Kringnieuws 1992 01 18 105

UITGAVE VAN KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH" JAARGANG 18 - NUMMER 1 - 10 JANUARI 1992 ACTIVITEITEN-AGENDA 1992

WOORDJE VOORAF

05 -01 Nieuwjaarsinstuif 1992 in het Kringhuisvan 13.00-17.00uur.

11-01 Tentoonstelling ORVA in het Kringhuis.

19-01 Onthulling plaquette Tij! Uilenspiegel, Markt 14, door loco-burgemeester Dona. _1-01 Lezing over Oeteldonk door Rob van de Laar, Collegezaal Stadsarchief, Bloemenkamp 50, aanvang 20.00 uur.

17-02 Lezing over de Schutterij door Albert van Ee, Collegezaal Stadsarchief. Bloemenkamp 50, aanvang 20.00uur.

29-03 Algemene Ledenvergadering, De Slinger, Jan Schöfferlaan 3, 13.30 17.00 uur.

25-04 Opening toeristenseizoen in en om De Uilen burg en de Sint Jan. 25-04 Tentoonstelling over Walter Breedveld in het Kringhuis. " " -05 Jaarlijkse excursie naar de Belgische stad Lier. ""-12 Tentoonstelling Kerststallen in het Kringhuis.

Er is heel veel energie gestoken in het Kring-Nieuws nieuwe stijl. Reeds 4 jaar geleden was er sprake van vernieuwing van ons Kring-Nieuws. Immers in het eerste beleidsplan van de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch gafhet bestuur al de richting aan waarin het Kring-Nieuws zich diende te ontwikkelen. · Het is een gelukkige omstandigheid dat sinds enige maanden enkele enthousiaste en deskundige Kringleden bereid gevonden werden om samen met ons bestuurslid Theo van Herwijnen aan een KringNieuws nieuwe stijl te gaan werken .

Een woord van oprechte dank past aan Jan Kleijne en vele andere Kringleden die

Secretariaat van KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH" Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch KRINGHUIS Tweede Korenstraatje 18 's-Hertogenbosch Telefoon 073- 135098 Openingstijden: Maandag t/m zaterdag van 10.00-17.00uur Zon- en feestdagen van 12.00 - 17.00uur bovendien op donderdag van 18.00-21.00uur BETALINGEN - Postgiro3.119.716 - Bank van Lanschot rek.nr.

22.51.91.202 - Jaarlijkse bijdrage minimaal f25,- Jeugdleden f IS ,-

STAP INDE GOEDE RICHTING (1) Overweldigend waren de reacties bij het uitbrengen van -nog maar- het bijvoegsel van ons Kring-Nieuws in december.

Nu gaan we voor het echte werk. Het eerste totale Kring-Nieuws ligt voor U. Overweldigend was ook de medewerking welke vanuit de Kring te voorschijn kwam in de vorm van goed leesbare artikelen, en niet alleen goed leesbaar, maar ook zijn ze inhoudelijk van goede kwaliteit.

Om er enkele te noemen: Oude huis- en veldnamen van 's-Hertogenbosch en een zorgvuldig bewerkt verhaal over de voordracht: 's-Hertogenbosch en het water.

Er zijn een aantal lezingen aangekondigd waarvoor een korte inhoud werd geschreven: o.a. over De Schutterij van 's-Hertogenbosch.

De data voor deze lezingen en/of activiteiten zijn opgenomen in de ActiviteitenAgenda waarin vooreeniederwatte vinden zal zijn.

Een vaste columnist kwam te voorschijn en zal onder de naam "Diezenaar" elke twee maanden zijn bijdrage leveren aan ons Kring-Nieuws.

Enkele bijdragen uit de hoek van "Binnendieze" en "Verzamelgroep" maken ons Kring-Nieuws ook interessant niet alleen voor hen die op dat gebied bezig zijn.

het Kring-Nieuws oude stijl hebben verzorgd: "dè ge bedankt zijt dè witte!"

Ik wens mede namens het bestuur de redactie alle succes toe in het komend jaar en hoop dat ze het vertrouwen in hen gesteld waar zullen maken. Een goede redactie kan echter alleen goed werk afgeven als Kringleden bereid zijn hun "schrijverssteentje" bij te dragen; daar reken ik op!

Tot slot wens ik mede namens het bestuur, aan alle vrienden en vriendinnen van onze Kring een zalig en gelukkig 1992 toe""". in goede gezondheid!

Nmt Lammers Voorzitter

0

De verkooo-tentoonstelling "Hebbedingen" was eên succes en er wordt aandacht gevraagd voor een te houden tentoonstelling over Walter Breedveld.

Een oproep "een goed voornemen" en belangstelling voor" de Oude Schuts" completeren deze uitgave.

Wij wensen U veel leesgenot!

Jan Bruijstens

0

BEKNOPT Woordje vooraf Een stap in de goede richting Activiteiten-Agenda 1992 Van de bestuurstafel Tentoonstelling Walter Breedveld Oude huis- en veldnamen in de gemeente 's-Hertogenbosch De Oude Schuts, 1453-1991 Goed geluisterd! 's-Hertogenbosch en het water Rondom het Kringhuis "Hebbedingen" Wie verzamelt wat Stichting Binnendieze Een seizoen elektrisch varen Goed luisteren Lezing Schutterij van Den Bosch Lezing 10x11 jaar Oeteldonk Diezenaar Hogerop Goed voornemen

1 1 1 2

2 3 4

5 6 6 7

7 7 8 8

VAN DE BESTUURSTAFEL IN MEMORIAM 07-01-1992 A.C. VAN HERPEN Het bestuur van de Kring heeft met leedwezen kennis genomen van het overlijden van Antonius van Herpen.

"Toon" was sinds maart 1985 commissaris van de Kring.

Vooral op het financiële vlak heeft hij ons met raad en daad terzijde gestaan en wij hebben vele waardevolle adviezen van hem gekregen.

De Kring zal zijn raadgevingen en warme belangstelling voor onze aktiviteiten bijzonder missen.

Het Bestuur Kring "Vrienden 's-Hertogenbosch"

0

Wie brengt mij ...

Wegens drastische uitbrêiding van het ledenbestand en nieuwe richtlijnen van de PTT, zijn wij op zoek naar leden die bereid zijn ca. 8x per jaar de leden post (o.a. KringNieuws) thuis te bezorgen. We zoeken met name leden in de omgeving Pettelaarseweg, Het Zand, Hintham-zuid en Vughterdriehoek. Belangstellenden kunnen zich melden in het Kringhuis.

