.f
...
krln9"nleuw1 Verschijnt minimaal 6x per jaar. Uitgave van de Kring "VRIENDEN VAN 's-HERTOGENBOSCH"
N U MME R
99
1 februari 1991
KRINGHUIS: Tweede Korenstraatje 18, tel.073-135098 Openingstijden: maandag t/m zaterdag van 10-17 uur zon- en feestdagen van 12- 17 uur bovendien op donderdag van 18-21 uur (10 t/m 12 februari gesloten) SECRETARIAAT: Postbus 1162, 5200 BE BETALINGEN: -
's-Hertogenbosch
postgiro 3119716 Van Lanschot reknr. 22 51 91 202 jaarlijkse bijdrage: minimaal f 25,00 jeugdleden: f 15,00
=============================================================================================
Beste leden,
)
Een nieuw boeiend verenigingsjaar is weer van start gegaan met een druk bezochte nieuwjaarsinstuif. Na de sfeervolle tentoonstelling van kerststallen, is er in het Kringhuis nu een kleine tentoonstelling van foto's uit eigen collectie. Voor U ligt nu het eerste Kring-Nieuws van dit jaar. Hierin besteden we aandacht aan: de nieuwjaarstoespraak van onze voorzitter tijdens de instuif op 6 januari 1.1. (pagina 2-4) diverse bestuursmededelingen (o.a. activiteiten de komende maanden, pag.4-5) het vervolg van de Werkgroep Kadastrale Atlas (pag.6-10) de belangwekkende archeologische vondsten eind vorig jaar te Empel (pag.12-13) activiteiten van derden (pag. 12-13) kring-bijeenkomst over de gemeentelijke plannen voor het Burgemeester Loeffplein e.o. op 5 maart as. (pag. 14).
- 1 -
..
-:. " .
NIEUWJAARSTOESPRAAK OP ZONDAG 6 JANUARI 1991 IN HET KRINGHUIS Vrienden en vriendinnen van 's-Hertogenbosch, het is voor het bestuurheel fijn te kunnen constateren dat U in grote getalen naarhet Kringhuis bent gekomen. De bruisende vereniging, die de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" is, verdient niet anders. Nog geen twee weken geleden is de succesvolle, intieme expositie van "kerststallen van toen" weer opgeruimd en is het Kringhuis voor vandaag in gereedheid gebracht. De uitnodiging voor vandaag, die U enige tijd geleden in de bus hebt gevonden, is verzorgd door drie organisaties die tesamen onder de Kring Vrienden opereren, te weten: Stichting Jeroen Bosch Atelier, Stichting Binnendieze en Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch". Een jaar geleden heeft de Kring de Stichting Jeroen Bosch Atelier onder haar vleugelen genomen. Vrijwilligers van de Kring bemensen al ruim drie jaar practisch iedere dag, ook 's zondags, van 13.00-17.00 uur de ruimte waar foto's op ware grootte van de werken van Jeroen Bosch worden geëxposeerd. Steeds meer bezoekers weten de overigens moeilijk bereikbare expositieruimte te vinden. Vergeleken met 1989 (2200 bezoekers) zijn er in 1990: 2800 bezoekers geweest. Het bestuur is er heel erg blij mee dat ook voor het Jeroen Bosch Atelier steeds weer vrijwilligers te vinden zijn om daar geheel onbaatzuchtig toezicht te houden. Opvallend is dat de aantallen bezoekers toenemen als er in het Noordbrabants Museum een tentoonstelling wordt gehouden die een trekpleister genoemd kan worden. De Stichting Binnendieze heeft het afgelopen jaar haar maximale capaciteit (samengebald in 2 boten, een 40-tal bomers, een tiental administrateurs en 5 bestuursleden), volledig benut. Op een in het algemeen kwalitatief goed niveau ZlJn er weer een 30.000 toeristen door de altijd weer schitterende Binnendieze gevaren. Voor het jaar 1991 staan er grote veranderingen te gebeuren. . ) De capaciteit zal worden uitgebreid met één extra boot. Bovendien zullen alle boten. dat zijn er dan dus drie in totaal, op electriciteit worden voortbewogen. Tijdens het geruisloos voortbewegen van de boten zal er één'gids'aan boord zijn die de uitleg verzorgd en tevens het roer zal bedienen. Het vertrekpunt blijft het komend seizoen in de Molenstraat, waar voorzieningen getroffen zullen worden voor het opladen d.m.v. accu's en het veilig opbergen van de boten. Dit alles in uitstekend overleg met de Gemeente. Op de route wordt nog gestudeerd. Zolang er geen echte rondvaart mogelijk is, zal er toch weer een 'heen-en-weer'vaart gehouden moeten worden. Het bestuur denkt een tocht te kunnen realiseren van de Molenstraat naar het Voldersgat (Grote Hekel, bij Oude Dieze 12) en terug, met drie boten achter elkaar varend. Het Stichtingsbestuur is voorts bezig een geheel nieuwe organisatiestructuur van de grond te tillen. Hiervoor zijn ook weer een aantal vrijwilligers bereid gevonden om in deze structuur een bepaalde rol te vervullen. Het bestuur is daar heel content over en ziet deze betrokkenheid van haar vrijwilligers als zeer positief! Het is een teken dat de Kring mensen weet te boeien, de Kring leeft! De parapluie boven de hiervoor genoemde organisaties wordt Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch".
