Kringnieuws 1993 04 19 113

".c ü

([)

0 .0

c:

Cl)

Ol

.8

as

J:.1

([)

~

>

c:

Kr\r1g "\/rienden van 's-\-\ertogenbosch"

Cl)

-0

c:

Cl) ~

?

Ol

c:

~

c:

(\"\

>

Cl)

~ gi

s

1993

"fW\Nî\G JAAR A.Cî\Ef

TWINTIG JAAR JONG OF TWINTIG JAAR OUD? Het gaat erom hoe je je voelt!, dat vormt zo'n beetje het excuus voor ouder worden.

Geen twijfel daarover mogelijk wat onze Kring betreft: twintig jaar jong voelen we ons.

Twintig jaar jong ook, zijn we gebleven.

Secretariaat van "VRIENDEN VAN KRING 'S-HERTOGENBOSCH" Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch KRINGHUIS Tweede Korenstraatje 18 's-Hertogenbosch Telefoon 073 - 13 5098 Telefax 073 - 146021 Openingstijden: Maandag t/m zaterdag van 10.00- 17.00uur Zon- en feestdagen van 12.00- 17.00 uur bovendien op donderdag van 18.00- 21.00 uur BETALINGEN - Postgiro 3.119.716 - Bank van Lanschot rek.nr.

22.51.91.202 - Jaarlijkse bijdrage minimaal f25,- Jeugdleden f 15,-

De veelheid van activiteiten spreken boekdelen.

De inzet van zo veel leden is overtuigend.

Een haast onwaarschijnlijk hoog percentagevan de meer dan 1000 leden, maakt de kern uit van de Kring en bepaalt grotendeels ons gezicht.

Geheel in de stijl van de Kring zal de viering van ons twintigjarig bestaan geen interne aangelegenheid zijn.

Op de voorgrond staan de activiteiten voor de stad, de stad- en streekgenoten, de bezoekers van onze stad.

We sluiten aan bij traditionele gelegenheden als de Mei-maand, bij oud vakmanschap dat "van alle tijden" lijkt te zijn. · Maar ook recenter verleden betrekken we erbij.

De uitvoering van de "Slag bij Waterloo" bijvoorbeeld en onze receptie in de Orangerie, een niet echt oud kerkgebouw in nieuwe glorie.

De jeugd krijgt alle aandacht in het schoolproject. De ouderen worden in het najaar door ons verrast.

Met onze financiële steun, een stipendium voor historisch onderzoek, wordt, in samenwerking met het stadsarchief, aan de heemkunde een bijdrage geleverd.

Ons vierde lustrum kenmerkt zich door de gerichtheid op een breed publiek: onze liefde voor de stad demonstreren we door iedereen met interesse en nieuwsgierigheid uit te nodigen en tot deelname te verlokken aan een rijk geschakeerd lustrumprogramma.

In eigen kring vieren we het in het najaar, met de vrijwilligers.

Dan is immers de piek in het seizoen achter de rug en is er meer tijd voor elkaar.

Verder gaan we, nooit te oud om te leren, met nieuwe plannen, ideeën.

Vanuit de cultuur-historische invalshoek en voortbouwend op het waardevolle en karakteristieke van onze stad, werken we als Kring mee aan de leefbaarheid en de uitstraling van de stad 's-Hertogenbosch.

Wie zich aangesproken voelt is van harte welkom.

Enthousiasme en liefde voor de stad houden ons nog jaren "op de been"; op naar het volgende lustrum!

De voorzitter

Een woord van dankaan Gé Brug mans. Zijn schetsjes van typisch Bossche hoekjes maakte het mogelijk dit KRING-NIEUWS EXTRA te verluchtigen.

kring-nieuws extra

C.R. HERMANS-STIPENDIUM Kring en Stadsarchief werken samen om historisch onderzoek te stimuleren!

Talloos zijn de publikaties over de geschiedenis van 's-Hertogenbosch, maar talloos zijn ook nog de bli vlekken in onze historische kennis. Kring en Stadsarchief zijn nu van plan een aantal leemten te vullen. Daarvoor is het C.R. Herm stipendium in het leven geroepen, genoemd naar de eerste archivaris van 's-Hertogenbosch. Het stipendium bestaat uit een bedrag van f 3000,- ter beschikking gesteld door de Kring, en uit professionele begeleiding en andere faciliteiten door en van het Stadsarchief.

Indien de financiën het toelaten zal tweejaarlijks een onderzoek naar een aspect van de Bossche geschiedenis worden uitgevoerd. In dit jubileumjaar van de Kring is gekozen voor het in gang zetten van een belangrijk onderzoek naar woon- en leefpatronen in de 17e en 18e eeuw. Zo'n onderzoek is mogelijk op basis van de vele boedelinventarissen in het rechterlijk archief van de stad.

Vanzelfsprekend was er in de huizen van de rijken meer te vinden dan bij de armen. De 'elite' bezat vaak veel zilver en goud, prenten en schilderijen. Delfts blauw, veel keukengerei, boeken en linnengoed.

Uit al deze gegevens kan worden opgemaakt hoe er gegeten en geslapen werd, hoe men zich ontspande of hoe de kinderen speelden, hoe men zich baadde en kleedde.

Om antwoord te kunnen geven op het veelomvattende fenomee n wooncultuur moet worden nagegaan wie er in de huizen woonden, welk beroep de eigenaar uitoefende, hoeveel belasting er betaald werd.

Een dergelijk onderzoek vereist een zorgvuldige aanpak en een goed uitgewerkt plan. De historica drs. Esther Vink, die reeds veel ervaring in soortgelijk onderzoek heeft opgedaan, zal daartoe een rapport opstellen. Dit rapport zal dienen als uitgangspunt voor het verdere onderzoek. Drs. Aart Vos, medewerker onderzoek bij het Stadsarchief, treedt op als coördinator. De Kringleden zullen uitvoerig op de hoogte worden gehouden van dit belangwekkende èn boeiende onderzoek.

kring-nieuws extra

INHOUD:

•"

Twintig jaar jong of twintig jaar oud?

1

Uitnodiging receptie

2

C.R. Hermans-stipendium

2

Extra activiteiten in hetkader van het twintig jarig bestaan • Overzichtstentoonstelling • Opening Seizoen 1993 - Stadsomroeper - Concerten bij de St.-Jan - Gratis rondleidingen -Receptie twintigjarig bestaan • Gratis rondleidingen in de avonduren - Rondleidingen St.-J anstoren - Vaartochten Binnendieze - Afhalen gratis kaarten • Rondje Sint-Jan • Gratis wandelingen voor scholen • Bossche Markt gezien door kinderogen • Oude ambachten • De Slag bij Waterloo

EXTRA ACTIVITEITEN TWINTIG JARIG BESTAAN OVERZICHTS TENTOONSTELLING TWINTIG JAAR KRING

3 3 3 3 3 3

Van 22 maart tot en met 30 april a.s. wordt er in het Kringhuis een beknopte overzichtstentoonstelling gehouden naar aanleiding van het feit datde Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" twintigjaar bestaat.

4 4 4 4 4 4 4 5 5 5

Terugblik ...

Ontstaan van de Kring Het bestuur Memories Exposities Publikaties Stadswandelingen Evenementen Excursies Lezingen Cursussen Verloop ledental

6 6 6 8 9 10

Louis Aarts

17

Een bekentenis

18

Proficiat!

18

Over de Postmeester

19

Een wereldreis

20

Deze tentoonstelling heeft niet de pretentie een volledig overzicht te geven van die twintig jaar, maar wel een globaal inzicht aan de bezoekers over wat er zoal in die twintig jaar tot stand is gebracht.

Op een tiental panelen zal aançlacht worden geschonken aan de volgende thema's: -Algemeen -Organisatie -Beginperiode -Tentoonstellingen -Informatie aan leden -Binnendieze -Activiteiten.

12

De tentoonstelling is geopend op: zon- en feestdagen 12-17 uur maandag t/m zaterdag 10-17 uur bovendien op donderdagavond van 18-21 uur.

De toegang is gratis.

13 14 15 16 16

OPENING SEIZOEN ZATERDAG 24 APRIL Vele activiteiten zullen er op deze dag plaatsvinden. Het is dus niet onverstandig, geachte leden, om deze dag maar geheel vrij te houden, opdat U van alle activiteiten kunt genieten.

1 Een Bourgondische loopgroep met stadsomroeper zal vandaag KOND' doen dat de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" twintigjaar bestaat en vandaag feest viert.

Om 11.30 uur zal de eerste afkondiging plaatsvinden vanafhet bordes van het Stadhuis. Tussen 12.00 en 13.30 uur zullen deze afkondigingen plaatsvinden in de Rompertpassage, de Helftheuvel en het Rivierenplein.

Om ca. 14.00 uur zal de groep op de Parade aankomen alwaar een groep ruiters te paard zich zal aansluiten. Tot ca. 16.30 zal de stoet door de binnenstad en langs de Kring-activiteiten trekken ( langs de Binnendieze, Kringhuis, Sint-Jan, Zwanebroedershuis enz.), waarna zij eindigt om ca. 16.30 bij de Orangerie.

Nabij de Sint-Janstoren zal op deze dag een informatiekraam staan, die bemand zal zijn van 13.30 tot 16.30 uur.

2 Concerten bij de Sint-Jan. Deze middag zullen twee concerten met een "vrolijk" programma plaatsvinden nabij de Sint-Jan. De duur van de concerten is ongeveer een uur.

Om 14.00 uur zal de P. T. T.harmonie optreden, om 15.30 zal dit geschieden door de Heineken fanfare.

De entree is gratis.

3 Gratis rondleidingen.

Op deze dag zal de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" een aantal rondleidingen en stadswandelingen verzorgen: - Rondleiding Citadel.

De rondleiding begint om 11.00 uur bij de receptie in het hoofdgebouw.

kring-nieuws extra

- Rondleidingen Sint-Janstoren.

Om 14.00, 14.30, 15.00 en 15.30 zijn er rondleidingen in de toren.

- Stadswandelingen vanaf de informatiekraam bij de Sint-Janstoren.

Om 14.00 en 15.00 uur zullen vanaf dit punt stadswandelingen beginnen.

- Stadswandelingen vanaf het Kringhuis.

Om 11.00, 12.00, 13.00, 14.00 en 15.00 uur kunt U deelnemen aan de stadswandelingen die hier beginnen.

4 Receptie twintigjarig bestaan in de Orangerie.

Om 17.00 uur zal Burgemeester Mr. D. Burgers de receptie openen. De receptie zal worden opgeluisterd door een salonorkest van twaalf dames.

T.g.v. het twintig jarig bestaan van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" is een videoband samengesteld over de activiteiten en de rondleidingen van de Kring.

Mocht U deze op de jaarvergadering niet gezien hebben, dan kunt U hem zien tijdens de receptie.

In het Kring-Nieuws van 1 mei wordt vermeld wanneer de videoband in het Kringhuis te zien zal zijn.

