Kringnieuws special 40 jaar Kring Vrienden 2013

Kring Nieuws

1973

UITGAVE VAN KRING

2013

VRIENDEN VAN ’S‑HERTOGENBOSCH

SPECIAL 40 JAAR KRING VRIENDEN NOVEMBER 2013

40 jaar

Kring Vrienden

V K 2013

1973

Vooraf

In 2013 bestaat de Kring 40 jaar. Misschien is het u ontgaan, want in tegenstelling tot vorige Jubileumjaren is er weinig bijzonders georganiseerd. Nu, op de valreep, ligt er een special van KringNieuws voor u.

Een paar maanden geleden kwam het comité dat de Vrijwilligersdag voorbereidt naar de redactie met het idee van een special. Deze zou dan op de Vrijwilligersdag worden uitgereikt aan de aanwezigen als een blijvende herinnering aan 40 jaar Kring. Samen maakten we een opzet en gingen op zoek naar schrijvers en schrijfsters. Gelukkig reageerden de mensen die aangezocht waren, positief. Zo konden we een mooie special in elkaar zetten.

Voor de voorkant moest er nog een idee komen. Een eerste plan - het getal 40 in beeld brengen - viel af. Na wat ‘hersenstormen’ maakte Jack een collage met foto’s van 40 jaar Kring.

Als je 40 jaar Kring overziet, kun je constateren dat er heel wat veranderd is. In de beginjaren kende iedereen iedereen. Samen deed je veel werk, ook voor elkaar. Nu heeft de Kring bijna 2500 leden, van wie er zo’n 350 op diverse terreinen vrijwilliger zijn.

In het begin werden er vooral activiteiten georganiseerd voor de leden. Als je meedeed aan zo’n activiteit zonder lid te zijn, werd je al snel zelf ook lid.

In de loop van de jaren werd er ook georganiseerd voor buitenstaanders. Mede daardoor is de Kring meer naar buiten getreden en bekend geworden. Aanvankelijk werd alles georganiseerd op basis van vriendschap. Er was niet veel geld in kas, dus moesten deelnemers vaak in de buidel tasten voor ewen extra activiteit. Nu wordt alles veel professioneler aangepakt: we hebben een bureau en voor elke functie goed opgeleide vrijwilligers.

1974

Kring Vrienden 40

In deze special laten we aan de hand van alle jaartallen zien wat de Kring in 40 jaar gedaan en bereikt heeft. We doen dat steeds in groepjes van 10 jaar.

De hoeveelheid activiteiten en gebeurtenissen is zo groot, dat we in dit overzicht de meeste nieuwe activiteiten opnemen in het eerste jaar. En nog moesten we keuzes maken om het verhaal niet te lang te maken.

Bovendien hebben we in de 40 jaar waarschijnlijk meer dan 1000 vrijwilligers gehad en een aantal leden, die allemaal een actieve bijdrage hebben geleverd om onze doelstellingen te realiseren. De een werkt meer achter de schermen en de ander heeft publieksactiviteiten.

Ze hebben en/of hadden allemaal een grote inzet. Het overzicht is van ons allen en daarom noemen we in het algemeen geen namen.

Louis Aarts (rechts).

Uiteraard danken de redactie en het comité iedereen die spontaan heeft meegewerkt aan de totstandkoming van deze special. Omdat het soms lastig was erachter te komen wie de foto’s gemaakt heeft, hebben we afgezien van de vermelding van de fotografen. Mocht iemand zich in dezen tekort gedaan voelen, laat hij of zij zich melden bij de redactie…

Tot slot: iedereen gefeliciteerd met deze nieuwe mijlpaal. De Kring staat op een cruciaal punt in haar bestaan. Het bestuur is bezig met een beleidsplan.

Hopelijk is het plan voldoende voor de komende tien jaar. Dan kunnen we met onze grote Kring het gouden jubileum vieren. Laten we alvast beginnen met nadenken over hoe we dat gaan doen. En intussen: laten we doorgaan met de vaartochten en wandelingen, met de bezoeken aan diverse objecten, met de opleidingen. Misschien moeten we het idee van tentoonstellingen weer eens oppakken, We hebben per slot van rekening een mooi Kringhuis. Daar kunnen ook weer meer lezingen georganiseerd worden. Daar zijn mensen voor nodig. Dus: wie zich geroepen voelt…

2

KringNieuws Special november 2013

1973 In maart 1973 wordt het initiatief genomen tot oprichting van de Kring tijdens de voorbereiding van een foto-expositie voor het lager onderwijs. Plaats: Lohengrin in de Zuiderpassage. Er wordt een voorlopig bestuur gekozen.

De eerste publieke activiteit is de Foto-expositie van 21 tot 26 april 1973.

In oktober wordt een nieuw voorlopig bestuur gevormd. Als eerste werkgroep wordt Stadswandelingen opgericht.

1974 Op 1 januari heeft de Kring 30 leden. Aan de zogenaamde Stadswallentocht doen 2000 deelnemers mee.

In augustus vindt de eerste Kringdag plaats. Er worden Statuten en reglementen vastgesteld. Het ontwerp van een vignet voor de Kring wordt gepresenteerd.

1975

1976

1977

jaar in jaartallen 1 Jos Holland en Frans Jansen In de Ridderstraat 25 is het eerste informatiecentrum open van 9 november tot 29 december.

Peter-Jan van der Heijden en Jan Kleijne.

Het Kringbestuur verzoekt voor het eerst om een vaarlicentie voor de Binnendieze aan de gemeente.

Bovendien wordt een verzoek ingediend tot het openstellen van het Zwanenbroedershuis.

