nie kojarzy się tak mocno z abstrakcyjnie wyrażoną informacją. Kolor żółty i komunikaty wyrażone za pomocą żółtej linii są w przestrzeni ulic wszechobecne: to linie w pasie drogowym, linie ograniczników i różnego rodzaju zaakcentowań 48
w infrastrukturze technicznej czy w kolorze samochodów i urządzeń budowlanych. Układ czarno żółtych pasów to barwa osy, ostrzeżenia przed niebezpieczeństwem, jednoczesny sygnał „trzymaj się z daleka” ale też sygnał „jestem tutaj” o mocnej temperaturze emocjonalnej. Zadziwiające że jednocześnie że tak łatwo kolor żółty przechodzi w rejestr skojarzeń pozytywnych i szlachetnych – to kolor słońca, zboża, miodu czy starego papieru. Jest to szczególnie istotne w działaniach w środowisku pod względem kolorystycznym spauperyzowanym. Większość barw Warszawy to rożne odcienie brudnobure – kolory zniszczonych tynków, zwietrzałej cegły i zadeptanych klepisk w miejscu trawników. Silnie akcentujące właściwości koloru żółtego i jego podskórny odbiór jako barwy słonecznej i optymistycznej, ułatwiły wiele decyzji projektowych, czyniąc jego użycie sprawą oczywistą. Cykl interwencji koordynują Marek i Marlena Happach. Koncepcja ŻÓŁTEJ LINII powstała dzięki współpracy z Moniką Komorowską, Pawłem Kłudkiewiczem i Magdaleną Wrzesień. Projekt finansowany jest przez Urząd m.st. Warszawy.
www.odblokuj.org
49
Marek i Marlena Happach + Joanna Hernik + Wojciech Tylbor - Kubrakiewicz cz Żółta Linia, Równa 21
K
ształt podwórka wyznaczył nieistniejący już przedwojenny drewniany dom, którego zarys widocznyy jest wciąż na łego projektu. ścianie sąsiadującej kamienicy. Ten szczególny ślad z przeszłości stał się motywem przewodnim całego Podział funkcjonalny wraz z rysunkiem posadzki proponowanego skweru nawiązują formą do nieistniejącej ejącej kamienicy. Poszczególne elementy projektu tj. kompozycja zieleni, przestrzeń do zabawy, miejsca do siedzenia, enia, wpisane zostały w pola odpowiadające pokojom symbolicznego mieszkania. W ten sposób oddzielono częśćć dla dzieci od spokojniejszej enklawy dla osób starszych. Prosty pomysł podkreśla mural na bocznej ścianie kamienicy przy Równej, na której grafik Wojciech Tylbor–Kubrakylbor–Kubrakiewicz namalował przekrój nieistniejącego. Mural jako element wertykalny projektu w wyróżnia to miejsce ejsce i stanowi rodzaj zaproszenia. Prosty, acz wyraźny rysunek białych linii i zarys postaci – „mieszkańców” budynku - jest znakiem rozpoznawczym tego miejsca. W efekcie powstał projekt uwzględniający wyrażone przez mieszkańców potrzeby, a jednocześnie śnie tworzący wyrazistą i kompleksową kompozycję w formie nawiązującej do historii tego miejsca. Kompozycja to,, co na Pradze już istnieje: silne więzi lokalne, zasadnicza funkcja rodziny i sąsiedztwa, nadając im zarazem nowe sensy. sy. Projekt powstał przy współpracy z Grupą Pedagogiki i Animacji Społecznej Praga-Północ. Koncepcję kształtowania zieleni stworzyła arch. kraj. Joanna Hernik.
50
Marek i Marlena Marle Happach + Magdalena Wrzesień + Aleksandra Wiktorko Tajemniczy Ogród Żółta Linia,, Taj j
P
odwórko przy ulicy Naczelnikowskiej położone jest w obrębie Targówka Przemysłowego. W bezpośrednim sąsiedztwie prz przebiega linia kolejowa i arterie komunikacyjne, planowane jest tutaj także poprowadzenie obwodnicy Warszawy. Warszaw Wszystko to, że podwórko pozostaje wyizolowaną enklawą. Brakuje jednak bariery, która mieszkańców przed hałasem dochodzącym z ulicy, teren jest wizualnie otwarty i nie daje żadnego pocchroniłoby mieszk zucia prywatności. Zaniedbany, „zdziczały” kwartał zapełniony ruinami i dziko rosnącymi krzewami, w który boją się zapuszczać nawet „zdz jedynej ostałej tam kamienicy przekształcany jest w tytułowy „tajemniczy ogród”. Gruz powstały przy mieszkańcy jedyne istniejącego zagospodarowania wykorzystany został do stworzenia użytkowych form przestrzennych demontażu istniej okoliczną przestrzeń – podwórko podzielone zostało na strefy: najbardziej intymną część dostępną organizujących ok strefę półpubliczną z dostępem ograniczonym przeznaczoną do rekreacji rodzinnej oraz tylko dla mieszkańców, mieszkań skwerek. Murki zbudowane z gabionów (stalowych kostek wypełnionych ziemią z nasionami i gruzem publiczny skwerek jednocześnie rodzaj mebli miejskich. Nasiona wmieszane w gabiony spowodują ich stopniowe z ruin) stanowią je zielony pejzaż okolicy. wtopienie w zielon Koncepcja powstała powst w czasie warsztatów architektonicznych w ramach projektu odNOWA, realizowanemu dzięki wsparciu Fundacji im. Stefana Batorego. Pomysł opracował zespół w składzie: Han Dijk, Luciano G. Alfaya, Marek Happach, Magdalena Magdale Wrzesień. Projekt zieleni przygotowała Aleksandra Wiktorko.