Lidmaatschapskaart 1992 Eind januari wordt begonnen met de verzending van de nieuwe lidmaatschapskaarten aan die leden die hun bijdrage voor 1992 op tijd hebben voldaan. Op tijd betekent vóór 31 januari en het bedrag dient minimaal f 25,00 te bedragen. Medio februari heeft iedereen zijn nieuwe lidmaatschapskaart in bezit. De oude kaarten blijven geldig tot en met 15 februari 1992.

Lidmaatschapskaart 1991 Deze kaart kunt U dus nog altijd gebruiken om Uw inkopen in het Kringhuis te doen! Daarnaast kunt U de volgende bonnetjes nog gebruiken (als U het nog niet gedaan heeft!): - bon A: tegen inlevering hiervan in het Kringhuis en bijbetaling van f 2,50, ontvangt U het fraaie boekwerkje over de Uilen burg (normaal f 4,95).

TENTOONSTELLING WALTER BREEDVELD Kring-Nieuws is het zes maal per jaar verschijnend tijdschrift van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch."

Walter Breedveld. Een man die door zijn ouders geremd werd in zijn ontwikkeling. Zij waren van mening dat al hun kinderen gelijke kansen moesten hebben.

Redactie: Harry Blankert, Jan Bruijstens (voorzitter), Jack van Elten, Theo van Herwijnen, Jan Kleijne, Ati Linders (secretaris) en John Vermulst.

Door zijn honger naar kennis is hij een "self-made-man" geworden en heeft hij toch op een zeker niveau zijn doel bereikt.

Aan dit nummer werkten tevens mede Nort Lammers, J. van Haaren, Ben v.d . Bulk, Albert van Ee, Joep v.d .

Griendt, Rob v.d. Laar, Rob Hogenboom, Ton Vogel en Nico van Meeuwen.

Redactie-adres: Secretariaat Kring-Nieuws Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch Vormgeving: Jan Bruijstens, Jack van Elten en Ati Linders Druk: ADC 's-Hertogenbosch B.V. Oplage 1200 stuks Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Met een produktie van 36 romans en talloze korte verhalen in o.a. het tijdschrift "Roeping", en onder de naam van Reinier de Munte) schreef hij essays voor de Katholieke Illustratie; ook schreef hij een jeugdboek onder het pseudoniem Han Serro.

Geboren als Piet v.d. Bogae1t schreef hij onder het pseudoniem Walter Breedveld met een grote liefde voor zijn geboortestad 's-Hertogenbosch en zijn wijde omgeving. Vooral het polderlandschap, dat trok hem bijzonder aan, maar hij schreef altijd met zijn gezicht op de stad gericht.

Voor zo'n man wil ik me inzetten onder de auspiciën van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" om een tentoonstelling te realiseren. Als de plannen doorgaan is de opening op 25 april 1992.

Contacten zijn al gelegd met de familie van de schrijver, het Gemeente-Archief van 's-Hertogenbosch en zelfs met de uitgever. Deze wil namelijk het boek "de Kivieten" herdrukken . Deze roman speelt

- bon B: tegen inlevering hiervan in het Kringhuis en bijbetaling van f 2,50 ontvangt U de VVV-brochure 's-Hertogenbosch, een vorstelijke stad (normaal f 5,00).

- bon Citadel: tegen inlevering hiervan in het Kringhuis krijgt U een gratis kaartje voor een rondleiding op de 2e of 4e zaterdag der maand (normaal f 3,00).

- bon Jeroen Bosch: in de Moriaen krijgt U gratis toegang tot de fototentoonstelling (normaal f 2,50).

Sluiting Sluiting Kringhuis en Jeroen Bosch expositie: in verband met carnaval zijn we gesloten op zondag 1, maandag 2 en dinsdag 3 maart.

Rondleidingen Citadel (Zuid-Willemsvaart 2): elke 2e en 4e zaterdag van de maand is er om 11.00 uur een rondleiding door de Citadel. Aanmelding hiervoor kan uitsluitend vooraf geschieden in het Kring huis. De kosten bedragen f 3,00 p.p.; kinderen t/m 12 jaar f 1,00.

Zwanenbroedershuis (Hinthamerstraa.

94): in de maanden januari, februari en maart: iedere vrijdag tussen 11.00 en 15 .00 uur gratis rondleiding voor individuele bezoekers.

0 zich voor een gedeelte af op de Binnendieze en toevalligerwijze begint op 25 april ook het vaarseizoen.

Zelf heb ik ervaren als je het boek eerst leest en dan een vaartocht maakt dat je dan voor 100% geniet, want Walter Breedveld wist precies wat dit water voor de stad betekende door de eeuwen heen.

Om het boek achteraf te lezen is ook een manier om na te genieten van de boottocht.

Zo hoop ik op veel steun en belangstelling!

Jan van Haaren

0

OUDE HUIS- EN VELDNAMEN IN DE GEMEENTE 'S-HERTOGENBOSCH Inleiding Toen in 1832 het kadaster van start ging, was het gebruik van huis- en veldnamen niet langer meer noodzakelijk. Sinds dat jaar werd ieder perceel, of het nu om een gebouw of een stuk land ging, voortaan gekarakteriseerd door een letter (sectieletter) en een nummer (sectienummer). Was eenmaal deze aanduiding bekend, dan kon de juiste ligging van zo'n perceel met behulp van een plattegrond (minuutplan) eenvoudig vastgesteld worden.

In de periode vóór 1832 werd een perceel op nogal omslachtige wijze omschreven.

Bij een huis werden meestal de naam van het huis en de straat, waarin het huis stond vermeld en ook de eigenaren van de twee belendende huizen. Soms werden in plaats van de eigenaren van de belendende huizen de namen van die huizen vermeld.

Bij een stuk land werden meestal de naam van het perceel en de namen van de ~igenaren van de vier belendende percelen aan de noord-, oost-, zuid- en westkant vermeld.

Nauwkeurige kaarten van gemeenten bestonden er niet of nauwelijks. Als ze er al waren, dan stonden er slechts huizen en landerijen op getekend, zonder vermelding van de huis- en veldnamen.

Het is dus een hele opgave om van bijvoorbeeld een huis, waarvan naam en straat bekend zijn, de exacte ligging te bepalen.

Onderzoek naar de geschiedenis van een huis.

