Where health leads innovation HEALTH VALLEY EVENT 2015 18 MAART CONCERTGEBOUW DE VEREENIGING, NIJMEGEN
2 | Health valley event 2015 Volg de twitterfeed #HVE 2015 Start van de dag
3
Sluimerende innovaties tot wasdom brengen
4
Zorg op de scheidslijn tussen gedrag en technologie
6
Durf te falen
7
Focus op verlangen vergroot leefplezier met cliënt
8
Hoogste tijd voor exponentiële groei in de zorg
9
Uw Kamer van Koophandel
10
Maak kennis met de wereld van eHealth
11
Zaal vol investeerders luistert naar starters
12
In beweging blijven op Living Lab
14
Computer haalt artsexamen
16
Fieldlab Gehandicaptenzorg brengt partijen
18
Verbinden in De Vereeniging
20
Kijken in de opkomst van de zorg
22
ValuePack wint innovatievoucher
23
Hulskamp: brede audiovisuele focus op zorg
26
Coverfoto
Colofon Coördinatie
Fotografie
Health Valley
Linda van Schuijlenborgh
Marjet van Veelen
Reinier Postlaan 4
Jacques Tillmanns
Routenummer 911
Redactie
6525 GC Nijmegen
Maaike Zweers
Ontwerp
Daan Marselis
Floor Winter
Suzanne Bremmers
Jop van der Kroef
Hattum Hoeksma
Willem Verweijen
Jenneke van der Streek
Léon Wijnhoud Tim van Ommeren
Beeldredactie Floor Winter
Jacques Tillmanns
Where health leads innovation | 3 Ingrid Beerse @ IngridBeerse Aftrap van HealthvalleyEvent #HVE2015 benieuwd
Start van de dag
welke innovaties, trends en ambities passeren, ook voor de care #sHeerenLoo 09:44
Wij zijn bezig een innovation lab op te zetten om in te kunnen spelen op de vele veranderingen in de zorg. Ik hoop op eye openers, zowel in materiële zin als in verrassende denkwijzen, door mensen te spreken die op een andere manier naar de zorg kijken.
Marcel van Ewijk (52) Marketing en communicatie, Vincent Van Gogh
Wij zijn bezig om samen met Siza een fieldlab op te zetten. Ik hoop op Health Valley Event verbindende inspiratie op te doen. Dat aanbod vanuit technologie en vraag vanuit de zorg bij elkaar komen.
Xenia Kuiper (35) Projectleider Innovatie, Philadelphia Zorg
Ik hoop vooral op een leuke dag. Het Radboudumc is heel innovatief en loopt op gebied van patient centered care voorop. Als interim bestuurder voer ik innovaties niet zelf uit. Ik stimuleer het wel, door mensen aan te moedigen de wereld vanuit handstand te bekijken.
Fred Plukker (67) Interim bestuurder, Radboudumc
4 | Health valley event 2015 Yuri van Geest @ vangeest On my way to keynote my book #ExponentialOrgs to 750 Health professionals and executives at Health
Sluimerende innovaties tot wasdom brengen Valley #HVE2015 #HVE #HVE15 Excited! 08:28
Auteur Daan Marselis De afgelopen jaren is de zorg overspoeld door comput-
ook te doen. De ontwikkeling van Field Labs past hele-
ers, robots en andere slimme technologie. Daarmee
maal in die lijn. In zo’n proeftuin werken ondernemers,
zijn vele innovatieve toepassingen bedacht die de
zorgprofessionals en patiënten samen om een product in
zorg verbeteren. Maar er waren ook innovatieve toe-
de praktijk te testen voor het op de markt komt.”
passingen waar de zorg niet altijd op zat te wachten.
De ontwikkelingen zullen daarmee beslist niet langzamer
Tijd dus om de koers bij te sturen. Niet alleen aan-
gaan, zo leert het verhaal van de Health Valley-directeur.
bodgerichte maar ook vraaggestuurde innovatie.
“Er liggen heel veel slimme technologische oplossingen
Het is snel gegaan. De opkomst van mobiele devices
thuiszorg werken al met beeldzorg. De wijkverpleegkun-
op de plank,” zegt ze. “Verschillende organisaties in de en het overal en altijd beschikbaar hebben van inter-
dige komt niet meer drie keer per dag langs, maar dankzij
net. Wie gelijke tred wilde houden met de technologis-
beeldbellen is er wel dagelijks contact. Cliënten zijn hier
che ontwikkeling moest de afgelopen jaren hollen. Nu
heel tevreden over, die ervaren dat de wijkverpleegkun-
iedereen gewend is aan smartphones, tablets, apps en
dige aandacht voor ze heeft. Hierdoor kan het schaarse
het werken in de cloud, die zich boven alle organisaties
personeel veel gerichter ingezet worden.” Sensire in de
heeft gevormd, is het tijd voor een nieuwe koers. Het
Achterhoek en ZZG Zorggroep in Nijmegen lopen hiermee
thema van het Health Valley Event 2015 is niet voor niets
nu op kop, zegt Doomernik. “We moeten ervoor zorgen
‘Where Health Leads Innovation’, zegt directeur Chris
dat er meer aansluiting komt vanuit andere zorgorganisa-
Doomernik.
ties.”
