krln9...nleuw1 Verschijnt minimaal
6x per jaar.
Uitgave van de Kring "VRIENDEN VAN 's-HERTOGENBOSCH"
N U MME R
88
10 juli 1989
KRINGHUIS: Tweede Korenstraatje 18, tel. 073 - 135098 Openingstijden: maandag tot en met zaterdag van 10-17 uur zondag van 12-17 uur bovendien op donderdag van 18-21 uur. SECRETARIAAT: Postbus 1162, 5200 BE BETALINGEN: -
's-Hertogenbosch.
postgiro 3119716 Van Lanschot reknr. 22 51 91 202 jaarlijkse bijdrage: minimaal f 25,00 jeugdleden: f 15,00
============================================================================================
BESTE LEDEN, Voor U ligt al weer het vijfde Kring-Nieuws van dit kalenderjaar. In dit nummer van 10 pagina's besteden we aandacht aan: pagina 40/41: onze vele zomerse activiteiten, bestemd voor leden, Bosschenaren en <toeristen. pagina 41/42: onze activiteiten in het komend najaar en aandacht voor met name de werkgroep Het Kleine Monument. pagina 43/44/45: de restauratie van Pensmarkt 13-15. Het pand dat momenteel zo ontsierd wordt! pagina 46: De Sacramentskapel in de St.Jan door J.van Haaren. pagina 47: aanbieding van een dichtbundel voor slechts f 2,00! pagina 48: activiteiten van derden in de zomermaanden.
Tot slot: wij wensen U een prettige vacantie toe!
- 39 -
'路 Z 0 M E R S E
A C T I V I T E I T E N
======================================== Onze Kring organiseert in de zomermaanden diverse activiteiten di e zowel voor Bosschenaren als voor toeristen interessant zijn. En die zowel bij slecht als bij goed weer gewoon doorgang vinden. Op alle WOENSDAGEN EN ZATERDAGEN in juli en augustus organiseren we stadswandelingen door onze oude, historische binnenstad. Deze wandelingen duren duren ca. lYz uur en starten steeds om 14.00 uur in het Kringhuis. Kosten: f 2,00 p.p.; kinderen t/m 12 jaar: f 1,00. Uiteraard kunt U ook een bon van Uw lidmaatschapskaart inleveren: U krijgt dan een gratis deelnemersbewijs. 路 f路
TORENRONDLEIDINGEN: op alle woensdagen en zaterdagen in de maanden juli en augustus om 14.00 en 15.00 uur. Verder op alle zondagen t/m eind september om 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00 uur worden er rondleidingen georganiseerd. Maximaal 25 deelnemers per beklimming. Duur: ca. 1 uur .. Kaartverkoop aan de voet der toren: telkens vanaf l kwartier voor aanvang van de eerste rondleiding op die dag. Kosten: f 2,00 p.p., kinderen t/m 12 jaar f 1,00. Uiteraard kunt U ook een bon van Uw lidmaatschapskaart inleveren om een gratis kaartje te verkrijgen.
VAARTOCHTEN BINNENDIEZE: van dinsdag tot en met zondag, telkens om 11.00, 12.00, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00 en 17.00 uur. Duur: ca. 50 minuten. Kosten: f 5,00 p.p.; kinderen t/m 12 jaar f 2,50. Uiteraard kunt U ook hier een bon van Uw lidmaatschapskaart inleveren om een gratis vaartocht te krijgen. Kaartverkoop: Diezehuis, Molenstraat 15 a; tel. 073-122334. Het verdient aanbeveling vooraf telefonisch te informeren of er nog plaats is.
PERMANENTE FOTOTENTOONSTELLING JEROEN BOSCH. Ook gedurende de zomermaanden kunt U van dinsdag tot en met zondag, dagelijks tussen 13.00 en 17.00 uur terecht op de Markt 79 (boven het VVV-kantoor). Entree: f 2,50 p.p.; op vertoon van 65+ pas, Museumjaarkaart, CJPas, Studentenkaart: f 1,50. Jongeren tussen 12 en 18 jaar: f 1,50. Kinderen t/m 11 jaar hebben- mits onder geleide- gratis toegang. Ook U kunt gratis toegang krijgen door de bon van uw lidmaatschapskaart in te leveren.