51
Odblokuj Żółta Linia, Patchwork
P
odwórko przy Stalowej to przykład miejskiej tkanki, w obrębie której zacierają się granice między przestrzenia prywatną i publiczną. Obecnie teren ten funkcjonuje przede wszystkim jako parking samochodowy, stanowiąc zarazem przestrzeń, w której gdzie mieszkańcy mijają się i spotykają w nieformalnym i niezorganizowanym trybie. Miejsce to nie posiada żadnego uroku i jest bardzo zaniedbane pod kątem utrzymania i czystości. Są tam na mroczne zakamarki, w które nikt nie chciałby się zapuścić i gdzie nie da się cieszyć otaczającą przestrzenią. Podwórko jest całkowicie otwarte w kierunku ulicy Stalowej. Dostępne jest również poprzez prześwit bramny od ulicy Środkowej. Teren ten można opisać jako połączenie przestrzeni prywatnej otaczającej budynki oraz publicznej towarzyszącej ulicy Stalowej. Patchwork to plastyczna aranżacja przestrzeni pustej parceli. Równoległe żółte linie przenikają przestrzeń, przecinając istniejącą posadzkę i elementy zagospodarowania. Przestrzenna dyspozycja umożliwia różne formy aktywności, włączając do projektu użytkowników jako widzów i aktorów. Koncepcja powstała w czasie warsztatów architektonicznych w ramach projektu odNOWA, realizowanemu dzięki wsparciu Fundacji im. Stefana Batorego. Pomysł opracował zespół w składzie: Michael Cooke, Ross Landom, Marlena Happach, Paweł Kłudkiewicz, Dominika Tomaszewska. W fazie realizacji dołączyli Marek Happach i Ludwika Ignatowicz.
52
Marek i Marlena Happach Żółta Linia, Wielki trzepak
P
unktem wyjścia dla projektu stała się obserwacja dzieci bawiących się na trzepaku – jedynym elemencie wyposażenia typowego praskiego podwórka - studni. Zaproponowana stalowa struktura wspina się na mur dzielący podwórka oraz ponad oficyny kamienicy przesłaniając nieatrakcyjne elementy (dach), ale nie zabierając i tak ciasnej przestrzeni podwórka. Wielofunkcyjna konstrukcja służyć może jako rodzaj drabinki dla dzieci, stelaża do zawieszania elementów roślinnych, dekoracyjnych, animacyjnych a także ekranu do projekcji czy teatrzyku. Koncepcja powstała w czasie warsztatów architektonicznych w ramach projektu odNOWA, realizowanemu dzięki wsparciu Fundacji im. Stefana Batorego. Pomysł opracował zespół w składzie: : Emile Revier, Monika Komorowska, Patricia Muñiz
53
Wojciech Tylbor - Kubrakiewicz Żółta Linia, Grand tour de Muranów
O
d kilku lat obserwujemy likwidowanie placów zabaw pomiędzy blokami. Znikają piaskownice, zjeżdżalnie, huśtawki, ławki, w zamian za to powstają rzadziej rozlokowane, ale bardziej atrakcyjne w formie place zabaw. Podwórka, które dawniej tętniły życiem stają się betonowymi pustyniami. Jednym z takich miejsc jest wybetonowana platforma pomiędzy ul. M. Anielewicza i Pawią, dla której projektant zaproponował minimalistyczną i niskobudżetową interwencję. Trasa do wyścigów w kapsle, wyznaczona na planie osiedla Muranów, powstała jako multiplikacja trzech elementów ulicy. Grafika artystyczna w wymiarze symbolicznym posłużyła zobrazowaniu miasta jako układu modułowego. Projekt opracował artysta grafik Wojciech Tylbor-Kubrakiewicz, przy wsparciu kuratorki – Moniki Komorowskiej.
54
Paweł Kłudkiewicz + Marek Happach Żółta Linia, Mobilna fontanna
W
Fot. Otto Tetro Godot
oda w mieście pełni rolę szczególną. Często chodząc po Warszawie tęsknimy za placykami, gdzie szumiałaby woda jak w miastach włoskich, czy hiszpańskich. Choć klimat w Polsce jest zupełnie inny, to i u nas zdarzają się upalne dni, kiedy mieszkańcy szukają odpoczynku przy wodzie. W projekcie ŻÓŁTA LINIA proponujemy interwencję, która zapewni dostęp do wody – przenośną fontannę, która w pierwszym etapie pojawia się na Placu Konstytucji, ale docelowo rozprzestrzeniać ma się po mieście wędrując razem z ŻÓŁTĄ LINIĄ. Mobilna fontanna może testować potrzebę trwałych aranżacji oraz uświadamiać Warszawiakom, że przy olbrzymiej rozrzutności przestrzeni w naszym mieście brakuje miejsc w których naprawdę chcielibyśmy się zatrzymać.
