/
-·
krln9...nleuw1 N U MME R D E C E MB E R
2 1
UITGAVE VAN DE KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH
1 9 7 8
Sekretariaat: Postbus 1162, 5200 BE 's-Hertogenbosc tel. 073 - 135073, b.g.g. 073-138472
~ Het
Kringbestuur wenst U nogmaals een voorspoedig 1979 en dankt hierbij
alle leden die ons hun goede wensen voor 1979 hebben laten toekomen. De volgende aktiviteiten staan al voor begin 1979 op ons programma: •dinsdag 9 januari, 20 uur in de Eurozaal van het Eurohotel, Hinthamerstraat 63.
De Heer H.E. Teering, restauratiearchitect van de Sint Jan, houdt een lezing getiteld 'Zes jaar iY/J.JJendige restauratie van de Sint Jan, 1979-1985' •dinsdag 6 maart 1979, 20 uur in de Eurozaal van het Eurohotel, Hinthamerstraat 63.
Algemene Ledenvergadering. Onder andere staat op de agenda een bestuursverkiezing en het bekendmaken van het programma van aktiviteiten voor 1979.
~Tesamen
met onze beste wensen voor 1979 hebben wij
onze leden doen toekomen een velletje sluitzegels. Wij hopen dat deze dan ook inderdaad als sluitzegels gebruikt gaan worden ! Deze velletjes zijn voorts nog te koop voor de prijs van 25 cent (één kwartje), maar wel: enkel voor leden en enkel bij Kring-aktiviteiten. Voor niet-leden, en ook als U de zegels elders koopt, dan geldt een dubbele prijs: twee kwartjes per vel. Het bestuur hoopt dat deze lage prijs (vijf zegels voor een kwartje) U ertoe brengt Uw brieven met deze zegels te 'sluiten'. De zegels zijn voorts (voor twee kwartjes) te koop bij: het V.V.V. (Markt), boekhandel Heinen (Kerkstraat), boekhandel Moors (Achter het Stadhuis), boekhandel Merlijn (Visstraat) en het boekenstalletje Merlijntje(Hoge Steenweg). blz.1.
RESTAURATIE STJAN Dinsdag 9 januari 1979, om 8 uur 's avonds in de Eurozaal van het Eurohotel, Hintharnerstraat zal de Heer H.E. Teering een lezing houden onder de titel:
en "en
-
·~~~-~~~~-~~~~~~~~~-~~~!~~~~!~~-~~~-~~-~~~!-~~~~-!~~~=!~~~· •Begin 1979 zal er dwars door de Sint Jan heen een groot schot geplaatst worden, waardoor het schip en de zijbeuken voor geruime tijd niet meer voor het publiek toegankelijk zullen zijn. *Wij hebben de Heer Teering bereid gevonden om over de inwendige restauratie van deze mooiste kerk van Nederland een inleiding te houden. Speciale aandacht zal worden besteed aan de beschildering van de gewelven. *Een kleine expositie van kleurenfoto's zal worden ingericht.
LEDENVERGADERING
•De Sint Jan bij de restauratie in 1885. Precies honderd jaar later~ bij het 800 jarig bestaan van de stad~ zal deze restauratie geheel gereed zijn.
Din s dag 6 maart 1979, om 8 uur 's avonds in de Eurozaal van het Eurohotel, Hintharnerstraat 63, zal er worden gehouden een
~~~~~~~~-~~~~~~~~~~~~~~~~·
Deze datum kunt U vast noteren. Een volledige agenda met bijbehorende stukken zult U begin februari ontvangen. Op deze agenda zal in ieder geval komen te staan:
I
-- Bestuursverkiezing: + één vacature (dhr. J.Jansen) + aftredend zijn voorts Jan Kleyne en Jan van Toorn. Beiden zijn herkiesbaar. Voor de vacature kunnen kandidaten bij het Bestuur worden gemeld. Verkiezing Raad van Kommissarissen. + Minstens drie personen moeten hiervoor worden gekozen; te weten: één historisch deskundige, één financieel deskundige en één juridisch deskundige. + Ook kandidaten voor deze funkties kunnen bij het Bestuur worden aangemeld. Aktiviteiten in 1979. Hierover zal ter vergadering door de voorzitter mededelingen worden gedaan.
blz.2.