1975 Monumentenjaar Op 1 januari is het aantal leden gegroeid tot 144.

Op 5 januari wordt het Zwanenbroedershuis opengesteld. Ook vindt dit jaar de eerste rondleiding door de Bouwloods van de Sint-Jan plaats. Een cursus over de Sint-Jan trekt 70 deelnemers en aan een wandeling op de Sint-Jan doen 140 mensen mee.

Aan de hand van het boekje M�75 vinden er verschillende stadswandelingen langs vele monumenten plaats.

Excursie Heusden 1975.

1976 Het ledenbestand is flink gegroeid tot 434.

Op 4 april trek de openstelling van de Bouwloods liefst 750 bezoekers. Opnieuw is er een wandeling op de Sint-Jan, nu met 130 deelnemers.

In mei is het Zwanenbroedershuis weer opengesteld voor het publiek. In dezelfde maand is er de stadswandeling Tussen Gouvernement en Museum, die veel mensen trekt.

Op 13 juni wordt voor het eerst een excursie georganiseerd, en wel naar Woudrichem en Loevestein.

4 september is een bijzondere dag: dan vindt de eerste vaartocht op Binnendieze plaats voor leden: met helm en verzekering mogen ze mee voor Ć’ 3,00.

In oktober vindt de tweede stadswandeling plaats: Rondom de Vughterdriehoek.

Op 1 november is er een Ledencontactavond in het Noordbrabants Museum.

1977 Opnieuw is het ledenbestand gegroeid, nu tot 571.

De werkgroep Vraagbaak wordt opgezet. De Kring gaat deelnemen aan het overlegorgaan voor de Binnenstad. Ook een werkgroep Skripties wordt gestart.

In mei maken we de stadswandeling De Beeweg. De excursie voert dit jaar naar Zaltbommel: er gaan 150 mensen mee.

De stadswandeling van oktober heeft als thema: Kloosters en kloosterlingen rondom de Sint-Jan.

Varen op de Binnendieze met helm.

KringNieuws Special november 2013

3

K 1978

1979

Op 17 avonden wordt de eerste cursus Bossche Bouwstenen gegeven: Inleiding tot de Bossche geschiedenis.

Herdenking Beleg 1629.

1978 Op 1 januari telt de Kring 611 leden.

Het 5-jarig bestaan van Kring Vrienden wordt gevierd in Hotel Central. De 250 aanwezige leden genieten van de presentatie van de syllabus Bossche Bouwstenen en een voordracht over Jheronimus Bosch.

Er wordt een tijdelijk onderkomen voor de Kring gevonden in De Klosbeugel; daar zetelt ze van eind april tot begin juni.

De voorjaarsstadswandeling wordt dit keer samengesteld door burgemeester mr. G. van de Ven ter gelegenheid van zijn afscheid.

Bovendien is er een Monumentenwandeling Kijk in de Binnenstad. De excursie voert naar Oirschot.

Er wordt een fietstocht georganiseerd door het Bossche Broek naar de Vughtse Oudheidskamer.

De najaarsstadswandeling Van Sint Janspoort naar Orthenpoort trekt liefst 800 deelnemers.

Er wordt een tentoonstelling De Liefde als wapen ingericht. Deze is gewijd aan mgr. W. Bekkers. 1200 mensen bezoeken deze tentoonstelling.

Tot slot is er een ledencontactavond rond het thema Archeologie.

1979 Het ledenbestand is gegroeid naar 734.

Voor hen wordt een dialezing gehouden: Zes jaar inwendige restauratie van de SintJan1979 - 1985.

Er wordt een heuse Kringvisie op onze Binnenstad gepresenteerd: Ontwerp-structuurplan voor de binnenstad.

Op 30 april is er een herdenkingsbijeenkomst ter gelegenheid van het feit dat 350 jaar geleden het Beleg van de stad begon. Dit jaar zijn er ook diverse wandelingen en fietstochten in het kader van het Beleg van 1629.

Een lezing over Herman Moerkerk trekt 150 leden. De excursie gaat naar Buren en

4

KringNieuws Special november 2013

1980

1981

Amersfoort en telt 200 deelnemers. Zo’n 255 mensen brengen een bezoek aan de Bouwloods. Op 16 september start de tentoonstelling Tussen twee vuren, ook weer naar aanleiding van het Beleg van 1629.

De najaarsstadswandeling neemt de deelnemers mee Tussen Leuvense Poort en Hinthamerpoort.

1980 Het ledenbestand op 1 januari bedraagt 866.

Aan de gecombineerde wandeling en boottocht Langs Dommel en d’Aa doen 700 mensen mee.

Er wordt opnieuw een tentoonstelling ingericht: ’s‑Hertogen­bosch door kinderogen gezien. Deze wordt gevolgd door een gelijknamige uitgave (niet van de Kring!).

De film over het 750-jarig bestaan van de stad in 1935 wordt vertoond.

De open dag in de Hof van Zevenbergen en het Gouvernement trekt respectievelijk 350 en 900 bezoekers.

Voor het eerst gaat de Kring naar zusterstad Leuven: 200 leden gaan mee.

De stadswandeling Oude ambachten in ’s-Hertogenbosch trekt ruim 10000 deelnemers.

Op 5 oktober vindt het Filmfestival ’s-Hertogenbosch op 8 mm plaats. Dat trekt ruim 1000 bezoekers.

Er wordt een lezing over de Bossche blokken en hun penningen georganiseerd.

Er wordt een evaluatie over en voorbereiding van stadswandelingen gedaan. Er komt een Koördinatiegroep 800 en diverse werkgroepen ter voorbereiding op het 800-jarig bestaan van de stad in 1985 worden gestart. De Kring is betrokken bij het Overlegorgaan Binnenstad van de gemeente en de Praatgroep 800 jaar.

Met de Gemeentelijke Archiefdienst wordt contact gelegd in verband met een vervolg van de cursus Bossche Bouwstenen.

