Kringnieuws 1995 05 21 126

UITGAVE VAN KRING "VRIENDEN VAN 'S-HERTOGENBOSCH" JAARGANG

21

NUMMER

3

MEI

1995

Binnendieze Waterstraat foto Frans van Belkum

Secretariaat van KRING "VRIENDEN VAN 's-HERTOGENBOSCH" Postbus 1162 5200 BE 's-Hertogenbosch KRINGHUIS Tweede Korenstraatje 18 's-Hertogenbosch Telefoon 073 - 13 5098 Telefax 073 - 146021 Openingstijden: Maandag t/m zaterdag van 10.00-17.00uur Zon- en feestdagen van 12.00 - 17 .00 uur bovendien op donderdag van 18.00- 21.00 uur BETALINGEN - Postgiro 3.119.716 - Bank van Lanschot rek.nr.

22.51.91.202 - Jaarlijkse bijdrage minimaal f25,- Jeugdledenf 15,-

STAP INDE GOEDE RICHTING (22) De officiële opening van het toeristenseizoen stond dit jaar in het kader van het tienjarig bestaan van de Stichting Binnendieze, zoals U in het vorige Kring-Nieuws heeft kunnen lezen. Het is niet mogelijk hieraan in dit Kring-Nieuws aandacht te schenken: Het vond midden in het productieproces plaats. In de loop van het jaar zult U zeker nog geïnformeerd worden over het tweede lustrum van de Stichting Binnendieze.

In de rubriek Bossche Historie vindt U het vervolg van de artikelen met betrekking tot de IJklokalen van' s-Hertogenbosch, en vinden we een artikel over Bastion Oliemolen.

Verder zult U nog verschillende interessante stukken in dit nummer vinden.

Veel leesplezier!!

AtiLinders

Op maandag 15 mei a.s zal de Algemene Ledenvergadering worden gehouden. Elders in dit blad kunt U de bijzonderheden lezen.

In de rubriek Goed Geluisterd vindt U verslagen van een tweetal lezingen die tot de verbeelding spreken.

In het vorig Kring-Nieuws kwam er de nodige informatie van de werkgroep Klein Monument, nu laat "De Winde" van zich 'horen'.

•

BEKNOPT Van de redactie Agenda Van de bestuurstafel Ledenvergadering Ander nieuws Bossche Historie Goed geluisterd Voor u gelezen

1, 14en 17 2 2 4 11 11, 12 en 19 17 18

'AGENDA ..

07-05- :Fleis/aiïtötoèhtl.óêve~stein 13-05 11.00 uur Schutterij Citadel 15-05 20.00uur Algemene Ledenvergadering 21-05 ExcursieZwolle 10-06 11.00 uur Schutterij Citadel 01-07 Dag Architectuur In de maanden september en oktober kunt U een cursus "Verzamelen. Van rariteitenkabinet tot kunstmuseum" volgen bij de Open Universiteit. Informatie telefoonnummer 073-137374.

Elders in dit nummer vindt U informatie over: Stadswandelingen, Citadel, SintJanstoren, Zwanenbroedershuis, Stadhuis, Sint-Jan, Bocuwa.

Kring-Nieuws is het zes maal per jaar verschijnend tijdschrift van de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch."

Redactie: Harry Blankert, Jan Bruijstens (voorzitter), Jack van Elten, Theo van Herwijnen, Jan Kleijne, Ati Linders (secretaris) en John Vermulst.

Aan dit nummer werkten mede: Frans van Belkum, Piet de Bock, Jan ven Ee, Cis van Heertum, Peter-Jan van der Heijden, Rob Hoogeboom, Nart Lammers, Trees Linders, Frans Peters, Frans Smits van Waesberghe, J.J. van Veldhuizen, Peter J.C. Verhagen en J. van Uden.

Redactie-adres: Secretariaat Kring-Nieuws Postbus 1162 5200BE 's-Hertogenbosch Vormgeving: Jan Bruijstens, Jack van Elten en AtiLinders Druk: Printex 's-Hertogenbosch Oplage 1500 stuks Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

'VAN DË BESTUURSTÁFÈL

MEDEDELINGEN···

Abonnement buitenland

f 30,00 per jaar

IN MEMORIAM WIM BETTONVIL

Abonnement voor leden heemkundekringen f 25,00 per jaar (Het abonnement dient dan via de kringpenningmeester te lopen.)

Op 11 maart jl. overleed Wim Bettonvil.

Met hem verliest de Kring één van de actieve vrijwilligers van het eerste uur. Velen kennen hem van het Kringhuis. Al bij de start op de Stationsweg was hij als vrijwilliger actief en trouw bezoeker van de lezingenavonden en deelnemer aan excursies.

Zelfs toen het hem wat minder goed afging, ontbrak hij zelden op onze bijeenkomsten.

Voor de bezorging van het KringNieuws kon steeds op hem worden gerekend.

Velen van ons zullen met zijn overlijden een vertrouwde vriend van de Kring missen.

Wij wensen zijn vrouw Lenie en de familie veel sterkte toe. Zijn herinnering blijft in de Kring levendig.

Wilt u kennismaken met Brabants Heem?

U kunt nu op voordelige wijze kennismaken met het geheel vernieuwde Brabants Heem. Als u zich nu opgeeft voor een introductie-abonnement, betaalt u voor de complete jaargang 1995 (vier nummers) slechts f 17 ,50.

Opgave hiervoor dient schriftelijk te geschieden bij het secretariaat van de Kring.

U ontvangt dan per omgaande een acceptgiro-kaart.

LIDMAATSCHAPSKAARTEN

ACTIVITEITEN

Er is enige vertraging opgetreden met het verzenden van de lidmaatschapskaarten 1995. Het bestuur betreurt dit zeer en biedt hiervoor haar excuses aan.

BRABANTS HEEM Brabants Heem is een driemaandelijks tijdschrift voor archeologie, geschiedenis en volkskunde van Noord-Brabant. Brabants Heem bestaat al 46 jaar, maar is thans inhoudelijk en naar vormgeving geheel vernieuwd.

Dit tijdschrift wordt uitgegeven door de Stichting Brabants Heem en de Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening.

Wat biedt Brabants Heem?

Brabants Heem brengt ieder kwartaal een keur aan boeiende en rijk gei1lustreerde artikelen over uiteenlopende thema's als bouwhistorie, archeologie, genealogie, veldnamenonderzoek en talrijke andere onderwerpen over het rijke verleden van Noord-Brabant. Iedere aflevering bevat daarnaast een aantal besprekingen van recent verschenen publikaties.

Wat kost Brabants Heem?

Abonnement binnenland f 27 ,50 per jaar

) STADSPROMOTIONELE EN TOERISTISCHE

Ook in de maanden mei en juni organiseert onze Kring weer diverse cultuurhistorische activiteiten.

Stadswandelingen Er zijn 'vrije' stadswandelingen op vrijdag 5 mei (Bevrijdingsdag), donderdag 25 mei (Hemelvaartsdag), maandag 5 juni (Tweede Pinksterdag) en op de zondagen 11, 18 en 25 juni. Deze wandeling duurt ca.

1,5 uur en start om 14.00 uur in het Kringhuis. Kosten: f 4,- per persoon; kinderen t/m 12 jaar: f 2,- per persoon. Uiteraard kunt u ook een BON STADSWAN LING van uw lidmaatschapskaart 1995 inwisselen in het Kringhuis.

Sint-Janstoren Er zijn 'vrije' rondleidingen op de Westtoren van de Sint-Jan op vrijdag 5 mei, zondag 7 mei, zondag 14 mei, zondag 21 mei, donderdag 25 mei, zondag 28 mei, maandag 5 juni, zondag 11 juni, zondag 18 juni en zondag 25 juni. Er zijn dan telkens rondleidingen om 13.00, 14.00, 15.00 en 16.00 uur. Maximaal 25 personen per keer. VOL IS VOL! Duur: ca. 5 kwartier. Kaartverkoop aan de voet van de toren bij de ingang, telkens vanaf een kwartier vóór de eerste rondleiding op die dag. Kosten: f 4,- per persoon; kinderen t/m 12 jaar f 2,- per persoon. Uiteraard kunt u de BON TORENRONDLEIDING van uw lidmaatschapskaart 1995 inleveren voor een gratis kaartje.

Zwanenbroedershuis De Kring organiseert iedere vrijdag gratis rondleidingen voor individuele bezoekers in het Zwanenbroedershuis, Hinthamerstraat 94 (aanbellen a.u.b.).

Tijd: tussen 11.00 en 15.00 uur. Bij speciale gelegenheden kan het komen te vervallen. Informeer daarom altijd eerst in het Kringhuis.

Stadhuis Op verzoek van ons Gemeentebestuur organiseert de Kring op donderdagavond om 19 .00 uur een gratis rondleiding van ca.

1 uur. Deze rondleidingen gaan echter alleen door bij voldoende deelname (minimaal 5 personen).

U dient zich daarom vóór 11.00 uur aan te melden bij het Gemeentelijk Informatiecentrum (073 - 155755). NIET op de donderdagen 4 en 25 mei!

Citadel Elke 2e en 4e zaterdag van de maand vindt een rondleiding van 4 á 5 kwartier plaats door de Citadel/Rijksarchief. Aanvang: 11.00 uur. Kaartverkoop in het Kringhuis (dus NIET op de Citadel). Kosten: f 4,-perpersoon; kinderen t/m 12jaar: f 2,- per persoon. Ook hiervoor kunt u in het Kringhuis gratis kaartjes verkrijgen door inlevering van uw BON CITADEL van uw lidmaatschapskaart 1995.

Elke 2e zaterdag vindt tegelijkertijd een gratis optreden plaats van de Bossche Schutterij op de Citadel!

Vaartochten Binnendieze De dagelijkse vaartochten zijn weer van start gegaan. Afvaarten op dinsdag t/m dag om 11.00, 12.00, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00en 17.00uur. Op maandag om 14.00, 15.00, 16.00en 17.00uur. Duur45 à 50minuten.

Kosten: f 6,- p.p.; kinderen t/m 12 jaar f 2,50 p.p. Ook hiervoor kunt u een BON van uw lidmaatschapskaart 1995 inleveren om een gratis kaartje te krijgen. Verkoop uitsluitend in het Diezehuis, Molenstraat 15A. Telefoon: 073 - 122334. Het Diezehuis is geopend op dinsdag t/m zondag tussen 10.00 en 17 .00 uur; op maandag kunt u terechttussen 13.00 en 17 .00 uur. Reserveren is uitsluitend mogelijk minimaal 4 weken vóór de vaardatum. Daarna: uitsluitend à contact in het Diezehuis.

Ook afvaarten om 18.00, 19.00 of20.00 uur zijn mogelijk. Tarief: f 150,- per boot (max. 16 personen). Ook hiervoor moeten aanvragen minimaal 4 weken tevoren schriftelijk of per fax worden aangevraagd (t.a.v. mevr. L. Duif).

Rondleidingen op verzoek Op verzoek organiseren wij gedurende het gehele jaar diverse rondleidingen (stadswandelingen, Sint-Janstoren, Stadhuis, Zwanenbroedershuis, Citadel, enz.)

Verzoeken hiertoe dienen minimaal 3 weken vóór de datum ingediend te worden in het Kringhuis. Ideaal voor bv. kinderfeestjes, reunie's, trouwfeesten, enz. Alle informatie (ook folders) daarover in het Kringhuis.

Culinaire Wandelingen Voor de zondagen 21 mei en 18 juni staan er 'vrije' culinaire wandelingen op het programma. Ditjaar voor het eerst ook met de mogelijkheid van een tochtje op de Binnendieze erbij.

Kosten f 99,- p.p., exclusief consumpties. In het Kringhuis vindt u ook hierover alle informatie.

Opgave: minimaal 1 week vóór de gewenste datum via 073- 216757 (dhr. J. Rijnaarts).

UITNODIGING LEDENVERGADERING Het bestuur van de Kring nodigt u uit voor de algemene ledenvergadering op MAANDAGAVOND 15 MEI 1995 in het Golden Tulip Hotel Centra! aan het Burgemeester Loeffplein 98 te 's-Hertogenbosch.

Uitsluitend leden van de Kring met één introducée en een geldige lidmaatschapskaart van 1995 hebben toegang tot deze vergadering.

De zaal is open vanaf 19.30 uur.

De vergadering start om 20.00 uur en eindigt ca. 22.30 uur.

