' ~,
'?
krlng-nleuw1 Verschijnt minimaal 6x per jaar. Uitgave van de Kring "VRIENDEN VAN's-HERTOGENBOSCH"
N U MME R
98
15 november 1990
)
KRINGHUIS: Tweede Korenstraatje 18, tel. 073 - 135098 Openingstijden: maandag t/m zaterdag van 10-17 uur zon- en feestdagen van 12-17 uur bovendien op donderdag van 18-21 uur (25 december en 1 januari gesloten) SECRETARIAAT: Postbus 1162, 5200 BE BETALINGEN: -
's-Hertogenbosch
postgiro 3119716 Van Lanschot reknr. 22 51 91 202 jaarlijkse bijdrage: minimaal f 25,00 jeugdleden: f 15,00.
===============================================================================================
Beste leden, Voor U ligt het zevende en laatste Kring-Nieuws in dit kalenderjaar. Hierin vragen wij uw aandacht voor:
)
op zondag 18 november as. vindt er in het Kringhuis weer een Bossche ruilmarkt plaats. Vanaf 13.00 uur bent U van harte welkom: zie pagina 56. U vindt diverse mededelingen op de pagina's 57 en 58. U kunt o.a. gratis in het bezit komen van een gekleurde 16e eeuwse prent van 's-Hertogenbosch. de feestdagen staan weer voor de deur: dagen waarop vele kado's worden gegeven. Op de pagina's 59 en 60 bieden wij U een keur van mogelijkheden. Op de pagina's 61 t/m 66 vindt U het eerste gedeelte van het verslag der werkzaamheden van onze Werkgroep Kadastrale Atlas. De komende weken vinden er nog een tweetal belangwekkende tentoonstellingen plaats in ons Kringhuis: U kunt er alles over lezen op pagina 67. De laatste pagina van deze jaargang is bestemd voor een nieuwe tentoonstelling in het Noordbrabants Museum.
- 55 -
\
~"
'
j
.
Er zijn tal van vrienden en vriendinnen van 's-Hertogenbosch die van alles over deze stad sparen: ansichtkaarten, foto's, suikerzakjes, boeken, enzovoort. In de loop der jaren hebben velen van hen hun verzameling flink uitgebreid. En zij hebben dubbelen gekregen! Al in 1987 en 1988 is ons gebleken dat er bij vele Kringleden de behoefte bestaat om eigen Bosch' materiaal onderling te ruilen. De een heeft bv. een boek van Breedveld dubbel, terwijl een ander dit allang zoekt. Weer een ander heeft een ansichtkaart van het station van Cuypers dubbel, maar zoekt nog een suikerzakje van het Paleis van Justitie. Om aan dit verlangen tot onderling ruilen tegemoet te komen, organiseert de Kring op ZONDAG
lf NOVEMBER
tussen 13.00 en 16.00 uur in het
KRINGHUIS een RUILMIDDAG voor de Kringleden, hun huisgenoten en andere belangstellenden (géén handelaren zijnde!). De Kring stelt de ruimte beschikbaar. Uzelf kunt ruilen. Het bestuur bemiddelt niet en hoopt niet dat "waar er twee ruilen één moet huilen". Om enig inzicht in de belangstelling te krijgen, graag even een berichtje naar het Kringhuis met de volgende informatie: - naam + lidnummer - welke artikelen U te ruil heeft - hoeveel ruimte U hiervoor nodig denkt te hebben.
- 56 -
)
-
--
.
*
nieuwjaarsinstuif 1991: traditiegetrouw ook het komende jaar weer een goede start met een instuif-byeenkomst op zondag 6 januari as. in het Kringhuis. Hiervoor ontvangt U nog een speciale uitnodiging.
*
betaling bydrage 1991: binnenkort ontvangt U een acceptgirokaart om Uw bydrage voor 1991 te voldoen. Reglementair dient dit te geschieden in de maand januari. Leden die volgend jaar g茅茅n lid meer wensen te zijn, dienen dit v贸贸r 1 januari as. schriftelijk aan het secretariaat mede te delen,conform het huishoudelijk reglement).
*
lidmaatschapskaart 1991: medio januari wordt begonnen met de verzending van de nieuwe lidmaatschapskaarten aan die leden die reeds hun bijdrage voor 1991 hebben voldaan. Overigens ontvangt iedereen een acceptgirokaart, dus ook degenen die reeds hun bijdrage voldaan hebben (dit komt door de voorschriften van de PTT).
*
nieuwe leden: een ieder die nu lid wordt, is automatisch lid tot en met 1991. Om optimaal van het lidmaatschap te kunnen profiteren, ontvangen zij echter ook de lidmaatschapskaart 1990. Elders in dit Kring-Nieuws kunnen zij lezen wat zij dit jaar met die kaart nog kunnen doen. Medio januari ontvangen zij dan automatisch de nieuwe lidmaatschapskaart.