“Lange tijd hebben we een technology-push benadering
Al jaren ‘sluimerende’ initiatieven kunnen ineens heel
gevolgd in de hoop dat zorgaanbieders ook ontvankelijk
groot worden als er aandacht aan wordt besteed. Health
zouden zijn,” zegt ze in de week voorafgaand aan het event. “Zo’n aanbodgestuurde benadering is soms heel effectief. Een ‘disruptive innovation’ kan hele bedrijfstakken op zijn kop zetten. Neem bijvoorbeeld de introductie van de tabletcomputer. Vijf jaar geleden had niemand daar behoefte aan. Maar sinds het ding er is, zijn er heel veel interessante toepassingen ontstaan, ook in de zorg. ” Nu in de meeste organisaties zo’n beetje meer tablets rondslingeren dan aardewerken koffiekopjes, is het dus
–
“Er liggen heel veel slimme technologische oplossingen op de plank”
tijd om de strategie aan te passen. “We moeten het omdraaien,” zegt Doomernik. “We moeten aan gebruikers, consumenten, cliënten en zorgprofessionals vragen:
Valley heeft daar als organisatie al ruime ervaring mee,
‘Wat willen jullie anders? En hoe kan technologie daarbij
zegt voorzitter René Penning de Vries. De samenwerking
helpen?’” Met andere woorden: er komt meer vraagstur-
tussen het Radboudumc, Philips en Salesforce.com noemt
ing. Dat past ook in de maatschappelijke ontwikkeling.
hij als voorbeeld. De drie partijen gaan samenwerken om
“Innovaties worden meer en meer gezien als een manier
het gebruik van medische data via de cloud mogelijk te
om de zorg goed en betaalbaar te houden, ook nu de
maken. “Dat die concentratie juist hier in de Health Val-
behoefte aan zorg groeit door de vergrijzing,” zegt
ley plaatsvindt en niet op een andere plek, komt doordat
Doomernik. “We zoeken daarom bewust meer aansluiting
hier al werd gewerkt aan een aantal kleine initiatieven
met de professionals en dagen ondernemers uit om dat
op dit gebied. Die worden nu geconcretiseerd in een
Where health leads innovation | 5
Chris Doomernik, Directeur Health Valley & René Penning de Vries, Bestuursvoorzitter Health Valley
groot project.”
Economische Zaken. Zij zet Nederland op de kaart als dé
Vooruitlopend op die nieuwe werkwijze maakte Health
Europese vestigingsplaats voor startups uit het buiten-
Valley de afgelopen jaren zelf ook een transformatie door.
land en zorgt ervoor dat Nederlandse startups beter
Die werd gekenmerkt door twee elementen, zegt Penning
worden ondersteund. Health Valley doet dat voor de Life
de Vries. Ging het bij het ontstaan van Health Valley tien
Sciences & Health sector voor Oost-Nederland. “
jaar geleden nog om kennisvalorisatie, met name door
Een ander succes is het programma RedMedTech Ventures,
het Radboudumc. Tegenwoordig wil de organisatie kennis
zegt directeur Doomernik. “Binnen dat programma helpen
verbinden door alle actoren in de zorg bij elkaar te bren-
we startende ondernemers. We coachen ze, brengen ze in
gen, van wetenschap, via de zorginstellingen tot het mkb.
contact met de andere bedrijven in ons netwerk en we
Daarmee is Health Valley ook losser komen te staan van
kunnen ze ook helpen aan financiering in de vorm van
het Nijmeegse Radboudumc. Letterlijk zelfs, door de ver-
een lening.” RedMedTech Ventures is zo populair dat het
huizing naar de Novio Tech Campus waar een groot aantal
bijbehorende leningenfonds van 4,5 miljoen veel eerder
technologische startups is gevestigd. Een succesvolle
uitgeput zal zijn dan verwacht. “We zijn nu bezig om
startup is bijvoorbeeld Mellon Medical. “Dat ontwikkelt
links en rechts op de deuren te kloppen om nieuwe mid-
een systeem dat de vaatchirurg in staat stelt om met een
delen te krijgen. Dat fonds is gevormd door de provincies
hand te hechten,” zegt Doomernik. “Die kunnen daardoor
Gelderland, Overijssel en Noord-Brabant, dus we praten
veel efficiënter werken, omdat ze de andere hand dan vrij
nu eerst met deze provincies over aanvullende middelen.
hebben. Dat is een heel concreet product.”
Mogelijk zijn er ook nog andere instanties die middelen
Penning de Vries vergelijkt Health Valley met Silicon
Maar niet alleen voor Health Valley is er werk aan de
Valley, de regio in de Amerikaanse staat Californië waar
winkel. Volgens Doomernik moeten ook zorgbestuurders
alle aanjagers uit de ict-sector zich vestigen. “Het is een
hun aanpak wijzigen. “In ons netwerk zitten veel koplop-
beschikbaar kunnen stellen.” zegt Doomernik.
‘brand’ dat te maken heeft met innovatie, ict en high
ers. Zij kunnen proberen andere organisaties te betrekken,
tech. Zoiets trekt mensen aan”, zegt Penning de Vries.
om iedereen te laten profiteren van de vele innova-
Voor een van de successen vond Penning de Vries zelfs de
ties. Ze kunnen meer de samenwerking zoeken, zodat ze
inspiratie in de Amerikaanse regio. “We bezochten daar
gezamenlijk nieuwe technologie kunnen invoeren.” Daar
RocketSpace in San Francisco. Dat is een organisatie die
ligt ook weer een rol voor Health Valley, zegt Doomernik.
ict-startups
“Tijdens het event hebben we daarom ook een besloten
helpt om te groeien. Een heel mooi concept
dat wij hier ook wilden uitrollen. Zo kwamen we terecht
meeting voor bestuurders. We gaan ze uitdagen om meer
bij het Amsterdamse Rockstart, een organisatie die lijkt
samen te werken, om kosten te besparen en met innova-
op de organisatie die we bezochten in San Francisco.
tie de zorg te verbeteren. Deze samenwerking biedt ook
Nu gaat Rockstart techstartups in de gezondheidszorg
voor ondernemers veel mogelijkheden omdat ze daarmee
begeleiden vanuit de Novio Tech Campus in Nijmegen.
hun afzetmarkt kunnen vergroten.”
Dit initiatief sluit uitstekend aan op StartupDelta, aangevoerd door Neelie Kroes namens het ministerie van
6 | Health valley event 2015
‘Zorg op de scheidslijn tussen gedrag en technologie’ Keynote Hajo van Beijma Auteur Hattum Hoekstra
‘Innovatie is voor ons: kijken naar de technologie die
Met Healthy pregnancy, healthy baby wilde TTC enkele
mensen in hun zak hebben. En dan kijken naar wat
in Tanzania enkele tienduizenden zwangere vrouwen be-
hun behoefte is.’ Met die gedachte richtte Hajo van
reiken. Het doel: aanstaande moeders vier keer naar een
Beijma in 2008 Text to Change (TTC) op.
kliniek laten komen voor ze bevielen. Uiteindelijk deden heel wat meer vrouwen mee: 500.000!
