Kringnieuws 1994 03 20 119 by Jack van Elten

UITGAVE VAN KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH" JAARGANG 20 - NUMMER 2 - MAART 1994

9{pteer in uw agenda 'Bespreking !!{apport fl'{f,derfantfs!l(esearcfi Instituut voor 'Toerisme Maandag 28 maart 1994 - 'Eurofwte[ - 20.00 uur. (zie gefe 6ijfage) )

.9L(gemene jaarvergadering Maandag 30 mei 1994 - 'Eurofwte[ - 20.00 uur. 'Bijzonderl没den in 'l(ring-'J{jeuws van mei 1994.

Secretariaat van "VRIENDEN VAN KRING 'S-HERTOGENBOSCH" Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch KRINGHUIS Tweede Korenstraatje 18 's-Hertogenbosch Telefoon 073 - 13 5098 Telefax 073 - 146021 Openingstijden: Maandag t/m zaterdag van 10.00 - 17 .00 uur Zon- en feestdagen van 12.00-17.00uur bovendien op donderdag van 18.00- 21.00 uur BETALINGEN - Postgiro 3.119.716 - Bank van Lanschot rek.nr. 22.51.91.202 - Jaarlijkse bijdrage minimaal f25,- Jeugdleden f 15,-

STAP INDE GOEDE RICHTING (15)

vragen. De Casinotuin en Lips in vogelvlucht completeren deze rubriek.

Wij voorspelden in ons vorig KringNieuws dat er "behoorlijk aan de weg getimmerd zou worden" in dit nieuwe jaar.

In dit Kring-Nieuws zijn ook de notulen van de algemene jaarvergadering, gehouden op 21maart1993. Deze feestelijke bijeenkomst werd in hotel Centra!, Markt, gehouden. De notulen werden op 12 december 1993 reeds goedgekeurd. Het nageslacht zal hier plezier aan beleven!

De eerste symptomen zijn reeds merkbaar! Naast de normale inhoud van ons Kring Nieuws vindt U een bijlage in het midden van dit blad. Een heel belangrijke bijlage! Om het goed op te laten vallen zijn er enkele gekleurde vellen ingevoegd. Veel is er al over gepraat en nagedacht. .. nu komt ons Bestuur met een "NOTITIE" naar aanleiding van het onderzoek door het Nederlands Research Instituut voor Toerisme te Breda. Tijdens een bespreking op maandag 28 maart 1994 - aanvang 20.00 uur in het Eurohotel zal alleen dit onderwerp op de agenda staan. Het gaat om de toekomst van onze Kring, de moeite waard om daarover mee te praten! Er zijn weer enkele boeiende onderwerpen in de rubriek Bossche Historie. De gerestaureerde draaibrug aan de "Kop van de Haven" en het speurwerk naar enkele Bossche families zal ook nu weer Uw aandacht

Al bij al zal ook dit Kring-Nieuws weer alleszins de moeite waard zijn om te lezen. Veel genoegen! Jan Bruijstens

Van de redactie Agenda Van de bestuurstafel Bossche Historie Van de werkgroepen

1en7 2 2t/m4en11 5t/m9 10

Geel inlegvel: Notitie Bestuur over onderzoek N .R.I. T.

At/mH

14-03 Lezing Ned.Herv.Kerk - 19.30 uur 21-03 Lezing Bevrijding 's-Hertogenbosch - Stadsarchief - 20.00 uur. 28-03 Bespreking NRIT-rapport - Eurohotel - 20.00 uur 16-04 Jaarlijks Museumweekeinde 22-04 Opening seizoen 1994 24-04 Fietstocht St.-Michielsgestel 30-05 Algemene Jaarvergadering - Eurohotel - 20.00 uur. 05-06 Excursie Tongeren-Zoutleeuw. Bijzonderheden over boven- en onderstaande activiteiten elders in dit KringNieuws. Rondleidingen: Sint-Janstoren, Zwanenbroedershuis, Stadhuis, Citadel Rondleidingen op verzoek - Stadswandelingen - Vaartochten Binnendieze.

krln9-nleuw1

Kring-Nieuws is het zes maal per jaar verschijnend tijdschrift van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch." Redactie: Harry Blankert, Jan Bruijstens (voorzitter), Jack van Elten, Theo van Herwijnen, Jan Kleijne, Ati Linders (secretaris) en John Vermulst. Aan dit nummer werkten mede C. Driessen, Jan van Haaren, Jo Hendriks, Peter-Jan van der Heijden, Hein Kurvers, Anne van Lanschot, Frans Peters en Peter Verhagen. Redactie-adres: Secretariaat Kring-Nieuws Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch Vormgeving: Jan Bruijstens, Jack van Elten en AtiLinders Druk: Printex 's-Hertogenbosch Oplage 1400 stuks Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

MEDEDELINGEN Cursus Boschlogie Honderd Personen hebben zich ingeschreven voor de cursus Boschlogie voor dit voorjaar. Deze cursus blijkt een doorslaand succes te zijn. Ook in het najaar staan er weer cursussen gepland. Inschrijvingen hiervoor kunnen in het Kringhuis worden gedaan. Kostenf 125,=p.p. (onder voorbehoud). Contributie Een groot aantal leden heeft de lidmaatschapskaart 1994 reeds ontvangen. Er zijn echter leden die verzuimd hebben de contributie over te maken. Graag de nodige aandacht hiervoor. Ook op deze nieuwe lidmaatschapskaart staan weer de nodige kortingsbonnen. Mocht u betaald hebben, maar nog geen lidmaatschapskaart hebben ontvangen, neem dan even contact op met het Kringhuis. Bestuurssamenstelling Op de ledenvergadering van 12 december 1993 zijn er twee nieuwe bestuurs-leden gekozen, waardoor het bestuur weer op de gewenste sterkte is. Intussen zijn de taken binnen het bestuur verdeeld. Hieronder treft u in grove lijnen deze verdeling aan: Hein Kurvers voorzitter algehele leiding PR, representatie voorzitter Stichting Binnendieze Kok de Bekker vice-voorzitter heemkundige aspecten cursussen voor leden Frans Peters secretaris leiding secretariaat( sgroep) ledenadministratie correspondentie, bibliotheek beheer Kringhuis Jack van Uden penningmeester financiële administratie beheer bezit Kring voorraadbeheer Jan Kleyne coördinator toeristische activiteiten redactie Kring-Nieuws bestuurslid Stichting Binnendieze Vincent Verberk bestuurslid heemkundige aspecten lezingen, excursies tentoonstellingen

Piet v.d. Heuvel bestuurslid 2e penningmeester sponsoring secretaris Stichting Binnendieze Nieuw verkrijgbaar in het Kringhuis Architectuur in Brabant f 35,00 Van woning tot Pastorie f 19,75 Videoband "Kek, da's nou Den Bosch" f 69,00 Een nar in beeldenrijk Den Bosch f 10,00 Kringhuis Het bestuur wil het Kringhuis meer toegankelijk maken voor leden en bezoekers. De informatieve/receptieve publieksfunctie moet meer nadruk krijgen. Daartoe worden wat plannen ontwikkeld, die gefaseerd worden ingevoerd. Als eerste wordt er een tijdschriftenkast geplaatst in deze publieksruimte. De Kri ) is geabonneerd op diverse periodieken, veelal op heemkundig gebied. Om die informatie meer toegankelijk te maken voor leden/bezoekers, zullen deze periodieken middels deze kast beter beschikbaar komen voor inzage. Oproep Vrijwilligers De Kring is op zoek naar vrijwilligers, die bereid zijn zich op diverse gebieden voor de Kring in te zetten. Het bestuur wil graag in contact komen met: Bezorgers Kring-Nieuws voor de wijk "Maaspoort''. Vanuit deze wijk worden steeds meer mensen lid van de Kring. Om de porti-kosten te drukken wordt een groot gedeelte van het Kring-Nieuws bezorgd door vrijwilligers. • De secretariaatsgroep kan ook nog ' ) willigers gebruiken. Hierbij is enige kennis van PC van groot belang. • Zoals u elders in dit Kring-Nieuws heeft kunnen lezen is op 16 en 17 april het Museumweekeinde. De Kring kan nog enige vrijwilligers gebruiken, die tijdens dit weekend een oogje in het zeil houden in het Zwanenbroedershuis. • De Stichting Binnendieze zoekt vrijwilligers die willen worden opgeleid tot administrateur/diezehuismedewerker. Vereisten: bereidheid in team-verband te willen werken en voldoende vrije tijd, zowel op werkdagen, als in het weekeinde. • Bemensing voor het Kringhuis. Vrijwilligers, die bereid zijn diverse dagdelen per maand gastheer/gastvrouw te zijn in ons Kringhuis. Voor alle functies staat het 'gastheerschap' voorop. Voor de kringhuismede-

werkers en de administrateurs/ diezehuismedewerkers geldt tevens dat deze functies een zeer informatief en receptief karakter hebben; men heeft zeer direct contact met de bezoekers aan onze stad. Het optreden en tegemoet treden naar deze bezoekers toe zal dienovereenkomstig dienen te gebeuren. Per dagdeel wordt er een kleine vrijwilligersvergoeding gegeven. Opgave graag in het Kringhuis. Mochten er onverhoopt leden zijn, die zich in een eerder stadium reeds hebben opgegeven als vrijwilliger, doch niets hebben vernomen, graag nieuwe opgave doen. Open Monumentendag 1994 Dit jaar is door de gemeente 's-Hertogenbosch gekozen voor het thema: 's-Hertogenbosch en het water. Rond dit thema zal een aantal evene_, ten worden georganiseerd. Hieraan wordt in de volgende nummers van het Kring-Nieuws meer aandacht besteed. De Kring wil in dit kader zelf ook e.e.a. organiseren en wil dit doen middels het uitschrijven van een wedstrijd rondom het thema 'stedelijk water' (o.a. Binnendieze ); een wedstrijd waaraan deelgenomen kan worden door fotografen, tekenaars en schilders. Inschrijving staat voor iedereen open. Er zijn 2 categorieën, t.w.: • foto's (zwart/wit, kleur, dia's) • tekeningen/schilderstukken. Een onafhankelijke deskundige jury zal rl" inzendingen beoordelen en beslist wel-

2 inzenders in de prijzen vallen. Van de beste ingezonden werkstukken zal een tentoonstelling worden samengesteld in het Kringhuis. Van de werkstukken van de 12 prijswinnaars zal een kalender worden samengesteld, welke door de Kring wordt uitgegeven. De allerbeste inzending wordt gebruikt voor de nieuwsjaarskaart 1995. De sluitingstermijn is gesteld op 1 augustus 1994. De bekendmaking van de prijswinnaars en opening van de tentoonstelling is op 9 september 1994. Met het insturen van de werkstukken, verklaren de inzenders zich akkoord met eventuele publicatie van hun inzending op de door de Kring uit te geven kalender en nieuwsjaarskaart 1995.

ACTIVITEITEN Ook in de maanden maart en april organiseert onze Kring weer diverse cultuurhistorische activiteiten: het "hoogseizoen" staat weer voor de deur. Stadswandelingen Er zijn "vrije" stadswandelingen op maandag 4 april (2e Paasdag) en zaterdag 30 april (Koninginnedag). Deze wandelingen duren ca. 1,5 uur en starten om 14.00 uur in het Kringhuis. Kosten: f 3,- p.p.; kinderen t/m 12jaar f 1,- p.p. Uiteraard kunt u ook een BON gebruiken van uw lidmaatschapskaart 1994: inwisselen in het Kringhuis. Sint-Janstoren Er zijn "vrije" rondleidingen op de Westtoren van de Sint-Jan op maandag 4 april (2e Paasdag) en zaterdag 30 april (Koninginnedag). Op 4 april zijn die rondleidingen om 14.00 en 14.30 uur. Op 30 april zijn er rondleidingen om 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00uur. Maximaal 25 personen per keer. VOL IS VOL! Duur ca. 5 kwartier. Kaartverkoop aan de voet van de toren bij de ingang, telkens vanaf een kwartier vóór de eerste rondleiding op die dag. Kosten: f 3,-p.p.; kinderen t/m 12jaar fl, - p.p. Uiteraard kunt u ook een BON van uw lidmaatschapskaart 1994 inleveren om een gratis kaartje te krijgen . Zwanenbroedershuis De Kring organiseert iedere vrijdag gratis rondleidingen voor individuele bezoekers in het Zwanenbroedershuis, Hinthamerstraat 94 (aanbellen s.v.p.). Tijd: tussen 11.00 en 15.00 uur. Bij speciale gelegenheden kan het komen te vervallen. Informeer daarom altijd eerst in het Kringhuis. Stadhuis Op verzoek van ons gemeentebestuur organiseert de Kring elke donderdagavond om 19 .00 uur een gratis rondleiding van ca. 1 uur. Deze gaan echter alleen door bij voldoende belangstelling (minimaal ca. 5 personen). U dient zich daarom vóór 11.00 uur aan te melden bij het Gemeentelijk Voorlichtingscentrum: 073 - 155755. Citadel Elke 2e en 4e zaterdag van de maand vindt een rondleiding van 4 á 5 kwartier plaats door de Citadel/Rijksarchief. Aanvang: 11.00 uur. Kaartverkoop in het Kringhuis (dus niet op de Citadel). Kosten:

f 3,- p.p.; kinderen t/m 12 jaar: f 1,- p.p. Ook hiervoor kunt u een BON van uw lidmaatschapskaart 1994 gebruiken om gratis te kunnen deelnemen: inwisselen in het Kringhuis dus! Vaartochten Binnendieze Met ingang van zaterdag 23 april a.s. wordt er DAGELIJKS gevaren. Afvaarten op dinsdag t/m zondag om 11.00, 12.00, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00en 17.00 uur. Op maandag om 14.00, 15.00, 16.00en 17.00uur.Duur: ca.45 á50minuten. Kosten: f 6,- p.p.; kinderen t/m 12jaar f 2,50. Op vertoon van Pas 65+ f 5,- p.p. Vanaf medio april is het Diezehuis aan de Molenstraat 15A weer dagelijks geopend (de juiste datum is afhankelijk van het gereedkomen van de verbouwings- en uitbreidingswerkzaamheden). Tot die tijd kunt u reserveren via het Kringhuis. Museumweekeinde Op zaterdag 16 en zondag 17 april a.s. is er weer het jaarlijkse museumweekeinde. Dit jaar met speciale aandacht voor het restaureren van kunstschatten. De Kring zal hieraan haar steentje bijdragen door op die dagen tussen 13.00 en 17.00 uur het Zwanenbroedershuis GRATIS voor het publiek open te stellen. Opening seizoen 1994 Het nieuwe seizoen wordt dit jaar feestelijk geopend op vrijdagavond 22 april a.s. Op het feestprogramma staan o.a. de eerste vaartocht over de Verwersstroom vanaf het Voldersgat en de ingebruikname van het vernieuwde Diezehuis, waar vooral de publieksfaciliteiten duidelijk verbeterd zijn. Rondleidingen op verzoek Op verzoek organiseren wij gedurende het gehele jaar diverse rondleidingen (stadswandelingen, Sint Janstoren, stadhuis, Zwanenbroedershuis, Citadel, Sint Jan, bouwloods Sint Jan, enz.). Verzoeken hiertoe dienen minimaal 3 weken voor de datum ingediend te worden in het Kringhuis. Ideaal voor bv. kinderverjaardagen, reunie's, trouwfeesten, enz. Alle informatie daarover in het Kringhuis. Met ingang van dit seizoen is het ook mogelijk een vaartocht-arrangement buiten de normale vaartijden aan te vragen: bv. tussen 18.00 en 21.00 uur. Hiervoor gelden speciale tarieven. Aanvragen daartoe dienen SCHRIFfELIJK ingediend te worden.

Tentoonstellingen Tot zondag 13 maart (halfvasten) is er in het Kringhuis een tentoonstelling over Carnaval. Deze tentoonstelling is samengesteld en georganiseerd door leden van de werkgroep "Verzamelaars Hertog Jan", onderdeel van de Kring. Daarna zal er tot Pasen een verzameling eierdopjes in allerlei variaties worden tentoongesteld. Lezingen Ned. Herv. Kerk Op maandag 14 maart zal de heer J. van Veldhuizen een lezing verzorgen over de geschiedenis van de Nederlands Hervormde Kerk te 's-Hertogenbosch. Deze lezing vindt plaats in de Ned. Hervormde Kerk aan de Kerkstraat. Aanvang 19.30 uur. Toegang gratis. Bevrijding 's-Hertogenbosch Op maandag 21 maart zal de heer Luc van Gent een lezing verzorgen over de bevrijding van 's-Hertogenbosch, alweer 50 jaar geleden. Zoals velen van u zullen weten heeft de heer Van Gent zich zeer intensiefbeziggehouden met het maken van een film over de bevrijding van 's-Hertogenbosch en het organiseren van re unie' s voor onze bevrijders. Thans is hij secretaris van de Stichting October 1944 's-Hertogenbosch. Hij is derhalve zeer deskundig en bezit tevens de gave hierover op een zeer kundige wijze te vertellen. Deze lezing is dus een "must" voor iedereen. De lezing vindt plaats in het Stadsarchief en begint om 20.00 uur. Toegang is gratis. Excursies Sint-Michielsgestel Ook het bestuur van de Kring draagt haar steentje bij aan het milieu. Vandaar dat er ditmaal een excursie per fiets plaatsvindt en wel op zondag 24 april. Deze fietstocht voert ons naar het oudheidkundig museum in Sint Michielsgestel. In dit museum, gevestigd in het Instituut voor Doven, hebben de broeders van dit instituut een verzameling bijeengebracht van opgravingen en belangrijke ontdekkingen, die de geschiedenis van de Romeinen in deze streek aan het licht brengen. Potten, scherven, munten, maar ook kaarten vertellen van de rijke geschiedenis van de streek rondom Sint-Michielsgestel. Gestart wordt om 10.30 uur vanaf het Kringhuis. Op ons gemak fietsen we naar

het museum, waar we om 11.30 uur worden verwacht voor de rondleiding door het museum. Om ca. 13.00 uur zullen we ergens aanleggen om de zelf meegebrachte lunchpakketten te nuttigen. Daarna fietsen we via een mooie route terug naar het Kringhuis, waar we omstreeks 16.30 uur aankomen. Het inschrijfgeld bedraagt slechts f 2,50 p.p. U dient zelf zorg te dragen voor het lunchpakket; ook de consumpties onderweg komen voor eigen rekening van de deelnemers. U kunt zich telefonisch aanmelden in het Kringhuis en betalen bij de start. Deze excursie is beperkt tot 25 personen. Indien er meer belangstelling is, kan er een extra excursie worden georganiseerd op een nader te bepalen datum. Tongeren-Zoutleeuw Op zondag 5 juni vindt er een excursie plaats naar Tongeren en Zoutleeuw in België. Tongeren in Belgisch Limburg is een van de oudste steden van België en heeft vele interessante overblijfselen uit het verleden, o.a. van drie stadsomheiningen uit de 2e, 4e en de 13e eeuw. Een mooie bezienswaardigheid vormt de O.L. Vrouwebasiliek, een gotische kerk met belangrijk meubilair. Zij heeft een Romaanse kloostergang en een der rijkste kerkelijke schatkamers van België (beeldhouwwerk, vaatwerk en andere vormen van edelsmeedkunst, meestal uit de Romaanse tijd). Het provinciaal Gallo-museum biedt een interessant overzicht van de opgravingen. Zoutleeuw in Belgisch Brabant was van de 12e tot de 15e eeuw een bloeiende handelsgemeente. Een interessante kerk is het middelpunt van dit Vlaamse plaatsje. In het volgende Kring-Nieuws volgt nadere informatie en kosten van deze excursie.

KORT VERSLAG EXCURSIE THORN Op zondag 10 oktoberom 10.00 uur gingen 43 leden van onze kring op excursie naar Thorn, het schilderachtige 'witte stadje', ca. 12 kilometer ten zuidwesten van Roermond. De busreis daarheen verliep zeer voorspoedig. Voordat met de rondleiding werd gestart, werd allereerst de inwendige mens versterkt middels een zeer uitgebreide en gevarieerde lunch. Tijd~ns deze lunch

bleek al dat het een zeer gezellige dag zou worden; de sfeer zat er al vroeg in. Na de lunch stonden de gidsen ons op te wachten in de stiftkerk (stift = sticht = klooster). Daar werd eerst naar een dia-presentatie gekeken, welke het ontstaan en de geschiedenis van deze adbijkerk en van Thorn verklaarde. De groep werd in tweeën gesplitst, waarna een rondleiding

Het 'witte stadje' Thorn (foto Jan Bruijstens) volgde door de abdijkerk. Een van de f:, sen bracht zijn verhaal met zoveel humor en was zo bedreven in het bespelen van de toehoorders, dat weldra de groep was verdubbeld. Daarna volgde een wandeling door het stadje Thorn zelf. Van de vrije tijd, welke beschikbaar was, maakten velen gebruik om de buiten het stadje gelegen 'Kapel van Onze Lieve Vrouw van Loreto onder de Linden' met een bezoek te vereren. Deze in 1673 gestichte kapel is rijk aan kunstwerken, waarvan een zeer prachtig altaarscherm; een meesterstuk van barokke houtsnijkunst van de hand van de Antwerpse kunstenaar Guillielmus Kerrickx uit 1681, het pronkstuk vormde. Om 16.30 uur werd de thuisreis aanvaard. Getuige de vele reacties bleek dat het een zeer fijne en onderhoudende dag was geweest.

TWEE BOSSCHE FAMILIES: WERTS EN WERST In 's-Hertogenbosch komen de achternamenWerst en Werts beiden voor. Nader onderzoek heeft geleerd, dat beide families een stamvader hebben in Joannes Werst, die op 19 januari 1791 in de Sint-Cathrienparochie werd gedoopt als onwettige zoon van Henricus Werst en Maria Catharina Gros. Deze Joannes trouwde op 18 november 1815 in zijn geboortestad met Maria Helena Moors. Zijn moeder, van beroep arbeidster, woonde toen te 's-Hertogenbosch. De bruidegom verklaarde dat de tegenwoordige verblijfplaats van zijn vader hem onbekend was. Hij ondertekende de huwelijksakte met J. Werts ! Uit het huwelijk Werst/Moors zijn onder ;iudere drie zoons geboren: l Johannes Jacobus Werst, geboren alhier 29 januari 1817. Hij trouwde op 27 mei 1843 als Johannes Jacobus Werts met Johanna Janssen. De ambtenaar van de burgerlijke stand constateerde, dat de achternaam van de bruidegom in diens geboorteakte als Werst werd gespeld. De ouders van de bruidegom verklaren echter dat de genoemde geboorteakte die van hun zoon is! Consequentie hiervan is geweest, dat Johannes Jacobus Werts en zijn nakomelingen sinds 1843 een verkeerde achternaam voeren nl. Werts. Niet duidelijk is waarom deze naamswijziging heeft plaatsgevonden. Saillant detail is wel, dat zowel de bruidegom als diens vader de akte ondertekenen metJ. Werts. 2 Johannes Dionisius Werst, geboren al_ ,} 16 juni 1820. Hij trouwde op 6 januari 1855 met Johanna Maria van Druijsen en erkende en wettigde bij dit huwelijk haar twee voorechtelijke kinderen: Franciscus Johannes, geboren alhier 24 november 1850 en Helena Johanna, geboren alhier 20 januari 1853. De achternaam van de bruidegom blijft zoals hij gespeld wordt in diens geboorteakte nl. Werst. De ouders

ST.-JANSLYCEUM 75 JAAR Het Sint-Janslyceum bestaat dit jaar 75 jaar. In september 1918 kregen de eerste leerlingen les aan deze school en zij zijn sedertdien door velen gevolgd. Er is uitgerekend dat er totaal zo'n 13.500 leerlingen onderwijs gevolgd hebben op het Sint-Janslyceum!.

van de bruidegom protesteren nu niet tegen de achternaam Werst. De bruidegom ondertekent de akte met J.D. Werst. De twee genoemde kinderen heten sinds het huwelijk Werst. 3 Franciscus Antonius Werst, geboren alhier 12 oktober 1826. Hij trouwde twee keer, nl. le op 26 mei 1855 met Johanna Maria van den Burgt en 2e op 5 februari 1859 met Petronella Deckers. Zijn achternaam wordt in beide akten goed gespeld nl. Werst. De bruidegom had echter twijfels over zijn achternaam: de eerste akte tekende hij als Frans Werts, de tweede als F.A. Werst.

Er blijkt een fout gemaakt te zijn in de huwelijksakte, die pas later ontdekt is. Aan de huwelijkskte is nl. een briefje gehecht met de volgende tekst: N.B. Tot narigt bij de aangifte van geboorten: Franciscus Johannes Werst is geboren den 24 November 1850 (gehuwd op de geboorteakte zijn broeder genaamd Franciscus, geb. 8 April 1851). Deze N.B. maakt de verwarring alleen nog maar groter. Franciscus Johannes en Franciscus zijn nl. geen broers, gezien de geboortedata is dat biologisch niet mogelijk, maar neven met verschillende achternamen, hoewel hun vaders broers zijn. De huwelijksakte is niet gecorrigeerd.

Sinds 1843 gaan de drie broers Werst dus met verschillende achternamen door het leven: de oudste heet officieel voortaan W erts, dankzij de fout in de huwelijksakte en de andere twee heten gewoon zoals hun vader Werst. De problemen rond de achternaam Werst en Werts zijn hiermee echter nog niet opgelost. Op 31 augustus 1883 trouwde alhier Franciscus Werts, geboren 8 april 1851, zoon van Johannes Jacobus en Johanna Janssen, met Klazina van der Vleut. Dit lijkt in tegenspraak met het feit, dat op 27 augustus 1892 alhier in het huwelijksbootje stapten: Franciscus Werts, oud 41 jaar, zoon van Johannes Jacobus en Johanna Janssen, met Jacoba Serdonks. Is dit dezelfde Franciscus? Het antwoord luidt nee. In deze akte wordt nl. niet vermeld, dat hij weduwnaar is van Klazina van der Vleut, en dat klopt ook. Immers, na dit huwelijk wordt op 6 december 1892 een zoon Franciscus geboren uit het huwelijk W ertsN an der Vleut.

Het jubileum was aanleiding voor een werkgroep om een herdenkingsboek samen te stellen. De circa 180 pagina's bevatten veel verhalen over hetgeen zich vroeger heeft afgespeeld met gebouwen, rectoren, leerkrachten en leerlingen. Rijk ge茂llustreerd zal deze uitgave zondag 29 mei worden gepresenteerd. In totaal worden er 3.000 boeken gedrukt. De verkoopprijs bedraagt f 25,00 per stuk.