VERSLAGEN
1•
Bij de op 14 november j.l. gehouden ledenkontaktavond hebben we officieel afscheid genomen van Jan Jansen als bestuurslid. Vanaf de oprichting van de Kring in 1973 heeft de heer Jansen als penningmeester veel bijgedragen tot de uitgroei van de Kring zoals die er nu is. In februari 1978 heeft hij om gezondheidsredenen de funktie van penningmeester moeten neerleggen, doch bleef hij wel in het bestuur zitten. Om dezelfde rede heeft Jan Jansen nu echter ook moeten bedanken als bestuurslid van onze Kring.
~·Op
dezelfde avond was er tevens de uitslag van de door de Kring in 1977 en
1978 gehouden skriptiewedstrijd. Bijna 200 inzendingen heeft de Kring ontvangen. De jury had grote waardering voor de kwaliteit van de ingeleverde werkstukken. Veel van de deelnemers' hadden hun skripties geïllustreerd met originele foto's, fotokopieen van illustraties uit boeken, of zelf vervaardigde tekeningen. De jury heeft aangewezen: vijf eervolle vermeldingen, vijf prijswinnaars en één hoofdprijswinnaar. "llllj"~~De vijf eervolle vermeldingen waren voor:
- Herman van Doorn (met als skriptie): Bossche dingen van vroeger. - Vincent van den Elshout: Vertellingen over de kathedrale basiliek toegewijd aan de H.Joannes Evangelist, ook wel kortweg 'St.Jan' genoemd. - Herman Franc: Crevecoeur. - Adri Neefs: Wat is er nu zo bijzonder aan de Sint Jan? - Jacqueline Weekenborg: Belegering en verovering van 's-Hertogenbosch. "llllj"~~De vijf prijswinnaars zijn (eveneens in alfabetische volgorde):
·)
- Rob Ahsmann (met als skriptie): De kathedrale basiliek van St.Jan te 's-Hertogenbosch. - Pieter Caspar de Haes: De plundering te 's-Hertogenbosch in 1787. - Fia van Rijsbergen: De Sint Jan door de eeuwen heen. - Arja van Veldhuizen: Enkele burgerlijke monumenten uit 's-Hertogenbosch. - Gerard Visker: Den Bosch. "llllj"~~Tot
hoofdprijswinnares heeft de jury uitgeroepen: ELLEN VAN
De titel van haar skriptie luidde: A1s Den Bosch geus wordt.
B0~~1EL.
(Den Bosch van
1629 tot 1648.) Het juryrapport vermeldt over haar werkstuk:
Een goed gedokumenteerde~ zeer diepgaande skriptie over een interessant onderwerp. Een veelheid van illustraties (fotokopieeën uit vele boeken bijeenverzameld) kompleteert dit werkstuk.
blz.3.
3.
Op 14 november hield stadsarcheoloog drs. H.L. Janssen een zeer uitvoerige inleiding (met dia's) over de archeologische opgravingen die hij heeft verricht op de Markt en in de Postelstraat. +++ Op de Markt hebben mensen gewoond in de Romeinse tijd; ongeveer in het jaar 200. Duizend jaar later begint de permanente bewoning van de Markt. Het jaartal 1185 is als stichtingsdatum van 's-Hertogenbosch ook verantwoord gezien het resultaat van de opgravingen. +++ Eveneens in de tweede helft van de twaalfde eeuw heeft voor het eerst permanente bebouwing plaatsgevonden in de Postelstraat. Dus reeds zeer spoedig (of gelijktijdig) na de stichting door hertog Hendrik van de nieuwe stad heeft deze een grote groei doorgemaakt. +++Bijzonder interessant .was de kollektie 'gevonden voorwerpen' die Hans Janssen en zijn medewerkers o.a. in beerputten en waterputten waren tegengekomen. Een aantal van deze voorwerpen was tentoongesteld tijdens de inleiding van onze stadsarcheoloog. We hoorden bij deze expositie enige bezoekers opmerken: 'Hadden we maar een eigen stedelijk museum, want dan ..... . . '
4.