Inmiddels bereikt TTC miljoenen mensen met sms’jes
‘We hebben meer dan een half miljoen zwangere vrouwen
vol informatie over gezondheidszorg. Mensen in ontwik-
weten te bereiken met informatie waarvan die vrouwen
kelingslanden, mensen die die informatie echt willen
zelf aangeven dat ze die willen. Vanuit Amsterdam, in het
ontvangen. Beijma innoveerde daarvoor niet in software
Swahili. Ik kan geen letter Swahili lezen, maar we kun-
of hardware, maar in het gebruik daarvan.
nen wel degelijk een impact hebben.’
Inmiddels Niet gehinderd door enige kennis van de
Blijven kijken “Als je niet weet wat mensen willen,
zorg gingen Beijma en twee vrienden in 2008 aan de slag
moet je ze dat vragen. Daarom voeren we ook veel sur-
in Oeganda. “ We kwamen bijna per toeval terecht bij
veys uit. Maar anders moet je gewoon aan de slag gaan.
een lokale NGO. Zij wilden meer mensen naar HIV/Aids-
Volg je gut feeling, maar zorg dat je je programma altijd
klinieken krijgen. Maar met een billboard red je dat niet.
aan kunt passen. Mobiele zorg, mHealth, is by design
Van langs een bord lopen, verandert je gedrag niet!”
nooit definitief. De uitdaging zit er in dat je steeds moet blijven doorontwikkelen.”
Sms-quiz “We hebben toen een interactieve sms-quiz opgezet. Omdat we dat konden. We zijn IT-ondernemers,
Van Beijma is de eerste om te erkennen dat innovatief
maar hoeven geen dure auto. We zoeken de scheidslijn
werken ook risico’s meebrengt. “Wij hebben prijzen
tussen gedrag en technologie op. Zorgverleners weten
gewonnen voor de biggest failure. Maar we leren ervan.
vaak niet waar mensen behoefte aan hebben, omdat ze
Natuurlijk is het beter om mislukkingen te vermijden. Dat
hun doelgroep niet kunnen bereiken. Maar in Afrika zijn
doen we ook, daarom werken we zoveel mogelijk samen.
meer mobieltjes dan toiletten. Wij kunnen die doelgroep
Anders innoveer je nooit meer.”
dus wel bereiken!” In Oeganda bleek dat iedereen de risico’s van onveilige seks wel kende. Maar de kennis over waar de kliniek was, hoe een test in zijn werk ging of hoe goedkoop en betrouwbaar een test was? Die was minder wijdverbreid. De quiz gaf dat inzicht en kon er zelf aan worden aangepast. Het bezoek aan de kliniek groeide met 50%. Grote impact Inmiddels huren overheden, grote bedrijven en NGO’s TTC in. Ze bereiken miljoenen mensen, door steeds te kijken naar welke behoefte die mensen hebben. Soms blijkt die behoefte enorm. Hajo van Beijma: oprichter TTC
Where health leads innovation | 7 Martien Wierenga @MartienWierenga Het is druk #HVE2015 Bedrijven, studenten, zorg-
‘Durf te falen’
aanbieders, provincies, hogescholen en de Universiteit Twente. #Innovatie is booming business 10:29
Keynote Caroline Hummels Auteur Daan Marselis
“Succesvol innoveren op het gebied van gezondheid
Daarna lukt het creatieve bedrijven om al die verschillen-
vraagt een gedragsverandering van ons allen”, is
de dingen bij elkaar te brengen in nieuwe toepassingen:
de stelling waarmee Caroline Hummels, hoogleraar
‘creative resolution’.
Design and Transformative Qualities haar keynote inleidt. Hummels is verbonden aan de Technische
Hummels sluit af met haar held. Dat is Richard Sennett,
Universiteit Eindhoven.
de auteur van meerdere boeken over innovatie. “Hij leert ons dat we moeten experimenteren. Dat we ambiguïteit omhelzen, in plaats van alles onder controle te willen
Bij de universiteit gaven Hummels en haar collega’s
hebben. Durf te falen, want uit die mislukking leer je
enkele jaren geleden ook handen en voeten aan die
doorgaans het meest.”
gedragsverandering. “Vroeger bedreven we science for science, nu steeds meer science for society”, zegt Hum-
Lange weg Maar daarvoor hebben we nog een lange
mels. “We leven in een dynamische wereld en nieuwe
weg te gaan, leert de speech van Hummels. “Want onze
technologie biedt allerlei mogelijkheden. Maar wat
hele maatschappij is ingericht op efficiëntie en controle.
vinden we belangrijk in het leven? Hoe ontwikkelen we
Daarmee kill je de innovatie vanaf punt nul,” aldus
dat met elkaar? En wat is eigenlijk innovatie?”
Hummels. Gelukkig is de oplossing eenvoudig: “Daag uit, maar contact. Ga vandaag niet alleen maar praten”,
Het is de wetenschappelijke benadering die je van een
roept ze haar toehoorders op. “Maar treedt buiten je
hoogleraar mag verwachten. Ze noemt een aantal defini-
comfortzone en zie welke rijkdom je dat brengt.”
ties en kenmerken van innovatie, zoals die van Linda Hill van Harvard. “Die zegt: ‘innovatie gaat niet om de spark,
‘Ga vandaag niet alleen maar praten’
of om het individu. Ook uitvinden is geen innoveren. Innoveren is hard werken en dingen samen doen. Het is een zoektocht die je samen neemt.” Discussie aanmoedigen Karakteristiek aan succesvolle innovatieve bedrijven zoals filmproducent Pixar, is dat ze discussie aanmoedigen, in plaats van het uit de weg gaan. ‘Creative abbration’, noemt Hummels dat. “Je moet de weerstand opzoeken en discussie stimuleren. Want juist uit die clash komen nieuwe interessante ideeën.” Belangrijk is dus ook dat alle belanghebbenden vanaf het begin aan tafel zitten, zodat iedereen vanuit zijn expertise kan meepraten. Creatieve bedrijven zijn ook snel. ‘Creative agility’, zegt Hummels. “Ze proberen snel nieuwe dingen uit, reflecteren en passen snel aan wat niet werkt.”