De agenda is als volgt samengesteld: !.Opening 2. Ingekomen stukken en mededelingen 3. Verslag ledenvergadering van 11 december 1994; dit verslag treft u in dit Kring-Nieuws aan 4.Jaarrekening 1994, waarin opgenomen de balans; een beknopt verslag treft u in dit Kring-Nieuws aan. Een uitgebreid verslag ligt vanaf 1 mei a.s. ter inzage in het Kringhuis . De penningmeester en een lid van de kascontrole-commissie zullen op maandagavond 8 mei van 20.00 tot 21.00 uur in het Kringhuis aanwezig zijn om eventuele vragen te beantwoorden. Schriftelijke reacties kunt u vóór 10 mei a.s. bij het secretariaat indie-

nen. Het verslag van de kascontrolecommissie zal tijdens de vergadering worden voorgelezen.

5. Verkiezing kascontrole-commissie; Geïnteresseerden voor zitting in deze commissie kunnen zich vóór 8 mei a.s. bij het secretariaat aanmelden, waarna zij voor een gesprek zullen worden uitgenodigd.

6. Jaarverslag 7. Bestuursverkiezing; A. Het bestuur stelt het volgende aan de vergadering voor: bestuursleden, die nu voor een termijn van 3 jaren worden gekozen, zijn dus weer aftredend in 1998. Daar de Kring in 1998 het 25jarig jubileum viert en er derhalve veel activiteiten plaatsvinden, waar de bestuursleden bemoeienis mee hebben, is het bestuur van mening dat om de continuïteit te waarborgen, de dan aftredende bestuursleden zitting houden tot voorjaar 1999. Er zal in 1998 wel een bestuursverkiezing plaatsvinden van 2 bestuursleden, die dan tot voorjaar 1999 een inwerkperiode zullen kennen, zodat zij dan de bestuurstaak naadloos kunnen overnemen.

B. Volgens rooster zijn aftredend: mevrouw K. de Bekker-Dupont en de heer V. Verberk. Beiden stellen zich herkiesbaar. De voordracht van het bestuur (art. 9 en 10 van de statuten) luidt: voor beide vacatures, mevrouw K. de Bekker-Dupont en de heer V. Verberk.

Volgens de statuten kunnen kandidaten voor bestuursfuncties door tenminste 10 leden worden voorgedragen. Een dergelijke voordracht moet uiterlijk 8 mei a.s. schriftelijk bij het secretariaat worden ingediend en wordt tijdens de vergadering bekend gemaakt.

8. Verkiezing raad van adviseurs; Volgens rooster zijn aftredend de heren B.LooperenC. v.d. Ven. DeheerC. v.d.

Ven stelt zich niet meer verkiesbaar.

Ingevolge artikel 23 stelt het bestuur kandidaten voor. Vanaf 1 mei a.s . zal in het Kringhuis een lijst liggen met daarop vermeld welke kandidaten het bestuur voordraagt.

9.Naar aanleiding van vorige vergadering: - nieuwsjaarreceptie op 1 januari of later - aantal ledenvergaderingen per jaar?

- oprichting Stichting Wooncultuur 10.Rondvraag 11.Sluiting Er zijn 74 stemgerechtigde leden aanwezig op deze vergadering.

f[EP,ENVËRGADËRING · ·w

VERSLAG LEDENVERGADERING 11DECEMBER1994 GEHOUDEN IN HET GOLDEN TULIP HOTEL CENTRAL AAN HET BURG. LOEFFPLEIN 98 Voor de pauze wordt door Prof. Dr. Peter Nissen een inleiding verzorgd met als titel "De folklorisering van het on-alledaagse". Peter Nissen heeft op 14 oktober 1994 zijn ambt als hoogleraar aanvaard van een bijzondere leerstoel aan de Katholieke Universiteit Brabant te Tilburg. Deze leerstoel is de eerste in Nederland op het gebied van de volkscultuur en tot stand gekomen op initiatief van de Stichting Brabants Heem.

Na de pauze vindt de vergadering plaats. l.Opening De voorzitter, de heer Hein Kurvers, opent om 14.00 uur de vergadering middels het welkom heten van de aanwezigen.

Voor deze vergadering hebben zich afgemeld de dames W. Hartkamp, B. Rekkers, C. van Heertum, B. van Rooy, C. Striekwold, L. Diebels, J. Goossens, A. Linders en I. de Bresser, de heren C. Geertzen, J. Wuisman, H. Driessen, J. de Bruijn, J. van Haaren, F. Sluijter, J. Vermulst, W. Bekker, P. de Bock, B. van de Bulk, J. van Elten en F. Broecks, de heer en mevrouw v. Rijsbergen.

2. Verslag ledenvergadering d.d. 30 mei 1994.

Dhr. Bruijstens vraagt naar aanleiding van punt 2 (ingekomen stukken en mededelingen) naar de inhoud van de brief van de heer en mevrouw Buijs. De voorzitter zegt toe dat een verkorte weergave van deze brief in het verslag zal worden opgenomen. U treft deze aan het einde van dit verslag aan.

Verder zijn er geen op- en aanmerkingen. Verslag wordt goedgekeurd.

3. Uitslag ledenenquête Vincent Verberk geeft met behulp van sheets de meest relevante uitkomsten weer van een enquête, welke op verzoek van het bestuur is uitgevoerd middels een steekproef onder 110 Kringleden door studenten van de Hogeschool 's-Hertogenbosch.

In het Kring-Nieuws nummer 1 van januari 1995 staan de belangrijkste conclusies weergegeven, alsmede aantekeningen van het bestuur, betrekking hebbend op de enquête.

In het Kringhuis ligt het gehele rapport, getiteld "In de ban van de Kring" ter inzage.

Diverse leden hebben vragen c.q. opmerkingen over deze enquête: De heer J. van de Voren vraagt naar aanleiding van de lage opkomst bij ledenvergaderingen of er een vergelijking te maken is met andere verenigingen. Antwoord: Bij alle verenigingen is de opkomst voor vergaderingen bedroevend.

Volgens enquête komt 83% niet naar vergaderingen. Leden dienen middels andere communicatie-middelen op de hoogte te worden gehouden van de diverse ontwikkelingen.

Ongeveer 15% van de leden zegt dat de Kring voor hen niet meer beantwoordt aan het oorspronkelijk motief om lid te worden. Dit zijn de potentiële afvallers.

Het ledenverloop is niet uit de enquête te halen. Wordt wel in het eindrapport genoemd. De voorzitter geeft een opsomming van het ledenverloop. We weten te weinig van de leden. Vandaar dat we via de acceptgirokaart de geboortedatum hebben gevraagd. Door meer gebruik te gaan maken van communicatie-middelen, o.a. het Kring-Nieuws, probeert het bestuur de 'slapende' leden meer bij diverse activiteiten te betrekken.

De heer J. Hendriks: is er gevraagd of de deelnemers aan de cursus Boschlogie tevreden zijn? Antwoord: niet in de enquête zelf, maar aan het einde van elke cursus wordt geëvalueerd en gevraagd of men tevreden is over de inhoud van de cursus.

Mevrouw M. Janssen: heeft moeite met de manier waarop door de Kringhuismedewerkers wordt omgegaan met bezoekers. Er zijn leden die hun lidmaatschap opzeggen vanwege deze houding. Dat is erg jammer.

4. Voorstel begroting 1995 De penningmeester, de heer Jack van Uden, licht de begroting 1995 toe. De begroting heeft ter inzage gelegen in het Kringhuis. Enkele punten, welke eruit springen: Kosten Kringhuis zijn gestegen omdat er thans een professioneel schoonmaakbedrijf is ingehuurd. Bestuurskosten stegen, vanwege een actie voor extra ledenwerving. Aanschaf van een kopieermachine verhoogt de secretariaatskosten. Kosten Kring-Nieuws stegen vanwege een verhoging van de oplage en een tariefstijging van de drukkosten.

Het bestuur is reeds enige maanden in gesprek over de relatie Kring - Stichting

Binnendieze. Er is een batig saldo; uitbreiding vaartochten en reservering t.b.v. eventuele slechte jaren zijn bereikt.

Gemeente heeft ons verzoek om een bedrag van f 35.000,-van Stichting over te hevelen naar Kring gehonoreerd op voorwaarde dat het peil van onze activiteiten in 's-Hertogenbosch wordt verhoogd. Deze overheveling maakt het mogelijk om in 1995 acties te kunnen ondernemen, welke anders over een aantal jaren zouden moeten worden uitgespreid.

De VOM (Vereniging Open Monumenten) gaat door het gehele land erfgoedwinkels oprichten. In 's-Hertogenbosch zou deze in het Kringhuis worden gesitueerd. Het bestuur heeft daarvoor aai. ) Paul de Gruyterfonds subsidie gevraagd.

Dit verzoek is gehonoreerd met slechts f 3.000,-. Er is een werkgroep geformeerd welke het idee van de erfgoed winkel nadere inhoud gaat geven. Dit genereert extra inkomsten voor het Kringhuis. In de begroting is daarmee echter nog geen rekening gehouden. Er is ook reeds een bedrag gereserveerd voor het 25-jarig jubileum in 1998. Er zal een afzonderlijke stichting worden opgericht, die onderzoek gaat doen naar de wooncultuur, analoog aan het onderzoek in de Peperstraat (Hermans Stipendium).

Jan Bruijstens merkt op dat de begroting niet op de gestelde dag (20/11) in het Kringhuis ter inzage lag, maar op 26 november, echter zonder toelichting, welke nog later kwam. Hij vraagt of de stul voortaan in zijn geheel op de afgesproken datum ter inzage kunnen liggen in het Kringhuis en pleit ervoor in het Kring-Nieuws de balansgegevens op te nemen. De penningmeester betreurt het dat niet alle gegevens op 20 november ter beschikking waren; komt door tijdgebrek. Wat betreft opname in het KringNieuws; wat neemje op en wat niet, die keus zal moeten worden bepaald. Jan Bruijstens vindt dat alle leden recht hebben om de cijfers te kennen. Waarom wel tot 1990 en daarna niet meer? De voorzitter merkt op dat de sluitingsdatum voor de kopij 1 maand voor het verschijnen van het Kring-Nieuws ligt; gegevens niet op tijd ter beschikking, maar wil een en ander bespreken.

Jan Bruijstens stelt ook het punt 'contributie-verhoging' aan de orde. De voorzitter antwoordt hierop dat elk van de 3

doelstellingen uit het NRIT-rapport hun eigen kosten- en batenplaatje hebben. De verhoging is slechts een voorstel.

De vergadering keurt de begroting 1995 goed.

5.Rondvraag J. van Haaren (afgemeld voor deze vergadering) stelt zijn vraag schriftelijk: Waarom de nieuwjaarsreceptie op 1 januari en niet een week later?

Antwoord: Nieuwjaar is op 1 januari. Op volgende vergadering zal dit punt aan de orde worden gesteld.

J. Bruijstens: Het varen op de Binnendieze was in 1993 met een 65+ pas f 5,- p.p.

Thans niet meer, waarom? Voorzitter: dit is het beleid van de Stichting Binnen~ieze. Gelet op de prijs van slechts f 6,en de huidige inkomenspositie van de ouderen is korting niet meer nodig. Men is niet armlastig meer. De heer J. Bruijstens vindt dit een verkeerde argumentatie, die 65+ pas is door de regering niet voor niets ontworpen. De voorzitter blijft bij het standpunt. Als de overheid dat wil doen, dan wordt door de overheid dit ook gecompenseerd. Wij hebben dat niet; ook aan groepen wordt geen korting verleend.

De heer J. Bruijstens vraagt zich af waarom er thans tweemaal per jaar moet worden vergaderd. Er wordt toch niet gestreefd n~ar een vergadercultuur? Is er al voldoende. Éénmaal per jaar een ledenvergadering is voldoende. Er komen dan ook meer leden naar de vergadering .oe. De voorzitter antwoordt hierop dat de vorige keer het NRIT-rapport werd besproken. Op de volgende vergadering zal hierop nader worden teruggekomen.

6.Sluiting Aan de aanwezigen werd de gelegenheid geboden om middels een enquêteformulier hun mening te geven over de herinrichting van Kerkstraat, Kerkplein en Karrenstraat. Formulieren kunnen worden ingeleverd.

De voorzitter dankt de aanwezigen voor hun inbreng en deelname aan de discussies en sluit om 17 .30 uur de vergadering.

Tot zover het verslag.

Verkorte weergave brief van de heer en mevrouw Buijs Naar aanleiding van de opmerking van de heer Bruijstens bij het verslag van de vorige ledenvergadering het volgende: Het bestuurontving een aan de ledenvergadering gerichte brief van de heer en mevrouw Buijs. Dit in aansluiting op een brief aan het bestuur en een reactie daarop van het bestuur. Het punt van kritiek was de inhoud van de mede door de Kring ondertekende brief aan de onderhandelaars bij de college-vorming voor de vorming van een

nieuw college van B & W. In het bijzonder was het aandringen op voortzetting van het beleid ter realisering van een aantal grote voor de infra-structuur van de stad belangrijke projecten, punt van kritiek.