1981 Het ledenbestand is gegroeid tot boven de 1000 en wel naar 1150.

De voorjaarsstadswandeling Stad en Zand telt 600 deelnemers. Op 13 april geeft R. van Uffelen een lezing over Antwerpen voor 200 leden en op 6 mei is er een goed bezochte lezing door P. Kuijer over het Vierde Kapittel van de Orde van het Gulden Vlies in 1481.

In samenwerking met Den Bosch in mei wordt een open dag in het Stadhuis georganiseerd, die meer dan 1000 bezoekers trekt.

200 leden nemen deel aan een excursie naar Antwerpen.

Daarna zijn er opnieuw twee druk bezochte lezingen: W. Halsema-Kubes spreekt over het Maria-retabel van

1982

Adriaen van Wesel en restauratiearchitect prof. C. Peeters vertelt over de (restauratie van de) SintJan. Het eerste Kringhuis wordt geopend aan de Stationsweg 29 (zie elders in deze special).

De werkgroepen die actief zijn, zijn Binnenstadsbeleid en Koördinatiegroep 800; zij bereiden onder andere de Historische Wandeling voor.

Er zijn ook contacten met de gemeente om de problematiek rond de geleide wandelingen structureel op te lossen.

Kaartverkoop torenbeklimmingen.

1982 De Kring heeft nu 1192 leden.

Op 4 april vindt de Palmpasenoptocht plaats.

Voor het eerst wordt de toren van de Sint-Jan beklommen: liefst 2200 mensen gaan verdeeld over 7 dagen naar boven (en weer naar beneden…).

Excursie naar Brussel.

Op 2 mei wordt de toneelgroep van de Kring opgericht.

Na een lezing met dia’s over Brussel bezoeken de 250 deelnemers deze hoofdstad van Brabant.

Tussen 4 oktober en 18 december vindt er een tentoonstelling rond de Bossche schrijver Walter Breedveld plaats in het Kringhuis.

In november is er weer een Ledencontactmiddag.

De werkgroep Stadsbeleid voert actie tegen de voorgenomen sloop van de Sint-Pieter en van de Pedagogische Academie aan de Sint Josephstraat.

Kok de Bekker geeft een rondleiding in de toren.

KringNieuws Special november 2013

5

E

1981

Een snoer van Kringhuizen door de stad

Vanaf de oprichting van Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch was er behoefte aan een eigen stek in de stad. Bijna met de regelmaat van de klok verhuisde de Kring de afgelopen decennia om de paar jaar naar een nieuw Kringhuis. Van de Stationsweg naar een nostalgisch pand in het Tweede Korenstraatje; van daar uit naar historische kelders in de Visstraat; toen naar de Verwersstraat en daarna naar het Lombardje. In 2011 volgde – hopelijk – de laatste verhuizing naar het huidige Kringhuis aan de Parade. En dan waren er ook nog dependances en balies in de Kruisstraat, de Ridderstraat en de Parade. Al met al genoeg om er een artikel aan te wijden.

Ridderstraat 15 en Stationsweg 29 anno 2013

6

1981 Stationsweg 29 We blikken terug op de geschiedenis met Annette van Elten die als vrijwilliger actief was in het eerste Kringhuis in de Stationsweg. Ruim twintig jaar lang was zij daarna één van de gezichten achter de balie.

Met lidnummer 139 behoorde het gezin Van Elten – behalve Annette bestaande uit haar helaas overleden man Jan en zoon Jack – tot de eerste generatie Kringleden. Zij werden in 1974 lid en werden al snel actief als stadsgids, torengids, redactielid en als baliemedewerker. Enthousiast vertelt Annette over allerlei gebeurtenissen, over het contact met andere vrijwilligers en de contacten met bezoekers van de stad.

De eerste jaren was er nog geen eigen Kringhuis. In het derde nummer van het Kringnieuws (november 1975) maakte het bestuur wel bekend dat de Kring van 9 november tot en met 29 december beschikte over een informatiecentrum aan de Ridderstraat 15. “De bedoeling van dat informatiecentrum is om de mensen op een gemoedelijke wijze kennis te laten maken met de Kring: een welkome afwisseling tijdens het doen van inkopen voor de feestdagen.”

Leden kregen op vertoon van hun lidmaatschapskaart een kopje koffie aangeboden. Het informatiecentrum was op zaterdagen en koopavonden geopend. Er werden vrijwilligers gezocht om ook op woensdagochtend tijdens de markt de deuren te kunnen openen.

“Naar het zich laat aanzien wordt één dezer dagen het huurkontrakt getekend, waar de Kring de beschikking krijgt over een fraai pand per 1 oktober a.s.,” aldus het Kringnieuws in september 1981. Het betrof een pand aan de

KringNieuws Special november 2013

Etalage Stationsweg 29.

Stationsweg. Er moest nog het nodige aan gebeuren.

Het bestuur zocht vrijwilligers voor het schilder- en schoonmaakwerk en gaf aan op zoek te zijn naar geschikt meubilair. Met vereende krachten werd het pand gebruiksklaar gemaakt. Opvallend element was de ruimte voor het inrichten van tentoonstellingen.

Annette herinnert zich er nog verschillende: de schilderijententoonstelling van Ge Brugmans, de Parastone-tentoonstelling van de makers van de replica’s van de boogbeeldjes van de Sint-Jan en een tentoonstelling met Brabantse klederdrachtpoppen

Tentoonstelling Para

1985

Jan Korsten en Jack van Elten van Willie Meyering in het najaar van 1985. De ligging tegenover de bakkerij van Jan de Groot bleek overigens niet de meest gunstige om bezoekers naar het Kringhuis te trekken. De voetgangers hadden vaak meer oog voor de Bossche bollen dan voor de etalage met Bossche geschiedenis aan de andere kant van de straat.