Caroline Hummels: Hoogleraar TU Delft
8 | Health valley event 2015 Sander Bijl @SanderBijl Inspirerende sprekers en (halverwege de dag al) nieuwe inzichten over technologie, innovatie maar
‘Focus op verlangen vergroot leefplezier cliënt’
zeker ook de eigen organisatie. #HVE2015 13:27
Keynote Tiana van Grinsven Auteur Jenneke van der Streek
Meer toelaten van leefplezier in de zorg kan, daarvan is Tiana van Grinsven, lid raad van bestuur van Espria/Woonzorg NL overtuigd. “Het zorgt voor meer levensblijheid voor de ouderen, maar ook voor de zorgverleners.”
De ouderenzorg kent veel uitdagingen. Zorg is niet langer automatisch beschikbaar voor de ouder wordende mens. Startvraag is nu: wat kan de ouder zelf en wat kan de ouderen samen met anderen in zijn sociale omgeving. Daarop volgt de vraag: wat kunnen wij als zorg-
Tiana van Grinsven: Lid van de Raad van Bestuur van Espria/Woonzorg NL
organisatie voor u. Volgens Van Grinsven ziet het publiek deze beweging vooral als een bezuinigingsactie. Zelf geeft ze er een andere draai aan: “Laten we de
Van Grinsven: “Tegemoetkomen aan verlangens opent een
schaarse middelen dan ook ècht aan de zorg aan
nieuwe wereld, met kleur, welbevinden en leefplezier. De
kwetsbare ouderen inzetten.”
mens staat als geheel centraal en niet alleen de patiënt en de ziekte. Moet iemand twintig keer door een scan/
Nieuwe wereld Van Grinsven gaat daarbij uit van de
Wat draagt dat voor hem bij aan de kwaliteit van leven?”
holistische benadering. En daarin is ‘verlangen’ een essentieel onderdeel. Twee vragen aan de cliënt staan cen-
Narigheid verminderen Het primaire doel van de zorg
traal. ‘Wat vindt u belangrijk om te doen? Eten, slapen,
is om de pijn en de narigheid te verminderen. En dan
dansen, muziek maken…?’ en: ‘Wie vindt u belangrijk om
is de zorg die in Nederland volgens protocol gegeven
te zijn in relatie tot anderen? Oma, muziekliefhebber,
wordt volgens Van Grinsven ook internationaal gezien
voorlezer…?’
‘hartstikke goed.’ Maar louter verminderen van de schade, vermindert ook de ruimte van de patiënt. “Bij de focus op verlangen gaat het om de kwaliteit van leven en vergroot je de ruimte van de cliënt.” Van Grinsven geeft een praktijkvoorbeeld. “Een cliënt vindt vrijheid heel belangrijk. Hij wil graag een rondje in de wijk lopen. Maar daarbij is het risico op verdwalen heel groot. De man gaat nu met een track-andtrace-chip alleen de wijk in. Wij weten dan precies waar hij is en als het echt nodig is kan hulp toesnellen.” Verlangen centraal stellen in de zorg is ‘best moeilijk’, erkent Van Grinsven. “Je moet durven om een fijn leven boven het organisatiebelang van productie te stellen. Maar het lukt steeds meer om het verlangen centraal te stellen.”
Where health leads innovation | 9 Raoul Zaal @rapzaal Lekker onderdompelen in zorg en innovatie Health Valley #HVE2015 https://lnkd.in/eBGmQjq
‘Hoogste tijd voor exponentiële groei in de zorg’ 13:27
Keynote Yuri van Geest Auteur Suzanne Bremmers Veel mensen hebben volgens Yuri van Geest niet door
en raad van commissarissen. Bestuurders moeten voelen
hoe groot de impact van de digitalisering voor het
wat de waarde is van de nieuwe wereld en wat digitali-
bedrijfsleven en de zorg zal zijn. Van Geest legt in
sering kan betekenen. Daarnaast moeten ze complemen-
sneltreinvaart uit hoe bedrijven in de zorg zich
taire diensten overnemen en weten hoe ze zichzelf kun-
kunnen omvormen tot exponentiële organisaties.
nen ontwrichten. “Gooi niet in een keer het hele bedrijf om, maar start met kleine teams, start-ups, en geef die veel autonomie en de tijd. Vergis jullie niet”, waarschuwt
Vijf jaar geleden verdiepte Van Geest zich in Singularity,
Van Geest, “dit is geen hype. De impact van de digitali-
een beweging die zich bezighoudt met opkomende tech-
sering is enorm en blijvend.”
nologieën als ICT, robots en 3D printers. Het veranderde zijn leven. Van Geest schreef in 2014 het boek ‘Exponen-
Start Dat Van Geest kan overtuigen, blijkt uit de peiling
tial Organisations’ dat hij vandaag samenvatte. Wat is er
die hij het publiek voor en na de lezing voorlegt. In de
aan de hand in de wereld? Veel bedrijven die jarenlang
stelling vraagt hij of de huidige zorgkosten over twintig
hebben gewerkt om een billiondollarbedrijf te worden,
jaar gehalveerd zullen zijn als gevolg van digitalisering,
zullen die positie snel verliezen, meent Van Geest.
ontwrichting en nieuwe organisatiemodellen. Na de le-
Andere, exponentiële organisaties die zich veelal richten
zing blijken veel mensen in te zien dat digitalisering im-
op software, zijn in opkomst. Zij kunnen binnen een jaar
pact heeft, want meer mensen denken dat de zorgkosten
zeer hoge omzetten halen.
inderdaad terug gaan lopen door digitalisering. De start van exponentiële organisaties in de zorg is begonnen.