ZWANENBROEDERSHUIS, Hinthamerstraat 94. Op alle vrijdagen in de maand juli kunt U tussen 11.00 en 15.00 uur terecht voor een gratis rondleiding door een van onze stadsgidsen.
volgend blad: vervolg - 40 -
KRINGHUIS: - tot en met 16 juli kunt U nog genieten van de foto ' s die Rob Hoogeboom heeft gemaakt van de restauratie van de Binnendieze. Vanaf 22 juli kunt U weer eens gerrieten van het werk van Miep Spierings: dit maal zijn het kabouters. In september wordt de aandacht gevestigd op het Militair Wielrijders Museum. - U kunt terecht voor reserveringen, informatie e . d . over stadswandelinge n en rondleidingen. - U kunt terecht voor allerlei informatie over evene ment en in de stad. - U kunt te recht voor wandelboekjes, fietsroute's, ansichtkaarten, enzovoort. - U kunt terecht voor allerlei foldermateriaal - en dat kunt U- desgewenst onder het genot van een kopje koffie- van maandag t/m zaterdag tussen 10 en 17 uur en op zondagen tussen 12-17 uur. Bovendien op donderdag van 18-21 uur.
-------------------------------------------------------------------------------------------路 ------------------------------------------------------------------------------------ --------
1/1/J!! .
-
"TYPIST(E) GEVRAAGD Enige jaren geleden organiseerde De Bossche Omroep een foto-herken-wedstryd. Onlangs is onze werkgroep Het Kleine Monument in bezit gekomen van alle foto's en de teksten van enige prijswinnaars. Wij zoeken nu iemand die de komende maanden bereid is die teksten (allemaal handgeschreven) uit te tikken. Aanmeldingen hiervoor in het Kringhuis. De werkgroep zal dan met U kontakt opnemen. ~
UITBREIDING WERKGROEPEN De werkgroepen Het Kleine Monument en Folklore kunnen best nog enige uitbreiding gebruiken. Leden die hiervoor belangstelling hebben, kunnen dit doorgeven in het Kringhuis. Direct na de vakantieperiode wordt dan met U hierover contact opgenomen.
~ZILVERBONNEN
In 1914 zijn in ons land de zg. zilverbonnen uitgegeven. De voornaamste reden hiervoor was: het grote tekort aan zilvergeld, omdat de mensen dit zilvergeld gingen sparen. Het publiek was het vertrouwen kwijt in het papiergeld en dit zilvergeld bleef toch zijn waarde in zilver behouden. Wie kent ze nog: de mooie dubbeltjes-kwartjes en guldens? Maar ja, door noodgedwongen kwamen toen de zilverbonnen, o.a. van f 1,00, f 5,00 en van f 2,50. Met de komst van de bonnen kwamen ook de vervalsingen. De f 5,00-bon bleek onmiddelijk na het uitbrengen zeer slecht aan te slaan, met als gevolg dat hiervan zo'n 400.000 stuks vernietigd we rden en toen kwam de bon van f 2,50. Ik heb er zelf een paar en mijn vraag is: Zijn er nog meer mensen die ze hebben? Zo ja, zou U ze ook - tijdelijk- willen afstaan? Want dit lijkt mij een leuk onderwerp voor een tentoonstelling, misschien met wat oud-papier-geld erbij. Het is uiteindelijk toch een stukje geschiedenis waarvan de jeugd bijna niets afweet! Als U nog iets dergelijks heeft, belt U mij dan even? (Bert Bartels, tel. 132406).
- 41 -
~Op
dinsdag 13 juni 1.1.boekte de werkgroep Het Kleine Monument het eerste concrete resultaat. Het beeld van de gesloopte St.Pieterskerk werd door de Fa.Van Lanschot overgedragen aan onze Kring. Het beeld is nu tijdelijk opgeslagen bij de Oude St.Jacobskerk. Hier zal het beeld hersteld worden, om later weer; een plaatsje te krijgen in de historische binnenstad, liefst in de directe omgeving van de voormalige kerk. We houden U verner op de hoogte.
============================================================================================ A C T I V I T E I T E N
IN HET
N A J
A A R
=============================================
zaterdag 9 september:
3e Open Monumentendag
zondag 1 oktober : excursie naar De Peel 14 zatderdag kotkbtober: fotospeurtocht door de binnenstad zon ag 15 o o er dinsdag 26 september: lezing maandag 30 oktober: lezing alle zondagen in september: torenrondleidingen alle vrijdagen in september en oktober: rondleidingen Zwanenbroedershuis tot en met 1 oktober: dagelijks (behalve maandag) vaartochten Binnendieze in september en oktober: rondleidingen citadel
in het volgend Kring-Nieuws, dat eind augustus verschijnt, kunt u alle informatie over bovenstaande activiteiten lezen. Aanmeldingen voor de excursie naar De Peel, zijn vanaf 1 augustus in het Kringhuis mogelijk.