Overigens, de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch neemt deel aan de manifestatie "Attractie 1993" in de R.A.I. in Amsterdam, tijdens de Huishoudbeurs van 14 t/m 18 april en ook hier zal deze opname van onze activiteiten te zien zijn.

Op 24 april is het Kringhuis geopend tot 16.30uur.

De vaartochten op de Binnendieze geschieden gewoon tegen betaling, maar zijn reeds volgeboekt.

GRATIS RONDLEIDINGEN IN DE AVONDUREN In het kader van het twintigjarig bestaan organiseert de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" gratis rondleidingen in de avonduren op maandag 26 april, maandag 3 en 10 mei a.s.

Rondleidingen Sint-Janstoren Er vinden rondleidingen plaats om 18.00, 18.30, 19.00, 19.30 en 20.00 uur.

Maximaal 375 personen kunnen hieraan deelnemen.

Vaartochten Binnendieze De afvaarten zijn om 18.00, 19.00 en 20.00 uur.

Deze vaartochten hebben een geheel eigen karakter: door de lage zonnestand werpen de schaduwen een geheel ander lijnenspel over het water.

Maximaal 432 personen kunnen hieraan deelnemen.

Afbalen van de gratis kaarten De gratis kaarten voor deze rondleidingen kunt U afhalen in het KRINGHUIS op zaterdag 24 april a.s. (start van het nieuwe seizoen) tussen 10.00 en 16.00 uur.

Wie het eerst komt... ..... en vol is vol!!!!!!

RONDJE SINT-JAN Op de zondagen 2,9,16 en 23 mei zullen rondwandelingen gehouden worden rond de Sint-Jan om 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00 uur. De start is bij de informatiekraam nabij de toren en deze is bemand vanaf 12.30 uur.

De deelname aan deze wandelingen o.l.v. een gids is geheel gratis en vooraf aanmelden is niet nodig. De duur van de wandeling is ca. 5 kwartier.

Door de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" is een wandeling rondom de Sint-Jan samengesteld.

Twee aspecten komen aan de orde: De SintJan aan de buitenkant en de directe omgeving

van de kathedraal, zoals o ~a. de Parade, de Choorstraat, het Sint-J anskerkhof, Hinthamerstraat en de Bouwloods. Als U meegaat met deze wandeling zal het U waarschijnlijk opvallen dat een paar jaartallen uit de geschiedenis belangrijk zijn geweest voor de Sint-Jan en haar omgeving. 1629 is het jaar waarin 's-Hertogenbosch na een beleg van bijna 5 maanden werd ingenomen door de Staatse troepen o.l.v. Frederik Hendrik, waarna het katholieke geloofin de stad verboden werd, kloosters in beslag genomen en afgebroken werden en de Sint-Jan een protestantse kerk werd. 1853 is het jaar waarin de Bisschoppelijke hierarchie werd hersteld, het beeld van de Zoete Moeder tr rugkwam in 's-Hertogenbosch, waarna贸 grootscheepse restauratie van de Sint-Jan begon. Veel beelden op de kathedraal werden vervangen door replica's, nieuwe beelden werden geplaatst.

GRATIS STADSWANDELINGEN VOOR SCHOLEN Aan alle basisscholen in de Gemeente 's-Hertogenbosch heeft de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" het aanbod gedaan om de lesbrief "De Verborgen Stad, 's-Hertogenbosch in de middeleeuwen" in groep 8 te kunnen behandelen en om als afsluiting van die behandeling deel te new ' aan een stadswandeling door de oude B ~ : sche binnenstad onder leiding van een stadsgids van de Kring.

De lesbrieven voor de kinderen en de handleidingen voor de docenten werden gratis ter beschikking gesteld.

Om financi毛le en organisatorische redenen was dit aanbod beperkt tot drie woensdagochtenden en tot maximaal 375 deelnemers.

Twaalf basisscholen van verschillende grootte en levensbeschouwing, verspreid over de gehele gemeente, hebben van dit aanbod gebruik gemaakt.

Op 26 mei, 9 en 16 juni a.s. starten ruim 300 leerlingen, door de scholen zelf opgedeeld in drie keer acht wandelgroepen en onder deskundige leiding van een stadsgids voor een stadswandeling met als thema: "op zoek naar de verborgen stad".

Na het volbrengen van de tocht ontvangen de deelnemertjes een oorkonde en een verfrissing.

kring-nieuws ex1ra

BOSSCHE MARKT GEZIEN DOOR KINDEROGEN

DE SLAG BU WATERLOO

In de periode van 5 mei t/m 27 juni a.s. vindt in het Kringhuis een tentoonstelling plaats van kindertekeningen in het kader van de gecombineerde teken- en kleurwedstrijd, getiteld "de Bossche Markt, gezien door kinderogen".

Hieraan kunnen de deelnemertjes van voornoemde stadswandelingen meedoen.

Op 26 juni zal de "Slag bij Waterloo" opgevoerd worden op de "historische" plek aan de Hekellaan bij de voormalige fontein, waar het spektakel ook vroeger werd opgevoerd.

De Hekellaan zal daartoe worden afgesloten voor alle verkeer.

De werkgroep "Twintig Jaar" zal voor 5 mei a.s. de vijf mooiste tekeningen uitzoeen. De winnaars krijgen een leuke prijs, arvan de uitreiking zal plaatsvinden op woensdag 5 mei a.s. om 12.30 uur in het Kringhuis.

De Kring hoopt dat dit onderwijsproject ertoe bijdraagt dat de Bossche jeugd de oude stad ontdekt en van daaruit zich ook zal gaan inzetten voor het behoud van 's-Hertogenbosch.

In de tweede helft van ditjaar zullen extra activiteiten worden opgezet voor het speciaal onderwijs in onze stad.

OUDE AMBACHTEN Zondag 6 en 20 juni van 14.00 tot 17.00 Op diverse locaties in de binnenstad llen oude ambachten worden gedemonstreerd.

Een plattegrond met routebeschrijving kunt u op deze dagen afhalen bij de informatiekraam nabij de Sint-Janstoren.

~·ur.

De volgende ambachten zullen te zien zijn: - wever met weefgetouw (Weversplaats) (Oude Dieze) houtsnijder beeldhouwer (Bouwloods St.-Jan) - glazenier (Torenstraat) - zilversmid (Kerkstraat) - tinnegieter (H. Moerkerkplein) Er wordt nog gesproken met: - klokkenmaker (Verwersstraat) - messenmaker (Gasselstraat) - voller (Voldersstraatje).

De deelnemers aan de "Slag bij Waterloo" zijn: - De Koninklijke Harmonie 's-Hertogenbosch -Harmonie Sint-Cecilia Lieshout - De Oude Schuts 's-Hertogenbosch - De Schutterij 's-Hertogenbosch, aangevuld met 5 schutters en 5 kanonniers uit Delft, 5 geweerschutters uit Zaandam en 5 kanonniers uit Naarden.

Er worden ook enige rijdende kanonnen ingezet.

Programma: Vanaf 20.30 uur demonstraties door de Schutterij en de Oude Schuts, begeleid door de Koninklijke Harmonie.

Om 22.00 uur vindt "De Slag" plaats. De regisseur/dirigent hiervan is Sjeflpskamp.

Ongeveer 200 personen zullen hieraan deelnemen.

Einde om 22.30 uur.

De "Slag bij Waterloo" werd tot in de zestiger jaren jaarlijks onder grote belangstelling opgevoerd op het terrein aan de Hekellaan. In 1985 is dat ook nog een keer gedaan en de Kring vond veel gehoor toen men voorstelde om dit spektakelstuk nog een keer op te voeren.

Er wordt een muziekprogramma opgevoerd heel in het kort door de eeuwen heen tot aan begin 1800. Ook wordt een middeleeuwse dans, de "Gigue", uitgevoerd door de Oude Schuts, ten tonele gebracht. De fragmenten worden aan elkaar gepraat door een verteller.

"De Slag" is een militair muziekstuk waarin het ontwaken in een tentenkamp ten gehore wordt gebracht, gevolgd door "het kampleven", "de strijd" en tenslotte "de overgave". Een aantal taferelen wordt gebracht in samenspel met de Schutterij met gebruikmaking van karabijnen en kanonnen. Een spectaculair geheel !

•

- -

-~

/

I

-

7)

<?é 'Yu.u;~· .

Dit Kring-Nieuws Extra verschijnt bij gelegenheid van het twintig jarig bestaan van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch."

Redactie: Harry Blankert, Jan Bruijstens (voorzitter), Jack van Elten, Theo van Herwijnen, Jan Kleijne, Ati Linders (secretaris) en John Vermulst.

Aan deze feestelijke uitgave werkten mede Gé Brugrnans, H.J.G. Durville, H. Kurvers, A. van Rijsbergen en H. Satter-Aarts.

Redactie-adres: Secretariaat Kring-Nieuws Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch Vormgeving: Jan Bruijstens en Jack van El ten Druk: Printex 's-Hertogenbosch Oplage 1500 stuks Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

0

kring-nieuws extra

TERUGBLIK ... !

HET ONTSTAAN Als je iets wilt vertellen over de geschiedenis van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" en enige activiteiten van de vereniging, dan is het belangrijk een tijdsbeeld te geven waaruit duidelijk wordt waarom zo'n vereniging ontstaat en kan groeien.

De zestiger jaren zijn de tijd van modernisering, van ruim baan voor de auto's, brede wegen, glas en beton, alles recht toe recht aan, afbreken wat geen functie meer heeft.

Tegen dit klimaat ontstaat toch enige weerstand, waarom zouden oude waarden, zoals onder andere historische gebouwen, niet behouden kunnen blijven?

Ook in 's-Hertogenbosch worden discussies gevoerd over het behoud van historische gebouwen en de restauratie van de Binnendieze.

De politiek komt in beweging, felle discussies in de gemeenteraad.

In 1965 wordt 's-Hertogenbosch zelfs monumentenstad. De Moriaen wordt niet afgebroken, maar gerestaureerd. De Binnendieze is een enorm probleem, die vieze stinksloten! In het raadsbesluit van januari 1969 wordt het voorstel tot demping van de Binnendieze met 23 stemmen voor en 12 tegen aangenomen, ondanks heftig verzet van de raadsgroepering "Beter Bestuur" met daarin onder andere H. Bergé en J. van der Eerden. Eind 1970 is men toch minder overtuigd van deze demping getuige de unanieme goedkeuring tot beschermd stadsgezicht van de binnenstad, waaronder ook de Binnendieze valt.

In 1972 wordt besloten tot verplaatsing van het De Gruytercomplex, tot restauratie van het Uilenburgkwartier en het SintJanskerkhof. De nieuwe C&A wordt ge-

bouwd, het Concertgebouw is ontploft en het voetgangersgebied wordt aangelegd.

In de stad is een groter bewustzijn ontstaan voor het behoud van het historische karakter van de stad.

In de Wolvenhoek is een groot gat ontstaan, op de plek waar eerst het nieuwe provinciehuis gebouwd zou worden, komt later een parkeergarage. In de Postelstraat is het pand Sint-Joris zwaar in verval.