De briefbevatte een opsomming van zaken waarmee de kring toch van opvatting met partners als Hartje Den Bosch en Horeca zou moeten verschillen. De heer en mevrouw Buijs wensten zich te beraden over een verlenging van hun lidmaatschap.

Tot zover de strekking van de brief.

Afschrift van de volledige correspondentie is bij het secretariaat in te zien.

BEKNOPT FINANCIEEL VERSLAG 1994 Exploitatierekening 1994 Realisatie 1994

Baten Ledenbijdrage Activiteiten leden Activiteiten derden Opbrengst verkopen Kringhuis Donaties/advertenties Diverse opbrengsten

Lasten Activiteiten leden Acitviteiten derden Inkoopwaarde verkopen Kringhuis Bestuurskosten Secretariaat Kring-Nieuws Afschrijvingskosten Kosten Jubileum Contributies en abonnementen Representatie en promotie Diverse kosten

Rentebaten/-lasten

Begroting 1994

38189,50 7340,00 49354,65 52233,80 5750,00 0,00 1751,60

35750,00 3100,00 67000,00 24000,00 4000,00 500,00 0,00

f 154619,55

f 134350,00

14230,83 34904,72 38329,86 34587,25 3147,40 6403,87 9246,37 8487,00 5000,00 1026,75 2540,33 345,00

19350,00 41050,00 16800,00 27500,00 4200,00 6200,00 9100,00 5350,00 5000,00 2800,00 2000,00 1000,00

f 158249,38

f 140350,00

3629,838187,74

f 4557,91

6000,006000,00

f

0,00

}LLEDENVERGADERING ".~ "... . . '·· .. .. . ·-· ...

Zoals elders in dit Kring-Nieuws reeds is aangekondigd, ligt de jaarrekening 1994 op maandagavond 8 mei a.s. van 20.00 tot 21.00 uur voor de leden ter inzage in het Kringhuis.

BALANS PER 31DECEMBER1994 ACTIVA Materiële vaste activa Verlichting en inventaris

6720,75

Voorraden

9000,00

Vorderingen Debiteuren Waarborgsom Overige vorderingen

7288,05 3000,00 46189,25

181478,88

253676,93

PASSIVA Algemene reserve

173549,92

Voorzieningen Kortlopende schulden Crediteuren Overlopende ledenbijdrage Cursus Boschlogie Overige schulden

•

JAARVERSLAG 1994 56477,30

Liquide middelen

J. van Uden, penningmeester

43195,50

5000,00 3835,00 8255,00 19841,51

I VERENIGING • Samenstelling bestuur Het bestuur had de volgende samenstelling: - Hein Kurvers, voorzitter (termijn tot 1996) - mevr. Kok de Bekker-Dupont, vicevoorzitter (termijn tot 1995) - Frans Peters, secretaris (termijn 1996) - Jan Kleyne, coördinator toeristische activiteiten (termijn tot 1996) - Jack van Uden, penningmeester (termijn tot 1997) - Vincent Verberk (termijn tot 1995) - Piet v.d. Heuvel, 2epenningmeester(termijn tot 1997)

36931,51

253676,93

Toelichting van de penningmeester Zoals uit de exploitatierekening blijkt, is het boekjaar 1994 afgesloten met een batig saldo van f 4.558,-.

De exploitatierekening is gunstig beïnvloed door de hogere opbrengst uit verkopen, zowel in het Kringhuis als de verkopen op rekening. Na aftrek van de inkoopwaarde van deze verkopen, heeft de exploitatie hiervan per saldo f 6.700,- meer opgeleverd dan begroot. Ook de grotere stijging van het aantal leden dan begroot heeft een positief effect gehad op de exploitatie. De ledenbijdrage is hierdoor f 2.400,- hoger uitgevallen.

Voorts springen de lagere opbrengsten voor activiteiten derden in het oog.

Na een jarenlange stijging van het aantal bezoekers aan objecten welke beheerd worden door de Kring, is het aantal bezoekers in 1994 met ruim 14% gedaald ten opzichte van 1993. Oorzaak hiervan is de hete zomer geweest. Dit was vooral merkbaar bij de torenbeklimmingen; deze bleven

hierdoor ver achter. Dit heeft gedeeltelijk tot gevolg dat de kosten voor activiteiten derden eveneens lager zijn uitgevallen.

De kosten zijn ten opzichte van de begroting met f 17 .900,- gestegen.

Hierin zijn begrepen hogere kosten van het Kringhuis van f 7 .100,-, als gevolg van hogere kosten voor onderhoud, schoonmaak en de installatie van een fotokopieerapparaat.

De afschrijvingskosten zijn met f 6.000,-negatiefbeïnvloed door een versnelde afschrijving op verlichting en inventaris.

In de ledenvergadering van 11 december 1994 is uitvoerig ingegaan op de financiële relatie tussen de Kring en de Stichting Binnendieze. Aan de orde is geweest de verleende toestemming van de Gemeente om en gedeelte van het batig saldo van de Stichting bij de Kring aan te wenden voor professionalisering van de aanpak. hiervoor is een bedrag van circa f 34.000,- opgenomen onder de voorzieningen.

Uiteindelijk is het batig saldo over 1994 toegevoegd aan de algemene reserve.

In het jaar 1994 kwam het bestuur 16 maal bijeen. Het dagelijks bestuur vergaderde eveneens 16 maal.

Een delegatie van het bestuur heeft 2 regionale vergaderingen van Brabants Heem bijgewoond, evenals 2 vergaderingen van de Raad van Aangeslotenen te Oirschot.

• Enquête onder de leden ) Als uitvloeisel van het NRIT-rapport heeft het Bestuur in november een enquête gehouden middels een steekproef, waarbij ieder tiende lid uit het ledenbestand is getrokken. Studenten van de Hogeschool 's-Hertogenbosch hebben deze leden thuis bezocht en met hen een lijst met 48 vragen doorgenomen.

De uitkomsten van deze enquête zijn verwoord in een rapport "In de ban van de Kring", wat ter inzage ligt in het Kringhuis.

De belangrijkste conclusies zijn, samen met bestuursaantekeningen, opgenomen in het Kring-Nieuws nr. 1 van 1995.

• Ledenverloop In 1994 hebben 184 personen zich opgegeven als lid van onze Kring; 67 leden hebben bedankt als lid. De ledenstand per 31 december is 1306.

• Vrijwilligers Het bestuur is veel dank verschuldigd aan de vele vrijwilligers, die zich het gehele jaar door inzetten voor de Kring.

Werkgroepen, projectgroepen, gidsen, schippers, kringhuismedewerkers, etc., etc. Zonder al deze mensen is het ondenkbaar om de Kring draaiende te houden. Het Bestuur prijst zich zeer gelukkig met deze leden.

• Hulp voor bestuursleden Om de werkzaamheden van het bestuur te kunnen toespitsen op het zuivere bestuurswerk zijn in 1994 voor bepaalde taken vrijwilligers aangezocht. Een secretariaatsgroep kwam van de grond, zij het nog wat beperkt. De penningmeester kreeg hulp van de heer J. Harks. Deze nam tevens diverse taken over van Jan Kleyne, met nae taken die verband houden met het re,..,rveren van rondleidingen.

Ook zijn er voor de diverse Kringactiviteiten voor wat betreft de toeristische sector coördinatoren benoemd. Zij fungeren voor de betreffende gidsen/vrijwilligers als aanspreekpunt. Zij vormen een belangrijke schakel tussen bestuur en de betreffende vrijwilligers.

• Bibliotheek Om de bibliotheek meer toegankelijk te maken voor de leden, is er als eerste fase in de publieksruimte van het Kringhuis een tijdschriftenkast geplaatst. Hierin zijn diverse periodieken geplaatst, waarop de Kring geabonneerd is. Geïnteresseerden kunnen deze bladen inzien.

• 12,5 jaar Kringhuis ...) Op 11 juni bestond het Kringhuis 12,5 jaar. Zij het niet op de huidige plek aan het Tweede Korenstraatje. Dankzij de inzet van vele vrijwilligers is het mogelijk om zeven dagen per week beschikbaar te zijn voor de vele bezoekers aan onze stad. Dat het Kringhuis in een behoefte voorziet moge blijken uit het aantal bezoekers; in 1994 9140 personen: 939 (11,4%) meer dan in 1993. Tevens werd 5435 maal telefonisch informatie verstrekt • Handelsbeurs Leuven Van zaterdag 27 augustus tot en met zondag 4 september hebben diverse vrijwilligers van onze Kring op verzoek van de Gemeente 's-Hertogenbosch een stand "bemenst" op de jaarlijkse handelsbeurs in onze moederstad. Op deze stand is tevens ruime aandacht geschonken aan de promotie van de vaartochten op de Binnendieze.

• Opening toeristenseizoen Vrijdagavond 22 april werd het nieuwe seizoen feestelijk geopend. De eerste vaartocht over de Verwersstroom vond plaats en tevens de ingebruikname van het vernieuwde Diezehuis. Uitgenodigd waren naast de officiële gasten, bewoners langs de Verwersstroom, die deze eerste tocht vanaf De Roode Leeuw konden meemaken. De belangstelling hiervoor was groot.

De heer Paanakker, pas benoemd als wethouder, viel de eer te beurt samen met de architect Marius van de Wildenberg, het vernieuwde Diezehuis officieel te openen.

zich bezig met assortiment, inrichting, enz. van de winkel.

Met de adviseurs van de Kring vindt ongeveer 4x per jaar overleg plaats buiten de bestuursvergaderingen om. Beter dan het bijwonen van de bestuursvergaderingen toelaat, is er zo gelegenheid in meer algemene termen over de toekomst van de Kring van gedachten te wisselen.

• Enquête Naar aanleiding van het door het NRIT uitgevoerde onderzoek in 1993 is op 28 maart 1994 een ledenbijeenkomst georganiseerd waar een bestuursnotitie dienaangaande werd besproken. Deze notitie was als bijlage gevoegd bij het Kring-Nieuws nr. 2.

Als een van de uitvloeisels van het NRIT-rapport werd in november 1994 op verzoek van het bestuur een enquête gehouden middels een steekproef onder 110 Kringleden. Deze enquête werd uitgevoerd door studenten van de Hogeschool 's-Hertogenbosch. Tijdens de ledenvergadering van december 1994 werden de meeste relevante uitkomsten gepresenteerd. Een volledig rapport van dit onderzoek ligt ter inzage in het Kringhuis.

Beknopt overzicht activiteiten

II INTERNE OVERLEGSITUATIES In 1994 werd een begin gemaakt met een meer gestruktureerde opzet van het interne overleg binnen de vereniging. Bedoeling is niet alleen het kontakt van het bestuur met de onderscheiden aktiviteiten te bevorderen maar ook de aktieve leden in te schakelen bij de plannen voor de toekomst van de Kring.

Periodiek komen o .l.v. het bestuur bijeen: - vertegenwoordigers van alle werkgroepen; - coördinatoren van de projekten in de sector "gastheerschap"; ook de Stichting Binnendieze is daarbij vertegenwoordigd.

De funktie van het Kringhuis wordt besproken in periodieke bijeenkomsten met de Kringhuismedewerk(st)ers. Daarbinnen houdt een zgn. "winkelgroep" o.l.v. mevrouw B. Rekkers en een "erfgoedwinkelgroep" met deelname van het bestuur,

lil HEEMKUNDE DOELSTELLING

Lezingen Op maandag 28 februari presenteerde mevrouw drs. Esther Vink de uitslag van haar onderzoek naar de materiële aspecten van de bewoning in de Peperstraat. Deze bijeenkomst vond plaats in Sociëteit "Amicitia" aan de Peperstraat. Deze lezing was een groot succes, mede door de grote belangstelling van bewoners uit de omgeving Peperstraat.

In de Nederlands Hervormde Kerk aan de Kerkstraat verzorgde op maandag 14 maart de heer J. van Veldhuizen een lezing over de geschiedenis van deze kerk.

Luc van Gent verzorgde op 21 maart voor een 'uitverkochte' zaal in het Stadsarchief een lezing over de bevrijding van 's-Hertogenbosch.

Voordat er een excursie/studiereis naar Gent werd ondernomen, werd allereerst op 6 mei een inleiding verzorgd door de heer Guide Deseyn, architekt en auteur van het boek 'Gids van Oud Gent' en zeer nauw betrokken bij de herinrichting van de binnenstad van Gent. Hij hield zijn gehoor voor zuinig te zijn op de erfenis uit het roemruchte verleden. Hoe gaat men om met het openbare vervoer en het langzame verkeer (voetgangers, fietsers), zodat men de auto's kan weren uit de Gentse binnenstad.

Exposities Van november 1993 tot medio januari 1994 werd een viertal panorama-foto's (ca.