Aan de op 15 oktober j .1. gehouden stadswandeling hebben ongeveer 800 wandelaars deelgenomen. De expositie van historische prenten en restauratietekeningen hebben (evenals de dia-voorstelling) ruim 1.000 bezoekers kunnen n o teren.
' En daar l inks-boven ziet U ............ '
Hoewel het weer deze keer niet erg meewerkte waren de belangstellende wandelaars van mening dat hun blik op 's-Hertogenbosch weer iets verruimd was. Op enige plekken tijdens de wandeling bleek dat de restauratiewerkzaamheden nog in volle gang waren (de Uilenburg en het Royal-komplex); het Havenkwartier zag ,•
er stralend uit.
blz.4.
5.
De expositie "De Liefde Als Wapen", welke was gewijd aan mgr. Bekkers heeft ongeveer 1200 bezoekers geteld gedurende de 10 dagen dat deze tentoonstelling in het Noordbrabants Museum werd gehouden. Dankzij de medewerking van het Museum kon deze expositie in korte tijd worden ingericht. Ook van dhr. van Oosterwijk (van de Stichting Roois Kultureel Kontakt, welke reeds in augustus j.l. een dergelijke expositie organiseerde) werd veel hulp ontvangen. De tentoonstelling werd geopend door dr. J. Peijnenburg, archivaris van het bisdom 's-Hertogenbosch, die een Inleiding hield onder de titel 'Negen jaar met Gods Volk onderweg met de Liefde als wapen'. De Heer Peijnenburg zei onder meer op 20 oktober 1978:
•'Een zéér kort pontificaat (1960-1966) dus, maar wel inspirerend en begeesterend, Bekkers wist het evangelie zo te brengen, dat het door veel mensen weer werd ervaren als wat het eigenlijk is én moet zijn: een blijde boodschap, een goede tijding voor zoekende mensen, een opbeurende kracht voor mensen in nood. Dat hij dat kon, lag natuurlijk aan zijn persoonlijkheid, zijn warme, innemende stem, zijn vermogen om ook te luisteren naar anderen; nu, na ongeveer vijftien jaren gebiedt de eerlijkheid ons om te zeggen, dat hij ook zijn tijd meehad. Zijn episcopaat, 1960-1966, valt practisch samen met het 2e Vaticaans Concilie, 1962-1965, dat in het begin van de zestiger jaren zoveel élan en zoveel geestdrift binnen de Catholica wekte. Het was een tijd - onlangs zijn die woorden weer eens toegepast op het zo korte pontificaat van paus Luciani, Johannes Paulus I, waarin het goed en fijn was om aan en voor de Kerk te werken. Mgr. Bekkers heeft het Concilie intens meebeleefd, al beviel het romeinse leefklimaat hem niet bijzonder en al heeft hij, als ik me goed herinner, het in elk van de L/ conciliezittingen klaargespeeld om ongeveer een •week naar huis te komen. '
MEDEDELINGEN januari start een procedure rond een "Struktuurplan Binnenstad 's-Hertogen1* I n bosch" waarin door Burgemeester en Wethouders een visie wordt gegeven op allerlei aspekten van onze binnenstad. B&W zegt in dit plan hoe zij de relatie wonen - werken - verkeer - rekreatie ziet in onze binnenstad. Iedereen kan op deze visie kommentaar en een eigen visie geven. Wij als Kring zullen daar ook aan meedoen. Hoe ? In januari 1979 komt het'Struktuurplan' uit. Begin februari ontvangen al onze leden hier een populaire versie van thuis. Daarover zal door ons op een avond in maart worden gepraat, onder de titel: ~~~!~~~!~!~-~~-~~~~-~!~~~~~!~~~· Door een werkgroep (belangstellenden hiervoor kunnen zich bij het sekretariaat melden) zal deze diskussieavond in maart worden voorbereid. In het volgende Kring-nieuws ontvangt U (behalve de populaire uitgave van dit Struktuurplan) de datum en de plaats waar deze diskussie zal worden gehouden.
blz.5.