De heren Mos mans hebben in 1906 een poging gedaan om alle huizen in de Bossche binnenstad, waarvan de naam bekend is, te lokaliseren op enkele door henzelf gemaakte kaarten (1 ). Om dit werk te kunnen realiseren hebben zij honderden verkoopakten uit de Bossche schepenbankprotocollen en vele notariële akten moeten lezen. Een waar monnikenwerk, zeker als men bedenkt, dat het vroeger nogal eens voorkwam, dat een huis bij verandering van eigenaar ook van naam veranderde!

Onderzoek naar de geschiedenis van een stuk land.

Veldnamen kwamen er in de gemeente 's-Hertogenbosch in 1832 nauwelijks voor: dat beperkte zich slechts tot het stadsdeel Orthen.

In de plattelandsgemeenten Empel, Engelen en Bokhoven, die sinds 1971 bij de gemeente 's-Hertogenbosch behoren, was het omgekeerde het geval: Daar hadden de huizen zelden een naam, maar hadden de landerijen, vaak al eeuwenlang, veldnamen.

-•

Deze veldnamen heeft de gemeente in ere gehouden door ze als straatnamen te gebruiken in het noordelijke deel van de huidige gemeente 's-Hertogenbosch: denkt u maar eens aan namen als Saren, Hambaken, Lokeren en Zeewaardin.

Met de invoering van het kadaster in 1832 is niet voor de eerste maal een belasting op onroerend goed ingevoerd. Er bestond al veel eerder een dergelijke belasting, die bekend stond als verponding.

Er werd ten behoeve van de inning van die belasting van een verpondingsregister gebruik gemaakt.

Daarin werden op alfabetische volgorde van achternamen van eigenaren de percelen, die in een dorp of stad gelegen waren, vermeld.

Per eigenaar werden de in zijn bezit zijnde percelen opgesomd. Van elk perceel werd oppervlakte en de naam vermeld. Bovendien werd aangegeven, hoeveel belasting de eigenaar jaarlijks moest betalen.

Van de voormalige gemeente Empel is slechts één zo'n verpondingsregister bewaard gebleven. Het betreft de periode 1785 - 1810 (2, zie pagina 4).

De percelen in dit register zijn genummerd. De nummers verwijzen vermoedelijk naar een kaart, die helaas niet bewaard is gebleven.

In het register worden ruim 250 namen van Empelse percelen vermeld, waaronder (tussen haakjes het folionummer, waarop het betreffende perceel is te vinden): Breeacker (26), Bijltje met de Steel (50), Abscamp (59), Groote Ondersta! (61), Kievitsheuvelke (84), Klijne Pijpsack (94) en Ganseweij (104).

Onderzoek naar de ligging van een stuk land te Empel .

ooooe:

) ·

LANGE KORENSTRAAT.

Buelens. De Put. Gevel van baksteen met Jonische pilasters, en praaltrossen van natuursteen. In den top staat gebeiteld MDCLXXI. Lager, een veel oudere, ingemetselde gevelsteen, voorstellende Cbristus en de Samaritaansche vrouw bij den waterput.

030. Claassen. In den Yijghboom A0 1632. De verankering geeft 1706 te lezen.

831 en 832 samen. Het Roothuis. - Nieuw opgebouwd in 1695. De steenkleur duet nog opmerkelijk rood aan.

833. Mulbregt. De Keersboom A0 1610.

834. meerderen. De vergulde Vlegel A0 1610.

835. Bauduin. De vergulde Ploeg.

836. Desmense. De Grulmeulen.

829.

Figuur J: Links een gedeelte van een van de kaarten uit het boek van Mosmans. Het 2e Korenstraatje wordt hier Lange Korenstraat genoemd.

Het Kringhuis ("De Put") kreeg van Mosmans nummer 829.

Nadere bijzanderheden over "De Put" en haar naaste buren vindt u in de tekst onder het kaartje.

Als u geïnteresseerd bent in het antwoord op de vraag: waar ligt een perceel met een bepaalde naam in Empel?, zijn er drie methoden om daar achter te komen.

I.We veronderstellen, dat het betreffende perceel wordt vermeld in het verpondingsregister. De eigenaar in 1810 is dus bekend.

In de periode 1811-1832 zou u het perceel terug kunnen vinden door middel van een verkoopakte in een notarieel archief. Als er een nieuwe eigenaar te vinden is in die periode, is het te hopen dat hij het perceel na de invoering van het kadaster verkoopt. Aldus is er een koppeling te maken tussen de veldnaam en de latere kadastrale aanduiding. Dit is echter een tamelijk tijdrovende methode: U dient minstens twee verkoopaktes te zoeken.

II.Deze methode gaat er van uit, dat het niet zo is, dat de kadastrale administratie in 1832 van de ene op de andere dag is ingevoerd. Tot ca. 1860 komen er nogal eens uitvoerige omschrijvingen van landerijen in notariële aktes voor. In die periode wordt er dan naast de oude veldnaam vaak ook de nieuwe kadastrale aanduiding (sectieletter en -nummer) vermeld. In dat geval is het dus eenvoudig, om het gezochte perceel op

./"· ~- 4-~ ~ ~~c~ . · .:

~~ . ....

~/~~ Figuur 2: Een gedeelte uit het verpondingsregister van Empel.

Nicolaas van Haaren, gehuwd met Helena van Gerven, wonende te Liempde, was in 1785 eigenaar van twee te Empel gelegen percelen: a. Nummer 370: 5 M (=morgen) 4 hond 'Zeegerskamp of de Jaag er (dit perceel had dus twee namen!) b. Nummer 301: 2 hond op de Hooge Husten.

Morgen en hond zijn oude oppervlaktematen. Een morgen is ongeveer een hectare en is gelijk aan zes hond. het minuutplan te traceren . Het is dan slechts zoeken naar één transportakte.

111. Ook een manier om achter de ligging van een Empels perceel te komen is het raadplegen van de polderkaart van Fischer (3). Empel lag in de polder van Empel en Meerwijk. Op de kaart van Fischer staan al Ie Empelse percelen aangegeven, voorzien van een nummer en een veldnaam. Het nummer verwijst per sectie naar het kadastrale sectienummer.

Op die manier is er een directe koppeling tussen veldnaam en kadastrale aanduiding mogelijk.

DE OUDE SCHUTS, 1453 -1991 Al in de dertiende eeuw is er in 's-Hertogenbosch sprake van een Schuttersgilde.

In het laatste jaar van de veertiende eeuw, in 1399, bepaalde hertogin Johanna van Brabant dat de schutters in een "uniform" tenue gekleed moesten zijn. Daarom zou iedere schutter van het Bossche stadsbestuur anderhalve peter ontvangen, waarvoor hij drie el lakense stof kon kopen.

