KringNieuws maart 2014

Kring Nieuws UITGAVE VAN KRING

VRIENDEN VAN ’S‑HERTOGENBOSCH

JAARGANG 40 NUMMER 2 MAART 2014

Voorwoord 2 Schippersactie 2 Grôôt Bosch Dictee 2014

3

De broeders van Maastricht in ´s-Hertogenbosch 2 4 Kandelaber de bomen!

6

Boerenkoolmaaltijd 7 Uit de oude doos

7

Bootgesprekken 8: 1+1 is meer dan 2

8

Korte berichten

9

Fusie is rond

10

Hier staoi ik dan 14 11 Bossche Buitens

13

Van luchtboog tot DAF en verder

14

Een nadere kennismaking 10 16 Ladderwedstrijd 7 17 Kringwandeling 2 revisited 18 Leden van verdienste

22

Zomerprogramma Kring in 2014

22

Met LEF naar Hoorn

24

Kringplaquette voor Rabobank

25

Nieuwjaar bij de Kring

26

Jheronimus Bosch in modern jasje

27

25 jaar lid van de Kring

28

Bossche klokken 11: Bijna honderd jaar bespeeld

31

Beeld van de Verlosser

32

Opening

Brabantzaal

V S Voorwoord

Schippersactie

Nik de Vries

Gerard ter Steege

U hebt het al gezien: ook dit maartnummer is nog een nummer ‘oude stijl’. Dat heeft te maken met de voorbereidingstijd van de artikelen in het Bossche Bladen deel. Daarom hopen we nu in mei met het nieuwe blad te kunnen starten. Nu dus nog een dik nummer KringNieuws.

In dit nummer gaan we van oud naar nieuw en omgekeerd. Het Noordbrabants Museum is helemaal klaar door de opening van de Brabantzaal. Dat is oud en nieuw bij elkaar. Studenten van de Avans Hogeschool ontwikkelden apps over Jheronimus Bosch.

Dat is nieuw voor oud en zelfs toekomst. De broeders van Maastricht deel 2 is een artikel over vroeger. De te ontwikkelen Bossche Buitens gaat over de nabije toekomst.

De fusie tussen de Kring Vrienden en De Boschboom is nu ook juridisch een feit. Verschillende activiteiten waren en zijn al gezamenlijk: de boerenkoolmaaltijd, het Bosch dictee en de voorgenomen excursie naar Hoorn laten zien dat de twee clubs al goed samenwerken.

In ’s-Hertogenbosch borrelt het intussen nog steeds.

De Bartenbrug lijkt een gebed-zonder-end. Het puthuis en het Mariakapelletje komen definitief terug op de Markt. En het theater? Nog steeds is er veel onduidelijkheid. Wij als redactie blijven dit nieuws op de voet volgen.

Mocht u een bijdrage willen leveren, dan kunt u die mailen naar het redactieadres. Illustraties graag aanleveren in een zo hoog mogelijk resolutie. Uiterste datum van inleveren voor het meinummer is woensdag 16 april 2014.

Ik wens u weer veel kijk- en leesplezier.

Gezocht De redactie van het Bossche Bladen deel van KringNieuws zoekt een verantwoordelijk redacteur, twee redacteuren, deskundig op (kunst)historisch gebied en een beeldredacteur.

Meer informatie kunt u krijgen bij de huidige hoofdredacteur Pascal Viskil: info@pascalviskil.nl

Foto voorpagina: Ellie de Vries Onlangs is de Brabantzaal van het Noordbrabants Museum geopend.

Elders in dit nummer kunt u hierover uitgebreid lezen. De foto laat het kleurrijke beeld van de toekomst zien. Deze foto is zo ook een symbool voor de toekomst van ons blad.

Testrit.

Liepen zweverige figuren mee bij de intocht Als eind oktober het vaarseizoen op de Binnendieze is afgelopen, beginnen de schippers aan een lange winterse rustperiode. Echt stil zitten ligt deze vrijwilligers niet. Voor een extra vermaak staan dan educatieve winteractiviteiten op het programma. Het is een programma met interessante excursies of lezingen.

Kaartmiddagen en een schippersborrel horen daar ook bij. Voor een aantal schippers is dat niet genoeg. Ieder jaar na de kerstdagen gaat een groepje aan de slag om zich voor te bereiden op de intocht van Prins Carnaval.

Het begint met een vergadering waar een ludiek idee moet ontstaan. Een idee, dat ook uitvoerbaar moet zijn. Als het idee geboren is, volgt een gedetailleerde uitwerking. Aan de hand daarvan begint het eigenlijke werk. Het schippershonk wordt omgetoverd tot een werkplaats waar wekelijks hard wordt gewerkt.

Iedereen is aan het knutselen. Men is bezig met schroeven, zagen, knippen, plakken of verven, het is net een kleine ‘bouwhal’. Tijdens de intocht van dit jaar hebben de duizenden toeschouwers genoten van een heuse Binnendieze Hovercraft. De schippers maakten met een wonderlijk vaartuig een zweeftocht door de stad. Het idee is ontleend aan het motto Oeteldonk laot oe zweve. Met een variatie daarop van De Binnendieze laot oe ôk zweve liepen zweverige figuren mee bij de intocht van de Prins. Het was een opvallende groep met heksen, engelen en spoken, die de vele toeschouwers aanstekelijk wisten te vermaken.

Foto: Gerard ter Steege

2

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

G

Grôôt Bosch Dictee 2014 Afdeling De Boschboom Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch

Beste leden van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch,

Af en toe een mondje Bosch praten vinden veel inwoners van ’s-Hertogenbosch en omstreken heel leuk, want in dat Bossche dialect zit heel veel humor. Ook de in het Bosch geschreven teksten leest men graag, bijvoorbeeld de dialogen tussen Janus en Bet. In het Bosch schrijven vinden de meeste mensen moeilijk. Toch zijn er jaarlijks flink wat deelnemers aan het Grôôt Bosch Dictee die zich met wat oefening de schrijfregels hebben eigen gemaakt.

Welnu, beste liefhebber van de Bossche taal en cultuur, treed in hun voet(schrijf)sporen en doe mee aan het Grôôt Bosch Dictee!

Op woensdag 16 april aanstaande vindt het Grôôt Bosch Dictee voor de 19de keer plaats. De organisatie van dit fameuze dictee nodigt u van harte uit (weer) deel te nemen.

Het dictee houden we in de meest geletterde omgeving

Het echte dictee Om 20.30 uur start het traditionele Grôôt Bosch Dictee. 30 deelnemers worden in de gelegenheid gesteld hun kennis van het Bossche dialect te testen met een dictee en een meerkeuzetoets van Bossche gezegdes en uitdrukkingen.

De samenstelling en de presentatie van de teksten zijn ook dit jaar weer in handen van Frank Finkers en van Ans van Dartel. Erwin Verzandvoort is de voorzitter van de jury en hij heeft het laatste woord bij het bepalen van de uitslag.

Als uw aanmelding door ons is ontvangen, sturen wij u de spelregels én de spellingwijzer toe, welke laatste tijdens het dictee vanzelfsprekend niet mag worden geraadpleegd.

Meldt u zich zo spoedig mogelijk aan per mail: boschboomgbdmw@live.nl of telefonisch op 073-6563201, uiterlijk 2 april aanstaande. De

De spellingwijzer mag tijdens het dictee vanzelfsprekend niet worden geraadpleegd die maar mogelijk is: De BIEB in de Hinthamerstraat.

U bent welkom vanaf 19.30 uur. De deur van de bibliotheek sluit om 20.00 uur.

Debutanten Voor de tweede keer beginnen we om 20.00 uur met het vorig jaar zeer geslaagde Grôôt Bosch Debutanten Dictee. Dit is een dictee voor enthousiaste beginners die een poging willen wagen de Bossche tong om te zetten in de juiste lettercombinaties, zonder dat zij met een ‘loodzware last’ van heel veel fouten naar huis moeten gaan. Aan dit debutantendictee kunnen maximaal 30 mensen deelnemen. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt.

wedstrijdstartbewijzen worden op volgorde van aanmelding toegewezen.

Mocht u na aanmelding onverhoopt toch niet kunnen meedoen, geeft u dit dan tijdig aan ons door.

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

3

D

De broeders van Maastricht in ´s-Hertog

In het begin van de 19de eeuw werden er verschillende religieuze congregaties gesticht om de erbarmelijke sociale onrechtvaardigheid te bestrijden. Daartoe leunden ze op de inzichten van de H. Franciscus (1180 - 1228) en de H. Vincentius de Paul (1581 - 1660). De vrijheid van godsdienst, min of meer gegarandeerd door de nieuwe regering, na de schuilkerkentijd van 1629 tot 1811, werd gerespecteerd. Pastoor Antonius van den Heuvel van de Sint-Pieterskerk/ parochie in ´s-Hertogenbosch vroeg aan religieuze congregaties om opvoeding en onderwijs in parochieschooltjes te verzorgen aan de peuters en kleuters uit arme gezinnen. In 1843 kwamen eerst drie broeders van Maastricht hierheen, van de Congregatio Fratrum Immaculatae Conceptionis Beatae Mariae Virginis (FIC).

Ze begonnen het Gesticht St. Joseph, de armenschool.

armenscholen, in weeshuizen, katechismus-onderwijs aan parochieschooltjes en de verpleging-aan-huis beperken.

“Nadat nog een paar aspirant-broeders zich hadden gemeld, besloot men na rijp beraad aan het verzoek van de regenten van het weeshuis te voldoen en wel per 1 november. Drie broeders kwamen onder leiding van de stichter van de congregatie naar Den Bosch om het bestuur over de wezen op zich te nemen. Als broeder overste werd Alphonsus [geboren op 2-12-1822 te Tilburg, T.V.] aangesteld, hij kon nauwelijks alleen lopen, hij was op de normaalschool te Rolduc geweest,

“Het Gesticht van de H. Joseph te ´s Bosch marcheerde gezegend, de pastoor gaf zich veel moeite en sprak met veel lof over de goede geest en ijver van de broeders. Dit gaf ook aanleiding om broeders te vragen voor het Instituut voor Doofstommen te St. Michielsgestel. Men zou zich wel met twee broeders willen behelpen.” (Annalen 1844, blz. 89)

Achterzijde Weeshuis Keizerstraat in 1934.

Weeshuis “Bij zijn terugreis bezocht de overste van de broedercongregatie, Broeder Bernardus Hoecken, in het voorbijgaan het R.K. Jongensweeshuis in de Keizerstraat om zich op de hoogte te stellen van de inrichting en soms iets nuttigs te kunnen opdoen en er zijn voordeel mee te doen. Doch nauwelijks was hij weg of de weled. heer C.J.A. van Rijckevorsel, regent, kwam hem een bezoek brengen in het broederhuis bij de St. Pieterskerk, met het verzoek om broeders voor het weeshuis te bekomen. De overste durfde niet te zeggen hoe armzalig het met het personeel

Het zedenbederf en de ongodsdienstigheid drong door alle standen heen gesteld was, hij zou de zaak in overweging nemen.

Het was voorzeker aanmoedigend te zien dat er zo veel goeds gesticht kon worden, vooral onder wezen, doch O.L. Heer wil ook niet dat men álles op eenmaal onderneemt en nog minder dat men het één om het ander bederft.” (Annalen van 1845, blz. 100) Aanmeldingen Het aantal aanmeldingen van de in 1840 gestichte broedercongregatie was nog gering. Van 1842 tot 1855 werden 45 broeders geprofest; zo´n 4 à 5 jonge mannen meldden zich per jaar aan, onderwijzers zowel als niet-onderwijzers. Van 1855 tot 1875 waren dat er gemiddeld 6 per jaar. Aanvankelijk moest de Algemeen Overste daarom de inzet voor onderwijs aan

4

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

met Gods gratie hulponderwijzer, destijds derde rang, dat was voor nu genoeg. Eén broeder voor kleermaker en één voor het werk.” “Deze wond was wederom gezalfd, weliswaar schraal en mager, doch O.L. Heer was tevreden, de goede mening maakte alles goed.”

(Annalen 1845, blz. 109) Zwaar werk Dat het werk in het Rooms Weeshuis, 24 uur per dag, 7 dagen per week, 365 dagen per jaar niet eenvoudig was, is te lezen in de Verslagen van de Regenten. De administratie werd in wekelijkse vergaderingen besproken, de Regenten waren altijd op zoek naar inkomsten. Het beslechten van geschillen en corrigeren van gedrag kostte ook veel tijd. In 1863 vinden we op de balans de ontvangsten en uitgaven

genbosch 2 Ton Vogel Voorzijde Weeshuis Keizerstraat begin 20ste eeuw.

van dat jaar. Uitgaven voor levensmiddelen, vlees, brandstoffen en licht, was- en bleekloon, aanschaf van kledingstoffen, schoenen, schrijfbehoeften, brood.

Betalingen voor kerkelijke diensten, onderhoud van het gebouw en aan de belastingdienst. Daar stonden de inkomsten tegenover uit verhuur van landerijen en huizen, roggepachten, collecten in de stad en de kerken, interesten en … de verdiensten op doodskisten en waskaarsen die de broeders en weeskinderen produceerden en verkochten. De broeders hadden geen gemakkelijke taak en dat lieten ze de Overste in Maastricht ook wel weten. Vandaar de vele mutaties in het personeelsbestand.

Algemeen overste “In 1850 werd een nieuwe algemeen overste gekozen.