In het Kringhuis zette een groepje vrijwilligers iedere twee maanden ook het Kringnieuws in elkaar; een proces van met de hand rapen, nieten en sorteren. Een groot deel van de bladen werd daarna door vrijwilligers bij de leden thuis bezorgd.

1985 Tweede Korenstraatje 18 “Sinds afgelopen vrijdag is het Kringhuis gevestigd in huis ‘In de Put’, 2e Korenstraatje 18. Dat is naast de zij-ingang van de Hema. U kunt daar nu terecht voor de tentoonstelling ‘Leuvens Stadspatrimonium 2’ en ook de

informatie- en verkoopbalie is daar reeds gevestigd.”

Met deze mededeling maakte het bestuur in het Kringnieuws van 29 mei 1985 de verhuizing vanaf de Stationsweg naar de historische binnenstad bekend.

Tot 1996 zou hier het Kringhuis gevestigd zijn.

Hier begon in 1991 de redactie van het Kringnieuws.

Het blad kwam voortaan gevouwen en geniet van de drukker. De verzendgroep was verantwoordelijk voor het sorteren, bundelen en verzendklaar maken. Een taak die later ook door de drukker werd overgenomen.

In 1985 werd de 800ste verjaardag van de stad groots gevierd. De Kring liet zich niet onbetuigd. De viering van het tienjarig bestaan werd aangegrepen voor de aankondiging van speciale activiteiten. Zo was er een wandeling langs zes taferelen uit de geschiedenis van de ’s-Hertogenbosch. Het ging dan om de stichting van de stad; de vondst van het beeld van Onze Lieve Vrouw; honger, ziekte en dood in de middeleeuwse stad; het oproer van 1477; het veertiende kapittel van het Gulden Vlies in 1481; de Sint-Jansmarkt die jaarlijks in de 15de eeuw plaatsvond. Voor de organisatie van dit historische spel werden mensen gezocht die kleding in elkaar konden zetten. Er was ook behoefte aan allerlei materialen,

Opening tentoonstelling Tweede Korenstraatje.

Kringhuis, Stationsweg 29 1 oktober 1981 - 24 mei 1985

Kringhuis, Visstraat 42 / Kruisstraat 34 28 oktober 1996 - 28 april 2001

Kringhuis, Tweede Korenstraatje 18 24 mei 1985 - 28 oktober 1996

Informatiecentrum, Ridderstraat 15 9 november - 29 december 1975

Kringhuis, Lombardpassage 14 1 januari 2008 – 23 mei 2011

Kringbalie, Verwersstraat 19A 28 april 2001 - 16 december 2007 Secretariaat, Verwersstraat 19 28 april 2001 - 1 januari 2008

Kringbalie, Parade 12 23 mei 2011 tot heden

Kringbalie, Parade 23 16 december 2007 - 23 mei 2011

astone.

KringNieuws Special november 2013

7

1996

2001

van imitatie parelkraaltjes tot vilten dames- en herenhoeden.

Vanuit het Kringhuis werd alles gecoördineerd, Annette van Elten was hier nauw bij betrokken. Ze kan er nog steeds enthousiast over vertellen. Vooral de fluwelen mantels voor het Gulden Vlies spraken tot de verbeelding.

Naderhand hebben de mantels jarenlang opgeslagen gelegen in de diverse Kringhuizen, totdat ze uiteindelijk aan een operavereniging zijn afgestaan.

1996: Visstraat 42 Op de voorpagina van het Kringnieuws van oktober 1996 kondigde de Kring de volgende verhuizing aan: “Ingaande 28 oktober 1996 kunt u ons Poppententoonstelling. vinden in Visstraat 42, ingang passage naast banketbakkerij/ lunchroom Den Otter.” Alle leden waren op 26 oktober uitgenodigd om de nieuwe ruimte te bekijken, “een verrassing ligt voor u klaar.”

De historische kelders waren nog niet allemaal ingericht. De kosten voor de verbouwing, inrichting en verhuizing vielen tegen:“Een

extra steuntje op onze bank- of postbankrekening blijft welkom”, aldus het bestuur.

Vijf jaar lang was het hoofdkwartier van de Kring gevestigd aan de Visstraat. Vanaf het begin waren de ruimtes eigenlijk te klein, onpraktisch en te onzichtbaar voor bezoekers.

Om het ruimtegebrek het hoofd te kunnen bieden kwam er in het pand Kruisstraat 34 al snel een dependance met vergader- en cursusruimten. Wat ook verdween, zo constateert Annette van Elten, waren de tentoonstellingen die tot dusverre regelmatig werden georganiseerd.

2001: Verwersstraat 19/19A “Een nieuw huis voor de Kring” luidde de kop op de voorpagina van het Kringnieuws van maart 2001. De Kring kreeg de beschikking over ruimtes in het nieuwe Prentenmuseum in de Verwersstraat waarin de collectie prenten en stadsplattegronden van Jo Timmermans werd ondergebracht. De Kring zou tegen een vergoeding het Prentenmuseum beheren en huurde tegelijkertijd ruimtes in het pand. “Het betekent voor ons een echte cultuuromslag,” aldus

Ba

Kringhuis Kruisstraat.

8

KringNieuws Special november 2013

2007

Kringhuis Kruisstraat.

Kringhuis Verwersstraat.

alie Kringhuis Verwersstraat.

2011

voorzitter Cor Gillhaus. Hij gaf aan dat er het nodige ging veranderen. De Kringwinkel werd gecombineerd met de museumwinkel en het takenpakket van de vrijwilligers veranderde. Voortaan zouden ook rondleidingen in het prentenmuseum worden verzorgd.