- 42 -
Het pand Pensmarkt 13-15 in 's-Hertogenbosch heeft een uiterst interessante en bewogen geschiedenis. De ingrijpende veranderingen die in de loop der eeuwen hebben plaatsgevonden, werden technisch evenwel niet altijd perfect uitgevoerd, waardoor het gebouw constructief ernstig had geleden en aan het eind van de jaren zeventig volledige sloop en moderne nieuwbouw onontkoombaar leken. De eigenaar wilde echter geen nieuwbouw omdat daardoor iedere herinnering aan het verleden voorgoed verloren zou gaan. Daarom stelde hij de noodzakelijke werkzaamheden uit totdat hij een geschikte architect zou hebben gevonden die bereid zou zijn en kundig genoeg om het gecompliceerde huis te restaureren. In 1978 is dat zover. Bij het eerste vluchtige onderzoek door de architect Jan van der Eerden blijkt het pand enorm belangrijk. De eikenhouten hoofdconstructie is dertiende eeuws. Delen van het metselwerk dateren waarschijnlijk zelfs van vóór de stichting van de stad in 1185. Zowel de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (die een voorlopig onderzoek doet naar de kapconstructie) als de Gemeente worden enthousiast. De Gemeente stelt voor het pand op de voorlopige monumentenlijst te plaatsen om daardoor een gesubsidieerde restauratie mogelijk te maken. Daarop wordt door de architect een restauratieplan ontwikkeld. Uitgangspunt werd het behoud van o.a. de nog resterende kelders en de dertiende eeuwse kap, handhaving van het in de achttiende eeuw ingrijpend verbouwde rechtergedeelte, en herbouw van de in 1906 geslooopte trapgevel. Deze laatste was de middelste van een drietal uit 1600 daterende gelijkvormige bakstenen dakkapellen op het grotendee~ nog bestaande dertiende eeuwse dak. (Het meest linkse gedeelte van het oorspronkelijke gebouw had al in de achttiende eeuw vrijwel volledig plaats g emaakt voor vervangende nieuwbouw en werd daarom niet bij de restauratie betrokken). Aan de hand van foto's en opmetingen kon de toestand van 1905 nauwkeurig worden nagegaan. Als de plannen vrijwel gereed zijn, wil Monumentenzorg niet subsidiëren, waardoor ook VROM (Volkshuisvesting) het vanwege de subsidiekoppeling moet laten afweten. Als motief voor het onverwachte afhaken wordt aangevoerd dat de herbouw van de trapgevel niet meer past in de huidige restauPatie-filosofie. Volgens deze filosofie gaat behoud van de bestaande architectuur - hoe misvormd die door verbouwingen ook is geworden- steeds vóór een restauratie die de allerergste misvormingen terugdraait, laat staan een oudere toestand herstelt. Ook die misvormingen zijn immers levende geschiedenis! ) 's-Hertogenbosch mag zich overigens gelukkig prijzen dat een gebouw als de toren van de St.Jan aan de toepassing van deze filosofie is ontsnapt, waardoor met name de barokke spits met zijn compleet herbouwde klokkehuizen, gesubsidieerd in zijn oude luister kon worden hersteld. Het siert de familie Van der Ven dat zij ondanks deze tegenvaller toch, in het belang van de stad, tot restauratie heeft willen overgaan en niet koos voor een uiteraard veel minder kostende moderne nieuwbouw. Hierdoor is niet alleen iets zichtbaar gehouden van de historische herkenbaarheid van deze plek en zijn omgeving, maar is ook een bijdrage geleverd aan het vasthouden en doortrekken van het kleinschalige functioneren in wonen en werken, dat van wezenlijke betekenis is voor het voortbestaan van de stad als compleet en levend organisme. 's-Hertogenbosch 4 juni 1987 - 43 -
bO-ttl4.1t1' ~;,111.f.t:vd QorrjJl'•trkc if1'. ~enj \ '(
Ü-1'
-------- - --
-- -,.
-- - -~
1
,
- - ---------- --------- - - -
ii ··· ·· -~ l1
j1
_..J
____......_.. __,
![
\_
-
l!