Deze broeder Alexius [van den Broek, die slechts één jaar in ´s-Hertogenbosch in de Sint-Pieterskerk als koster had gewerkt, T.V.] nam enige verkeerde beslissingen, o.a. riep hij broeder Alphonsus van het Weeshuis in 1850 terug naar Maastricht, evenals br. Aloysius van de Armenschool van de St. Pietersparochie in 1851.” (Annalen 1853, blz. 177) Bij de verkiezing van Alexius was voor hem openlijk propaganda gemaakt door een der pastoors van Maastricht. Het leek erop dat de Maastrichtse geestelijkheid de ´pauselijke´ mannencongregatie wilde beïnvloeden, waarvan de Regel op 10 februari 1848 door Rome was goedgekeurd. In deze Regel vallen twee dingen op: er zullen geen priesters deel uitmaken van de congregatie en de pauselijke goedkeuring stelt de congregatie in staat beschikbaar

gen en de jeugd werd er de prooi van te zijn voor de hele wereldkerk.

“In de gestichten H. Joseph, te ´s Bosch, noch in St. Michielsgestel, evenmin als in het Weeshuis te Amsterdam was men tevreden. Het gaf botsingen en onenigheden door de onbezonnen besluiten van de alg. overste. In 1853 moest de Algemeen Overste terugkomen op zijn beslissingen. Men was in ´s Bosch op broeder Aloysius gesteld en eiste dat hij terugkwam.

De Alg. Overste moest bezwijken, ongaarne, maar hij stond toe wat men hem vroeg. Broeder Laurentius volgde hem in het Moederhuis op als onderoverste en novicenmeester.” (Annalen 1853, blz. 177) “In het Gesticht ´St. Joseph´ te ´s Bosch gingen de scholen enz. weder naar wensch, jammer maar dat de middelen en het personeel ontbraken om

op andere punten van de stad ook scholen op te richten; de behoefte om R.K. scholen te hebben werd meer en meer gevoeld, het zedenbederf en de ongodsdienstigheid drongen door alle standen heen en de jeugd werd er de prooi van. Het was wel te betreuren dat het Bestuur [in Maastricht, T.V.] zoo zonder kracht werkte voor het onderwijs, dat vooruit moest. De Eerw. Overste, een man van talent, doch onbekend met het onderwijs, moest zich laten geleiden, natuurlijk ontbrak hem de ware belangstelling voor het onderwijs.” (Annalen 1854, blz. 185) (wordt vervolgd) Bronnen: Br. drs. Winifred Ubachs (red.) 1840-1965 Broeders van Maastricht 125 jaar; Annalen van de Congregatie uit de jaren 1840-1870, met dank aan br. Frans Turkenburg, archivaris Stadsarchief ´s-Hertogenbosch ´Rooms Weeshuis´, inv. nrs. 55, 57, 101, 102 Dr. J.J.M. Franssen, De Bossche arbeider in zijn werk- en leefmilieu in de tweede helft van de negentiende eeuw, Tilburg 1976, pag. 386-397

Foto’s: Stadsarchief ‘s-Hertogenbosch

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

5

K

Kandelaber de bomen!

Het begint langzamerhand een zeer goede traditie te worden bij de standerdmolen in Rosmalen. Zo rond de jaarwisseling organiseert de Vereniging Vrienden van de Molens van ’s-Hertogenbosch samen met de Rosmalense molenaars een receptie.

Deze keer heeft deze plaats gevonden op zondag 29 december 2013. Een mooie dag met een forse wind, overdrijvende wolken en een stralende zon. Voor de tijd van het jaar hadden we zelfs een hoge temperatuur waarbij sommige bomen en struiken al uitschieten en vogels al zingen of het lente is.

Rob Hoogeboom Nu staat de molen er al sinds 1732 en deze heeft vele eeuwen lang zijn nut bewezen. De laatste decennia is de molen echter niet meer als zodanig in bedrijf en alleen een monument. Maar ja, ook een monument als deze molen heeft wind nodig om zijn kunsten te vertonen. In ons land komt de wind vaak uit dezelfde hoek. Dat geldt ook voor de molen en dan wordt de

wind gebroken door de aldaar groeiende bomen. Wat minder bomen of het meer snoeien van de omringende bomen zou van nut kunnen zijn. Met een mooi woord kan men deze bomen kandelaberen. Hierbij haalt men de grote takken aan de onderkant weg en daardoor blijft een volle kruin zitten. De boom blijft gewoon

Met een mooi woord kan men deze bomen kandelaberen Op zo’n middag komen er altijd een kleine 200 belangstellenden vanuit Rosmalen en van ver daar buiten. Er is glühwein, koffie en worstenbroodjes. En indien gewenst geven de aanwezige molenaars een rondleiding.

Sommige bezoekers maken dan de opmerking: je ziet door de bomen de molen niet. Daarmee bedoelen ze vooral dat het zicht van de functie wordt ontnomen door de bomen die er sinds de aanbouw van de nieuwe wijk zijn aangeplant en de hoogte ingroeien. Daar is op zich niets mis mee, want bomen hebben hun nut voor mens en dier. Vogels, insecten, eekhoorns en de spelende jeugd maken graag gebruik van de bomen.

6

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

waar die staat, maar neemt op deze manier minder wind weg van de molen. De boom krijgt dan ook de vorm van een kandelaar. Dit maakt de locatie ook weer tot iets anders dan de huidige situatie. Wellicht trekt het geheel nog meer kijkers al is het alleen maar vanwege de vorm van de bomen. En met het oog op 1200 jaar naamsbekendheid van Rosmalen in 2015: wie weet wat het allemaal nog kan gaan betekenen. Dit idee zal bij de ene omwonende direct steun krijgen en bij de andere weer niet. Maar op zich toch eens een idee dat men in overweging mag nemen.

Foto’s: Rob Hoogeboom

B U Boerenkoolmaaltijd

Uit de oude doos

Redactie

12,5 jaar kringhuis

Nu de fusie tussen de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch en De Boschboom definitief is, is het goed te constateren dat tradities in ere gehouden worden. Een van die tradities van De Boschboom is de jaarlijkse boerenkoolmaaltijd in Hotel Central.

Zondag 9 februari 2014 is de traditie voortgezet: ruim 100 mensen – meer konden er niet bij – deden zich te goed aan de aangeklede boerenkoolstamppot. Onder hen een aantal nieuwelingen, oorspronkelijke leden van de Kring. De verbroedering en verzustering zijn in volle gang. Hierbij een tweetal foto’s om de goede en gemoedelijke sfeer weer te geven. Volgend jaar weer!

Harry Blankert

Op 11 juni 1994 is het 12,5 jaar geleden dat het Kringhuis aan de Stationweg officieel door de burgemeester werd geopend.

Het eerste Kringhuis was al op 25 november 1981 in gebruik genomen. Men startte met een opening gedurende 11 uren per week wat, zoals bekend, uitgroeide tot zeven dagen van de week.

Men kan er nu ook voor veel meer dingen terecht.

Het voert te ver om de totale geschiedenis van het Kringhuis te beschrijven, u kunt dat lezen in het decembernummer van 1991. Het enige nadeel van de uitgebreide openingstijden is dat de coordinatrice soms moeite heeft met het kloppend maken van het maandelijkse werkrooster.

Gelukkig is de inzet van de meeste medewerkers zo groot dat ze er geen moeite mee hebben om een extra dienst te “draaien”. Zonder deze vrijwilligers zou het ondoenlijk zijn om “ons visitekaartje” volledig te bemannen/bevrouwen. We zijn hen dan ook zeer dankbaar voor hun werkzaamheden.

Zelfs zijn er een aantal onder hen die reeds vanaf het eerste uur hun steentje bijdragen. Petje af voor deze steunpilaren van onze Kring. Het bestuur tracht steeds de service aan de bezoekers te verbeteren. Er is onlangs een training gestart, gepresenteerd door het trainingsburo Jan Rijnaarts, om de totale presentatie nog beter te maken. Tevens wordt de inrichting van het Kringhuis, waar nodig, gemoderniseerd. Allemaal ) het de bezoekers en de medewerkers naar de zin te maken en het “gastheerschap” nog beter te verzorgen.

Gelukkig wordt het bestuur niet zo modern dat het mee gaat met de trend in onze stad om alles een vreemde naam te geven.

Of vindt u dat het rijtje “La Place”, “La Gare” en “Le Cour” moet worden uitgebreid met “Les amis de Bois Ie Duc”? Neen dat kan men onze vereniging niet aan doen. Het nieuw seizoen is gestart. We zetten ons beste beentje weer voor. Omdat we trots zijn op ‘s-Hertogenbosch, omdat we trots zijn op onze Kring, maar vooral omdat we trots zijn op ons Kringhuis.

Foto’s: Ellie de Vries

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

7

B

Bootgesprekken 8: 1+1 is meer dan 2 Op de tot nu toe koudste dag van deze winter varen we met Rolf Hage, Vincent Verstappen en Janine van de Kamp van De Boschboom en Johan Strang, secretaris van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Onze vaste schipper is Gerard en Ellie maakt de foto’s. We praten over de fusie tussen moeder en dochter.

Van links naar rechts: Janine van de Kamp, Johan Strang, Rolf Hage en Vincent Verstappen.

De gesprekspartners met interviewers en schipper.

8

De fusie kwam niet als een donderslag bij heldere hemel. Het begon allemaal met een ongerustheid binnen het bestuur van De Boschboom vanwege de ledenterugloop. Aldus Vincent Verstappen. Deze terugloop vormde een bedreiging van het voortbestaan.

Daar kwam bij dat het tijdschrift Bossche Bladen niet kon worden gecontinueerd. Door overlijden, verhuizing en de economische toestand waren er op het laatst nog geen 500 leden meer. Johan Strang vult aan dat de Kring een zelfde trend kent, maar dankzij zijn ledental kan doorgaan.

Ontwikkeling Rolf Hage van het Stadsarchief legt uit: “Het aantal abonnees op Bossche Bladen – inclusief de leden van De Boschboom – was gedaald van 1400 naar onder de 1000. Als je bedenkt dat het blad - op jaarbasis - zo’n 30 tot 40.000 euro kost plus 1,5 formatieplaats van het Stadsarchief, zou een abonnement misschien wel € 100 moeten kosten. En dat kan natuurlijk niet.”

Het Stadsarchief ontkwam ook niet aan de bezuiniging die de gemeente op alle terreinen doorvoerde.

Dat betekent dat daar keuzes gemaakt moesten worden, zeker na de pensionering van Aart Vos, de hoofdredacteur en medewerker van het archief. Een van de mogelijkheden die onderzocht zijn was het alleen digitaal aanbieden van Bossche Bladen, maar dat zou veel te mager zijn.

Eerder al is er een informeel gesprek geweest tussen bestuur en redactie van De Boschboom en de Kring.

Ondanks het goede en prettige verloop van dat gesprek werd daar aanvankelijk geen vervolg aan

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

gegeven. Nu echter is er een natuurlijk moment om Bossche Bladen op een andere manier voort te zetten.

Janine van de Kamp: “Belangrijk is te benadrukken dat Bossche Bladen van vier partijen is: naast De Boschboom doen ook het Stadsarchief, de afdeling Bouwhistorie Archeologie en Monumenten (BAM) en het Noordbrabants Museum mee. Het blad is het visitekaartje van alle vier!”

“We gaan door!”

Rolf Hage stelt: “Ik weiger te aanvaarden dat Bossche Bladen gaat stoppen. Met alle garanties van redactie en redactieraad kan ik stellen: we gaan door met het publiceren van wetenschappelijke artikelen.” Ook het nieuws van Stadsarchief, BAM en Noordbrabants Museum blijft verschijnen in het nieuwe blad. Deze stap is in goed overleg met alle partijen genomen.

Op de vraag van Johan Strang of Bossche Bladen zijn kindje is, antwoordt Rolf: “Ik voel me er wel verantwoordelijk voor. We gaan nu een nieuwe start maken. Bossche Bladen blijft, zij het in een nieuwe vorm.” De mensen in de boot vinden dat we naar de toekomst moeten kijken. Met de komst van De Boschboom komt er ook nieuw elan in de Kring. Rolf: “Bedenk wel dat de overgrote meerderheid van de leden en de vier organisaties volledig achter de fusie staan.” De artikelen van Bossche Bladen krijgen een groter platform. Met het wetenschappelijk karakter ervan kan de kennis over de (historie van de) stad breder uitgedragen worden. De wetenschappelijke artikelen zijn en blijven belangrijk als bron voor verder onderzoek.

K

Korte berichten

Nik de Vries en Ed Hupkens Reactie Kring en gemeente Johan vertelt: “Zo’n 8 of 9 jaar geleden heeft de Kring gereageerd naar De Boschboom: kunnen we misschien samengaan? Toen was de tijd kennelijk niet rijp daarvoor. Een goede 1,5 jaar geleden kwam - vanuit het Stadsarchief - een klein overleg tot stand over samenwerking. Daarna kwam De Boschboom bij de Kring: we willen met jullie praten. Ze legden hun ziel en zaligheid op tafel. Dat leidde tot een nader gesprek tussen vertegenwoordigers van de Kring en De Boschboom. Opvallend was het dat het vanaf het begin geklikt heeft. Al snel ging het van: hoe gaan we het doen?” Om de rol van Bossche Bladen te benadrukken, is Janine van de Kamp benoemd als aspirant-lid van het Kringbestuur. Uiteindelijk heeft op 18 december 2013 de Algemene Ledenvergadering van zowel De Boschboom als de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch ingestemd met de fusie.

De gemeente ’s-Hertogenbosch juicht het samengaan toe. De verantwoordelijk wethouder staat er vierkant achter. Immers: het gaat hier om het participeren van een vrijwilligersorganisatie in gemeenteinitiatieven. En dat staat als een van de wensen in de cultuurhistorische visie van de gemeente. Er is sprake van een win-winsituatie.

Redactieraad Bossche Bladen kent, naast een gewone redactie die medewerkers en potentiële auteurs aanstuurt, een redactieraad. Deze komt twee keer per jaar bij elkaar.