- 2 -
gevo~md
door de vereniging
Haar doelstellingen liggen op het terrein van de heemkunde. Kennis en inzicht in de geschiedenis van onze stad is van belang om liefde voor 's-Hertogenbosch te krijgen. Het omgekeerde is natuuurlijk ook maar al te waar . . In het voorbije jaar hebben met name enige lezingen en de cursus Boschlogie er toe bijgedragen dat de kennis over de stad is versterkt. Dit is ook gebeurd door de uitkomsten die gepubliceerd worden van de werkgroep Kadastrale Atlas. U hebt de eerste vrucht in het laatste Kring-Nieuws kunnen lezen. Naar buiten toe heeft de werkgroep "Het kleine monument" nog steeds hoop dat de 'Zwarte Arend' op het pand van de gelijknamige voormalige sociëteit aan de Markt, zal terugkeren! In 1990 is er onder veel publiciteit ook .een schitterende plaquette uitgereikt aan de Optiek van Van warmerdam aan de Ridderstraat. De Kring wilde hiermee een signaal aan de zakenwereld van de Bossche binnenstad geven, dat er ook op een fraaie aan haar omgeving aangepaste verbouwing kan plaatsvirlden! Welk pand zou in 1991 aan de beurt kunnen zijn? Zowel in als buiten diverse werkgroepen zijn er Kringvrijwilligers actief. Eén maal per daar worden zij door het bestuur in de watjes gelegd! Ook dit jaar was dat weer het geval, en wel in de 'Slinger'. Het bestuur wil vandaag op dit moment duidelijk maken d~t de ruim 150 vrijwilligers de ruggegraat van onze vereniging zijn. Hulde! Door stadsgidsen en objectgidsen zijn dit jaar een 17.000 bezoekers rondgeleid (vorig jaar 16.000) en hebben er bij het Kringhuis ruim 10.000 mensen een een bezoek gebracht en/of informatie ingewonnen (vorig jaar 8.500). Kringleden, en met name de vrijwilligers, houden van hun stad. Het is dan ook een pijnlijke ervaring geconfronteerd te worden met de gebreken van de stad: 1) de binnenstad met name is niet schoon, zelfs vaak smerig te noemen; 2) de onveiligheid en vernielzucht neemt toe; 3) het lawaai van met name café's is onvoorstelbaar; 4) de dreigende sfeer van groepen jongelui op koopavonden en na sluitingstijden is voelbaar; 5) onvriendelij.ke straten door rolluiken en een gedoofde verlcihting gekenmerkt! Het bestuur van de Kring probeert aan deze akelige zaken ook wat te doen! Zij kaart ze aan bij de juiste instanties en zoekt medestanders bij VVV en Hartje Den Bosch. Misschien wordt onze stad dan nog eens echt: 'schoonste stad' van Nederland. Moeizaam gaat het ook met de opleiding voor stadsgidsen die voor 1991 gepland is, en waar tevens een herhalingscursus voor huidige stadsgidsen aan verbonden zal worden. Ziet het Gemeentebestuur niet het belang van deze cursus in? In 1985 was er yoldoende geld beschikbaar vanuit de Gemeente voor de toenmalige opleiding en nu ~eet er moeilijk gedaan worden over f 10.000,=! Tegen de Gemeente zegt het bestuur: enthousiaste, gekwalificeerde stadsgidsen zijn een visitekaartje voor de stad! Zij zorgen voor een flink stuk 'afgeleide' werkgelegenheid. Naar de mening van het bestuur van de Kring kun je niet zomaar op grond van enkele enquetes concluderen dat de stad beter als 'product te verkopen' is door een toeristisch-marketing plan te maken. De Kring wil van nature haar stad niet 'verkopen', de Kring wil op cultuur-historisch terrein de gasten van de stad ontvangen, ze kennis laten maken met het roemruchte verleden en ze trots wijzen op datgene wat juist onze stad zo boeiend maakt! Mag de stad dan schoon zijn, alstublieft! Dat hoort ook bij een goed gastheerschap. Zoals d'n Bosschenaar pleegt te zeggen$"ik naai munnen eigen naod", zo wil de Kring ook werken! De Kring heeft altijd haar onafhankelijkheid weten te bewaren, de Kring wil ook graag daar waar mogelijk samenwerken. Op Uw uitnodigingskaart ziet u de vorige behuizing Stationsweg 29; de huidige Tweede Korenst~a•tje 18 en de toekomstige: Oude Dieze 12. Hoe zit het daar nu mee, zult U zich afvragen!