)
I
Gezien het grote succes in 1989 en 1990 heeft het bestuur besloten dat ook de lidmaatschapskaart 1991 voorzien zal zijn van diverse bonnen, waarmee men gratis of tegen korting aan activiteiten kan deelnemen.
I
ledenwervingsactie: de stijgende lijn uit 1989 heeft zich in 1990 heel duidelijk voortgezet. Het bestuur heeft dan ook besloten de ledenwervingsactie de komende maanden voort te zetten. Dat betekent dat ieder lid dat een nieuw lid opgeeft, een waardebon van f 5,00 ontvangt. Hoe meer leden U dus opgeeft, hoe meer waardebonnen U ontvangt. Opgave van nieuwe leden dient schriftelijk in het Kringhuis te geschieden. Op het aanmeldingsformulier vermeldt U uw naam + lidnummer. Zodra de betaling van het nieuwe lid binnen is, ontvangt U de waardebon. Deze bonen blijven een jaar geldig en kunt U in het Kringhuis gebruiken om bv. uw aankopen te betalen.
I
aanpassingen Kringhuis: in de afgelopen weken ziJn door enige vrijwilligers kleine aanpassingen uitgevoerd in met name de verkoopruimte. Door een andere opstelling der schappen, een betere verlichting en een andere kleurzetting van het meubilair, zijn wij nu in staat U beter van dienst te zijn en krijgt U een beter inzicht in wat er zo al te koop is in ons Kringhuis. Elders in dit Kring-Nieuws vindt U een volledig overzicht van alle artikelen over 's-Hertogenbosch die wij voor U in voorraad hebben.
I
activiteiten in 1991: het bestuur heeft voorlopig de navolgende activiteiten in 1991 vastgesteld: - zondag 6 januari van 13-17 uur de Nieuwjaarsinstuif - zondag 24 maart van 13.30-16.30 uur de algemene ledenvergadering - zaterdag 27 april de start van het toeristenseizoen met o.a. diverse muzikale optredens - zaterdag 8 juni nemen we deel aan de presentatiemarkt van het Stadsarchief zondag 18 augustus gaan we op excursie naar Brugge waar de Praalstoet van de Gouden Boom trekt zaterdag 14 september is het weer Open Monumentendag. Verdere activiteiten worden bekend gemaakt tijdens de nieuwjaarsinstuif.
)
- 57 -
*
slu i ting Kringhuis en Jeroen Bosch expositie: in verband met de aanstaande f ee stdagen zijn we gesloten op dinsdag 25 de cember en dins dag 1 januari. Op alle overige dagen (dus ook 2e kerstdag) gelden de normale open i ngstijden .
*
opleiding stadsgids: begin 1991 zal een nieuwe stadsgidsen-opleiding_ van start gaan. Aan aspirant-deelnemers aan deze cursus zullen strenge eisen worden gesteld. Komende maand start de inschrijving hiervoor. Let U op mededelingen in de plaatselijke pers of informeert U over enige weken eens i n het Kringhuis. De vrijwilligers van de Kring die zich al in principe hebben opgegeven, ontvangen automatisch een opgave-formulier.
*
extra rondleiding Sint Janstoren:in verband met de kerstvacantie is er een extra rondleiding op de Sint Janstoren en wel op woensdag 2 januari as. om 14.00 uur. Vooraf reserveren in het Kringhuis is altijd mogelijk.
*
nieuwe aanwinsten: iedere maand komen er enige tientallen tijdschriften en boeken bij in onze bibliotheek. Recent ontvingen wij van ons lid dhr. J . Hoekx twee volledige encyclopedieĂŤn: de Winkler Prins (3e druk uit 1905) en de Katholieke Encyclopaedie uit 1933. Tijdens de openingstijden van het Kringhuis kunt U onze bibliotheek altijd raadplegen. Na afloop van de tentoonstelling van dhr. Dijkshoorn mochten wy van hem het werk "Gemaal in de Bossche Broek" behouden. Onze hartelijke dank hiervoor.
*
bon E van de lidmaatschapskaart: tijdens de ledenvergadering op 25 maart 1.1. was er voor ieder aanwezig lid een fraaie gekleurde 16e eeuwse prent beschikbaar. Op de achterzijde van deze kaart van onze stad, bevindt zich een uitgebreide Latijnse beschrijving. Een nederlandse vertaling ervan ontvangt U tevens bij inlevering van bon E. Zolang de voorraad strekt kunt U in het Kringhuis een gratis exemplaar + toelichting afhalen tegen inlevering van bon E.
*
Zwanenbroedershuis: is in de maanden november en december iedere vrijdag tussen 11 en 15 uur gratis toegankelijk voor een individuele rondleiding.