In 1973 wordt het nieuwe Casino gebouwd, de strijd om de Sint-Pieter barst los (met dat prachtige Smits orgel), de Leonarduskerk wordt gesloopt en er zijn plannen om de Sint-Jacob en de Sint-Cathrien te sluiten. De Hema wordt gebouwd, een aantal middeleeuwse kelders onder de markt verdwijnt. Het pand de Twaalf Apostelen wordt gerestaureerd, in de Uilen burg komt de restauratie op gang, er wordt ook begonnen aan het herstel van de Binnendieze.

Een goed klimaat dus waarin de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" kon ontstaan.

"Kijk hier eens, ... .Kijk daar eens,.... " een speurtocht vooral bedoeld voor de leerlingen van de Se en 6e klas . De deelnameformulieren waren te halen bij de V.V.V., Lohengrin en bij ... .. Kantoorboekhandel J. Kleijne, toen nog Muntelstraat 14.

Een eerste bestuur werd geformeerd en Burgemeester van de Ven wenste de KRING "VRIENDEN VAN 's-HERTOGENBOSCH" alle succes toe. Er is een beetje voorzichtig begonnen. Binnen een klein groepje (de heren Lammers, van der Heijden en Kuijpers) werd gesproken over een audio-visuele presentatie op meerdere schermen in een van de etalages van V &D, over afvalopruiming, over liefde kweken voor de stad met haar kerken, huizen en bouwen, om de Sint-Jan en het Stadhuis in schoolverband te laten bezoeken. Zeker de jeugd diende in het geheel betrokken te worden.

De Kring gaat groeien en al spoedig verschijnt de "Kringkroniek", dat na enige maanden wordt omgedoopt in het "KringNieuws".

Om Bosschenaren meer bewust te laten worden van hun historische stad worden al spoedig excursies georganiseerd, er worden cursussen opgezet en er worden lezingen gehouden.

John Vermulst

De directe aanleiding tot oprichting van onze Vereniging was een foto-expositie in Lohengrin van G. le Ruet:

Met hartelijke dank aan Mevrouw L. Aarts, Nort Lammers, Jan Masselink en Paul v.d. Vorst.

HET BESTUUR Bij de oprichting van de Kring in maart 1973 werd er een voorlopig bestuur gevormd, dat uit acht personen bestond.

In oktober 1973 kwam het eerste definitieve Kringbestuur, ook nog bestaand uit 8 leden, van wie slechts drie, die ook in het voorlopige bestuur zaten, te weten: de heren Louis Aarts, Peter-Jan van der Heijden en Jan Kleijne.

Sinds de ledenvergadering van 26 februari 1975 bestaat het Kringbestuur uit zeven leden.

Tot 1991 zaten er in het bestuur naast de drie leden van het Dagelijks Bestuur (voorzitter, secretaris en penningmeester) vier "gewone" leden. Sinds 24 maart 1991 heeft één van deze vier leden een speciale taak gekregen: coördinator rondleidingen, welke taak een jaar later een uitbreiding onderging en toen werd gewijzigd in coördinator toeristische activiteiten.

In de twintig jaar dat de Kring nu bestaat, hebben 35 personen in het bestuur zitting gehad. Het bestuur had in die periode zes voorzitters, twee secretarissen en vijf penningmeesters.

kring-nieuws extra

Slechts één bestuurslid zit vanaf het allereerste begin in het bestuur: dat is Jan Kleijne, in die periode van twintig jaar was hij van 1973-1991 secretaris van de Kring.

In het nu volgende overzicht staan de 35 (ex-)bestuursleden in chronologische volgorde vermeld. Achter de naam wordt de periode vermeld gedurende welke de betreffende persoon bestuurslid was en wordt tevens aangegeven of die persoon lid was van het Dagelijks Bestuur.

A. Brekelmans maart 1973 - oktober 1973 voorzitter H. Lutgerink maart 1973 - oktober 1973 penningmeester . Kitselaar maart 1973 - oktober 1973 L. Neefs maart 1973 - oktober 1973 G. leRuet maart 1973 - oktober 1973 L. Aarts maart 1973 - maart 197 5 P.J. vd Heijden maart 1973 - maart 19 83 J.E.J.M. Kleijne maart 1973 - heden - maart 1973 - maart 1991 secretaris - maart 1991 - maart 1992 coördinator rondleidingen - maart 1992 - heden coördinator toeristische activiteiten S. Kuijpers oktober 1973 - maart 1975 ~·- Teering oktober 1973 - maart 1975 L.J.C. Gevers oktober 1973 - maart 1976 J.M.Jansen oktober 1973 - maart 1979 - oktober 1973 - maart 1978 penningmeester J.J.M. Verdonk oktober 1973 - maart 1983 voorzitter A.H. Koppens maart 1975 - maart 1976 Mw. E.M.A v.d. Ven-v. Middelkoop maart 1975 - maart1980 Mw. M.J.E. Dorenbosch-Meijer maart 1976 - maart 1983 M. Drissen maart 1977 - maart 1978 J.D. van Toorn maart 1978 - november 1981 penningmeester - De heer Van Toorn overleed tijdens zijn zittingsperiode op 21 november 1981

[?] ·-----

H.G.M. v.d. Heuvel maart 1979- maart 1988 - maart 1983 - maart 1988 voorzitter Mw A.M. Teering-Derksen maart 1980- maart 1982 E. Koster maart 1982-maart 1986 Mw W.C.M. Bartels-Coense maart 1982-maart 1991 penningmeester Mw E.J.M. Biekman maart 1983 - maart 1987 J.A.M. Hoekx maart 1983 - maart 1990 W.D. Kuysten maart 1983 - heden - maart 1992 - maart 1993 voorzitter T.C.M. Verschuuren maart 1986 - maart 1990 T.P.J. van Herwijnen maart 1987 - maart 1992 N.J.C.J. Lammers maart 1988- maart 1992 voorzitter Ch.C.M. de Mooy maart 1990- maart 1991 Mw M.G. v.d. Heuvel-Damen maart 1990 - maart 1992 J.J.C. van Uden maart 1991- heden penningmeester Mw A. van Lanschot maart 1991 - heden secretaris Mw C.H.M. de Bekker-Dupont maart 1992 - heden H. Kurvers maart 1992 - heden - maart 1993 - heden voorzitter F. Peters maart 1993 - heden De Raad van Commissarissen/ Raad van Adviseurs Deze raad is ingesteld op de ledenvergadering van 6 maart 1979. De eerste Raad van Commissarissen bestond uit drie leden, te weten een historisch deskundige, een juridisch deskundige en een financieel deskundige.

Sinds 1980 bestaat de Raad uit vier leden: er werd toen een publicitair deskundige door de ledenvergadering als nieuw lid van de Raad gekozen.

In 1990 werd de Raad wederom uitgebreid: als vijfde commissaris werd een extra historisch deskundige gekozen. Sinds 1992 zijn de taken binnen de Raad als volgt verdeeld: er i,s een historisch deskundige, een juridisch deskundige, een financieel deskundige, een publicitair deskundige en een algemeen deskundige.

De naam van de Raad is op de ledenvergadering van 21maart1993 gewijzigd: zij heet voortaan Raad van Adviseurs.

De heer H. Bergé is de enige commissaris die sinds 1979 in de Raad zit. In de veertien jaar, dat de Raad bestaat hebben de volgende elf personen zitting in de Raad gehad (in chronologische volgorde): J.A.J.C. Jansen financieel deskundige 1979- 1985 Drs P.T.J. Kuyer historisch deskundige 1979 - 1986 MrH.Bergé juridisch deskundige 1979 - heden J.J.Luyckx publicitair deskundige 1980 - 1993 A.C. van Herpen financieel deskundige 1985 - 1992 - De heer Van Herpen overleed tijdens zijn zittingsperiode op 7 januari 1992 Drs J. van Albada historisch deskundige 1986 - 1991 DrMrM.W. van Boven extra historisch deskundige 1990 - 1992 Mw Drs J.A.M.Y. Bos-Rops historisch deskundige 1991 - 1992 Drs B. Looper historisch deskundige 1992 - heden C. v.d. Ven algemeen deskundige 1992- heden P.Wellens financieel deskundige 1992- heden Door het tussentijds aftreden van de heer Luyckx is er momenteel een vacature voor publicitair deskundige in de Raad van Adviseurs.

Theo van Herwijnen

kring-nieuws extra

- In 1990 had men onder andere de thema's "Restauratie van de Binnendieze" en de plannen voor het Loeffplein als onderwerp. Bijzonder was toen ook de expositie met "De Kerststallen van Toen".

Heel bescheiden lag tussen deze stallen een gedicht uit de oorlogsjaren, waarvan ik U de tekst niet wil onthouden. Wie het heeft gemaakt is niet bekend, want er stond geen naam onder.

GEEN KERSTFEEST GEEN KERSTSTAL De stal is in beslag genomen.

Maria is geëvacueerd.

Josef is te werk gesteld in Duitsland.

De Joden zijn met de ster gaan lopen.

De Herders zijn naar het Oostfront.

De Drie Koningen zijn afgezet.

Het stro is op de bon.

De Engelen mogen niet zingen omdat ze geen lid zijn van de Kultuurkamer.

De Os is gevorderd.

De Schapen zijn clandestien geslacht.

De Ezel is burgemeester geworden en Kindje Jezus is ondergedoken.

- In 1991 waren er dan nog de fototentoonstellingen van Jan Verhoeff en Joop Wuisman, de laatste had de gevelstenen als onderwerp. Daar tussen nog "Maria !konen" van Frans Geenen.

- Vorig jaar was er opnieuw een Orva-tentoonstelling, nu met live-uitzendingen

PUBLIKATIES De Kring bestond nog geen jaar, toen in februari 1974 de eerste publikatie van de pers rolde: de routebeschrijving van de Wallentocht.

Wandelboekjes Het zou de eerste worden in een reeks van 19 "wandelboekjes". De laatste van de reeks, "jubileumwandeling 2", verscheen in 1983. Overigens hadden niet alle boekjes betrekking op stadswandelingen: twee waren beschrijvingen van fietstochten, één van een vaartocht en er verscheen een speciaal boekje rond de manifestatie "Oude ambachten in 's-Hertogenbosch".

De volledige lijst ziet er als volgt uit: februari 1974 Zonder titel (Wallentocht) 1974 Stegentocht nr. 1 1975 Stegentocht nr. 2

1975 Langs Bossche Monumenten mei 1976 Tussen Gouvernement en Museum (een historische titel!) oktober 1976 Rondom de Vughterdriehoek mei 1977 Beeweg oktober 1977 Kloosters en kloosterlingen rondom de St.-Jan mei 1978 Burgemeesterswandeling oktober 1978 Tussen Sint-Janspoort en Orthenpoort april 1979 1629 verdediging en aanval (fietstocht) oktober 1979 Tussen Leuvense poort en Hinthamerpoort maart 1980 Langs Dommel en D' Aa (vaartocht) september 1980 Oude Ambachten in 's-Herto gen bosch (speciale uitgave) april 1981 Staden zand

vanuit het Kringhuis. Jan van Haaren vestigde weer de aandacht op Walter Breedveld en Paul Kriele presenteerde zijn "Snoepje van de week".

