krln9-nleuw1 N U M M E R
A P R I L
2 8
1 9 8 0
Uitgave van de KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH" Sekretariaat: Postbus 1162, 5200 BE 's-Hertogenbosch tel. 073 - 135073, b.g.g. 073 - 138472
Het Bestuur van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" wil U opnieuw uitnodigen tot het bijwonen van een aantal door onze Kring te organiseren aktiviteiten in de maanden mei en juni.
~Van 1 tot en met 5 mei wordt er in het Jeroen Bosch-huis een expositie georganiseerd
onder de titel: "'s-Hertogenbosch door kinderogen bezien".Van 12 tot 17 uur is deze expositie geopend.
~Op maandag 5 mei (Nationale Feestdag) wordt er kontinu in het Jeroen Bosch-huis een film, met geluid, gedraaid over de feesten, in 's-Hertogenbosch gehouden ter gelegenheid van het 750-jarig bestaan in 1935. Aanvang: 12.30, 13.30, 14.30, 15.30 en 16.30 uur. Duur van deze geluidsfilm: 40 minuten.
~Zondag 11 mei wordt van 13.30 tot 17.30 uur het Gouvernement in de Verwersstraat opengesteld voor belangstellenden. Die middag is eveneens de "Hof van Zevenbergen" in de Keizerstraat voor geïnteresseerde Kring-leden en anderen geopend. Dit gebeurt door onze Kring in samenwerking met het Comité "Den Bosch in Mei".
,~Zondag 8 juni en zondag 31 augustus vertrekken vele leden van onze Kring voor een exkursie naar onze moederstad Leuven. Tweehonderd deelnemers was het maximum. Maar ook voor de tweede tocht, op 31 augustus, hebben al honderd leden van de Kring belangstelling getoond.
'
•
Zegel rnn de Lem ense Schepenbank, ca. 1260.
f",
1185-1985
1935
"De herinnering, die mij aan de feestelijke herdenking van het ?00-jarig bestaan van ' s -Hertogenbosch, welke ik in Juli 1885 als negenjarige knaap medemaakte, steeds is bijgebleven-路路路 ...... " Met deze woorden begint burgemeester mr.F.J. van Lanschot zijn "Ter Inleiding" in het officieel programmaboek van de stadsfeesten in 1935. Vanaf 6 januari, de dag waarop de Kring startte met het voorbereiden van de viering in 1985 van het 800-jarig bestaan hebben vele leden van onze Kring op dezelfde manier tegen ons gesproken. Velen herinnerden zich de feesten uit 1935; vooral de leuke gebeurtenissen uit de periode 5 tot en met 31 juli. Toen het Bestuur van de Kring vernam, dat er zich op het Gemeentearchief een (uiterst brandbare) film uit 1935 bevond, een geluidsfilm van 40 minuten handelend over een groot aantal gebeurtenissen uit deze feestmaand, hebben wij pogingen in het werk gesteld om de film te vertonen. Het was een uiterst brandbare film, en er zou geen toestemming verkregen worden deze te draaien. De gemeente 's-Hertogenbosch was echter bereid een onbrandbare 16mm. kopie te laten vervaardigen van de herdenkingsfilm. Op 5 mei draaien wij, in samenwerking met de gemeente 's-Hertogenbosch, in het Jeroen Bosch-huis deze voor Bosschenaren zo belangrijke film. De aanvangstijden zijn 12.30, 13.30, 14.30, 15.30 en 16.30 uur. Op de film zult U burgemeester Frans van Lanschot de Bosschenaren horen toespreken (wijzend op een mikrofoon: Burgemeester, hier moet U in pr>aten!), de feestmuziek uit 1935 zal klinken, Oud - 's-Hertogenbosch (in de Casinotuin) zal te zien zijn, Enoch Hartman zal zijn vis aanprijzen. Kortom: U moet deze film gezien hebben!
Een aantal leden van de Kring verzochten ons om de originele tekst van het feestlied uit 1935 "Haal de vlaggen van de zolder". De tekst is van Frans van Valderen, Alphons Mosmans schreef de muziek.