De stadsverdediging was in handen van de Bossche burgers, de ambachtsgilden hadden ook een militaire functie. Daarnaast ontstonden er aparte schuttersgilden, waarvan de leden kennelijk afkomstig waren uit de "vrije" beroepen.

De in 's-Hertogenbosch actieve schuttersgilden waren: het gilde van de oude voetboog, van de jonge voetboog, van de handboog en het gilde van de kolveniers. In de zestiende eeuw is nog enige tijd een schermersgilde actief geweest.

Hoewel de schuttersgilden in 's-Hertogenbosch oud waren, kregen ze pas in de vijftiende eeuw reglementen. Het was toen rustig in het Brabantse land en de schutsen hadden duidelijk ook een gezelligheidskarakter. Dit veranderde in het begin van de 16e eeuw (De Gelderse Oorlogen, Maarten van Rossum) en later in die eeuw had De Opstand (de 80-jarige oorlog) een grote invloed op de schutterijen in de stad. Bovendien is 's-Hertogenbosch vanaf 1567 garnizoenstad. De verdediging van de stad,

De herkomst van de naam van een perceel te Empel.

Een tweede vraag, die men kan stellen is: Waar komt de naam van een perceel vandaan? Om deze vraag te kunnen beantwoorden moeten we vaak een eind terug in de tijd en op zoek gaan naar de oudste vermelding c.q. schrijfwijze van de naam.

Voor Empel geldt, dat de schepen bank protocollen bewaard zijn gebleven vanaf 1600. Voortgezet onderzoek kan daarna plaatsvinden in het schepenbankprotocol van 's-Hertogenbosch, waarin niet alleen Bossche verkoopakten, maar ook verkoopakten van percelen in de hele Meierij worden vermeld. tot dan toe aan de Bosschenaren zelf toevertrouwd, wordt nu een taak voor vreemden.

De politieke macht van de schuttersgilden verdween in 1525. Hun verdedigende taak werd na 1567 minder belangrijk. Na 1629 kwamen de schutterijen niet meer in actie; dat gebeurde pas in 1642. Definitief verdwenen de schuttersgilden in de Franse tijd, omstreeks 1800.

In 1991 werd "de Oude Schuts" heropgericht. Deze schutterij, met St. Joris als patroon, had haar altaren in de St. Joriskapel die hen ook toebehoorde. Boven het hoogaltaar bevond zich een houten beeld van St. Joris te paard, bewapend met harnas, lans en zwaard. Een eigen bogaard bezat De oude Schuts in de St. Jorisstraat, ter hoogte van het huidige Huis van Bewaring.

Jaarlijks werd er op de vogel (de papegaai) geschoten. Ook aan Landjuwelen werd deelgenomen. De Oude Schuts nam bijvoorbeeld met veel luister deel aan het in mei 1497 gehouden Landjuweel in Gent, dat werd bijgewoond door hertog Philips de Schone. (Een uitvoerig boekje met de geschiedenis van de Bossche schutterijen is in voorbereiding.)

Het is de bedoeling van de heropgerichte Schuts, om zo authentiek mogelijk te werk te gaan. In vijftiende eeuwse kleding zal met wapens uit die tijd (de kruisboog)

Het Bossche schepenbankprotocol is bewaard gebleven vanaf 1368( !).

U hoeft geen kennis te hebben van oud schrift, om daaruit gegevens te halen over oude Empelse veldnamen: Er is een uitgebreid kaartsysteem over de periode 13681500 beschikbaar in het Stadsarchief van 's-Hertogenbosch. Door dit kaartsysteem te raadplegen kunt u mogelijk iets te weten komen over de herkomst van de oude Empelse veldnamen.

Theo van Herwijnen

Bronnen l.Jan en Alph . G.J . Mosmans: Oude Namen van huizen en straten te 's-Hertogenbosch ( 1906 ).

2. Oud-Administratief Archief van Empel, inventarisnummer 38 (Stadsarchief 's-Hertogenbosch).

3. P.E. Fischer, Rijksopzigter van den Waterstaat: Kaai1 van den Polder van Empel en Meerwijk, den Hedelschenwaard, Koren waard en Empelsche Hoeven (1857). geschoten worden. Naast dit "militaire karakter" zal tevens de saamhorigheid van de leden een karaktereigenschap van de nieuwe/oude schuts zijn.

Voor méér inlichtingen kunt U contact opnemen met de dekenschrijver, Nico van Meeuwen, Prof. Keesomstraat 7 in 's-Hertogenbosch, tel. 073 - 216222.

0 (advertentie)

Wie kan mij inlichten hoe de "Franse Wielen" aan hun naam gekomen zijn?

Gaarne Uw reactie telefonisch onder nummer 213127 of op andere wijze.

Jo Hendriks Zeppelinstraat 9

GOED GELUISTERD!

's-Hertogenbosch en het water

Voordracht door A. Steketee op 21 oktober 1991 . Bewerkt door J. Vermulst voor het Kring-Nieuws.

Terug in de geschiedenis

Brabant een droge provincie?

Het onderwerp lijkt niet thuis te horen in het Brabantse. Immers Brabant staat bekend als "droog". Echter de Maas begrenst onze provincie over tientallen kilometers, de Biesbosch ligt in Brabant, vele rivieren en beekjes komen voor in Brabant, ook dichtbij: De Dommel en de Aa. Juist deze riviertjes bezorgden ons veel overlast, of waren onze redder. Aan de loop van die riviertjes is te zien in welke richting de provincie daalt. In het verleden heeft 's-Hertogenbosch een sterkere bodemdaling ondergaan dan de omgeving. De stad ligt in de zogenaamde centrale slenk. Ten opzichte van de zuidelijke grensstreken is het hoogteverschil 20 à 30 meter. Ook de Dommel en de Aa hebben dus grote hoogteverschillen.

'i

De Dommel ontspringt in Belgisch en neemt onderweg naar 's-Hertogenbosch diverse beken op. De loop werd sterk beïnvloed door enkele oostwest lopende zandruggen (in onze omgeving van Drunen tot Nuland) . Het water werd door deze ruggen opgestuwd, er vormden zich moerasgebieden (o.a. de Bossche Broek). Op verschillende plaatsen doorbrak het water deze zandruggen. 'sHertogenbosch is op zo'n zandruggedeelte gesticht in 1185. De eerste bebouwing vond plaats aan de noordzijde van de Markt. In de loop der tijd vonden allerlei ophogingen plaats. Nog steeds is een behoorlijk hoogteverschil te zien tussen het wegdek voor de bebouwing en de achterkant van de bebouwing. Bij de stadsuitleg in de 14e eeuw kwamen een aantal van de stroompjes, die de zandrug doorbroken hebben, binnen de stadsmuren te liggen.

