krln9--nleuw1 Verschijnt minimaal 6x per jaar. Uitgave van de Kring "VRIENDEN VAN 's-HERTOGENBOSCH" KRINGHUIS: Stationsweg 29, telefoon 073 - 135098 maandag, dinsdag, vrijdag:10-12 eo j3-17 uur woensdag, zaterdag: 10-17 uur donderdag: 10-12, 13-17 en 18-21 uur N U MME R
59
januari 1985
SEKRETARIAAT: Postbus 1162, 5200 BE 's-Hertogenbosch telefoon 073 - 135073, b.g.g. 147466 BET AL INGEN: -
postgiro 311 97 1 6 Rabobank reknr. 17.19.94.078 Van Lanschot reknr. 22.51.91.202 telefoon penningmeester 073 - 132406
================================================================================== In dit eerste Kring-Nieuws in het achthonderdste verja a rjaar van onze stad treft U de volgende onderwerpen aan: pagina 2 -:::/m 6 : vindt U een samenvatting van ons historisch spektakelstuk dat van 2 t/m 9 juni in de binnenstad wordt opgevoerd. pagina 7 lgina 8
::
aandacht voor de openingsmanifestatie van Den Bosch 800, en dan speciaal onze bijdrage daarin op 4,5 en 6 januari. hier vragen wij Uw aktieve en/of passieve medewerking aan ons historisch gebeuren.
pagina 9
op donderdag 17 jan~ari is de eerste ledenbijeenkomst van dit jaar: middeleeuws kluchttoneel in theorie en praktijk.
pagina 1 0
op maandag 25 februari volgt de tweede bijeenko~st, gewijd aan de Bossche boekdrukkers; tevens nieuwe artikelen in het Krin huis te koop.
pagina 11 en 12: aandacht van aktiviteiten van derden in dit jaar: driekoning 1 bevrijdingsaktiviteiten en tentoonstelling Bossche politiek. pagina 13 en 14: bestuursmededelingen, waaronder data toekomstige aktiviteiten van onz2 Kring. pagina 15 en 16: op zondag 25 augustus vindt onze jaarlijkse grote exkursie plaats: dit maal is Brugge het reisdoel. TIP: noteert U direkt de vele data uit dit Kring-Nieuws en vergeet niet op tijd aktie te ondernemen: bv. afhalen toegangskaarten, inschrijven voor exkursie, opgave voor medewerking, enzovoort.
1
-----------------------------------------------------------------------1185-198559-1
De historische stadswandeling langs zes taferelen uit de Bossche geschie d enis is een van de belangrUkste aktiviteiten van de Kring tUdens de viering van 's-Hertogenbosch 800 jaar. Daarom willen we U wat achtergrond informatie geven over de gekozen onderwerpen, op basis van door Henny van den HeUden verzamelde gegevens. EERSTE TAFEREEL 1185: STICHTING VAN DE STAD 's-HERTDGENBOSCH
============================================
Hertog He~drik I heeft 's-Hertogenbosch gesticht op het landgoed Drduynen uit strategisch oogpunt ter verdediging van de noordgrens van zUn hertogdom Brabant. Uit archeologisch onderzoek is gebleken, · dat er omstreeks die tUd bewoning was aan de noordzUde van de huidige Markt. Helaas kan men door middel van archeologisch onderzoek niet tot op het jaartal nauwkeurig dateren, en we weten dus niet of de bebouwing van v66r of ná de stichting dateert (archeologisch onderzoek: vierde kwart hvaal fde eeuw). Wel kreeg de stad een uitgebreid stadsrecht en vele handelsprivileges van de hertog. Vanwege de vele historische onduidelUkheden leek het ons bet e r de stichting van de stad uitsluitend uit te beelden via het oudste stadsrecht en wel op twee niveaus: één waarop de hertog het stadsrecht. verleent met aanwezigheid van getuigen en één waarop artikelen uit het stadsrecht, die zich daarvoor lenen, visueel gemaakt worden.
-r-.;;----------------------------------------------------------------------1185-1 9 8 5-
59-2
' TWEEDE TAFEREEL BEELD VAN GENADE
================ De vondst van het wonderbeeld van Onze Lieve Vrouw is het onderwerp van het tweede tafereel. Het verhaal is de meesten van U wel bekend. Daarom gaan we er nu niet verder op in. DERDE TAFEREEL VAN HONGER, ZIEKTE EN DOOD
==========================
Armoede is een bekend verschijnsel in de middeleeuwse stad. Men zag het als een door God gewild verschijnsel, waardoor de beter gegoeden bovendien de kans hadden "goede werken" te doen. De Tafel van de Heilige Geest werd ingesteld ter ondersteuning van arme lieden. De volksmond gaf haar dan ook de naam: het Geefhuis of Het Spint. Oorspronkelijk was de Tafel ingericht achter in de Sint Janskerk. Later kreeg zij de beschikking over een pand, waarin de goederen opgeslagen konden worden en nog later verhuisde zij in haar geheel naar een apart gebouw. In dit gebouw van de Tafel van de Heilige Geest oftewel het Geefhuis is tegenwoordig de Openbare Bibliotheek gevestigd. De stadsregering had het oppertoezicht op de Tafel. Er waren regelmatig uitdelingen van roggebrood, meestal tweemaal per week. Verder waren er uitdelingen van schoenen, kleding (voor de winter), vlees (met kerstavond en met pasen), vis, erwten en eieren (tijdens de vasten). Van 10 november 1477 dateert een regelement dat bepaalde, dat de Tafel van de Heilige Geest jaarlijks 100 mud rogge moest oveidragen aan de . blokmeesters ten behoeve van de huisarmen in hun blok. De blokmeesters waren vertrouwensmannen uit de wijk, die o.a. belast waren met de brandbestrijding. Zij hadden ook de zorg voor de huisarmen in hun gebied. Ondanks deze voorzieningen waren vele armen genoodzaakt om