Gillhaus zag het Kringhuis aan de Verwersstraat als een tijdelijke oplossing. Het ideaal was definitieve huisvesting aan het Hofje van Koolen. “Dat blijft voor ons een gouden optie voor de toekomst, die we binnen 3 tot 5 jaar hopen te verwezenlijken,” aldus Gillhaus in 2001. Een eerste stap was inmiddels gezet door de aankoop van het pand aan de Molenstraat 27b. Daar kwam ruimte voor de diverse werkgroepen en opleidingen.

2007: Lombardpassage 14 De plannen voor een definitieve huisvesting aan het Hofje van Koolen werden niet gerealiseerd.

In 2007 kreeg de Kring wel de beschikking over een eigen ruimte in de Lombardpassage achter het Stadhuis. Daartoe werden vier panden samengevoegd tot één Kringhuis.

Het pand in de Molenstraat werd verkocht. In het Lombardje was ruimte voor het secretariaat, er waren vergaderzalen en een grote bibliotheek die ook gebruikt kon worden voor lezingen en andere activiteiten. Enige nadeel was dat het pand wat ‘uit de loop’ lag en voor bezoekers lastig te vinden.

De balie in het Prentenmuseum bleef mede daarom bestaan. Hier konden mensen terecht voor kaartjes voor allerlei activiteiten, folders en zo meer. Mede met het oog op de zichtbaarheid kwam er eind 2007 een nieuwe Kringbalie bij in het Theater aan de Parade.

2013

Pand Lombardje nu, waar Kringhuis was.

2011: Parade 12 Al vrij snel kreeg de Kring de kans een pand aan de Parade aan te kopen. Mei 2011 meldde het KringNieuws dat de verbouwing van het nieuwe Kringhuis aan de parade bijna was afgerond.

Het nieuwe pand zou 23 mei in gebruik worden genomen. De ruimte in de Lombardpassage

werd verkocht. De Kring beschikte nu over een historisch pand dat niet alleen aan de voet van het belangrijkste monument van de stad lag, maar ook nog eens een zichtlocatie aan één van de centrale pleinen van ’s-Hertogenbosch. Het eind van een tocht van bijna veertig jaar kriskras door de stad.

Balie in Theater aan de Parade.

Huidig Kringhuis aan de Parade.

KringNieuws Special november 2013

9

U 1990

1991

Uit de toespraak van een voorzitter

Bij de jaarwisseling van 1990 naar 1991 is Nort Lammers voorzitter van Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Bij die gelegenheid houdt hij op 6 januari 1991 in het Kringhuis een toespraak en deze is afgedrukt in kring-nieuws van februari 1991. Uit die toespraak citeer ik enkele fragmenten.

“Het is voor het bestuur heel fijn te kunnen constateren dat u in groten getale naar het Kringhuis bent gekomen. De bruisende vereniging, die Kring Vrienden is, verdient niet anders. Nog geen twee weken geleden is de succesvolle, intieme expositie van ‘kerststallen van toen’ weer opgeruimd en is het Kringhuis voor vandaag in gereedheid gebracht.”

Zo start Nort zijn toespraak. Opvallend is het dat er sprake is van een tentoonstelling. Exposities zijn er vele geweest in de Kringhuizen. Zou het niet een goed idee zijn daar weer mee te beginnen? Moet daar een aparte werkgroep voor in het leven geroepen worden?

Binnendieze Nort: “De Stichting Binnendieze heeft het afgelopen jaar haar maximale capaciteit (samengebald in 2 boten, een 40-tal bomers, een tiental administrateurs en 5 bestuursleden) volledig benut. Op een in het algemeen kwalitatief goed niveau zijn er weer een 30.000 toeristen door de altijd weer schitterende Binnendieze gevaren. Voor het jaar 1991 staan er grote veranderingen te gebeuren. De capaciteit zal worden uitgebreid met één extra boot. Bovendien zullen alle boten (…) op elektriciteit worden voortbewogen. (…)

Op de route wordt nog gestudeerd. Zolang er geen echte rondvaart mogelijk is, zal er toch weer een heen-en-weer vaart gehouden moeten worden. Het bestuur denkt een tocht te kunnen realiseren van de Molenstraat naar het Voldersgat en terug, met drie boten achter elkaar varend.”

De huidige schippers – vooral de ‘nieuwe’ – zullen hier misschien van opkijken: tot nu toe wordt geboomd, nu gaan er drie boten geruisloos varen. Er is kennelijk een route in plaats van de huidige serie, overigens deels mogelijk gemaakt door de doorvaart in de Kruisbroedershekel. De vrijwilligers van nu zijn nog hoger opgeleid dan die van toen, waarbij ik zeker niet wil suggereren dat het toen niet veel voorstelde, integendeel. Je zult maar zo’n boot moeten bomen, deels tegen de stroom in…

Vrijwilligers Nort geeft alle vrijwilligers een pluim. Dat is overigens een constante in de toespraken van onze voorzitters: zonder vrijwilligers geen Kring zoals die was en is!

“Zowel in als buiten diverse werkgroepen zijn er Kringvrijwilligers actief,” zo vervolgt Nort. “Een maal per jaar worden zij door het bestuur in de watjes

10

KringNieuws Special november 2013

gelegd! Ook dit jaar was dat weer het geval, en wel in de Slinger. Het bestuur wil vandaag op dit moment duidelijk maken dat de ruim 150 vrijwilligers de ruggegraat van onze vereniging zijn. Hulde!”

Ondanks dat het aantal vrijwilligers fors gegroeid is naar ruim 350, houdt het bestuur deze traditie van een vrijwilligersdag in ere. Het is en blijft een mooie geste.