Nu wordt het totale waterstelsel binnen de stad Binnendieze genoemd. Ze monden uit in de Dieze, die het water naar de Maas 10erde.

;~imburg

Wateroverlast en inundaties De afvoer naar de Maas werd nogal eens gestremd door hoog water op de Maas. In de stad ontstonden waterproblemen, de Bossche Broek en Bossche Veld kwamen onder water te staan. De vestingstad dankte zijn sterkte in grote mate aan het onder water kunnen zetten van de omgeving. Bij een kleine inundatie werd het Dommel- en Aa-water buiten de stad ongeleid en de afvoer naar de Dieze werd tegengegaan. Alleen de Leij liep dan via de Bossche Sloot in de Dieze. Bij een grote inundatie werd de Dieze bij Crèvecoeur afgesloten evenals de Bossche Sloot en soms hielp de Maas mee om de wijde omgeving blank te zetten. Regelmatig gebeurde het dat het militaire inundatiepeil van 4.11 meter +AP werd overschreden door de hoge waterstand op de Maas en de Waal. De stad kreeg dan ook forse wateroverlast.

Voor de 13e eeuw liep de Maas vanaf Heusden westwaarts naar het Hollandse Deltagebied (zoals nu ongeveer de Bergse Maas en de Amer lopen). In die tijd voerde de Maas minder water af dan in latere eeuwen en trad ook minder buiten haar oevers.

Tussen± 1200 en ± 1500 werden de waterstanden duidelijk hoger (o.a. door ontbossing en aanleg van dijken) . Rond 1200 wordt bij Dordrecht en Geertruidenberg de Grote of Zuidhollandse waard (polder) aangelegd. De Maas liep hier dwars door en werd omgeleid in de richting van Woudrichem en sloot daar aan op de Waal. Om de polder werd een grote ringdijk aangelegd waarbinnen ook de Langstraatdorpen kwamen te liggen. De polder diende voor landbouw en veeteelt. Ook werd er turf gewonnen. Voor de zeedijk werden tijdelijk moerdijken aangelegd die na de ontvening hun functie verloren. Het voorland vóór de zeedijk kwam steeds dieper te liggen en door de grotere diepte ontstond ook een grotere golfoploop. Op St. Elisabethsdag van 1421 woedde een noord-wester storm. Door de hoge wateropstuwing bezweek de dijk bij Moerdijk. Duizenden mensen verdronken. Van herstel kwam weinig terecht en de zee reikte tot Werkendam. In dit gebied ontstond het Bergse Veld later genaamd de Biesbos.

De Waal als belangrijkste afsplitsing van de Rijn is een gletsjerrivier en de Maas is een regenrivier. Het smeltend gletsjerijs voerde tot in de zomer veel water aan en verhinderde, door de open verbinding met de Maas, het droogvallen van de Maasoever-polders, waardoor de boeren in grote problemen raakten.

Na de waterramp van 1421 ging de afvoer van Maas en Waal veel vlotter. In het wijde Bergse Veld liepen de stromen als het ware dood. Er ontstond veel aanslibbing zodat de afvoer van water weer moeilijker werd. Een stelsel van kreken ontstond (de Biesbos). Op het eind van del 7e eeuw werd nagenoeg al het water van de Rijn door de Waal opgenomen. De waterstanden werden steeds hoger en de dijken braken steeds vaker door. Hoe was de situatie verder oostwaarts? Bij Heerenwaarden/Rossum raken de Waal en Maas elkaar bijna over een lengte van 5 km. In het verre verleden stonden ze op een paar plaatsen met elkaar in verbinding. De Waal kon hier het overtollige water op de Maas kwijt. Het omgekeerde kwam vrijwel niet voor. In de 12e eeuw begon men op de linker Maasoever vanaf Empel richting Limburg dijken aan te leggen, behalve op twee plaatsen bij het dorpje Beers bij Grave (de Beerse Overlaat). Bij hoog water werden zo de dijken ontlast. Vooral van belang als het Waal water de Maas extra belastte. Ook door de bochtige Maas kon de rivier zijn water moeilijk kwijt. Het water uit de Beerse Overlaat stroomde in westelijke richting en kwam naar 's-Hertogenbosch tot de oostelijke Diezedijk. Over opzettelijk laaggehouden dijkgedeelten stroomde

het water in de Dieze om bij Crèvecoeur weer in de Maas te vloeien. Tenminste als de Maas daar weer laag genoeg stond. Was de Maas nog wel te hoog, dan stroomde het beerse water ook over de westelijke (lage) Diezedijk en verenigde zich met het water uit de Dommel en de Aa, dat zich reeds had verzameld in het Bossche Veld. Bleef de Maas nog verder stijgen kon het gebeuren dat de Maas tussen Bokhoven en Hedikhuizen ook buiten haar oevers trad bij de Bokhovense Overlaat. Het water stroomde dan verder en tastte de achterdijken van de Langstraat aan en liep dan soms naar de Donge (o.a. in 1658). Tijdens dooi perioden zochten grote hoeveelheden ijs op de Waal hun weg naar zee. De mond van de Maas bij Woudrichem werd door het ijs afgesloten.

Hierdoor ontstond ook verhoging van het water in de Maas en ook in de Dieze. Veel overstromingen zijn hieraan toe te schrij ven, zelfs tot ver in de 19e eeuw. Dijkdoorbraken ontstonden niet alleen door hoog water, maar vaak ook door het opgestuwde ijs. Dijkdoorbraken werden ook wel door kwel veroorzaakt. In het oostelijk gedeelte hebben de dijken vaak een zanderige en grindachtige ondergrond. Als gevolg hiervan kan het water gemakkelijk onder de dijk doorkomen. Het stromend water neemt de zanddeeltjes mee en er ontstaat een holte in de dijk. De stabiliteit neemt af, de dijk zakt in en het hoge water kan over de dijk stromen.

Gevolgen voor 's-Hertogenbosch Wat betekenden de hoge waterstanden voor de Bosschenaren? In de stad was het water niet altijd te weren. Soms bleef het bij natte voeten en ondergelopen kelders.