voor hun onderhoud te bedelen. De geneeskunde in de middeleeuwen was een mengsel van overtuigd Îodsdienstig besef, van pseudo-wetenschap, van astrologi e , van bijgeloof, J an kwakzalverij, va~ geloof in mysterieuze natuurkrachten en van · kruidenremedies. De studie voor arts had vaak meer weg van een studie in de theologie en de filosofie dan van geneeskunde. Zij was zuiver theoretisch. Chirurgie werd dan ook door de artsen veracht, want dat was handwerk. Omdat de officiële artsen niets van het handwerk moesten weten; lag de heelkunde in handen van: chirurgijn-barbiers, wondartsen en vilders. Deze zetten gebroken ledematen, he e lden wonden, sneden puisten en gezwellen, trokken tanden en kiezen, maar de meest favoriete geneeswijzen waren aderlaten en koppen zetten. De middeleeuwse hygiëne ~as erg slecht. De straten lagen vol vuil, het water was dikwijls besmet, maar toch. werd het gebruikt en de grachten dienden als open riool. Wat trouwens in deze eeuw nog het geval was met de Binnendieze. Men had veel last van ongedierte en de kerkhoven lagen midder in de stad. Zo kregen allerlei besmettelijke ziekten een kans: lepra, pokken, typhus en de pest, ook wel de "grote sterfte" genaamd. Lepralijders waren duidelijk herkenbaar in het middeleeuwse straatbeeld. Al in de 13e eeuw was er in Brabant een wetgeving betreffende melaatsen. Als iemand verdacht werd van de ziekte, moest hij zich melden bij de autoriteiten. Werd de ziekte vastgesteld dan kon de zieke zijn intrek nemen in het leprozenhuis of met de klepper in de hand om zijn brood bedelen. 1-----------------------------------------------------------------------1185-198559-3
s-HertDgenbosch had al vroeg een leprozenhuis oftewel lazerU, die buiten de stadswallen lag in de richting van Hintham. De melaatsen waren uitgestotenen. ZU moc~ten niets aanraken. Toch ondervonden zU veel medelUden en kregen veel aalmoezen, want melaatsheid was de ziekte van Lazarus, die in het hiernamaals beloond zou worden. De pest is de meest beruchte ziekte uit dit tUdperk. Iedereen trachtte redding te zoeken tegen deze verschrikkelUke ziekte: sommigen zochten het in een matig leven en soberheid; anderen vervielen in het tegendeel, ze dronken, namen het er goed van, zongen en trachtten iedere begeerte te bevredigen; weer anderen leefden normaal, maar droegen bloemen, kruiden, specerUen of amuletten en weer anderen sloegen op de vlucht. Er traden ook geselaars op. Veel dokters beschermden zich door het dragen van een leren pak met handschoenen en een masker met brillenglazen erin en voorzien van een snuit waarin specerUen werden verbrand. Veel dokters sloegen ook op de vlucht. TUdens de eerste grote pestepidemie werden grote delen van de Nederlanden niet zo erg door de pest getroffen als de rest van West Europa. Zo wordt er van 1348-1350 een pestepidemie gemeld, die in 's-Hertogenbosch veel angst veroorzaakte, maar weinig slachtoffers eiste. De grote pestepidemie in 's-Hertogenbosch woedde van 1439 tot 1442. Als we naar de behandeling van de krankzinnige mens in de middeleeuwen kUken zien we weer dezelfde behandelingswUzen als bU de gewone zieken. De kwaadaardige invloeden moeten worden afgevoerd door middel van aderlaten en koppen zetten, toediening en purgeer-en braakmiddelen. Ook baden wordt als een afvoerend proces gezien, evenals seksuele aktiviteit. Vaak is ook favoriet de plaatselUke behandeling van het zieke lichaamsdeel, in geval van krankzinnigheid dvs het hoofd. Denk aan het snijden van de kei. In de middeleeuwen was ook het voorschrift de bezetene met wijwater en. wUzout te behandelen. Onder krankzinnigheid viel ook epileptie. Men dacht dat de patiĂŤnt bezeten was. Men ging er van uit dat een arts niet alleen me~ een krankzinnige mocht zUn en de patiĂŤnt gebonden moest worden, omdat de waanzinnige het speciaal op de hem behandelende geneesheer begrepen zou hebben. 1
VIERDE TAFEREEL HET OPROER VAN 1477
===================
Karel de Stoute sneuvelde op 5 januari 1477 bij Nancy. HU liet slechts een 19-jarige ongehuwde dochter na. Karel had tUdens zijn leven vele bedes (=bUdrage aan belastinggeld) gevraagd en toen het nieuws van Karels dood half maart ook 's-Hertogenbosch bereikte, was de magistraat juist bijeen, waarschijnlUk om te vergaderen over het verlenen van de zoveelste bede. Het was een tUd van ekonomische teruggang en Karels onderdanen waren ontevreden. Het bericht van Karels dood was voldoende om in opstand te 1 komen. Men drong op 18 maart de vergadering binnen en nam 43 personen gevangen. De gevangenen werden gehoond, naar de Gevangenpoort (Leuvense Poort) gevoerd en in de boeien geslagen, de laagschout werd zelfs in een onderaards hok opgesloten. De dekenen der ambachten en de ambachtslieden namen het bewind in handen en dwongen de hoogschout om recht te spreken over de gevangenen. HU kon nauwelUks anders, daar de schutters in de wapenen en alle ambachten met hun vaandels rondom de vierschaar opgesteld stonden. Als eerste was de laagschout Jan van Arkel aan de beurt. De tweede keer dat hU moest verschUne8,'op palmzondag 31 maart, verscheen hU in een ----------------------------------------------------------------------1185-1985-59-4