Haalt de vlaggen van den zolder>, Tr>ekt de beste spullen aan, Laten wiJ nu , holder bolder>, Aan het feesten, fuiven gaan! ZINGT HOEZEE NU, BOSSCHENAREN, ZEVENHONDERDVIJFTIG JAAR. TOONDEN WIJ STEEDS, WIE WE WAREN, KERELS, KLOEK, VAN ZESSEN KLAAR! Weg met zeuren, kniezen, klagen, Daarvoor is nog tijd genoeg, Want nu hebben wij de dagen, Van den feestroes voor> den boeg. ZINGT HOEZEE ..... Zingt den stichter thans ter eere, Her>togs Bosschenaren juicht, Wilt aan kind en nazaat leer>en Wat van ouden roem getuigt .
T
E
R
N
L
E
D
N
G
ZINGT HOEZEE .....
1--
0
I
De herinnering, die mij aan de feestelijke herdenking van het 700-jarig bestaan van 's-Hertogenbosch, welke ik in Jul i 1885 als negenjarige knaap medemaakte, steeds is bijgebleven, deed mij reeds eenige jaren geleden het plan vormen, te trachten de burgerij bereid te vinden bij he~ 750-jarig bestaan onzer stad, eenzelfde eendr acht ige samenwerking te toonen en eenzelfde geestdrift uit te dragen, als de feesten in 1885 tot zoo een gelukkig welslagen brachten.
u V1
z <
-'
z
<
>
blz.2.
,, \路
'S路HERTOGENBOSCH.DOOR.KINDEROGEN.BEZIEN Van 1 tot en met 5 mei wordt er in het Jeroen Bosch-huis een expositie gehouden onder de titel: "'s-Hertogenbosch door kinderogen bezien". Individueel of in groepsverband kunnen jonge Bosschenaren aan deze tentoonstelling meedoen. Het onderwerp is: 's-Hertogenbosch. De verwerkingswijze is geheel vrij. Men kan tekeningen, dia's , foto's of kollages maken. Een skriptie of handenarbeidstuk hoort ook tot de mogelijkheden. Onderwerpen kunnen zijn: Winkelen in Den Bosch, de Markt, Wonen in 's-Hertogenbosch, Opa vertelt over vroeger, Vrije tijd in Den Bosch e.d. Degenen die mee willen doen kunnen hun werkstuk inleveren op dinsdag 29 april, tussen 16 en 19 uur in het Jeroen Bosch-huis, Hinthamerstraat 74, 's-Hertogenbosch.
De uitslag van de wedstrijd zal worden bekendgemaakt op maandag 5 mei, om 12 uur in de aula van het Jeroen Bosch-huis. Er zullen zowel individuele prijzen als groepsprijzen ter beschikking worden gesteld door de Kring. Enkel leerlingen die het basisonderwijs volgen kunnen aan deze wedstrijd meedoen. De tentoonstelling is geopend: van 1 tot en met 5 mei; dagelijks van 12 tot 17 uur; de toegang is gratis.
OPEN MONUMENT Zondag 11 mei wordt er een 'open dag' georganiseerd in het Gouvernement en in de Hof van Zevenbergen. :Jllllllll>-Het Gouvernement, in de Verwersstraat, dateert in z1Jn huidige vorm uit 1768-69, toen bouwmeester Pieter de Swart het geheel verbouwde. Momenteel is het het woonhuis van de Commissaris van de Koningin. Van 13.30 - 14.30 uur zal door de heer en mevrouw Van der Harten een deputatie uit Heeswijk-Dinther worden ontvangen in het kader van de Meierijse Week. Deze deputatie (fanfare, koor, het gilde, dansgroep) zal een programma van ongeveer een uur brengen. U bent hierbij van harte welkom~ ~ De Hof van Zevenbergen, Keizerstraat 12, dateert oorspronkelijk uit de eerste helft van de zestiende eeuw. In de zeventiende eeuw vonden er verschillende verbouwingen plaats. In 1778 werd het verbouwd en ingericht tot Rooms Weeshuis. Momenteel is in het kompleks o.a. het Roode Kruis gevestigd. Beide panden zijn opengesteld op zondag 11 mei van 13.30 tot 17.30 uur.
blz.3.