Kenmerken Het is dus absoluut noodzakelijk dat de oude, lineair georganiseerde bedrijven zich omvormen tot exponentiële organisaties. Ook bedrijven in de zorg. Het goede nieuws is dat dit wel degelijk mogelijk is, zo stelt Van Geest. Exponentiële organisaties hebben een aantal gemeenschappelijke kenmerken. Ze doen aan crowdsourcing, maken maximaal gebruik van algoritmes –denk aan big data- om hun diensten te personaliseren. Een ander kenmerk is dat ze nooit stoppen met nadenken en aanpassen. Innoveren stopt nooit bij exponentiële organisaties. Ze blijven niet hangen in vooraf uitgeschreven
‘Ik wil het gat dichten tussen een omgeving die exponentieel verandert en onze oude manier van denken en organiseren.’ – Yuri van Geest
businessplannen. Tot slot betrekken ze andere stakeholders bij hun eigen organisatie. Tips Belangrijke vraag is of deze organisaties nu al bestaan in de zorg. Kunnen bedrijven die zich richten op de zorg ook exponentiële organisaties worden? Jazeker stelt Van Geest. Buurtzorg is het voorbeeld van een open organisatie met veel autonomie voor het zorgteam. Van Geest geeft drie tips aan organisaties in de zorg. De omarming van innovatie begint bij de raad van bestuur
Geïnspireerd door de lezing van Yuri van Geest? Speciaal voor congresdeelnemers nu 5 euro korting op het e-book Exponentiële organisaties. Gewone prijs: l 17,99 Speciale prijs l 12,99 met actiecode hve2015 via Boekenwereld.com
10 | Health valley event 2015 ansa @ansawasim Interessante pecha kucha’s waaronder hoe mbv de zebravis gentherapie is ontwikkeld voor het usher-
Uw Kamer van Koophandel syndroom @HealthValley #HVE2015 13:56
Bron voor ondernemen Hoe kom ik tot een gestructureerde marktbewerking en wat komt er kijken bij
Voorbeelden van Financieringsantwoorden: > Informatie over financieringsvormen;
het opzetten van een Duitse web shop? Met deze
> Financieringsscan voor uw optimale financieringsvorm.
vraag meldde A Body Issue zich onlangs bij de KvK en kreeg behalve nuttige antwoorden ook waardevolle contacten in Duitsland om de eerste stappen
Contact? > KvK.nl
als exporteur te kunnen zetten.
> Telefoon: 088 515 22 22 > E-mail: groei@kvk.nl
Ondernemen is kansen benutten, risico’s nemen, klanten actuele en onafhankelijke informatie. Daar kunnen onder-
Financieringsdesk > Telefoon: 0800 1014
nemers op rekenen bij de KvK. Wij ondersteunen hen met
> E-mail: financiering@kvk.nl
vinden en behouden. Dan moet je kunnen vertrouwen op
toegang tot het Handelsregister en tot onze data, kennis en netwerken. In alle fasen van het ondernemerschap.
Vraag ons en laat u, net als 25.000 ondernemers die u in
Of het nu gaat om het starten van een bedrijf, veilig
2014 voorgingen, verrassen! Of zoals A body issue het zo
zakendoen, vernieuwing, financiering of internationale
treffend zegt: bij start en groei kom met de KvK verder!
handel. Handelsregister voor iedereen > Biedt de zekerheid van weten met wie u zaken doet. > Geeft met analyses van big data inzicht in trends en kennis over ondernemen in Nederland. > Levert toegankelijke en direct toepasbare producten en diensten op voor verbetering van uw bedrijfsvoering. Informatie en Ondersteuning voor starters en groeiers door vernieuwing en internationalisering Wij leveren informatieproducten en publieke adviesdiensten waarmee ondernemers kunnen starten, innoveren en ondernemen in binnen- en buitenland. Wij verbinden ondernemers met elkaar en met (kennis)instellingen. Voorbeelden van internationaliseringsvragen: > Hoe kan ik starten met exporteren of importeren? > Waar zijn kansrijke buitenlandse markten? > Hoe kom ik aan buitenlandse contacten?
André Rutten, in de stand van de Kamer van Koophandel
Where health leads innovation | 11 Pluryn @Pluryn Nathalie van Multimediateam Pluryn interviewt bestuursvoorzitter Rob de Jong van Pluryn tijdens
Maak kennis met de wereld van eHealth #HVE2015 13:32
De onverwachtse resultaten van het Living Lab
Broedplaats Pluryn beschikt sinds 2014 over het Living
Ooit gedacht dat Google Glass ook een uitkomst kan
Lab. Dit laboratorium is gevestigd in het Nijmeegse
zijn voor mensen die moeite hebben met lezen en
hoofdkantoor. Vanuit deze innovatieve broedplaats zet
schrijven? Of dat een jongen vanuit zijn rolstoel met
de organisatie pilots uit met nieuwe eHealth toepas-
zijn hondje kan ballen? Het Living Lab van Pluryn
singen, zoals beeldbellen via iPads, serious gaming en
onderzoekt hoe nieuwe technologie de kwaliteit van
het burgerplatform QULI. De medewerkers zoeken naar de
leven en zorg kan verbeteren. De organisatie doet
allernieuwste toepassingen die op de markt beschikbaar
daarbij ook een beroep op ervaringsdeskundigen:
komen, maar kijken ook naar bestaande technologie.
jongeren en volwassenen met een beperking. Iedere vrijdag komt deze denktank bij elkaar om nieuwe technische snufjes en gadgets uit te proberen. En dat levert soms onverwachtse resultaten op. “Google Glass kan mijn gesproken woorden omzetten ingeschreven tekst. Dat is erg handig, want ik niet schrijven. Met Google Glass valt dat minder op,” vertelt Roland Westacott, ervaringsdeskundige voor het Living Lab. Ook Lars vond een mooie toepassing voor een gadget. Hij wilde altijd al een balspel spelen met zijn hondje Dorus. Dat kon tot voor kort niet, vanwege zijn lichamelijke beperkingen. Nu wel, dankzij Sphero, een bal die hij met een ooggestuurde app in beweging brengt.