In het verleden werd daar ook de financiële kant besproken. Nu wil de redactieraad blijven functioneren als klankbord. Inhoudelijk wil de raad zo min mogelijk te doen hebben met de redactie, want dat betekent dat alles verloopt zoals het hoort. Wel wil de raad zich bezig houden met de vraag: hoe kunnen we het nieuwe blad verder helpen?

Slot Graag bedanken we onze gesprekspartners voor de open en eerlijke wijze waarop ze onze vragen beantwoord hebben. Wij van de redactie van KringNieuws gaan verschrikkelijk ons best doen om samen met de redactie van Bossche Bladen een mooi en boeiend blad te maken. Als alles meezit, kunt u het eerste nummer van dat nieuwe blad in mei op uw mat verwachten en niet, zoals eerder gemeld, al in maart.

Waarom? We willen kwaliteit en die konden we alleen waarborgen als we wat meer voorbereiding namen.

Intussen is ons in ieder geval duidelijk dat de mensen van Bossche Bladen in alle opzichten uitstekende collega’s worden. Samen gaan we er iets moois van maken.

Kring en Boschboom werken samen Redactie

Op 18 december 2013 gingen de Algemene Ledenvergade­ ringen van zowel de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch als De Boschboom akkoord met de voorgenomen fusie tussen beide verenigingen. Al vrij snel daarna zijn mensen van de twee clubs bij elkaar gaan zitten om te praten over gezamenlijke activiteiten. Dat gaf al snel resultaten.

De redacties van KringNieuws en Bossche Bladen hebben inmiddels met elkaar kennisgemaakt. Van beide kanten bestaat er veel goede wil om samen te komen tot een mooi nieuw blad, met een nieuwe naam en een nieuwe vormgeving. Inhoudelijk worden de wetenschappelijke artikelen van Bossche Bladen in KringNieuws opgenomen. Ook hopen we een aantal rubrieken te kunnen voortzetten. Als alles goed gaat, is het meinummer het begin van een nieuwe lente.

Boerenkoolmaaltijd en andere tradities Een van de tradities van De Boschboom is het organiseren van een boerenkoolmaaltijd. Aan die traditie komt geen einde, zoals u elders in dit nummer kunt zien. Hopelijk wordt ook de traditie van het historisch diner voortgezet.

Een andere activiteit van De Boschboom is de organisatie van het Bosch dictee. Ook deze activiteit wordt voortgezet, zoals u andermaal in dit nummer kunt lezen. Overigens: Kringleden deden ook in het verleden al hieraan mee, vaak niet zonder succes!

Lezingen en excursies Eén van de peilers van De Boschboom was het aanbod aan cultuurhistorische lezingen en excursies.

Deze kunnen wonderwel goed ingepast worden in het programma van de werkgroep LEF die voor alle leden van de Kring activiteiten organiseert. De eerste gezamenlijke vergadering van de gefuseerde groepen vond plaats op vrijdag 31 januari 2014. De groep bestaat inmiddels uit vijf leden: Eric Overdijk, Sonja van Rosmalen, Ietje Schiks, Wiet van Gent en Janine van de Kamp. Deze vijf hebben zich onmiddellijk tot een ‘wij’ verklaard en gaan gezamenlijk een aanbod voor het jaar 2014 plannen. In dit nummer van KringNieuws zal een eerste aanbod gedaan worden; in het grote meinummer zal het jaaraanbod gepresenteerd worden. We verheugen ons op de samenwerking en zijn ervan overtuigd dat we met vereende krachten tot een geïnspireerde opzet zullen komen. U hoort van ons! Voorlopig gaat de groep door het leven als de-werkgroep-activiteiten-die-nog-op-zoek-is-naar-eennieuwe-toepasselijke-naam.

Foto’s: Ellie de Vries

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

9

F

Fusie is rond Nik de Vries

Na de instemming van de twee Algemene Ledenvergaderingen van zowel de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch als De Boschboom was er nog een formaliteit te gaan. Op 3 februari 2014 is in het Kringhuis de juridische fusie ondertekend.

De bestuursleden van De Boschboom en de Kring waren samengekomen om onder het toeziend oog van de notaris de fusie definitief te beklinken. Naast de formele ondertekening was er ook tijd voor vriendelijke en vriendschappelijke woorden.

Wij zetten de geest en doelstellingen van De Boschboom voort in de nieuwe grotere Kring Vrienden De ondertekening Voorzitter Vincent Verstappen van De Boschboom zegt dat hij zich erg thuis voelt in de bibliotheek van het Kringhuis. Hier is een berg wetenschap over de stad verzameld en dat past mooi bij De Boschboom.

Hij nodigt beide besturen uit aanwezig te zijn bij de boerenkoolmaaltijd en die uitnodiging is niet aan dovemansoren gericht.

Kringvoorzitter Joop Thissen nodigt vervolgens iedereen uit voor de ondertekening. De bestuursleden verzamelen zich achter de tekentafel; “wij spelen het Bossche volk,” merkt een van hen op.

De notaris memoreert dat er geen bezwaren zijn ingebracht bij de rechtbank. De fusie wordt van kracht per 4 februari, maar financieel met terugwerkende kracht tot 1 januari 2014.

Er is een aankondiging geweest, de rechtbank heeft laten weten dat er geen bezwaar is, dus de fusie kan doorgaan.

Na beperkte voorlezing wordt het juridische document ondertekend door Joop Thissen en Johan Strang namens de Kring Vrienden, Vincent Verstappen en Til Palm namens De Boschboom en tot slot de notaris.

Na ook nog handtekeningen te hebben gezet onder de notulen van de beide Algemene Ledenvergaderingen werd de nieuwe Kring van harte gefeliciteerd.

Afsluiting Vincent Verstappen heeft nog een verrassing in petto.

Hij vraagt of de Kring een kast voor kostbaarheden heeft en na een bevestigend antwoord haalt hij een klein doosje tevoorschijn. Uit dank voor de welwillende houding van de ledenvergadering van de Kring en de vriendelijke manier van samenwerking met het Kringbestuur haalt hij een zilveren Boschboomspeld uit het doosje en speldt deze op bij Joop Thissen.

Vincent zegt er wel bij: “Maar de speld moet in de kostbaarhedenkast komen.”

Joop reageert met: “Dank voor deze geste. Wij zetten de geest en doelstellingen van De Boschboom voort in de nieuwe grotere Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Dat geldt ook voor het samengaan van Bossche Bladen en KringNieuws.”

Daarna wordt het glas geheven en is het nog lang gezellig.

Foto’s: Ellie de Vries

10

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

H

Hier staoi ik dan 14 Sjef Brummer

Bij het rondje om de kerk in mijn vorige stukje zijn we geëindigd bij het Zwanenbroedershuis, domicilie van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap. Het is wellicht het meest markante gebouw van de Hinthamerstraat, waarbij, als je omhoog kijkt, de zwaan midden bovenop de gevel meteen in het oog valt.

De legende vertelt dat een heerschap van adel uit Etten-Leur één of meer zwanen meenam voor de jaarlijkse gezamenlijke maaltijd van de gezworen broeders. Deze gift leverde hem de kwalificatie van ‘Zwanenbroeder’ op, een betiteling die heden ten dage nog steeds aan dit majestueuze bouwwerk verbonden is.

Het was hier waar de studentensociëteit van de HTS in de vorige eeuw menig ‘wild’ feestje organiseerde Het genootschap, ontstaan in 1318, bestaat sinds half 17de eeuw uit 18 katholieke en 18 protestantse leden. In de regel zijn dit persoonlijkheden met een vooraanstaande maatschappelijke positie, die in hun eigen kapel in de Sint-Jan hun vespers vierden.

Enkele bekende Zwanenbroeders zijn: Willem van Oranje, Jheronimus Bosch, en leden van het huis van Oranje-Nassau. Tot op de dag van vandaag zijn koning Willem-Alexander en prinses Beatrix verbonden aan de Broederschap; ze geven regelmatig acte de présence.

Voor de geïnteresseerden: het Zwanenbroedershuis is enkele dagen in de week te bezichtigen. Het wordt momenteel gerestaureerd. Men hoopt dat dit karwei in september voltooid is.

Wij gaan een stukje verder van de stad af links de Louwsche Poort in, genoemd naar de in de 17de eeuw in deze straat wonende notaris Pieter de Louw.

Halverwege de Louwsche Poort is het een lust voor het oog om hangend over de brugleuning, waaronder de Groote Stroom zich rustig voortkabbelt, de Zusters van Orthenpoort gade te slaan. Oorspronkelijk heette deze straat de Colverspoort, maar deze naam veranderde

begin 17de eeuw in de Zusters van Orthenpoort, omdat toen al geruime tijd het zusterklooster in deze straat gevestigd was.

Waar thans het Oeteldonks Gemintemuzejum zijn bezoekers de wereld van het carnaval laat beleven, gaan mijn herinneringen ook uit naar carnaval in dit poortgebouw. Het was hier waar de studentensociëteit van de HTS in de vorige eeuw menig ‘wild’ feestje organiseerde. Dat de meedeinende vloer met de golvende bewegingen van de feestvierders het nooit heeft begeven is mij gelukkig altijd een raadsel gebleven.

Mijmerend over die goede oude tijd, kijk ik even achterom naar een aantal gerestaureerde woningen.

Duidelijk zichtbaar zijn de kleine deuropeningen, waar uit alles blijkt dat een eeuw geleden de mens toch een stuk kleiner dan de huidige generatie is geweest.

Even verderop gaan we richting In den Boerenmouw, waar we rechts de Jeroen Bosch Tuin maar even links laten liggen. In den Boerenmouw heeft zijn naam te danken aan het feit dat het een lang smal tjokvol steegje was, dat deed denken aan een ouderwetse boerenmouw.

Van hieruit in de richting van de Hinthamerstraat heb je een fraai uitzicht op het noorderportaal van de Sint-Janskathedraal. Toeristen, kunstenaars en waarschijnlijk ook u hebben dit oogverblindende panorama op de gevoelige plaat vastgelegd.

Nog voor het bruggetje staat links het gebouw van de R.K. Militaire Vereeniging Concordia.

De in ’s-Hertogenbosch gelegerde soldaten werden hier door sport en spel van de straat gehouden, de krijgsmannen zorgden anders in de stad voor veel overlast.

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

11

H B

Bossche Buitens

De provincie Noord-Brabant heeft veel geld uitgetrokken voor onder andere natuur(ontwikkeling). Elk jaar kunnen gemeenten en organisaties plannen indienen. Vorig jaar heeft de gemeente ’s-Hertogenbosch samen met zes organisaties het plan Harba Lorifa ingediend. Daarmee moest de natuur ten zuiden van de stad duidelijker zichtbaar worden. Helaas viel dat project niet in de prijzen.

Nu wordt een tweede kans gewaagd met het project Bossche Buitens.

Rechts hiervan gaan we het smalle pad door, met aan de ene zijde de achterkant van de Muzerije en de bibliotheek langs de fraaie Binnendieze, en aan de andere kant de afstotelijk parkeergarage. Om dit verfoeilijk gewrocht weer ijlings te vergeten kijken we maar snel weer de andere kant op om daar op het einde nabij de Sint Josephstraat boven de toog een opvallend standbeeld waar te nemen.

De klere van de Peer Hier staoi ik dan, kèk naor ’nne kapstok d’r hange wè klere aon ben d’r mar ‘s goed veur gaon staon ’t Heet wè, wèt mijn aontrok nie omdè ’t daor staot mar meer ’t verhaol waor ’t om gaot Carnavalsclubkes krege ’t aon de stok één clubke din ‘nnen afspraok verzaoke ’t had wir ‘s mee geld te maoke Uiteindelijk, zonder enige wrok dinne de Oetels ’t mee ‘nnen halve Peer en d’n Oeteldonkse Club hong hier wè klere neer Foto’s: Ellie de Vries

12

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

Wethouder Geert Snijders licht op een bijeenkomst op 29 januari 2014 toe: “Vorig jaar is de subsidie niet toegekend. Het iconisch gehalte was te laag. De relatie met kunst en cultuur ontbrak. Daar hebben we dit jaar rekening mee gehouden.” De gemeente werkt in het project Bossche Buitens opnieuw samen met zes particuliere initiatieven. Aan de provincie is de helft van de totale kosten als subsidie gevraagd. We praten over een totaalbedrag van ruim 21 miljoen euro. De twee belangrijkste elementen die dit keer meer succes kunnen genereren zijn de Groene Woud Reus en de toevoeging van kunst en cultuur.

Landschappen van allure Momenteel kent de provincie drie landschappen van allure. Een ervan is Het Groene Woud, een gebied tussen ’s-Hertogenbosch, Eindhoven en Tilburg. In het project Bossche Buitens werken naast de gemeente ’s-Hertogenbosch ook mee de gemeenten Vught, Sint-Michielsgestel en Haaren en zes particuliere instellingen.

Volgens wethouder Snijders gaat de aanvraag uit van vier verbindende thema’s: kunst en cultuur, natuur en landschap, voedsel en gezondheid, recreatie en toerisme. Het uiteindelijke doel is om het ommeland te verbinden met de stad.

De projecten Projectleider Yttje Feddes is zelf landschapsarchitect.

Zij licht de verschillende projecten toe.

Ze begint met te stellen: “Het initiatief komt echt van onderaf, van de bewoners/ondernemers.” De uitgangssituatie is de stadsrand van ’s-Hertogenbosch.

Er moeten verbindingen komen met de kern van Het Groene Woud. Daarbij is gekeken naar de overgang van hoog naar laag, naar de landgoederen ten zuiden van de stad en naar de linie van 1629.

De trekker moet worden de Groene Woud Reus, een groot project rond de IJzeren Man in Vught. Hier moeten onder andere komen een boomwandelpad en een uitzichttoren. Hier kunnen mensen fietsen huren, waarmee ze naar Het Groene Woud kunnen. Vanuit ’s-Hertogenbosch kan men wandelen naar de toren.