EXKURSIE LEUVEN Het Bestuur heeft versteld gestaan over de overgrote belangstelling die er bij onze leden was, om een bezoek te brengen aan onze moederstad Leuven. De reis was gepland voor tweehonderd deelnemers. Momenteel zijn er al driehonderd betalingen binnen !! ! Daarom heeft het Bestuur besloten dat er op 8 juni tweehonderd (de eerste tweehonderd die betaald hebben) meegaan naar Leuven. Op 31 augustus aanstaande zal er een tweede reis, identiek aan de eerste, ondernomen worden. Zij die op 8 juni mee naar Leuven kunnen, ontvangen bij dit Kring-Nieuws een los berichtje. Zij die betaald hebben en geen briefje aantreffen, staan dus genoteerd voor 31 augustus. Mocht U echter zéér beslist niet mee kunnen op 31 augustus, dan moet U dit vóór 5 mei laten weten aan het sekretariaat en zullen wij trachten voor iedereen een goede oplossing te vinden. DAGSCHEMA 8 JUNI (EN 31 AUGUSTUS): a. b.
c.
d. e. f. g. h.
i. j.
8.45 uur. Samenkomst bij het station. 9.00 uur. Vertrek. We maken een rit langs een mooie omgeving. De bussen rijden via Turnhout, Lier en Mechelen naar Leuven. Onderweg maken we een koffie-stop. 12.30 uur. Aankomst te Leuven. We beginnen er met een korte rondrit langs de kastelen ten zuiden van deze stad (kasteel Arenberg en de Abdij van Park). 13.15 uur. Brabantse koffietafel in het Thier Bräuhof te Leuven. 14.30 uur. Bezoek aan het Groot Begijnhof. 15.00 uur. Bezoek aan de Sint Pieterskerk met het grafmonument van hertog Hendrik I, de stichter van de stad 's-Hertogenbosch. 16.00 uur. Bezoek aan het gotische stadhuis. 17.00 uur. Vrij. U kunt koffie drinken op een van de terrasjes rond de Markt. Een pilske vatten. Een frietje eten of iets anders gebruiken. Of zomaar wat etalages bekijken. 18.00 uur. Vertrek vanaf de Oude Markt. 20.00 / 20.30 uur. Aankomst in 's-Hertogenbosch.
De prijs van f .35.-- is inklusief de koffie tijdens de heenrit en de koffiemaaltijd te Leuven. Zowel de rondrit bij Leuven als de drie bezoeken aan objekten binnen deze stad (Groot Begijnhof, St.Pieterskerk en stadhuis) vinden plaats onder leiding van gidsen van de Leuvense Gidsenbond. Aangezien het tijdschema erg krap is, moeten we precies om negen uur uit Den Bosch vertrekken. Degenen die op 28 maart de lezing van de heer Jan Staes van de Leuvense Gidsenbond aanhoord hebben, hebben toen een plattegrond van Leuven ontvangen. U wordt verzocht deze bij de busrit mee te nemen. Degenen die géén plattegrond bezitten zal er in de bus een worden uitgereikt. Indien U geld wenst te wisselen, dient U dat vóór 8 juni te doen. We stoppen tijdens de rit naar Leuven niet aan de grens. Een geldige pas is voor België niet nodig. Wel een identiteitsbewijs, bv. een verlopen pas, rijbewijs, PTT-identiteitskaart e.d.
Leden die de tocht naar Leuven op 31 augustus mee willen maken, kunnen zich opgeven door f.35.-- te storten (per persoon) bij: - Rabobank rek.nr. 17 19 94 078 t.n.v. Kring 11 Vrienden van 1 s-Hertogenbosch'' - Postgiro rek.nr. 3119716 t.n.v. Penningmeester Kring 11 Vrienden van 1 s-Hertogenbosch 11 • U ontvangt daarna nog verdere mededelingen van ons ~ blz.4.