2*
DE MARKT De Markt is opnieuw bestraat en zal worden aangekleed. Onder andere zal daarbij de middeleeuwse put (waarvan de resten bij de archeologische opgravingen zijn teruggevonden) weer worden opgemetseld. Wij steunen dit idee. Minder waardering hebben wij als Kring echter voor het zogenaamde 'puthuis'. Het lijkt in het geheel niet op het middeleeuwse puthuis dat ons bekend is uit het schilderij van 'De Lakenmarkt'. Het nu getekende puthuis is wel erg sober; dit eveneens in tegenstelling tot het middeleeuwse bouwwerk. Had er nu geen sierlijker bekroning voor deze put ontworpen kunnen worden? Met deze vraag hebben wij ons tot het College van Burgemeester en Wethouders gewend. Bovendien stelden w1J daarbij de vraag wanneer de tijdelijke verlichting welke is aangebracht, vervangen zal worden door een verlichting, die meer is aangepast aan onze historische binnenstad.
Verdwenen van de Markt is de laatste steen, die in 1953 door Zoete Lieve Gerritv in het plaveisel werd gelegd. Het was het eerste officieĂŤlE optreden van dit Bossche durske. Dit jaar is ze dus 25 jaar oud (jong?) geworden.
Zo tekende de Bosschenaar Jan Bouman 11 augustus 1956.
1185-1985 :3*Wij hebben aan B&W voorts
Volgens iemand die het weten kan van Gemeentewerken is de steen met.het puin afgevoerd, omdat hij kapot was, de { _}tE afges Zeten waren en de kanter afgeboerd. deze 'laatste steen' in De Volkskrant van
gevraagd om een Werkgroep in te stellen die de her-
denking in 1985 van het 800-jarig bestaan van onze stad moet gaan voorbereiden. "111111!"~~In
onze stad is opgericht de Stichting 'Bosschenaren Buiten De Muren' (BBDM), die beoogt geboren Bosschenaren die buiten onze stad wonen in 1985 voor een reunie terug te laten keren naar hun geboortestad. Bij die gelegenheid zal aan de stad een 'blijvend sieraad' (bv. een standbeeld) worden aangeboden.
Leden van naar zijn buiten de Stichting
l
onze Kring die familie, vrienden e.d. kennen die geboren Bosscheen momenteel buiten de stad wonen (alsmede ook onze leden die stad wonen) kunnen zich voor verdere informatie wenden tot de •' -BBDM, p/a V.V.V., Markt, 's-Hertogenbosch. blz.6.
"
~.....-Bij
dit Kring - nieuws zult U aantreffen een accept-girokaart. U kunt
hiermee Uw bijdrage voor 1979 voldoen. Het Bestuur zag graag een spoedige betaling tegemoet (in januari) opdat aan de hand van de binnengekomen gelden een totaal-program voor 1979 aan U allen gepresenteerd kan worden. *Leden die voor 1979 al hebben betaald behoeven dit vanzelfsprekend niet nogmaals te doen.
5Het.....sekretariaat heeft
dringend behoefte
aan een elektrische typemachine . Wie heeft een dergelijk apparaat tegen een aanvaardbare prijs beschikbaar ?
f,j..... Onze
leden die het tijdschrift 'Brabants Heem' wensen te ontvangen kunnen
dit voor 1979 kenbaar maken bij het sekretariaat.
~.....-Op
7 februari zal de Kring een Bossche avond organiseren in het bejaarden-
centrum 'De Zuiderschans'.
13..... Het Huishoudelijk Reglement
voor onze Kring is op 8 november j.l. vastge-
steld door onze Ledenvergadering. In de loop van 1979 zult U allen onze Statuten en het Huishoudelijk Reglement ontvangen.