Nik de Vries Verdere inrichting De laatste twee projecten liggen weer wat dichter bij ’s-Hertogenbosch. Langs het nieuwe Maximakanaal, de omlegging van de Zuidwillemsvaart om ’s-Hertogenbosch, wordt een Kanaalpark gerealiseerd.

Hier is plaats voor stadsboerderij Eyghentijds, waar bijvoorbeeld de varkensboeren uit De Ruiting terecht kunnen. Dit moet een biologische boerderij worden, waar mensen kunnen zien hoe een boerderij werkt.

Bovendien dient de boerderij als beheerscentrum van het Kanaalpark.

Tot slot is er het project Oude Aadal. Het is een gebied waar een meander van de Aa vlak langs de historische Keerdijk loopt. Deze dijk zou mooi zichtbaar gemaakt kunnen worden. Daarbij kan de oude loop van de Aa opnieuw opengelegd moeten worden. Er komen een fietsbrug en een wandelbrug en die vormen weer een nieuwe verbinding met Het Groene Woud.

Samen vormen de zes projecten de Bossche Buitens.

Het uiteindelijke doel is om het ommeland te verbinden met de stad Rechts wethouder Geert Snijders met daarnaast een aantal initiatiefnemers.

Misschien ligt hier een nieuwe taak voor de Kring Vrienden: een geleide wandeling of een vaartocht naar Maurick en vandaar verder naar de IJzeren Man. Het tweede project betreft het gebied rond Oud Herlaar en Haanwijk. Brabants Landschap gaat dit opknappen, zodat het een visitekaartje kan worden. Hier worden een kunstroute en beeldenroute gerealiseerd, met een concentratie langs de beken. Bovendien wordt een verbinding gemaakt met kasteel Maurick.

Landgoed en buurtschap Wat verderop ligt landgoed De Denneboom. Dit gebied moet worden ingericht als toevluchtsoord voor stedelingen. Dat is in feite ook de functie die dit landgoed in vroeger tijden had. Je kunt hierbij denken aan cursussen op natuur- en kunstgebied. Er komen houten huisjes in het landschap, die verplaatsbaar zijn. Hier zouden kunstenaars een tijdje aan het werk kunnen gaan. Een ander idee is het herstellen van de koetsroute naar ’s-Hertogenbosch.

In buurtschap De Ruiting zijn boeren en burgers elkaar in de weg gaan zitten. Een oplosing is er: de intensieve varkenshouderij eruit. Vervolgens kan men dit gebied opknappen tot ecologisch knooppunt. Ook wordt gedacht aan een bed & breakfast, van waaruit mensen Het Groene Woud in kunnen trekken.

Dat betekent ook dat de provincie niet kan zeggen: we pikken er onderdelen uit en de rest laten we zitten. Het is echt alles of niets.

Slot Zowel de wethouder als de projectleider als de deelnemende particuliere initiatieven zijn vol goede hoop dat het dit keer wel gaat lukken bij de provincie.

Als alles goed gaat, kan dit jaar nog begonnen worden met diverse onderdelen. In de loop van 2017 zou alles klaar moeten zijn. Dan heeft ’s-Hertogenbosch en omgeving er weer verschillende fraaie trekkers bij.

Bovendien is er dan een schakeling tot stand gekomen tussen projecten die lopen van de Maas in het noorden tot Het Groene Hart in het zuiden. Zowel liefhebbers van de natuur als van kunst en cultuur komen ruim aan hun trekken.

Foto: Ellie de Vries

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

13

V

Van luchtboog tot DAF en verder In mei 2013 is het vernieuwde Noordbrabants Museum geopend door prinses Beatrix. Tot eind december hebben 180.000 mensen dit museum bezocht. Toch was het museum nog niet af: het overzicht van Brabant ontbrak nog. Nu is dit manco ingevuld. Op 18 januari 2014 ging de Brabantzaal open voor het publiek.

“We laten ons gezicht als Noordbrabants Museum zien,” is een van de statements van directeur Charles de Mooy in zijn toespraak tot de pers. Gedurende meer dan 175 jaar is een pracht collectie opgebouwd.

Een deel ervan wordt nu getoond in Het verhaal van Brabant; met 850 m² is de Brabantzaal de grootste van het complex.

Een originele DAF.

Eindelijk echt af De Mooy vertelt dat het museum met deze zaal nu echt af is. Op de eerste plaats zijn er voorwerpen, objecten te zien, delen van ons erfgoed. De presentatie is ook digitaal; tal van moderne technieken zijn gebruikt.

een “meeslepende en dramatische presentatie”

Drie laatmiddeleeuwse boogbeeldjes van de Sint-Jan.

14

Dankzij sponsoren kon de zaal mooi ingericht worden: dit toont het draagvlak in de samenleving.

Fiona Zachariasse, verantwoordelijk voor de presentatie, noemt het geheel een “meeslepende en dramatische presentatie”. Er is gekozen voor een chronologische opzet, vanaf de Middeleeuwen via 17de, 18de en 19de eeuw naar de moderne tijd. Zelfs aan de toekomst is gedacht: bezoekers kunnen een interactief spel spelen over hoe zij de toekomst van Brabant zien. Die gegevens worden opgeslagen en te zijner tijd gebruikt.

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

Rondleiding De oudste objecten stammen uit de 13de eeuw, het nieuwste object, een zeefdruk op glas van Bram Hermsen, is pas begin januari klaar gekomen. Aan tien Brabanders is gevraagd om ‘hun’ belangrijkste voorwerp van een verhaal te voorzien. En ook de kinderen worden niet vergeten. Zo zijn er voor hen, maar ook voor ouderen, speltafels om stukjes historie te beleven.

En trots vertelt Charles de Mooy nog, dat twee dagen voor de opening twee extra bruiklenen van Carlos Slim uit Mexico zijn gearriveerd. Een half jaar mag het Noordbrabants Museum twee doeken van Vincent van Gogh laten zien.

Ad van Pinxteren, conservator van de historische collectie, leidt ons vervolgens rond. Hij vertelt over de glorietijd van Brabant, de Middeleeuwen. Het hertogdom was rijk en dat is te zien. Ook belangrijk is de vraag: wat had de middeleeuwse mens om zich heen als huisraad? Naast de objecten uit die tijd is er een ontdekstation voor kinderen en zijn er verdiepingsschermen voor bezoekers die meer willen weten.

Jheronimus Bosch heeft een eigen paviljoen. Hoewel er in ’s-Hertogenbosch geen originele werken van deze schilder zijn, kan de bezoeker deze wel zien.

Daarnaast zijn er originele werken van navolgers en/ of kunstenaars uit het atelier van Bosch. Een drietal oorspronkelijke luchtboogbeeldjes van de Sint-Jan geeft een beeld van de late Middeleeuwen.

Nik de Vries Na de Middeleeuwen De periode van 1550 tot 1700 kenmerkt zich door godsdiensttwisten, onlusten en de Beeldenstorm.

Onder andere heeft het museum hier een tijdens die Beeldenstorm kapot geslagen beeld tentoongesteld, maar ook de mijter van bisschop Sonnius van het bisdom ’s-Hertogenbosch.

Voor de 17de en de 18de eeuw heeft men gekozen voor veel toegepaste kunst. De maquette van ’s-Hertogenbosch zoals deze stad eruit zag in de Franse tijd is terug, maar nu met een nieuwe visuele en auditieve presentatie. Zo komt de maquette nog mooier tot zijn recht. Ook de drukpers van boekdrukkerij Palier uit de 18de eeuw is terug van weg geweest.

Stadscroniqueur Eric Alink geeft hier een toelichting bij over het belang van de drukpers in het algemeen.

De presentatie van de 19de eeuw geeft een beeld van voorzichtige vooruitgang. We zien onder andere een presentatie van ‘kletsende mutsen’ (en dat moet je letterlijk nemen!), een audioprogramma in eigen dialect. Dan komen we in het tweede paviljoen, dat van Vincent van Gogh. Zoals gezegd zijn hier tijdelijk twee extra schilderijen uit het Soumaya Museum in Mexico te zien.

De 20ste eeuw toont een dynamisch Brabant. Mede dankzij de opkomst van de industrie ontwikkelt onze provincie zich tot een van de sterkere regio’s van Nederland. In vitrines zien we producten van die industrie: van Philips via de Faam naar De Gruyter.

Grote - of kleine, net zoals u wilt - blikvanger is een echte DAF personenwagen, nog steeds uniek door zijn systeem.

Zoals gezegd: ook aan de toekomst wordt gedacht.

Via een spelletje kunnen bezoekers hun visie op die toekomst geven. Het museum gaat straks met die gegevens aan het werk.

Kringbreed bezoek Op 10 februari bezochten 180 Kringleden in twee groepen de nieuwe Brabantzaal. Na een inleiding in de voormalige Statenzaal kregen ook zij een rondleiding langs de bijzondere presentaties. Iedereen was razend enthousiast. Deze bijeenkomst was de tweede die georganiseerd werd door de werkgroep Kringbreed.

Eerder werd een bezoek gebracht aan het Groot Tuighuis (zie KringNieuws van januari 2014).

Samen met de andere bezoekers kan ik alleen maar zeggen: geweldig, wat een mooi museum hebben we nu. Oud en nieuw gaan hierin prima samen. Het Noordbrabants Museum is klaar voor de 21ste eeuw!

Foto’s: Ellie de Vries; infographic: Noordbrabants Museum

Het Verhaal van Brabant

In de Wim van der Leegtezaal wordt op 850 - viercentraal. Historische voorwerpen en kunstobjec kante meter Het Verhaal van Brabant gepresen ten, waaronder schilderijen van Van Gogh, laten teerd. Het Noordbrabants Museum is hiermee debezoekers belangrijke momenten uit de geschie enige plek waar op deze schaal aandacht is voordenis van Brabant ontdekken. Diverse multimedi de geschiedenis, cultuur en kunst van Brabant. ale presentaties, aantrekkelijk voor jong en oud, Van de vroege middeleeuwen tot en met de - toeversterken de verhalen en leggen verbindingen komst. Het Verhaal van Brabant stelt de mens tussen verleden, heden en toekomst.

1550-1700 Onrust door geloof en oorlog Verdeeldheid in Brabant

1400-1550 Middeleeuwen in Brabant Hoogtijdagen van de steden

‘Tartarus Mist – Ode aan Jheronimus Bosch’ Bram Hermens, 2013

Jheronimus Bosch paviljoen Bosschenaar werd wereldster.

Beleg van ’s-Hertogenbosch 1629 Frederik Hendrik trekt ten strijde in een holografisch schouwspel.

1700-1800 Nieuwe machthebbers Brabant onder Haags gezag

1

Maquette van ’s-Hertogenbosch Spanning en sensatie rond de inval van de Fransen in 1794.

70 0 0

80

-1

Ontdekstation Speel de spelletjes en ontdek de wereld van de middel eeuwen (8-12 jr).

70

-1

50

15 0 90

-N

U

1

0 80

-1

14

90

0

00

-1

55

0

0 1800-1900 Voorzichtige vooruitgang Leven in stad en dorp.

1

Vincent van Gogh paviljoen Het verlangen naar Brabant.

Toekomstarena Spel over de toekomst van Brabant.

Handen bij de knoppen!

Vloeranimatie Stap door Brabant en proef het verleden.

MF-3

1-44

1900-NU Dynamisch Brabant Industrialisatie en innovatie

Expo 4 Begane grond

DAF Daffodil Revolutionair ontwerp van Brabantse bodem.

Expo 5 Begane grond

Expo 1 Begane grond

Kletsende mutsen Brabantse mutsen, poffers en petten raken met elkaar aan de praat.

Volg ons:

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

15

E

Een nadere kennismaking 10 Redactie

Eind 2013 heeft Martin Jansen het coördinatorschap van de gidsen in de Sint-Janstoren neergelegd, dit om plaats te maken voor een ander. Die andere is Peter van Spaandonk geworden. In de toekomst willen de coördinatoren meer samenwerken, zodat ze ook voor elkaar kunnen invallen als dat nodig is, bijvoorbeeld tijdens vakantie of ziekte. In dat geval is het handig als meer personen op de hoogte zijn van de lopende zaken en activiteiten. Het idee is om bij de ‘droge’ tak te gaan werken met een coördinerend driemanschap. Reden voor de redactie om Peter als de nieuwkomer nader aan de lezer voor te stellen.

Wie is Peter van Spaandonk?

Ik ben geboren in Tilburg en woon sinds 1978 in ’s-Hertogenbosch.

Binnenkort word ik 65 jaar.

In mijn werkzame leven ben ik projectleider bij Rijkswaterstaat geweest. Ik ben getrouwd met Marijke en heb een dochter. We hebben een kleindochter Nova, die ons veel plezier bezorgt. Ik reis graag, waarbij de cultuur en de natuur vaak het reisdoel bepalen. Dat vind ik in landen zoals Engeland, Oostenrijk en Italië.

Ieder jaar geniet ik ook graag van de wintersport. Niet tijdens het carnaval, want dan wil ik in Oeteldonk zijn. Zo nu en dan sta ik in de keuken om Italiaanse lekkernijen te maken. Een gekoeld ‘Weizenbiertje’ is daarbij niet te versmaden.

Ik ben geen voorstander van grote vernieuwingen in de stad Wat heb je met ’s-Hertogenbosch? ’s-Hertogenbosch is één van mijn hobby’s. Ik kan genieten van de stad, erover lezen en ik probeer mijn enthousiasme over te brengen op bezoekers aan deze heerlijke stad. Ik ben geen voorstander van grote vernieuwingen in de stad. Het historisch centrum moet geen museum worden, maar een plaats voor bewoners en bezoekers. De oorspronkelijke markt had mogen blijven en voor het nieuwe theater is beslist plaats in de stad maar niet aan de Parade.