*
Citadel: elke 2e en 4e zaterdag van de maand is er om 11.00 uur een rondleiding door de citadel. aanmelding hiervoor kan UITSLUITEND vooraf geschieden in het Kringhuis. De kosten bedragen f 2,00 p.p.
*
Jeroen Bosch op Ware Grootte: van dinsdag t/m zondag kunt U van 13-17 uur een bezoek brengen aan de permanente fototentoonstelling in de Moriaen, Markt 79.
I
)
vaartochten Binnendieze: de geregelde tochten starten weer op zaterdag 27 april 1991. Resie:rveringen kunnen nu reeds geschieden in het Kringhuis ..
============================================================================== =
= =
LIDMAATSCHAPSKAART 1990 =
deze kaart kunt U nog altijd gebruiken om Uw inkopen in het Kringhuis = extra voordelig te doen! = BON E: gratis 16e eeuwse prent van 's-Hertogenbosch + toelichting BON JEROEN BOSCH: tegen inlevering hiervan kunt U een gratis bezoek aan deze permanente expositie (voordeel f 2,50) BON CITADEL: tegen inlevering hiervan kunt U in het Kringhuis een gratis kaartje krijgen voor een rondleiding (voordeel f 2,=) = = BON ST JANSTOREN: tegen inlevering hiervan kunt U gratis deelnemen aan de rondleiding op 2 januari as. (voordeel f 2,00)
= ============================================================================== - 58 -
DE VOLGENDE UITGAVEN VAN ONZE KRING ZIJN IN HET VERKRIJGBAAR.
KRINGHUIS
Voor vele uitgaven geldt een speciale LEDENPRIJS; hiervoor moet u dus een geldige lidmaatschapskaart kunnen tonen. Bossche Bouwstenen 1: Algemene geschiedenis ......... Bossche Bouwstenen 2: Het beleg van 1629 . . . . . . . . . . . . Bossche Bouwstenen 3: De Bossche Ambachtsgilden . . . . . Bossche Bouwstenen 4: De Bataafse en Franse tijd .... Bossche Bouwstenen 5: Enige belangrijke gebouwen .... Bossche Bouwstenen 6: Acht eeuwen kloosters ..... . ... Bossche Bouwstenen 7: Nederzettingen rondom de stad . Bossche Bouwstenen 8: Twee eeuwen industrieel erfgoed Serie Bossche Bouwstenen 1 t/m 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hertog Hendrik Reeks 1: Het Gulden Vlies . . . . . . . . . . . . Kroniek Bouwhistorisch en Archeologisch Onderzoek 1 . De Stadspijpers van 's-Hertogenbosch . . . . . . . . . . . . . . . . Dichtbundel De Vergulde Trom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dichtbundel Voor Jou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Historische kaart van 's-Hertogenbosch . . . . . . . . . . . . . . Wandelboekjes, nog een zestal verschillende, per stuk Fietstocht "Fietsen door Den Bosch" . . . . . . . . . . . . . . . . . Militaire wandeling door 's-Hertogenbosch . . . . . . . . . . . Bibliografie 1983,1984,1985,1986,1987 per stuk . . . . . . per 3 stuks . . . Set van 6 dia's, 4 verschillende sets, per set ...... Vel sluitzegels 1629 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Videoband 's-Hertogenwandeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kaarten wapenborden Gulden Vlies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beeldje Hertog Hendrik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevelsteen De Gulden Steur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevelsteen In de Put . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gevelsteen In de Lijnbaan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pentekening In de Put, ingelijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
)
f -
-
15,00 8,00 11,00 14,00 14,50 15,00 16,00 16,00 100,00 7,50 24,95 2,50 5,00 5,00 5,00 1,00 1,00 1,00 1,50 3,00 3,75 0,25 22,50 15,00 12,50 7,50 7,50 7,50 45,00
Ook van derden worden er in ons Kringhuis verschillende uitgaven over de stad verkocht. Ook hier gelden soms speciale prijzen: denk dus aan uw lidmaatschapskaart!