-,
'
••
RELATIE MET LEUVEN De banden tussen 's-Hertogenbosch en Leuven ziJn zo oud als onze stad bestaat. In 1185 is 's-Hertogenbosch gesticht en de kroniekschrijver meldt ons dat de Brabantse steden Leuven, Antwerpen en Brussel bij de bouw van de muren elk de kosten van een stadspoort voor hun rekening namen. De Lovense Poort stond ook bekend als de "Gevangenpoort". •Veel belangrijker dat deze poort evenwel was het feit, dat het stadsrecht van de jonge stad Leuvens recht was. Leuven was dus de moederstad van 's-Hertogenbosch en heeft als het ware aan haar wieg gestaan. Als er hier in zaken van bestuur of rechtspraak problemen waren en men niet precies wist hoe te handelen, kon het Bossche stadsbestuur naar Leuven ter hofvaart. De tekst van dit aan Leuven ontleende stadsrecht is ons nog bekend; het is het oudst bewaard geblevene van Nederland! •De onderlinge verhouding tussen beide steden is van begin af aan vriendschappelijk geweest, wat onder andere tot uitdrukking kwam in de verschillende vriendschapsverdragen. Het eerste verdrag van dien aard werd gesloten op, zoals in het charter vermeld staat, "zaterdag vóór het feest van Maria Lichtmis 1261", in onze tijdrekening is dat: 29 januari 1262. •De stichter van onze stad, hertog Hendrik I, ligt in de Sint Pieterskerk van Leuven begraven. •Nadat in 1425 te Leuven een universiteitwas opgericht, hebben vele Bossche studenten deze bezocht. Bijna 1.000 studenten bezochten tussen 1550 en 1750 deze universiteit. •In 's-Hertogenbosch staat aan de Spinhuiswal een mooi, oud gebouw, dat ons altijd aan Leuven herinnert. Het is het voormalige Refugiehuis van de abdij van St.Geertrui te Leuven. In het begin van de zestiende eeuw werd het gebouwd door de abt Petrus Was en tot 1767, toen het verkocht werd, was het in het bezit van de Leuvense kanunniken. Enkele andere punten van overeenkomst: •Zij hebben beide een belangrijke lakenindustrie gehad. •Beide steden hadden een Begijnhof; dat van 's-Hertogenbosch is afgebroken. In Leuven kan men het nog bewonderen. •Beide steden hebben binnen hun murep ) een meesterwerk van Brabantse gotiek: Leuven zijn stadhuis, 's-Hertogenbosch zijn Sint Jan. •Leuven en 's-Hertogenbosch hebben ongeveer eenzelfde inwonertal. Leuven heeft de grootste bierbrouwerij van België (Stella Artois); Den Bosch die van Nederland (Heineken). •De in 's-Hertogenbosch geboren Anna van Asseldonk trad in Leuven in in het Begijnhof. Daar stichtte zij een fundatie. •In 's-Hertogenbosch stroomt op vele plaatsen in de binnenstad de Binnendieze. In Leuven slingert de Dijle door de stad. De Dijle bij het Groot
blz.5 .
Begijnhof.-~
'1t~!~~~~~~~~~!~~-~-~~!~ De Vereniging Koninginnedag organiseert dit jaar op 5 mei (dus niet op 30 april) opnieuw, en wel voor de 25e keer, een stadswandeling. Evenals de vorige keer gebeurt dat in nauwe samenwerking met onze Kring. De wandelingen van de Vereniging Koninginnedag zijn geheel anders van opzet dan de wandelingen van de Kring. Wij vertellen meer, terwijl Koninginnedag vragen laat beantwoorden, waaraan een prijsvraag is verbonden. Dus: op 5 mei tussen 14 en 16 uur kunt U bij een kraam bij De Moriaan een routebeschrijving ophalen; daarna moeten daar de ingevulde lijsten weer worden ingeleverd. Bekendmaking van de prijswinnaars geschiedt via een aangeplakte lijst bij De Moriaan en via het Brabants Dagblad. (Denkt U eraan: 5 mei draait ook de 1935-film in het Jeroen Bosch-huis'.)
'1t~~~~~~~~-~~~~~~~-~~~~~!~~~~-!!!~-~~-~~~~~~!~~!~~~~~ Door omstandigheden, o.a. doordat we een andere drukker nemen, zal de bundel "Bossche Bouwstenen III: De Ambachtsgilden" eerst na de grote vakantie worden gepubliceerd. Middels het volgende Kring-Nieuws zullen we U van het verschijnen ervan op de hoogte houden.
'1t~~~~~~-~~~~~~~-~~~~~!~~~~-!~~-~~-~~~~~=~~!~~~~~-!!~~~ Vanaf september wordt in nauwe samenwerking met de Gemeentelijke Archiefdienst de vierde kursus Bossche Bouwstenen gehouden. Onderwerp zal zijn de gebeurtenissen in onze stad rond het jaar 1800 (Patriottentijd, Franse Tijd, Bataafse Tijd). De verovering in 1629 is voor 's-Hertogenbosch en geheel de Meierij (en geheel Staats Brabant) van enorm grote betekenis geweest. Dit geldt eveneens voor de gebeurtenissen aan het eind van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw. In het volgende Kring-Nieuws meer informatie over deze nieuwe kursus.