Wat doe je bij de Kring?

Sinds 1997 ben ik actief als stadsgids. Daarbij heb ik mij ontwikkeld tot een allrounder van de ‘droge’ tak.

Geregeld moet ik rondleidingen of stadswandelingen verzorgen in het Engels of het Duits. Vorige jaar heb ik deelgenomen aan de werk- en projectgroepen, die bezig zijn geweest met het opstellen van het Beleidsplan voor de Kring.

Hoe zie jij je nieuwe taak als coördinator?

De term geeft al aan dat een coördinator allerlei zaken regelt. Allereerst de zaken die geregeld moeten zijn om een rondleiding te kunnen verzorgen. We maken heldere afspraken over ‘Wie, Wat, Hoe en Wanneer’. Onze gidsen moeten goed worden opgeleid en door bijscholing goed geïnformeerd blijven. Door kennis met elkaar te delen is zeker winst te behalen.

Uitwisseling van ervaringen tussen de verschillende gidsen kan uiterst leerzaam zijn. Een coördinator is ook intermediair tussen de gidsen en het Kringbestuur.

Hoe zie jij de toekomst van de ‘droge’ tak?

Altijd zullen bezoekers naar deze gastvrije stad komen.

Deze mensen willen meestal wel geïnformeerd worden over de vele (historische) facetten die daarbij horen.

Hiervoor zijn goed geschoolde gidsen nodig die de gewenste informatie kunnen geven. De coördinatoren zorgen samen met vele vrijwilligers hierbij voor een adequate opleiding en een actuele bijscholing. Wij hopen minimaal het huidige niveau vast te kunnen houden maar streven naar meer. Kortom: er is werk aan de winkel!

Foto: Ellie de Vries

16

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

L

Ladderwedstrijd 7

Het eerste jaar van de ladderwedstrijd zit erop: zes afleveringen lang hebben tientallen leden gezocht en vaak gevonden. Velen kunnen goed kijken, anderen zijn aangespoord om eens anders naar hun stad te kijken. Nu is het tijd voor de uitslag en de bekendmaking van de eerste grote winnaar, geloot uit de mensen die alle zes de afleveringen een goed antwoord inzonden.

Nik de Vries Over het pand zelf is weinig te vinden. Dankzij de Bossche Encyclopedie kan ik u de volgende feiten meegeven. Het is een rijksmonument: huis met eenvoudige lijstgevel, begin 19de eeuw. In 1865 woonde er de wollennaaister B. Kroes, in 1908-1909

woonde er naast H.M. Kroes de handelsreiziger H.J.P. Kuijper. Volgens de lijsten van 1928 en 1943 woonde A.M.E. van Buel, agent brandverzekering, in dit pand.

Bovendien maken we een start met de nieuwe reeks.

Iedereen begint met nul en dus kan iedereen meedoen.

U strijdt om de maandprijs (elke keer dat u een goede oplossing instuurt) en u doet mee om de eindprijs (verloot onder degenen die na zes afleveringen de meeste punten haalden).

Zoals gezegd: we hebben moeten loten om een winnaar aan te kunnen wijzen. De gelukkige is Hans de Laat. Hij mag met maximaal 8 mensen een aangeklede tocht over de Dommel met de salonboot Frederik Hendrik maken.

Meneer De Laat wordt verzocht zich te melden bij de redactie ten einde een afspraak te maken over de datum.

Waarschijnlijk is dit gedaan om symmetrie te krijgen Oplossing en winnaar We hadden de vorige keer een lastige opgave voor u.

Voor het eerst kwamen er zelfs foutieve oplossingen binnen. Op de foto is namelijk niet het beschilderde raam boven Baron’s Lodge in de Korte Putstraat te zien, maar wel een op de gevel geschilderd raam van Peperstraat 20. Waarschijnlijk is dit gedaan om symmetrie te krijgen: immers op de eerste verdieping bevinden zich twee ramen en het witte vlak daarnaast viel uit de toon.

De nieuwe opdracht De eerste opgave van de nieuwe serie van zes is hopelijk niet te moeilijk. We vragen u: waar heeft Ellie de foto gemaakt? Voegt u aan uw oplossing gerust uw verhaal toe.

We wensen u veel succes.

Foto’s: Ellie de Vries

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

17

K

Kringwandeling 2 revisited

De tweede oude wandeling van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch die we opnieuw lopen is Stegentocht nr. 1. De oorspronkelijke tocht dateert uit oktober 1974. Opnieuw is de Markt het begin en einde van de wandeling. Onderweg zien we vele steegjes, zoals de naam al aangeeft. Weer is het bijbehorende boekje gelardeerd met aardige weetjes en feiten. In plaats van tekeningen, zoals bij de eerste tocht, zijn nu foto’s opgenomen.

Zoals gezegd starten we op de Markt en we nemen een van de drie hoofdwegen, de Hinthamerstraat. Via Rozemarijnstraatje (heen) en Korte Waterstraat (terug) komen we opnieuw in die belangrijke straat. Even de Sint Annaplaats bekijken en daarna op en neer door de Gasthuisstraat. Dat doen we ook iets verderop met Achter het Vuurstaal, met achterin een inmiddels fraai gerestaureerd pand aan de Binnendieze.

Richting Verwersstraat Terug gaan we naar de Gasselstraat.

Op de hoek met de Kerkstraat glorieert nu het nieuwe kantoor van de Rabobank (zie ook elders in dit nummer). In 1566

woonden hier “de broers Andries en Jan Beckers, die bij de Beeldenstorm in dat jaar de koperen doopvont van de Sint-Jan in stukken gesmeten hebben”. Iets verderop in de Kerkstraat treffen we weer een ‘achter-‘ straatje, Achter den Engelschen Pispot. Nu is het vaak afgesloten door een door een mooi gesmeed hek. Ooit leidde dit steegje naar “een schuilkerk […] bediend door Wassenberg”.

18

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

De Korte Putstraat is nog niet de restaurantstraat die het nu is, wel zijn al enkele panden gerestaureerd. Ze dragen nog steeds oude namen, zoals De Klosbeugel, op de hoek met de Lange Putstraat. Richting Verwersstraat zien we links ringen aan een pand: “Misschien zijn er onder u

Nik de Vries

nog wel die weten dat hier vroeger een slagerij gevestigd was: aan de ringen werden de te slachten dieren vastgebonden.”

In de Verwersstraat woont dan nog de Commissaris van de Koningin in zijn paleis. Na 1983 is hier het Noordbrabants Museum gevestigd, een museum waarvan de renovatie in mei 2013 gereed kwam.

van de 16de eeuw werd hun klooster wegens een te geringe toeloop van kloosterlingen (in 1557 waren er nog maar twee over) in gebruik gegeven aan de Zusters van Annenborch (Rosmalen); die hadden zich om veiligheidsredenen in ’s-Hertogenbosch gevestigd.”

De Beurdsestraat is sinds het jaar van de wandeling ingrijpend veranderd. We plaatsen een foto van de

Het hofje erachter is nog steeds een verrassende oase van rust in de drukke stad

Via de Beurdsestraat naar de Parade Na het museum gaan we rechtsaf het Oud Bogaardenstraatje in. Ik citeer: “Kort na 1300 ontstond er in ’s-Hertogenbosch een groepering van zogenaamde Bogarden. Het waren mannen die een religieuze gemeenschap vormden. Zij voorzagen zich met linnenweverij in hun onderhoud, wat tot konflikten met het weversgilde aanleiding gaf. Tegen het eind

oude en een van de nieuwe situatie: het is nu niet meer mogelijk die oude foto vanaf dezelfde plaats te maken. Via de Verwersstraat en de Peperstraat gaan we naar de Parade. In die Peperstraat kon je toen nog het steegje Achter de Wereld inlopen, nu is het helaas afgesloten: “…duidelijk is het wel, dat als je dit straatje binnenloopt je in een andere, rustige wereld terechtkomt. De drie pandjes achterin dateren uit de

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

19

17de eeuw en staan op de monumentenlijst. Zouden ze ook niet eens gerestaureerd kunnen worden?” Aan die wens van toen is inmiddels voldaan. Jammer dat we het resultaat niet kunnen bekijken.

Aan de Parade is de restauratie van de Sint-Jan nog in volle gang: “…we hopen dat binnenkort ook de werkzaamheden aan de toren een aanvang zullen nemen.” Inmiddels zijn we al weer een restauratie verder en staat men op het punt de Mariakapel opnieuw onder handen te nemen.

De straatjes van de Hinthamerstraat Via Choorstraat en Sint Janskerkhof belanden we opnieuw in de Hinthamerstraat. Daar werd in het boekje stilgestaan bij het Zwanenbroedershuis.

Momenteel is dat tijdelijk gesloten vanwege een forse verbouwing. In een van de komende nummers van KringNieuws hopen we daarop in te gaan. In het boekje worden onder andere de vier beelden uit 1962 van Marius van Beek genoemd: Floris van Egmond, Willem van Oranje, Gerard van Uden en Gijsbert van der Poorten stellen ze voor.

Hierna gaan we weer slingeren: de Zusters van Orthenpoort in, via de Louwse Poort terug en dan weer In de Boerenmouw in. Het poortgebouw in de Zusters van Orthenpoort was nog in gebruik als soos van de HTS (zie ook Hier staoi ik dan van Sjef Brummer elders in dit nummer). Nu is het opgeknapt en zetelen daar het Oeteldonks Gemintemuzejum en de Oeteldonksche Club. Het hofje erachter is nog steeds een verrassende oase van rust in de drukke

20

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

Met een omweggetje terug We slaan de Sint Josephstraat in. Hier is de SintJosephkerk van de redemptoristen al weer een hele tijd geleden omgedoopt in Orangerie. Over het Kardinaal van Rossumplein wordt in het boekje geschreven, dat het tot ongeveer 1900 een park was, daarna werd het in gebruik genomen als veemarkt. Vanaf 1933 kreeg het plein de huidige naam. “Momenteel is het een parkeerterrein.” Gelukkig is dat nu voorbij.

De Nieuwstraat voert ons voor de laatste maal terug naar de Hinthamerstraat. Hier wordt in het boekje aandacht gevraagd voor het pand aan de Binnendieze: “…een fraaie gevel die enkele jaren geleden gerestaureerd is. De rest van het gebouw wordt binnenkort gerestaureerd.” Dat is inmiddels gebeurd en daarmee heeft de Nieuwstraat een mooie toeristentrekker gekregen.

Via de Hinthamerstraat gaan we terug naar de Markt.

stad. De Louwse Poort valt op door enkele geslaagde restauraties: achterin de zogenaamde kamerwoningen, voorin een statig pand.

In de Boerenmouw is inmiddels veranderd ten opzichte van de tijd van de oorspronkelijke wandeling.

In het boekje staat nog: “Wie had er midden in de Bossche binnenstad een wei verwacht waar paarden en koeien grazen?” Nu zijn er geen binnenstadsboeren meer in ’s-Hertogenbosch. Ook een groot deel van de bebouwing is veranderd. Het parkje achter de Orangerie is nieuw. Gebleven is het mooie zicht op de Sint-Jan vanuit dit straatje.

We hebben een afwisselende wandeling achter de rug.

En voor de liefhebbers: maak die wandeling. U zult het moeten doen met mijn summiere beschrijving, want het boekje is niet meer verkrijgbaar (misschien wel tweedehands).

Foto’s: Ellie de Vries (kleur) en boekje (zwart wit)

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

21

L Z

Leden van verdienste Zomerprogramma Redactie

In het vorige KringNieuws hebt u twee foto’s aangetroffen, waarop Leo Vos te zien is, net benoemd tot lid van verdienste. Helaas is de daarbij horende tekst weggevallen. Daarom hierbij de tekst met nogmaals een foto van Leo. Op de Nieuwjaarsbijeenkomst van de Kring is ook Trudy Kuipers benoemd tot lid van verdienste.

Leo Vos Tijdens een gezellige bijeenkomst van de werkgroep Het Kleine Monument werd Leo Vos verrast door Johan Strang, die als secretaris van de Kring een kleine lofrede afstak ter introductie van de benoeming tot lid van verdienste van Leo. Hierin memoreerde Johan dat Leo Vos gedurende de 10 jaar dat hij secretaris was van de werkgroep Het Kleine Monument heeft laten zien dat ook vrijwilligers die niet in de stad lopen of op het water varen een geweldige inzet kunnen hebben. Bijna op de achtergrond heeft hij voortreffelijk gefunctioneerd als secretaris van deze werkgroep, nimmer een vergadering overgeslagen en altijd de nodige contacten heel goed onderhouden. Hij heeft zich daardoor op een bijzondere wijze voor de Kring ingezet. Leo kreeg de speld en een mooie fotocollage.

Trudy Kuipers Op de Nieuwjaarsbijeenkomst sprak voorzitter Joop Thissen Trudy Kuipers toe. Hij vertelde dat Trudy in april 2002 het certificaat stadsgids heeft gekregen. Zij heeft zich daarna ontwikkeld tot een stadsgids die als voorbeeld kan dienen vanwege haar deskundigheid, gedrevenheid, niet aflatende inzet en beschikbaarheid.

Dit heeft ze ook laten zien door haar jarenlange inzet voor de opleiding van nieuwe stadsgidsen en voor de cursus Boschlogie. Ze heeft zich daardoor op een bijzondere wijze als vrijwilliger van de Kring ingezet. Ook Trudy kreeg de speld en daarnaast een fraaie bos bloemen.

Foto’s: Ellie de Vries

22

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

Hanny Roodnat is lid van het coördinatieteam van de ‘droge’ tak en maakt daardoor ook deel uit van de Commissie Opleiding Stadsgidsen (COS). Hans Fagel zit in de bedrijfsleiding van het vaarbedrijf. Hij is de opvolger van Jan van Roosmalen en vormt samen met Dick de Rooij en Nico Aarens ‘de waterleiding’. Een vooruitblik op het komende zomerprogramma van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch met een vertegenwoordiger van zowel de ‘droge’ als de ‘natte tak’.