)
De Sint-Janstoren te 's-Hertogenbosch . . . . . . . . . . . . . . . f Gidsje voor de Sint-Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Restauratie Sint-Jan deel 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Restauratie Orgel Sint-Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Franse gids Sint-Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jikkes Merante (Cor Swanenberg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Den Bosch in mozaiek (dichtbundel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fotoboek Sint-Jan paperback . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fotoboek Sint-Jan gebonden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Fotoboek Sint-Jan gebonden (Engels-Frans-Duits) Hendrik de Laat (met tientallen tekeningen) ........ . Het geheim van de oude stad (J.v.d.Eerden) ......... . Carillons van 's-Hertogenbosch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Van Bos tot stad (archeologische opgravingen) ...... . Il lustre Lieve Vrouwe Broederschap ..... . . . . . . . . . . . . . Jeroen Bosch (Pater Gerlach) . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . Zegezang Vonde 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Actuele onderwerpen (Acht eeuwen 's-Hertogenbosch) Handel en Nijverheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..... . Lesbrieven Brabantse Geschiedenis 1 t/m 7 , per a f l . . . - 59 -
-
3,00 2,50 5,00 5,00 1,00 25,00 5,00 25,00 35,00 35,00 20,00 17,50 1, 00 42,50 10,00 39,50 5,00 3,50 10,00 4,00
Ge kunt me nog ... (P.Kriele) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . f 32.90 Voeten op de stoof (Gedichten Rosmalen) . . . . . . . . . . . . . 17,50 De Maria-Omgang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,00 Pleidooi voor 's-Hertogenbosch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -. 2,00 Stadsgezichten (P.Kriele) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24,90 Als de dag van gisteren, per af 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,95 Den Bosch (s)mal en breed CF.Jordens) . . . . . . . . . . . . . . . 9,95 Geschiedenis van het Zand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. 00 Jaarverslag Bouwhistorie 1989 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,50 's-Hertogenbosch, anders dan anders . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,95 Doopvont St. Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,00 Transeptportalen St.Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,00 125 Heiligenbeelden St.Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.00 Ramen St.Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,50 Ansichtkaart tekening (6 verschil lende) ............ . 0,75 Ansichtkaart kleur (tientallen verschil lende) ...... . 0,50 Ansichtkaart Binnendieze ( 6 verschillende) ........ . 0,50 Dubbele kaart met envelop (3 verschillende) ........ . 1,75 Ansichtkaart mozaiek St. Jorisstraat . . . . . . . . . . . . . . . . 2,00 Set van 4 kaarten VVV (Bruens) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4,00 Mapje kaarten Zwanenbroedershuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,00 Plattegrond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6,95 Torentje Sint-Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18,50 Luchtboogfiguur St.Jan klein (ca. 17 verschillende) 14,00 Luchtboogfiguur St.Jan middel (ca. 10 verschillende). 15,00 Luchtboogfiguur St.Jan groot (2 verschillende) ..... . 24,50 Erwtenman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9,95 Beeld Zoete Lieve Vrouw groot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30,00 Beeld Zoete Lieve Vrouw klein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.00 Beeldje Zoete Lieve Gerritje groot . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,50 Beeldje Zoete Lieve Gerritje klein . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.50 Beeld vormgever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - 30.00 Geze lschapsspe 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29,50 Ganzenbord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,00 Legpuzze 1 Sint-Jan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,95 Legpuzze 1 stad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22,50 Poster stad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7,50 Elpee Bossche Revue . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10,00 VVV-gids Den Bosch en Meierij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3,25 Rondje Den Bosch 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,00 Rondje Den Bosch 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.00 Rondje Den Bosch 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,00 VVV-speurtocht voor kinderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,75 Fietsroutes Stadsgewest (ca. 10 verschil lende) ..... . 1. 00 Als u nog geen keuze kunt maken, dan z1Jn er nog altijd de cadeaubonnen van onze Kring: prijs f 10,00 en f 15,00 per stuk. Deze bonnen blijven na aankoop gedurende een jaar inwisselbaar in het Kringhuis. Door uw aankopen in ons Kringhuis te doen, ondersteunt u onze vereniging financieel; hierdoor kunnen we nog meer activiteiten gaan organiseren! Het assortiment wordt zeer regelmatig uitgebreid. Wij houden u daarvan via het Kring-Nieuws op de hoogte!! -
frj -
)
Werkgroep Kadastrale Atlas(l) Inleiding In de periode mei 1988-mei 1989 heeft een groep van acht Kringvrijwilligers zich beziggehouden met het registreren van gegevens, die betrekking hebben op de administratie van onroerend goed, nodig voor de invoering van het kadaster in 1832. Behalve van de gemeente 's-Hertogenbosch zijn ook de gegevens geregistreerd van de nu tot de gemeente 's-Hertogenbosch behorende, maar in 1832 nog zelfstandige gemeenten Bokhoven. Engelen en Empel. Er zijn op dit moment vergevorderde plannen om soortgelijke projekten op te zetten voor alle gemeenten in de provincie Noord-Brabant. Noord-Brabant is overigens niet de eerste provincie , die hiermee begint. In Drente. Friesland, Gelderland en Zeeland is men al enige tijd met zo'n projekt bezig. Alvorens op de exacte werkzaamheden van de werkgroep in te gaan, is het goed eerst het een en ander over het kadaster te vertellen.