- 3 -
De huidige wethouder Dhr . Bert Wyers heeft toegezegd dat in deze maand met de verbouwing zal worden begonnen en da t he t pand gereed kan zijn in he t najaar van 1991. Het zal een interessant, zelfs ui tdagend 1991 worden! Immers de organisaties die ik in he t begin noemde , zullen bestuurlijk en organisatorisch geïntegreerd moeten worden . De commissies die bezig zijn of in de startblokken staan, zullen voor Oude Di eze 12 veel werk moete n verr ichten etc . etc. Het bestuur wil met de ledenvergader ing i n maart aanstaande komen met een vernieuwd beleidsplan waarin prioriteit voor de hiervoor genoemde integratie zal worden gegeven. Met name zal dit gelden voor: inze t vrijwilligers, planning van exposit ie s, lezingen en excursies; vernie uwing van het kring-Nieuws en de ledenwerving. Dames en Heren, het gaat goed met de Kring! De Kring leeft! Het aantal leden blijft stijgen en is bijna op 1000 gekomen . Onverminderd zal er aan actieve ledenwerving worden gedaan, ook in 1991. Dat is van het grootste belang, want mede dankzij de leden kunnen er veel activiteiten georganiseerd worden voor het genoegen van ons zelf de Kring "Vriienden van 's-Her t ogenbosch" en ten behoeve van de vele geïnteresseerden in onze stad. I n de brochure "Stadsvisie", nog maar pas uitgebracht door de Gemeente 's-Hertogenboscr ) staat onder het hoofdstuk 's-Hertogenbosch toeristisch topprodukt de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" verme l d als één van de organisaties die een belangrijke rol spelen. Wie dan de genoemde "Heemkunde Kring" moet zijn, die ook een belangrijke rol zou spelen, is ons een raadsel! "Dat gaat naar Den Bosch toe" moet volgens diezelfde brochure niet worden a[;gewacht, maar worden afgedwongen! Di t is vee l te agressief. Doe maar gewoon, dan doede al gek genoeg! Men heeft de rest·,van he t overbekende liedje maar weggelaten! Zou onze stad zich schamen voor het Zoete Li ef? Werd het te ondeugend samen met d'n Ursten Boer d'n Beste? De nieuwjaarswen s van Moyse s 'Bosch mochtook al niet op het stadhuis ! Over afdwingen van bezoeker s s tromen gesproken! Ten slotte, wil ik , namens he t bestuur nu graag een toast uitbrengen op het nieuwe jaar 1991, moge he t voor ons allen een gezond, boeiend en fijn jaar worden.
=============================================================================================
~ ~ I
lidmaatschapskaart 1991 : binenkort wordt be gonnen met de verzending van de nieuwe lidmaatschapskaarten aan die l eden di e hun bijdrage voor 1991 op tijd hebben voldaan. Op tijd betekent voor 31 januari en het bedrag dient minimaal f 25,00 te bedragen. Rond carnaval heeft i edere e n z i jn nieuwe lidmaatschapskaart in bez it . De oude kaarten blijven ge l dig tot en met 15 februari!
I
lidmaatschapskaart 1990: deze kaart kunt U dus nog altijd gebruiken om Uw inkopen in het Kringhuis extra voordelig te doen ! Op de pagina' s 59- 60 van Kri ng-Nie uws 98 vindt U een overzicht van verkri j gbare u itgaven. Daarnaast kunt U de volgende bonnetjes nog gebruiken (als U het nog n i et g e daan hee ft!) : bon E: gratis 16e eeuwse kleurenprent van 's-Hert og enbosch+toe l icht ing bon Jeroen Bosch:.tegen inlevering hiervan kunt U een gratis be zoek brengen aan deze permanente tentoonstel l i ng bon Citadel: tegen inlevering hiervan kunt U i n het Kringhuis e en gratis kaart j e krijgen voor een rondleiding;
- 4 -
*
sluiting Kringhuis en Jeroen Bosch expositie:in verband met carnaval zijn we gesloten op zondag 10, maandag 11 en dinsdag 12 februari. Op alle overige dagen gelden de normale openingstijden.
* Zwanenbroedershuis: is in de maanden januari, februari en maart iedere vrijdag tussen 11.00 en 15.00 uur gratis toegankelijk voor een individuele rondleiding. * Citadel: elke 2e en 4e zaterdag van de maand is er om 11.00 uur een rondleiding door de citadel. Aanmelding hiervoor kan uitsluitend vooraf geschieden in het Kringhuis. De kosten bedragen f 2,00 p.p. *Jeroen Bosch op Ware Grootte: van dinsdag t/m zondag kunt U van 13.00-17.00 uur een bezoek brengen aan de permanente fototentoonstelling in de Moriaen, Markt 79. * Vaartochten Binnendieze: de geregelde tochten in vernieuwde boten op een nieuwe route starten weer op zaterdag 27 april as. Reserveringen kunnen nu reeds geschieden in het Kringhuis. Tarieven 1991: volwassenen f 6,00; kinderen t/m 12 jaar f 2,50; Pas 65plus: f 5,00. *NIEUW VERKRIJGBAAR in het Kringhuis: "De verborgen stad", een lesbrief voor het ) basisonderwijs over het middeleeuwse 's-Hertogenbosch, compleet met een stadswandeling. Prijs: f 3,00.