Op 1 april 2014 begint het nieuwe zomerseizoen en het eindigt op 31 oktober. Vergeleken met het zomerprogramma van 2013 zullen er dit jaar geen compleet nieuwe activiteiten opgestart gaan worden.

Toch is het interessant voor zowel de Kringleden als de Bosschenaren en de toeristen te weten welke veranderingen, aanpassingen en verbeteringen op stapel staan. “We gaan voor kwaliteit en minder voor uitbreidingen, wat we gaan doen willen we zo goed mogelijk doen”, aldus beide coördinatoren. “Wat nu op tafel komt, zijn overigens voorstellen die bij het Kringbestuur zijn neergelegd ter goedkeuring, maar we verwachten geen problemen”, vult Hanny aan.

De stadswandelingen De cultuurhistorische stadswandeling is de ‘hard core’ van de Kringwandeltochten. Met een ervaren gids wordt gewandeld door de historische binnenstad.

Deelnemers zijn altijd verbaasd over wat de stad aan geheimen prijsgeeft: karakteristieke steegjes, sfeervolle hofjes en pleinen, verhalen uit het verleden en heden van een stad in beweging. Het is de bedoeling voor het eerst Franstalige gidsen in te zetten.

Ook de Vestingwandelingen zijn erg succesvol en zullen worden gehandhaafd, met onderweg een bezoek aan het ondergrondse museum Bastionder. De Jeroen Boschwandeling wordt in zijn geheel overgenomen.

Tijdens deze wandeltocht komt men langs markante plaatsen uit de tijd van onze beroemde middeleeuwse stadsgenoot. De Bier- en brouwerijwandeling uit het winterprogramma krijgt een herkansing, wellicht dat die in de zomer beter loopt.

In 2014 bestaat het Paleiskwartier 20 jaar. Dat is aanleiding om extra aandacht te schenken aan deze nieuwe wijk, waarin de cultuurhistorie van morgen de boventoon voert: van uiterst moderne architectuur tot en met een knipoog naar klassieke bouwstijlen.

De wandeling Oe gotte kèk daor (Ontdek Oeteldonk) wordt uit het zomerprogramma geschrapt, deze wandeling langs plekken die met Oeteldonk hebben te maken, wordt wel opnieuw ingebracht in het winterprogramma.

a Kring in 2014 Ed Hupkens & Gerard ter Steege voor een rondleiding in de Sint-Janstoren. Er wordt een groep nieuwe baliemedewerkers opgeleid, de P.R. gaat de Kring verzorgen.

Hans Fagel en Hanny Roodnat.

Als geboren en getogen Orthense is Hanny Roodnat erg gecharmeerd van de wandeling over Begraafplaats Orthen. “Het is iets bijzonders, ik kom er graag”.

Sinds de bezoektijd naar de zondagochtend is verplaatst, komen er meer mensen. De Stegen- en Hofjeswandelingen blijven een winteractiviteit: die komen niet in het zomerprogramma.

De rondleidingen De rondleiding in het Stadhuis blijft dezelfde als die van 2013. Een bezoek aan de met goudleerbehang gedecoreerde trouwzaal, de prachtige oude raadzaal en de Oranjegalerij is inbegrepen. Een en ander geldt ook voor de rondgang in en op de Citadel met zijn buitenterrein, het interieur en de historische en huidige functie van deze dwangburcht uit 1637. Het aantal bezoekmogelijkheden aan het Groot Tuighuis (‘presentatie van archeologie en bouwhistorie’) wordt teruggebracht. Het voorstel is om één rondleiding aan te bieden op dinsdag om 15.15 uur. Zowel het interieur als exterieur van de Sint-Cathrien is een bezoek meer dan waard. Voor individuele bezoekers is er een vrije inloop op de 2de en 4de zaterdag van de maand in de periode mei tot en met september, van 14.00 tot 16.30 uur.

Het Zwanenbroedershuis is tot augustus vanwege een restauratie gesloten. Er komt een lift in, wellicht komt er een aanlegsteiger in de Binnendieze (Groote Stroom) achter het Zwanenbroedershuis, bij de Mariabrug. Op dit moment worden nieuwe gidsen opgeleid.

Het Museum Paters Kapucijnen is meer dan een tentoonstelling. Het legt getuigenis af van de manier van leven in een kapucijnenklooster, maar is niet meer opgenomen in het Kringprogramma. De kaartverkoop voor Sint-Jansmuseum De Bouwloods en de SintJanskathedraal komt in handen van de Kring. Men kan in De Bouwloods straks ook een kaartje kopen

De rondvaarten “De natte tak komt in de lente uit een winterslaap, de droge tak slaapt nooit. Schippers worden ‘wakker gehouden’ met winteractiviteiten, de schippers willen dit graag zo houden”, zegt Hans Fagel. “Een zekere mate van entertainment is bij het varen wel aanwezig: je hebt de interactie met de mensen in de boot, ze kunnen immers niet weglopen.” De Jeroen Bosch vaarroute willen wij aantrekkelijk houden door daarin ook een stukje (Hellegat) onder de stad door te varen.

De verdere ontwikkeling van deze route vindt plaats in samenwerking met de Stichting Jheronimus Bosch 500.

Het met de hand bomen van boten komt dit jaar niet meer terug. Ten behoeve van de Museumroute komt wellicht in de Waterstraat bij de Loeffschebrug een aanlegsteiger.

De Vaarwandelroute Bossche Binnenstad blijft gehandhaafd. Op deze route wordt een combinatie van varen onder en wandelen door de historische binnenstad aangeboden, onder leiding van een schippergids én een stadsgids. Ook de Vaarwandelroute Vughtereiland komt terug in het zomerprogramma. Eveneens een combinatie van varen en wandelen. Men vaart eerst over de Binnendieze via de Kruisbroedershekel over de Singelgracht naar het Vughtereiland. Daar staat een stadsgids klaar en die neemt de groep mee voor een stegenwandeling rond de Vughterstraat en langs de gerestaureerde Westwal.

Dan zijn er nog de speciale activiteiten, zoals privé varen in de avond, met een huwelijksboot varen op je trouwdag en muziek op de Binnendieze. Verder zijn allerlei groepsarrangementen mogelijk: op maat gemaakt in samenspraak met de wensen van onze bezoekers. Reserveren voor daguitjes, groepsarrangementen en speciale activiteiten blijft mogelijk.

Wat zijn nu de ‘unique selling points’ van het zomerprogramma 2014? “Varen en wandelen blijven de kern vormen. Water en de historische binnenstad vervelen nooit. De routes zijn prachtig en interessant.

De kleinschaligheid, het pittoreske karakter van de stad, de ervaren rust, het varen ónder de stad, de hoge kwaliteit van onze gidsen: even zo vele factoren die onderscheidend zijn”, geven Hanny Roodnat en Hans Fagel aan. We gaan weer een mooi zomerseizoen tegemoet!

Foto: Ellie de Vries

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

23

M

Met LEF naar Hoorn

Op vrijdag 4 april organiseert de werkgroep LEF een excursie naar Hoorn en de Verenigde Oostindische Compagnie. U kunt daar vanaf nu voor intekenen.

Rond 1300 ontstond Hoorn als een nederzetting van vissers en boeren langs de dijk die West-Friesland beschermde tegen de Zuiderzee.

Na de Slag op de Zuiderzee in 1573 waarbij de Spaanse vloot onder leiding van de graaf van Bossu werd verslagen, brak een periode van grote welvaart aan. Naast de lucratieve handel op de Oostzee werd in 1602 de Verenigde Oostindische Compagnie opgericht met als doel: zeehandel met het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van Straat Magellaan.

De Heren XVII vormden het centrale bestuur, dat zes Kamers, lees steden, telde en per stad een aantal afgevaardigden: Amsterdam (8), Middelburg (4), Enkhuizen (1), Delft (1), Rotterdam (1) en Hoorn (1) plus 1 extra bij toerbeurt, anders zou Amsterdam het te veel voor het zeggen krijgen…

In opdracht van de VOC voeren jaarlijks vele schepen vanuit Hoorn naar Indië; ze haalden daar onder meer peper, muskaatnoten, foelie, kaneel en gember vandaan. Deze handel kwam tot grote bloei, hiervan getuigen heden ten dage nog diverse rijkversierde panden en pakhuizen.

Bekende namen waren Willem IJsbrantsz. Bontekoe en de – controversiële – Gouverneur-Generaal van Nederlands Indië Jan Pieterszoon Coen, wiens standbeeld midden in Hoorn staat.

De gidsen van de vrijwilligersvereniging Oud Hoorn weten er alles over te vertellen. De stadswandeling

Werkgroep LEF voert onder meer langs het voormalige kantoor van de VOC, de Haven met de hoofdtoren uit 1532 en de pakhuizen uit Hoorns Gouden Eeuw.

Het havenfront is al eeuwenoud en vormt een fraai decor. Ook zijn er beelden van de scheepsjongens van Bontekoe (naar de roman van Johan Fabricius, gebaseerd op een waar gebeurd verhaal).

Als sluitstuk bezoeken wij het Westfries Museum, gehuisvest in één van de mooiste monumenten van Hoorn, het in 1632 gebouwde Statencollege. Het accent ligt op de periode tussen 1500 en 1800: de aanloop, bloei en nasleep van de Gouden Eeuw.

Interessant is de zaal met de portretten van Jan Pieterszoon Coen en zijn vrouw Eva Ment: direct bij binnenkomst ruik je de specerijen, waar het toen allemaal om te doen was…

Wij hebben die dag onderstaand programma voor u samengesteld: 08.00 uur vertrek parkeerterrein NS-Station ’s-Hertogenbosch-Oost 10.00 uur aankomst Restaurant Ridderikhof: koffie/thee + Hoornse Broeder 11.00 uur vertrek voor een stadswandeling door Hoorn met een gids 13.00 uur lunch in het centraal gelegen restaurant Seven 14.30 uur bezoek aan het Westfries Museum (Museumkaart niet vergeten!)

15.30 uur tijd om op eigen houtje de stad te verkennen 16.30 uur vertrek per bus naar ‘s-Hertogenbosch 18.30 uur aankomst parkeerterrein NS-station ‘s-Hertogenbosch-Oost U kunt zich voor deze reis inschrijven aan de balie van de Kring Vrienden, het inschrijfformulier kan ook op verzoek worden toegestuurd. Telefoonnummer Kring 073-6135098.

De deelnameprijs voor deze reis is € 65 per persoon; na ontvangst van uw inschrijving ontvangt u een bevestiging met nota.

Foto’s: VVV Hoorn en vereniging Oud Hoorn

24

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

K

Kringplaquette voor Rabobank Nik de Vries

Het is een traditie geworden: vrijwel elk jaar wordt een nieuwe plaquette van de Kring Vrienden onthuld. Het is een teken dat het goed gaat met het omgaan met historische panden in de Bossche binnenstad. Op 18 januari 2014 was het de beurt aan de Rabobank om de plaquette in ontvangst te nemen.

Rabo-voorzitter Willem Louwers en wethouder Huib van Olden onthullen de plaquette.

Een select gezelschap bevolkt op deze zaterdag het onlangs geopende binnenstadspand van de Rabobank, hoek Kerkstraat en Gasselstraat. Behalve vertegenwoordigers van de bank zijn de leden van de werkgroep Het Kleine Monument aanwezig, naast bestuursleden van de Kring en vertegenwoordigers van het Bossche culturele leven en wethouder Huib van Olden.

De keuze Zoals gebruikelijk houdt Nort Lammers een korte inleiding. Hij vertelt dat dit kantoor een ontmoetingsplek in hartje ’s-Hertogenbosch is. Het is een prachtige plek. “Samen maken we deze stad. We weten dat het op dit moment nog steeds niet zo goed gaat en daarom is het bijzonder dat een ondernemer het heeft aangedurfd dit pand mooi gebruiksklaar te maken,” zo meldt Nort. Ook tien jaar gelden heeft dit pand al een plaquette mogen ontvangen, want ook de vorige gebruiker voldeed aan de criteria van de

Volgens hem gaat Bossche Bladen er op termijn anders uitzien. Hij ziet in het samengaan van beide bladen een uitnodiging voor een uitdaging naar de toekomst.

Waarom hier?

Tot slot doet Jan Spackler, directeur particulieren van de Rabobank, zijn zegje. Hierin zegt hij dat er de afgelopen 30 jaar veel veranderd is in de bankenwereld.

De bezoeken aan de bank door een klant zijn met 98% afgenomen. “Vroeger kwam de klant twee keer per week binnen, nu nog eens in de twee jaar,” zo meldt hij. De vraag is derhalve: waarom dan toch een nieuwe plaats in de stad? Spackler vertelt dat de Rabobank dichtbij en toonaangevend wil zijn, zeker in een stad

De moderne consument bezoekt de moderne ondernemer in een pand dat zijn authenticiteit heeft bewaard werkgroep. Vorig jaar stopte die ondernemer en de vraag was: wat gebeurt er nu met het pand?

De werkgroep heeft de ontwikkelingen even afgewacht en vervolgens geconstateerd dat de bank met zorg met het pand is omgegaan. Daarom voldoet ook de Rabobank aan de criteria en mag de plaquette als het ware blijven zitten. De commercie en de cultuurhistorie hebben elkaar hier gevonden. Nort besluit met een citaat: “De moderne consument bezoekt de moderne ondernemer in een pand dat zijn authenticiteit heeft bewaard.”

Wethouder Van Olden begint met een verzuchting: “Wat heerlijk om als CDA-wethouder op het Kerkpleintje te staan!” Hij memoreert dat de architect uitgegaan is van dit pand en dat er een heroriëntatie heeft plaatsgevonden. Hij gewaagt van een gedurfde en goede keuze van de bank bij die heroriëntatie. Hij zegt blij te zijn met een goede bancaire wereld.