In de overlijdensakte van de echtgenoot van Jacoba Serdonks worden wel de juiste gegevens vermeld: Op 5 augustus 1901 overleed te 's-Hertogenbosch: Franciscus Johannes Werst, 50 jaar, geboren alhier, echtgenoot van Jacoba Serdonks, zoon van Johannes Dionnisius en Joanna Maria van Cruijsen. Tenslotte: Over de vader van de in 1791 geboren Joannes Werst, Henricus Werst, is geen spoor terug te vinden in de bevolkingsregisters en de registers van de burgerlijke stand van 's-Hertogenbosch. De moeder van Joannes blijkt niet zoals in zijn doopakte vermeld Gros te heten maar Groos. Zij werd op 25 januari 1754 in de SintJ ansparochie gedoopt als Maria Catharina, dochter van Joannes Groos en Maria Elizabeth van Rosmalen en overleed alhier ongehuwd op 7oktober1817. De aangifte van overlijden geschiedde door haar zoon Johannes W erts ! Theo van Herwijnen

Natuurlijk zullen niet alle oud-leerlingen het boek bestellen. Maar om er zeker van te zijn dat ge茂nteresseerde Kring-leden een boek ontvangen, bestaat er de mogelijkheid om in het Kringhuis hierop in te tekenen. Zij die v贸贸r 1 mei aanstaande zich hiervoor gemeld hebben kunnen vanaf 30 mei het boek tegen betaling in het Kringhuis afhalen.

DE DRAAIBRUG OP DE KOP VAN DE HAVEN Op maandag 26 juni 1899 vond de feestelijke opening plaats van de stoomtramlijn St.-Michielsgestel-' s-Hertogenbosch, welke werd geëxploiteerd door de Tramwegmaatschappij St.-Oedenrode-' s-Hertogenbosch. Vanuit St.-Michielgestel kwam de tram bij sluis 0 de stad binnen en reed langs de Zuid-Willemsvaart tot haar voorlopige eindstation in de Jan Heinsstraat. Voor het doortrekken van de tramlijn naar het oude station, werden twee bruggen gebouwd, één over de Binnenhaven en één over de rivier de Dommel. Over de Binnenhaven werd een smalle bascule brug gebouwd naast de bestaande boombrug. Nu nog is te zien dat de brugwachterswoning naast de boombrug is afgeschuind, om de tram te laten passeren .. Voor de kruising met de rivier de Dommel werd gekozen voor een draaibrug. De kosten werden begroot op f 85.000,-. De onderbouw werd aanbesteed een gegund aan aannemer H. de Groot uit Hintham, de brug zelf werd gegund aan de laagse inschrijver de N.V. Constructie Werkplaats Winschoten . De tramwegmaatschappij was opdrachtgever. De tramwegmaatschappij kwam met de gemeente 's-Hertogenbosch overeen dat de brug van de dag van de opening af om niet aan de gemeente zou worden overgedragen, op voorwaarde dat de gemeente voor het onderhoud aansprakelijk zou blijven.

eikenhouten wegdek bedroeg 189.000 kg. In de Algemene Voorschriften van het bestek staat "De aannemer stelt ter beschikking van de Directie een bedrag van f 125,voor het maken van fotografische afbeeldingen der brug op tijdstippen, die door haar gedurende den bouwtijd zullen worden opgegeven. Wellicht heeft deze paragraaf in het bestek er voor gezorgd dat er nu een prachtige uitvoeringsfoto in het Stadsarchief aanwezig is waarop duidelijk wordt dat de draaibrug ter plaatse volledig handmatig is samengesteld en opgebouwd. Het klink en boorwerk is in het bestek (par.9) nauwkeurig omschreven. "De klinkbouten moeten helrood, bijna witgloeiend aangebracht en terstond geklonken worden, zodat de kop na de vorming in de schaduw nog een donkere gloed vertoont". Vermeldenswaard is verder het hoofdstuk waarin de proefbelasting is omschreven (par .18). "Na opzetting wordt daarna de brug overgetrokken met vier dicht aan elkaar gekoppelde locomotieven van 15 ton elk en daarbij de doorbuiging der dwarsdragers waargenomen, geen der dwarsdragers mag na ontlasting eenige beteekenende blijvende doorbuiging vertonen".

Op 7 juni 1902 werd de brug feestelijk geopend. Genodigden reden met een feestelijk versierde tram vanaf sluis 0 naar de nieuwe brug. De sleepboot "De Twee Gebroeders" loste saluutschoten, terwijl het muziekkorps van de Schutterij speelde. Er werd een gedenksteen geplaatst en champagne gedronken. In hetzelfde jaar plaatste de gemeente aan weerszijden van de pijler, ter bescherming van de brug, nog een aantal remmingswerken. De restauratie

Enig speurwerk in het Stadsarchief leverde het bestek en voorwaarden op, gedrukt door Stoomdrukkerij C.N. Teulings te 's-Hertogenbosch. Uitvoerig is hierin beschreven waaraan alle onderdelen van de brug moesten voldoen. De constructie van de hoofd en dwarsliggers kruis en windverbanden zijn nauwkeurig omschreven in afmetingen aantallen en kwaliteitseisen. Het totale gewicht van de gehele constructie inclusief het oorspronkelijke

Ondanks de enorme overgedimensioneerde constructie en het vakmanschap waarmee de brug is gemaakt heeft weer en wind maar vooral dooizout zijn verwoestende werk gedaan. Een extra probleem daarbij was de voor goed onderhoud bijna onbereikbare "binnenkant" van de brug. Om het onderhoud na restauratie te beperken is de draaibrug nu voorzien van een geheel gesloten stalen wegdek. Al jaren was duidelijk dat de conditie van de draaibrug zodanig verslechterde dat herstel of vervanging geboden was. Al in 1966 was de brug vanwege gebrekkig functioneren vastgezet en dus niet draaibaar meer. Oorzaak slijtage en roestvorming aan de bewegingswerken e opzetinrichtingen. Ook de algehele st• van de brug en wegdek maakte een beslissing over de toekomst van de brug noodzakelijk. In 1992 is besloten de draaibrug in zijn oude glorie te herstellen. In bestek en voorwaarden is aangegeven hoe dit moest worden aangepakt. De brug is op 14 april 1993 in zijn geheel van zijn pijler gevijzeld en getransporteerd naar een werf in Amsterdam. Daar is de brug grondig gereinigd, gestraald en zijn alle daartoe aangewezen delen vervangen. De bewegingswerken en de opzetinrichting zijn gereviseerd of vervangen. Grote zorg is besteed aan de conservering. De brug is net als voorheen alleen met de hand te bedienen. Het ligt in de bedoeling de monumentale leuningen van massieve hardstenen zuilen met gietijzeren hekken terug te plaatsen. Deze werkzaamheden zu'l . ) door natuursteenhouwers in het kader van hun opleiding worden uitgevoerd. Op 11 november 1993 is de brug weer op zijn inmiddels gerestaureerde pijlen en landhoofden gelegd. De restauratie is uitgevoerd door de Koninklijke Aannemingsmaatschappij Van Drunen, in nauwe samenwerking met Heymans Industrie Services. Aanneemsom f 2.087.000,-. Waarom een draaibrug?

Brugwachterswoning Boombrug (foto Jan Bruijstens)

Iedereen die goed bekend is in 's-Hertogenbosch weet welke brug bedoeld wordt als het over de draaibrug gaat. Maar waarom ter plaatse in 1902 een draaibrug is gebouwd weten niet veel mensen meer. De Tramwegmaatschappij St.-Oedenrode, s-Hertogenbosch nam aan het eind van de negentiende eeuw de beslissing om de stoomtram vanuit St.-Michielsgestel, via

--~ !'*?,_L ~flit Q~J.!'~"-._ J9_~!~ "'t 1U!~-;;-_..,...~ B Naar aanleiding van het onderzoek door het Nederlands Research Instituut voor Toerisme in Breda.

NOTITIE VAN HET BESTUUR KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH" BESPREKING VAN DEZE NOTITIE MAANDAG 28MAART1994 - EURO HOTEL - 20.00 UUR. § 1 Inleiding / aanleiding onderzoek / bedoeling notitie § 2 de onderzoeksopdracht § 3 resultaten: wat wil het bestuur met de resultaten doen ? Ade drie hoofddoelstellingen B de samenhang tussen de drie hoofddoelstellingen C wat willen en verwachten de leden van de vereniging? Je activiteiten per hoofddoelstelling: • doelstelling 1 • doelstelling 2 • doelstelling 3 § 4 gevolgen voor de organisatie van de vereniging

zich te laten voorlichten. De belangstelling gaat dus sterk toenemen. Wij moeten dus ook vooruit kijken. Op onze eigentijdse manier willen wij het waardevolle van onze stad blijven herontdekken, er belangstelling voor wekken en vooral onze liefde ervoor uitdragen. Wanneer een stad als de onze steeds .in beweging is en verandert moeten ook wij afwegingen maken inzake vernieuwingen ten opzichte van het behoud van het waardevolle. Één ding is daarbij zeker: je kunt niet bij voorbaat aan alles vasthouden. Als Kring willen wij vanuit onze heemkundige invalshoek een actieve rol blijven spelen in de gedachtenvorming en besluitvorming over wat in onze stad gebeurt en gaat gebeuren in relatie tot ons cultureel erfgoed.

§ 5 verdere procedure .

Kortom: er komt genoeg op ons af de komende jaren.

§ 1 inleiding / aanleiding/ wat willen we

De Kring wil daarvoor klaar zijn. Wij willen de organisatie van de vereniging en onze activiteiten "bij de tijd" houden. We kunnen hierbij steunen op de in de afgelopen twintigjaren opgebouwde erkenning. Als bestuur is het onze taak de voorwaarden te scheppen voor een goede voortgang van de Kring, voor de continuïteit van de vereniging met waar nodig de accentverleggingen die bepaalde ontwikkelingen zullen vragen. Kunnen we dit opvangen alléén door de bestuurstaken opnieuw te wegen en te verdelen ? Wij denken van niet. Daarvoor komt er te veel op ons af. Laten we een paar zaken noemen: de toename in "tal en last" van onze activiteiten; de sterke groei van ons ledental; de toenemende groep die de motor van onze vereniging vormt: de vrijwilligers; het groeiend aantal externe contacten onder andere door de toename van êle vele overlegsituaties.

met deze notitie ? In 1993 vierden we het twintigjarig bestaan. Een goed moment voor vele terugblikken. Uitbundig werden we geprezen voor on"~ activitejten, en zelfs oqk voor onze, toch , _,wijls vaak kritische geluiden bij de ontwikkeling van de stad. Veel begrip en waardering was er ook voor het initiatief dat twintig jaar geleden werd genomen. Dank zij de steun van de vele leden kon dit initiatief uitgroeien tot wat de Kring nu is: een onmisbare schakel voor de stad in het uitdragen en het behouden van al het bistorisch moois dat onze stad te bieden heeft. We zouden nu na twintig jaar kunnen zeggen: de Kring heeft zich bevestigd én gevestigd. Maar: niet alles om ons heen blijft bij het oude. De mensen, dus ook wij zelf, veranderen. Er komen weer andere belangstellingen naar voren. Er ontstaan weer nieuwe interesses. Ook de kennis van onze cultuur histori~ is in beweging en neemt steeds toe. Daar komt nog bij: de toenemende vrije tijd geeft velen meer _kansen OIJt er op uit te gaan, interessante dingen te bekijken en

Dit alles is voor ons voldoende reden om het gel;ieel nog eens in onderlinge samenhang tegen het licht te houden. Het leek ons het beste hierbij de hulp in te roepen van een deskundig bureau: het Nederlands Research Instituut voor Toerisme uit Breda (hetNRIT). Wij hebben het

bureau gevraagd de doelstellingen van de Kring, inclusief die van de stichting Binnendieze, nog eens nadrukkelijk te bekijken en in dat licht de uitwerking daarvan in concrete activiteiten te bezien. Op grond daarvan wordt een duidelijke keuze voor de inzet van mankracht en miéldelen, voor de organisatie van de interne verhoudingen mogelijk. Op deze wijze wordt ons beleid doelgericht. In het woord "doelgericht" zit opgesloten dat niet álles kan en zeke,r niet tegelijk. Voorop dient te blijven staan de kwaliteit van ons werk: want daarmee hebben we een naam op te houden. En natuurlijk ook het klimaat en de sfeer in de vereniging: dat geeft de activiteiten van de Kring en de Binnendieze die bijzondere uitstraling. In deze notitie geven wij als bestuur onze visie op de uitkomsten van het onderzoek en wat we ermee gaan doen. In de volgende paragraafbeschrij ven we eerst nog in het kort de opdracht en de werkwijze van het onderzoek. Voor alle duidelijkheid: het onderzoek is op verzoek van de besturen van de Kring en de Stichting Binnendieze uitgevoerd; de aanbevelingen hebben ook op beide betrekking.