*
Het bestuur is op zoek naar een vrijwilliger voor het bijschuren en bijschilderen van de houten lijsten van de Wapenborden van het Gulden Vlies. Opgave kan geschieden in het Kringhuis.
*
activiteiten in 1991: het bestuur heeft voorlopig de navolgende activiteiten in 1991 vastgesteld: - t/m 23 februari: tentoonstelling uit de eigen collecties : dinsdag 5 maart: lezing over plannen Burg.Loeffplein e.o. - 9 maart t/m 7 april: tentoonstelling over plannen Burg.Loeffplein e.o. - zondag 24 maart: de algemene ledenvergadering - 13 april t/m 12 mei: tentoonstelling van foto's van Jan Verhoeff zaterdag 27 april: start van het toeristenseizoen - 18 mei t/m 14 juli: tentoonstelling schilderijen Frans Geenen - zaterdag 8 juni: presentatiemarkt Stadsarchief - 20 juli t/m 25 augustus: tentoonstelling foto's gevelstenen - zondag 18 augustus: excursie naar Brugge - zaterdag 14 september: Open Monumentendag
.l
Eind februari, begin maart wordt er voor de tweede keer een cursus Boschlogie georganiseerd. Ook dit keer vinden de bijeenkomsten in principe weer plaats op ca. 15 zaterdagochtenden. De kosten bedragen f 125,00 p.p. Aanmelden + nadere informatie in het Kringhuis. Het wordt weer een dubbele cursus voor maximaal 50 belangstellenden.
*
Het volgende Kring-Nieuws verschijnt eind februari. Daarin alle informatie over de ledenvergadering op 24 maart as., de excursie naar Brugge op 18 augustus as., het verdere programma in 1991. Eventuele kopy hiervoor moet uiterlijk 10 februari bij het secretariaat binnen zijn.
*
Op vrijdag 15 februari as.omstreeks 19.30 uur op TV Nederland 3 in de serie Het gezicht van Nederland: 's-Hertogenbosch. ook enige vrijwilligers van de Kring hebben hieraan vele uren besteed.
*
Nieuwe vrijwilligers: de Kring kan altijd nieuwe vrijwilligers gebruiken. Serieuze leden die bereid zijn minimaal een dagdeel per week zich in te zetten: als objectgids (bv.St.janstoren), als medewerker voor in het kringhuis, enzovoort. Opgave in het Kringhuis. U ontvangt vervolgens een uitnodiging voor een gesprek met een bestuurslid.
- 5 -
Werkgroep Kadastrale Atlas(2) Voorbereiding invoering kadaster U zult zich kunnen voorstellen. dat de invoering van het kadaster zich niet van de ene op de andere dag heeft voltrokken. Er moesten, eer het zover was, de nodige voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd worden: De landmeters moesten alle percelen opnieuw opmeten. Vaak waren de afmetingen van een perceel niet nauwkeurig bekend: de eigenaar van een perceel had het perceel dikwijls in zijn bezit gekregen via overerving en bij de deling van een erfenis werden de afmetingen van een perceel gewoon overgenomen uit een eerdere erfdeling. Het zal u duidelijk zijn, dat als er in het verleden een fout was gemaakt bij het opmeten, er in latere tijd niet veel meer klopte van de afm~tingen van een perceel . De inspecteur voor het kadaster moest vervolgens vaststellen welk perceel eigendom was van welke persoon of instelling . Hij had natuurlijk al enige informatie hierover uit de verpo ndingsregisters, maar hij moest nu exact weten wie eigenaar was van wat. Reeds in 1826 was de inspecteur met z1Jn werkzaamheden begonnen. Iedere eigenaar van onroerend goed in een gemeente ontving een lijst van zijn eigendommen, met daarbij het verzoek eventuele correcties aan te brengen: "Ik heb de eer , U de lijst der Eigendommen. welke op uw naam in het Kadaster der hier bovengemelde Gemeente gebragt zijn, toe te zenden en verzoek U, in de eerste plaats. bijaldien zulks noodig is, te willen verbeteren, hetgeen ten aanzien van uw naam, voornaam, beroep en woonplaats, verkeerdelijk mogt zijn opgegeven. Deze lijst vermeld in de zes eerste kolommen alle uwe Eigendommen en de groote van elk Perceel. Indien men Eigendommen, die U niet toebehooren, op uw naam mogt gesteld hebben, verzoek ik U dezelven door te schrappen, en in de openstaande kolom van de aanmerkingen, de namen van de regte Eigenaren op te geven, en indien men eenige van uwe Eigendommen mogt hebben overgeslagen. alsdan dezelve achter de overige op te teekenen. Ingevalle de soort van sommige Eigendommen verkeerdelijk opgegeven waren, zult gij zulks ook wel willen aanteekenen Gij zu lt vervo lgens de grootte van elk perceel nagaan, en , wanneer daaromt r ent eenige misstelling mogt plaats hebben, zult gij de ware grootte opgeven. Gij hebt het regt eene nieuwe opmeting te vragen, mits gij U verbind de kosten te dragen, wanneer uw verzoek ongegrond bevonden zal zijn. Uw verzoek zal ongegrond beschouwd worden . wanneer het verschil niet grooter is dan een vijftigste gedeelte. - 6 -