2 meter bij 32 centimeter) tentoongesteld in het Kringhuis. Deze foto's waren gemaakt door het kringlid de heer Van de Akker uit Liempde met een KODAK CIRCUT-camera uit de twintiger jaren. Diverse leden en niet-leden waren van deze foto's zeer gecharmeerd; er zijn ca. 16 foto's bijbesteld via het Kringhuis.

De Kring heeft middels het leveren van stadsgidsen t.b.v. rondleidingen en een in-

formatie-stand meegewerkt aan de tentoonstelling in het Jeroen Bosch College over Bossche stadsgezichten. Deze school organiseerde in januari deze tentoonstelling in het kader van haar 75-jarig bestaan.

Onze werkgroep "Verzamelaars Hertog Jan" had in 1994 een zeer druk jaar. Zij hielden rond de carnaval een expositie over, hoe kan het anders, carnaval; van 10 t/m 18 september een succesvolle expositie in de Knillispoort met als thema: 's-Hertogenbosch en het water (geënt op het thema van Open Monumenten Dag) en in oktober een expositie 'Herinneringen 1940-1945' in het Kringhuis.

Excursies Op zondag 24 april fietsten 17 kringleden ondanks het barre weer naar het Oudheidkundig Museum te Sint-Michielsgestel. In dit museum is op een overzichtelijke wijze de rijke geschiedenis ten tijde van de Romeinen gevisualiseerd.

Zondag 5 juni gingen 84 Kringleden mee met een excursie georganiseerd naar Tongeren, een van de oudste steden in België met vele interessante overblijfselen uit het verleden, en naar Zoutleeuw: een Vlaams plaatsje wat van de 12e tot de 15e eeuw een bloeiende handelsgemeente was.

Het bestuur wil naast de toeristische excursies, waaraan ca. 100 leden deelnemen, ook graag elk jaar een wat meer thematische excursie (studiereis) organiseren voor een beperkte groep deelnemers. Daarmee is in 1994 een begin gemaakt en wel naar Gent op zondag 25 september. Het thema was de stadsvernieuwing in de stad Gent met bijzondere aandacht voor twee aspecten: het verkeersluw maken van de binnenstad én de integratie van het water (de Schelde en de Leie) in het stedelijk en toeristisch gebeuren. Aan de studiereis werd deelgenomen door een Bossche wethouder, de heer Paanakker, diverse ambtenaren van de gemeente 's-Hertogenbosch en bestuursleden van Hartje Den Bosch en Horeca Nederland, afd. Den Bosch. Deze 'studiedag' werd door velen als leerzaam ervaren.

Boschlogie Het kon uiteraard niet uitblijven. Na het geweldige succes van de cursus Boschlogie I kon het niet anders dan dat Boschlogie II van start zou gaan. In september begonnen 50 Boschlogen van het eerste uur aan deze vervolgcursus. De deelnemers waren allen zeer te spreken over de cursus; dit kwam mede door het grote enthousiasme waarmee de inleiders hun onderwerp naar voren brachtten.

Ook de cursus Boschlogie I kon zich weer verheugen in een grote belangstelling; in het voor- en het najaar hebben weer velen hieraan deelgenomen.

Open Monumenten Dag Het thema in 1994 was "'s-Hertogenbosch en het water". Naast de vele gebouwen, die elk jaar tijdens OMD hun deuren openen, was nu ook de Sint-Jacobskerk (uit de steigers) en de Sint-Lucaskerk opengesteld voor de bezoekers. Aangaande het thema was nu een stukje Binnendieze van zeer nabij te bekijken en een wandeling over de Binnendieze te maken en wel bij de synagoge in de Prins Bernardstraat. Velen hebben van deze gelegenheid gebruik gemaakt. In het Refugiehuis aan de Spinhuiswal werd door de heer Peter Verhagen een dialezing over de geschiedenis van de restauratie van de Binnendieze verzorgd.

Door de Kring was een foto- en schilderwedstrijd uitgeschreven over het thema "'s-Hertogenbosch en het water". Een deskundige jury heeft alle inzendingen beoordeeld. Alle werkstukken zijn tentoongesteld in de etalage van V &D in de Minderbroedersstraat.'

Contacten met andere heemkundekringen In het kader van 50 jaar bevrijding zijn er contacten geweest met heemkundekringen uit Rosmalen en Nuland. Door de Kring zijn 2 brochures dienaangaande uitgegeven, nl. een Fietstocht Welsh Divisie Route en Bossche Monumenten: Herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Deze brochures zijn mede dankzij financiële steun van de gemeente 's-Hertogenbosch tot stand gekomen.

In de toekomst zal met de heemkundekring uit Heusden contact worden opgenomen om gezamenlijk wat te organiseren.

Kring-Nieuws Het Kring-Nieuws kwam in 1994 zes maal uit. Naast de bestuursmededelingen werden alle Kringactiviteiten belicht en beschreven, maar ook vele artikelen over de meest uiteenlopende zaken uit de Bossche geschiedenis werden gepubliceerd.

Daarnaast zorgden ook de werkgroepen voor de nodige kopij. De oplage werd in 1994 verhoogd van 1400 naar 1500 stuks.

Stegenrapport Omdat er bij de Kring steeds meer signalen binnenkwamen dat er behoefte was aan een onderzoek naar de status van steegjes in de binnenstad, werd vanuit de werkgroep Binnenstad een subwerkgroepje ge-

formeerd, aangevuld met vrijwilligers. Dit werkgroep heeft alle steegjes in kaart gebracht en een aantal aanbevelingen gedaan.

Dit rapport oogstte veel lof, ook van de zijde van de gemeente.

Vereniging Open Monumenten (VOM) In 1994 werd deze nieuwe landelijke vereniging opgericht. Deze vereniging maakt zich sterk voor behoud van ons cultureel erfgoed. Dit doet zij via het 'levend' houden van monumenten. Kringleden genieten een korting op het lidmaatschap van deze nieuwe vereniging.

IV SECTOR ''GASTHEERSCHAP'' VOORDE STAD In 1994 werd nadrukkelijk geïnvesteerd in de ondersteuning van de vrijwillig(st)l ) die een rol vervullen in onze rol als gastheer/gastvrouw voor de stad.

Met inschakeling van professionele externe deskundigheden werd zowel aan vreemde talen als aan sociale vaardigheden aandacht besteed.

Voor alle vrijwillig(st)ers met partner in deze sector was er het jaarlijkse uitstapje, dit keer naar Archeon in Alphen aan de Rijn. Vele nieuwe vrijwillig(st)ers konden worden ingeschakeld bij de onderscheiden projekten en in het Kringhuis.

De situatie bij de VVV belemmerde in 1994 een verdere beleidsmatige afstemming van aktiviteiten.

Wat de bezoekersstromen betreft die wi i in 1994 mochten verwelkomen en hope\ ) een goede herinnering aan hun bezoek hebben meegegeven, geeft het volgende overzicht een beeld: Sint-Janstoren 9377 7645 Stadswandelingen 2548 Zwanenbroedershuis Citadel 1271 Stadhuis 990 541 Sint-Jan 1572 Overige gebouwen 656 Voordrachten Totaal

24600

(zie ook financiëel verslag 1994) Bij de Toren verwelkomden we in september de 100.000e bezoeker.

VSECTOR "OPTREDEN ALS GESPREKSPARTNER" Hetjaar 1994 was wat betreft het deelnemen aan overleg een druk jaar. Dat heeft nadrukkelijk ook te maken met het feit dat anderen in de stad initiatieven nemen!

Het 6-wekelijks overleg met o.a. Hartje Den Bosch blijkt zeer vruchtbaar. Uitwisseling en daarmee wederzijdse beïnvloeding wordt daardoor bevorderd.

Door de gemeente werden een tweetal onderzoeken met inschakeling van externe bureaus gestart: één onderzoek betrof de toeristische mogelijkheden van de Binnendieze, inmiddels eind 1994 gestaakt en één betrof de mogelijkheden voor versterking ·~ 0 n het cultuurhistorisch toerisme in/naar ) stad door KPMG. Met name dit laatste onderzoek zal als basis dienen voor besluitvorming in 1995. Ook de Kring zal hiermee te maken krijgen. In de begeleiding van beide onderzoeken is de Kring vertegenwoordigd.

Een landelijk projekt m.b.t. het toeristisch potentiëel van Nederlandse vestingsteden deed ook onze stad aan. De Kring mocht "meedenken".

De Kring was ook in 1994 druk doende zich te laten horen waar het gaat om in onze ogen onacceptabele en/of lichtvaardige bedreiging en aantasting van waardevol cultuurhistorisch bezit in de stad.

Belangrijk actiepunt was het behoud van Stationsoverkappingen. Samen met de _... ~terorganisaties ging onze aktie ook in 1994 voort. In dat kader werd met alle fracties in de gemeenteraad kon takt gezocht. Er lijkt een klein succes mogelijk namelijk ook behoud van de kap op het eerste perron, ook na hetjaar 2005. ~

De Kring diende bezwaren in tegen de plannen voor nieuwbouw en restauratie in het gebied Snellestraat/Dode Nieuwstraat.

Wij vroegen aandacht voor het parkeren om en "tegen" de Sint-Jan, de plannen voor de inrichting van de openbare ruimte, de mogelijkheden voor watersport nabij de Citadel (roeiclub de Hertog o.a.), en de bewegwijzering in de binnenstad.

Met de Bond van Nederlandse Architekten (BNA) afdeling 's-Hertogenbosch werd een eerste kontakt gelegd. In 1995 wordt dit voortgezet.

JAARVERSLAGEN 1994 VAN DE WERKGROEPEN

COMMISSIE BINNENSTAD

VERZAMELAARS HERTOG JAN Afgelopen jaar was wederom een druk en bewogen jaar. Door onze werkgroep werden 3 exposities georganiseerd, te weten: - Carnaval in Oeteldonk; februari/maart in het Kringhuis - 's-Hertogenbosch en het water; september in de Knillispoort - Herinneringen '40-'45; oktober/november in het Kringhuis.

Vanwege het aantal exposities werd ook besloten om de werkgroep in 2 groepen te verdelen, zodat niet iedereen met alles bezig was. Een probleem van dit alles was echter dat soms in de communicatie het een en ander spaak liep. Er heerste Boschbabe~ Ionische spraakverwarring, edoch alles is voor verbetering vatbaar.

Een van onze leden, de heer Sjef Beekwilder heeft voor de werkgroep een "eigen" logo ontworpen met veel verrassende details, om posters en dergelijke wat meer cachet te geven.

Totaal zijn er bij de verschillende leden thuis 20 bijeenkomsten geweest om de exposities in goede banen te leiden.

Op 29 mei was onze werkgroep uitgenodigd door de Stichting De Knillispoort, om in de Knillispoort de uitreiking van de Albert Swaneprijs door de Vereniging Sociëteit Casino bij te wonen.

Op 31 augustus hebben we onder leiding van Jo Hendriks een van de Bomenwandelingen gelopen. Al die bomen doen de naam van onze stad nog steeds eer aan: 's-HertogenBOSCH. Ook zijn er diverse leden individueel benaderd om enkele personen ofhele groepen kennis te laten nemen van het cultuurgoed van onze stad, dit onder andere door lezingen, rondleidingen en rondvaarten.

Alhoewel het doel van onze werkgroep ook is om te tonen wat men zoal in de verzameling heeft, is er in 1994 bitter weinig tijd overgebleven om ons echt met het verzamelen bezig te houden. Maar aangezien er in 1995 in de Brabanthallen twee grote verzamelbeurzen plaatsvinden, kunnen we deze schade weer inhalen.

Namens de Werkgroep "Verzamelaars Hertog Jan" Rob Hoogeboom, secretaris

•

1 Taak van de commissie: De taak van de commissie is tweeledig: - Het adviseren van het bestuur in alle zaken, die van invloed zijn op het historische karakter van de Binnenstad; - Het vergroten van de belevingswaarde van de binnenstad voor bewoners en bezoekers van de stad. De binnenstad omvat het gebied binnen de grachtengordel en de aanpalende gebieden voor zover de uitstraling ervan van invloed is op het bovengestelde.

2 Samenstelling van de commissie: In 1994 bestond de commissie uit tien leden: Voorzitter: Jan van Ee Secretaris: Cis van Heertum Leden: Martien van de Berg, BertDirkx, Herman Duym, Hennie van Eldijk, Hein Kurvers (namens het bestuur), Jacques Maréchal, Niek van Meeuwen, JoopWuisman.

De commissie kent een aantal subcommissies, die in december 1994 opnieuw zijn vastgesteld: a)Tolbrugkwartier: (Hein Kurvers & Jacques Maréchal) b)Historische panden en beeldbepalende objecten: (Joop Wuisman & Niek van Meeuwen) c)Binnenstad Buiten (o.a. Parade): Herman Duym & Bert Dirkx d)Verkeersbeleid: Jan van Ee, Hein Kurvers & Hennie van Eldijk.