§ 2 de onderzoeksopdracht

De opdracht luidde: geef ons de hoofdlijnen aan van een plan waarin: a. richting wordt gegeven aan het besturen en beheren van al onze activiteiten met bijzondere aandacht voor een evenwichtige verhouding tussen deze activiteiten en wel met name tussen.de toeristische en de andere activiteiten; b. de plaats van de Kring in de totale (toeristische) markt van de stad wordt aangegeven. De benadrukking van de toeristische activiteiten is bewust gekozen. Als bestuur hebben wij de indruk dat de sterke groei van de toeristische activiteiten wel eens de ontwikkeling van de andere doelstellingen

in de weg zou kunnen gaan staan. Daarmee zou een in onze ogen ongewenste onevenwichtigheid b ·nnen de vereniging ontstaan. De uitvoering van het onderzoek kende een interne en een externe analyse. Intern, naar binnen, is vooral gekeken naar de interne gang van zaken. De benodigde informatie werd verkregen uit gesprekken met direct betrokkenen, verslagen enz. De externe analyse was er op gericht inzicht te krijgen in de positie van de kring in de stad. Daartoe werden gesprekken gevoerd met o.a. VVV, gemeentebestuur en ambtenaren, Hartje Den Bosch. Deze gesprekken werden gevoerd aan de hand van opnieuw geformuleerde doelstellingen. Bij het onderzoek is steeds gelet op drie belangrijke zaken te weten: - wat betekenen de resultaten voor de nadere invulling van de bestuurstaken? - wat betekenen de resultaten voor de verhouding tot en de communicatie met onze leden? - wat betekenen de resultaten voor de verhouding tot de externe omgeving? Het opnieuw rangschikken van onze doelstellingen en de doorwerking hiervan naar de drie genoemde vragen vormen de belangrijkste elementen van het rapport. De samenhang tussen de doelstellingen onderling en tussen de doelstellingen en de drie aandachtspunten, vormen de kern van het rapport. We kunnen immers wel praten over het "gastheerschap" als een hoofddoelstelling maar we moeten dan wel meteen kunnen aangeven wat dat betekent voor de leden en vooral voor de vrijwilligers, voor de exte ne relaties en ook voor het hierop afstemmen van de bestuurstaken. Je kunt het ook omdraaien: je blijft vrijblijvend praten over bestuurstaken als we niet precies weten hoe de drie hoofddoelstellingen doorwerken in de voorgenomen activiteiten.

§ 3 resultaten: wat wil het bestuur met

de resultaten doen ?

." _'flf

Het belangrijkste doel van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch" is mee belangstelling en liefde kweken voor 'sHertogenbosch. Zo begint ook de beschrijving van onze doelstellingen in de statuten van de Kring.

Dit kweken van belangstelling en liefde voor de stad slaat natuurlijk op de eerste plaats op onze eigen leden en uiteraard ook op alle inwoners van de stad en naaste omgeving. Maar onze belangstelling gaat verder: we willen onze liefde ook uitdragen en overdragen aan alle bezoekers aan de stad.

En al zal niet ieder lid in dezelfde mate actief bij deze kennisoverdracht zijn betrokken toch maken deze inspanningen een wezenlijk onderdeel uit van onze doelstelling "het kweken van meer belangstelling en het vergroten van het cultuur-historisch bewustzijn".

Tegen deze achtergrond heeft de Kring in de afgelopen jaren vele verschillende activiteiten ontwikkeld. Wanneer we alles wat de Kring doet en wil doen op een rijtje zetten, zo stelt het onderzoeksrapport, dan kunnen we dat herleiden tot drie hoofddoelstellingen. De volgende vragen kunnen we ons nu stellen: • wat zijn die drie hoofddoelstellingen? • wat is de samenhang tussen deze drie hoofddoelstellingen? • wat is de relatie tussen deze doelstellingen en hetgee)l de 1eden willen en verwachten? Niet ieder lid hoeft en zal hierover hetzelfde denken. • hoe zijn de activiteiten (bestaande of nieuwe) onder deze drie hoofddoelstellingen te rangschikken?

De tweede hoofddoelstelling beschrijft het onderzoeksrapport als: het populariseren van het cultuur-historisch aanbod in 's-Hertogenbosch. De rol van gastheerschap. Hierboven hebben we dit reeds omschreven als: onze liefde voor al het moois in onze stad willen we actief overdragen aan anderen, zowel aan de inwoners van onze stad, alsook aan de vele bezoekers aan onze stad. We willen graag dat anderen ook daadwerkelijk kennis maken met onze historische bijzonderheden die sterk de c ) tuur van onze stad bepalen. Tegelijkertijd ij veren wij voor; het goed bewaren, instandhouden en verantwoord gebruiken van dit belangrijke en waardevolle erfgoed in de stad.

'.A...DEDRIE ,,_HOOFDDOELSTELLINGEN

Met het populariseren en de promotie vergroten we hopelijk ook de maatschappelijk inzet voor het behoud en he stel.

De eerste hoofddoelstelling wordt in het rapport als volgt omschreven: het ontplooien van activiteiten die te maken hebben met de intrinsieke waarde van het cultuur-historisch produkt.

Als derde hoofddoelstelling noemt het rapport: het optreden als gesprekspartner in het proces van ruimtelijke ordening teneinde garanties te scheppen voor handhaving en kwaliteitsverbetering van cultuur-historische objecten, waaronder de zorg voor monumenten en hun plaats in de omgeving.

Wij omschrijven dit als volgt: belangrijk voor hetgeen ons aan de Kring bindt is naast het enthousiasme en de liefde voor de stad - de behoefte onze kennis van de cultuur-historie van de stad uit te breiden en te verdiepen en dat ook in verenigingsverband te doen. Hetgeen het waardevolle van de stad uitmaakt is namelijk haar rijke en betekenisvolle cultuur-historie; dát is haar "intrinsieke waarde". Dat vormt nu tegelijkertijd de basis voor haar "produkt". Met het woord "produkt" wordt dan aangegeven dat die betekenis van de stad ook op te vatten is als het resultaat van eeuwenlange inspanningen. Voor ons als Kring staat nu de verdere verdieping van de kennis voorop. Daar zijn onze activiteiten op gericht. We doen dat echter niet alleen voor onszelf.

Dit is een mondvol. Wij verstaan deze hoofddoelstelling als: zorg dat datgene wat je wil - namelijk behoud en ook verbetering van al het moois dat we hebben - duidelijk overkomt bij degenen die daarmee bezig zijn en mee bezig moeten zijn zoals overheid, plaatselijk bedrijfsleven en ook' een kerkbestuur van de binnenstad enz. Voor ons gaat dat ook verder dan alléén maar de ruimtelijke ordening. Wij willen voortdurend met de betrokkenen in gesprek blijven. Zij dienen te weten hoe de Kring over een aantal zaken denkt. Voor de Kring is het van belang rechtstreeks op de hoogte te blijven van hetgeen de gesprekspartners beweegt en wat hun plannen zijn.

Wij willen ook anderen deelgenoot maken. Ook dit moet kunnen steunen op kennis van de cultuur-historie van onze stad.

Dat hoeft echt niet met de vuist op tafel. Per slot van rekening sta je - zo lang het tegendeel niet is gebleken - allemaal voor

•.

hetzelfde namelijk belangstelling en liefde voor de stad.

die maken we ons eigen met de eerste doelstelling.

Tegen deze achtergrond kunnen we als de meningen mogelijk verschillen of accenten anders worden gelegd, elkaar de standpunten duidelijk maken en wellicht wederzijds bijsturen.

Eenzelfde samenhang zien we bij hoofddoelstelling 1 en hoofddoelstelling 3. Gesprekspartner zijn (doelstelling 3) als het gaat om de toekomst van de stad vereist kennis van zaken van de cultuur-historie. In het kort gezegd stellen we dat het vergaren en verdiepen van de heemkundige kennis de onmisbare voedingsbodem is voor de beide andere doelstellingen.

B. DE SAMENHANG TUSSEN DE HOOFDDOELSTELLINGEN De vraag is: staan de hoofddoelstellingen, zoals hiervoor in het kort omschreven, los van elkaar? Zijn ze mogelijk met elkaar in tegenspraak of kunnen ze elkaar ondersteunen? Wij geloven stellig het laatste. Van oorsprong zijn wij een Kring van Vrienden die actief bezig wil zijn met het rgaren van meer kennis over de cultuurhistorie van onze stad. Bovendien willen we ons op basis van die kennis inzetten voor het behoud van het waardevolle in de stad. Het bestuur wil deze lijn ook in de toekomst voortzetten. Het woord dat hiervoor het eest gebruikt wordt is heemkunde. Heemkunde wordt omschreven als: de studie van het heem, de eigen omgeving, in al haar aspecten, in heden en verleden. Wij vinden dat de Kring als heemkundige vereniging, "heemkundige kennis" moet hebben van onze eigen cultuur-historie. Hierbij moeten we dan zeker niet denken dat al onze leden driftig de wetenschap van de heemkunde moeten gaan beoefenen. Dat zou ook al te aanmatigend zijn. We dienen echter wel kennis te nemen 11 wat er op dit terrein over onze stad wordt gedacht en geschreven. We hebben ook de taak dit in makkelijk te verstane vorm, door te geven aan belangstellende leden, bezoekers, geïnteresseerden. We gaan nog een stap verder: de Kring wil ook onderzoek op heemkundig terrein stimuleren onder andere door financiële bijdragen, door inspanningen van vrijwilligers. · De bijdrage ter gelegenheid van ons 20jarig bestaan, het C.R. Hermans stipendium, is hier een voorbeeld van. Hier wordt ook de samenhang tuss~ de eerste twee doelstellingen zichtbaar. Willen we de rol van "gastheer" (tweede doelstelling) goed vervullen dan zullen we moeten weten waarover we praten. We moeten gevoed worden door de nadere kennis over de cultuur-historie van de stad;

Een logische volgorde en samenhang is voor ons dan ook: kennis vergaren (doelstelling 1) kennis overdragen en uitdragen (doelstelling 2) met kennis van zaken pleiten (doelstelling 3). Ook het onderzoeksbureau komt tot deze conclusie: doelstelling 1 legt de inhoudelijke basis voor de beide andere. Het onderzoeksbureau heeft ook gekeken naar de gevolgen die dit voor de organisatie van de activiteiten zal (moeten) hebben. Doelstelling 2, samengevat als "gastheerschap" en onder meer omvattend activiteiteJl als stadswandelingen, vaartochten e.d. vraagt een omvangrjjke en sterke organisatie. Het is ook het "visitekaartje" van de Kring naar buiten. Dat moet er goed uitzien maar bovenal moet ook hier de vlag de lading wel dekken! Met andere woorden: een "gastheerschap" van de Kring wat zich beroept en richt op de cultuur-historische interesse, moet steunen op kennis van zaken! Een gelukkige bijkomstigheid is bovendien dat de activiteiten een, zij het bescheiden, financiële ondersteuning van de Kring betekenen. Dit komt de Kring als geheel ten goede en dat biedt ons ook de ruimte voor het ontplooien van de andere verenigingsactiviteiten. Als we nu de afweging van de hoofddoelstellingen samenvatten dan kunnen we stellertdat: als we naar de inhoud van de doelstellingen kijken dan is voor ons hoofddoelstelling 1 (de heemkunde/ cultuur-historie) de centrale doelstelling. Zij is tevens voedingsbodem voor de beide anderen. Zij maakt ook de kern uit van hetgeen de leden aan de Kring bindt namelijk een, vaak ook emotionele, band met de stad die zich uit in interesse in haar cultuur-historie en in steun voor het behoud van haar karakter.

·' 1

_,,1

_,,

BIJLAGE BI KRING-NIEUWS - JAARGANG 20 - NUMMER 2 - MAART 1994 Kijken we naar de inspanningen die het organiseren van de uitvoering van de hoofddoelstellingen vragen dan vergt het gastheerschap bijzondere aandacht. De rol van gastheer verschaft vele vrijwilligers in het actief uitdragen van hun interesse, grote voldoening. Het heeft nadrukkelijk ook een meer zakelijke aspect: het vormt mede het visitekaartje van de Kring en verschaft ons daarmee ook entrée in de stad; het zorgt voor een ruimere financiële armslag voor de vereniging.

l 1

C. WATIS DE RELATIE TUSSEN DEZE DOELSTELLINGEN EN HETGEEN DE LEDEN VAN DE KRING WILLEN EN VERWACHTEN. r· ·.1

-j

• "1 r

•

".._

.· '"L

Een prikkelende vraag dringt zich op: komen deze hoofddoelstellingen en de door ons gemaakte afweging overeen met hetgeen onze leden, totaal ongeveer 1200, willen en verwachten? Zo niet dan zijn we verkeerd bezig. We willen voorop stellen dat we meer van onze leden willen weten. We hebben wel een beeld maar dat is niet nauwkeurig genoeg om onze activiteiten op uw wensen en verwachtingen goed te kunnen afstemmen. Het is onze uitdrukkelijke wens een beter beeld te krijgen van wat er onder u leeft. Globaal denken wij dat de volgende drie-deling kan worden gemaakt Een eerste groep wordt gevormd door degenen die kennis (willen) hebben van de heemkundige aspecten van onze stad en deze kennis tevens willen uitdragen aan anderen, met name ook de bezoekers van stad. Deze groep zal zich vooral aangesproken voelen door het gastheerschap . Een tweede groep wordt gevormd door degenen die zich vooral meer kennis eigen willen maken over de cultuur-historie van de stad, soms ook over specifieke onderwerpen. Veelal zal dit gebeuren door deelname aan een werkgroep, cursus enz. Zij hebben niet zo zeer behoefte deze kennis zelf rechtstreeks over te dragen aan bezoekers van de stad. Wel aan leden en geïnteresseerden in de vorm van een voordracht, een artikel in Kring-Nieuws e.d. Er is nog een derde groep: leden die vanuit hun interesse en liefde voor de stad het belang van het bestaan van de Kring onderschrijven en de Kring steunen. Belangstelling en/of tijd reiken (nog?) niet verder; wellicht weet de Kring hen (nog) geen aanspreekbare mogelijkheden voor een actievere betrokkenheid te bieden.