een linnen gewaad, blootshoofds en barrevoets. Nadat de getuigen verhoord waren, verzocht hij in tegenwoordigheid van drie regerings-leden op zijn knieën en met diepe ootmoed om vergiffenis, omwille van het lijden van de Heer, waarvan men de gedachtenis ging vieren, en hij gaf zich geheel over aan hun uitspraak. Hierop smolten alle aanwezigen in tranen. Na rijp beraad werd hij in genade aangenomen, maar hij kreeg wel een boete van 700 Rijnse guldens ten voordele van de stad. Op 12 april volgde het proces tegen Jan van Erpe. Men was meer gebeten op hem dan op de laagschout. Hij was nl. stadhouder geweest van de vorige laagschout, Willem Hincka e rt, er werd ervan beschuldigd in die tijd tegen de rechten van de stad gehandeld te hebben. Op 14 april, 's avonds om ongeveer 8 uur werd de toestand in de stad zeer gespannen en er dreigden gevechten los te breken tussen de ambachten die genade wilden schenken en de gilden van de wevers èn de speldenmakers, die van geen genade wilden weten. De schutters en de andere ambachten verschenen bewapend op ~e Markt en schaarden zich onder de stadsbanier die de hoogschout Pieter Vertaing als teken van openbaar gezag ontrold had. Toen de opstandige gilden dit zagen, begonnen zij te vrezen dat zij door de stad en andere ambachten uitgestoten zouden worden. Zij namen toen Jan van Erpe toch maar in genade aan. Hij werd veroordeeld tot een boete van 3.000 Rijnse guldens, veel hoger dus als die van Jan van Arkel. Cp 21 mei kwam van Frederik van Egmond, heer van Ysselstein, met groot gevolg de stad binnen. Samen met de hoogschout en vele geestelijken wist deze de ambachten ertoe te bewegen de overige gevangenen vrij te laten tegen betaling van een boete van 7. 700 Rijnse gulden. De ambachten hadden zwaar gezondigd tegen de landswetten en zij hadden gelui dat de positie van de hertogin: niet erg sterk was. Na een smeekschrift vergaf zij de stad zonder een gerechterlijk onderzoek in te stellen, en wel zonder er een financiële genoegdoening tegenover te stellen. VYFDE TAFEREEL
~~fBilf~Ef=~~~lIIfk=~~~=~~J=g~kEf~=~bl~~~=l~~l De orde van het Gulden Vlies is in 1430 door Philips de Goede bij 6elegenheid van zijn huwelijk met Isabella van Portugal ingesteld. De grootmeester van de orde is altijd de vorst. In 1433 werd de orde met zes ridders uitgebreid tot dertig ridders. De verkiezing der ridders gebeurde tijdens een Algemeen Kapittel, dat de grootmeester in een door hem uitgekozen stad uitschreef. De orde had vier belangrijke ambtenaren: de Kans e lier, de teezorier of schatbewaarder, de griffier en de wapenkoning. Zij droegen dezelfde kledij als de ridders, maar zonder bont. Sinds Karel de Stoute bestond de officiële kledij van de ridders uit een rode fluwelen mantel en muts, met witte zijde gevoerd. De rand van de mantel was gebeurd met snaphanen en vuursteenslagen en het Gulden Vlies. Het ordeteken zelf bestond uit een gouden keten, voorstellende vuurstenen en vuurslagen, met op de borst een gouden vlies (de vacht van een schaap). Als de grootmeester een algemeen kapittel uitgeschreven had, moest de wapenkoning in de kerk waar het gehouden werd (in 1481 dus de St.Jan) de wapens van de ridders met hun namen boven hun zitplaats op hout laten schilderen. Dankzij het "Bosch'Palet" zullen de wapenschilden tijdens dit tafereel de Sint Jan weer sieren. In 1981 wijdde de Kring het eerste deel van de Hertog Hendrik Reeks aan het thema 'Het Gulden Vlies'.
· -----------------------------------------------------------------------1185-1-98559-5
ZESDE TAFEREEL DE SINTJANSMARKT
================
In het begin van de 15e eeuw had 's-Hertogenbosch twee vrUe jaarmarkten, nl. de St.Nicolaasmarkt en de St.Jansmarkt. TUdens de marktdagen werden de gewone stadsrechten opgeschorst en heersten bUzondere marktrechten. Er was vrUe invoer van goederen. Als teken van deze vrUheid plaatste men houten kruizen . op de poorten van de stad. Zolang deze kruizen op de poorten stonden mocht niemand aangesproken worden voor achterstallige betalingen, tenzU voor marktschulden. Ook mochten misdadigers die in de stad iets misdreven hadden, tUdens deze dagen niet door de schout vervolgd worden op enkele uitzonderingen nLl. Ook verbannenen hadden het recht in die tUd in de stad te verblijven. Wat was er op zo'n markt te beleven? De boeren kwamen met koren, boter, kaas, eieren, kippen, groenten en fruit. De marktkramer kwam met kledingstukken, lUfsierarlen, huisraad, Uzer, hout, leer, laken, linnen enz •• Ook de ambachtsman kon dus op de markt grondstoffen voor de uitvoerin~ van zUn bedrUf kopen. Verder werden de jaarmarkten verlevendigd door het optreden van muzikanten, goochelaars, kwakzalvers en toneelspelers. De schout had het onda nks de bizondere marktrechten druk tUdens een jaarmarkt, want niet alleen kwamen er lieden de stad binnen die bv. door het uitgeven van vals geld hun slag trachtten te slaan, maar ook de eig~n burgers gingen tUdens de feestroes van de marktdagen hun boekje wel eens te buiten.