In 1994 fungeerde daarnaast ook:

e)Stationsgebied: Hein Kurvers.

3. Voornaamste aandachtspunten van de commissie in het verslagjaar: - Ontwikkeling van het Stationsgebied Het Tolbrugkwartier Zuidweststructuur - Gement Zuiderpark Structuurvisie Stadsregio 's-Hertogenbosch - Verslagen van de Monumentencommissie - Nederlandse Bruggenstichting - Restauratie Synagoge - Verbouwing De Mortel/Beurdsestraat - Gement en Heetmanplein 4 Activiteiten: - bijwonen commissievergaderingen van de gemeenteraad

fLÈilENvËRGADERING ~, · · · · . . r."" .......,..,".

..

. .k •. ,

".

··~

.".

""~

"...

:.... .".--•• "

"""."~.!..

' .~

- bijwonen en verslaglegging van vergadering van de Monumentencommissie - bijwonen vergaderingen t.b.v. gemeenteplan "Binnenstad Buiten" - bezoek Nationale Monumentenstudiedag te Dordrecht - Rapport Werkgroep Steegjes

5 Samenvatting en prognose: Tijdens de maandelijkse vergaderingen van de Commissie Binnenstad zijn ook gedurende dit verslagjaar een aantal ontwikkelingen intensief besproken en waar nodig becommentarieerd in rapportages en notities aan het bestuur. Het verkeersbeleid ten opzichte van Boombrug, draaibrug en Oliemolensingel blijft punt van aandacht; daarnaast zijn de pogingen de stationsoverkappingen te behouden een punt van constante zorg geweest.

Nu het project in de procedurele fase is beland, is de signalerende taak van de commissie ten opzichte van het bestuur hierbij afgesloten.

Wat betreft de ontwikkelingen in de binnenstad kunnen hier in het bijzonder genoemd worden de activiteiten van de in het begin van 1994 opgerichte werkgroep Steegjes en de aanloop tot de oprichting van een werkgroep Puien.

De werkgroep Steegjes bestond uit de commissieleden Bert Dirkx en Hennie van Eldijk en Kringleden B. Driessen (aanvankelijk) en C. Semeijn, later aangevuld met mevrouw M. Meijers. Na een inventarisatie van de nog bestaande steegjes in de binnenstad heeft deze werkgroep een rapport geproduceerd waarin aantal en fysieke omschrijving van de aanwezige steegjes is vastgelegd. Daarnaast zijn ook aanbevelingen gedaan voor handhaving en verbetering van de kwaliteit van de steegjes.

Bovendien werd het rapport vergezeld van de dringende oproep aan de gemeente, deze voor 's-Hertogenbosch zo karakteristieke, van oorsprong middeleeuwse steegjes, te behoeden voor afsluiting en een actief steegjesbeleid te voeren. In januari 1995 werd het rapport namens het Kringbestuur aangeboden aan Paul Kagie, wethouder Openbare Ruimte. Het Brabants Dagblad rapporteerde uitvoerig over dit rapport.

Ook het aanzien van de gevels, in het bijzonder de puien, van winkelpanden in het Bossche centrum, en daarmee de kwaliteitsbeleving van de binnenstad, vroeg de aandacht van de commissie. Commissielid Jacques Maréchal maakte middels een foto-rapportage het in dit opzicht negatieve aanzien van de binnenstad zichtbaar. Na

zich gedocumenteerd te hebben bij verschillende gemeenten, waaronder Maastricht en Zwolle, zullen hij en Herman Duym zich namens de commissie gaan bezighouden methet 'Puien beleid' van de gemeente 's-Hertogenbosch.

Diverse leden van de commissie hebben deelgenomen aan de landelijke studiedag van het Nationaal Contact Monumenten en de cursus Bouwhistorie, die in november van start ging.

De Commissie Binnenstad wordt via het Kringbestuur door verscheidene verwante belangenorganisaties geraadpleegd en wordt ook door de gemeente als gesprekspartner gezien. Zo heeft een aantal commissieleden in december 1994 samen met wethouder Paul Kagie op zijn verzoek een stadswandeling gehouden door de binnenstad, waarbij zij de wethouder attent maakten op allerlei voor de binnenstadsontwikkeling en het behoud van de kwaliteit relevante aspecten.

De problemen rond?m de monumentencommissie en het gemeentelijk architectuurbeleid zullen in het komende jaar veel aandacht van de Commissie Binnenstad vergen.

De voorzitter: Jan van Ee De secretaris: Cis van Heertum

sioneel architectenbureau op basis van no cure-no pay.

6 Wij bezochten verschillende landelijke bijeenkomsten en de Kring Vrienden is opgenomen in de ALMANAK op gebied van I(ndustrieel) E(rfgoed) (verspreid in heel Nederland).

7 De werkgroep telt momenteel vier leden en zal komend jaar vermoedelijk verdubbeld worden met geïnteresseerden uit de Industrie.

Frans Smits van Waesberghe voorzitter

•

WERKGROEP KLEIN MONUMENT Augustus 1994 is de werkgroep Klein Monument eigenlijk pas goed van start P") gaan. In de eerste maanden van haar __, staan is een en ander geïnventariseerd en grof zijn er diverse lijnen uitgezet. Vandaar dat er nog geen jaaroverzicht kan worden overlegd. In 1995 gaat de werkgroep eerst goed van start en zult u via het KringNieuws van de verschillende activiteiten op de hoogte worden gebracht en gehouden.

Nort Lammers voorzitter

•

WERKGROEP INDUSTRIEEL ERFGOED "DE WINDE" 1 Er werden in 1994 17 werkvergaderingen gehouden.

2 Een lezing t.b.v. de Kring met presentatie van een landelijke dia-serie.

3 Project "Bossche bedrijven, verwoest bij de bevrijding in oktober 1944" is in beginsel afgerond v.w.b. Grasso, Cooymans (verwoest) en Rouppe v.d. Voort (verdwenen), inleiding hierover is verschenen in het Kring-Nieuws en wordt in 1995 gepubliceerd.

4 Verder is onderzoek verricht naar de sigaren-industrie van de stad en onderhandelingen zijn gestart om de bierbrouwerijen en energie in 1995 af te ronden.

5 Het ligt in de bedoeling om in 1995 een goed onderbouwd stuk uit te geven voor "Behoud" van de Moerputtenbrug, technisch onderbouwd door de T.U. te Delft en op milieu-aspecten door een profes-

•

REDACTIE KRING-NIEUWS Onze werkgroep begint in 1995 aan haar vijfde jaar. In dit verslag willen wij niet alh"t leen stil staan bij het jaar 1994 maar bij .J hele verleden van de werkgroep. .Wij kunnen terug zien op een aantal vruchtbare jaren. In deze periode werden wij alleen maar gesterkt in onze gedachte dat wij goed bezig zijn voor de Kring zouden zijn.

Op de afbeelding hiernaast kunt Uzien dat de oplage van het Kring-Nieuws de afgelopen jaren een stijgende Lijn vertoont.

Enige verklaring bij de grafiek is wel nodig. In december 1991 brachten wij een proefnummer uit wdat ieder van Uvast kon wennen aan de op handen zijnde vernieuwing.

In I993 brachten wij een extra-nummer uit dat volledig in het kader van het 20-jarig bestaan van de Kring stond.

Deze stijging van de oplage is niet alleen de verdienste van de veranderde uitvoering. Wij hebben ons ten doel gesteld zo-

ANDER BÏEUWS veel mogelijk variatie en zoveel mogelijk kwaliteit te bieden. Wij zijn op zoek gegaan naar schrijvers. Wij hebben een aantal mensen bereid gevonden belangeloos hun medewerking aan ons blad te verlenen. In de afgelopen jaren hebben wij artikelen kunnen lezen van: onder andere J. van Roosmalen, J. van Veldhuizen, F. Jansen, J.Hendriks, J.van Haaren, P. Kriele, Zr.Avan de Eerenbeemt, T. van der Biezen, P.J.vander Heijden, W.Dierikx, K.Meijer, L. van Gent, P. Verhagen, C.Geertzen, H.Satter-Aarts,E. Vink, M. Godefrooij, A. Vekemans, B. van de Ven, H.Durville, A. van Rijsbergen, L. Coray, T. Kappelhof, H. Boekwijt, M.vandeWilden berg, A. van Ee, R. van de Laar, T. Vogel,N. van Meeuwen, enige leden van het bestuur, de Stichting Binnendieze, de werkgroepen en de redactie.

Soms leverde het plaatsen van de aangeJden artikelen problemen op, wij hadden meer artikelen dan ruimte. Tot op heden

kunnen wij ons erop verheugen dat het omgekeerde nog niet het geval geweest is.

In de grafiek hieronder kunt U het verloop van het aantal pagina's zien.

Ook hier is enige uitleg op zijn plaats.

In december 1991 hebben wij een proefnummer verzorgd zodat U aan de nieuwe lay-out kon wennen. Dit exemplaar telde vier pagina's.

Het in 1993 uitgebrachte nummer in het kader van het 20-jarig jubileum van de Kring had twintig pagina's. Hierin waren een aantal tekeningen van G.Brugmans verwerkt.

Wij hopen dat de volgende jaren ons evenveel voldoening zullen schenken als de afgelopen periode.

Namens de redactie, AtiLinders secretaris

•

PIESEN POEP Het kwartaaltijdschrift '" s-Hertogenbosch'', uitgegeven door het Stadsarchief heeft in haar eerste nummer van ditjaaruitgebreid aandacht besteed aan verschillende milieu-aspecten uit het verleden van de Hertogstad.

Reeds in 1530 zijn er bepalingen vastgesteld omtrent het milieu, over de verkoop van vis, het schoonvegen van straten en het storten van vuilnis en - wie kan zich dat vandaag de dag nog voorstellen!- over het drogen van schaapsvellen op het Sint-Janskerkhof. In de l 8e eeuw werd de Bossche beer met forse winsten doorverkocht aan boeren op de schrale Meierijse grond. Een eeuw later komt de discussie op gang: moeten we met dit (winstgevend) project doorgaan of moeten we meer aan de hygiëne denken? En wat te denken van de opkomst van kunstmest? De stedelijke gezondheidscommissie is in die jaren actief; ze besteed aandacht aan drinkwater, riolering, en het voorkomen van epidemiëen.

Aantal pagina's per Kring-Nieuws

•

1991

D

Jrg. 18

D

Jrg. 19

1111 Jrg. 20

Nr. 2

Nr. 3

Nr. 4

Nr. 5

Nr. 6

Nr. 7

Vanafheteind van de 19eeeuw wordt de stad gerioleerd en een generatie geleden kende de Muntel zelfs een gescheiden rioleringssysteem, waarbij het hemelwater naar het dichtstbijgelegen open water werd vervoerd, terwijl het buiswater en fecaliën middels een persleiding een eind buiten de stad op het open water werden geloosd.

Eenieder die belangstelling heeft voor Bossche geschiedenis zou eigenlijk een abonnement (slechts f 30.- per jaar) op dit tijdschrift moeten hebben. Losse nummers zijn voor f 8,50 te verkrijgen. Méér informatie Stadsarchief, Bloemenkamp 50, 's-Hertogenbosch, tel. 073-155337.

Peter-Jan van der Heijden

Oplage Kring-Nieuws 1600

EPquooic?

1400 1200 1()00 800 600

•

1991

D

Jrg. 18

D

Jrg. 19

111 Jrg.

400

20

cAluw~md ~Id ~~en /j-~~Kien

200

WfÏ';raa? ~!

0 Nr.l

Nr. 2

Nr. 3

Nr. 4

Nr. 5

Nr. 6

Nr. 7

•

NIEUWS VAN DE "WINDE" Na een wat rumoerig eerste jaar gaat het langzamerhand beter met deze jonge werkgroep "Industrieel Erfgoed" binnen de Kring.

Nog even een paar feiten op een rijtje: Frans Smits van Waesberghe fungeert als voorzitter, het secretariaat berust bij Piet de Bock, het archief wordt beheerd door Ad van Zandvliet. Frans Teulings, Theo van Dinther en Wim Jansen zijn deleden van de werkgroep.

Van Dinther en Jansen zijn enkele maanden geleden als kersverse leden gestart met een onderzoek naar de bronnen van de energievoorziening in de stad 's-Hertogenbosch: gas, water, elektra.

Van Zandvliet en Teurlings vervolgen hun activiteit om een breder inzicht te krijgen in de sigarenindustrie van onze stad.