Opvallend is het dat de wethouder vervolgens nog even ingaat op een artikel in het Brabants Dagblad van dezelfde morgen over Bossche Bladen en KringNieuws.

als ’s-Hertogenbosch. Hoe krijg je als moderne bank een moderne klant binnen? Hij verhaalt: “Op vakantie in Frankrijk zag ik dat iedereen elkaar ontmoette bij de dorpspomp. Waar zou zoiets in ’s-Hertogenbosch te realiseren zijn?” Men is met een groepje gaan rondlopen in de stad op zoek naar een geschikt pand en stuitte toen op het leeg te komen pand van Gimbrère. “Hier kan de klant binnenlopen, maar ook kunnen hier ondernemers vergaderen. Daarnaast kunnen hier innovaties gepresenteerd worden.

Bijvoorbeeld: weken voor carnaval komen mensen van het carnavalsmuseum hier praten over carnaval.”

Dan is het tijd voor de onthulling van de plaquette.

Willem Louwers, directievoorzitter van de Rabobank ’s-Hertogenbosch en wethouder Huib van Olden kwijten zich met zichtbaar plezier van deze mooie taak.

En daarna volgt de traditionele brandewijn met of zonder suiker.

De stad is weer een mooi opgeknapt pand rijker.

Foto:: Ellie de Vries

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

25

N

Nieuwjaar bij de Kring Op 10 januari was het druk en gezellig in het Kringhuis aan de Parade. De Kring hield er zijn nieuwjaarsbijeenkomst. Onder het genot van een hapje en een drankje maakten veel vrienden van de gelegenheid gebruik om naast het elkaar toewensen van het allerbeste voor 2014 ook bij te praten.

Tijdens de bijeenkomst, die verder een informeel karakter had, hield voorzitter Joop Thissen zijn nieuwjaarstoespraak. Hij blikte terug en vooruit en benoemde Trudy Kuypers tot lid van verdienste (zie hiervoor elders in dit nummer).

Terug Het belangrijkste van 2013 was natuurlijk de viering van het 40-jarig bestaan van de Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Dit ging gepaard met een dubbele open dag in het Kringhuis en een afsluitende vrijwilligersdag in het Theater aan de Parade.

Verder werd een start gemaakt met het beleidsplan.

Joop richtte een speciaal woord van dank aan Johan Strang, de ijverige secretaris van de Kring.

Een derde belangrijke zaak was de fusie met De Boschboom, die op 18 december beklonken werd.

“Het was goed te zien dat de leden van de Kring zich hier unaniem achter schaarden,” aldus Joop.

De jaarcijfers laten zien dat de droge tak 10% minder bezoekers rondleidde. De schippers lieten 146.000 mensen kennismaken met de Binnendieze en de geschiedenis van de stad. En ondanks alle scepsis binnen de Kring trok de salonboot 15% meer bezoekers.

26

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

Nik de Vries “Mede namens het bestuur van de gemeente dank ik iedereen voor de tomeloze inzet,” was het besluit van de terugblik.

En vooruit Wat gaat 2014 ons brengen? Het beleidsplan wordt voorgelegd aan de leden van de Kring. Daarna moet het, als het wordt aangenomen, ook geïmplementeerd worden.

De integratie van De Boschboom in de Kring vergt de nodige aandacht en inzet. Dat geldt ook voor het opgaan van Bossche Bladen in KringNieuws. Overigens: het Bossche dictee en de boerenkoolmaaltijd blijven gehandhaafd. In dit kader hoort ook de benoeming van Janine van de Kamp, voormalig bestuurslid van De Boschboom, tot aspirantbestuurslid van de Kring.

In 2014 starten we ook met de voorbereidingen van het Jheronimus Bosch Jaar 2016 vanuit de Kring. Er komt een nieuwe opzet van de Bosch-route.

Voorts willen we gaan varen naar Kasteel Maurick en naar Kamp Vught. Tot slot blijft de Kring overleggen met de gemeente over het bolwerk Sint-Jan. Na het opdoen van het speldje en overhandigen van oorkonde en bloemen aan Trudy bracht Joop een toost uit op het nieuwe jaar.

Foto’s: Ellie de Vries

J

Jheronimus Bosch in modern jasje Nik de Vries

De Verleiding, de Jeroen in jou, Jheronify, Experimenta. Enkele van de titels van apps, gemaakt door studenten van de Avans Hogeschool in ’s-Hertogenbosch, afdeling Communicatie & Multimedia Design (CMD). November 2013 krijgen ruim 100 studenten de opdracht om een app te ontwikkelen over Jheronimus Bosch. In het Jheronimus Bosch Art Center maken ze kennis met de wereld van Bosch en de Stichting JB500. Acht weken later presenteren ze in Het Groot Tuighuis de resultaten.

Het team van Jheronify.

In groepjes van zes laten de studenten hun werk zien.

Dat werk bestaat uit een idee om met een mobiele telefoon de wereld van Bosch te laten zien aan bezoekers van ’s-Hertogenbosch. Het oog is daarbij vooral gericht op 2016, het 500ste sterfjaar van de beroemde schilder.

Opdracht Linda Schouten, begeleidend docent van de Avans, vertelt dat de studenten voor hun studiepunten beoordeeld worden. Daarbij kijkt JB500 of er geschikte apps bij zijn, die echt ontwikkeld kunnen worden voor 2016. Die beoordeling vindt plaats op 9 januari 2014. Studenten hebben goed hun best gedaan, daarbij extra gemotiveerd door het feit dat er een echte opdrachtgever is. Ze zijn in hun presentaties enorm enthousiast. Knap is het dat ze in acht weken tot zulke interessante prestaties zijn gekomen. En dan te bedenken, dat er mensen bij zijn die voorheen de schilder niet eens goed kenden: “Ik wist niet eens wie Bosch was,” vertelt er een. “Door deze opdracht ben ik me goed gaan verdiepen in zijn werk, anders had ik er nooit iets van kunnen bakken.”

Zonder iemand tekort te willen doen, geef ik enkele voorbeelden van de apps.

Foto: Ellie de Vries

De Verleiding Nik van Rozendaal, Ivanka Bol, Marit de Wit, Peter van Wanrooij, Corné van de Laar en Romy van Alebeek hebben een app gemaakt, waarbij de verleiding in het werk van Bosch centraal staat. Via je smartphone kun je muntjes in een wensput gooien. Je wens kan te maken hebben met werk, geluk, liefde of gezondheid.

Als de munt het water raakt, geeft deze een toon. Doe je dit met meer mensen, dan krijg je een melodie. Zo laat je je verleiden.

De Jeroen in jou Met deze app ga je letterlijk aan de slag met de schilderijen van Bosch. De inspiratie komt van Jheronimus Bosch als verhalenverteller. De groep, Malou Groen, Kaz Dankers, Veerle Bens, Jacco van Santen, Bob van de Leur en Julia van Groesen, hoopt dat de bezoeker ook geïnspireerd raakt. Op de Markt komen grote doeken met de schilderijen van Bosch te hangen. Mensen gaan vervolgens zelf aan het werk, soms samen met professionele kunstenaars.

De schilderijen worden gefotografeerd en geüpload.

Daarna kan iedereen via Facebook de werken liken. De beste beoordelingen komen op een groot scherm in de stad. Daarna worden de werken verkocht voor een goed doel.

Jheronify Een van de spannendste apps is Jheronify. Via deze app lopen mensen een route door ’s-Hertogenbosch.

De route is ook met vlaggen op straat uitgestippeld.

Onderweg kunnen bezoekers dingen jheronificeren, er Boschachtige zaken van maken. Ook is er een mogelijkheid foto’s te maken en deze vervolgens via de smartphone in een schilderij van Bosch op te laten nemen. Zo kun je bijvoorbeeld jezelf in De Tuin der Lusten projecteren. Tevens kunnen mensen terug in de tijd: hoe zag het er in de tijd van Bosch uit? Aan het eind van de route komen alle elementen samen in een eigen Jheronimus Bosch schilderij. De bedenkers en ontwikkelaars van deze bijzondere app zijn: Bart Timmermans, Matthijs van Son, Rein Lucassen, Lieke van Oord, Kayleigh Roelofs en Sophie Thijssen.

Wilt u een voorproefje van deze app zien: http://vimeo. com/83698917.

De presentatie laat zien dat het mogelijk is Jheronimus Bosch op een moderne manier te laten beleven. Zo kunnen ook jonge mensen op een makkelijke manier kennismaken met het werk en de wereld van de Bossche schilder. Ik hoop dat enkele apps voor 2016 met behulp van JB500 volledig ontwikkeld mogen en kunnen worden.

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

27

V

25 jaar lid van de Kring Mijn eerste kennismaking met de Kring kwam voort uit wat ik hoorde en las in voorbereiding op en rondom het 800-jarig bestaan van ’s-Hertogenbosch in 1985.

Persoonlijk was mijn interesse voor de stad nog niet zo groot. Ik ging er alleen heen voor de boodschappen, carnaval en Jazz in Duketown. Maar vanwege het feit dat ik in 1984 op familievisite ging in Nieuw Zeeland wilde ik een speciaal geschenk meenemen. Het werd het boek Ach Lieve Tijd, 800 jaar Den Bosch en de Bosschenaren en op een lange reis heb je tijd genoeg om te lezen.

Expositie in het Kringhuis, juni 1989. Kees van Aalst.

Mijn belangstelling was gewekt en ik ging de stad met andere ogen bekijken. Toch eens de Sint- Jan inlopen , het Noordbrabants Museum bezoeken en de eerste vaartocht in 1985 maken op de Binnendieze met bomer Ben Vogel. Na deze vaartocht startte voor mij het verzamelen van artikelen over de Binnendieze en het vastleggen van de restauratie met foto’s. Ik kon in dat jaar een tweedehands spiegelreflex camera kopen en leerde mezelf fotograferen.

Rob Hoogeboom als uitbaters Sociëteit Janus & Bet. Dit werd een vaste honk voor vooral leden van deze vereniging. Eén van de speerpunten van dit café was dat men zeer bijzondere bieren op de tap en de fles had. Dit trok ook de mensen aan die in die tijd in het Kringhuis hun vrijwilligerswerk deden, zoals Bert Bartels, Jan Kleyne, Annette van Elten en Jo Hendriks. Hier kon ik mijn fotoreportages laten zien over de voortgang van de restauratie van de Binnendieze.

Ik keek altijd door het ra

Expositie in het Kringhuis, juni 1989. In het midden Bert Bartels.

28

Kennismaking Zo fietste ik vaak van de stad naar mijn woonadres in West II en ik passeerde dan het (eerste) Kringhuis op de Stationsweg. Ik stapte er regelmatig af om in de etalage te kijken, maar liep nooit naar binnen. Ik keek altijd door het raam en zag daar regelmatig een man staan met een grote baard en een bril met een fors montuur. Die man bleek Peter Jan van der Heijden te zijn, een man die ook in een later stadium veel invloed gehad heeft op mijn levenspad.

Een andere liefhebberij van mij is het degusteren van bier. Meestal doe ik dat met mijn oude vriend Jos Peters. De stad kende nog niet zoveel cafés met speciaal bier. Met Bar Le Duc, De Wildeman en St John’s Pub Place was het geen rijkdom voor een biergenieter. In die jaren verhuisde de Kring van de Stationsweg naar De Put achter de HEMA. Maar ook de stad was een bijzonder café rijker geworden. In de Karrenstraat startten Erwin de Wit en Aafje Gommers

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

Ontwikkeling Bij de Kring had Herman van de Heuvel de voorzittershamer overgedragen aan Nort Lammers.

Evenals Peter Jan van der Heijden heeft Nort Lammers een behoorlijke stempel gedrukt op mijn cultuurhistorische ontwikkeling.

De naam van het café was inmiddels veranderd in café Anders. Het werd zelfs beroemd tot in de Verenigde Staten. Nort dronk hier geregeld een biertje als het Kringhuis zijn deur sloot. Tijdens de openingstijden van het Kringhuis was ik al wel eens een keer binnengelopen om iets te zoeken over de Binnendieze. Het tonen van de foto’s en belangstelling voor de Binnendieze was niet onopgemerkt gebleven.

In de zomer van 1988 had ik in café Anders een gesprek met Nort, die mij vroeg of ik mijn foto’s wilde tentoonstellen in het Kringhuis. De expositie werd geregeld met Bert Bartels en in september 1988 opende Kees van Aalst mijn eerste foto-expositie. Zo ben je in een klap wereldberoemd in ’s-Hertogenbosch.

Alleen was ik nog geen lid geworden van de Kring. Of eigenlijk wel maar door toedoen van de expositie was mijn aanmeldingformulier zoek geraakt. Op 1 februari 1989 kreeg ik alsnog een bevestigingsbrief van Jan Kleyne dat ik was ingeschreven als lid nummer 524.

Deze Jan Kleyne was in die jaren dat ik hem kende een

Expostie ‘Station’ in Knillespoort, 10 september 1993.

Jan van Haaren, Hein Curvers.

rots in branding. Regelde van alles en nog veel meer en kende heel veel leden bij naam en toenaam. Mede dankzij deze ontmoetingen is ook de Knillispoort tot op de dag van vandaag voor mij een vaste plek geworden om te bezoeken. Aan de stamtafel in de Knillispoort zijn vele ideeën geboren die nu ook nog waarde hebben, zoals de oprichting van de Kring.

Kringvoorzitter Hans Verdonk. In 1993 presenteerde de werkgroep Verzamelaars Hertog Jan haar eerste expositie in de Knillispoort. De opening werd verricht door oud-Kringvoorzitter Hein Kurvers. Eregast was oud-burgemeester Don Burgers.