~.....-In
november 1978 zijn twee Bossche boeken verschenen, te weten: C.Schrover:
'Verhalen van een geheimschrijver' en een bundel tekeningen van Herman Moerkerk. Voor deze laatste publikatie zie de bijgaande folder.
blz.7.
•
.
"
"HET KLAVERBLAD" Nu het voormalige Royal-komplex aan de Kruisstraat - Visstraat weer in gebruik is genomen na een grondige verbouwing en restauratie gaan onze gedachten uit naar het pand 'Het Klaverblad', een van de laatste houten huizen van 's-Hertogenbosch, dat op de hoek Kruisstraat Visstraat heeft gestaan. Op 4 december 1874 schrijven de Rijksadviseurs voor de Monumenten van Geschiedenis en Kunst (waarvan de sekretaris is Victor de Stuers) een brief aan hun korrespondent Lambert Hezenmans, o.a. de restauratiearchitect van de Sint Jan. Men had in de dagbladen geleze~ dat he+ vijftiende eeuwse pand zou worden afge braken. Teneinde in aktie te komen wilde men van Hezenmans weten o.a. wi.e de eigenaar was, hoe de konstruktie van het pand was en dergelijke. Hezenmans schrijft reeds op 9 december over 'Het Klaverblad':
"Het KlaYerblad" te ' a Hertogenbosch.
"Binnen is het huis sterk en kcin alles nof eeuwen bestaan, maar van buiten verkeert het in verval. De oorzaak is te zoeken in eene verordening door de reger,,ing dezer stad in het begin der 18e eeuw uitgevaardigd, waarbij verboden werd aan houten huizen herstellingen aan te brengen, omda< zij teveel gevaar opleveren voor brand. Deze verordening is nog van kracht, nog heden mag een houten gevel niet worden hei ste ld. "
De Rijksadviseurs schrijven direkt een brief aan eigenaar Crefcoeur en aan het Gemee{ - '.bestuur. Aan het Gemeentebestuur wordt gevraagd de intrekking of wijziging van de oude"' verordening, 'welke de herstelling van houten huizen verhinderd'. In januari 1875 deelt eigenaar Crefcoeur mee dat hij het pand wil slopen. Als er een gel· delijke vergoeding tegenover staat is hij wel bereid de houten gevel te handhaven. In dezelfde maand kruipen ook de Rijksadviseurs weer in de pen. Van het Provinciaal Genootschap (van wie men adhesie had gevraagd) en van het Gemeentebestuur was nog niets vernomen. Eerst in 1878 horen de Rijksadviseurs weer iets van de Heer Hezenmans. Hij stuurt dan aan het Haagse College een tekening van het laatste houten Bossche pand, dat in 1878 werd afgebroken, "Het Franse Kabinet" in de Kerkstraat. Tevens stuurt hij bij deze tekening een andere: die van "Het Klaverblad". Dit vóórlaatste houten huis in 's-Hertogenbosch was toen al verdwenen, zoals Hezenmans schrijft: "hangende de onderhandelingen
over het in stand houden, werd het plotseling afgebroken". (Bron: Gemeentelijke Archiefdienst, Dokumentatie, dossier 929.212, i.v. L.C.Hezenmans) begi . f bruar· za
~zijn
blz.8.
'I
' Schitterend boekwerk boordevol tekeningen van de Bossche kunstenaar Herman Moerkerk
Op 2 maart 1879 werd 1n oen Bosch Herman Moer1<.erl<. geboren .... binnen1<.ort dus '\ 00 iaar geleden. \er gelegenheid van dit telt is er een boe1<.wer1<. uitgegeven met meer dan '\ 50 te\\eningen-. een unie\<. boe1<.werl<.. dat te 1<.oop is "oor slechts
f 10,·
"Herman Meerkerk" 1ubiieum uitgave Is te koop b•i: vereniging Soc1éteit Casino ,alle erkende boekhandelaren 1n oen Bosch en Vught het VVV kantoor: het provinciaal Noord Brabants Museum: het Slager Museum
en het 1<.antoor van Het Brabants Dagblad Stationsweg 19 1n oen Bosch
.
--路
)
, 1