!
l 1 1 . --1 1
!
i
. '1
-·1 -i ~
_j
J
) 1 ·1 1 1
j'
1
LJ
}'Mtlr't!r_.r,tl1i1!T ! )(Y/11 •eeuw ? -~\
~ i '1
~ -1
1
i
11 1
--1
-· 1--:
1
~-~r ----
!:_- t~
\
1 1
L-.-
~-- y: - 1
9e~I! ve.ns V•N' ;,t, reco175Jrtu;.iJè : !. ale o/Urt<1i;/,~ :1.. · ,Jlrd#I VAJ1 ltu ~t!y1cl.t me./ he./: Sclrer1>t(!,f'.f~1ld.:
1-7- l ~Cy
J. jlricill ~ clc Pe1r~1rur.~JI do•r van ~-//4ere ,,/el Stu.rh-1 .f, T•I• :r /i·7·1 'J-/lu-t. 1';, tH.t./c a.nst'cld&;, .lul I
Pf:N~MAR.KT
13-1'.> ':>-
H~RTOGENBO~C>-i
RECOHSTRUC.TIE. GEVEL ""rl'<>O :.E.r.ll JA/'4 VA'°' DER URU"t-1 AJlal, HAG
VH p 3
lOUwSC.HE'POORf "4- DEH 80~CH ttl. IJ8't5"1 • l~'H•i9
- 44 -
·r~ -
.··;--··:;-:-~ /i. ,. \,_: ' ;: ! ..•j;'
. i
'l ! ' :
1 ·:
/11 1
/..Ll .. ___
,..,.......,
..
·i
·,1 .
-JI
:1 I
\" )
3e a"tt:eléc
*"' /
JJe K1&l/1 (1,,.a) .IJ« "'1-.i~ _9ii/-1~ c~
h
r1,•.;)
Trt)l {I' :1.1)
.JJ(l ;V"J,/41' Ba.a.s {1721)
PEHSM llRI< r 13 - IS ' 5 ·HERTOGff.{BóSCH R!:.C.OH5TRUCTIE ~41.J;c>G tilJV.111.)AH iAH Dra UUh AROL-.....-.-.
VHP-2
- 45 -
LOLIW SCHl:f'OORf ~~Eli SOSCH t.d.l~l-tSHJ1489
De Sacramentskapel hebben wij te danken aan de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. Deze broederschap had de behoefte aan eeneigen kapel, ter verering van de H.Moeder Maria, waarvoor deze broederschap was opgericht. In eerste instantie werd de kapel gebouwd als Maria-kapel. De situering van de kapel is zeer uniek te noemen, nl. tegen de kerk aan: van binnen één geheel vormend met de kerk en toch zó apart gelegen in diezelfde kerk. De bouwmeesters waren dan ook niet de eerste de beste. Het waren nl. Alart du Hamel en zijn zwager Jan Heins. De bouwstijl noemt men laatgotisch. Pas nu merk ik hoe moeilijk het is zo'n bouwwerk te omschrijven in al zijn schoonheid. Toch is het gebouwd om gezien te worden en terecht! Kijkt U eens naar de plafond-schilderingen en de inval van het licht dat door de gebrandschilderde ramen schijnt vanuit het noord-oosten. En het altaar: gesneden en gebeiteld uit hout, geheel in stijl. Bij de kapel was ook een sacristie gebouwd. Deze kennen we nu als de Gerfkamer. In de kapel heerst ook altijd de stilte die nodig is voor bezinning en de mensen zullen deze ruimte dan ook altijd met gepaste eerbied betreden, al was het maar voor het navolgende.
)
In de kapel is nl. het zgn. St.Victorskroontje aanwè~ig. Dat is de lamp die midden in de kapel hangt, afkomstig uit 's Gravenbrakel. Daar hebben Bosschenaren en krijgers uit de Meierij in 1424 strijd geleverd in de voorste linies tegen bezetters uit Engeland. En ze waren dapper en moedig, maar er sneuvelden wel ongeveer 700 Bosschenaren. Overigens was het geen oor logsbuit, maar een geschenk van de bewoners van 's Gravenbrakel aan de dappere Bosschenaren. Gaat U maar eens kijken en laat Uw gedachten maar eens in stilte gaan. Verder bevindt zich in de kapel een kruisbeeld met een bijzondere tekst en daarmee wil ik dan ook eindigen: Gedenk 0 mens wat ge hier ziet is Christus beeld maar Christus niet daarom aanbid geen hout of steen maar Christus Uw God alleen.
) J.van Haaren.