Besturen Door alle kennis die ik opgedaan heb, beweeg ik mijzelf nog steeds op een breed sociaal-cultureel, historisch, maatschappelijk en sportief vlak. Ook bij mijn huidige werkgever komt al deze opgedane kennis goed van pas.

Sinds de oprichting van werkgroep Verzamelaars Hertog Jan is er altijd overleg geweest met het bestuur van de Kring. De voorzitters met wie ik contact heb gehad, zijn Nort Lammers, Hein Kurvers, Wout Kuysten, Cor Gillhaus, Jo Timmermans en Joop Thissen. Er zijn vele bestuursleden de revue gepasseerd. Sommigen bleven kort en sommigen bleven lang. In elke vereniging of club is het altijd een probleem bestuursleden te vinden. Bij de Kring was

aam en zag daar regelmatig een man staan met een grote baard en een bril met een fors montuur

Expostie ‘Station’ in Knillespoort, 10 september 1993.

Paul Kagie.

Verzamelaars Een ander voorbeeld is het ontstaan eind 1989 van de cursus Boschlogie Ook hier was de Kring bij betrokken. Ik meldde mij aan en was een van de 49 eerste cursisten die eind 1990 van start gingen.

Door de combinatie van café Anders, het Kringhuis, de Knillispoort en de cursus Boschlogie leerde ik ook de Kringleden Annemarie Verharen, Gerda van der Elst, Marijke Janssens, Maarten Rovers, Frans Teulings, Frits op ten Berg, Jack van Elten en Jan Masselink kennen. De Kring was nog niet zo groot, nog geen 1000 leden, en kende daardoor een stuk minder vrijwilligers dan nu. Maar ook in die tijd was er gemok en gemor onder de leden. Dat werd toch netjes op de ALV of in het Kringhuis besproken.

De ALV in 1991 was ook de start van werkgroep Verzamelaars Hertog Jan. Als mede-oprichter ben ik actief vrijwilliger bij de Kring. We hebben als werkgroep ook verhalen aangeleverd voor het Kringnieuws. In totaal zijn we de 100 al gepasseerd.

Enkele zaken zoals genoemd in dit verhaal zijn met deze verhalen al eens of vaker uitgebreid gepubliceerd.

Twee zaken wil nog belichten. In 19991 deed ik mee aan de opnames van de film Kek, dè’s nou Den Bosch, met in de hoofdrol Opa gespeeld door de oud-

dat al niet anders. Meestal werden bestuursleden bij acclamatie gekozen of herkozen op de ALV bij gebrek aan andere kandidaten. Dat dit niet altijd van een leien dakje ging, weten we uit een persbericht uit 1994, geschreven (ja, toen ook al) door Henk Mees. Daarin laat interim voorzitter Wout Kuysten zijn ongenoegen blijken over de gang van zaken binnen de Kring. Door die verschillende voorzitters en bestuursleden zijn verschillende zaken van de grond gekomen, zoals Stichting Binnendieze en Stichting Gastheerschap.

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

29

B Expositie 6 september 1996. Ben van Zwieten en Hein Bergé.

Groei Ook zijn er geregeld beslissingen genomen over de locaties van het Kringhuis. Vanaf de Put tot aan de huidige locatie aan de Parade zijn er diverse verhuizingen geweest. Ook zijn er tijdelijke extra locaties geweest, zoals in het voormalige Prentenmuseum en het Theater aan de Parade. Ook is de huidige locatie aan de Molenstraat met een speciale nieuwbouw omgetoverd van een bouwval in een mooie ruimte. De Kring is gegroeid naar een bijzondere heemkundevereniging met 2300 leden waarvan de expansie nog steeds niet ten einde is.

De gemeente is gegroeid en blijft groeien. Maar ook de ideeën door andere partijen over cultuurhistorie in en rondom de stad groeit daarin mee. Samenwerking met andere partijen in de komende vijf jaar zal eerder regel dan uitzondering zijn.* Denk aan de Hertogboeren, De Groene Vesting en de VVV. Binnen de gemeente ’s-Hertogenbosch kennen we al vijf heemkundeverenigingen, het dubbele zelfs als je iets over de gemeentegrens kijkt.

Tot dusver hebben alle Kringbestuursleden vanaf Hans Verdonk zich ingezet voor de doelstellingen van de Kring. En elk jaar hebben ze op de ALV rekenschap afgelegd van hun doen en laten. Dat men goed en zuinig met het geld is omgesprongen blijkt uit het geweldig mooie Kringhuis wat nu hebben. Het pand was in zeer slechte staat en vertoonde vele verborgen gebreken. Wat zou ermee gebeurd zijn als de Kring het niet had aangekocht? Alleen blijft het jammer dat vooral in de laatste jaren dit niet bij iedereen in goede aarde valt c.q. wordt begrepen. Vaak staan de beste stuurlui aan wal. Ik zet mij met hart en ziel in voor de Kring en ben het niet altijd eens met bestuursbeslissingen. Maar we heten nog altijd Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch en dat moet ook zo blijven.

* Bij het opmaken van dit verhaal was de fusie van de Kring en de Boschboom nog niet bekend.

Bronnen: Kringnieuws 1990 tot en met 2013, diverse verhalen van de werkgroep Verzamelaars Hertog Jan door de leden Jo Hendriks, Frits op ten Berg en Rob Hoogeboom Foto’s: Rob Hoogeboom en archief KringNieuws

30

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

Bossche klokken 11 Na steeds een of enkele klokken voorgesteld te hebben, willen we nu een reeks van klokken in beeld brengen. Dat is minder ingewikkeld dan het lijkt.

Bijna 15 jaar geleden schonk de werkgroep Klokken van de Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch een glas-in-loodraam aan de beiaardbespelers van de Sint-Janstoren in de voorafgaande 85 jaar.

Toon, Sjef en Joost van Balkom speelden en spelen drie generaties lang Bossche beiaardmuziek. De Sint-Jansbeiaard was ook in jubileumstemming: deze bestond 75 jaar. Beide jubilea vonden wij sowieso al een geschenk waard.

Het raam Bovenaan zien we een viertal klokken die verwijzen naar het woord carillon. Dit woord vindt zijn oorsprong in ‘quadrillon’. Daarin is het getal vier te herkennen. Het is het allereerste begin van het carillon zoals we dat nu kennen. Vier klokjes speelden een melodietje als aankondiging van de uurslag.

Op het middenpaneel zien we een banderolle met de namen van de klokkenluiders-beiaardiers die in de Sint-Janstoren speelden. We kennen niet alle namen, maar wel het merendeel. De oudste naam stamt uit de 15de eeuw (1425).

De laatste drie noemden we hierboven: de Van Balkom-beiaardiers. Zij bespeelden de beiaard van 1915 tot nu.

In het onderste deel van het raam zien we de artistieke verbeelding van het beiaardklavier. In plaats van toetsen zien we hier stokken die met de vuisten worden bespeeld.

: Bijna honderd jaar bespeeld

11

Werkgroep Klokken Volgend jaar, 2015, spreken dus over 100 jaar. Het eerbetoon van toen leeft ook nog steeds.

Dan met een eeuwlint.

Op ‘25 februari 1915’ werd Toon van Balkom als stadsambtenaar benoemd tot ‘carillonneur dezer gemeente’ met een jaarsalaris van ƒ 325,00. * Tegenwoordig spreken we over een beiaard en een beiaardier.

Een beiaard kan niet zonder beiaardier. Die combinatie, daar zit muziek in.

De muziek Zoals voor alle klokken geldt, staat het muzikale gebeuren, zeker voor een beiaard, voorop.

Elke woensdagochtend voert Joost van Balkom een concert uit. Een muziekuitvoering voor publiek, niet in een concertzaal of theater, maar in de Bossche openbare ruimte. Voor iedereen toegankelijk.

Op het marktplein klinkt van 10.00 tot 11.00 uur zoals vanouds tijdens de markt - de stadhuisbeiaard.

Alle Bossche marktbezoekers en toeristen, bijvoorbeeld bij een rondleiding door de binnenstad, kunnen daar dan van genieten.

Voer voor fijnproevers

De beide zijpanelen zijn van gegoten glas, zogenaamd kathedraalglas, zoals in de 19de eeuw gebruikelijk was.

Daarmee wordt het effect van ouder glas nagebootst.

Het raam is ontworpen en ambachtelijk uitgevoerd door Robert Schmit (Glasgalerie ’s-Hertogenbosch) in samenwerking met Frans van der Smissen.

Bij de koffie op de Paradeterrassen is van 11.30 tot 12.30 uur het concert op de Sint-Jansbeiaard te beluisteren. Joost bespeelt de beiaarden met de klepels van de klokken. Dat levert wat ritme en klankkleur betreft een meer genuanceerde muziekweergave op.

Voer voor fijnproevers!

Op 4 juni aanstaande organiseren wij weer een stadsklokkenrondleiding. Hoogtepunt: bijwonen beiaardbespeling en demonstratie ‘luidklokken’ door Joost van Balkom.

Buiten de concertuitvoeringen op woensdag horen we de beiaarden ook veelvuldig. Een grote speeldoos regelt dan de muziek met de hamers aan de buitenkant van de klokken. Een minuut voor elk kwartiereinde klinkt zo een fragment van een klassieke of populaire melodie in een arrangement van Joost van Balkom.

Tussen 20.30 en 8.30 uur zwijgen de klokken.

Naar muziek kunnen luisteren is mooi, in de naaste klokken-omgeving avond- en nachtrust gewaar worden ook. * Bron info: stadsarchief – Onderzoek: Dennis van Hoof Foto’s: Frans van der Smissen

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2

31

B

Beeld van de Verlosser

Geert Donkers

Boven de hoofdingang van de San Salvatorkerk aan het Schaarshuisplein in Orthen bevindt zich een beeld. Het stelt de patroon van de kerk Salvator of de Verlosser voor. De kerk van Orthen was van oudsher toegewijd aan Sint Salvator, maar kreeg later Sint-Lambertus als patroon. Na de oorlog werd de kerk opnieuw gebouwd (1955) en keerde men terug naar de vroegere naam, nu met een Spaans of Italiaans tintje, San Salvator.

Christus de Verlosser van de wereld werd meestal uitgebeeld als de verrezen Heer, en face geschilderd. Met de rechterhand zegende hij en in de linkerhand droeg hij een doorzichtige globe met een kruisje er bovenop. Onder anderen de bekende Vlaamse kunstenaars Dirk Bouts en Hans Memling schilderden zo’n geïdealiseerde Christus.

Ook in de Sint-Jan werden op twee plaatsen beelden van de Salvator aangebracht. Met name het beeld bij de ingang van het zuiderportaal werd in 1887 door Hendrik van der Geld volgens de oude iconografie uitgevoerd: een verheven figuur die met links zegende en in de rechterhand een rijksappel droeg. Het andere beeld van de Verlosser werd voor het koor van de Sint-Jan gemaakt.

De eerste makers van het zogenaamde H. Hartbeeld lieten zich waarschijnlijk ook inspireren door uitbeeldingen van de Salvator Mundi.

Het moge duidelijk zijn dat niet alle beeldhouwers van H. Hartbeelden in hun opdracht geslaagd zijn.

Het beeld van San Salvator boven de ingang van de Orthense kerk werd in 1960 uit hardsteen gehakt. Theo Reusing was de beeldhouwer. Hij beeldde de Verlosser uit, terwijl deze zit op een wolk en met beide armen wijd een zegenend gebaar maakt. Het beeld werd volgens de toen geldende regels in een sterk gestileerde stijl uitgevoerd. Alleen de grote vormen, zonder details, werden weergegeven. Ook de vaak gebruikte attributen werden door de kunstenaar weggelaten.

KringNieuws is het minimaal zes maal per jaar verschijnend tijdschrift van Kring Vrienden van ’s‑Hertogenbosch.

Redactie: Nik de Vries (voorzitter), Michele van den Heuvel, Ed Hupkens, Jan Korsten, Gerard ter Steege, Ellie de Vries (fotografie) en Johan Strang (bestuur).

Vormgeving: Jack van Elten Redactie-adres: Secretariaat KringNieuws Postbus 1162, 5200 BE ’s‑Hertogenbosch E-mail: redactie@kringvrienden.nl Oplage 2.500 stuks Niets uit een editie mag worden gekopieerd of elders gepubliceerd zonder uitdrukkelijke toestemming van Kring Vrienden en de redactie; dit geldt ook voor het in enige vorm elektronisch beschikbaar stellen.

De redactie heeft getracht alle rechthebbenden van het illustratiemateriaal te achterhalen.

Personen of instanties die desondanks van mening zijn aan deze uitgave aanspraken te kunnen ontlenen wordt verzocht om contact op te nemen met de redactie.

Secretariaat Postbus 1162 5200 BE ’s‑Hertogenbosch E-mail: algemeen@kringvrienden.nl Internet: www.kringvrienden.nl Betalingen: IBAN: NL98INGB0003119716

Theo Reusing werd in 1923 in Boxmeer geboren. Hij werd opgeleid in ’s-Hertogenbosch en in Eindhoven. Daar kreeg hij aan de academie AIVE onder andere les van Kees Bol en Jacques van Rhijn. Theo Reusing schilderde en hij was beeldhouwer. Hij werkte in steen, hout, metaal en keramiek. Vught was lange tijd zijn woon- en werkplaats.

Jaarlijkse bijdrage minimaal € 17,50 Kringhuis en Kringbalie Parade 12 Telefoon 073 - 613 50 98 Telefax

J. van Laarhoven, De beeldtaal van de christelijke kunst Bossche Encyclopedie

073 - 614 60 21

Ma. gesloten Di. tot en met za. van 10.00 - 17.00 uur zon- en feestdagen van 12.00 - 15.00 uur

Foto: Ellie de Vries

32

KringNieuws maart 2014, jaargang 40 nummer 2