- Tenslotte was er in januari en februarij.l. de tentoonstelling "Pensionaat O.L. Vr. van Lourdes in Engelen".

Hopelijk is de beperkte ruimte in het Kringhuis niet de oorzaak van het stoppen van de grote serie exposities. Het bestuur is nooit voor één gat gevangen geweest en zal zekerook nu de inventiviteit hebben om een oplossing te vinden voor de continuering van deze Kringactiviteit.

Harry Blankert

september 1981 Fietsen in Den Bosch (fietstocht) mei 1982 Bossche Orgeldagen augustus 1983 Jubileumwandeling 1 oktober 1983 Jubileumwandeling 2

Kringkroniek/Kring-Nieuws In augustus 1974 kwam het eerste nummer uit van het mededelingenblad voor de leden, de Kringkroniek. In januari 1975 verscheen de tweede en tevens laatste aflevering van de Kringkroniek. het mededelingenblad van de Kring kreeg en~ . maanden later de naam "Kring-Nieuws", een naam, die het nog steeds heeft.

Met ingang van aflevering 6 die in april 1976 verscheen, kreeg het Kring-Nieuws een nieuw jasje: Op de voorpagina stond voortaan een blauwe "kop" met daarin het vignet van de Kring. Twee jaar later onderging het Kring-Nieuws wederom een gedaanteverandering: met ingang van nummer 19 augustus 1978 werd het voortaan gedrukt en konden er ook foto's in opgenomen worden. Tot 1991 veranderde er weinig, zij het dat afleveringen 33 en 34 (maart en april 1981) op kringlooppapier verschenen.

Tot december 1991 (aflevering 104) werd het Kring-Nieuws samengesteld door Jan Kleijne, de Kringsecretaris. Sinds eind 1991 is hier een einde aan gekomen en berust de verantwoordelijkheid voor de inhoud van het Kring-Nieuws bij een uit 7 personen bestaande redactie.

kring-nieuws extra

Met het oprichten van deze redactie veranderde het Kring-Nieuws wederom van lay-out.

Na een proefnummer van het KringNieuws "nieuwe stijl'', dat in december 1991 verscheen, kwam de eerste officiële uitgave van het nieuwe Kring-Nieuws op 10 januari 1992 uit (18e jaargang nummer 1).

Opmerkelijke feiten uit de geschiedenis van het Kring-Nieuws waren verder, dat er in september 1980 twee Kring-Nieuwsen verschenen (nummers 30 en 31), er in februari 1983 een A-nummer verscheen (nummer 45A en dat er twee afleveringen het nummer 100 kregen, één gedateerd 1 maart 1991 en één zonder datum.

}

)

Folklore- en Informatiebulletins In januari 1975 verscheen folklorebulletin nr. 1, gewijd aan Driekoningen; dit bulletin heeft vele herdrukken beleefd in de jaren 1980-1987. Het tweede folklorebulletin uit februari 1975 had als onderwerp: Rommelpotten.

Vanaf nummer 3 werd de naam van het bulletin gewijzigd in informatiebulletin. Er zouden vier afleveringen verschijnen: nr. 3 De Illustre Vrouwenbroederschap (Zwanenbroedershuis),januari 1975 nr. 4 Mariabeeld in de Lepelstraat, april 1975 nr.5 Bossche Bibliografie 1977, maart 1978 nr. 6 irschot, april 1978 Met het verschijnen van nummer 6 kwam er geen einde aan de reeks bulletins, maar latere uitgaven kregen geen nummer meer.

Stickers In juli 1975 gaf de Kring een serie van zes stickers uit, die in februari 1976 door een tweede serie van vier stickers werd gevolgd. Op de stickers waren afbeeldingen te vinden van: Sint-Jan, Stadhuis, de Moriaan, het Kruithuis, de Antoniuskapel, de Binnendieze, het Refugiehuis aan de Spinhuiswal, de Gasthuis poort, hetRefugiehuis (oude pastorie St.-Pieter) en de Uilenburg.

Van de sticker van de St.-Jan verschenen twee versies, een klein-formaat (zoals de andere 9) en een groot-formaat sticker.

Syllabi Bossche Bouwstenen Naar aanleiding van de 1978 gestarte cursus Bossche Bouwstenen verscheen in

de jaren 1978-1985 de uit acht delen bestaande serie Bossche Bouwstenen. In elk van de delen werd een aspect van de Bossche geschiedenis behandeld: deell Stadsgeschiedenis ( 1978, herdruk in mei 1983) deel II 1629 (verscheen in 1979) deelIII De ambachtsgilden (1980) deel IV De Bataafse en Franse tijd ( 1981) deelV Belangrijke Bossche gebouwen (1982) deel VI Kloosters en kloosterlingen (1983) deel VII Leefgemeenschappen rond de stad (1984) deel VIII Industriële geschiedenis ( 1985)

Gedichtenbundels Ook op het poëtische vlak deed de Kring van zich spreken; in 1979 en 1987.verschenen er twee gedichtenbundels, respectievelijk "De vergulde trom" van Jeroen van Wilgen en "Voor jou" van Guido van de Mosselaar.

Bossche Bibliografieën Nadat in 1978 de Bossche Bibliografie 1977 als informatiebulletin nr. 5 was verschenen, publiceerde de Kring in samenwerking met het Stadsarchief in de jaren 1979-1983 de Bossche Bibliografieën van 1978-1982 en in de jaren 1987-1989 de bibliografieën van 1983-1987.

Statuten en huishoudelijk reglement In 1979 verscheen een boekje met de statuten en het huishoudelijk reglement van de Kring, waarin tevens een overzicht van de Kringactiviteiten van 1973-1979 was opgenomen. In 1984 publiceerde de Kring een nieuwe versie van de statuten en het huishoudelijk reglement.

Publikaties ter gelegenheid van Open Monumentendag Ter gelegenheid van Open Monumentendag 1988 verscheen een infoblad met als titel "De Gulden Hopsack" (Orthenstraat 3), waarvan de tekst ook gepubliceerd is in Kring-Nieuws nummer 83, 28 november 1988, pagina's 75-76.

Op dezelfde dag verscheen een nieuwe versie van "Een militaire wandeling door 's-Hertogenbosch", die eerder door het gemeentebestuur in 1977 was uitgegeven.

Een herziene versie van het infoblad over "De Gulden Hopsack" verscheen op Open Monumentendag 1989.

Op Open Monumentendag 1990 publiceerde de Kring een infoblad met als titel "Een greep uit de geschiedenis van het hoofdgebouw van de firma Van Lanschot".

Incidentele publikaties Behalve voorgaande publikaties verzorgde de Kring uitgaven die betrekking hadden op een bepaald evenement.

Hier volgt een greep uit die publikaties: 1975 Programmacatalogus "Den Bosch op z'n zondags" en fotomap "Een toekomst voor ons verleden", beiden in het kader van Monumentenjaar 1975 1976 lnfobulletin "Rondgang langs de collectie van het Slagersmuseum" (herdrukt in 1977) Infobulletin "Fietstocht door de Bossche Broek en naar de Vughtse oudheidkamer" 1978 Vel herdenkingszegels 1629-1979 Folder Museum "De Brabantse Poffer" 1979 Beschrijving van wandeltocht "Speurend door de Binnenstad" in samenwerking met Vereniging Koninginnedag 1980 Brochure 's-Hertogenbosch 1185-1985 Programmaboekje filmfestival '"s-Hertogenbosch op 8 mm"

kring-nieuws extra

1981 Boek "Het Gulden Vlies" (Hertog Hendrikreeks nummer 1) 1982 Bibliografie Walter Breedveld 1984 Folder Hertogenwandeling 1985 Programmaboekje Hertogen wandeling Set kaarten met afbeeldingen van de wapenborden van de ridders van het Gulden Vlies 1988 Kroniek Bouwhistorisch en Archeologisch onderzoek 's-Hertogenbosch nr. 1 Reproduktie stadsplattegrond 19e eeuw

1989 Fotospeurtocht W alkmanroute voor de jeugd in samenwerking met ORV A en VVV 1990 Wandelboekje "De Uilenburg, wandeling door verleden en heden" 1991 Stadswandeling "Rondje Den Bosch 2" in samenwerking met VVV en natuurlijk de talloze folders voor torenbeklimmingen, dialezingen, stadswandelingen, jeugdleden etc. En de nieuwjaarswensen van het Kringbestuur.

Theo van Herwijnen

STADSWANDELINGEN Op geen enkel gebied is de Kring in de afgelopen twintig jaar zo actief geweest als juist met stadswandelingen. In hetzelfde vlak beschouw ik dan tevens de fietstochten en boottochten met deskundige begeleiding.

Wanneer men de beschikbare oude gegevens eens doorneemt, dan raakt men daardoor danig onder de indruk.

- Op zondag 17 februari 1974 was er de eerste W ALLENTOCHT. Een zeer lange tocht welke rustpunten had in Centra!, het Kroontje en de Rode Leeuw. Daar vonden diavoorstellingen plaats over respectievelijk de Binnendieze (door Jan van den Bergh), de stadswallen en de binnenstad (door de heer v.d. Sluys) en de restauratie van de Sint-Jan (door de heer Theering).

Er werd aan deze wandeling door ruim 2000 personen deelgenomen. Omdat er slechts 15 gidsen beschikbaar waren, moest men zich wel behelpen. Op de

Overige uitgaven De Kring beperkte zich niet tot "papieren" uitgaven. In de twintig jaar van haar bestaan gaf de Kring ook uit: een serie van 5 miniatuur gevelstenen: De Gulden Steur(1981), DePut(1982), De Lijnbaan (1984), De Zwaan (1984) en De Lovensche Poort ( 1985) en verder: Herdenkingspenning 1629 (twee versies, met en zonder muntrand) in 1979; het beeld van Hertog Hendrik in 1980; Ook in 1980 de Kringspeld en in 1981 een Kringwijn (rode Bodeaux uit 1979)

rustpunten kon men die grote menigte niet helemaal verwerken, men stond tot op het trottoir. Uiteraard mag men toch wel spreken van een succesvolle bliksemstart.

- De eerste STEGENTOCHT vond plaats op zondag 22 oktober 1974. Bij de start werd men vergast op een diaserie over 's-Hertogenbosch in de tweede helft van de vorige eeuw, deze was beschikbaar gesteld door "de Boschboom". Als rustpunten fungeerden het postkantoor, waar men een expositie "Oude ansichten en prenten" kon bekijken, en het museum Slager. Aan bijna 1500 deelnemers werden de bijbehorende wandelboekjes uitgereikt.

- Voor minder-validen werd op 13 april 1975 een speciale Stegentocht gehouden. De belangstelling was echter matig, wellicht was de drempel te hoog.

- Op 15september1975 kon men de restauratie van de Sint-Jan bekijken.