Hiervoor is al gezegd dat wij te weinig van onze leden weten. Daarom moeten bij deze beschrijving twee kanttekeningen gemaakt worden: 1. Voor de toekomst van de vereniging is het nodig meer van uw belangstelling en interesses te weten, Bij de aanmelding tot lid zal daar in het vervolg ook naar worden gevraagd. Voorts zal - in de vorm van een steekproef onder de leden - een mondelinge enquête onder de leden worden gehouden. Wij vragen u nu al om, indien u daarvoor benaderd wordt, uw medewerking te willen verlenen. In het Kring-Nieuws vindt u hierover in het voorjaar nadere informatie. 2. Wanneer de resultaten van de enquête bekend zijn kunnen wij hopelijk ook beter onze leden bedienen. Met name is de derde groep hierbij van belang. Wij zijn er van overtuigd dat juist in deze groep nog veel sluimerende belangstelling aanwezig is. Een klein zetje en een duidelijk beeld van water allemaal mogelijk is bij de Kring of mogelijk gemaakt moet worden, kan grotere betrokkenheid en betere service betekenen. D. DE ACTIVITEITEN PER HOOFDDOELSTELLING. D.1. ACTIVITEITEN CULTUUR-HISTORIE /HEEMKUNDE, De vele activiteiten kunnen als volgt worden onderscheiden: a)activiteiten gericht op alle leden van de Kring: Hieronder vallen - cursussen: onder andere Boschlogie waarvoor zeer grote belangstelling bestaat. De samenwerking met onderwijsinstellingen (onder andere MBOCollege en Hogeschool) is hierbij van belang. De ontwikkeling van lesbrieven over de cultuur-historie kan hier ook onder worden gerangschikt. - lezingen: over diverse onderwerpen. - excursies: naar andere steden of streken met een rijke cultuur-historie, naar bijzondere projecten enz. - tentoonstellingen: het inrichten van kleine tentoonstellingen waarop op meer populaire wijze aandacht kan worden gevestigd op cultuur-historische aspecten van de stad. - de uitgave van het Kring-Nieuws, met name de ruimte die het biedt voor artikelen over cultuur-historische aspecten van de Bossche samenl~ving.

b )activiteiten die aansluiten EN een beroep doen op onder de leden aanwezige specifieke belangstelling en deskundigheden zoals: - werkgroep Klein Monument: houdt zich bezig met opsporen, inventariseren en behoud van waardevolle kleine monumenten (gevelstenen, beelden enz.); - werkgroep verzamelaars "Hertog Jan": verzamelt allerlei interessante voorwerpen die iets over het verleden van de stad kunnen vertellen; - werkgroep industrieel erfgoed "de Winde": besteedt aandacht aan de monumenten van bedrijf en techniek; - werkgroep binnenstad: volgt kritisch de ontwikkelingen op het terrein van de ruimtelijke ordening, de monumentenzorg en het beheer in de binnenstad. c)activiteiten die zich doelbewust richten op een bredere groep van belangstellenden in de cultuur-historie van de stad. Veel van de hiervoor genoemde activiteiten hebben natuurlijk ook al die uitstraling. Denk maar aan de belangstelling die de tentoonstellingen weten te wekken. Maar voor de Kring ligt er ook een taak voor een meer gerichte benadering. In aansl'uiting op het succesvolle schoolproject tijdens het lustrum zal de jeugd aandacht moeten krijgen. Met de Volksuniversiteit zal worden nagegaan of grotere groepen in de stad kunnen worden bereikt. d)een laatste groep van activiteiten heeft betrekking op het verdiepen van onze kennis op het terrein van de cultuur-historie in het algemeen en op die van de heemkunde en monumentenzorg in het bijzonder. Ook de vele contacten r zusterverenigingen scharen we hieronder. Contacten met de stichting Brabants Heem, met de Brabantse Regionale Geschiedsbeoefening, met de gemeentelijke dienst voor Archeologie en Bouwhistorie en vooral het Stadsarchief zijn voor de Kring onmisbaar. Onze rol is daarbij vooral die van intermediair, bemiddelaar tussen deze instellingen en onze leden. Aan de verdieping van de kennis over de stad door (wetenschappelijk) onderzoek willen wij graag meewerken. Het stipendium heeft in 1993 een bescheiden stimulans voor onderzoek naar de wooncultuur kunnen bieden. De inzet van vrijwilligers, ter ondersteuning van door deskundigen opgezet en begeleid onderzoek, kan nog vele mogelijkheden bieden.

";•

BULAGE BIJ KRING-NIEUWS· JAARGANG 20 ·NUMMER 2 ·MAART 199 De contacten met de landelijke vereniging Heemschut en de stichting Nationaal Contact Monumenten (NCM) zijn van belang. Hetzelfde geldt voor de samenwerking met de Boschboom en de stichting 's-Hertogenbossche Monumentenzorg. Wat de relatie met andere heemkundige verenigingen betreft willen wij meer aandacht besteden aan de samenwerking binnen het stadsgewest. De contacten met Heusden zullen bijzondere aandacht krijgen. De resultaten van deze veelheid aan activiteiten komen op velerlei wijze naar buiten. via publikaties uitgegeven door de Kring zelf en/of in samenwerking met anderen; (boeken, lesbrieven, brochures) via onze medewerking aan de informatie via de media als pers, radio en (lokale) ) .; - de vrije nieuwsgaring van de media zorgt uiteraard ook voor aandacht voor de Kring. Belangrijk blijft naar onze mening dat voor deze veelheid van activiteiten de nodige faciliteiten kunnen worden geboden. Niet alleen de veelheid maar ook de kwaliteit van de activiteiten op dit terrein zijn gebaat bij een organisatorische infrastructuur die de leden goed kan bedienen. Het gaat dan zowel om goede vergaderruimten, administratieve ondersteuning als om een bescheiden maar goed bereikbare en toegankelijke bibliotheek- en documentatievoorziening. De presentatie van onze activiteiten zal h eisen blijven stellen aan opzet, uitvoering en begeleiding. Onze publikaties en onze presentaties via informatie, exposities en audio-visuele mediamiddelen zullen extra aandacht blijven vragen. Het uitdragen van al hetgeen waarmee de Kring zich op dit terrein bezighoudt zal een actieve en samenhangende inzet vragen op het terrein van publiciteit en public relations. Dit geldt zowel richting leden als richting belangstellenden.

D 2 HET POPULARISEREN VAN HET CULTUUR-HISTORISCH AANBOD HET GASTHEERSCHAP

,..

·.

...."

....

t..: .-

... .

:s. ,.

.. - . .....

't'

... "

.....,·:·.

....

.·

·t•.

~~.:~~ ·~,";~.;:;,., .

We zien hier af van opsomming van alle activiteiten; ze zijn genoegzaam bekend. Belangrijk is wel dat we ons blijven inspannen om de toegankelijkheid van vele waardevolle zaken te vergroten. Daaronder vallen b.v.onze pleidooien voor: • openstelling van meerdere kerken in de stad; ruimere openstelling stadhuis;

"•

"J..

•.

! • -

..... " _ "

r- ~. • T· ...·... .. . f . . - - " ..- 5 'f.. . ' _,..,_ ' ....... •, ... ~ ' "" -· '

~ \. ;J •..:

•.

11~",

:: ..

l'-- r • i.J . '

Ook nieuwe initiatieven worden ontwikkeld of gesteund: steun aan de Schutterij van 's-Hertogenbosch bij haar exercities bij de Citadel; • oude ambachten wandeling in de binnenstad; • heropvoering "Slag bij Waterloo".

r:·

.•(

....

t· .

.. -

•.

·, ~.

Dit doen we niet allemaal op eigen houtje. Voortdurend overleg en samenwerking met eigenaren, beheerders van waardevolle panden is nodig. Zonder samenwerking met andere belanghebbenden in het gebruik van de binnenstad, zoals Markthandel, Horeca, Hartje Den Bosch, bewoners vereniging binnenstad, zal het karakter van de stad niet kunnen worden behouden en versterkt.

:. 't"J-'11'•1

• .:I,·-;- :_'

,._

~...t'.:

•

a; .· L"'\- "~. " .... -· •I •

Grote bekendheid ontleent de Kring en de stichting Binnendieze aan haar activiteiten op dit terrein.

Dit doen we allang niet meer op een amaAANTEKENINGEN teuristische wijze: het stadium van goedbe. doelde vrije tijdsbesteding zijn we hier 1 ... " • " . allang gepasseerd. ... ... "... " Wel is gebleven: het hart voor de zaak, de inzet om vanuit onze grote betrokkenheid bij de stad, de Bosschenaren en bezoe... kers een aantrekkelijk pakket van ~ .r: ......... voorzieningen aan te bieden met een cultuur-historische inhoud. - ...... .SI~.·' m-i'" - r.~''" Jll'i/"_ "f. rl'- •"].'J.J " ~ Een groot deel van het rijke bezit van de •,.., ..,.i• r-c.. 1 • ... " 1. •" • ' ' • stad maken we zo bereikbaar en toeganke" .' ._ ... ... ~ i ... "- • ~ 1 1 • "'· • lijk. .,. Dit is alleen mogelijk door de bereidwil• IJ ! ::..::. ~ ligheid van de groep leden die op vrijwilli' 1. "_ ge basis verplichtingen op zich willen '• r• nemen in de rol van gastheer of gastvrouw. ' De activiteiten op dit terrein omvatten: J •- ' . .. I'-. 1' het verstrekken van informatie; ::. "~- 1 •• 1 de receptie taak; ~ ....., ..: " "" "" "" de bemiddelingstaak: bemiddelen bij af",,. . . ",it:?- ". spraken over stadswandeling, vaartocht ' enz. al dan niet in onderlinge combinatie(s) of met Horeca arrangement; - de ontwikkeling van nieuwe mogelijk" \ . ~-·" ·~ç-- .,._,.,, . ' . - ... ." • _...heden voor bezoekers op cultuur-histof', ,_ .•"1 ...._" '"" ! " . ; _ .ill~c.:11 • "~. risch terrein; verrijking van het .... cultuur-historisch aanbod.

}" .r

...,.

---1

De vele publikaties die wij verzorgen beogen ook de bezoeker iets mee te geven van de cultuur-historische betekenis en waarden. Zelfs de uitgave van fraaie, min-

.. '

r 1

•.

-. ."·--"'• l"

. ", •

1•

. r

der schreeuwerige ansichtkaarten draagt hieraan bij. Maatgevend voor onze activ"teiten is wel steeds de bijdrage die het levert aan het populariseren van wat de stad aan cultuurhistorisch waardevols heeft te bieden. Steeds staat voor ons de kwaliteit van de cultuur-historische informatie en de daarop gerichte begeleiding bij het bezoek aan de stad, voorop. Het gastheerschap in onze stad is niet uitsluitend een taak van de Kring en stichting Binnendieze. Ook andere spelen op dit terrein een belangrijke rol. Sommige nemen initiatieven om hun kennis en bezit toegankelijker te maken en publieksvriendelijk te presenteren. Dergelijke plannen bestaan bij het Stadsarchief, bij archeologie en bouwhistorie en het Noordbrabants Museum en worden door de gemeente gestimuleerd. Het rijksarchief kent al een grote "gastvrijheid". De VVV is in deze zeker ook een belangrijke partner. De VVV bestrijkt wel een veel groter terrein, namelijk de algemene toeristische informatie over stad en streek, maar is in de stad toch actief op het cultuur-historisch terrein namelijk waar het de rondleiding in de St.J an en de stadswandelingen betreft. Bovendien verzorgt de VVV de promotie en marketing van de stad naar buiten. De vele raakvlakken vragen om goede afstemming en samenwerking en waar mogelijk wederzijdse ondersteuning. Vanuit deze opstelling willen wij meedenken en meedoen als het gaat om de plannen te kon;ien tot bijvoorbeeld een bezoekerscentrum in de stad als eerste opvang en doorverwijzingspunt naar de musea, collecties e.d. in de stad. Hierboven is reeds gezegd dat de rol van het gastheerschap naar onze mening één van de hoofddoelstellingen van de Kring is en moet blijven. Dit wekt niet alleen verwachtingen maar brengt ook verplichtingen met zich mee. Stad en bezoekers rekenen op ons! Voo.ral het feit dat onze vrijwilligers gedreven worden door interesse, Jcennis en hart voor de stad geeft dit alles een extra kwaliteit. We kunnen dit onze meerwaarde noemen. Deze wordt extra gewaardeerd en gekoesterd: het maakt een Diezetocht, een stadswandeling en torenbeklimrning b.v. tot een onvergetelijke Rossche belevenis. De tevredenheid van de bezoeker verhoogt weer het enthousiasme van de