Stads- en objectgidsen hebben 17.000 bezoekers rondgeleid, ruim 10.000 mensen hebben het Kringhuis bezocht. En dan: “Kringleden, en met name de vrijwilligers, houden van hun stad. Het is dan ook een pijnlijke ervaring geconfronteerd te worden met de gebreken van de stad: 1 de binnenstad met name is niet schoon, zelfs vaak smerig te noemen; 2 de onveiligheid en vernielzucht nemen toe; 3 het lawaai van met name cafés is onvoorstelbaar; 4 de dreigende sfeer van groepen jongelui op koopavonden en na sluitingstijden is voelbaar; 5 onvriendelijke straten door rolluiken en een gedoofde verlichting gekenmerkt!

Het bestuur van de Kring probeert aan deze akelige zaken ook wat te doen! Zij kaart ze aan bij de juiste instanties en zoekt medestanders bij VVV en Hartje Den Bosch. Misschien wordt onze stad dan nog eens echt: de ‘schoonste stad’ van Nederland.”

Oei! Is er inmiddels veel veranderd? Of is het huidige bestuur nog steeds bezig de instanties te bestoken?

Nort geeft wel aan hoe maatschappelijk betrokken de Kring ook is buiten het rondleiden, opleiden en studeren om.

2013

Nik de Vries

Nort Lammers.

Kringhuis 1991, nu snoepwinkel.

Gidsenopleiding Elders in deze special kunt u meer lezen over de stads- en andere gidsen. We luisteren naar Nort in 1991: “Moeizaam gaat het met de opleiding voor stadsgidsen die voor 1991 gepland is, en waar tevens een herhalingscursus voor huidige stadsgidsen aan verbonden zal worden. Ziet het Gemeentebestuur niet het belang van deze cursus in? In 1985 was er voldoende geld beschikbaar vanuit de Gemeente voor de toenmalige opleiding en nu moet er moeilijk gedaan worden over ƒ 10.000,00! Tegen de Gemeente zegt het bestuur: enthousiaste, gekwalificeerde stadsgidsen zijn een visitekaartje voor de stad.

Zij zorgen voor een flink stuk ‘afgeleide’ werkgelegenheid. Naar de mening van het bestuur van de Kring kun je niet zomaar op grond van enkele enquêtes concluderen dat de stad beter als ‘product te verkopen’ is door een toeristisch marketing plan te maken.

De Kring wil van nature haar stad niet ‘verkopen’, de Kring wil op cultuur-historisch terrein de gasten van de stad ontvangen, ze kennis laten maken met het roemruchte verleden en ze trots wijzen op datgene wat juist onze stad zo boeiend maakt. Mag de stad dan schoon zijn, alstublieft! Dat hoort ook bij een goed gastheerschap. Zoals d’n Bosschenaar pleegt te zeggen: ‘ik naai munnen eigen naod’, zo wil de Kring ook werken! De Kring heeft altijd haar onafhankelijkheid weten te bewaren, de kring wil ook graag daar waar mogelijk samenwerken.”

Kennelijk is er naar Nort geluisterd. De gidsenopleiding is al jaren van een hoge kwaliteit en degelijk van opzet. De Kring is daarin geheel onafhankelijk van de gemeente. En diezelfde gemeente is uiterst tevreden over de gidsen – en de andere vrijwilligers -, zoals steeds weer te horen is uit de monden van diverse wethouders.

Slot Zou het niet goed zijn als de toespraken van onze voorzitter weer geplaatst worden in KringNieuws?

Daardoor kunnen alle leden kennis nemen van wat het bestuur op sommige bijeenkomsten te vertellen heeft.

Bestuur: doe uw best! Laat het achterste van uw tong zien bij toespraken. Volgens mij mag dat best.

KringNieuws Special november 2013

11

K 1983

1984

1985

Kring Vrienden 40 jaar in jaartallen 2

Bij vele excursies werd een speciaal lied geschreven…

12

1983 In het eerste jubileumjaar wordt gestart met de Gidsenopleiding. Er zijn veel aanmeldingen; voorlopig worden 55 leden toegelaten.

Op 26 maart wordt de feestavond bij gelegenheid van het 10-jarig bestaan van de Kring bijgewoond door zo’n 200 leden.

Dit jaar wordt de toren 200 keer beklommen: er zijn ruim 4000 bezoekers.

In augustus wordt aan de Jubileumwandeling met bezoek aan Sint-Cathrienkerk door ruim 400 mensen deelgenomen.

Op 10 en 11 september demonstreren werkers aan de restauratie van de Sint-Jan hun kunnen.

Aan de excursie naar Mechelen doen ruim 160 deelnemers mee.

Op 5 en 6 november zijn er demonstratiedagen bij Kunsthandel De Laat.

In oktober voert de tweede Jubileumwandeling door de Uilenburg en het Havenkwartier.

KringNieuws Special november 2013

1984 In oktober 1944 is onze stad bevrijd. In het kader van de herdenking hiervan geeft Luc van Gent de lezing Bevrijding 1944.

Er wordt opnieuw een stadswandeling georganiseerd; helaas ontbreken gegevens over het aantal deelnemers.

Een lezing over de stad Gent wordt gevolgd door een excursie naar die stad. Het Zwanenbroedershuis is weer opengesteld. In de Engelenburcht wordt een toneelavond georganiseerd.

In 1984 zijn er liefst zeven tentoonstellingen in het Kringhuis. De Kring organiseert de fotowedstrijd “Een stad verandert”.

De Kring voert overleg met het Overlegorgaan Gemeente over de opzet van de gidsenopleiding en de vaartochten op de Binnendieze.

De werkgroep Binnenstadsbeleid buigt zich over de verbouwing van de Moriaan, de verkeersproblematiek en tal van andere zaken.

Bij enige tientallen excursies en torenbeklimmingen wordt assistentie verleend. Met deze activiteiten bereiken we ruim 6000 mensen.