140 deelnemers klommen over de stellingen en steigers.

- De volgende stadswandeling was LANGS BOSSCHE MONUMENTEN. Deze vond voor het eerst plaats op 5 oktober 1975. Een nieuw boekje en ongeveer 2000 deelnemers.

- TUSSENGOUVERNEMENTENMUSEUM werd voor het eerst gelopen op 16 mei 1976. Als extra attractie traden op de Bossche Folkgroep "Mie Katoen" en "Filiassi" uit Hilvarenbeek.

- In september 1976 hield men een fietstocht door het Bossche Broek.

Op 18 oktober 1976 wandelde men met 300 deelnemers RONDOM DE VUGHTERDRIEHOEK. - Tussen de 1000 en 1400 deelnemi;:.i:s wandelden op 8mei 1977DEBEE ) Onderweg zag men het wagenspel "De Jongleur van O.L.Vrouw" en in het Jeroen Boschhuis draaide een film over de laatste Plechtige Omgang in 1967.

- De KLOOSTERS EN KLOOSTERLINGEN was een wandeling die op 19 oktober 1977 voor het eerst werd gelopen. In het Jeroen Boschhuis werden de films "Den Bosch in Beeld" en "Ton voor een Carillon"van W. Zwanenberg gedraaid.

- Op 7 mei 1978 werd, in aanwezigheid van burgemeester Van de Ven, DE BURGEMEESTERSWANDELING voor het eerst gelopen. Tegelijkertijd was er in de Klosbeugel een fototentoonstelling.

- In mei 1978 was er een MONUMENTENWANDELING met openstelling van enkele voorname huizen: het pand Oude Dieze 13, "het Gouvernementshuis", het pand Korte Putstraat 3, "De Klosbeugel", "Het Huis van Boxtel",

[ kring-nieuws extra

"De Twee Snoecken" en een pand in de Molenstraat.

- VAN SINT JANSPOORT TOT ORTHENPOORT heette het elfde wandelboekje. Deze wandeling vond plaats op 15 oktober 1978. Er waren 1000 deelnemers.

Het volgende boekje betrof de fietstocht 1629 VERDEDIGING EN AANVAL. 150 deelnemers reden op 6 mei 1979 deze tocht.

- Tussen 1979 en 1983 ontstonden nog de wandelingen TUSSEN LEUVENSEPOORT EN HINTHAMERPOORT, STAD EN ZAND en DE JUBILEUMWANDELING I en IL Het bestuur besloot om een nieuwe weg in te slaan, waarbij de individuele- en groepswandelingen regelmatig en deskundig konden plaatsvinden.

Men meende dat het 800-jarig bestaan van de stad vele toeristen naar de stad zou lokken en een grote groep gediplomeerde stadsgidsen zou dat kunnen opvangen. In samenwerking met onder andere het Stadsarchief en de VVV werd een , twee jaar durende, gidsencursus op poten gezet.

- In maart 1983 bleken er 55 aanmeldingen voor deze cursus binnen te zijn. Zij konden in mei 1983 met de wandeling DE UILENBURG ervaring op doen.

- Intussen had men ook al objectgidsen die gespecialiseerd waren in een bepaald ge-

-

-

-

-

-

bouw. De beklimmingen van de SintJanstoren beten de spits af en in april 1985 werd het Zwanenbroedershuis voor rondleidingen open gesteld.

Door het flinke aantal gediplomeerde gidsen kon men velen ten dienste zijn. In 1987 leidde dat bijv. tot de volgende aantallen rondleidingen: Stadswandelingen 1200 Torenbeklimmingen 1600 Zwanenbroedershuis 1600 Overige gebouwen 3000 In 1988ontstonddeMILITAIREWANDELING een pittige wandeling waar Jan van Ee verantwoordelijk voor was.

Inmiddels gaf men met vele vrijwilligers medewerking aan Open Monumentendag, wat men in 1993 al traditioneel mag noemen.

In 1988 was het aantal stadswandelingen ten opzichte van het jaar daarvoor gegroeid met 800 personen.

In 1989 werd de Citadel als object opgenomen in het programma. Het aantal personen dat gebruik maakte van de diensten van de Kring waren: .

Stadswandelingen 2974 Toren beklimmingen 8200 Zwanenbroedershuis 1529 De Citadel 3205 Tijdens de Open Monumentendag konden 10 tot 14 jarigen een stadswandeling maken met een walkman.

In juli en augustus 1990 werd een begin

EVENEMENTEN Tegenwoordig vinden we het vanzelfsprekend, dat er iedere vrijdag rondleidingen zijn in het Zwanenbroedershuis of dat er in het toeristenseizoen bijna dagelijks rondvaarten op de Binnendieze worden gehouden.

Dit soort evenementen was nooit tot stand gekomen, als de Kring er niet was geweest.

Deze en ook andere evenementen vonden aanvankelijk incidenteel plaats: - open huis Zwanenbroedershuis in februari en mei 1975, mei 1976, mei 1984 en mei 1985.

- openstelling bouwloodsen Sint-Jan in juli 975, april 1976 en juli 1979 - varen op de Binnendieze in september 1976 - beklimming van de Sint-Janstoren in mei 1982

Sinds het Bossche jubileumjaar 1985 is de belangstelling voor deze evenementen zo toegenomen, dat ze momenteel, zeker in het toeristenseizoen, permanent plaatsvinden.

Sommige evenementen zijn helaas niet meer mogelijk, bijvoorbeeld wandelingen op de Sint-Jan, zoals die op 14 september 1975 en 25 april 1976 plaatsvonden.

De Kring is er niet alleen voor de toeristen, maar en dat in de eerste plaats voor haar leden.

De leden van de Kring ontmoeten elkaar minstens twee keer per jaar.

gemaakt met stadswandelingen op elke woensdag- en zaterdagmiddag voor individuelen. De start was en is nog steeds bij het Kringhuis.

- In mei 1991 startte een nieuwe gidsencursus met 48 geselecteerden en zo moet men verzekerd blijven van een deskundige begeleiding ten behoeve van het grote aantal belangstellenden onder de toeristen en natuurlijk ook de Bosschenaren.

Samen met de "Vaartochten Binnendieze" brengt de Kring voor de ge誰nteresseerden zelfs een dagvullend programma met, zo gewenst, bemiddeling bij lunch- en/of diner-afspraken.

Harry Blankert

In het eerste kwartaal van elk jaar vindt de ledenvergadering plaats (in 1977 en 1978 waren er zelfs twee ledenvergaderingen). Tot en met 1986 vonden de vergaderingen op verschillende locaties plaats, Jeroen Boschhuis, het Kroontje, Eurohotel, Hotel Centra! en de Meent. Van 1987 tot 1992 had de ledenvergadering in Buurthuis "DeSlinger" plaats. De laatste ledenvergadering vond plaats in Hotel Central.

De ledenvergadering heeft een officieel tintje. De ledenbijeenkomsten, die in het najaar plaatsvinden, hebben een informeler karakter. Tot 1978 was er nog sprake van ledencontactdagen. Daarna zijn deze informele bijeenkomsten een andere rol gaan spelen. Er kwamen dialezingen en ledenpresentaties (in 1986, 1988 en 1990), waarbij Kringleden de gelegenheid kregen hun hobby aan een groot publiek te tonen.

kring-nieuws extra

Ookwarenerruilmarkten(in 1987, 1988 en 1990) waar de leden Bossche spullen onderling konden ruilen.

Voor de sportieve leden organiseerde de Kring fietstochten, in totaal 7, hoewel de derde (in september 1981) eigenlijk niet meegerekend mag worden, omdat deze vanwege het slechte weer geen doorgang kon vinden.

In 1980 hield het Kringbestuur voor het eerst een nieuwjaarsreceptie. Deze was zo goed bevallen, dat er in 1981 weer een plaatsvond. Sinds 1983 is de receptie een jaarlijks terugkerend evenement, zij hetdat er in 1985 geen plaatsvond in verband met de officiële opening van het Bossche herdenkingsjaar.

In samenwerking met "Rond Janus en Bet" en de jeugdcentrale Sint-Jacob organiseerde de Kring van 1982 tot 1989 de jaarlijkse palmpaasoptocht.

Sinds april 1985 is het mogelijk op de Binnendieze te varen. Daartoe is begin 1985 de Stichting Binnendieze 's-Hertogenbosch opgericht in wiens bestuur leden van "Rond Janus en Bet", Stichting Uilenburg Actief en de Kring vertegenwoordigd waren. In 1986 is deze stichting opgeheven en is er door de Kring een nieuwe stichting met dezelfde naam opgericht.

Een nieuw evenement waren de open dagen op de Citadel in maart 1986 en mei 1987. Tegenwoordig vindt er iedere 2e en 4e zaterdag van de maand een rondleiding in de Citadel plaats.

Sinds de eerste Open Monumentendag in september 1987 zorgt de Kring ervoor dat bezoekers die dag een deskundige rondleiding krijgen in: Stadhuis, GuldenHopsack, Citadel, Sint-Janstoren en Zwanenbroedershuis.

Sinds eind 1987 zorgde de Kring ervoor, dat de Jeroen Bosch expo in de bovenzaal van de Moriaan bezocht kon worden. De expositie is sinds november 1992 ondergebracht in de Orangerie.

Het zou te ver voeren om alle evenementen, die de Kring tot nu toe organiseerde in dit overzicht te vermelden, nog afgezien van de lezingen, excursies, cursussen, exposities en stadswandelingen, die elders in dit Kring-Nieuws ter sprake komen.

Daarom volgt nu een selectie: - september 1977 - november 1978: Bossche scriptiewedstrijd. De winnares werd op 14 november 1978 bekend gemaakt: Ellen van Bommel met "Als Den Bosch geus wordt (Den Bosch van 16291948)".

- mei 1978: Kijk in de Binnenstad (in samenwerking met comité "Den Bosch in mei") eigenlijk een Open-Monumentendag avant la lettre. Er werd een achttal panden voor bezichtiging in de Bossche binnenstad opengesteld.

- september 1980: Oude ambachten in 's-Hertogenbosch. Zeven ambachtslieden stelden hun panden en werkplaatsen open voor een groot publiek.

- oktober 1980: filmfestival - 1984: fotowedstrijd "een stad verandert, 1944-1984. In december was er een expositie in het Kringhuis aan deze wedstrijd gewijd.

- oktober 1989: fotospeurtocht

- april 1990: Opticien Van W armerdam aan de Ridderstraat krijgt de eerste binnenstadsplaquette.

- januari 1992: de eigenaresse van café Tijl Uilenspiegel aan de Markt krijgt de tweede plaquette.

De lustrumvieringen In 1978 vond op 22 maart een feestelijke bijeenkomst plaats ter gelegenheid van het eerste Kringlustrum. Er werd tevens deel I uit de serie Bossche Bouwstenen gepresenteerd.

Het 10-jarig bestaan van de Kring werd voor de leden met een feestavond in het Kroontje ingeluid op 26 maart 1983.