Elders in dit blad een eerste van een reeks artikelen over een drietal industrieën die al lang een stempel hebben gedrukt op de industriële ontwikkeling van de stad 's-Hertogenbosch.

afbeelding 1

afbeelding 2

RESTAURATIE BASTION OLIEMOLEN INLEIDING De oudste stadsmuur Over de oudste stadsmuur van 's-Hertogenbosch is voor het eerst geschreven in 1281 (1). Er wordt melding gemaakt van een in de stadsmuur gebouwde stadspoort.

Archeologisch onderzoek ter plaatse van de Orthenpoort geeft een nog vroegere datering (eerste kwart 13e eeuw). In deze periode is er dus al sprake van een beschermd en te verdedigen gebied dat de grootte had van de Markt en directe omgeving(± 9 ha.)

De ligging van dit oudste gedeelte van 's-Hertogenbosch in het deltagebied van Aa en Dommel had kennelijk zoveel aantrekkingskracht dat al snel aan uitbreiding werd gedacht. In een oorkonde uit 1318 (2) geeft Hertog Jan III van Brabant (13121355) de stadsregering het recht extra belastingmaatregelen te nemen om de voorgenomen uitbreiding van de vesting te financieren. Deze werkzaamheden zijn volgens een oorkonde, op 12 mei 1344 (3) nog gaande. Zo raakt de oudste stadsmuur in het midden van de 14e eeuw langzaam maar zeker buiten gebruik en komen de contouren van de vesting zoals wij die nu kennen langzaam in beeld.

Aan de verbetering en uitbreiding van de vesting is eeuwen lang gewerkt. Er werd acht ha. binnen de vesting gebracht in 1399 (Vughterdijk) en vier ha. in 1500 rond het Hinthamereinde (Hofstad). Hiervoor werden poorten gesloopt, verplaatst en versterkt. Gelijktijdig met het vergroten van de stad zijn enorme ophogingswerkzaamheden uitgevoerd. Hiervoor werd zand uit de directe omgeving aangevoerd, onder andere uit Orthen, maar ook slooppuin en huishoudelijk afval gebruikt. Plaatselijk was het ophogingspakket twee a drie meter dik. De watersnood van 1995 verklaart deze activiteiten van de vroegere bewoners van de stad duidelijk. Zo ontstond een vesting met een oppervlakte van± 120 ha. op strategische plaatsen versterkt met stadsen waterpoorten.

De vesting 's-Hertogenbosch Door het van kracht worden van de vestingwet (1874) verliest de stad zijn status als vesting. Tot die tijd was uitbreiding buiten de muren om strategische reden verboden. Dit verbod werd bij hoge uitzondering overtreden bijvoorbeeld voor de bouw van pesthuizen of voor brandgevaarlijke activiteiten. Bij zonsondergang werden de stadsen waterpoorten en hekels gesloten op Jast

van de stadsregering. Het aannemen van de vestingwet betekende onvermijdelijk de verbreding van de toegangswegen en het in uitvoering nemen van de eerste stadsuitbreiding (Het Zand ± 1890). Langzaam maar zeker zijn de stads- en waterpoorten en de aanliggende vóórwerken gesloopt.

afbeelding 3 De waterpoort "aen den Boom" Tussen 1441en1448 zijn er van de Binnenhaven af, tot aan de uitmonding van de Dieze in de Maas toe, verbredings- en verdiepingswerkzaamheden uitgevoerd. Ook de Binnenhaven is voor grotere schepen beter bereikbaar gemaakt. De eerder gebouwde waterpoort ter plaatse -al genoemd in een stadsrekening van 1399welke meer zuidwaarts gelegen heeft wp---{ bij voornoemde verbreding van de ha\ _) gesloopt. De nieuwe waterpoort, gebouwd in 1448 bestond uit twee torens. Het resterende torenfragment van deze waterpoort wordt nu - ten onrechte - bastion Oliemolen genoemd. De huidige naam is ontleend aan het bij de ontmanteling van de vesting aanliggende gesloopte bolwerk (4) met oliemolen (afb.l). De vorm van dit bolwerk is te zien op de kopergravure van Joan Bleau uit 1649 (afb.2). De voetstukken van de waterpoort markeren de ingang van de Binnenha ven. Op de plaats waar in de 19e eeuw de oliemolen is gebouwd, staat dan nog een wachthuisje.

Op de oudst bekende afbeelding van de stad is de waterpoort "aen den Boom" goed te zien. Deze afbeelding is een detail van een manuscriptkaart uit circa 1524 welke in het bezit is van het Oostenrijks Staatsarchief in Wenen. Op deze afbeelding is de

. ~-·· 'JJOSSCIÏE IDSTORIE "...... ·- "

middentoren van de Sint-Janskathedraal in de afbouwfase te zien (5). Het aanzicht van 's-Hertogenbosch op de gravure van Braun-Hogenberg uit circa 1570-1580 biedt een fascinerend gezicht op de stad, gezien vanuit het noorden.

Een detail van dit aanzicht (afb.3) toont de waterpoort "aen den Boom" in volle glorie. De naam van de waterpoort is ontleend aan de afsluiting welke bestond uit een zware mastboom met ijzeren pinnen en hekken. De twee torens naast de poort waren opgetrokken in zwaar metselwerk en verbonden door een gemetselde brug, zodat de schepen die de Binnenhaven invoeren genoodzaakt waren de mast te strijken.

De verticaal gemetselde profilering van de ms is heden ten dage niet meer te zien, wellicht dat bij de komende restauratie, als de 19e eeuwse schil verwijderd wordt, de aanzetten hiervan aan het licht komen. In 1591 besluit de stadsregering de torens van

DWARSPROFIEL 6

afbeelding 4 zijn spitsen te ontdoen, omdat de ontwikkeling van de artillerie en de militaire strategie de torens erg kwetsbaar maken. De geschiedschrijver Mr. Van Heurn zegt in zijn tijd - midden 18e eeuw - de voetstukken van beide torens nog te hebben gezien.

Nu rest het voetstuk van de westelijke toren. De restanten van de oostelijke zijn bij de aanleg van de Zuid-Willemsvaart en de daarbij uitgevoerde verbreding van de havenmond in 1822-1824 gesloopt.

De restauratie Na restauratie van de westelijke toren van de waterpoort is het project Kop van de Haven/Passantenhaven voltooid. Andere delen van dit project zoals de aanleg van de

passantensteiger en de restauratie van de Havenbrug zijn recent uitgevoerd. Voorop staat bij de restauratie van de toren en de naastliggende vestingmuur, het zoveel mogelijk herstellen van het historisch uiterlijk. Het westelijk gelegen voorland dat nu bij de watersportvereniging "De Waterpoort" in gebruik is, zal voor het grootste deel verdwijnen. Zo zal de toren met vestingmuur na voltooiing van de werkzaamheden, zoals voorheen, in volle glorie uit het water oprijzen.

De huidige technische toestand van het restant van de toren is zonder meer slecht te noemen. De restauratiewerkzaamheden hebben daarom een ingrijpend karakter.

Begonnen wordt met het op twee meter uit de muur heien van een stalen damwand (± 140 M). In de daardoor ontstane bouwkuip worden kort tegen de oude fundering boorpalen aangebracht, welke worden verbonden door een gewapend betonnen randbalk (afb.4). De loszittende in het midden van de 19e eeuw aangebrachte schil wordt gesaneerd. Tegen het achterliggende oude metselwerk wordt een gewapend betonnen wand gestort. Het geheel krijgt een bekleding van metselwerk met een dikte van drieëndertig centimeter. Dit metselwerk zal evenals de nieuwe borstwering in handvormsteen gemaakt worden, waarbij de stenen van de toren een dik-formaat aanzicht krijgen. De stabiliteit van het geheel wordt verzekerd met het aanbrengen van trekankers.

Daar waar natuurstenen elementen zitten of vroeger aanwezig waren worden deze hersteld of teruggebracht. In de muur aan de havenzijde is in 1871 een verlaging aangebracht, om het laden en lossen van de zogenaamde Arnhemse boot te vergemakkelijken. Deze verlaging - waarvan het grondkerende gedeelte geheel voorover is gezakt - wordt weer hersteld met vleugelmuren, gemetselde trap en talud.

Inrichting na de restauratie Het ontstane binnenterrein krijgt de bestemming van openbare ruimte. De in de 19e eeuw gebouwde loods van Van Gend en Loos komt terug achter de ook te restaureren brugwachterswoning en krijgt de functie van expositie/informatieruimte voor de gemeente 's-Hertogenbosch. Tenslotte - maar zeker niet als laatste - zal op het gerestaureerde voetstuk weer een toren gebouwd worden, waardoor het geheel weer zijn 15e eeuwse massieve robuustheid terug krijgt. Afb.5 schetst één van de mogelijkheden. Voorafgaande aan de civiel-technische uitvoering zal archeologisch onderzoek plaatsvinden. De aanvullende gegevens uit dit onderzoek, zal onze kennis van dit belangrijke historische gedeelte van de stad ongetwijfeld vergroten.

Peter J.C. Verhagen

•

Noten: (1) Dr H.P.H. Camps 1979 1, 1, nr.378 (2) Oorkonde uit de lijst van Sassen (1862) Stadsarchief' s-Hertogenbosch (3) Mr. J.N.G. Sassen 1862 nr. 94. Stadsarchief' s-Hertogenbosch (4) Op de kaart van Joan Bleau (1649) nog bolwerck aen de Boom genoemd.

(5) Op 1juli 1529 is de middentoren voltooid, in 1584 is deze toren door brand veiwoest.

Bronnen: * Hans L. Janssen, Van Bos tot Stad, Opgravingen in 's-Hertogenbosch 1983 * C.J. Gudde, 's-Hertogenbosch, geschiedenis van vesting en forten 1974 * D.M. van Peer, Het recht rond de Binnendieze 1989 * C. Peeters, De Sint Janskathedraal te' s-Hertogenbosch 1985 Met dank aan Peter-Jan van der Heijden (Stadsarchief Gemeente 's-Hertogenbosch) voor zijn adviezen.

afbeelding 5

r'VAN Q~-. R~Dﾃ，J.'IE _-ﾂｷ-___,

EDUCATIE STADSGIDSEN In de achterliggende tijd werd door diverse mensen de idee geoppperd om de stadsgidsen meer achtergrond te geven d.m.v. educatieve bijeenkomsten. Door de coﾃｶrdinator voor de stadsgidsen, de heer P. de Bock, is dit nader uitgewerkt en zodoende mochten wij reeds twee (mid)dagen zeer leerzaam doorbrengen.

De dag in Utrecht mocht als zeer geslaagd worden beschouwd, niet in het minst door de zeer kundige gids ter plaatse, Mevrouw Jannie van den Assem. Het thema voor deze dag was het "Kerkenkruis" van Utrecht. Het Kerkenkruis uit de elfde eeuw met als middelpunt de Romaanse Domkerk, in het noorden de Janskerk,in het oosten de Pieterskerk, in het zuiden de Paulusabdij en in het westen de Mariakerk.

Van dit Kerkenkruis zijn de deels Romaanse Janskerk en Pieterskerk nog aanwezig. Op de plaats van de Paulusabdij staat nu de Rechtbank en op de plaats van de vroegere Mariakerk staat nu het conservatorium. Van de Mariakerk is de Romaanse kloostergang nog aanwezig.

Ook Utrecht maakte de Reformatie mee in 1580, waarbij de katholieken de kerken werden ontnomen. Vlakbij de Mariakerk werd, in een dertiende eeuws kanunnikenhuis een schuilkerk ingericht in de zeventiende eeuw. Later is deze schuilkerk de kathedrale kerk geworden voor de Oud Katholieken. In 1914 werd een nieuwe Kathedrale kerk gebouwd en de oude schuilkerk werd in gebruik genomen als kerkelijk museum. Na de oprichting van Museum Het Catharijneconvent, waarin religieuze kunst werd ondergebracht van Oud Katholieken, Rooms Katholieken en Protestantse Genootschappen, kwam de schuilkerk leeg te staan. In 1992 is zij gerestaureerd en is het bezichtigen nu zeer de moeite waard.

Tijdens de zomermaanden tot Open Monumentendag, is de schuilkerk te bezichtigen van dinsdag t/m zaterdag in het kader van "Kerken Kijken". Alle binnenstadskerken waaronder ook de kerken van het Kerkenkruis, zijn dan opengesteld.

Ook werd een bezoek gebracht aan de Romaanse Pieterskerk, waarin de crypte met het graf van Bisschop Bemulfus, de stichter van het Utrechtse Kerkenkruis.

De tijd drong, zodat we maar een korte spanne in Museum het Catharijneconvent konden doorbrengen, maar in ieder geval hebben we daar wel de "Bossche stukken" kunnen bewonderen, waaronder de Krom-

De gerestaureerde schuilkerk, tegenwoordig in gebruik bij de oud-katholieken.