-----------------------------------------------------------------------1185-198559-6
. ~~s~r~g~~~~r~s~r~!rs=~~~~s~rsgf~~s~f~=~s~ De openingsmanifestatie is op vrUdag 4, zaterdag 5 en zondag 6 januari as. Plaats van handeling: Casino, Maaspoort en Brabanthallen. In het Casino zUn in de middaguren aktiviteiten voor kinderen en in de avonduren wordt een programma verzorgd onder het motto Bruisend Totaal Theater. In de Maaspoort: popconcerten, sport en een jeugdkermis. Op het programma in de Brabanthallen gaan we dieper in, want daar werkt de Kring ook aan mee. MOZAIEK 1985 In de Meijerijhal verlenen allerlei organisaties die in 1985 iets organiseren -~---~hieraan hun medewerking. De bedoeling is de bijdrage van al die organisaties in beeld te brsngsn door middel van stands, optredens, films, video. Dok de Kring zal hier aanwezig zijn om via stands informatie te verschaffen over onze aktiviteiten in 1985. Ook zullen in samenwerking met het Bosch'Palet de wapenborden van het Gulden Vlies getoond worden. De openingstijden zijn: vrij da g 21 • 00-01 . 0 0 u u r zaterdag 14.00-01.00 uur zondag 11 . 00-24. DO uur JEROEN BOSCHBDLWERK Dat is het motto drie dagen lang in de Kempenhal van de Brabanthallen. Deze hal is ingericht als ontmoetingsruimte met mooie dekors,, gezellige zitjes en veel muziek. Ook hier zal de Kring zich alle dagen enige tijd presenteren. Op vrijdag zal de spelersgroep van onze Kring tussen 21 .DO en 22.00 uur een tweetal korte eenakters opvoeren. Op zaterdagmiddag en zondagmiddag willen wij U een voorproefje geven van het historisch spel. In een half durend programma zal onze voorzitter de zes taferelen aan U voorstellen. Van ieder tafereel zal hU iets vertellen, maar wat veel interessanter is ook laten zien. Met medewerking van de diverse toneelgroepen en de Stadspijpers worden enige figuren uit alle stukken aan U voorgesteld, opdat U een indruk krijgt van bv. ~e fraaie kostuums. Op zaterdag 5 januari
om 15.00 en om 16.30 uur.
Op zondag 6 januari om 15.00 uur en om 15.30 uur. Uiteraard ~ijn alle aktiviteiten deze drie dagen gratis toegankelUk. Andere organisaties die U deze dagen in de Brabanthallen kunt ontmoeten: Rond Janus en Bet, Jeroen Bosch Verkennersband, Benelux Filmfestival, Geniekapel, Heineken Fanfare en vanaf 16.00 uur op zondag tientallen Bossche Muziekskes. Met name voor de bezetting van de stands in de MeUerijhal zUn vele handen nodig. Leden die bereid zUn nog enige uren hieraan mee te werken, kunnen altUd informeren bU het sekretariaat. Voor meer informatie over de openingsmanifestatie: lees het programmaboek en de plaatselijke pers. Ook in het Kringhuis zal men proberen U zoveel mogelijk van dienst te zijn! --------- --------------------------------------------------------------1185-198559-7
DE ORGANISATIE VAN HET HISTORISCH SPEL
====================================== GEVRAAGD \rJORDEN: we hebben nog dringend behoefte aan mensen die thuis kleding in elk a ar kunnen naaien. De voorbereidingen hiervoor vinden plaats in het Kringhuis . Wanneer U liever in gezelsch~p e n/of onder beg eleiding werkt: dan ka n ook in het Kringhuis. De koördinatie hiervan ligt in handen van mevr.Van Elten (telefoon privé 073 - 4124 5 9). Iedere woensdagmorgen is zij vanaf 9.00 uur in het Kringhuis aanwezig.
*
*
*
we zoeken ook mensen voor fijn handen a rbeid. we kunnen ook nog mens e n gebruiken met enige t e chnische aanleg; di e eventueel leiding kunnen geven aan een klein groepje op die avonden en die bv.kennis hebben van gelu.id, el e k t ri c i t ei t e .d. ·
*
verder zoeken we nog enige tient a llen mensen die op die avonden allerlei hand- en spandiensten willen verlenen.
*
verder hebben we nog dringend b e ho e f ~e aa n: vilt e n dam e s en herenho e den, imi t atie-p a rel-kra a l t j e s, linn e n knoopj e s (bv. van oude kussenslopen), parlemoerknoopjes, houten knopen en diverse soorten mand~n.
Graag kontakt opnemen mei: Erna Hovin g , t := l. 073 - 21 61 36 6f Wout Kuysten, tel. 073 - 14 42 26 Eventueel materiaal kan altijd in het Kringhuis af geleverd worden. De leden die de afgelopen weken reeds ma t eriaal afgelev e r d hebben, willen w~ hiervoor heel hart e lijk dankzeggen, daar wij niet in staat zijn iedereen persoonlijk te bedanken.