)
Het kadaster Het kadaster is in 1832 begonnen. Het doel was om een precies overzicht te krijgen van welke huizen, erven, landerijen enz. in bezit waren van welke persoon of instelling. Alleen dan kon de onroerendgoed-belasting op de juiste manier worden vastgesteld. Dat betekent overigens niet, dat er vi贸r 1832 geen enkele vorm van administratie van onroerend goed bestond: in de zogeheten verpondingsregisters werd al van oudsher bijgehouden, wie eigenaar was van welk perceel. Dat gebeurde echter op een omslachtige manier: een stuk land werd aangeduid met de van oudsher bekende naam, de veldnaam, en de oppervlakte werd aangegeven met de oude maten morgen. roede en voet. Om de precieze ligging van een stuk land aan te geven, werden de eigenaren van de belendende percelen aan de noord-, oost-. zuid- en westkant van het betreffende perceel vermeld. Hetzelfde is van toepassing op een huis. Vele huizen hadden vroeger een naam, die als nadere aanduiding werd gebruikt. Ook bij een huis werden de eigenaren van de aangrenzende huizen genoemd. teneinde de precieze ligging van het huis aan te geven.
)
Kaarten, waarop de huizen en landerijen waren ingetekend, bestonden er nauwelijks. De kaarten, die er waren, bevatten bovendien de nodige onnauwkeurigheden. Om tot een effici毛ntere vorm van administratie van onroerend goed te komen, is in 1832 het kadaster ingevoerd. Per gemeente is toen een kaart gemaakt, het minuutplan, waarop alle percelen in die gemeente staan getekend, voorzien van een nadere aanduiding, bestaande uit een sectieletter en een sectienummer.
- 61 -
Bovendien z1Jn er per gemeente twee registers gemaakt: 1. De Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel COAT), waarin op alfa-
betische volgorde van sectieletter en binnen een sectie op nummervolgorde de eigenaren van de percelen worden vermeld. 2. De kadastrale legger, waarin op alfabetische volgorde van achternamen van de eigenaren, per eigenaar wordt vermeld, welke percelen in welke secties hij in bezit had. Bent u ge1nteresseerd in de eigenaar van een bepaald perceel, dan dient u de OAT te raadplegen. Wilt u weten, welke eigendommen een bepaalde persoon in z1Jn bezit had, dan kunt u die gegevens in de legger vinden. Om het zoekwerk te vereenvoudigen is in de OAT een verwijzing naar de legger opgenomen, het zogeheten artikelnummer, dat is het nummer, waaronder de eigenaar van het betreffende perceel in de legger voorkomt. De exacte ligging van een perceel kunt u terugvinden op het minuutplan. Omdat de registratie van onroerend goed sinds de invoering van het kadaster het gebruik van huis- en veldnamen niet langer noodzakelijk maakte, verdwijnen deze namen in de loop van de negentiende eeuw steeds meer uit verkoopakten. Tegenwoordig worden zij helemaal niet meer in de kadastrale administratie gebruikt. Bij de invoering van het kadaster is iedere gemeente in een aantal secties verdeeld. Iedere sectie is op zijn beurt in een aantal percelen verdeeld. waarbij elk perceel is voorzien van een perceelsnummer. Een waarschuwing is hierbij wel op zijn plaats: Er is geen relatie tussen enerzijds wijkletter en huisnummer en anderzijds sectieletter en sectienummer! Als u de geschiedenis van een huis wilt onderzoeken, dient u de kadastrale aanduiding te kennen. In het hiernavolgende overzicht vindt u de secties en aantallen percelen vermeld in de vier door de werkgroep onderzochte gemeenten, uitgaande van de situatie in 1832. Gemeente 's-Hertogenbosch 8 secties met in totaal 4397 percelen: sectie sectie sectie sectie sectie sectie sectie sectie - 62 -
A: B: C: D: E:
het Erdveld Orten de Vliert het Boschveld de Dommel F: Het Bosscheveld en de May G: De stad, westelijk gedeelte H: 's-Bosch
146 252 217 117 107 216 1866 1476
percelen percelen percelen percelen percelen percelen percelen percelen
)
Gemeente Bokhoven 1 sectie met 247 percelen: sectie A: Bokhoven
247 percelen
Gemeente Empel 2 secties met in totaal 1020 percelen: sectie A: Schanshoek sectie B: Gewande
371 percelen 649 percelen
Gemeente Engelen 2 secties met in totaal 598 percelen: sectie D: den Bellaard sectie E: Engelen
165 percelen 433 percelen
Het zal u ongetwijfeld opgevallen zijn, dat de twee secties van Engelen de letters D en E hebben, in plaats van A en B. Dat komt, omdat Engelen kort voor de invoering van het kadaster geen zelfstandige gemeente was, maar deel uitmaakte van de gemeente Vlijmen. U zult daarom in de gemeente Vlijmen vergeefs zoeken naar de secties D en E! Ten behoeve van de bepaling van de grootte van de onroerendgoed-belasting zijn de eigendommen per gemeente in twee categoriëen verdeeld: ongebouwde eigendommen, zoals bouwland, hooiland, visserij eendekooi, enz. en gebouwde eigendommen, zoals woonhuis, pakhuis, molen, fabriek, enz. Per soort ongebouwde of gebouwde eigendommen vond er een verdere verdeling plaats in klassen: immers, niet alle huizen en hooilanden hadden dezelfde waarde en kwaliteit. Hoe lager het klassenummer, des te beter is de kwaliteit van het betreffende perceel, en dus .... des te hoger is de aanslag in de onroerendgoed-belasting.