12 | Health valley event 2015
Zaal vol investeerders luistert naar starters Auteur Suzanne Bremmers In de Investerslounge van de Rabobank leggen vijf
Engels Alle pitchers vertellen hun verhaal tegenover
startende ondernemers uit de health-sector hun plan-
een panel. Dat panel bestaat onder meer uit investeer-
nen voor aan een panel van ervaren investeerders via
ders uit het netwerk Meesters van de Toekomst, het
een pitch.
business angels netwerk van OOST NV. Business angels zijn vermogende particulieren die het leuk vinden om
Onder leiding van Ruud Koolen, hoofdredacteur van Skipr,
ondernemers te helpen bij hun start-up. Het panel stelt
mogen vijf ondernemers in acht minuten tijd hun plan-
kritische vragen na afloop van de pitch. Hoogleraar en-
nen presenteren. Een van de ondernemers is Sanne-Lot
trepeneurship in healthcare bij het UMC Utrecht Marianne
van Ulzen. Samen met Johannes Wolters presenteert zij
van der steen is onderdeel van het panel en vraagt Van
het Blogboek. Een digitale agenda waar ouders met een
Ulzen hoe ze draagvlak gaat creëren voor haar toekomst-
kind met een zorgvraag afspraken met alle zorgverleners
plannen en hoe de financiering geregeld gaat worden.
kunnen afstemmen. Blogboek is geïnspireerd op Daantje. Zijn moeder was meer dan tien uur per week bezig met bellen en mailen om al die verschillende afspraken in de agenda te krijgen. Dat kon beter, dacht Van Ulzen, zelf ook moeder van een kind met een zorgvraag.
Winnaar Vlot gaat Van Ulzen in op de vragen, terwijl presentator Koolen uitlegt dat er uiteindelijk één winnaar
Grotere groep Blogboek is al gestart en live, vertelt
gekozen wordt die financiering krijgt voor de plannen,
Van Ulzen in een volle zaal vol investeerders. Er zijn
maar “eigenlijk”, zegt presentator Koolen: “zijn alle pit-
2500 gebruikers en er is al vier ton aan fondsen bin-
chers van vandaag winnaars omdat ze hun pitch in deze
nengehaald. Doel is nu om meer geld op te halen om
zaal vol investeerders mogen doen.”
verder te gaan en een grotere groep te bereiken. “Er zijn 365.000 kinderen met een zorgvraag. We willen minstens 30 procent van de markt bereiken.”
Where health leads innovation | 13
14 | Health valley event 2015 Karin van Haren @KarinvanHaren Investors Forum is begonnen in zaal Rabobank; mooie opkomst “aan de overkant” #HVE2015
In beweging blijven op Living Lab 13:44
In het Living Lab volop robots, hippe fietsen, beweeghulpen, luxe stoelen en enthousiaste ondernemers.
1. Actief en fit blijven, maar dan wel cool, dat kan met
3. De KidWalk houdt kinderen in beweging. Tijdens het
de Alinker loopfiets. Ester Wagelaar,marketingmanager
lopen hebben ze hun handen vrij en kunnen ze op oog-
van Alinker, geeft een demonstratie.
niveau communiceren. Vandaag danst Zora op verzoek in Gangnam Style.
2. Bezoekers laten alle stress gaan op de brainLight
4. Zora de homanoide robot wordt ingezet voor revalida-
loungestoel
tie, animatie en communicatie.
Where health leads innovation | 15
1.
2.
3.
4.
16 | Health valley event 2015 VincentHuygensTholen @leonardvincent Pecha Kucha over ontwikkelen van geneesmiddelen
Computer haalt artsexamen
voor #azheimerdisease @HealthValley #HVE2015 14:13
Auteur Daan Marselis De hoeveelheid informatie explodeert. Uit Amerikaans
“Watson gaf een keer een bizarre behandeloptie voor
onderzoek van digigigant IBM blijkt dat de hoeveel-
een Aziatische vrouw met kanker. De gekozen behande-
heid medische informatie iedere vijf jaar verdubbelt.
ling leidde tot grote mortaliteit bij Westerse patiënten, maar niet bij Aziaten omdat die een bepaald gen missen.
Tegelijk hebben artsen maar vijf uur per maand om hun
Dat wist de behandelend arts niet.” Zo kan technologie
vak bij te houden, zegt technical leader Health Care en
medici ondersteunen bij het maken van moeilijke keuzes.
Life Sciences Nicky Hekster van het bedrijf. “Dat is dus
En dat is hard nodig. “In de spreekkamer heeft een arts
niet genoeg om van alle nieuwe ontwikkelingen tot je
maar tien minuten per patiënt”, zegt Hekster.
te nemen.” En dat is zonde. Want de enorme hoeveelheid ruwe data die nu ontstaat kan goed inzicht geven in de effecten van behandelingen. “Waar je vroeger in een clinical trial keek naar de gegevens van een op de duizend patiënten, kun je nu een steekproef nemen van 40 procent van de populatie”, zegt onderzoeker Egge van der Poel van KPMG en het Erasmus MC. Het gebruik van big data is niet zonder risico, zegt John Poppelaars van het bedrijf Rhythm. “Het probleem is, dat je in die enorme berg data altijd wel een correlatie kunt vinden, maar er hoeft geen sprake te zijn van causaliteit.” Hij noemt een onderzoek waaruit bleek dat je acne kunt krijgen van het eten van groene jellybeans (snoepjes). “Dat is een typisch voorbeeld van een foute interpretatie, doordat het effect van toeval niet is meegenomen in het onderzoek”, zegt Poppelaars. Want dat is waar veel statistische onderzoeken de mist in gaan. “Men toetst op vele hypotheses en dan vindt je altijd wel een significant resultaat. Dat hoeft dus niet waar te zijn, omdat niet alle toetsen goed zijn uitgevoerd.” Big data gekoppeld aan extreme rekenkracht kan nu al een krachtig instrument zijn. Supercomputer Watson van IBM haalde bijvoorbeeld al zijn artsexamen, althans binnen de oncologie. Hekster: “Hij is op het niveau van een expert en ondersteunt nu de artsen in enkele Amerikaanse ziekenhuizen.” Dat leidt tot bijzondere resultaten, zegt Hekster.