op zondag 16 december 1.1. opende de schrijfster Lea Smulders onder grote belangstelling onze eerste tentoonstelling in het kader van 'BOD'. Tot en met 2 februari kunt U nog terecht voor 11 ACHT EEU~~EN MODEi'. Zi e ook kring-nieuws 58,blz 9 en 11
-----~-----------------------------------------------------------------118 5 -1 9 8 5 -
59 - 8
Zoals velen van U reeds bekend is worden de zes taferelen van ons historisch spel geschreven door Jan Naaykens uit Hilvarenbeek. Velen van U zullen deze rasechte Brabander wel kennen, die in 1919 in Hilvarenbeek werd geboren~ Ontelbare publikaties zijn van zijn hand verschene1 - artikelen in Edele Brabant, Brabantia Nostra en Brabantia; - tientallen openluchtspelen; - massaspelen; Jubileumspel t.g.v. 25-jarig huwelijksfeest koningin Juliana en prins Bernhard: De heerschappij der dieren; ) - wagenspelen, toneelstukken, kinderboeken, bloemlezingen, enzovoort. Wie kent hem niet van de radiouitzendingen (Brabants Halfuur), de Groot Kempische Cultuurdagen, als toneelrecensent en dè vele lezingen over Brabant. Op donderdag 17 januari komt Jan Naaykens naar de aula van het Jeroen Boschhuis in de Hinthamerstraat. Voor de pauze zal hij een causerie houden over het middeleeuws kluchtentoneel in Brabant. Nà de pauze zal zijn spelersgroep 'Filiassi' een en ander in de praktijk laten zien. Een tweetal stukken zullen zij opvoeren i'f-let snijden van de kei" e n ; i Toe Maar 11 • Gezien het geweldige sukses dat Jan Naaykens met 'Filiassi' bij eerdere opveeringen voor onze Kring had (oktober 1975 e n mei 1976) kunnen wÜ U ook nu weer een gezellige Brabantse avond in het vooruitzicht stellen. Deze bijeenkomst begint om 20 uur met de nieuwjaarstoespraak van onze voorzitter. Dm circa 22.30 is de avond afgelopen. Gezien de te verwachten grote belangstelling voor deze e~rste bijeenkomst in 1985 zullen weeer toegangskaarten uitgereikt ) worden. Vanaf 1 januari zijn deze kaarten gratis af te halen in het Kringhuis tegen INLEVERING van een volledig ingevulde bon (achter in dit kring-nieuws) en op vertoon van een lidmaatsch s pskaart 1984 of 1985. Telefonisch of schriftelijk bestellen of reserveren is NIET mogelijk.
vanwege de openingsmanifestatie is er dit jaar geen nieuwjaarsreceptie. daarom op 17 januari een nieuwjaarstoespraak van de voorzitter.
********************* KRINGAKTIVITEITEN *********************
1 ----~------------------------------------------------------------------1185-1985-
59-9
een onderzoek naar de betekenis van Bossche boekdrukkers, uitgevers en librariërs voor het region a le socio-culturele leven. 1450-1650. Dit is de titel van het proefschrift, waarmee in oktober 1.1.ons lid Kees van den Oord in NUmegen promoveerde. Op maandag 25 februari as. zal dhr. Van den Oord in de collegezaal van het Stadsarchief om 20 uur een lezing over dit onderwerp voor U verzorgen. Kaarten hiervoor zUn vanaf 20 januari in het Kringhuis verkrUgbaar tegen inlevering van de volledig ingevulde bon achter in dit Kring-Nieuws én op vertoon van een lidmaatschapskaart 1985. Deze bijeenkomst vindt dus plaats in samenwerking met het Stadsarchief, vandaar deze lokatie. Het Stadsarchief bevindt zich Bloemenkamp 50, achter het politiebureau. U kunt parkeren aan de Pastoor de Kroonstraat en langs de Zuid-Willemsvaart.
================================================================================== In aansluiting op pagina 13 en 14 van Kring-Nieuws 58: de volgende uitgaven zUn verkrUgbaar. Voor leden g~lden soms speciale prijzen. Denkt dus aan Uw lidmaatschapskaart! *Doorlopend Geopend ..•...••..••....•.. ..• f * Stadspijpers 's-Hertogenbosch •.....••.••• *Sint Jan, een openbaring . . . . . . . . • . . . . • . • t.b.v. '800': * programmaboek
........................... -
*mok··········~········
set speelkaar ten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . *kaars met stadswapen . . . . . . . . . . . . . . . . • . . *beeldje 800-logo • • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • *kaars+ kandelaar . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . • balpen . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • * tegel De Zwaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • • .
*
-
*
-
~
1 5, 9 5 3,75 5,00 5·, oo 4,95 8, 95 49,95 11,95 18,95 1,60 9, 00
sluitingstijden: het Kringhuis is gesloten op: - -1 januari, nieuwjaarsdag - 18 februari, karnaval - 19 februari, karnaval 17 j anuari om 19.30 uur i.v.m. lezing Met ingang van 11 februari is er een tentoonstelling over het Leuvens stadspatrimonium!
--------------- -------------------------- --------------- ---------------1185-1985 59-10
TENTOONSTELLING VERZET EN BEVRLlDING
=================================== 0 p 1 o k to be r 1 9 B4 ·werd op g er ic h t de " S t i c h tin g Tentoonstelling Verzet en Bevrijding 's-Hertogenbosch".