)
De verdeling van de ongebouwde en gebouwde eigendommen verschilde van gemeente tot gemeente. Zo kende de gemeente 's-Hertogenbosch 23 soorten gebouwde eigendommen en de gemeente Empel slechts één soort, nl. woonhuizen. Ook de klassenindeling van bv. de woonhuizen verschilde van gemeente tot gemeente: De gemeente 's-Hertogenbosch had 33 klassen woonhuizen, in onroerendgoed-belasting variërend van f 9 per jaar voor klasse 33 tot f 555 per jaar voor klasse 1. De gemeente Empel kende 12 klassen woonhuizen, in onroerendgoed-belasting variërend van f 3 per jaar voor klasse 12 tot f 135 per jaar voor klasse 1. Het volledig overzicht(zonder vermelding van de bedragen van de onroerendgoed-belasting) ziet er voor de vier gemeenten als volgt uit: - 63 -
Gemeente 's-Hertogenbosch 23 soorten ongebouwde eigendommen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.
Bouwlanden Lusttuinen Moestuinen Boomgaarden Hooilanden Weilanden Linnenbleekerijen Hakhout Opgaand geboomte Moerassen Rietgorsen Grienden Water Waterleidingen Eendekooi(regt van kooijen) Oppervlakte der gebouwde eigendommen Voetveer Kleine Hekel Voetveer Groote Hekel Voetveer Boombrug Visscherij op de Rivier de Aa Visscherij op de Dieze Visscherij op de Dommel en Diepesloot Visscherij op de arm van de Dommel
3 1 3 1 5 5 1 3 2 2 1 3 1 7 1 1 1 1 1 1 1 1 1
klassen klasse klassen klasse klassen klassen klasse klassen klassen klassen klasse klassen klasse klassen klasse klasse klasse klasse klasse klasse klasse klasse klasse
33 12 22 1 1 6 2 2 4 6 4 2 3 1 1 1 1 2 1 1 1 1 5
klassen klassen klassen klasse klasse klassen klassen klassen klassen klassen klassen klassen klassen klasse klasse klasse klasse klassen klasse klasse klasse klasse klassen
23 soorten gebouwde eigendommen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ll. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.
- 64 -
Huizen Koetshuizen en stallingen Pakhuizen of Bergplaatsen Vleeschhal Vischbanken Bierbrouwerijen Genever Stokerijen Disteleerderijen en Likeurstokerijen Mouterijen Windkoornmolens Rosgrutmolens Windolijmolens Rosolijmolens Loodpletmolen Gipsmolen Trasmolen Zeepfabriek Zoutfabriek Lakmoes en Loodwitfabriek Pijpenfabriek Tapijtfabriek met verwer1J Blaauwverwerij Leerlooijerijen
)
Gemeente Bokhoven 9 soorten ongebouwde eigendommen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Bouwlanden Moestuinen Boomgaarden Hooilanden Moeras Hakhout Uitwegen Oppervlakte der gebouwde eigendommen De vaart over de Maas op Wel en Amelroden
3 1 1 3 1 2 3 1 1
klassen klasse klasse klassen klasse klassen klassen klasse klasse
1 soort gebouwde eigendommen 1. Woonhuizen
8 klassen
) Gemeente Empel 21 soorten ongebouwde eigendommen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
)
15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.