Foto: AtiLinders

staf van Mgr. Zwijsen alsmede een schilderij van het Provinciaal concilie in 1865 in de Sint-Jan o.l.v. Mgr Zwijsen. Daarnaast hing een steendruk uit 1843 met de beroemde pater Bernard Hafkenscheid-Redemptorist, de katholieke volkspredikeruit die tijd. Eveneens in het Museum een foto getiteld: "De nieuwe Beeldenstorm" uit 1973, waarop de afbraak te zien is van de Bossche Leonarduskerk.

Velen van ons komen regelmatig in de Sint-Jan. Het grote schilderij, achterin de kerk naast de doopkapel, is gemaakt door Abraham Bloemaert in 1620, geboren in 's-Hertogenbosch, later beroemd schilder in Utrecht en kannunnik van de Mariakerk.

Zijn vader, Cornelis Bloemaert, heeft na de beeldenstorm van 1566, de preekstoel in de Sint-Jan gerestaureerd.

De tweede educatieve middag werd verzorgd door Ger Papavoine in onze "eigen" Sint-Jan. Altijd weer opnieuw blijkt een rondleiding van een echte kenner weer veel toe te voegen aan de kennis over de SintJan. We mochten nu ook in de Doopkapel en onder het vloerkleed ontwaarden we het graf van de Heilige non van Oirschot. We konden nu eindelijk de Doopvont van nabij bezichtigen, waarvan de tekeningen gemaakt werden door Alard Duhamel en gegoten door Aert van Tricht uit Maastricht in 1492.

We werden gewezen op het glas in beton in het Antoniuskapelleke en op het wonderschone gewelf in die kapel.

Het lijdensaltaar was gesloten, zodat we nu de "achterkant" van de luiken konden bewonderen. De schilderingen van de gewelven blijven altijd fascineren en vooral als je weer eens hoort hoe die gerestaureerd zijn, we zagen de grafsteen van Bischop Zoesius, de altaren van Hendrik van der Geld, de wapens van de bisschopppe _,.a 1853. Gewezen werd op dat van Mgr Zwijsen. De hoed in het wapen heeft aan elke zijde 10 trossen en die van de andere bisschoppen kennen er maar zes. (Mgr Zwijsen was immers ook aartsbisschop van Utrecht).

Helaas, helaas, de uiteenzetting van Ger duurde al meer dan twee uur en we waren pas op de helft. Hopelijk komt de andere helft ook nog een keer aan de orde.

Als het aan mij ligt, mogen er regelmatig van dit soort bijeenkomsten plaatsvinden, immers een goede gids zal regelmatig aan "bijscholing" blijven doen en goede rondleidingen van een gids elders, of een van onze eigen collega's geeft altijd een bredere achtergrond. Een gids met een bredere achtergrond kan ook verbanden leggen en dat is heel vaak zeer noodzakelijk.

John Vermulst.

窶｢

VAN DE REDACTIK

INSTUIF NIEUWE VRIJWILLIGERS VAN KRING EN BINNENDIEZE Onlangs vond, op initiatief van het Kring bestuur een bijeenkomst plaats voor de "nieuwelingen".

Hein Kurvers, voorzitter van de Kring en Stichting Binnendieze gaf de mensen een heldere uiteenzetting over hetgeen de Kring en Binnendieze doen en waar ze voor staan. De vrijwilligers dragen, ieder in zijn of haar functie, het nodige bij aan het wel functioneren van onze vereniging. Hij benadrukte ook dat de aanwezige mensen in de toekomst allemaal in hun hoedanigheid van schipper of als informant voor toeristische en heemkundige informatie of als gids, representant zijn van onze stad 's-Hertogenbosch.

Na de pauze liet Frans Sluijter, bestuurder van de Stichting Binnendieze, video opnames zien uit 1985 over de voorstellingen die de Kring toen bracht aan de voet van de Sint-Jan in het kader van het achthonderdjarig bestaan van de stad. Voor de mensen die de voorstellingen toen gezien hebben een prettige herhaling, voor de nieuwkomers was deze vertoning een beetje langdradig en slecht verstaanbaar, maar het gaf in ieder geval een aardige impressie van de toneelspelkwaliteiten van een aantal (oud-)kringleden. Daarna een aardig filmpje met Jan van Haaren als "gids" op en langs de Binnendieze in 1988.

Toch was het weer fascinerend om te zien hoe de bouwvalligheid was van muren en togen vóór de restauratie.

daarna op vakkundige wijze door wethouder P. Claessens met hulp van de heer Pinkers en architect G. van der Vliet en onder begeleiding van de Stadspijpers, aan de muur bevestigd.

In zijn korte rede zei de wethouder dat denken om monumenten ook stadsontwikkelingsbeleid is, kwaliteit in de stad terugbrengen en dat ook laten zien, want er is behoefte aan kwaliteit.

Uiteraard was na deze plechtigheid, op uitnodiging van de familie Pinkers, het

brandewijntje met suiker, zeer op zijn plaats.

Diverse malen mocht ik reeds de "Roosekrans" bezoeken en genieten van de uitstekende koffie met Bossche koek en ik hoop dat nog vele malen te doen, niet alleen voor de goede koffie, maar ik voel mij er gewoon thuis!

Als U gaat, let dan ook eens op het Mariabeeld op de zijmuur.

Ik kan in ieder geval concluderen dat de avond een prima initiatief was en ik hoop van ganser harte dat telkenjare de "nieuwelingen" op een soortgelijke wijze worden verwelkomd binnen de Kring "Vrienden van 's-Hertogenbosch en Stichting Binnendieze.

•

John Vermulst.

"DE ROOSEKRANS" UITREIKING VAN DE PLAQUETTE. De voorzitter van de werkgroep Klein Monument, Nort Lammers, heette gaarne alle "Vrienden en Vriendinnen van 's-Hertogenbosch" welkom in het fraai en vooral met liefde gerestaureerde pand de "Roosekrans", eigendom van de familie Pinkers en riep de aanwezigen op om goed rond te kijken in dit nog grotendeels intacte middeleeuws Bosch' huis, waarbij hij wees op de muurschildering, "de diamantkoppen'', aangebracht zijn naarde gevonden zestiende eeuwse restanten.

De voorzitter van de werkgroep memoreerde dat in de stad door de vele, vaak slechte verbouwingen, veel is en wordt gesloopt en ook nu verdwijnen er nog panden van historische waarde.

In de "Roosekrans" is door de familie Pinkers een volstrekt andere benadering gevolgd, hetgeen tot resultaat heeft dat het pand nu in zijn nagenoeg oorspronkelijke staat wordt geëxploiteerd als chocolateriewinkel en waarbij in de achterruimte genoten kan worden van een prima kop koffie met Bossche koek en wat dies meer zij.

Nort Lammers memoreerde verder dat de bouwhistorische dienst het volledig er mee eens was, dat de "Roosekrans" de plaquette kreeg uitgereikt.

De plaquette, wederom fraai ontworpen door de edelsmid Henk van Baast, werd

•

John Vermulst.

mmm mmm aoa c::::r:oo croo

ffilIIIIl IIIllill ITIIIIill

DoD c::=J" 0

CJ

Liet men voor de pauze zien wat er onder het maaiveld te vinden is (was), het tweede gedeelte, de bouwhistorie, zit juist boven het maaiveld. Dus de bestaande gebouwen en dat vanaf de fundering.

De heer Boekwijt nam ons in gedachten mee naar een pand dat een moderne gevel heeft, maar waar een historisch pand achter verborgen is dat vlak na 1419 gebouwd

moet zijn. Het betreft oorspronkelijk een herberg met de naam "De Roode Poort" en dat pand staat in de Hinthamerstraat op nummer 50.

Het pand, zou nog in verbinding hebben gestaan met het naast gelegen huis "De Pauw", het herbergt nog een schat van gegevens en ook deze werden met dia's uitstekend in beeld gebracht.

Voor onze ogen rolde een hele geschiedenis van wandbedekking en wandversiering voorbij en het vereist een fikse deskundigheid om dat alles op het juiste jaartal te traceren. Het totaal van het gebodene zorgde voor een kennisverrijking van de aanwezigen, ondanks dat vele Kringleden denken dat men wel zo ongeveer weet op welke wijze historische gegevens worden

BRABANTSE BOERDERIJEN Met het citaat "Wat hebben Saksische boerderijen met Saksen te maken, wat hebben Friese Boerderijen met Friesland te maken en wat hebben Brabantse boerderijen met Brabant te maken", leidde Vincent Verberk op 20 februari de lezing met bovengenoemde naam van Dr. Ir. S. Hendrikx in. Ruim 50 belangstellenden hadden zich die avond naar het Stadsarchief begeven om te luisteren naar het betoog van de sympathieke deskundige op agrarisch gebied. De landschapsarchitect van het Ministerie van Landbouw en bestuurslid van "Brabants Heem", alsmede lid van onze Kring, is de schrijver van een boek met eveneens bovengenoemde naam en tracht het beleven, het bewonen en het bewaren van de oude agrarische gebouwen tot een noodzakelijk doel te verheffen. Gelijk heeft hij, want wie geniet niet van het aanzicht een oude boerderij. Zij vormen de krenten in het krentenbrood van de natuur.

In 1300 stonden in heel Nederland dezelfde boerderijen maar de archeologie bewijst dat er een dynamische ontwikkeling is geweest in de boerderijenbouw.

Met behulp van dia's zette de heer Hendrikx zijn verhaal kracht bij. Hij begon met het tonen van de verdeling en uitbreiding van de verschillende boerderijtypen op de Nederlandse landkaart. Vervolgens toonde hij de boerderij in de bronstijd. Wie het

nieuwe themapark "Archeon" in Alphen aan de Rijn al heeft bezocht, voelde zich meteen thuis in de materie. Via de ijzertijd ging men in korte tijd door de geschiedenis heen tot aan de hoekgevelboerderij, van gebouwen zonder schoorsteen tot en met de moderne panden met de schoorsteen op de hoek van het dak. Duidelijk is dat oorspronkelijk de vuurhaard tegen de scheidingswand tussen het woonhuis en het bedrijfsgedeelte was geplaatst.

Na de pauze werd het voor de leek wat moeilijker omdat men via de hoekgevelboerderij tot de vermenging van de bouwtypen kwam die men in een boerderij kan aantreffen, waarbij de Vlaamse schuur wel erg favoriet lijkt. De diverse aan- en bijgebouwen verstoren dan wel eens het mooie aanzicht. Bij de laatste beelden kwam zelfs nog een eenvoudige makelaar voor, een dakbekroning die men eigenlijk alleen elders in den lande kan zien.

Na afloop sprak de heer Verberk, onder overhandiging van de bekende enveloppe, zijn dank uit voor de interessante lezing en deelde tevens mede dat de thuisblijvers nog een herkansing krijgen. Na de vakantietijd zal, onder leiding van de heer Hendrikx, een fietstocht worden gehouden langs markante boerderijen in de regio. Iedere belangstellende kan daar later in het Kringnieuws meer over lezen.

Harry Blankert •

verkregen, dan wel het reeds bekende wordt bevestigd. De beide heren wisten op overtuigende wijze de materie te verklaren. Mevrouw de Bekker kwam dan ook woorden te kort om haar dank uit te spreken en normaal heeft ze daar toch geen moeite mee. Tevreden keerde men weer huiswaarts, met de gedachte dat het Kringbestuur deze winter een bijzonder goede serie van lezingen heeft gepresenteerd, die verwachtingen wekt voor de toekomst, maar zeker tevens de dankbaarheid van de regelmatige bezoeker oproept.

Harry Blankert foto Trees Linders

•

LUISTER NAAR DE TRANEN De Tweede Wereldoorlog in Boss( verhalen, gedichten en herinneringen. 's-Hertogenboek no 11, samengesteld door Coen Free, uitgegeven en te koop bij boekhandel Adr. Hein en. Dit jaar voor het eerst een gebonden uitgave voor slechts f 17,50.

Vooral het vers van David Koker in Konzentrationslager Herzogenbusch, een tussenstation naar de vernietingskampen trof mij bijzonder: 'Een somber lot is ons beschoren: verveling tot het bittere eind, wanneer de laatste man als gore rookwolk door de pijp verdwijnt.'

In het boek een bijdrage van Frans van Gaal over de rechtschapen en milde verzetsman Daan Gielen, de bakker ui\ Kruisstraat en de vraag is dan ook terecht waarom er in 's-Hertogenbosch nog steeds geen straat naar hem is vernoemd.

Kostelijk is het verhaal van Jan Kersten over Dr. Sekhuis en de moffen.

Pastoor Maas geeft verslag van den aanslag der Duitsche Gestapo op Kapelaan Koopmans op 9 augustus 1944.