's~hertogenbosch
Het doel van deze stichting is het organiseren van een tentoonstelling en het geven van voorlichting over de periode 1940-1945 in de stad 's-Hertogenbosch en de omgeving daarvan. Van deze stichting maken o.a. deel uit: - Nationale F-8deratie Raad Voormalig Verzet - Stichting oktober 1 44 Den Bosch - Stads archief Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch"
In het Provinciehuis zal een tentoonstelling worden gehouden in de periode 21 oktober t/m 1 november 1985. Om een tentoonstelling in te richten, heb je materiaal nodig. Wij bezitten reeds het een en ander dat we kunnen gebruiken. ) Maar er is méér, er móet meer zijn. Ongetwijfeld zijn er tal van Bosschenaren die op de een of andere manier herinneringen aan deze periode 1940-1945 bewaren. Bijvoorbeeld foto's of ondergrondse blaadjes, weggestopt achterin he~ dressoir of op zolder in een vergeten kast. Wij zouden deze voor de tentoonstelling graag van U willen lenen. U kunt dit melden op het Stadsarchief, Bloemenkamp 50, tel. 073 - 155337. Als U vraagt naar Peter-Jan van der Heijden of Rob van de Laar, kunnen deze U alles verte l len. In 'n volgend !(ring-Nieuws komen we uiteraard op deze aktiviteit terug. DANKBAARHEIDSREüNIE IN '85
========================== De Stichting Oktober 1944 gaat samen met de Juniorkamer Den Bosch di~ ~aar een dankbaarheidsreünie organiseren, ten behoeve van de oudstrijders van de 53ste Welsh Division, die zich in 1944 hebben ing e zet voor de ) bevrijding van de stad. St ,c"t ng Octobe• 1944 Door nu al een beroep op Uw gastvrijheid te doen, kunnen onze Britse bevrijd~rs met hun echtgenoten wellicht bij de bevolking worden ondergebracht. Het gaat om een periode van vier dagen: vanaf woensdag 23 oktober tot en met zondag 27 oktober. Ook Bosschenaren die intussen verhuisd zijn naar omliggende dorpen kunnen meehelpen om deze dankbaarheidsreünie te doen slagen. Men kan reeds nu schriftelijk gastadressen doorgeven aan het Sekretariaat 'October 1944', Aristoteleslaan 1 7, 521 6 CrJ ,·s-Hertogenbosch. De videofilm die door de Stichting over de bevrijding van 's-Hertogenbosch vervaardigd is blijkt een groot sukses te zijn. Meer dan 600 banden zijn tot nu toe verkocht, zowel hier als in Groot Brittanië. Het is dan ook een uitstekende documentatie geworden over de gebeurtenissen uit de laatste oorlogsjaren in onze stad en in de dorpen in de omgeving.
---~------------------------------------------------------------------1185-1985-·
59-11
• ACHT EEUWEN BOSSCHE PCTLITIEK
============================ Vrijdag 18 januari opent er in De Knillispoort de tentoonstelling "Acht eeuwen Bossche politiek". Deze tentoonstelling omvat acht episodes ·uit acht eeuwen Bossche geschiedenis. De expositie is gratis toegankelijk. Er is een boekje verkrijgbaar. De uitgekozen acht taferelen zijn: STICHTING VAN DE STAD In 1185 door Hertog Hendrik I van Brabant als vestingsstad gesticht, kan 's-Hertogenbosch dankzij bepaalde voorrechten 's-hertogenbosch groeien •••• UITBREIDING VAN HET STADSBESTUUR De macht van de ambachtsgilden wordt groter. Hun invloed laat zich ook gelden in het stadsbestuur, dat omvangrijker wordt. ONDER BOURGONDië EN HABSBURG Het deel uitmaken van een steeds groter wordend rijk, blijft ook voor 's-Hertogenbosch niet zonder gevolgen. Tijdens de Opstand moet de stad kiezen. ROME VAN HET NOORDEN In 1579 kiest 's-Hertogenbosch definitief voor het k a tholicisme. De stad wapent zich tegen godsdienstige en militaire aanvallen. OVERWONNEN STAD Vanaf 1629 als een kolonie bestuurd vanuit Den Haag. De uitoefening van de katholieke godsdienst wordt verboden. De stad krijgt een Staats garnizoen. NAAR DE STEMBUS Vanaf de Franse tijd wijzigt het stadsbestuur drastisch. Van weinig stemgerechtigden tot het algemeen kiesrecht: een eeuw strijd. ARBEIDERS ORGANISEREN ZICH De sociale strijd in de stad van het einde der 19e eeuw tot aan de Tweede Wereldoorlog. De katholieke kerk spreekt ook een woordje mee. HET BOSSCHE HART Leve de binnenstad! Leven in de binnenstad? Ontwikkelingen _vanaf de Tweede Wereldoorlog tot 10 jaar na het Monumentenjaar 1975. Deze tentoonstelling is te zien in De Knillispoort (Korte Waterstraat 15) van zaterdag 19 januari tot en met zondag 10 februari. Openingstijden: maandag t/m vrijdag: 12 - 2 uur zaterdag : 10 - 4 uur zondag : 12 - 5 uur Op afspraak zijn voor groepen ook andere openingstijden mpgelijk. De tentoonstelling keert in de vakantiemaanden juni, juli,augustus terug in De Knillispoort. Gedurende de maanden feoruari-mei en september-december zal de expositie te zien zijn in diverse scrrolen en wijkgebouwen. Degenen die belangstelling hebben de tentoonstelling gedurende é~n of twee weken 'onderdak' te hebben, kunnen zich bij de Stichting De KQillispoort melden (dhr.Op ten Berg, tel. 073-412932).