Bouwlanden Moestuinen Boomgaarden Hooilanden Weilanden Hakhout Wegen Dijken Moeras Water als omleggend land Water minimum Oppervlakte der gebouwde eigendommen Eendekooij(Regt van kooijen) Het veer op de halve rivier de Maas, genaamd Hedelsch veer Het veer op de 1/2 rivier de Dieze Het veer op de 1/2 rivier de Maas Visscherij op de Poldersweteringen Visscherij tegenover het perceel no. 40 op de rivier de Maas Visscherij op de Ploossche Wetering en Hoef graaf Visscherij op de bovenste en benedenste Ulperbloot De visscherij op het Meer
3 2 1 4 4 2 1 1 1 1 1 1 1 1
klassen klassen klasse klassen klassen klassen klasse klasse klasse klasse klasse klasse klasse klasse
1 1 1 1
klasse klasse klasse klasse
1 klasse 1 klasse 1 klasse
1 soort gebouwde eigendommen 1. Woonhuizen
- 65 -
12 klassen
Gemeente Enqelen lJ
soorten onqebou!ide
~endomrnen
1 . Bouw 1 anci e n 2 . Mo t-s t u1nen .:i . B•) o mgaarden
4 . Hooil anden Weilanden 6. Hakhout 7. Wegen 8 . Wa t erl o open 9 . Mo e r as en wa terkolk en 10. Oppervlakte de r srel)o uwde eigendommen 11. Pontveer o ver d e Die z e v oo r de hel f t 12. VisscheriJ o p de rivier de Maas voo r de helft 13. Viss c heri j op de Di e ze voor de he l ft
3 k a ssen k a s se kl a s se klassen klassen ...., "-' kla s sen 2 k l a ss en 1 klasse 1 kl asse 1 k l asse 1 k l a ss e l kl as s e
1 l 4 4
1 kl ass e
1 soort gebouwde eigendommen
9 klassen
1 . Woonhuizen
Opmerkingen:
1. Bi j de ongeb o uwde eige ndommen tr ef t. u Ben categ o r 1e " Opperv lakte de r gebouwd e ei gendommen " a an. L>1 t :i s i? e n categorie . die betrekkin g hee ft o p de gr o nd. waar o p e en huis of fabriek is gebouwd . Deze grond hee f t a l tijd kl as s e 1. 2. U komt bij de ge b ouwde e i¡J endornme n geen J<: erke n tegen . Dat is niet verwonder l ijk: zij waren vr1jges t eld van onr o erendg o ed-belasting. (wordt verv ol g d)
) Theo van Herwijnen
- 66 -
Tot en met zondag 2 december presenteert de Ondernemers Hartje Den Bosch in het Kringhuis haar ideeĂŤn over de toekomstige ontwikkelingen rond het Burgemeester Loeffplein en omgeving. Er ligt ook een boek waarin U uw opmerkingen, kanttekeningen en suggesties kwijt kunt. Ruim 100 belangstellenden woonden de presentatie van de plannen bij op maandag 29 oktober 1.1. Bij de opening van de tentoonstelling op zaterdag 3 november 1.1. waren ook zo'n dertig belangstellenden. Met behulp van enige tientallen gekleurde tekeningen worden getracht een idee te geven hoe het plein en de omgeving er volgens Hartje Den Bosch uit zou moeten gaan zien. In de plannen is gekozen voor een kwalitatief hoogwaardige opzet, zowel stedebouwkundig als architectonisch. Natuurlijke of historische elementen zijn, voor zover ze in het gebied nog aanwezig zijn en dit bijzondere karakter versterken, in de plannen opgenomen of worden daarin teruggebracht. Zo ligt het bijvoorbeeld in de bedoeling de Binnendieze gedeeltelijk weer open te leggen en als sfeerelement in de plannen op te nemen. Maar ... komt Uzelf eens kijken en geeft Uw eigen oordeel op deze plannen!!!!!!
////////l/ll//////////////////////l//lll//l///////////////ll////////l///llll//I//
)
Vanaf 8 december tot en met 22 december as. is er in het Kringhuis alweer een bijzondere tentoonstelling. Na de oproep in het vorige Kring-Nieuws hebben ruim 14 mensen enthousiast gereageerd op onze oproep "antieke" kerststallen en - stalletjes ter beschikking te stellen. Alles bijeen belooft het een zeer interessante en sfeervolle tentoonstelling te worden, die Uw bezoek zeker waard is.
- 67 -
.'
"FLORA'S SCHATKAMER" toont bloemmotief door de eeuwen heen
========================================================== Te[Jen dcLt de w.lnt:.e11. be~ openen m he:t Noo11.db11.aban;l4 fritMeum de deWLen van F1011.a '4 4cha:tkarne11.. De3e [)11.0:te :ten:tooM:tellm[J me:t b.11.ii)J?,lenen uU:.. F.11.ank.11.i..jk, én[Jeland, D~land en 5candmavi__ë :toon:t een keWL van voo.11.beelden ci:t de é1Mope.-1e klLJ?/.J:t en kun4:tni_jve11.hei__d waa.11.bi..j he:t bloemmo:ti__ef cen:t.11.aal 4:tacLt. 'P.11.en:ten, :t.ekenm[Jen, 4chi__lde11.i..jen en voo.11.We.11.pen van ke11.arni__ek, [jla4, :textiel en ~VVI. la:ten ~en hoe kun4:tenaal1.4 ,in de loop de11. ee/lll}en ncLtWLalLl~che bloemen hebben ve11.We11.k:t en waa.11. 3e hun mo:ti__even en i__deeën vandaan haalden. 'R.03en, :tulpen, an.j,eM, vi__ooltje.-1, leli__e.-1 ~ nu een4 lou:te11. a,/_4 deco.11.atie :toe[JepM:t dan wee11. a,/_4 4yrnbool -bi..jvoo.11.beeld voo.11. ve.11.[Jankeli..jkhei__d, 3cive.!1.hei__d, v.11.0/lll}eli..jkhud. Op de :ten:toon4:te1lm[J li[j:t de nad.11.uk op de pe11.i__ode4 waaJ1.j_n 3owe1 bij klLJ?/.J:tenaa.11. a,/_4 publiek de liefde voo.11. bloemen he:t [)11.00:t.-1:t WM, da:t wil 3e[J[Jen de 17 e ee/lll}, de 11.0 co co en de a.11.:t nouveau.