vrijwilligers. Ook voor de Kring is het van belang. Voor de actieve vrijwilliger biedt dit een unieke kans om met hart en ziel zijn binding met de stad uit te dragen. De Kring geeft het een uitstekende mogelijkheid daadwerkelijk aan de popularisering van het cultuur-historische bij te dragen en grote groepen te bereiken. De op deze wijze verworven middelen dragen weer bij aan het andere werk van de Kring. Het onderzoeksrapport heeft ons vooral duidelijk gemaakt dat wij moeten beseffen dat het goed vervullen van het gastheerschap er "niet zo maar even bij gedaan kan worden". En tegelijkertijd moet ook worden voorkomen dat er zoveel aandacht in mankracht en tijd aan besteed gaat worden datdit ten koste gaat van de activiteiten van de andere hoofddoelstellingen. De activiteiten op het terrein van het gastheerschap zijn vooral gebaat, zo hebben we ervaren, met een goede bedrijfsvoering. Wat wil dit zeggen? Op de eerste plaats een duidelijk doel; vervolgens goede afspraken over de activiteiten, over de voorwaarden voor de inzet van mankracht en middelen. Maar ook een duidelijke opstelling naar de andere partners die actief zijn op de "bezoekers markt". Een zekere verzelfstandiging van dit geheel van "gastheer-activiteiten" ten opzichte van de andere verenigingsactiviteiten zal beide ten goede komen.De onderbrenging van de vaartochten in een afzonderlijke stichting met nauwe binding aan de Kring is een voorbeeld van zo'n verzelfstandiging. Voor de gastheer-activiteiten van de Kring denken wij dat dit voorlopig niet aan de orde zal hoeven te zijn. Dat het op den duur toch die kant zal uitgaan willen we echter niet uitsluiten. D 3 HET OPTREDEN ALS GESPREKSPARTNER waar het gaat om het behoud, herstel van de stad. Bij hoofddoelstelling 1 hebben wij aangegeven hoe wij in de komende tijd invulling willen geven aan onze heemkundige activiteiten. Deze verdieping en verbreding van onze kennis op cultuur-historisch terrein vormt de basis voor het meedenken over behoud, herstel en ook over vernieuwingen in onze stad. Onze statuten spreken duidelijke taal: we willen de leefbaarheid en de schoon-

heid bevorderen; we willen waardevolle bebouwing, grachten, Binnendieze en wallen beschermen. De ook in het "beschermd stadsgezicht" verankerde waardevolle structuur van bebouwing en openbare ruimte, willen we behouden. Het is echter niet voldoende om alleen maar aan te dringen op zorgvuldigheid ten opzichte van het cultureel erfgoed, op behoud en herstel zonder meer en tegen iedere prijs. Belangrijk is hierbij voor ons dat we duidelijk aangeven waarom het de moeite waard is om te behouden en/of te herstellen en welke belangen daarvoor eventueel moeten wijken. Bij gelegenheid van de toekenning van onze plaquette voor de naar onze mening meest geslaagde verbouwing in de binnenstad, geven wij konkreet aan wat onze waardering heeft en waarom. Veel van de argumenten steunen OJ argumentatie die geleid heeft tot de aanwijzing van de binnenstad en 't Zand als "beschermd stadsgezicht" in het kader van de monumentenwet. Ook de structuurvisie van de gemeente 1980 sluit hierbij aan. Behoud en waar nodig herstel van de bestaande gemeentelijke en rijksmonumenten staat voor ons buiten discussie. Het uit de vergetelheid halen van miskend of verwaarloosd bezit is ook een belangrijke zaak. Discussie over de onlangs afgesloten inventarisatie van monumenten in de periode 1850 - 1940 biedt hiertoe directe aankn~pingspunten.

Naast de monumenten op zich zal ook het behoud van bebouwingsstructuren, het karakteristieke stratenpatroon aandacht van ons vragen. Minder vanzelfsprekend zijn de uitgangspunten voor vernieuwing als het gaat om gebieden in de stad die ieder aanknopingspunt met het verleden hebben verloren. Genuanceerder zal de gedachtenvorming zijn als het gaat om het ruimte maken voor nieuwe ontwikkelingen, nieuwe functies waarvan ook de door ons bepleitte leefbaarheid van de stad sterk zal afhangen. Pleidooi voor behoud en herstel van de stadswallen en een daarmee harmoniërende invulling van de bebouwing en omgeving. Moeilijker wordt het om de vraag te beantwoorden naar al dan niet behouden van de Zuid-Willemsvaart. Vasthouden aan de duidelijke lijn die het kanaal door de stad heeft getrokken of kan omlegging weer geheel nieuwe kansen geven aan het herstel van de oude relatie tussen centrum en het gebied tot aan Aawal en Noordwal?

. . .- . .,. ._,B=UL ~A.,..G=E=B=-:KR =1=N=G~-=NIE =uw ~=s--=A.,...A.,.. .R,""'G=A...,..,N=G'="""'2..,,..o-- NUMMER ~="="",,,..,.,,..2......."""'MA,,,,,_,..,.,R,...,,,T,,...,.,..,,9"'94! ""'!"1

"...............,.,.,...,,....,-..........,.......,. .

)J '

Vorenstaande probeert aan te geven dat gesprekspartner willen zijn in discussies over behoud van de voor onze stad zo karakteristieke structuur en bebouwing een open houding vraagt. Zowel naar toekomstige mogelijkheden als naar de blijvende waarde en betekenis van hetgeen ons door vorige generaties is overgedragen. Een open houding wil niet zeggen een "blanco opstelling". De Kring staat niet neutraal ten opzichte van het cultuur-historisch waardevolle in de stad. Een open houding betekent: ons inspannen om in gesprek en overleg de aandacht en zorg voor de culturele erfenis en de verplichtingen die dat met zich meebJengt over te dragen en ook ingang te doen vinden. Maar het betekent ook oog hebben voor de voortdurende, eeuwenlange verancl.,.ring van het stadsbeeld, waarin ruimte èt zijn voor verrijking. Onze identiteit als heemkundige vereniging brengt een groot verantwoordelijkheidsgevoel met zich mee voor een zorgvuldig beheer van de binnenstad. Respectvol daarmee omgaan betekent voor ons grote terughoudendheid met "aangepast gebruik", .met imitatie gevels ("historiserend"); met sloop in plaats van hergebruik en inpassing. Meer inspanningen in de stad zijn nodig om de door ons allen zo toegejuichte en gewaardeerde kwaliteit van de stad in beeld te brengen en te beschrijven. We weten dan beter waar we terecht zo trots op zijn maar ook waar de inspanningen op moeten zijn gericht om het niet te verspelen. J aar nodig zullen we ons mengen in discussies over plannen die een bedreiging kunnen vormen voor monumenten en beschermd stadsgezicht. We zullen ons desnoods "hinderlijk" opstellen als we de indruk krijgen dat niet of onvoldoende aandacht wordt besteed aan de cultuur-historische belangen die in het geding zijn. Een actie model OIJ,l mensen te mobiliseren is niet op voorhand uit den boze. Maar hoofdzaak blijft toch het vertrouwen dat in de stad een klimaat is ontstaan waarin vanuit meerdere gezichtspunten mee gedacht wordt hoe het cultuur-historisch waardevolle te behouden, te verrijken. Aan de kring om aan dit klimaat mee te bouwen. Dat kan door vanuit de veelheid van onze activiteiten het belang onder de aandacht te brengen en levendig te houden.

Ook, door in concrete situaties vanuit onze kennis en betrokkenheid, eigenaren, beleggers, plannenmakers, overheden en burgers aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. Verantwoording te vragen voor de betrachte zorgvuldigheid, het getoonde respect voor het verleden. Geen plan in de binnenstad zonder bouwhistorisch onderzoek b.v.; geen bouwvergunning zonder een o,nderzoek naar kostbare elementen in gevel en interieurs enz.

AANTEKENINGEN

.........

....

""'

._ •- I•

Het onderzoeksrapport heeft ons op het belang van een goede relatie en communicatie gewezen willen wij ook als gesprekspartner op een doeltreffende wijze aan de realisering van deze doelstelling 3) kunnen werken. 1

1 p

·~

•

§ 4 gevolgen voor de organisatie van de vereniging

Hiervoor is aangegeven waarop het bestuur voor de komende jaren de accenten wil leggen. Soms houdt dat ook een accentverlegging in. De drie hoofddoelstellingen zullen steeds het ijkpunt zijn voor onze activiteiten. Activiteiten vragen ook om organisatie willen ze niet blijven steken in goede bedoelingen en ten koste gaan van veel kostbare energie van vrijwilligers.

-. _1

Hieronder geven wij aan op welke concrete punten in de organisatie de consequenties uit het voorgaande worden getrokken. a) bestuur: de taakverdeling van de leden zal sporen met de aandachtsgebieden overeenkomstig de drie hoofddoelstellingen; de bestuursleden zullen zoveel mogelijk in "duo's" hun taak vervullen. Daarmee zijn zowel intern als extern ook de aanspreekpunten binnen het bestuur gegeven. b )secretariaat: •In het Kringhuis zal het secretariaat van de vereniging worden ondergebracht en geconcentreerd. Een uit vrijwillig(st)ers bestaande secretariaatsgroep zal de secretaris ondersteunen. Hiermee wordt ook de administratieve en organisatorische ondersteuning van werkgroepen mogelijk. • De faciliteiten worden uitgebreid: PC, printer en copiëerapparatuur worden geplaatst. Een telefoonlijn met een nummer voor de vereniging zal worden aangelegd.

J•.-

:!- " ...

-~.

.....

'1 -~

,, "

.L"•

.' ~

l" 1

...

..:

·.'....

·.

"""'

·-··

1- ,

'. 1

·.

• De mogelijkheid van werving van donateurs wordt nagegaan. c) heemkundige activiteiten: • De werkgroepen krijgen op basis van een ingediend en goedgekeurd activiteitenplan een eigen budget. •Naast de beschikking over een secretariaat zal de service aan de leden worden uitgebreid door het inrichten van een leestafel en betere mogelijkheden de documentatie te raadplegen. d)gastheerschap: • De hierop betrekking hebbende activiteiten zullen onder leiding van de bestuursleden belast met de "toeristische activiteiten" in een duidelijke structuur worden ondergebracht. Zowel de interne als externe contacten op dit terrein zullen hier worden geconcentreerd. • Aan de verantwoordelijkheid voor de organisatie van deze activiteiten zullen meerdere vrijwilligers gaan deelnemen . Overgegaan zal worden tot aanstellen van coördinatoren/verbindingspersonen per activiteit/project. Dat vergroot de onderlinge samenhang en gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het slagen van de activiteit en maakthet overleg met de leiding doeltreffender. • De reserveringen/boekingen/betalingen zullen voor zowel Binnendieze als Kring in één systeem worden geautomatiseerd. • De verkoop van artikelen zal door gebruikmaking van een kassasysteem worden vereenvoudigd. • De opleiding van gidsen, schippers, kringhuis- en Diezehuismedewerk(st)ers zal systematisch worden opgezet en voorzien in periodieke "bijscholing"; een projectgroep opleidingen draagt hiervoor de verantwoordelijkheid. e) huisvesting: • gestreefd wordt naar gezamenlijke huisvesting van Kring en stichting Binnendieze; realisering zo mogelijk binnen 4 jaar. De accommodatie zal zodanig van kwaliteit en omvang dienen te zijn dat zowel de gastheerfunctie als de overige verenigingsfuncties alle ruimte kunnen krijgen. • Nabijheid of combinatie met bezoekerscentrum resp. tentoonstellingsruimte zal daarbij worden overwogen. • In afwachting hiervan zal een verbouwing van het Diezehuis plaatsvinden en zal de inrichting van het Kringhuis worden aangepast. f) exploitatie: •De kosten van het gastheerschap dienen niet ten laste te komen van de overige verenigingsactiviteiten . Een positieve

bijdrage vanuit de sector toeristische activiteiten aan de financiële mogelijkheden van de Kring als geheel, blijft uitgangspunt. •Gelet op het grote stedelijke belang van onze inspanningen als gastheer zal ingaande 1995 een beroep op financiële bijdrage van derden voor concrete projecten worden gedaan. •Sponsoring mogelijkheden worden onderzocht. g)personele bezetting: Al het werk wordt tot nu toe verzet door vrijwilligers. De vraag is of dit nog over de gehele linie zal zijn vol te houden. Vooral als sprake is van sleutelfuncties met grote (financiële) verantwoordelijk= heid voor de organisatie, de continuïteit en de kwaliteit zal onder ogen moeten worden gezien of dit uitsluitend van vrijwilligers kan worden gevraagd. In de loop van 1994 zal deze vraag opnieuw aan de orde komen.