===========================================================================·=== DRIEKONINGEN : Op zondag 6 januari vertrekt vanaf de Markt weer de optocht. De route voert via de Pensmarkt door de Hinthamerstraat en Torenstraat naar de Sint Jan. De stoet vertrekt om 17 uur. Vanaf 14 uur kunt U op de Markt al de kamelen en de herder met zijn schapen bewonderen. In de Sint Jan vindt weer een samenzang plaats. De Kring heeft hiervoor weer 1000 exemplaren van het Folklore-bulletin ter beschikking gesteld. Voor belangstellenden is dit bulletin over Driekoningen t/m 5 januari gratis in het Kringhuis af te halen! -----------------------------------------------------------------------1185-198559-12
.AKTIVITEITE N in het kader van '1985'. Uiteraard zullen wij in het Kring-Nieuws altijd uitvoerig aandacht besteden aan onze eigen aktiviteiten en ook aan die aktiviteiten van organisaties e.d. waar we op een of andere wijze mee samen werken. Toch beseffen wij dat er bij onze leden die buiten de stad wonen behoefte is aan veel meer informatie. Hiervoor bestaan de volgende mogelijkheden: * er is een officieel programmaboek én er is een programmaboek van de Sint Jan. Beiden zijn in het Kringhuis te koop voor f S,00 per stuk. Toezending per post is mogelijk: graag f 7,30 over maken op één der rekeningen van de Kring onder vermelding van het gewenste programmaboek. Toezending volgt per omgaande. , U kunt altijd telefonisch inlichtingen inwinnen in het Kringhuis. * Iedere week komen er twee radiouitzendingen via de KRO. Op vrijdag via Hilversum 1 van 8.30-8.35 uur. Op zaterdag via Hilversum 4 van 17.55-18.0( uur. Deze uitzendingen beginnen al op 4 januari en worden medeverzorgd door de ORVA, onze ziekenomroep.
*
eAKTIVITEITEN komende weken en maanden: Naast de in dit Kring-Nieuws al aangekondigde aktiviteiten van de Kring, kunt U vast de navolgende kring-aktiviteiten in Uw agenda noteren: woensdag 27 maart: ledenvergadering met o.a. nieuwe film over de St.Jan. zondag 31 maart : palmpaasoptocht i.s.m. 'Rond Janus en Bet' en de Jeugdcentrale Binnenstad. donderdag 18 april : lezing door dhr.Knippenberg over herbergen en postbanen. start van de torenbeklimmingen. zondag 28 april zondag 5 mei stadswandeling door de Uilenburg, i.s.m. de Stichting Uilenburg Aktief • •
STADSPUPERS 's-HERTOGENBOSCH. Op 14 november 1.1. presenteerden zich op het stadhuis de stadspijpers. De twaalf leden van de Jeroen Bosch Verkennersband dragen speciaal voor hen ontworpen en gemaakte kleding. In dit jubeljaar zult U hen dikwijls tegenkomen. Ook de Kring maakt vaak van hun diensten gebruik, bv. bij de openingsmanifestatie en bij ~et historsich spel in juni. Ter gelegenheid van de 'wederopstanding' van de Stadspijpers hebben Marcel Ploegmakers en Frits van Vugt een boekje over verleden en heden van de stadspijpers geschreven. Het was bedoeld als een soort relatiegeschenk. De belangstelling bleek echter zo groot, dat de kring nu een tweede druk heeft laten maken, die te koop is. Voor leden in het Kringhuis f 3,75 (denk aan Uw lidkaart!), in de boekhandel j 4,00 .
•
GEVELSTENEN. Nà de Steur, de Put en de LUnbaan is kort voor kerstmis de vierde gevelsteen door ons uitgegeven. Het is De Zwaan uit de Molenstraat. Voor de prijs van f 9,00 kunt U deze nieuwste steen in het Kringhuis kopen. Komend voorjaar verschijnt gevelsteen nummer 5: de Leuvense Poort uit de Hinthamerstraat.
---~-------------------------------------------------------------------1185-1985- ·
59-13
.FOTO\:JEDSTRlJD EEN STAD VERANDE RT, 1 9-14 -1 984 . In totaal zijn 140 briefjes door bezoekers aan de tentoonstelling in geleverd. De uit s l a g van de P ub l i e k s j u r y- : 1e prij~: foto 154 met 21 stemmen: hr.G.V.M.Hoffmans Visstraat, gezicht op Van Lanschot Ze prijs: foto 101 met 11 stemmen: hr. Ed van Rosm a len gevels Orthenstraat en bouwput 3e prijs: foto 22 met 10 stemmen: Loes de Vries-Zaunbrecher woningen Louwse Poort Van de 'be~Q:!jà~sjury' had U nog de ee rvolle vermeldingen tegoed: - dhr. Ed van Rosmalen: gevals Orthenstraat en bouwput - dhr. H.Heuvelmans: achterkant nieuwbouw V & D - E.A.M.Hoffmans-Kuiper: gezicht Hinthamerstraat - W.D. Kuysten: Visstraat, gezich t op St.Pieter eVAREN OP DE 3HJNENDIEZ E. In p ersberi chten is hieraan de la a tste weken nog al wat aa ndacht besteed. Ook onze !(ring wordt daarbij genoemd. Wa t is er precies aan de hand? De gemeente he eft twee stukjes van de Binnendieze vrij gegegeven voor vaartochten. De gemeente wil hi e rvoor v e rgunningen gaan afgeven, hi erbij gelden echte r strenge voorwaarden. Samen met de Stichting''Uilenburg Aktief" en de ver e niging 11 Rond Janus en Ee-t" hebben wij die voorwaarden b est ud ee rd en zijn ge zamenlijk tot de konklusie gekomen dat het fin a ncieel onmogelijk is voor ons. Wij hebben vervolgens alternatieve voorstellen gedaan aa n de Gemeente, omdat wij van oordeel zijn dat het in het kader van de stadspromotie een zeer goede zaak zou zijn voor onze gemeente. Wij wachten nu op eon uitnodiging voor een gesprek met de gemeente. Overig e ns will e n wij als drie organisa t ies meer gaan samenwerken om tot ee n betere stadspromotie te komen of beter gezegd om te komen tot aG nz ette n van een stadspromotie, omdat wij me nen dat hieraan onvoldo e nde aandacht wordt geschonken. Over beid e onderw er pen hoort U binnenkort meer!