Ud de [)Ouden
ee/lll} kan de be3oeke11. m Flo11.a'4 4cha:tkarne11. uU:..eenlopende voo11.We11.pen aan:t.11.effen ~ een [Jebo11.du1Mde boekband, een J:taliaan4 boeke:t me:t ~ve.11.en bloemen, :tafelkleden, b11.cid4hand.-1choenen en [JOUache.-1 doo.11. de be11.oemde /rJaJ1.j__a 5i__by)..la /rJeJ1.j__an, Onde.11. de 4chi__lde11.i..jen 34n we.11.ken van :Jan B.11.eu[Jel, Ka.11.el 51abbae.11.:t, 5iJnon Ve11.w:t, :Jan 51uy:te11..-1, 'Pi__e:t /riond.11.i__aan, Ca.11.el Wi__1lmk. Da:t he:t bloemmotief :to:t op heden klLJ?/.J:tenaa.11.4 bli..jf:t boei__en en cif:da[Jen wo.11.d:t onde11. mee11. [Jei.)_)_1M:tJ1.ee11.d doo.11. we.11.ken van Çe.11. van élk, Daan van {jolden en de VO/l171.[Jeve11. Çi..j4 Bakke11..
F1011.a I 4 4chcLtkarne11. kwam :to:t 4;tand m 4arnenwe.!1.km[J me:t he:t Deen4 fritMeum of Deco.11.a:ti__ve A.11.:t m Ko penha[Jen, da:t dd jaa.11. 34n 1OO-ja.11.i__[J bM:taan vi__e11.:t. Dil mtMeum we.11.d mde.11.:ti..jd owe11.i__ch:t a,/_4 voo.11.beeldcollectie voo.11. Deen4 VO/lJ'Tl.[JeVeM. De ve11.3arnelm[J bevcLt behalve :top4:tukken van éWLopMe kun4:tni..jve.!1.hei__d en mode.11.ne 5candmav~che VO/lJ'Tl.[JeVm[J onde11. mee.11. p.11.ach:ti_[Je voo.11.beelden ci:t de a.11.:t nouveau, bij de opuch:tm[J de belan[J.11.i..jk4:te ni__e/lll}e kun4:t.'1:tl1.omm[J. Daa.11.van kom:t een 4electie naa.11. he:t Noo.11.db.11.ab~ fritMeum. éen van de belan[)/l.i..jk4:te :thema'4 op de :ten:tOOM:tellm[j ~ de mvloed van de bo:tani__e op de beeldende en :toe[Jepa4:te kun4:t. We ~en een keu3e ui__;t de mee.-1:t mvloed.11.i..jke bo:t~che :tekenm[Jen en p.11.en:ten en voo.11.beelden van he:t po11.4elem dcLt e11.doo11. we.11.d beûlvloed rDelf:t, Sè.v.11.e.-1, Che14ea). éen cen:t.11.aal :thema daa.11.bi..j vo/l171.:t de F1011.a Dani__ca, 4arnen[Je.-1:teld doo.11. Ç. C. Oede11., dUec:teWL van de konmkli..jke bo:t~che :tumen m Kopenha[Jen. Voo.11. de 11.eali4atie van de ~:t.11.atie.-1 we11.d een 4peuale 4choo1 op[Je.11.i__ch:t. Nevenactivi__:tei__:ten. Ti..jden4 de loop:ti..jd van Flo.11.a '4 4cha:tkarne11. wo.11.den ve11.4chillende nevenac:ti__vi__:tei__:ten [Je011.[Jani./.Jee11.d, 3oal4 een le~[JencycllM en :themami__dda[Jen ove.11.: bloemen en [JeWL( pa.11.fum4 J, bloem4chi__kken, ee:tba.11.e bloemen, en3ovoo11.:t. Bij de :ten:tooM:tellm[J ve11..-1chi..jn:t een en[Jw:tali[Je ca:talO[JIM onde11. de :tûel Flowe11..-1 m:to a.11.:t, bij uU:..[Jeve.11.i..j Ça.11.y Schwa.11.:tp'SDU. Onvan[J 224 pa~a'4, 175 i__lltM:t.11.atie.-1 waa.11.van 100 m kleWL. /rie:t Ned.11.eland.-1e 4arnenvatim[J. 'P11.i_j4 f 49, 50. L!XJPTJ:JD: 16 decembe11. 1990 :to:t en me:t 10 maa.11.:t 1991.
- 68 -
)