Om U het onderzoek gemakkelijk te maken, is de Kaart, waarop uwe Eigendommen zijn afgebeeld, op het Raadhuis voorhanden en de Landmeter zal zich van den tot en met den in uwe Gemeente vervoegen, om U de noodige inlichtingen te geven, en de vereischt wordende verbeteringen te bewerkstelligen. Deze lijst behoort met of zonder uwe aanmerkingen, doch door U onderteekend voor of op den der maand aan het Gemeentebestuur te worden afgegeven. 's-Hertogenbosch, den
182
De Inspecteur voor het Kadaster A. van Haeften." Opmerking: De heer van Haeften was inspecteur voor het kanton 's-Hertogenbosch, waartoe de gemeente 's-Hertogenbosch behoorde. Bokhoven behoorde tot het kanton Heusden, Empel tot het kanton Oss en Engelen tot het kanton Waalwijk. Deze drie gemeenten hadden allen als inspecteur de heer Hora Siccama van de Harkstede. Na deze aanhef volgde de eigenlijke lijst der eigendommen. Wat werd op deze lijst, hierna te noemen bulletin, vermeld? 1. Artikelnummer 2. Achternaam, voornamen, beroep en woonplaats van de eigenaar. 3. Per ongebouwd eigendom:
)
a. Gehucht, Hoek of andere Plaatselijke benaming. In de gemeente 's-Hertogenbosch wordt hier een wijkletter en straatnaam ingevuld. In Empel, Engelen en Bokhoven wordt een wijknaam ingevuld. b. Letter der Sectie c. Nummer van het perceel d. Soort van eigendom e. Grootte van ieder perceel in: I. Nieuwe maat in B(=Bunder), R(=Roede) en EC=El) De benamingen Bunder, Roede en El zijn aanduidingen voor de tegenwoordige oppervlaktematen hectare, are en centiare. II. Plaatselijke maat in M(=Morgen), R(=Roede) en V(=Voet) Deze maten bestaan niet meer. Een morgen was ongeveer een hectare. Een morgen was gelijk aan 6 lopensaat of 6 hond. Een lopensaat was 50 roeden en een roede was gelijk aan 20 voeten. De plaatselijke maat in Bokhoven, Empel en Engelen wordt vermeld in Lopensaat, Roede en Voet.
- 7 -
f. Klassering( le,2e,3e,4e of 5e klasse) Het kwam voor, dat een perceel gedeeltelijk tot bv. klasse 2 behoorde en gedeeltelijk tot klasse 3. Meestal echter behoorde een perceel tot een klasse. 4. Per gebouwd eigendom: a. Letter der Sectie b. Nummer van het perceel c. Gehucht, Hoek of andere Plaatselijke benaming(alleen in Bokhoven, Empel en Engelen) d. Soort van eigendom e. Klasse f. Deuren en vensters: I. Koets-, Wagen- en Oprijdeuren II. Deuren en vensters gelijkvloers en op de beide volgende verdiepingen III. Vensters van derde en hoogere verdiepingen IV. Huizen, welke maar eene Deur en een Venster hebben De rubriek "Deuren en vensters" is op geen enkel bulletin ingevuld. 5. Aanmerkingen: Hier kon de eigenaar eventuele correcties vermelden. De bulletins van de gemeenten, die vroeger aangesloten waren bij het kadasterkantoor 's-Hertogenbosch, zijn bewaard gebleven en berusten nu in het rijksarchief te 's-Hertogenbosch. Helaas is het zo, dat niet alle bulletins van die gemeenten bewaard zijn gebleven. Van die eigenaren, van wie geen bulletin bewaard is gebleven, valt echter via de alfabetische registers op namen der eigenaren wel na te gaan, welke percelen zij in bezit hadden. Daaruit zijn echter slechts de perceelsletters en -nummers te halen. Er staat niet bij, om wat voor soort eigendom het gaat, ongebouwd dan wel gebouwd. Werkzaamheden Werkgroep Kadastrale Atlas De leden van de werkgroep hebben zich beziggehouden met het overschrijven van de belangrijkste gegevens, die op de eerder genoemde bulletins, de voorlopers van de latere kadastrale legger, vermeld staan. Per perceel zijn 13 gegevens vermeld: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Gemeentenaam Artikelnummer Familie- en voornaam van de eigenaar Beroep eigenaar Woonplaats eigenaar Plaatselijke benaming Sectieletter Perceelsnummer
- 8 -
)
9. Soort eigendom 10. Grootte eigendom (nieuwe maat) in bunder, roede en el ll. Grootte eigendom (oude maat) in morgen(cq. lopensaat), roede en voet 12. Klasse 13. Opmerkingen De opmerkingen zijn niet letter! ijk overgenomen, er is slechts door middel van een * aangegeven, of er opmerkingen op het bulletin zijn vermeld. Ook van de eigenaren, van wie geen bulletin is bewaard gebleven, zijn de gegevens van de hen behorende percelen vermeld. Deze zijn echter niet zo uitgebreid, als die van de eigenaren, van wie wel een bulletin bewaard is gebleven. De bulletins en de alfabetische registers zijn ter inzage in het Rijksarchief alhier en wel in het Kadastraal Archief van 1820-1939 onder de volgende inventarisnummers:
)
Lijsten der eigendommen Deze lijsten of bulletins lagen aanvankelijk niet op volgorde van artikelnmmer. De werkgroep heeft ze per gemeente op artikelnummervolgorde en dus op alfabetische volgorde van achternaam van de eigenaar gelegd.
)
Bokhoven Empel Engelen 's-Hertogenbosch
nr. nr. nr. nr.
's-Hertogenbosch
nr. 50:
's-Hertogenbosch
nr. 51:
's-Hertogenbosch
nr. 52:
13 32 30 49
artikelnummers 1 t/m 399, (achternamen: van der Aa t/m Hagel aar) artikelnummers 400 t/m 699, (achternamen: Hagemans t/m Lutkie) artikelnummers 700 t/m 999, (achternamen: Luijckx t/m Sleutjes) artikelnummers 1000 t/m 1285, (achternamen: Sleutjes t/m Zwarts)
Alfabetische registers op namen der eigenaren Bokhoven Empel Engelen 's-Hertogenbosch
nr. nr. nr. nr.
106 113 107 114
De in de bulletins vermelde gegevens ZlJn de basis geweest voor de samenste 11 ing van de Oorspronke 1 ijk Aanwijzende Tafel en de eerste kadastrale legger in 1832. Uiteraard zijn de gegevens uit de bulletins niet exact hetzelfde als in die eerste legger: Er hebben zich tussen 1826 en 1832 immers nogal wat veranderingen in eigendom voorgedaan.
- 9 -
Ter illustr atie volgen nu enige voorbeelden. De in 's-Hertogenbosch bekende familienaam de Gruyter komt vijf maal in de bulletins voor: Artikelnummer 373: Hendrik de Gruyter, grutter, en medeeigenaren, wonende te 's-Hertogenbosch Artikelnummer 374: Hendrik de Gruyter, grutter, wonende te 's-Hertogenbosch Artikelnummer 375: Hendrik de Gruyter, grutter, en medeeigenaren, wonende te 's-Hertogenbosch Opmerking: Het gaat in deze drie gevallen waarschijnlijk om dezelfde Hendrik de Gruyter. Bij nummer 374 worden alleen die bezittingen vermeld, waarvan hijzelf eigenaar is. Onder nummers 373 en 375 worden mede-eigenaren vermeld, die verschillen bij respectieve 1 ijk nummer 373 en 375. Immers, als die mede-eigenaren dezelfde waren geweest bij de artikelnummers 373 en 375 waren zij onder een artikelnummer genoemd. Artikelnummer 376: Jacobus de Gruyter, metselaar, wonende te 's-Hertogenbosch en tenslotte de bekendste naamdrager: Artikelnummer 377: Petrus de Gruyter, wonende te 's-Hertogenbosch. Hij was eigenaar van twee huizen, gelegen in wijk B aan de Hooge Steenweg, kadastraal bekend als sectie G nummers 597 en 598, klassen respectievelijk 22 en 16. Een van deze twee huizen was de eerste winkel van de Gruyter in 's-Hertogenbosch! Onder nummer 87 treffen we aan: Jan van den Bogaard, kuijper, wonende te Sint-Michielsgestel. Hij is eigenaar van een perceel hooiland in het Boschveld, beter gezegd, hij was eigenaar: Bij de aanmerkingen vinden we vermeld: " de eigenaar verklaart, dat bovenstaand perceel geheel aan het rijk is overgegaan tot het maken van de Zuid-Willemsvaart" Onder nummer 113 vinden we als eigenaar vermeld: De Polder van het Boschveld en de Maaij, o.a. eigenaar van een perceel hooiland in het Boschveld, kadastraal sectie F 113. Bij de aanmerkingen staat: " De scheiding tussen nr. 113 en de vestingwerken is niet goed aangewezen, zoodat nr. 113 te klein is opgemeten". De door de Werkgroep Kadastrale Atlas verzamelde gegevens zullen met ingang van 1 maart 1991 ter inzage zijn in de bibliotheek van het Kringhuis. Theo van Herwijnen
-
10 -
Archeologen hebben recentelijk tijdens opgravingen bij 's-Hertogenbosch resten blootgelegd van een Romeinse tempel. De cultusplaats blijkt van voor-Romeinse oorsprong en werd later door de Bataven gebruikt ter verering van hun godheid Hercules Magusanus. De opgravingsresultaten zijn van internationale betekenis en werpen een nieuw licht op de ontwikkeling en organisatie van de Bataafse samenleving in Nederland. Het opgravingsterrein bevindt zich te Empel, gemeente 's-Hertogenbosch. Het onderzoek wordt uitgevoerd door het Albert Egges van Giffen Instituut voor Prae- en Protohistorie van de Universiteit van Amsterdam. De wetenschappelijke leiding berust bij Dr. N.Roymans, als onderzoeker verbonden aan de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Medewerking werd verleend door de Gemeente 's-Hertogenbosch en de Provincie Noord-Brabant.