§ 5 verdere procedure

In deze notitie geven wij een samenvatting van onze conclusies. De inhoud van deze brochure zal in de vereniging worden besproken. In eerste instantie zal dit gebeuren met de groepen van actieve vrijwilligers van Kring en stichting Binnendieze. Reacties van leden zijn uiteraard zeer welkom. De omvang van de vereniging maakt het niet goed mogelijk hiervoor een doeltreffende en praktische vorm te vinden. Vo0,r de leden hebben wij daarom het volgende besloten: • een iederdie wil reageren wordt verzocht dit schriftelijk te doen en wel vóór 21 maart a.s.; t.a. v.de secretaris; • op maandag 28 maart zal een informatieve bijeenkomst worden gehouden voor leden waarop onder meer de inhoud van de brochure ter discussie zal staan. Plaats EUROHOTEL, benedenzaal, aanvang 20.00 uur. Ook zal aandacht worden besteed aan de invloed van het toerisme en de commercialisering op het cultuur-historisch erfgoed. Deelnemers, voor zover thans bekend: de heer drs W. Sliepen van het NRIT en de heer B. Looper, stadsarchivaris. • in de vorm van een steekproef zal onder de leden een telefonische enquête worden gehouden. Het betre t enige gerichte

vragen over deze notitie alsook vragen over belangstelling van de leden. • op de jaarvergadering van mei 1994 zullen, mede op basis van de gevoerde discussies, een aantal concrete beslispunten aan de vergadering ter besluitvorming worden voorgelegd. 's-Hertogenbosch, 5 februari 1994

de Zuid-Willemsvaart door te laten rijden naar het oude station in 's-Hertogenbosch. Het doortrekken van deze tramlijn werd van groot belang geacht voor de industriële ontwikkeling van Midden Brabant. Door de dynamiek van de industriële revolutie ontstond grote behoefte aan transport van personen en goederen. Het voorlopige eindpunt van de stoomtram was de Jan Heinsstraat, omdat twee bruggen ontbraken, één over de Binnenhaven en één over de rivier de Dommel. De druk vanuit de 's-Hertogenbossche industriëlen om de tramlijn door te trekken naar het station nam toe. In januari 1898 verzocht de firma Eugéne Goulmy en Baar in een brief aan het gemeentebestuur samen met elf andere ondertekenaren om spoed. In 1899 werd er üt~J gemeenteraad tweemaal naar de stand van zaken gevraagd. Dat de brug over de Binnenhaven beweegbaar moest worden was duidelijk. De reden om de brug over de rivier de Dommel ook beweegbaar te maken was de volgende. Net als nu (waterstand 26-12-1993 Binnendieze 440+ N.A.P.) had men ook tijdens de eeuwwisseling regelmatig te kampen met hoog water. Om het water buiten de stad te houden werden de deuren van

de keersluis onder de boombrug aan de Binnenhaven en de keersluis aan de Zuidwal gesloten. Op diverse andere plaatsen, onder andere bij de Kruisbroedershekel werden de openingen naar de Binnendieze afgesloten met schotbalken. Door het inschakelen van het in 1885 gebouwde stoomgemaal aan de Zuidwal werd de waterstand van Binnendieze en Binnenhaven op een normaal peil gehouden. Probleem was echter wel dat schepen de Binnenhaven niet meer in en uit konden. Omdat de aanvoer van goederen zeer intensief was , werd de 14e eeuwse vestingmuur aan de hooggelegen Buitenhaven tijdelijk als laad en loswal gebruikt. Het was dus van levensbelang om de Buitenhaven ten alle tijden bereikbaar te houden voor scheepvaartverkeer. Omdat de doorstroming van de rivier de Dommel niet mocht worden belemmerd, moest de te bouwen brug voor die tijd inmense afmetingen krijgen. Destijds waren deze afmetingen alleen uitvoerbaar in staal als hef of draaibrug. Gekozen werd voor een draaibrug naar ontwerp van Ir.P.H.A. van Wamel. De nu gerestaureerde brug was voor die tijd een technisch hoogstandje. Al hetin die tijd beschikbare vernuft en techniek

zijn in deze ambachtelijke constructie verwerkt. Op 16 december j.l. is de brug door de Commissaris van de Koningin F. Houben feestelijk heropend. Een boot van Rederij Wolthuis vol genodigden waaronder ook de buurtbewoners van het Havenkwartier passeerde de geopende brug, het noodweer kon de pret aan boord niet drukken. Opnieuw klonken er saluutschoten, nu vanaf de Citadel afgevuurd door de Schutterij. In 1984 is de vestingmuur tussen de stationsbrug en draaibrug langs de Buitenhaven gerestaureerd. De passantensteiger langs de Buitenhaven en in de Binnenhaven is in 1993 aangelegd. Voor 1994 staat de restauratie van het bastion Oliemolensingel op het program. Als alles volgens plan verloopt kan in 1995 het gehele project "Kop van de Haven" zijn afgerond. Een project dat getuigt van respect voor het verleden. Peter Verhagen

Bronnen: Stadsarchief- en Archief Stadsbedrijven Gemeente 's-Hertogenbosch

BOSSCHE STADSGEZICHTEN De, drie weken durende, expositie in het Jt>""'en Bosch College is voorbij . il College kan terug zien op een bijzonder geslaagd evenement dat bedoeld was als een cadeau aan alle Bossche inwoners ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de school aan de Rompertsebaan. Vele bezoekers reageerden enthousiast op het gebodene. Men was niet alleen uit de eigen stad, maar ook van ver daar buiten, de expositie komen bekijken. Het was een lust voor het oog om al deze stadsgezichten naast elkaar gegroepeerd te zien. De ouderen genoten het meest van de schilderijen van verdwenen plekjes. De jeugd zocht op de stadsplattegrond, die op de vloer was getekend, een favoriete straat op om vandaar het geëxposeerde te bekijken. Vele facetten van de stad waren vertegenwoordigd, van "De Bossche Bollen" tot de "Leonarduskerk'', van "Het Schermersoproer" tot de Carnaval van 1992. Er hingen oude gravures, maar ook moderne

aquarellen. En toch stoorde dit geheel niet. De expositie straalde creativiteit uit, niet alleen van het geëxposeerde, maar ook van iedereen die zijn of haar medewerking heeft verleend. De organisatie van het College, maar tevens de studenten van de kunstacademie, de Musea, het Stads- en Rijksarchief, de activiteiten van de betrokken ouders van de leerlingen, de presentatie van de vrijwilligers van onze Kring enz. enz. Zonder met onze neus in de wind te gaan lopen, mogen we toch wel schrijven dat de Kring leden met hun uitgebreide kennis een onmisbare glans aan het gepresenteerde hebben verleend. Zij waren blij dat zij hun liefde voor 's-Hertogenbosch weer eens extra konden uitdragen. Zij zijn zelfs dankbaar dat zij de gelegenheid kregen. Uiteraard werd dit ook veroorzaakt door de vele leuke reacties van de bezoekers. Anderzijds liet de organisatie geen gelegenheid onbenut om de onmisbaarheid van de me-

dewerkers te benadrukken en haar dank voor onze inzet tot uitdrukking te brengen. Het aantal bezoekers steeg overigens tot een onverwacht groot aantal (meer dan 2000), terwijl daarnaast de leerlingen klassikaal een bezoek brachten. Het enige wat niet geheel uit de verf kwam was de diapresentatie van de Bossche gedichten. Deze presentatie werd nergens geaccidenteerd en ging daardoor in het kleurrijk geheel ten onder. Daar tegenover stond de originele schilderijengalerij van de leerlingen. Zij hadden de opdracht, om uitgaande van een fotodetail, een compleet schilderij te maken en dat was op vele manieren leuk verwerkt. Al met al is de expositie uitgegroeid tot een onvergetelijk evenement voor het College, voor de Kring, voor alle medewerkers, maar ook voor de gehele stad. Jeroen Bosch College proficiat en hartelijk dank. Harry Blankert

GRO

INDUSTRIEEL ERFGOED 'DE WINDE' 1.0. Al pratend en denkend over ons Erfgoed van Bedrijf en Techniek kwamen wij tot de volgende formulering van de drie H's: Herwaardering van monumenten van bedrijf en techniek tussen circa 1850 en 1950. Ook bedrijfsgebouwen werden hier in die periode vaak gebouwd in de gangbare of nieuwe bouwstijl en je komt zodoende uitgebreid in aanraking met de verschillende stijlen van de Jonge Bouwkunst en met het ambachtelijke vakmanschap, waarmee detailleringen werden aangebracht. Dan blijkt ook dat deze periode in de bouwkunst steeds meer aandacht krijgt en de begrenzing door sommigen al is opgetrokken tot 1960. Haalbaarheid om monumenten van bedrijf en techniek letterlijk (bouwtechnisch) en figuurlijk (economisch gebruiksdoel) in stand te houden is heel praktisch als volgt te verwoorden: "Geef gul uw cent, dan blijft dit mooie monument voorgoed overend!" Daarbij is het duidelijk dat geschiedenis en economie d贸贸rgaan. Herkenbaarheid: is dat object voldoende herkenbaar en toegankelijk? Meestal is daar wel een mouw aan te passen door de vele Bossche stegen en binnendoortjes. Maar sommige gebouwen zijn alleen van de achterkant zichtbaar en zonder meer aanbellen aan de voorkant gaat ons toch nog wat te ver. Ook de herkenbaarheid van onze werkgroep kwam in beeld middels een aansprekende naam en een drievoudig symbool.

Onze Helmondse 'collega's' bleken de afkorting WIEH al te gebruiken en zo kwamen wij uit op WINDE Werkgroep INDustrieel Erfgoed. De betekenissen van het woord 'winde' zijn: slingerplantenfamilie, voornachtige vis en, voor ons vooral van belang: windas, door de eeuwen heen een belangrijk technisch hulpmiddel boven de waterput, op schepen en kades (kaapstaanders) en als belangrijkste onderdeel van menig hijswerktuig. Het stadsarchief hielp ons aan een fraaie foto met een

inzien, voorlopig elke maandagmiddag tussen 15 .15 en 16.30 uur in het Kringhuis en met onze werkgroepleden van gedachten wisselen over onze vorderingen en plannen. Om haalbaarheid en actualiteit met elkaar te verbinden, kozen wij in eerste instantie voor een bescheiden inventarisatie van Bossche bedrijven verwoest bij de Bevrijding in oktober 1944. In mei a.s. bekijken wij wat er op korte termijn nog kan

De windas: Werktuig, met behulp wm _., een zware last bij aanwending van een veel kleinere kracht kan worden opgeheven.

hijskraan aan de Brede Haven: wellicht beschikt U ook over een prent van een Bossche winde en wilt U ons daarvan aan een afdruk helpen. Degene, die ons de mooiste afbeelding kan bezorgen, krijgt een kleurenafbeelding van de winde op de Handelskade als 'beloning'. Overigens kunnen wij ons voorstellen, dat U zich afvraagt wat onder Industrieel Erfgoed verstaan wordt. De Federatie Industrieel Erfgoed Nederland FIEN maakte er een overzicht van en ook een desbetreffend branche-overzicht; beide kunt U

worden aangeboden aan derden over dit onderwerp. Werkgroep Industrieel Erfgoed De Winde i.o. van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch". F. Teulings 's-Hertogenbosch, F. Smits van W aesberghe Berlicum, C.Driessen Sint-Michielsgestel. Contactpersoon: P. de Bock Rosmalen, telefoon 04192-19196. C. Driessen

OEKBESPREKING

EEN NAR IN BEELDENRIJK DEN BOSCH Een boekje vol met belevenissen van een nar die in onze stad langs een beeldenroute wandelt waarbij de schrijver - Jack Snackers - telkens weer en verrassend de nar zijn babbeltje laat maken. Hierover schrijft Jack Snackers zelf in zijn "voorafje": Een boekje over beelden in de Bossche binnenstad waarin ik elk beeld heb uitgetekend. Een nar wandelt er langs en maakt met sommige van hen een praatje. Je zult dan misschien geen tijd hebben om de gesprekjes van die nar te lezen, dan

kun je dat thuis alsnog doen. Daar zijn ook nog wat historische gegevens in verwerkt. En als je toch aan het wandelen bent, hou dan je ogen ook open voor andere dingen die er te bewonderen zijn: oude gebouwen, gevelstenen, steegjes en hoekjes, doorkijkjes bij water, dus alle vari毛teiten die een oude stad zo interessant maken. Op een enkel markant gebouw waar je langs komt zal de nar je wel wijzen! Het idee voor dit boekje werd geboren, toen ik artikeltjes over beelden aan het schrijven was voor de vereniging "Rond Ja-

nus en Bet". Enkele ervan zijn in hun tijdschrift verschenen. Geniet van de beelden, eventueel ook van de wandeling. En als je hem ziet, doe dan de groeten aan mijn vriend, de nar! Dit boekje - 54 bladzijden - inclusief een route-beschrijving brengen wij gaarne onder Uw aandacht. Op zaterdag 20 februari 1994 werd het路boekje feestelijk gepresenteerd in de Muzerije en is verkrijgbaar ook in ons Kringhuis voor het luttele bedrag van f 10,- . Leuk om te hebben ... ! Jan Bruijstens

, , " , , , . . . . . . ,• • • -

.-.

••

·.-.

'·

":·~_

Onderstaand verslag heeft ter inzage gelegen in het Kringhuis, voorafgaande aan de Algemene Ledenvergadering van 12 december 1993. Daar het een goede gewoonte is de no:id~n te publiceren, treft u deze hierbij aan. Verslag van de ledenvergadering op 21 maart 1993 in de Jeroen Boschzaal van Hotel Centra! aan de Markt.

1. Ontvangst Er zijn 152 personen aanwezig, van wie 117 Kringleden en 35 introducé(e)s. Ter gelegenheid van het 20-jarig jubileum wordt er getrakteerd op koffie en een mini bol.

2. Opening van het huishoudelijke gedeelte van de vergadering De voorzitter opent om 12.09 uur de vergadering. Hij memoreert het feit dat het precies de dag is dat20 jaar geleden de Kring werd opgericht. Oud voorzitter Nort Larnmers wordt welkom geheten, evenals de (waarschijnlijk) nieuwe leden van de µnmissie, de heren Wiggers en van de Wee. De medebestuursleden worden bedankt voor hun inzet van het afgelopen jaar. Er is het bestuur veel werk uit handen genomen door de diverse werkgroepen. Er volgt een kleine terugblik op het afgelopen jaar: ook dit jaar zijn ons weer diverse leden ontvallen, die in het Kring-Nieuws zijn herdacht. De tentoonstelling van Jeroen Bosch is verhuisd naar de Orangerie. Het bestuur heeft voor deze oplossing gekozen, maar is zich ervan bewust dat er betere mogelijkheden moeten zijn. We zijn echter blij dat er een oplossing is gevonden. Met het ledenbestand en de financiën gaat het goed. Er zijn nieuwe statuten gemaakt, een noodzaak omdat het nieuwe Burgerlijke Wetboek van toepassing is, sinds enige tijd. s hard aan de diverse contracten gewerkt, en het bestuur heeft regelmatig overleg met de 's-Hertogenbosche Monumentenzorg, Hartje Den Bosch, de Horeca en de gemeente.