'1t!~~!~~~~!~~~!~~-~~~~-~~~~~~~~~!~~ In augustus en september wordt er in het Noordbrabants Museum een tentoonstelling gehouden over het archeologisch onderzoek in onze stad, zoals dat de afgelopen jaren verricht werd door stadsarcheoloog Hans Jansen. Een katalogus met veel illustratiemateriaal zal ter gelegenheid van deze tentoonstelling verschijnen.
'1t!~~!~~~!~~~!~~-~~~~-~~!~~~-~~~~!~~~~~~~ Eveneens in het Noordbrabants Museum zal er dit najaar een tentoonstelling worden gehouden over het werk van Antoon Derkinderen. Derkinderen werd geboren in 's-Hertogenbosch, later werd hij o.a. Direkteur van de Rijksakademie voor Beeldende Kunst te Amsterdam. In zijn geboortestad ontwierp hij in 1885 bij het zevenhonderdjarig bestaan van de stad een historische optocht. Ter herinnering aan dit zevende eeuwfeest schilderde hij in de hal van het stadhuis een wandvoorstelling, uitbeeldend de stichting van de stad. Een vijftal jaren later vervaardigde hij een afbeelding op de tweede grote wand in de hal van het stadhuis, voorstellend de Sint Janskathedraal Ook deze tentoonstelling zal vergezeld gaan van een uitvoerige katalogus. blz.6.
*~~~~~~-~~~-~~~~~!~-~~-~~~!~ Naar aanleiding van een berichtje in ons vorige Kring-Nieuws hebben zich ongeveer zestig leden gemeld die graag eens een demonstratie willen bijwonen van het afdrukken van etsplaten. De heer en mevrouw De Laat Viguurs en de heer (Hendrik) de Laat sr. willen dat gaarne demonstreren. Een kleine overzichtsexpositie van werk van Hendrik de Laat zal het geheel verlevendigen en illustreren. Degenen die zich al bij het sekretariaat hebben opgegeven, ontvangen binnenkort bericht. Zij die zich nog willen aanmelden kunnen dit doen bij het sekretariaat.
*~~~~~~~~-~!~~~~~~~~~!~~~ De volgende stadswandeling van onze Kring zal worden gehouden op zondag 14 september. U kunt deze datum vast in Uw agenda noteren.
'*
!!~~!~~!!~~~~ Over een half jaar vindt ons filmfestival "'s-Hertogenbosch op 8 mm." plaats. Nu bestaat er nog gelegenheid mee te doen en zelf een film te vervaardigen over een willekeurig Bosch' onderwerp. Het inleveren van de films gebeurt in augustus. Verdere inlichtingen en deelnameformulieren zijn verkrijgbaar bij het sekretariaat.
*
~~~~~-~~~~~-~~-~~~~~
' Ruim zevenhonderd leden van de Kring en hun gezinsleden hebben genoten van de boottochten, zoals die met de "Hertog Hendrik" en "De Meerkoet" langs de beide stadsgrachten van 's-Hertogenbosch, de Dommel en de Aa, werden afgelegd. Het weer werkte bijzonder goed mee en velen konden 's-Hertogenbosch eens vanuit een ander gezichtspunt zien. De bomen langs de wallen waren nog niet voorzien van blaadjes, zodat eenzelfde boottocht over enkele maanden, U een geheel andere kijk zal geven op de stad. Schipper Wol thuis, sukses met Uw vaartochten ! !
*
)
*
~~!~~~-~~~-~!~~~~~~ Het ligt in de bedoeling dat de Rederijkerskamer Moyses' Bosch onder auspiciĂŤn van de Broederschap van Onze Lieve Vrouw van Den Bosch op de zondagen 11 en 18 mei a.s. voorstellingen geeft van het Middeleeuwse mirakelspel Marieke van Nimwegen. Voor plaats en aanvangstijden verwijzen wij U naar de plaatselijke pers.
~~!~~=~!~~~~
Het volgende Kring-Nieuws verschijnt eind juni / begin juli. Kopy hiervoor kan bij het sekretariaat worden ingeleverd tot en met 1 juni.
blz.7.
De hoofdprijs van de filmwedstrijd "'s-Hertogenbosch op 8 mm.", door ons
lJCl
~eorganiseerd.
r--
De binnenplaats van de "Hof van Zevenbergen", op 11 mei opengesteld voor belangstellenden blz.8.