)
Gevonden werden funderingsresten van een Romeins tempelcomplex, bestaande uit: a) een ommuurde, sacrale ruimte van 54 x 40 m met aan de frontzijde een monumentale voorhal met hoektorens b) een daarbinnen gelegen, nagenoeg vierkante tempel met zijden van ca. 20 m. De tempel bestaat uit een rechthoekig vertrek (cella), dat werd omgeven door een zuilengalerij (porticus). Voorlopig kan de tempel gedateerd worden in de tweede en derde eeuw na Christus. Blijkens een votiefinscriptie op een metalen plaatje (6 x 7 cm) was de tempel gewijd aan de inheemse godheid Hercules Magusanus. In de derde of vierde eeuw werd het heiligdom gesloopt, waarbij het sloopmateriaal waarschijnlijk grotendeels naar elders is afgevoerd. Bijzonder aan de cultusplaats is, dat deze van voor-Romeinse oorsprong blijkt te zijn. Het oudste vondstmateriaal dateert van omstreeks 100 voor Christus. Uit deze vroegste fase zijn geen sporen van een heiligdom gevonden. Vermoedelijk werden in de Late Yzertijd en ook nog het begin van de Romeinse tijd alle rituelen in de openlucht uitgevoerd. wel werd de cultusplaats als geheel omgeven door een staketsel van kleine paaltjes. De opgravingen te Empel hebben behalve de gebouwsporen een grote hoeveelheid vondsten opgeleverd, die ons inzicht kunnen geven in de aard van de ter plekke uitgevoerde rituelen. Het gaat om botresten van geofferde dieren (vooral schaap en rund), aardewerkfragmenten en kleinere metaalobjecten.
)
Tekening van een metalen plaatje met latijnse inscriptie, opgedragen aan hercules Magusanus
- 11 -
Plattegrond van het tempelcomplex te Empel. Zwart: opgegraven muurresten.
...•.
: :'::,
. . . .~--------~~<1t:-:-:,,.,...,~,..,,....,....(~l~ ~ rf.~~..~.. ~ ~. .~ ..~ :.~ ~.•. :.~. ..~ .;:.. .~ .~ .~ ~;..~..:~..
•.··-·.....................•... iI\l\\\iiîfi·~~rt~ms)U ... .··················•·· . ........... . ....... ..... ........ "
; : : : : : : : : : : : : : : : : : : : :! : : ... ......... ........ " .... ......................•... ·························· ~:
··························
20m
----o::=:==o----0:::::::::1
het ligt in de bedoeling van het bestuur in de maand mei middels een kleine excursie en een lezing aandacht te besteden aan de vele archeologische vondsten in de omgeving van Empel. In een volgend Kring-Nieuws meer informatie hierover.