3. Ingekomen stukken en mededelingen Er zijn geen ingekomen stukken. Berichten van verhindering zijn binnengekomen van: de dames van Heertum, Rekkers, van Rooy, v.d. Schoot, Striekwold, Vellekoop, de heer en mevrouw Brands, en de heren: v.d. Bulk, Geertzen, Gielisse, Hendriks, v.d. Heuvel, Looper, Papavoine, v.d. Pas, Puthaar, v.d. Ven en Wuisman.

4. Verslag van de ledenvergadering van 29 maart1992 Er zijn geen op- of aanmerkingen naar aanleiding van het verslag. Het verslag wordt goedgekeurd onder dankzegging aan notulist Theo van Herwijnen.

5. Financieel verslag Er zijn geen reacties binnengekomen. De leden hebben in het Kring-Nieuws kennis kunnen nemen van de financiële gang van zaken van de Kring. De penningmeester betreurt het dat er zo weinig belangstelling is geweest voor de boeken. De kascommissie, bestaande uit: de dames van Griensven en Larnmers, en de heer Marechal, hebben de kas gecontroleerd. De heer Marechal leest het verslag van de kascommissie voor. Het financieel verslag 1992 wordt goedgekeurd, de penningmeester wordt gedechargeerd, en de kascommissie wordt bedankt voor haar inzet.

6. Verkiezing kascommissie De dames Lammers en van Griensven zijn aftredend en niet-herkiesbaar. De heren Marechal en Bechtold blijven in 1993 lid van de kascommissie. Het bestuur stelt voor de heren J. Wiggers en J. v.d. Wee te benoemen als 3e en 4e lid van de kascommissie. Beide heren worden bij acclamatie gekozen als lid van de kascommissie 1993.

•'

~,'.

..... - 1

••

;:,__,'.,,

De nieuwe voorzitter vertelt de vergadering dat hij een beetje verbaasd is dat hij nu reeds tot voorzitter is gekozen. We houden de heer Kuysten in ons midden. Het afgelopen jaar is er veel gebeurd. Er is gestreefd naar een integratie van de diverse activiteiten. De kring wil met alle activiteiten als eenheid naar buiten. Vandaar ook de nieuwe statuten van de Stichting Binnendieze en het Jeroen Bosch Atelier. De heer Kuysten had een grote zorg voor de gang van zaken. Er was enige irritatie en droefenis ten opzichte van de gemeente. We moeten daar nog te vaak op de deur kloppen. De voorzitter bedankt de heer Kuysten voor zijn inzet van het afgelopen jaar, en overhandigt hem een boek over rivierdijken.

9. Verkiezing van de raad van commissarissen De vergadering heeft in de ledenvergadering van 29 maart 1992 aan het bestuur een volmacht gegeven om in de vacature van de heer van Herpen in de loop van hetjaar te voorzien. De heer Peter Wellens heeft zich bereid getoond deze vacature te vervullen. De heer Wellens is al enige tijd actief als commissaris, is werkzaam bij F. van Lanschot NV en is een geboren en getogen Bosschenaar.

7. Verslag secretariaat Er zijn geen schriftelijke reacties binnengekomen. Het verslag wordt goedgekeurd met dankzegging aan de secretaris Anne van Lanschot.

8. Bestuursverkiezing Volgens rooster zijn aftredend: de heer J. Kleyne en mevrouw K. de Bekker-Dupont, tussentijds is afgetreden de heer T. van Herwijnen. De heer J. Kleyne en mevrouw K. de Bekker-Dupont stellen zich herkiesbaar. Het bestuur stelt als opvolger voor de heer van Herwijnen de heer F. Peters voor. De heer Peters stelt zich aan de vergadering voor. Hij is 15 jaar lid van de Kring, werkt bij PTT Telecom, en is een geboren en getogen Bosschenaar. Zijn belangstelling richt zich voornamelijk op het heemkundig gebeuren. Mevrouw K. de Bekker-Dupont, de heren J. Kleyne en F. Peters worden bij acclamatie her- c.q. gekozen. De heer Kuysten heeft te kennen gegeven als voorzitter te willen aftreden, en het bestuur stelt als opvolger van de heer Kuysten de heer Kurvers voor. De heer Kuysten wordt bij acclamatie herbenoemd als bestuurslid, en de heer Kurvers wordt bij acclamatie gekozen ais voorzitter.

Volgens rooster zijn aftredend: de heren van der Ven en Wellens, welke zich beiden herkiesbaar stellen. Tussentijds is afgetreden: de heer Luyckx. Het bestuur stelt in de eerste twee vacatures voor: de heren van der Ven en Wellens. Beiden worden bij acclamatie herkozen. In de derde vacature is nog niet voorzien, en het bestuur vraagt aan de vergadering de machtiging de vacature in de loop van het jaar (indien daar behoefte aan is) te voorzien. De vergadering gaat accoord. Wij betreuren het dat de heer Luyckx de beslissing heeft genomen niet meer als commissaris van de Kring te kunnen functioneren . Hij heeft zich in de loop der jaren ervoor ingezet. De heer Luyckx wordt bedankt voor wat hij de afgelopen jaren voor de Kring heeft gedaan.

10. Begroting 1993 De penningmeester geeft een toelichting op de begroting zoals die in het Kringhuis te zien was. Het totaalplaatje van de financiën is rooskleurig. De kosten 1992 zijn binnen het plaatje gebleven; er is een positief saldovanf 37.000,-, inclusief de rente f 46.000,-. De verwachte kosten voor 1993 stijgen sterk, in belangrijke mate veroorzaakt door de kosten in verband met het 20-jarig jubileum. Toen de penningmeester twee jaar geleden aantrad waren er 900 leden, nu zijn er 1100 leden.

De opbrengsten uit hoofde van activiteiten derden, d.w.z. alles wat met de bezoekers aan de stad te maken heeft, stijgen sterk. De post Kringhuis bestaat voornamelijk uit huur. Het Kring-Nieuws blijft op hetzelfde niveau. De redactie heeft het afgelopen jaar zuinig aan gedaan. Er is een aanzienlijke stijging van de contributie en abonnementen. Dit komt voort uit het aanbod van de Kring bij te dragen aan het abonnement van het stadsarchief' s-Hertogenbosch. De heer Bruijstens vraagt waar de fl00.000,saldo van het vorig jaar zijn gebleven, of hoe moeten we dat zien? Hij wijst er tevens op datde redactie toch wel erg op de centjes moet letten. De penningmeester licht toe dat er gekozen is voor een gewijzigde presentatie in het Kringnieuws. Er is gekozen om de baten en lasten van het afgelopen jaar te publiceren in plaats van een overzicht van inkomsten en uitgaven. Wat het Kring-Nieuws betreft legt de penningmeester uit dat er offertes aan verschillende drukkerijen moeten worden gevraagd om van de meest gunstige offerte te kunnen profiteren. We zijn verplicht om ten opzichte van onze leden de kosten zo laag mogelijk te houden. De heer Bruijstens is van mening dat de ledenvergadering in totaal moet kunnen zien wat er in kas is. De penningmeester wijst erop dat het een zaak is van keuzes maken. Tevens hebben alle boeken in het Kringhuis ter inzage gelegen. Iedereen die geïnteresseerd is, kon komen kijken. De begroting 1993 wordt goedgekeurd.

Voorzitter: Er zijn altijd verschillende soorten leden geweest. Jeugdleden zijn tot 18 jaar, dus niet volwassen in de zin van de wet. Ereleden kunnen ook lid zijn van de vereniging, dus stemmen ook. Art. 19, lid 4, kan de eerste alinea niet weg? Voorzitter: We concentreren momenteel alles in een jaarvergadering. We hebben nu de mogelijkheid om alles over twee vergaderingen uit te smeren, als het niet realiseerbaar is voor de jaarvergadering. Art. 19, lid 4d, de heer van Herwijnen vindt dat we nu ook maar de jaarlijkse bijdrage moeten vaststellen. Voorzitter: De nieuwe statuten zijn echter nog niet van kracht. Vaststelling van de jaarlijkse bijdrage staat niet op de agenda, en het is niet de bedoeling dat wij voor ieder lid afzonderlijk de bijdrage gaan vaststellen. De heer J. Brouns vraagt zich af op Art. 19, lid 5, belangrijk is gewijzigd ten opzichte van de vorige statuten? Waarom is niet aangestipt dat de kascommissie meer bevoegdheden krijgt? De penningmeester legt uit dat de kascommissie de balans onderzoekt en de staat van baten en lasten. Het is meer dan alleen maar kijken of de juiste bonnetjes aanwezig zijn. De heer Brouns is van mening dat de kascommissie meer bevoegdheden krijgt, en dat het bestuur zich maar eens in het ver~nigingsrecht moet verdiepen. De heer van Uden bevestigt dit; de kascommissie dient wettelijk de rekening en verantwoording te onderzoeken. De statuten worden goedgekeurd. De voorzitter vraagt de ledenvergadering om de he1~r van Uden en mevrouw van Lanschot te machtigen de statuten te ondertekenen. De vergadering gaat accoord.

11. Wijziging statuten De voorzitter geeft een korte toelichting. Vanwege het nieuwe wetboek was een statutenwijziging noodzakelijk. Een aantal artikelen is uitgebreid. • De doelstellingen zijn vernieuwd. • Wijziging aantal bestuursleden, er is een minimum vastgesteld, 5, geen maximum. • De commissarissen worden adviseurs. • Er wordt een ledenregister gehouden. De heer T. van Herwijnen heeft enige vragen: Art. 7 lid 4, wanneer en waarom zou er een hoofdelijke omslag moeten zijn? Voorzitter: Het zou mogelijk kunnen zijn dat er een uitgave gedaan moet worden die de Kring niet alleen zou kunnen opbrengen. Hetzelfde geldt voor de verantwoordelijkheid van de leden ten opzichte van schuldeisers als er financiële moeilijkheden zouden zijn. Art.18, lid 2, alleen gewone leden hebben stemrecht. Waarom geenjeugdleden en ereleden?

12. Beleidsplan De voorzitter geeft een toelichting op het beleidsplan. Het komende jaar liggen de accenten op de volgende punten: • wij moeten er voor zorgdragen dat de leden zich thuis voelen in hun heemkundige vereniging; • het cultuur-historisch bewustzijn van inwoners en bezoekers van de stad moet vergroot worden; • het in concrete activiteiten op een aantrekkelijke wijze uitwerken van een cultuur-historisch verantwoorde presentatie van onze stad, voor geïnteresseerde bezoekers en toeristen. Het komende jaar vragen de volgende zaken bijzondere aandacht van het bestuur: • ledenwerving en ledenbinding; • het verzorgen van diverse publikaties; • de organisatie van de vereniging; • de promotie van de stad; • de huisvesting van de vereniging; • de financiële situatie van de .vereniging;

• samenwerking en publiciteit. Daar waar de raakvlakken van de Kring en het VVV elkaar raken is het zaak zoveel mogelijk gebruik te maken van elkaars diensten, en elkaar te ondersteunen. Bij de Kring ligt de nadruk op de historische invalshoek, hetgeen bij het VVV niet direct het geval is. Er zal veel aandacht worden besteed aan een open verhouding met de gemeente, Hartje Den Bosch, etc. De penningmeester legt uit dat er reserves gekweekt worden voor de viering van het 25-jarig bestaan. Ook wordt er rekening gehouden met andere huisvesting, terwijl het bedrijfsleven zich in onze interesse mag verheugen. Het beleidsplan wordt goedgekeurd.

13. Rondvraag De heer v.d. Heuvel vraagt zich af waar\ ~r niet aan de vergadering is gevraagd of iemand zich voor de kascommissie beschikbaar wil stellen. De penningmeester legt uit datde belangstelling hiervoor niet optimaal is, dus dat het bestuur een voorstel doet. Dit wil echter niet zeggen dat niemand uit de vergadering in aanmerking komt. Hij vraagt tevens of de heer v.d. Heuvel in de toekomst in de kascommissie wil zitten. De heer v.d. Heuvel zegt toe dit te willen. Het bestuur zal in de toekomst eerst aan de vergadering vragen wie zich beschikbaar wil stellen. De heer van Herwijnen meldt dat de verslagen van de werkgroepen niet op de agenda staan. Er zijn echter geen vragen n.a.v. de verslagen en werkgroepen. De heer Blankert vraagt of het mogelijk is om een verzamelmap voor het Kring-Nieuws te maken. Er zal gekeken worden of dit mogelijk i• Misschien is het een idee om nog wat er. _ _,eformulieren in het Kringhuis te leggen. Regelmatig wordt er informatie over de Binnendieze gevraagd in het Kringhuis. Is het mogelijk om meer gegevens te krijgen? Er zal gekeken worden wat daaraan te doen is.

14. Sluiting Voorzitter Kurvers sluit de vergadering om 14.00uur. 's-Hertogenbosch, 23maart1993 Notulist: Anne van Lanschot

Kopij voor het eerst volgende Kring-Nieuws dient uiterlijk vrijdag 1april1994 te worden ingeleverd bij Secretariaat Kring-Nieuws Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch of bezorgen in het Kringhuis