Where health leads innovation | 17
18 | Health valley event 2015
Fieldlab Gehandicaptenzorg brengt partijen vroeg bij elkaar Mensen met ernstige meervoudige beperkingen
Mocht er toch iets mis gaan, dan kan de gebruiker mak-
of niet-aangeboren hersenletsel (NAH) willen ook
kelijk contact maken met ouders of een callcenter. De
zelf hun leven vormgeven. Soms is een klein stukje
app is inmiddels bij zeven zorgorganisaties uitgetest.
techniek al een enorme hulp. En daarvoor zijn genoeg ideeën. Om die ideeën door te ontwikkelen en op de
Autostep En het Fieldlab helpt bij de doorontwikkeling
markt te brengen is zorginstelling Siza het Fieldlab
van een idee dat ontstond bij een fysiotherapeut van
Gehandicaptenzorg gestart, met collega-instelling
Siza en door CCC Projects & Engineering en Hogeschool
Philadelphia als belangrijke partner. Ze werken samen
Arnhem Nijmegen verderis uitgewerkt: de Autostep. Dat
met Oost NV, Provincie Gelderland, andere zorg- en
is een apparaat dat cliënten, die door een meervoudige
kennisinstellingen en het MKB. De KvK en Health
beperking rolstoelgebonden zijn, activeert door hun
|Valley ondersteunen het Fieldlab. “Bedrijven en
benen te bewegen. Jorrit Ebben: “Zij zitten soms de hele
cliënten vinden elkaar zo veel eerder in het ontwik-
dag stil. Dat is niet alleen slecht voor hun botten en
kelproces”, zegt Jorrit Ebben, manager business
spieren. Ze worden er ook duf van en vallen in slaap. En
development bij Siza. Daarbij worden de twee Pas-
’s nachts hebben ze in bed meer bewegingsvrijheid. Dan
woningen van Siza ingezet. Dat zijn testwoningen
worden ze actief.” Er staan nu drie prototypen bij Siza
waarin cliënten nieuwe uitvindingen kunnen
en één bij CCC Projects & Engineering in Malden, vertelt
uitproberen.
eigenaar Dick Sas van het ingenieursbedrijf. Sas: “Door de samenwerking met cliënten weet je precies wat wel en wat niet werkt.” De productontwikkeling ging heel snel,
Een van de ontwikkelingen waar het Fieldlab aan mee-
zegt Sas. Autostep zal medio dit jaar op de markt komen.
werkt is Robot Rose. Jorrit Ebben: “Dat is een zorgrobot die in de Paswoningen staat. Cliënten kunnen de robot
Kerststukje De samenwerking binnen Fieldlab heeft
gebruiken zodat ons duidelijk wordt wat die moet kun-
meerdere voordelen, zo schetst Jorrit Ebben. “Bedrijven,
nen. Daarna gaat de robot weer terug naar het bedrijf
zorginstellingen en cliënten komen veel eerder in het
voor doorontwikkeling. Zo reist Robot Rose heen en
proces bij elkaar. Zo voorkom je dat er oplossingen wor-
weer. Ze komt een aantal weken testen en gaat dan weer
den uitgewerkt die in de praktijk niet blijken te werken,
terug.”
dat zagen we in de Paswoningen wel eens. Daarnaast verloopt de implementatie van nieuwe oplossingen veel
GoOV Met hulp van het Fieldlab is ook de app GoOV
makkelijker, want de zorginstellingen kennen het product
ontwikkeld. GoOV is een samenwerking tussen Siza, IN-
al goed. ”Nu het model blijkt te werken, wil Fieldlab
N4CARE en Eljakim IT. “Vroeger moesten mensen met een
Gehandicaptenzorg het aantal projecten flink uitbreiden.
verstandelijke beperking of NAH altijd met de taxi reizen.
De provincie stelt subsidie beschikbaar, op voorwaarde
Nu is er een app die eigenlijk functionaliteiten a la
van cofinanciering. “Het gaat om aanjaagsubsidies,
OV9292, Google Maps en Tom Tom combineert. Cliënten
uiteindelijk moeten de projecten zichzelf bedruipen”,
kunnen nu zelfstandig met het openbaar vervoer reizen,
zegt Ebbers. “Ik vergelijk het altijd met een kerststukje.
waarbij ze minutieus worden begeleid”, legt Ebben uit.
Het provinciegeld is dan de oase, die groene onderlaag
“GoOV geeft precies op tijd instructies als ‘sta nu op’,
waarin je de mooie takjes kunt prikken. Eigenlijk willen
‘stap uit’ of ‘sla bij de volgende straat links af’. Zo worden
we niet afhankelijk zijn van de overheid”, vult Dick Sas
ze van deur tot deur begeleid.”
aan. “Dus voor al onze productontwikkelingen geldt: het doel is een zo laag mogelijke kostprijs.”
Where health leads innovation | 19
20  |  Health valley event 2015 Steven Mersch @stevenmersch Succes #eigenregie #zelfstandigheid 100 gebruikers
Verbinden in De Vereeniging
in de pilot #GoOV maakt dat 60 gebruikers nu volledig zelfstandig reizen #HVE2015 15:15
Where health leads innovation | 21
22 | Health valley event 2015
Kijken in de toekomst van de zorg Innovatie bestaat voor de toekomst. De toekomst van
Zelfzorg, zorg op afstand, vroegere diagnostiek:
de zorg, de toekomst van mensen. Zorg in de toe-
allemaal voordelen van de combinatie big data, mobiele
komst snijden we toe op de eisen van de maatschap-
technologie en cloud computing. Dagvoorzitter Jekel
pij en het individu. Moeilijk te voorspellen, maar
toont de praktijk aan de hand van de slimme pleister die
tijdens de plenaire a geeft Diederik Jekel ons toch
hij al de hele dag draagt.
een kijkje in de toekomst. De slotsessie inspireert, verrast en geeft energie! Maatschappelijk duurzame zorg Anne Gerritsma is als vicevoorzitter van de Sustainable Healthcare Challenge op zoek naar de allernieuwste en meest verrassende innovaties in de zorg. Met de ondernemerswedstrijd en het slotcongres geeft SHC een duwtje in de rug van ideeën en start-ups die de zorg maatschappelijk duurzamer maken. Grote partners en goede ideeën maken van SHC het ideale innovatieplatform. Met bewezen effect: Wind Tales won vorig jaar en maakt nu dagelijks het leven van kinderen met taaislijmziekte makkelijker.