Soms stond het water in bijna de hele stad op de begane grondvloer. Alleen de Markt, het eerste stukje van de Hinthamerstraat en de Hogesteenweg bleven altijd droog. Buiten de stad was alles onbegaanbaar. Met ondiepe bootjes werden verbindingen onderhouden . Toch werd weinig gedaan aan de wateroverlast. In de tijd dat Brabant wingewest was had men in Den Haag geen belangstelling voor deze provincie. De grondeigenaren waren gebaat bij overstroming. Het slib was uitstekende bemesting.

Maatregelen In 1658 bereikte het water een hoogte van 658 +AP. Er werden plannen gemaakt om de natuurlijke waterloop naar zee te modelleren, maar ze werden niet uitgevoerd. In 1757 was een nog hogere waterstand nodig om wat vamt te krijgen in de plannen. Tussen Drunen en Baardwijk werden de dijken plaatselijk verlaagd. Er werden leidijken aangelegd om het water te leiden naar het oude Maasje en uiteindelijk naar het Bergsche Veld. Sinds 1730 kon de Waal bij Heerenwaarden nog maar op één plaats in de Maas komen, zij het wel dat onder normale omstandigheden 1 1/2 maal zoveel Waal water aan het Maaswater werd toegevoegd als de Maas zelf afvoerde. Het duurde tot eind l 8e begin 19e eeuw voor er van een gestructureerde aanpak sprake

was. Er was een lange periode van studie en onderlinge tegenstellingen. Er kwamen twee opvattingen: 1 Maas en Waal moesten onafhankelijk van elkaar hun eigen loop hebben.

2 Meer zijdelingse afvoer zou de rivieren voldoende ontlasten.

De eerste stelling kreeg de bovenhand, de Nieuwe Merwede werd gegraven. In 1856 kon het Schanse Gat worden afgesloten en kwam er een schutsluis bij St. Andries. Bij Crèvecoeur werd een keersluis gebouwd omdat door voornoemde maatregelen de Dieze te ondiep werd. De lage Dieze was echter gunstig voor de afwatering van de Dommel en de Aa, temeer omdat de Dommel steeds meer water kreeg door ontginning. Toch kwamen hierna nog overstromingen voor (1876 en 1880). In 1883 kwam de Maasmondwet tot stand die een aantal belangrijke werken mogelijk maakte. De Maas mond werd naar de Amer verlegd. Bij Andel zou de Maas worden afgesloten (1904), de Heerenwaardense overlaat werd gesloten. Veel aanpassingswerken werden uitgevoerd t.g.v. een goede waterhuishouding. De nieuwe Henriëttesluis bij Engelen werd gebouwd met een toeleidingskanaal van de Dieze naar deze sluis. De Beerse en Bokhovense overlaat werden nog niet gesloten. Voor 's-Hertogenbosch bleef nog de wateroverlast van de Dommel en de Aa. Een afwateringska-

naai (Drongelens kanaal) werd gegraven met een uitwateringssluis. Het verval van de Maas hier t.o.v. Crèvecoeur is 1 meter zodat hier nog afgewaterd kan worden, wanneer dit bij Crèvecoeur niet meer mogelijk is. Ter hoogte van de veemarkt is een dam in de Dieze gelegd met sluizen om het water van de Beerse overlaat niet te laten stromen richting Drongelens kanaal, om de afwatering van Dommel en Aa niet in gevaar te brengen. De Baardwijkse overlaat werd opgehoogd (1910). De grote boosdoener, de Beerse overlaat, dreigde nog steeds (overstroming in 1926). Het laatste probleem was de kronkelige Maas tussen Beers (Grave) en Gewande. Tussen 1931 en 1939 werden verbeteringen aangebracht aan de loop van de Maas en dijken verbeterd. In 1942 werd de Beerse overlaat gesloten. N.O. Brabant is verlost van zijn grote vijand. De Diezedijken konden worden opgehoogd en de Bokhovense overlaat was niet meer nodig. Een paar jaar geleden is een nieuwe, volautomatische uitwateringssluis gebouwd bij Crèvecoeur. Te samen met het Drongelens kanaal is er nu voldoende afvoer capaciteit. De kans op overstroming is nu één maal per 100 jaar.

De kans dat de Maas nog overstroomt wordt in de toekomst één maal per 1250 jaar als de dijken zijn opgehoogd.

John Vermulst

0

DE VERZAMELGROEP Door enkele leden is een zogenaamde Verzamelgroep opgericht. De voorwaarde is dat men een verzameling heeft met betrekking tot 's-Hertogenbosch. Ook als men sinds kort is begonnen of gaat beginnen. De doelstelling is om een verzameling te tonen, ruilen en eventueel een tentoonstelling hierover te houden. Elkaar met raad en daad bijstaan om kennis over te dragen, van de verzameling en hoe te verzamelen. "Wat de een niet weet, weet de ander nog wel". Dit alles te zien in de ruimste zin van het woord en op een speelse manier zonder te veel officiële regels. Juist omdat men niet weet wat een ander weet of heeft, is het dus de vraag van deze Verzamelgroepoferleden zijn die willen worden opgenomen in deze verzamelvraagbank.

Reacties kunnen worden doorgegeven aan het secretariaat of aan de onderstaande personen: Frans Teulings Vijfde Haren 44 telefoon 414588 Sjef Beek wilder Fred Hendriklaan 114 telefoon 132184 Frits op ten Berg G van Dintherstraat 18 telefoon 41903 ~ Jo Hendriks Zeppelinstraat 9 telefoon 213127 Rob Hoogenboom Bloemenkamp 162 telefoon 124767

RONDOM HET KRINGHUIS "Hebbedingen" Op donderdagavond 28 november 1991 om 19 .00 uur heeft onze vice voorzitter W. Kuysten de verkooptentoonstelling "Hebbedingen" geopend.

Er waren nogal wat mensen op af gekomen zodat het gezellig druk was.

De verkoop verliep dan ook vrij vlot want tegen een betaalbare prijs iets van of over je eigen stad te bekomen is vooral voor onze leden natuurlijk een must. Oude kranten, muziek en ook foto's gingen vlot van de hand.

En eer het 21.00 uur (sluitingstijd) was, was er al aardig wat verkocht. Ook de daarop volgende 3 dagen was er veel belangstelling. Al het kleingoed was weg alleen wat schilderstukken over straten . en steegjes hebben nog wat langer aan de muur gehangen.

Maar al met al was het toch een geslaagde verkoop.