55
Magdalena Wrzesień + Aleksandra Wiktorko Żółta Linia, MOBILNE MEGA DONICE czyli MMD na MDM-ie wraz z Piazza Gummoleum
M
OBILNE MEGA DONICE to próba znalezienia metody na realizację tymczasowej, wielowariantowej aranżacji przestrzeni publicznej. Forma i optymalna wielkość donicy pozwalają na różne warianty aranżacji, od zestawienia drobnych roślin po możliwość większych nasadzeń. Obiekty nie są przypisane do jednego miejsca, bez trudu można je przemieszczać dzięki zamontowanym kółkom. Projekt wyróżnia otwartość formy, elastyczność i brak ograniczeń skali i zasięgu działań, głównie dzięki modularnym elementom, których ilość może być dowolnie zmieniana. MMD wykorzystywać można do przekształceń przestrzeni publicznych zarówno stricte miejskich, silnie zurbanizowanych, jak również tych zdegradowanych, nieużytkowanych. W przestrzeniach osiedlowych MMD umożliwiają łagodne, czasowe strefowanie – w zależności od potrzeb oraz planowanego sposobu użytkowania danego miejsca. Prosta i nieinwazyjna forma donic stanowi z jednej strony tło dla kompozycji roślinnych, ale jest także elementem małej architektury pozwalającym na budowanie różnorodnych układów: „parterów ogrodowych”, punktowo rozmieszczonych obiektów, kompozycji linearnych, czy też zwartego zespołu modularnych elementów, który może przyjąć rolę „punctum” danej przestrzeni. Koncepcja MMD jest bliska idei tzw. pocket – parks, czyli niewielkich - „kieszonkowych” ogólnodostępnych terenów zieleni, realizowanych na pustych, niezagospodarowanych działkach. Formuła pocket - park pozwala na stworzenie przyjaznej przestrzeni publicznej bez konieczności przeprowadzenia skomplikowanej procedury przekształceń w skali urbanistycznej. W swej pierwszej odsłonie MOBILNYM MEGA DONICOM towarzyszy PIAZZA GUMOLEUM. Pomyślany jako przenośny, rozwijalny plac, niczym latający dywan razem z ruchomą zielenią może odmienić przestrzeń. Zarówno kompozycja i układ roślin, jak i rysunek podłoża – placu, nawiązują do francuskich ogrodów barokowych. Barokowe reminiscencje w tym wydaniu MMD przejawiają się nie tylko w upodobaniu do geometrii i formie nawiązującej do parterów ogrodowych przy wykorzystaniu gry brył i płaszczyzn oraz operowaniu kontrastem i światłocieniem: już sam fakt wykorzystania zieleni jako równoprawnego elementu współtworzącego przestrzeń publiczną miasta ma swoje korzenie w XVIII – wiecznej szkole urbanistyki. Projekt opracowały Magdalena Wrzesień – architektka, urbanistka i Aleksandra Wiktorko – architektka krajobrazu.
56
MASZ CIEKAWY POMYSŁ? POTRZEBUJESZ MIEJSCA BY GO ZREALIZOWAĆ? INTERESUJE CIĘ LOS TWOJEJ NAJBLIŻSZEJ OKOLICY? PRZYJDŹ DO NAS! WARSZTAT, to przestrzeń działań twórczych i społecznych, w której w ramach starań Warszawy o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016 gościliśmy i organizowaliśmy szereg działań aktywizujących mieszkańców. Obecnie spełnia funkcję centrum aktywności lokalnych, a działania w tym miejscu wpisują się w założenia tworzonego programu operacyjnego Społecznej Strategii Warszawy - „Wzmacnianie terytorialnej wspólnoty sąsiedzkiej”. W WARSZTACIE organizujemy debaty, szkolenia, konsultacje, warsztaty i inne twórcze spotkania, otwarte dla mieszkańców. Chciałbyś urządzić piknik osiedlowy, gwiazdkę sąsiedzką, festiwal swojej ulicy, warsztaty, debaty? Oprócz tego, że udostępnimy Ci przestrzeń do pracy i spotkań, służymy też fachowym wsparciem! Pomożemy w kontakcie z potencjalnymi partnerami! Weź udział w naborze! Czekamy na Ciebie przy pl. Konstytucji 4! *** Więcej na: www.warsztatwarszawski.blogspot.com www.facebook.com/warsztatwarszawa
STOWARZYSZENIE NA RZECZ POPRAWY ŚRODOWISKA MIESZKALNEGO „Odblokuj”
ul. Aleja 3 Maja 14/ 68, 00-381 Warszawa tel. 695081567 www.odblokuj.org
FB: Stowarzyszenie Odblokuj
2011