Rockstart in digital Health Oscar Kneppers is ondernemer met een missie. En met een concreet doel: in 100 dagen jonge ondernemingen in digital health in sneltreintempo klaarstomen om de wereld te veroveren. Samen met Maarten den Braber legt hij uit wat ze de komende drie jaar in Nijmegen gaan doen. Waarom Nijmegen? Omdat er geld, plek en ambitie is! Eerder draaide Rockstart soortgelijk programma’s voor andere sectoren in Amsterdam, maar de komende drie jaar leren internationale jonge ondernemers het vak in Nijmegen.
E-care companion Moderne technologie inzetten voor zorg kan op veel manieren, maar zo geïntegreerd als bij de e-care companion zagen we het nog zelden. Radboud UMC en Philips Healthcare werkten aan een pilot voor COPD-patiënten, waarbij dankzij kleine, slimme sensoren de patiënt zelf inzicht krijgt in zijn gegevens. Die gvekunnen ook getoond worden aan medisch begeleiders. En bovendien legt de e-care companion een analytische schil over de data, waardoor die data begrijpelijk wordt voor iedereen.
Where health leads innovation | 23 Martien Wierenga @MartienWierenga “Eerst de technologie, daarna de handjes” > rele-
Value Pack wint innovatievoucher
vantie voor de arbeidsmarkt is evident!! #HVE2015 15:38
Elske Westhoven-Jager van Value Pack neemt de
Achterliggend idee is dat bedrijven uit de technische
innovatievoucher in ontvangst van wethouder econo-
sector verbonden worden met bedrijven die zich richten
mische zaken van de gemeente Nijmegen Turgay
op gezondheid. Bender heeft een wondtape ontwikkeld
Tankir . Samen met Johan Bender gaat Jager een won-
die ingezet kan worden bij operaties. Door de pleister
dtape verder ontwikkelen. De prijs, die mede mogelijk
hoeft er niet gehecht te worden. De pleister is uniek
gemaakt wordt door Ondernemersfonds Nijmegen, is
omdat het plakt op nat bindweefsel en vanzelf afbreekt
geïnitieerd is door Health Valley (op de foto Victor
in het lichaam als de wond weer is geheeld. Westhoven-
Haze) en de Genium Group.
Jager van Value Pack gaat Bender helpen bij de testfase en de productie.
24 | Health valley event 2015
Where health leads innovation | 25
26 | Health valley event 2015 Frits Kok @Frits_Kok Huisgemaakte verantwoorde limonades! Rode biet, komkommer... #HVE2015 met @Hutten_NL in @
Hulskamp: brede audiovisuele focus op zorg
De_Vereeniging #HealthEvent 15:44
Auteur Steve Klein Hulskamp verzorgt tijdens HealthValley alle audiovi-
De mogelijkheden van het visualiseren en distribueren
suele faciliteiten op gebied van beeld, licht en geluid
van informatie zorgen dat deze middelen een integraal
waaronder een meercameraregistratie. Wij hebben
onderdeel worden van de primaire processen in de
een jarenlange band als supporting partner van Heal-
gezondheidszorg.
thValley en zien dit evenement ook mooi evolueren tot een geweldig kennis platform binnen de gezond-
Naadloze integratie tussen AV en ICT zijn uiteraard van-
heidszorg.
zelfsprekend, Videoconferencing, streaming, narrowcasting, intelligente digitale OK’s, IP-camera observatie en
Door de diversiteit aan gerealiseerde innovatieve projec-
webcasting zijn hier voorbeelden van.
ten heeft Hulskamp een omvangrijke expertise opge-
De zorginstelling van vandaag heeft vooral behoefte
bouwd in verkoop en verhuur van audiovisuele oplos-
aan slimme en efficiënte oplossingen. Of het nu gaat
singen voor medische en niet-medische doeleinden. Van
om informatie voorziening aan patiënten door middel
opname, bewerking en streaming video tot contentbeheer
van interactieve LCD schermen, bespreekruimten of de
en distributie, Hulskamp verzorgt de gehele audiovisuele
inrichting van intelligente hybride operatiekamers. Elke
keten, inclusief advies, installatie, onderhoud en project-
oplossing voorziet in een nog efficiëntere workflow en
management.
het overdragen en/of delen van informatie.
De Gezondheidszorg is een zeer dynamische branche die
De opvallende Hulskamp Mini met grote camera op het
continu op zoek is naar nieuwe behandelmethodes en
dak voor de deur is u vast niet ontgaan. Met de campag-
technieken. Efficiëntie verbeteringen en kostenbesparing
ne “Zijn wij al bij u in beeld’ promoten wij onze organi-
zijn de drijfveren om gebruik te maken van slimme audio-
satie ook binnen de gezondheidszorg.
visuele oplossingen.
Living Technology Onderzoek en onderwijs op het snijvlak van zorg en technologie
saxion.nl
Samenwerken aan innovatie
Werken aan zorginnovatie vraagt om state-of-the-art technologie. De Technology Centers van het Radboudumc maken deze toegankelijk, inclusief de bijbehorende expertise, methodologische kennis, high-end apparatuur en biobanken. En alle nodige combinaties daarvan. Zo werkt het Radboudumc samen met ondernemers, zorg- en kennisinstellingen aan innovatieve gezondheidszorg. To have a significant impact on healthcare.
www.radboudumc.nl/technologycenters