Ben van de Bulk

0

overzicht "hebbedingen" in het kring huis

t

Binnendieze heeft een fantastisch seizoen gehad. 50.000 mensen hebben gevaren. Mag het ook wat minder zijn!

STICHTING BINNENDIEZE Een seizoen elektrisch varen "Schipper mag ik overvaren." ... " menigeen kent het nog of heeft het gezongen.

En toch was het zo. Met ingang van april 1991 werden de bomers schippers. Een spannende start met veel vragen: elektrisch varen is toch anders - je bent afhankelijk geworden van een stukje techniek- hebben wij een stukje romantiek ingeleverd en wat vinden de mensen daarvan.

En dan lees je in de krant:

Het boomwerk was zwaar en het elektrisch varen betekende instroom van wat oudere medewerkers. En toch .... zonder af te geven op, is het juist door deze groep, opgegroeid met verantwoordelijkheidsgevoel en plichtsbesef, dat de drukte goed werd opgevangen. Een grote rol werd toebedeeld aan onze administratieve medewerkers.

De electrificatie betekende een grote investering. De garanties dat het deugdelijk materiaal was en de zorgvuldigheid bij het installeren hebben ons probleemloos doen varen. Per boot kwam het neer op circa 1000 vaaruren.

Gasten die ons nog met de hand hebben zien varen tonen alle begrip voor de nieuwe situatie en nieuwe gasten weten niet beter.

Door de verminderde inspanning hebben de schippers meer aandacht voor de gasten en gastvrijheid en dat wordt gewaardeerd!

_.,; OED LUISTEREN

Joep v.d. Griendt

0

ACTUEEL

Lezing de Schutterij van 's-Hertogenbosch, met als thema: "Gewapende Burgerij" .

Op maandag 17.februari 20.00 uur zal in het stadsarchief een lezing worden gehouden met als thema: "Gewapende Burgerij". Deze lezing zal gaan over de geschiedenis van de schutterij. Met daarbij uiteraard een uitleg over wat de schutterij precies was en vooral wat zij niet was.

De schutterij heeft bestaan vanaf 1827 tot en met 1906. Dus bijna een eeuw lang heet de Bossche Schutterij een stukje het beeld bepaald van de garnizoensstad Den Bosch. Den Bosch had op Maastricht na de grootste Schutterij van het zuiden. De sterkte schommelde altijd tussen de 600 Ă 700 man . En dit bijna een eeuw lang. Dit betekent dat iedere rasechte Bosschenaar wel diende in de Schutterij of dat hij/zij fa11ilieleden had die er bij dienden.

Mensen met verhalen, anekdotes, attributen zijn van harte welkom op deze lezing.

Sinds 14 september 1991 is een groepje enthousiaste Bosschenaren begonnen met het doen herleven van de Bossche Schutterij.

Het eerste doel is het samenstellen van een bemanning voor het bedienen van een van de fraai gerestaureerde vestingkanonnen. Dit in uniformen van de Schutterij van 1830. De groep hoopt hiermee een stukje historie te laten herleven en Den Bosch een extra attractie te bieden.

Op deze lezing zal ook extra aandacht aan deze groep geschonken worden.

Ik hoop vele lezers te ontmoeten op deze avond.

Albert van Ee Schutterij van 's-Hertogenbosch Halvemaanstraat 1a 5211 VV 's-Hertogenbosch telefoon: 073 - 123208

De sfeer en betovering van de vaartochten is toch wat de mensen het meeste aanspreekt.

En terwijl de thermometer onder nul staat zijn wij nu al bezig ons voor te bereiden op het nieuwe seizoen. Bijsturen en verbeteren is ons niet vreemd.

Binnen het bestuur en structuur liggen vragen over: behuizing, vaarroute, personele bezetting, enz. steeds op tafel.

Het vaarproject speelt zich af binnen begrenzingen en afspraken met de gemeente.

Binnen de top-tien van het Bossche toeristische gebeuren gooit de Binnendieze hoge ogen en dat moet zo blijven en liefst... ..

En wat de relatie Kring en Stichting betreft: we weten goed waar we samen mee bezig zijn, en toch ...... ........ het touwtje mag best wat strakker.

"Schipper mag ik overvaren .. .... moet ik dan ook tol betalen?"

Als lid van de Kring in elk geval niet!

Lezing 10 x tl jaar Oeteldonk !!!

20 februari 1992, een gedenkwaardige dag! Op die dag is het precies 110 jaar geleden dat de Peer vaan den Muggenheuvel, "nieuwbenoemden burgervaojer van de plattelandsgemeente Oeteldonk" zijn intocht hield. Het was in feite het begin van het georganiseerde carnaval in 's-Hertogenbosch. Aanleiding hiertoe vormden de vermanende woorden van Bisschop Godschalkx in 1881 . Carnaval in Oeteldonk anno 1992, een bruisend creatief en inventief feest. Uniek in de carnavalswereld als het gaat om het gespeelde spel en de organisatie. Maar zo is het natuurlijk niet altijd geweest. Al in de Middeleeuwen kende 's-Hertogenbosch de vastenavondviering en voor het uitgroeide tot wat wij heden ten dage kennen kende het festijn vele ups en downs.

Over deze geschiedenis en de situatie nu vertelt Rob van de Laar, medewerker van het Bossche Stadsarchief in zijn hoedanigheid van minister van persen publiciteit van de Stichting Oeteldonksche Club van 1882.

Deze lezing zal worden gehouden in de collegezaal van het Stadsarchief, op dinsdag 21-01 -1992, Bloemenkamp 50, aanvang 20.00 uur

0

Rob v.d. Laar

Op zolder ligt in een hoek een oud boek het ligt te wachten en te hopen eens op een dag ga ik weer open Jan van Haaren

0

Nieuwjaarsinstuif 1992 Op een zeer geanimeerde bijeenkomst hebben vele Kringleden, vrijwilligers, vertegenwoordigers van belangenorganisaties alsmede onze vriend Jan Taes uit Leuven akte de prĂŠsence gegeven. Een opmerkelijke afwezige was zeker de VVV! In zijn nieuwjaarstoespraak liet de voorzitter de gebeurtenissen van het afgelopen jaar de revue passeren. Positief is zeker dat de verstoorde verhouding met de gemeente aan het verbeteren is, getuige ook de aanwezigheid van de Burgemeester en wethouder Weijers.