Op dinsdag 8 augustus wordt in de Kerkstraat 'de Kin' doodgeschoten, een beruchte aanbrenger in dienst van de Gestapo.

Velen zullen zich nog zeker het felle spotlied hierover herinneren.

Schrijnend is de bijdrage van Frans Teulings over het Moffenjong.

Te weinig ruimte om meer te schrijven over dit bijzondere boek, maar dat deert niet. U moet het gewoon kopen!

John Vermulst.

•

BOSSCHE IDSTORIE.

IJKKANTOREN EN IJKLOKALEN TE 'S-HERTOGENBOSCH (3.2) Vervolg De huur wordt aangegaan voor de tijd van tien jaren, ingaande 1november1876.

De jaarlijksche huurprijs bedraagt f 800,-, te voldoen in driemaandelijkse termijnen.

Was getekend; P.G.van der Schuyt en P.C. Vos.

Plattegrond, bijlage C, 1 sept.1876, nr.1241.

De opgave van de ijker van kosten voor ,.,.1schaf van nieuwe zaken en overbrengen van oude uit het bestaande ijklokaal, worden door de Inspecteur van het IJkwezen te 's-Gravenhage zeer kritisch bekeken.

Op 1 september 1876 laat hij dan ook weten dat de raming van kosten door de IJker Chef van Dienst zijn bevreemding heeft opgewekt. Het is hem bijvoorbeeld niet duidelijk welk meubilair uit het oude kantoor naar het nieuwe kan worden overgebracht en welke door ouderdom of veelvuldig gebruik daarvoor niet geschikt zijn.

Zes tabouretten met lederen zittingen vindt hij minder doelmatig dan met gevlochten riet en voor de bedienden houten bankjes.

Zes stoelen zijn voldoende. Een nieuwe schrijftafel en een nieuwe kast vindt hij niet dringend noodzakelijk. f 140,- Voor drie kachels is veel te veel en kan gemakkelijk minder worden. Buitenjalousiën èn gordijnen aan de ramen in de voorgevel is niet no-

<lig, alleen iets aan de binnenzijde der ramen is voldoende. Voordat hij deze zaken mondeling wil bespreken wil hij van de IJker Chef van Dienst zijn mening over het voornoemde.

De IJker Chef van Dienst antwoordt op 5september1876. Eerst noemt hij het meubilair dat van het oude naar het nieuwe kantoor overgebracht kan worden.

De schrijftafel in lokaal A; een lessenaar in lokaal B; een werktafel van twee meter in lokaal B; een hangkast in lokaal C; vier oude stoelen; een tafeltje van 75 cm bij 50cm; twee stempelblokken (waarvan één voor de dienst-herijkreis).

Wat de horren aangaat wijst hij op de brief van de Inspecteur van 12 augustus l.i. waar wordt gezegd: zonodig horren van uitgeslagen zinkblad.Voor de drie ramen aan de straatzijde zijn die niet nodig. Die van het oude ijkkantoor zijn van kopergaas en van andere afmetingen. Alleen met grote reparatie geschikt te maken voor het nieuwe lokaal. Voor de lokalen B en C heb ik de horren wel opgevoerd, maar die zijn geen noodzaak. De tabouretten met lederen zitting heb ik voorgesteld vanwege hun soliditeit, ofschoon die met zittingen van gevlochten riet voldoende zijn. De stoelen wil ik tot een twaalftal completeren. Vier oude en acht nieuwe. Een schrijftafel in lokaal C lijkt mij onmisbaar, evenals een stevige kast in lokaal B. Voor berging van het archief, en de instrumenten voor de verificatie van tinnen vochtmaten enz .. De som van f 140,- voor de kachels met toebehoren kan volgens mijn informatie niet belangrijk vermindert worden. Solide kantoor kachels voor f 40,- per stuk is niet te duur. Dat denkt ook de heer van der Schuyt en staat ook in een opgave van H.Timmerman, smid en kachelfabrikant alhier. Wat betreftjalousiën en gordijnen.

Lokaal A heeft tot 12 ure 's morgens de zon. Daarvoor moet beschutting worden gegeven en het moet ook nog goed ogen.

De achterramen krijgen pas 's namiddags tegen 4 ure zon en daarom zijn daar geen jalousiën nodig.

Ik vermeen dat na lezing van het voorstaande het eindcijfer van mijn raming U.H.E.Gestr. niet meer zal bevreemden.

Vooral wanneer na enige wijzigingen de totale som nodig tot voldoende meubilering van het nieuwe ijklokaal het cijfer van f 500,- niet zal overschrijden.

De IJker Chef van Dienst spreekt dan de wens uit, graag zo spoedig mogelijk mon-

deling met de Inspecteur van het IJkwezen te kunnen overleggen over de plaatsing van de diverse meubelen om te kunnen profiteren van diens raadgevingen. Tenslotte wijst hij er nog op dat de verhuurder alleen verplicht is datgene te leveren wat in het huurcontract staat.

Op 7 en 8 september 1876 hebben dan de twee heren, de Inspecteur en de IJker Chef van Dienst samen met de verhuurder de heer van der Schuyt de afsluitende bespreking. Daarbij wordt in details afgesproken wat de afmetingen van de weegtafels en de werktafels moeten zijn. De plaats waar zij moeten staan in de lokalen A, Ben C wordt ook vastgelegd. De ruimte in lokaal C, die bestemt is voor het plaatsen . van ballastblokken moet zodanig sterk worden dat een druk van 3000 kilogram gemakkelijk kan worden gedragen. De IJker Chef van Dienst zal zorgen voor goed toezicht op de uit te voeren werkzaamheden. Aan de Minister zal voor het afgesprokene toestemming worden gevraagd.

Op 31 october 1876 zijn de werkzaamheden nagenoeg afgelopen, zodat tot oplevering kan worden overgegaan. De IJker Chef van Dienst vraagt aan de Inspecteur om zich persoonlijk van een en ander te komen overtuigen. De ijker verwacht voor 2 november a.s. een begin te maken met het overbrengen van het ijkmateriaal naar het nieuwe ijkkantoor. Dan alles voorlopig onderbrengen in lokaal A. In het oude ijklokaal aan de Ridderstraat kunnen dan hestelwerkzaamheden worden verricht aan het materiaal dat dat nodig heeft.

Gedateerd 6 november 1876 is er een rapport van Arent Oddens, opzichter van de Waterstaat en Pieter Cornelis Vos, IJker Chef van Dienst beiden te 's-Hertogenbosch, dat zij alle uitgevoerde werken hebben opgenomen. De werken zijn met zorg uitgevoerd en laten niets te wensen over.

De lokaliteit is geheel volgens de eisen van het contract ingericht zodat aan alle verplichtingen is voldaan.

8November 1876 blijkt, behalve het materiaal voor de werkzaamheden van IJk en Herijk, alles overgebracht naar het nieuwe ijklokaal. Binnen enige dagen worden de nieuw bestelde meubelen verwacht.

16 November 1876 wordt de datum voor de aanvaarding van de huur van het nieuwe ijklokaal gesteld op 1 november 1.1.

,BOSSCHE msTORIE 2 December 1876. De IJker Chef van Dienst stelt aan de Inspecteur voor de opening van het nieuwe ijkkantoor voor het publiek te stellen op dingsdag den 12 december e.k.

En zo gebeurde het ook!

Gemeente publicatie: "Het kantoor voor den ijk van maten en gewichten alhier wordt met ingang van den 12 december e.k. verplaatst naar de Postelstraat H.no.181 alwaar voor den ijk van nieuwe voorwerpen, zal worden zitting gehouden iedere dinsdag en donderdag van 's morgens negen tot 's namiddags één ure".

foto voorgevel 22 November 1877 bericht de IJker Chef van Dienst dat de heer K.C.Suyling zich bereid heeft verklaard de werkzaamheden en leverantie voor de inrichting aan het ijkkantoor te 's-Hertogenbosch voor de verificatie van gasmeters uit te willen voeren.

Kosten f 1025,-.

In een verslag over de toestand van het IJkwezen in de IJkkring 's-Hertogenbosch over hetjaar 1918 staan o.a. de volgende gegevens.

IJzeren maten worden aangeboden door firma Goedemakers te 's-Hertogenbosch.

Koperen gewichten door van Wingerden en Zonen te Gorkum en tinnen maten door de firma Gebroeders van Leeuwen en van Camp te Eindhoven.

Het toezicht op het wel of niet geijkt zijn is onvoldoende, omdat de manschappen der Maréchaussee nog grotendeels onder de wapenen zijn. Dit jaar zal dat wel beter worden nu het leger wordt gedemobiliseerd.

De lokalen van het IJkkantoor worden goed onderhouden. De verhuurder doet goed zijn best om op de eerste aanvrage gebreken te herstellen.

Bij uw schrijven van 24september1916 hebt U de ijker gemachtigd indien de dienst het toelaat weegwerktuigen te onderzoeken. En daarvan een verklaring af te geven.

Tot zover het verslag.

Op 2 februari 1920 schrijft de IJker Chef van Dienst dat hij twee huurcontracten toegezonden kreeg van de Inspecteur van het IJkwezen voor de heer Pennings. Deze was sedert 1908 de nieuwe eigenaar van het pand aan de Postelstraat. Maar deze huurcontracten zijn voor de heer Pennings geheel onbegrijpelijk. In overleg met mij zijn daarop beide contracten opnieuw opgemaakt en aan U toegezonden en ik zou niet weten wat er meer in zou moeten staan. Gaarne zou ik van U vernemen of het nu goed is en of er kan worden overgeschreven en ondertekent.

5 Februari 1920 schrijft de Inspecteur, met bijvoeging van een concept huurovereenkomst, dat de heer Pennings moet worden opgedragen hem twee exemplaren gedateerd en door hem ondertekent te doen toekomen. Tevens wijst hij de IJker Chef van Dienst erop dat de huurovereenkomst tussen de eigenaar van het gebouw en de Inspecteur van het IJkwezen te 's-Gravenhage gesloten wordt, en de ijker dus in geen geval een concept had mogen maken.

Op 14 april 1925 schrijft de IJker Chef van Dienst aan de Inspecteur van het IJkwezen dat zijns inziens de huur van zijn kantoor alleen dient te worden verlengd, wanneer geen betere lokaliteit kan worden gevonden. Het gebouw is oud en heeft verschillende gebreken, die zeker bij eventuele inhuur zoveel doenlijk moeten worden verholpen. Om een beter kantoor-gebouw te vinden had ik contact met de Rijksgebouwendienst. Doch de Districtsbouwkundige kon mij geen geschikte lokaliteit verschaffen. Ik heb mij ook gewend tot de Directeur van Gemeentewerken hier ter stede met de vraag of de Gemeente enig gebouw aan ons kan afstaan. Mochten deze pogingen geen resultaat hebben, dan lijkt mij het beste het huidige gebouw verder in te huren, doch op verschillende nieuwe voorwaarden. De termijn stellen op vijf inplaats van op tien jaren. De opzegtermijn op drie of zes maanden, inplaats van thans, op één vol jaar. En de nodige reparatiën uit te voeren plus de aanleg van electrisch licht.

De ijker stelt voor, hem te machtigen met de verhuurder de eerste besprekingen te mogen voeren.

Op 16 april 1925 wordt hem geantwoord dat de huur de zorg is van de Rijksgebouwendienst en de ijker dus niet moet gaan spreken met de verhuurder.

Op 22 october 1925 schrijft de Rijksgebouwendienst aan de verhuurder de heer Pennings, of hij accoord gaat met de eerder besproken voorwaarden tot verlenging van de huur, huurprijs f 720,- 's jaars. Voor vijf jaren (1 nov.1826 - 31 oct.1931). Opzegtermijn 3 maanden. Tevens uitvoeren van enkele herstellingen en het aanbrengen van een electrische lichtinstallatie. Daarmede gaat de heer Pennings accoord.

In het verslag van het IJkwezen in de IJkkring 's-Hertogenbosch over het jaar 1930 staat o.a. het volgende.

Aan het chemisch onderzoek naar het allooi van tinnen maten zijn nog steeds bezwaren verbonden, als gevolg van de sterke chemische stoffen. De dampen daarvan tasten alle metaaldelen in het kantoor aan.

De zure dampen dringen door alle reten en zelfs door de planken van de zuurkast heen, zodat de verf daar buitenop eraf gaat.

Het aantal voorwerpen waarmede maat of gewicht wordt bepaald zonder gebruik te maken van geijkte maten of gewichten neemt zeer sterk toe. Bijvoorbeeld: snelwegers, benzinepompen en weegbruggen.

Toch is het aantal, bij de herijk van een goedkeuringsmerk voorziene voorwerpen in 1930 nog 95.944 stuks. (wordt vervolgd) J.J. van Veldhuizen, oud-ijkmeester