Het bestuur gaf een receptie ter gele heid van deze mijlpaal op 3november1983 in het Stadhuis.

Het derde lustrum stond centraal bij de ledenvergadering van 20 maart 1988 in "De Slinger". Elk Kringlid kreeg een cadeau (reproduktie van een 19e eeuwse plattegrond van 's-Hertogenbosch).

Enkele evenementen rond het Kringhuis Het eerste Kringhuis aan de Stationsweg werd op 11december1981 geopend.

Het tweede Kringhuis aan de 2e Korenstraatje ging op 23 mei 1985 open en werd op 8 december 1985 officieel geopend.

Sinds april 1990 prijkt aan de gevel van het Kringhuis een uithangbord met het"· net van de Kring. Het ontwerp is van Bartels. Het vignet is in 1975 ontworpen door oud-bestuurslid A. Koppens.

Theo van Herwijnen

EXCURSIES. Uiteraard hebben excursies als doel gezellig met andere leden een andere stad of plaats te gaan bekijken, een (stads )wandeling maken onder leiding van een gids en ergens lekker te gaan eten.

Heel belangrijk is echter om samen met andere Bosschenaren te gaan kijken hoe het er aan toe gaat in een andere plaats, hoe men daar omgaat met monumenten, met stadsvernieuwing, met inrichting van de openbare ruimte en wat dies meer zij. Een bewustwordingsproces van de leden, zodat men participeert in het verbeteren van de stad, in het beïnvloeden van het stadsbestuur: niet als machtsblok, maar met argumenten! Vaak gaat men kijken in andere plaatsen naar wat er in 's-Hertogenbosch ook is, maar men komt altijd wijzer terug om daar-

kring-nieuws extra

na de dingen in de eigen stad beter te zien.

In de loop van die twintig jaren zijn er een groot aantal excursies geweest, waarbij voornoemde doelstellingen aan de orde kwamen zoals Heusden in 1975, Leuven in 1980, 1983, 1984 en 1990, Mechelen in 1983, Woudrichem in 1976, Gent in 1984, Brussel in 1982, Brugge in 1985 en 1991, Maastricht in 1986, Zaltbommel in 1977, Oirschot in 1978, Amersfoort 1979, Breda in 1992, Diest in 1987, Sint-Truiden in 1988, Bokrijk in 1989 en Lier in 1992.

Een paar excursies wil ik gaarne even aanhalen: - De bedevaart per boot naar de H. Cornelis in Bokhoven in 1974. e deelnemers aan de bedevaart stapten bij "Koudijs" op de boot en vandaar werd gevaren naar Bokhoven. Na een korte wandeling door Bokhoven werd de Heilige Mis alsook 's-middags het Heilig Lof op ouderwetse wijze opgedragen in de open lucht.

- De luisterstoet van Leuven.

Ook in 1993 gaat de Kring (op 30 mei) weer naar Leuven om daar de "Luister

van Leuven" mee te maken. Traditie is een zeer belangrijk gegeven in een historische stad en mag dus onder geen voorwaarde onderschat worden. Gevoel voor historie is noodzakelijk om met de toekomst om te gaan en respect voor het verleden te hebben. In Leuven wordt dat gevoel voor historie op bijzondere wijze weergegeven.

De stoet van de Gouden Boom in Brugge.

Ook hier (een keer per 5 jaar) een belangrijke historische optocht, de laatste in 1991.

Buiten deze optocht was zeker zeer opvallend de schone stad: geen graffiti, geen zwerfvuil op straat, trottoirs en pleinen, weinig of geen obstakels. Het meest opvallende was dat na de afloop van de stoet, toen de vele tienduizenden mensen weer weg waren, de straten en pleinen nog schoon waren! Zelfs onder de tribunes lag nagenoeg geen vuil!

John Vermulst

LEZINGEN. Vele lezingen zijn in die twintig jaren georganiseerd door de Kring over een groot aantal onderwerpen. Deze lezingen waren openbaar en werden aangekondigd in de pers, opdat ook niet- Kringleden konden genieten van deze, vaak zeer interessante, lezingen.

Uiteraard waren nogal wat lezingen gericht op de excursies die komen gingen. De overige lezingen waren grofweg in te delen in de volgende groepen:

Lezingen over actuele situaties en gebeurtenissen, zoals onder andere over: - De restauratie van de Sint-Jan door H. Teering in 1977 (2x), 1979 2x) en 1984.

- De Sint-Jan door Prof. Peeters in 1981.

- Dialezing over opgravingen op de Markt in 1978.

- Wat te doen met het Loeffplein door H. v.d. Ven in 1990.

- Wat te doen met het Loeffplein door Ir. Hoogendoorn in 1991.

Lezingen over herdenkingen zoals bijv.: - Lezing over 1579, Unie van Utrecht en Atrecht door P. Kuyerin 1979.

- Lezing over het Kapittel van het Gulden Vlies in 1481 door P. Kuyer in 1981.

- Lezing over de capitulatie van 1629 in 1979.

- Lezing in samenwerking met het Stadsarchief over twee eeuwen Bosch' boekbedrijf in 1985.

Lezingen over de stad 's-Hertogenbosch, onder andere: - Geschiedenis van de stad, P.J. v.d.

Heijden in 1975 en 1988.

- De onlusten van 1891, P.J. v.d.

Heijden in 1981.

- De bevrijding van de stad in 1944, Luc van Gentin 1984.

- Sanering en cityvorming in 1985.

- Ontstaan van de stad, Camps in 1988.

- Stad en binnenstad door Ir. Goudappel in 1989.

- De stad en het water door A. Steketee in 1991.

- Architectuur in de stad door M. v.d. Wildenberg in 1992.

Cultuur en traditie onder andere: - JeroenBoschdoorPaterGerlachin 1978 - Herman Moerkerk door Thorn Brouns in 1979

- Lezing over Adriaan van Wezel in 1981.

- Dialezing over Oeteldonk door R. v.d.

Laar in 1982 en 1992 - Over de Middeleeuwse klucht en de keisnijding door Jan Naaijkens in 1985.

- De Tempel van Empel in 1992.

Lezingen waarbij het verleden aansluit bij het heden zijn bijzonder belangrijk voor het bewustwordingsproces. Nog steeds is elke dag in de stad te merken hoe belangrijk bijv. hetjaar 1629 voor 's-Hertogenbosch is geweest en dat ook in de toekomst zal blijven.

Ook in de lezing van Dr. A. Kappelhof op 19 april a.s. over "Reinier van Arkel" zullen deze aspecten naar voren komen.

John Vermulst

MET PLEZIER EN ENTHOUSIASME! Met plezier en enthousiasme heeft onze redactie door het uitbrengen van dit KRING-NIEUWS EXTRA zeker voldaan aan de opdracht van het bestuur een overzicht te geven van al datgene wat er in de loop der jaren is gebeurd.

In de veelheid van activiteiten zal zeker hier en daar een enkele overlapping der feiten hebben plaatsgevonden. Moge zij dienen ter completering van het totale beeld.

kring-nieuws extra

CURSUSSEN Zoals al eerder is gezegd is het belangrijk mensen bewust te maken voor de historische stad 's-Hertogenbosch. Veel mogelijkheden zijn er om dit te bewerkstelligen.

Een goede mogelijkheid is zonder meer een cursus te volgen over de historie en de historische ontwikkeling van de stad. Gesteld mag worden, dat de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" op het gebied van cursussen een naam te verliezen heeft.

- In 1975 werd een vijfdelige cursus gegeven over de Sint-Jan. - Van 1977 tot t/m 1984 werd steeds een facet van de geschiedenis van 's-Hertogenbosch belicht in "Bossche Bouwstenen". Ook de nodige boekwerken werden daarbij uitgegeven. De serie "Bossche Bouwstenen" deel 1 t/m 8 heeft nog steeds een grote naam. Wetenschappers en onderzoekers maken veelvuldig gebruik van de gegevens uit deze serie. In dit kader zou het teveel worden om de inhoud van deze serie te beschrijven, maar ze zijn in te zien in het Kringhuis, alwaar ze ook te koop zijn.

- In 1984 werd een cursus genealogie gegeven.

- In 1983 tot 1985 werd in het kader van het 800-jarig bestaan van de stad in samenwerking met andere belanghebbenden een cursus stadsgids gegeven. Een cursus stadsgids is op zich al bijzonder, omdat daardoor de kennis van de stad voor de deelnemer aan de cursus op een

veel hoger plan komt. Een tweede zo mogelijk veel belangrijker aspect is dat degenen, die deze cursus met goed gevolg hebben doorlopen, zich mogen verheugen in het overbrengen van kennis van de stad aan de mensen die zij rondleiden.

Getuige de steeds toenemende belangstelling voor rondleidingen, in het bij zonder voor de belangstelling van de rondleidingen door onze gidsen, is deze opleiding een schot in de roos geweest.

In 1991-1992 is deze cursus wederom gegeven in samenwerking met het Stadsarchief, de V.V.V., Noordbrabants Museum en de parochie Binnenstad. Enkele tientallen gemotiveerde gidsen konden worden toegevoegd aan het gidsenbestand, ook schrijver dezes en zij geven de rondleidingen met veel plezier.

- In 1990, 1991, 1992 werden er cursussen "Boschlogie" gegeven.

Een idee van Coen Free werd onder de loep genomen. Samen met Nort Lammers en Peter Jan van der Heijden is deze cursus van de grond gekomen en de cursisten zijn telkens weer laaiend enthousiast. De vierde cursus, die op 26 februari is begonnen, was dan ook al lang van tevoren volgeboekt. Vermoedelijk zal in het najaar een volgende beginnen.

Dus ook voor U zijn er nog kansen om U te bekwamen in kennis over 's-Hertogenbosch. De cursus bestaat uit twaalf ochtenden, waarbij telkens een ander thema centraal staat, bovendien wordt de cursus op locatie gegeven en dat maakt haar juist zo aantrekkelijk. De docenten, ieder expert op zijn of haar vakgebied, zijn zeer enthousiast.

Momenteel wordt er op gestudeerd om de cursus een vervolg te geven, terwijl ook wordt nagedacht over een zomercursus op dit gebied. Hopelijk worden die plannen spoedig gerealiseerd, want de belangstelling is op brede schaal aanwezig.

Na twintig jaar is er nog van alles te 路 voor de Kring" Vrienden van 's-Hertogenbosch". Als de Kring zich mag ontwikkelen zoals ze datin de afgelopen twintig jaar heeft gedaan, dan gaat ze een gouden toekomst tegemoet. Hopelijk zijn er wel voldoende vrijwilligers om dat alles uit te voeren.

Van mij uit een hartelijk proficiat aan de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" en ik hoop dat velen met mij nog heel lang heel veel vrijwilligerswerk voor de Kring mogen doen ter promotie van de mooie en historische stad 's-Hertogenbosch.

John Vermulst

HET VERLOOP VAN HET LEDENTAL VAN 1974 TOT 1993.

kring-nieuws extra

LOUISAARTS Als je, voor onderzoek naar de geschiedenis van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch'', navraagt wie lid nummer 1 is, dan blijkt dat Mevrouw Aarts te zijn, de weduwe van Louis Aarts.