Benadrukt werd dat de aandacht van de gemeente uitgaat naar "grootschalige" objecten en relatief weinig of niet naar de kleinschalige cultuur en amateurkunst. Van Thulden zou een standbeeld dienen te krijgen en in dat kader zou ook het stadhuis meer opengesteld moeten worden. Het Kringhuis is opgeknapt en aangepast door onze eigen mensen (o.l.v.

B vd Bulk). HULDE aan allen die zich daarvoor hebben ingezet. U kunt er nu ook terecht voor een kopje koffie en om contact te houden met de Kringvrijwilligers over "Bossche zaken".

Grote zorg werd uitgesproken over de toekomst van "Jeroen Bosch op ware Grootte".

Moet deze gesloten worden? Met de VVV moet voortdurend worden bijgepraat om tot een goede afstemming te komen over rondleidingen.

John Vermulst

Hebt u uw contributie voor 1992 al betaald?

U wilt toch ook ditjaar weer genieten van alle voordelen die de lidmaatschapskaart u biedt?

0

DIEZENAAR HOGEROP In mijn jonge jaren, toen ik nog in het Hellegat woonde, wilde ik ook wel eens wat van de buitenwereld zien.

We woonden tussen de overkluizingen onder het Gouvernementshuis en daar was niet veel te beleven. Zo nu en dan kwam Piet Kiviet of een van zijn maten met de modderjol voorbij onze voordeur, maar dat was dan ook alles en in de stad was het voor mij net zo bekend als in mijn broekzak.

Ik zei ons moeder gedag en liet me in het water zakken. Ze keek me een beetje

Op de rijweg stond een wegwijzer.

Links af ging het naar het "Hellegatsplein" en de andere kant ging naar "Europoort".

Van het Helle gat had ik al lang genoeg maar die Europoort kwam me vertrouwd voor want in 's-Hertogenbosch had je zat namen met poort er in. Dus ging ik die kant op. Om ko~ te gaan, zo kwam ik in Rotterdam terecht en kreeg werk. Eerst in de Maashaven, daarna promoveerde ik naar de Waalhaven en tenslotte kreeg ik een heel belangrijke functie in het Europoortgebied.

treurig na, maar met mijn jeugdige overmoed had ik dat niet eens in de gaten.

Eerst ging het nog wat rustig aan, langs de Poort van Diepen en de Vismarkt en onder de Boombrug door. Bij de Citadel keek ik nog eens even om, langs de Zuid-Willemsvaart en over de Dommel tot aan de Mariënburg en moest toen toch wel even wat weg slikken, maar ja kom op. Via de sluis van Engelen kwam ik in de Maas terecht en daar kwam de vaart er echt goed in.

Langs Heusden en Raamsdonksveer, onder de Moerdijkbrug door en vóór ik het wist zat ik al bij Willemstad.

Opeens zag ik een groot bord met daarop de tekst "Tolbrug" staan. Nu was ik op school al niet zo sterk in aardrijkskunde, maar ik dacht toch echt dat ik in de richting van de zee ging en niet naar de landsgrens met Duitsland of België.

Bliksemsnel greep ik één van de peilers van die tolbrug beet en klom omhoog, want ik wilde toch even poolshoogte nemen.

Dit was de inleiding van een serie verhalen welke hopelijk in de volgende afleveringen van het Kring-Nieuws worden afgedrukt.

De volgende keer leest u over mijn terugkeer in de Hertogstad.

De groeten van DIEZENAAR

D

9\{çteer in uw agenda Zondag 29maart1992 Jaar[ij/(je .!lllgemene Ledenvergadering "'De S[inger" - Jan-Scliöffer[aan 3 - 13.30-17.00 uur HET KAN NOG NET, EEN GOED VOORNEMEN UITVOEREN VOOR 1992.

Als wij, Bosschenaren, niet alert zijn, zitten we tot in lengte van jaren met een concertzaal onder de Parade.

Willen we dat? Er zijn namelijk enkele risico's inherent aan de bouw.

1. Bij elke uitvoering in de zaal wordt de Parade overspoeld door vele honderden voortkruipende auto's die musici en belangstellenden erheen brengen en weer afvoeren.

Hoe zullen we ooit de binnenstad autovrij kunnen maken als er toch het excuus blijft dat de mensen voor de deur van een concertzaal moeten kunnen uit- en instappen.

2. Het grieft dat sommige politici het aandurven om het voortbestaan van de Sint Jan op het spel te zetten. Ook van de wo-

ningen aan de Peperstraat, o.a. het Bisschoppelijk Paleis.

Niemand kan garanderen dat, als de bouw doorgaat, er niets met de fundering of het bovengronds kunstwerk zal misgaan.

Onze (klein-)kinderen, mede-Bosschenaren, zullen ons verwijten dat wij, en alle andere leken, hadden kunnen nagaan dat op den duur de Sint Jan, als gevolg van deze bouw, weer in de steigers moet.

3. Kan er -om beide argumenten te ontzenuwen- niet gemusiceerd worden in de grote hal van het Provinciehuis of in de sporthal Maaspoort of in een te bouwen concertzaal vlak binnen of buiten de ringweg rond de stad?

Als 's-Hertogenbosch weer eens wat krijgt, is dat mooi meegenomen, maar wat de bewoners zelf hebben, is gezond verstand en dat telt toch als kwaliteit van aanwezigheid!

Heb ik gesproken over 12, 22, 32, 42 miljoen? Nee toch!

We zouden het standpunt van de meer dan 1000 vrienden van de stad wel eens willen peilen, zodat het Bestuur van de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch geruggesteund door u in overleg kan gaan met de gemeenteraad.

Mogen we een massale reactie tegemoet zien, want deze plannen zijn geen "gerommel in de marge" maar vergelijkbaar met die van destijds, zoals het dempen van de Binnendieze en het doorsnijden var de oude Binnenstad door grote verkeersa ders?

Onderstaand strookje uitknippen en a.u .b vóór 15 februari 1992 af geven in het kringhuis of op te sturen aan: DeKring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" Postbus 1162 5200 BE 's-He1togenbosch D

'.\"'

~r--------------------------------------------------------------,1

Ondergetekende is TEGEN de bouw van de ondergrondse concertzaal op de Parade : 1 1 1 1 1 1 1 1

Naam Adres Datum

Handtekening

1

1 1 1 1

L--------------------------------------------------------------~

Kopij voor het eerstvolgende KringNieuws dient uiterlijk vrijdag 14 februari 1992 te worden ingeleverd bij: Secretariaat Kring-Nieuws Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch of bezorgen in het Kringhuis