1985 Dit is het jaar waar het 800-jarig bestaan van ’s-Hertogenbosch groots wordt gevierd. Uiteraard doet Kring Vrienden op grote schaal enkele (Bossche) duiten in het zakje.

Er is een openingsmanifestatie ’s-Hertogenbosch 800 onder de titel Mozaïek 1985.

1986

Jos Holland en Frans Jansen Tussen 2 en 9 juni vindt de ’s-Hertogenwandeling plaats: dit is een opvoering van zes historische taferelen met medewerking van 300 personen, meest Kringleden.

Nog twee lezingen worden gehouden: een over Brugge en een over Ontwikkeling van de binnenstad.

Er zijn verschillende rondleidingen. De Sint-Jan trekt 3100 bezoekers, de Sint-Janstoren wordt beklommen door 8700 mensen.

Met de stadswandelingen lopen 3000 mensen mee, het Zwanenbroedershuis wordt bezocht door 1800 personen en het Restauratie Ambachten Centrum door niet minder dan 12.000.

De werkgroep Binnenstadsbeleid vergadert zes keer.

’s-Hertogenwandeling, Parade.

Presentatie Den Bosch 800 in de Brabanthallen.

Dr. Kees van den Oord houdt een lezing met als titel Boekdrukkunst.

Twee eeuwen Bosch’ boekbedrijf.

Deze wordt door veel leden bijgewoond.

De wapenborden van het Gulden Vlies worden gereconstrueerd; de resultaten worden gepresenteerd.

Inmiddels (anno 2013) hangen deze wapenborden in het Jheronimus Bosch Art Center.

De heer Knippenberg houdt een lezing over Herbergen en Postbanen.

Het varen op de Binnendieze gaat van start. Daarnaast is er een succesvolle Uilenburgwandeling.

Het nieuwe Kringhuis wordt in gebruik genomen: het historische pand In de put (zie elders in deze special).

Eerste open dagen Citadel/Rijksarchief.

1986 Voor het eerst zijn er open dagen op de Citadel/ Rijksarchief, waarbij archivaris drs L. Pirenne een lezing geeft over de Citadel.

De vaartochten op de Binnendieze trekken steeds meer belangstelling: ruim 16000 mensen maken dit jaar een geboomde

Kring-gidsen Frans Sluijter en Bert Bartels zijn klaar voor het ontvangen van bezoekers. Rechts Ria Kleijne.

KringNieuws Special november 2013

13

K 1987

1988

tocht mee. Begin 1986 richt de Kring de Stichting Binnendieze op. In de loop van het jaar wordt een nieuwe concessie voor 1987 aangevraagd bij de gemeente.

Na een dialezing over Maastricht gaat de jaarlijkse excursie naar de hoofdstad van Limburg.

Drie lezingen worden er dit jaar georganiseerd: over Bossche bejaardenzorg door de eeuwen heen, over Politie en Justitie vóór 1629 en over Jeroen Bosch en zijn stad. Voor alle lezingen is veel belangstelling.

Ook in 1986 trekken diverse publieksactiviteiten veel deelnemers. Met de stadswandelingen lopen 1700 mensen mee, de Sint-Jan is goed voor 750 bezoekers. Het Zwanenbroedershuis krijgt 1000 mensen op bezoek en de toren wordt door 7800 grote en kleine mensen beklommen. Daarnaast zijn de twee open dagen op de Citadel goed voor respectievelijk 2000 en 4000 bezoekers De werkgroep Binnenstadsbeleid vergadert zeven maal, waaronder enkele keren samen met Monumentenzorg.

1987 De grote kenner Rob van de Laar houdt een lezing over Carnaval.

De Palmpasenoptocht trekt weer door de straten van ’s-Hertogenbosch: veel kinderen doen mee met hun versierde ‘stokken’.

De vaartochten op de Binnendieze trekken 18000 mensen, terwijl daarnaast duizenden moeten worden teleurgesteld: er is simpelweg (nog) niet voldoende capaciteit. Gezien de nog steeds toenemende belangstellingen en het feit dat er in ieder geval een concessie is tot 1989, zal er in 1988 een geheel nieuwe organisatie opzet komen.

Er zijn open dagen op de Citadel – zo’n 3000 bezoekers - en in het Zwanenbroedershuis – 1600 mensen –.

Dit jaar staat Diest op het programma: een lezing over en een excursie naar de Belgische stad.

14

KringNieuws Special november 2013

Veel mensen krijgen een rondleiding over de Van Gogh-tentoonstelling. De stadswandelingen zijn dit jaar goed voor ruim 1200 deelnemers. De toren wordt beklommen door ruim 8300 mensen. De tentoonstelling Jeroen Bosch op ware grootte trekt 887 bezoekers.

1988 In de Slinger wordt een extra feestelijke Ledenvergadering georganiseerd in verband met het 15-jarig bestaan van de Kring.

De jaarlijkse excursie gaat opnieuw naar België en wel naar Sint Truiden.

De Kroniek Bouwhistorisch en Archeologisch onderzoek wordt gepubliceerd.

De eerste Militaire wandeling vindt plaats.

Een nieuw initiatief is de organisatie van een ruilmarkt Bossche Spullen, waar veel ‘gehandeld’ wordt.

1989

1990

1991

1992

Van een aantal reguliere activiteiten kennen we bezoekersaantallen: stadswandelingen trekken 2974 mensen. De toren van de Sint-Jan wordt beklommen door 8200 personen. Het Zwanenbroedershuis laat 1529 mensen zien wat er allemaal in huis is en de Citadel krijgt 3205 mensen binnen.

1ste lid. Mevr. A Aarts en en 1000ste lid Sylvia Maenhout. (1992) Er wordt een lezing georganiseerd over het Ontstaan van de Stad.