esn.JT J OZE FKERK. In het vorige Kring-Nieuws hebben we op de pagina's 6 en 7 nogal wat aa nd acht besteed aa n de toekomstige bestemming van deze voormalige kloosterke rk. Om de plannen te verwezenlijken hebben zich reeds verschillende leden aangemeld. Toch kunnen we best nog wat meer mensen gebruiken. Gr aag zo spoedig opgave in he t Kringhuis, daar op korte termijn een ee rst e bijeenkomst pl aa ts vindt • •
FOTOWEDSTRlJD 1 984 Het jaar is nu t e n e inde. Tot ·en met 1 3 januari kunt U in het Kringhuis foto's i nlever e n die betrekking hebben op de aktiviteiten die we in 1984 georganiseerd hebben. Vergeet U ni e t op de achterzijde: naam, lidnummer en korte omschrijving aktiviteit, te vermelden •
• LIDMAATSCHAPSKAARTEN 1985. Het bestuur streeft ernaar dat alle led e n die vóór kerst betaald hebben, half januari hun kaart 1985 in het bezit hebben • Lidm aat schapskaarten van 1984 zijn nà 31 januari niet mee r geldig.
-----......-----------------------------------------------------------------1185-198559-14
=================== ===================
~ EXKURSIE BRUGGE ~
Onze jaarlijkse exkursie voert dit jaar路 op zondag ZS augustus naar Brugge. Waarom Brugge? Omdat dit jaar weer de praalstoet van de Gouden Boom trekt. Wat is de Gouden Boom? Brugge anno 1468: huwelijksfeest van Karel de Stoute, hertog van Bourgondi毛 en graaf van Vlaanderen, ~et prinses Margareta van York. Dit historische feest staat bekendals het feest van ''De Gouden Eoom 1' , naar ~et zinnebeeld van het toernooi waarme~ de ridders van het Gulden Vlies de vierin! besloten. Brugge anno 1985: in het unieke kader van deze stad zal bovengenoemd feest andermaa~ opgeroepen worden in de grootse vijfjaarlijkse Praalstoet vsn de Gouden Doom die, sinds z~n c~cn~ie in 1958, de roem van Jrugge als stad van middeleeuwse pracht nog heeft verhoogd. De historische stoet bestaat uit drie delen: 1. pUggcstieve uitbeelding van legende en geschiedenis van het Huis van Vlaanderen en het Huis van Bourgondi毛. 2. symboliseert de allegorie op het prinselijk huwelijk. 3. bl~de intrede van de vorsten te Brugge waar ze verwelkomd worden door de magistraat, gilden, vreemde kooplieden enz. Dit alles wordt voor ogen getoverd in een reeks van bewogen en ontroerende taferele1 die dansend, zingend en handelend worden uitgebeeld. De praalstoet bestaat uit 90 groepen, met in totaal 2.000 figuranten, 7 muziekkorpsen, 6 koren, meer dan 100 ruiters, 13 praalwagens, 6 reuzen, legendarische dieren,路 enz. Voor U is een zitplaats gereserveerd. (zie volgende pagina)
•
1
Uiteraard maken we ook een stadswandeling o.l.v. gediplomeerde gidsen. Deze wande ling voert door het historisch hart van Brugge: Markt met Belfort, Bu rg met stadhuis e n H. Bl oed-Basiliek, reien, Storiehuis;. Vismarkt, Begijnhof, Minnewater, Groeninge, enzovoort. Uiteraard wordt er ter voorbereiding op de exkursie ook nog een voordracht gehouden. Hi e rov e r w6rdt LJ later gei nformeerd. Inschrijven is nu reeds mogelijk voor de prijs van f 55 ,00 per persoon. Deze bijdrage kunt U overmaken op één der rekeningen van de Kring (zie voorpagina). Bij 200 deelnemers sluit de inschrijving. U moet zo vroeg inschrijven omdat a nd ers niet gezorgd kan worden voor gereserveerde pla atse n bij de Praalstoet. In deze bijdrage is b e grepen: - bu s reis (vertrek c e. . 0.00 uur; terug ca.22.uur) - stadswa ndeling onder deskundige leiding - uit ste kende maa ltijd in Brugge - verzekering - informatiemateriaal - voordracht over Brugge Ni et-l ede n betalen f
Stad Brugge
65,00!
==============================~=============================================
KERSTSTAL SINT JAN
l<Il<l<ERFIGUREr~
Tot en met 6 te bezoeken. vrijdag 10-17 zondag 13-10
In de tweede helft van j a nuari komen een tweetal kikkerfiguren v a n Parastone te koop. In da serie luchtboogfigüurtjes komt ee n bierdrinkende kikker (f11 ,7 5 ). Voor ca. j 30,00 komt een opa-kikker met kleinzoon op de knie, die voorleest uit 8 eeuwen 3ta~ sgeschied e nis. Uit 2r:=: ::.rel te koop in :1 et krin ghuis e n u s~cunt er onze aktivitaitcn me e .
januari is deze Maandag t/m uur; zaterdag en uur.
VOLG EiJD i(R I f.J G- îJ I EU '.-iS
DE~J
BOSCH 000
Dit verschijnt e ind februari. Veel aandacht voor de ledenvergade ring, palmp a sen, lezingen, LJil e nbur g-manif estat i B, torenbeklimmingen, stadsrondl e iding e n, te ntoonst e llingen, ruilt e ntoons te lling 's-Hertogenbosch - Leuven, varen op de Dinnen die z e , op de bres vo o r onze binnenstad, enzovoort. Kopij hiervoor: uiterlijk 26 januari inl e veren !