Onlangs ben ik bij haar op bezoek geweest, ik heb aan de tafel en op de stoel gezeten waar wijlen Louis altijd zat te schrijven. Uit de herinneringen van mevrouw Aarts blijkt dat Louis een bijzonder mens is geweest. Hij was niet iemand, die graag op de voorgrond stond, integendeel.

Hij verstond echter wel de kunst om mensen enthousiast te maken voor zijn ideeën Jannen en wanneer ze ten uitvoer kwa•.. ~n, was het voor hem al genoeg. Altijd was het druk in zijn huis door de aanloop van mensen die hij ergens warm voor had gemaakt. Vele, vele verenigingen, organisaties, comités en exposities zijn door zijn toedoen van de grond gekomen zoals onder andere: - Vereniging de Stille Omgang - De Bossche vogeltjesmarkt - Uilenburg actief (kunstmarkt) - 's-Hertogenbossche vlooienmarkt - Comité 's-Hertogenbosch in Mei - Het Bossche Palet - De Meijerijsche week - Herdenkingstentoonstelling Herman Moerkerk - Tentoonstelling Hendrik de Laat - Dauwtrappen in het Bossche Broek ('sorgens om 6 uur, daarna koffietafel in LOhengrin) - De vliegerwedstrijden op Zuid - De klompentocht

Financiële actie voor de Artistieke Schuit - Vereniging Janus en Bet Raadsgroepering Knillis Vereniging voor heemkunde "De Bosch boom" - Comité red de Sint-Pieter - Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch".

In Lohengrin was van 21tot26 februari 1973 de fototentoonstelling: "Kijk hier eens ....... Kijk daar eens," en ook hier was Louis Aarts bij betrokken.

Deze tentoonstelling is de directe aanleiding geweest om de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch op te richten .

Louis Aarts was ook een veelzijdig schrijver. Onder andere was hij verbonden aan het weekblad "Beatrijs".

Hij bediende zich ook vaak van schuilnamen als hij schreef, zoals onder andere: Wouter Govaerts Jean Coevreur Louis Walschot Peter Selie Tijl Uilenburg Henri Borgerhout Truus (speciaal voor B.V.V.) In 1938 schreef hij een serie verhalen voor 'ONZE EIGEN KRANT' de jeugdbijlage van 'HET HUISGEZIN' onder de kop: Verhalen van den Erwteman.

Een klein stukje uit zijn eerste artikel: "Ik kijk uit over mijn goeie trouwe stad.

Ik luister naar de wind, de regen; naar het carillon en naar de muziek, die soms voorbij trekt. Ik zie de stad wanneer zij feest en

ik zie haar wanneer zij lijdt. En de mensen zie ik, met al hun zorgen en vreugden, hun verwachtingen en teleurstellingen. Door het kleine poortje vlak bij me, zie ik ze de kerk binnentrekken, de een om te danken, de ander om te vragen, die weer met een hart vol zorg en die weer met een hart vol angst en weer een ander met een hart vol schaamte. Zoo heel veel mensen heb ik zien komen en gaan. Ik ben in al die jaren een wijs man geworden en ken de wereld en de mensen. En al spotten zij dan altijd over mij, toch houd ik van hen. Ik vergeef het hun, dat ze van mij ook nog een moordenaar maakten, die zijn kind tegen de muur sloeg en die door vier paarden uit elkaar werd getrokken. Zo gaat het met praatjes!

Ik haal er mijn schouders maar over op en zoek liever het mooie en goede van mijn stad en de mensen."

Drie maanden voor zijn dood kreeg Louis een koninklijke onderscheiding. Op het Mariabeeld aan het "Keershuis" staat zijn naam vereeuwigd en in het Mariakapelletje in de Lepelstraat is een gedenksteen aangebracht ter herinnering aan deze "echte Bosschenaar" die nooit uit 's-Hertogenbosch weg wilde.

Louis Aarts heeft zeer veel verdiensten gehad voor de stad en in het bijzonder ook voor de Kring "Vrienden voor 's-Hertogenbosch". Op zijn begrafenis zei Burgemeester Van Zwieten: "Deze man is veel te vroeg gegaan".

Gelukkig is hij indertijd erelid geworden van onze vereniging, opdat wij ons nog vaak deze bijzondere man zullen herinneren.

John Vermulst.

Louis Aarts en Gijs ie Ruet tijdens de fototentoonstelling in Lohengrin in 1973.

0

kring-nieuws extra

EEN BEKENTENIS Nooit heb ik beseft, dat ik, de stad waar ik geboren ben zo verdomde slecht ken.

Het heeft me ook nooit veel gedaan, al zou je in vlammen zijn opgegaan.

Maar ik moet MIJNSTAD iets bekennen, dat als er iets gebeurt met haar, ik de benen onder mijn gat uit zou rennen .

Hoe het allemaal gekomen is, is, dat ik zoveel aan jou denk en je vaak heel erg mis.

Pap, jouw leven was zo vol waarde, jij was voor DEN BOSCH een licht op aarde.

Nu, ja nu kan ik alles zo goed begrijpen, eerst moest ik me ontwikkelen en nog veel rijpen.

Als ik door de stad loop en fiets, denk ik aan jou, aan al die jaren, dat jij erniet meer bent en realiseer me nu hoeveel ik van je hou.

De geschiedenis van MIJNSTAD is me zo gaan bekoren, ik wil er ook dolgraag alles over lezen en horen.

Stapje voor stapje zijn mijn gevoelens hiervoor gegroeid, Ja, er is hier steeds meer wat me boeit.

Al verschillende keren heb ik een rondvaart over de DIEZE gemaakt, En al die steegjes, die geveltjes en oh die UILENBURG, vlinders in mijn buik, het heeft me behoorlijk te pakken, het heeft mijn hart voorgoed geraakt.

En toen ik de SINT-JANSTOREN heb beklommen, zijn er ongekende gevoelens bij me binnen gedrongen.

Nu beter dan ooit, begrijp ik jouw LIEFDE voor DEN BOSCH, van deze stad maak ik me in mijn hart nooit meer los.

PROFICIAT Jij was zo uniek, jij hebt je zo ingezet voor ons geboorteoord, dat alles heeft bij mij nu ook een begin, ik voel me echt VERLIEFD en dat geeft mijn leven zoveel zin.

Steeds meer bespeur ik diep in mij, dat er iets is dat mij wil leiden, om me zo langzamerhand aan jouw hobby's van toen te gaan wijden.

Ik ervaar mijn band met jou als reuzesterk, Dat blijkt uit ons beider liefde voor MARIA en de prachtige SINT-JANSKERK. Ik weet zeker, dat we nu veel samen zijn, Deze overtuiging maakt alles zo intens fijn.

Een ode aan jou, ik zou de sterren van de hemel willen schrijven, Voor mij zul jij de liefste en belangrijkste man van mijn leven blijven.

"VRIENDEN VAN DEN BOSCH" Jij hebt het twintig jaar geleden opgericht, Vanaf heden geeft deze KRING mijn leven een nieuwe wending, een ander gezicht.

Jij hebt de LIEFDE VOOR ONZE STAD aan mij ·doorgegeven, Het lijkt wel, of het nu pas begint, mijn "echte"leven.

Het is alsof ik elke dag steeds meer leer, Ja mijn leven verandert snel en steeds meer.

Af en toe heb ik het gevoel te gaan rennen, Nu leer ik mezelf, heel bewust, pas echt goed te kennen.

Al benjij op aarde niet zichtbaar meer, Voor mij ben jij er in gedachten keer op keer.

Een dochter van jou, ik ben zo trots als een pauw, bedankt lieve pap, IK HOU ZO VERDOMDE VEEL VAN DEN BOSCH en"".".". vanjou!

Twintig jaar Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch". In al diejaren vonden vele activiteiten plaats en die werden geregisseerd door het bestuur.

Elders in het Kring-Nieuws kunt U lezen wie er in die twintig jaren in het bestuur hebben gezeten, sommigen korten anderen meerdere jaren, maar is het U misschien ook opgevallen dat er één persoon al twintig jaar lid is van het bestuur? Vele jaren was hij secretaris van de Kring. Vele jaren is hij coördinator voor de gidsen in de Kring. Al vele jaren voert hij de correspondentie over die vele honderden boekingen die er jaarlijks plaatsvinden voor rondleidingen van de Kring en het varen op de 1 nendieze. Ontelbare telefoontjes heeft hij gepleegd om veranderingen, die er in schema's van bezoekende groepen optraden, door te geven aan de betreffende instanties, aan de horeca, aan de gidsen die deze groepen moesten begeleiden. Jarenlang verkochthij ook kaartjes aan de Sint-Janstoren op zondagmiddag en anders bemande hij op zondagmiddag wel het Kringhuis. Al vele jaren is hij betrokken bij een groot aantal vergaderingen van of voor de Kring.Hij heeft ook nog een eigen winkel in boeken en tijdschriften. Die man MOET wel een duizendpoot zijn met een onfeilbaar geheugen! Hij is vraagbaak voor iedereen in de Kring, logisch want hij weet ook letterlijk alles, ook alles van wat in de stad gaande is.

In de redactie prijzen we ons gelukkig dat hij ook lid is van ons team. Hij geeft dingen aan die wij niet wisten of konden weten, behoedt ons voor stommiteiten, geeft ons een richting waarin we iets moeten zoeken, helpt ons met achtergrondinformatie, etc. Is het U ook duidelijk?

Hetty Satter-Aarts JAN KLEIJNE, van harte gefeliciteerd met je twintigjarig lidmaatschap van de Kring, maar bovenal met je twintigjarige lidmaatschap van het bestuur van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch".

Ik weet dat ik namens zeer velen spreek als ik zeg: "Jan doorgaan a.u.b. tot in lengte van jaren met al je activiteiten in de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch".

John Vermulst.

[kring-nieuws extra

OVER DE POSTMEESTER Over de Postmeester van PTT Post 's-Hertogenbosch en de banden tussen PTT Post en de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch".

Na de bouw en ingebruikneming van het huidige postkantoor en administratiegebouw op de hoek van de Kerkstraat/Korte Putstraat is er - begin 70er jaren - voor en door het totale Postpersoneel een grandioos feest gegeven. Een feest - in De Kentering in Rosmalen - dat zo geslaagd was, dat het om herhaling vroeg.

Een aantal Postmedewerkers heeft toen hoofden bij elkaar gestoken en plannen naakt om een jaarlijks terugkerend feest te organiseren door en voor het eigen personeel. Als adviseurs voor dat comité werden gevraagd de heren Bart Gevers en Ger Haak.

Zij adviseerden zowel over de opzet en organisatie van het feest, maar voegden ook enkele extra elementen toe, die het feest een apart cachet en een uitstraling naar buiten gaven.