Aktiuiteiten derden. ~~~
De Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening organiseert een minicursus 'Geschiedenis in beeld'. Lokatie: Stadsarchief, 's-Hertogenbosch cursusduur: 3 lessen wekelijks op dinsdagavond vanaf 5 maart 1991 tijdstip: 20.00-22.00 uur deelnamekosten: f 30,00 (inclusief studiemateriaal en koffie) aanmelding: voor 21 februari 1991 (tel. 073-146193) Wie na veel moeite een historisch onderzoek heeft afgerond en dat wil
- 12 -
)
publiceren, zal ongetwijfeld proberen daar wat aardige afbeeldingen aan toe te voegen. dat een afbeelding echter heel wat meer kan zijn dat zomaar 'een plaatje bij een praatje', wordt u duidelijk gemaakt in deze cursus. Tijdens drie bijeenkomsten krijgt u inzicht in de collectie van de topografisch-historische atlas, zoals u die in veel archieven kunt aantreffen. Het beeldmateriaal dat zich daar bevindt, is door de eeuwen heen om uiteenlopende redenen verzameld. In de loop der tijden werden steeds weer nieuwe technieken ontdekt om beelden vast te leggen en te vermenigvuldigen: van de eenvoudige krijttekeningen op rotswanden tot digitale fotografie. Op die manier is een schat aan informatie over heden en verleden ontstaan. De beeldverzamelingen in openbaar en particulier bezit gelden thans als onmisbare bronnen voor historisch onderzoek. De cursus wordt gegeven door Rob van de Laar, beheerder topografischhistorische atlas Stadsarchief 's-Hertogenbosch. III
)
Noordbrabants Museum, Verwersstraat 41. Tuingalerij 12 januari t/m 9 februari R U I M T E L I J K WERK van Mario Dijsselbloem
I•I
Noordbrabants Museum , Verwersstraat 41. Tuingalerij 16 februari t/m 7 april HET LINNEN VAN VERONICA Serie werken van Mimmo Paladino over het lijdensthema. Zeven werken op groot formaat van de Italiaanse kunstenaar vormen samen een serie, ja eigenlijk één kunstwerk.
III
TIJDSCHRIFT BRABANTS HEEM Toen twee jaar geleden het tijdschrift Brabants Heem in een nieuw jasjewerd gestoken- en blijkens de vele reacties een verstandig besluit!- werd beloofd de prijzen voor het abonnement niet te verhogen! En aldus geschiedde! Echter, twee jaar na dato moe(s)t het besluit genomen worden de prijs iets te verhogen en wel met f 2,50. Dit houdt in dat een abonnement via onze Kring nu f 21,50 wordt. Kringleden die een abonnement voor 1991 wensen, moeten dit vóór 10 februari in het Kringhuis kenbaar maken. Aldaar kunt U ook de afgelopen jaargangen inzien.
III
De STICHTING 'MONUMENTENPRIJS NOORD-BRABANT' te Helvoirt nodigde ook dit jaar weer gemeentebesturen en heemkundekringen uit voordrachten te doen voor bovengenoemde prijs. Dit jaar constateert de jury in het juryrapport tot haar teleurstelling dat 'slechts weinigen op de uitnodiging van de Stichting hebben gereageerd'. Slechts zeven inzendingen werden genoteerd, terwijl Qn de vorige jaren ruim dertig keer gereageerd werd. De jury heeft over die geringe respons natuurlijk nagedacht en vraagt zich af 'of de gemeentebesturen en heemkundekringen zich wel altijd bewust zijn van de aanwezigheid in hun gemeenten van waardevolle en karakteristieke cultuurhistorische projecten als hier bedoeld, uit de periode 1902-1940'. Ter informatie: het gaat hier over 'sociale woningbouwcomplexen'. De jury heeft uiteraard de inzendingen 'van alle kanten' bekeken en komt na ampel overleg - tot de conclusie dit jaar geen Brabantse Monumentenprijs toe te kennen!!! Het valt te hopen dat in de komende jaren met name de heemkundekringen méér dan dit jaar gebruik maken van de mogelijkheid voordrachten te doen.
- 13 -
dinsdag 5 maart 20.00 uur Stadsarchief, Bloemenkamp 50
WAT TE DOEN MET HET BURGEMEESTER LOEFFPLEIN e.o.????? (2)
========================================================= In het najaar van 1990 heeft de Kring volop aandacht besteed aan de plannen
voor het Burgemeester Loeffplein e.o. van de Ondernemersvereniging Hartje Den Bosch. In de komende tijd willen we aandacht besteden aan de plannen van de Gemeente voor hetzelfde gebied. Vanaf 9 maart vindt hierover een tentoonstelling plaats in het kringhuis. Op de Kring-bijeenkomst van 5 maart as. in het Stadsarchief zullen de gemeentelijke ideeën en plannen worden toegelicht en zal er ook gelegenheid zijn tot discussie. Deze plannen zullen worden gepresenteerd door Ir. W.Hogendoorn. De bijeenkomst zal tot ca. 22.15 uur duren.
============================================================================================
S T I C H T I NG R E D DE
M0 E R P U T T E N B R U G
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
Deze Stichting is er in geslaagd overeenstemming te bereiken met Staatsbosbeheer (eigenaar van het beschermde natuurgebied De Moerputten) over het gebruik van de brug. Gedurende een paar maanden per jaar wordt de brug opengesteld voor wandelaars tijdens geleide wandelingen. Om deze wandelingen (die eventueel in april kunnen gaan beginnen) in goede banen te leiden zijn vrijwilligê.rs nodig. Mensen die hierin geïnteresseerd zijn kunnen zich laten noteren op speciale lijsten in het Kringhuis: de Stichting neemnt dan contact met hen op!
- 14 -
)