======================================================================================== NIEUW VERKRIJBAAR IN HET KRINGHUIS: De Maria Omgang en het Mariabeeld in de Lepelstraat. f 5,00. diverse toeristische uitgaven van het VVV - diverse gratis folders en brochures, o.a. Actief & Vry, toeristisch magazine voor 55-plussers.
- 46 -
in 1979 heeft onze Kring de dichtbundel De Vergulde Trom door Jeroen van Wilgen uitgegeven. De voorraad van dit leuke boekje is vrijwel uitgeput. Daarom brengen we het niet meer in de handel , Deallerlaats~e exemplaren zijn nog uitsluitend bestemd voor U: de leden. Zolang de voorraad strekt kunt U voor slechts TWEE GULDEN een exemplaar in het Kringhuis ophalen. U dient hiervoor wel bon A van Uw lidmaatschapskaart in te leveren.
)
- 47 -
De tekeningen op deze pagina, zijn afkomstig uit deze dichtbundel!
MUSEUM SLAGER,Choorstraat 16. "EEN ZOMERBOEKET". Bloemstillevens uit de eerste helft van deze eeuw door 17 Brabantse schilders. Tentoonstelling ter gelegenheid van het afscheid van mr.B.van Zwieten als burgemeester van onze stad. Tot en met 13 augustus. Dinsdag t/m vrijdag en op zondag van 14-17 uur.
r'
"•
'
NOORDBRABANTS MUSEUM, Verwersstraat 41. 1) Klokkengroep Den Bosch, ook demonstraties en rondleidingen, 5 t/m 27 augustus 2) Antoon der Kinderen, tekeningen, t/m 3 september. 3) Zuidenwind, werk van hedendaagse kunstenaars uit Noord-Brabant, t/m 20 augustus. 4) Gerard van Dobbelsteen, recent werk, t/m 30 juli. dinsdag t/m vrijdag 10-17 uur; zaterdag 11-17 uur; zondag 13-17 uur. MUSEUM HET KRUITHUIS, Citadellaan 7. Désiree Scholten, lijnen van een onvoltooid portret (textiel) t/m 3 september. dinsdag t/m zaterdag 11-17 uur, zondag 13-17 uur. woensdag 12 juli: carillonconcert door Joost van Balkom. "Hommage aan Dali": film-projectie op helium-ballonnen. 20 uur. woensdag 19 juli: carillonconcert door Roel Smit. 20.00 uur. woensdag 26 juli: carillonconcert door Sjef van Balkom. 20 uur. zondag 30 juli: wandelexcursie door Bossche Broek. 10.00 uur (tel.140741). 1 t/m 4 augustus: Reder European Junior Piano Festival in Hotel Central.
t: ~
.$'.......~
~
~ j
........ $
woensdag 2 augustus: carillonconcert door Sjef en Joost van Balkom, met medewerking van een dubbelkoperkwartet. 20.00 uur. 4 en 5 augustus: openlucht country festival bij café De Lachende Vis te Empel. vrijdag 20 uur; zaterdag 15 uur. zaterdag 5 augustus: Brabanthallen, landelijke fokdag Shetland minipony's. 9.00 uur. 9 t/m 13 augustus: Boulevard Den Bosch, Parade. zondag 13 augustus: Den Bosch op de Stoere Toer, Markt, 13.30-17.30 uur. 19 t/ 27 augustus: stadskermis op de Markt . 25 augustus t/m 6 september: Internationaal Vocalistenconcours, Casino. zondag 27 augustus: wandelexcursie Engelermeer, 10.00 uur (tel.140741). 31 augustus t/m 3 september: Proevery in de Meierij, Parade. RONDLEIDING STADHUIS: donderdag 13, 20 en 27 juli, 3, 10, 17 en 24 augustus. 19.00 uur. Tel.aanmelden: 155755. VEEMARKTEXPOSITIE: Brabanthallen. Vanaf 12 juli t/m half augustus. Elke woensdag tijdens de veemarkt voor kinderen een kinderboerderij en alles wat met de veemarkt te maken heeft. VEEMARKT EN PAARDENMARKT: Brabanthallen. Elke woensdag 5.30-12.00 uur en elke donderdag van 7.30-12.00 uur. HET LAND VAN OOIT, Maasroute, tel. 04163-77775. Op historische grondslag ingericht kunst- en theaterpark tussen Vlijmen en Drunen. Dagelijks van 10-19 uur. f 14,00; kinderen t/m 12 jaar f 12,00. en nog veel tips in het Kringhuis! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
- 48 -
)