In het kader van dit artikel is belangrijk de instelling van de titel "Postmeester" toe te kennen als een onderscheiding aan een persoon of instelling die zich verdienstelijk maakte voor de leefbaarheid van 's-Hertogenbosch in de meest brede zin van het woord. De onderscheiding bestond uit een ~eldje, gemaakt door Nic van Leest uit cge Zwaluwe, aan de hand van een tekening, voorstellend een oude postbode.

Toen ik hierover dezer dagen nog eens met Ger Haak sprak, herinnerde hij zich nog goed dat hij met Karel de Rooij naar Lage Zwaluwe trok om de eerste bestelling te plaatsen.

Het ging echt om een onderscheiding vanuit het Postpersoneel in 's-Hertogenbosch. De suggesties voor de te onderscheiden persoon of instantie kwamen zowel vanuit het comité, het personeel als vanuit de adviseurs.

De suggestie voor de toekenning van de eerste Postmeester aan de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" kwam van adviseur Bart Gevers.

Het is zaak om even kort stil te staan bij de persoon van Bart Gevers. Bart was een echte PTT Post-man, een bekend en goed voetballer, een man met veel ideeën en invallen, maar vooral een echte Bosschenaar en ook nog een rasechte Oeteldonker.

Hij was zeer verknocht aan het voetbal en vooral aan zijn club BVV, tot kort voor zijn overlijden was hij voorzitter van BVV. Binnen PTT maakte hij een grootse carrière, jarenlang was hij het hoofd Exploitatie van het postdistrict 's-Hertogenbosch, nauw verbonden aan alles wat met Post te maken had in zijn geboortestad. Hij heeft als voorzitter van de PTT Harmonie 'sHertogenbosch mede de start gegeven voor de oprichting van de Postkwakers, een boerenkapel binnen de PTT-harmonie. Hij was er trots op als "hoofdmachinist" dat "zijn" Postkwakers zowel de Grote optocht als de Kinderoptocht van Oeteldonk opende.

Hij is ook een van de oprichters en mannen op de achtergrond geweest bij de oprichting van de raadsgroepering "Knillis", vooral om jongeren meer kansen te geven in de politiek.

Hij was ook nauw betrokken bij de oprichting van de Kring "Vrienden van 'sHertogenbosch". Hij wilde niet graag op de voorgrond staan, maar op de açhtergrond had hij veel invloed. Hij wendde zijn invloed, kennis en capaciteiten graag aan om op de juiste momenten de goede dingen te laten gebeuren.

Hij had ook een goed gevoel voor Public Relations. Een treffend voorbeeld daarvan zijn de bedrijfsadvertenties die hij - exclusief-regelde in de bekende (16) boekjes die tussen 1974 en 1981 zijn uitgegeven door de Kring. Boekjes met als titel: - Stegentocht (1en2).

- Tussen Sint J anpoort en Orthenpoort.

- De Burgemeesterswandeling.

- Stad en Zand.

- Tussen Aa en Dommel.

- DeBeeweg.

- Enz., enz.

Bart Gevers zorgde voor sponsoring door advertenties en nam ook de (gratis) verspreiding via de postkantoren in 's-Hertogenbosch en omstreken voor zijn rekening.

Op die manier was hij eigenlijk een echte pionier en een trait d'union tussen PTT Post en de Kring.

De toekenning van de eretitel Postmeester aan de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" kan en moet dan ook duidelijk worden gezien als een stevige ondersteu-

ning en erkenning voor de toen nog jeugdige maar ambitieuze Kring.

In de loop van de jaren zijn de contacten tussen PTT Post en de Kring steeds in stand gehouden en zelfs geïntensiveerd, vooral door de deelname van veel PTT Post-medewerkers in de organisatie van de Kring.

Hierbij mogen met ere genoemd worden Eef Koster Garenlang vice-voorzitter), Ad Adriaansen (penningmeester), maar dat geldt evenzeer voor de heren Van den Bulk, Lensen, Bartels, mw. A. Linders en vele anderen. Ook hebben de vrijwilligers van de Kring een excursie naar het mooie en interessante Expeditieknooppunt van PTT Post aan de Parallelweg aangeboden gekregen.

Als het nodig is weten de Kring en PTT Post elkaar steeds weer te vinden. PTT Post wil daarmee aangeven dat er waardering is voor activiteiten, die de Kring onderneemt en ondersteuning wil geven op een kleinschalige manier aan deze manier van 's-Hertogenbosch Promotie. Anderzijds kan de Kring deze waardering en geldelij ke ondersteuning goed gebruiken om de uitgave van een nieuwe reeks boekjes over 's-Hertogenbosch mogelijk te maken.

Graag wil ik ook op deze plaats mijn grote sympathie uitspreken met het streven van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" en ze van harte feliciteren met hun vierde lustrum.

H.J.G. Durville directeur hoofdpostkantoor 's-Hertogenbosch.

~

kring-nieuws extra

EEN WERELDREIS NAAR LAGE ZWALUWE 1 De postmeester Al enige tijd lag er het verzoek om achtergrondinformatie te vinden over "De Postmeester", een beeldje in het bezit van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch", uitgereikt door de PTT aan de kring in 1976. De geestelijke vader van "De Postmeester", de beeldend kunstenaar Nic van Leest, woont in Lage Zwaluwe.

Een afspraak werd gemaakt om 10.30 uur te zijnen huize in Lage Zwaluwe. Ik ben om 08.00 uur vertrokken per openbaar vervoer uit mijn woonstee, denkende dat ik dan zeker op tijd zou zijn. Een misverstand mijnerzijds en het "uitstekende openbaar vervoer" deden mij bij de kunstenaar aankomen om ca. l 1.30uur, een uur te laat dus.

Ik werd bijzonder hartelijk ontvangen met -ook hier- echte Brabantse koffie.

Gelijk maar verteld waar het om ging, het beeld van "De Postmeester". Nic van Leest kon zich nog herinneren, dat hij dat ontwerp voor de PTT begin 70-er jaren had gemaakt en dat hij er enige tientallen afgietsels van heeft gemaakt. Volgens hem was het ontwerp gemaakt naar een postbode (postmeester) rond 1900 met hoge peten demi jas. Het beeldje zou dienen als een soort onderscheiding, uitgereikt door de PTT. II De kunstenaar Nic van Leest Zoals gezegd, een hartelijk mens, maar zijn vrouw ook! Ik werd zelfs uitgenodigd om mee te lunchen en ik heb dat in dankbaarheid aanvaard!

Nic van Leest dus. Een heel serieus mens in zijn vak, een beeldend kunstenaar. Een beeld wordt alleen zoals hij dat wil! Hij werkt 25 jaar als professioneel beeldend kunstenaar. Als beroep voor die tijd maakt hij houtsnijwerk in loondienst en als hobby

had hij de beeldhouwkunst. Niet geheel vreemd dus om als beeldend kunstenaar professioneel verder te gaan.

Vele tientallen meestal bronzen beelden zijn van zijn hand en zijn over de gehele provincie Noord-Brabant te vinden! Hij vertelde mij, dat er voor hem twee benaderingen waren om tot een beeld te komen.

De opdrachtgever komt met een verzoek voor een bepaald beeld. Van belang is dan het verhaal, de historie of de anecdote die er achter zit. Op deze manier is het mogelijk om in te leven in de situatie en dan komt het ontwerp vanzelf. Als de opdrachtgever komt zonder zo'n achtergrond, dan wordt het veel moeilijker om een beeld te ontwerpen en dan is het zeker niet mogelijk dat de opdrachtgever ook maar enige inspraak ·heeft. Immers, dan moet de kunstenaar puur op zijn eigen verbeeldingskracht een ontwerp maken.

Dit laatste gebeurde onlangs in Vlijmen.

Voor het gemeentehuis in Vlijmen staat de "Harpiste". Opdrachtgever en kunstenaar konden niet tot elkaar komen over het onderwerp en Nic van Leest zag er geen gat meer in. De opdrachtgevers zijn toen uit een belangrijke bouwvergadering direct naar LageZwaluwe gekomen om te praten .

Nic kreeg de opdracht met als opdracht: maak maar iets! Het werd de "Harpiste", in brons, een beeld van 1,70 m hoog (1988), zeer kunstzinnig en gestyleerd.

Een paar werken waarbij het verhaal, de historie, de anecdote door de opdrachtgevers werd aangegeven: - Mie Peels (1978) in Aalst-Waalre Brons. Mie Peels (±1900), mensenschuw, leefde achteraf met haar twee broers, ze waren straatarm. Leegden met hun strontkar de beerputten in Eindhoven. Op een dag lekte hun strontkar, ze kregen daarvoor een verbaal, dat ze toch niet konden betalen.

"Dan maar een flink verbaal'', zeiden ze en lieten alle stront uit de kar lopen!

- Bachus(l966)inEsch Brons. Op de dorpspomp in Esch het beeld van de God van de drank. U weet wel, de pomp waar één keer per jaar bier uit komt in plaats van water.

- Marktvrouw (1980) in Den Dungen Brons. Den Dungen stond in vroegere tijden bekend om o.a. de teelt van groenten.

De vrouw gaat met de korf naar de markt in ' s-Hertogenbosch om de groenten e.d. te verkopen.

- Kousenbreister (1977) in Schijndel Brons - Klompenmaker (1977) (idem) - Kaarsenmaker (1976) (idem) - Hopplukker (1978) (idem) - Zuster Slot (1984) in Liempde- Brons.

Zuster Slot, 50 jaar kleuterleidster, heel lieve non. Toen de Zusters van Liefde weggingen uit Liempde, werd voor deze non een standbeeld opgericht.

Nic van Leest haalde nog vele andere ontwerpen aan zoals o.a. de Linie Crosser in Werkendam ( 1989) en in Lage Zwaluwe (1977). Zijn opdrachtgevers zijn o.a. diverse overheden, instellingen, scholen, woningstichtingen, banken etc.

In Lage Zwaluwe is hij de oprichter geweest van de plaatselijke heemkundevereniging. Maar de heemkunde leeft daar niet zoals in 's-Hertogenbosch. Lage Zwaluwe is immers compleet verdwenen bij de SintElisabethsvloed van 1421.

Het huidige Lage Zwaluwe ligt niet meer op dezelfde plaats. Er is dus niet zo heel veel te vinden onder de grond hier. Er zijn ook niet veel oude gebouwen. Het oudste is de Hervormde kerk uit de 17e eeu .

Ik hoop dat ik u een korte impressie heb kunnen geven van een beeldend kunstenaar, die enerzijds volkomen eigen ontwerpen kan maken en anderzijds het heerlijk vindt om uit een verhaal of historie van een opdrachtgever een ontwerp te maken en daarvan een beeld te scheppen.

111 De reis terug...

In mijn "wereldreis" terug heb ik zitten mijmeren over Peer de Ki viet, de stads baggeraar uit het boek van Walter Breedveld, over de beeldend kunstanaar Nic van Leest met zijn historische achtergrond, over die mooie plek aan de Binnendieze in 's-Hertogenbosch, over het vijfentwintig jarig bestaan van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" in 1998. Bijna was ik een station te ver. .... ?

John Vermulst