1989 Een nieuwe publicatie ziet het licht: een Fotospeurtocht.

De Citadel wordt opgenomen in de reguliere objectwandelingen met gidsen van de Kring.

De lezing van dit jaar gaat over Stad en Binnenstad.

Opnieuw gaat de Kring naar het zuiden: de excursie voert richting Bokrijk.

1990 Opnieuw wordt er een wandeling gepubliceerd: De Uilenburg, wandeling door verleden en heden.

De werkgroep Het Kleine Monument kent de eerste Binnenstadplaquette toe en wel aan Opticien Van Warmerdam in de Ridderstraat.

Het misschien wel belangrijkste nieuws van dit jaar is de start van de cursus Boschlogie. De cursus is een samenwerking van de Kring met het Koning Willem I College en het Stadsarchief ’s-Hertogenbosch.

Dit is het begin van een van de meest succesvolle initiatieven, waar de Kring bij betrokken is. De wachtlijst voor Boschlogie I is inmiddels bijna anderhalf jaar.

1991 Naast de publicatie van de stadswandeling Rondje Den Bosch 2 worden er vele nieuwe folders geïntroduceerd, zoals Stadswandelingen, Torenbeklimmingen, Dialezingen, Jeugdleden, et cetera.

In 1991 worden de eerste arrangementen gepresenteerd. Gasten kunnen een dagvullend programma wandelen, varen en, indien gewenst, bemiddeling bij lunch en/of diner afspreken.

De excursie gaat dit jaar naar De stoet van de Gouden Boom in Brugge.

Er zijn twee lezingen: Wat te doen met het Loeffplein? en Stad en het Water.

1992 De expositie Jeroen Bosch op ware grootte wordt ondergebracht in de Orangerie in de Sint Josephstraat.

Café Tijl Uilenspiegel aan de Markt krijgt de tweede plaquette.

Opnieuw gaat een excursie naar België en wel naar Lier.

Een drietal lezingen wordt georganiseerd: over De tempel van Empel, over Architectuur in de Stad en over Oeteldonk.

Overzicht verkooptentoonstelling ‘Hebbedingen’ in het Kringhuis. (1992)

KringNieuws Special november 2013

15

G 1983

1985

1983

Gidsen, je ziet ze overal

Als coördinator van de Stadsgidsen werd mij gevraagd of ik een stukje kon schrijven over het onderwerp Stads- en objectwandelingen en rondleidingen. Het moest gaan over de historie, ontwikkeling, huidige status en de toekomst.

Voor mij was dat wel even slikken: ik ben 1 augustus 2011 begonnen als coördinator en weet niet veel van de historie. Maar ja, deze vraag naast me neerleggen kon ik natuurlijk niet. Dus ging ik aan de slag om het een en ander op te zoeken en hier en daar te informeren.

De eerste coördinator rondleidingen was Jan Kleijne.

Hij was tevens bestuurslid. Dat was in maart 1991.

Een jaar later werd zijn taak uitgebreid en gewijzigd in coördinator toeristische activiteiten. Wat moet hij het druk hebben gehad: én bestuurslid én coördinator.

Petje af.

Als ik in de geschiedenis duik, kom ik een aantal wandelboekjes tegen die uitgegeven zijn door de Kring, bijvoorbeeld: langs Bossche monumenten, rondom de Vughterdriehoek en een burgemeesterswandeling. Deze laatste wandeling werd aangeboden aan burgemeester Van de Ven naar aanleiding van zijn afscheid. Er zijn negentien van deze wandelboekjes uitgegeven. Dit initiatief sloot naadloos aan bij de doelstelling van de Kring namelijk: bij Bosschenaren meer belangstelling en liefde kweken voor hun stad.

16

KringNieuws Special november 2013

Aan de eerste wandeling (uitgave Wallentocht) werd door liefst 2000 personen deelgenomen. Dat zijn aantallen waarvan we nu alleen maar kunnen dromen.

Er waren toen 15 gidsen aanwezig om te begeleiden.

Elke keer als er weer een boekje uitkwam, organiseerde de Kring een wandeling. De leden ontvingen het boekje en dan ging men in optocht op weg. Onderweg waren er rustpunten waar men wat kon drinken en soms was het daar zo druk dat men niet eens meer op het trottoir kon staan. Volgens mij waren de gidsen meer voor de ordebewaking dan voor het rondleiden.

Toen ik dit aan het uitzoeken was, viel het me op dat de Kring in die tijd veel meer naar buiten trad. Er werden tentoonstellingen georganiseerd met daaraan verbonden een stadswandeling voor de kinderen van de hogere klassen van het basisonderwijs.

Honderden kinderen met hun ouders hebben hieraan meegedaan.

Er werd ook aan de leden gevraagd waaraan de Kring de volgende keer meer aandacht moest besteden en de Kring vroeg om suggesties wat men nog meer kon om ’s-Hertogenbosch te promoten.

Ook heb ik een boekje gevonden met een jubileumwandeling ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de Kring. De oplage bedroeg 2000 stuks en de wandeling was een groot succes.

Tijden veranderen en nu gaat het heel anders. Onze goed opgeleide gidsen wandelen met maximaal 16 personen. Dit in verband met het maximale aantal mensen dat in een bootje mag als men voor of na de wandeling nog gaat varen. Bij arrangementen zijn er meer gidsen aanwezig die gezamenlijk de groep begeleiden. Het gaat dus nu niet meer alleen om de leden, maar ook om de gasten. Bezoekers die naar onze mooie stad komen en graag onder begeleiding van een gids door de stad willen wandelen en geïnformeerd willen worden over de cultuurhistorie van onze stad. Onze gidsen vertellen over ’s-Hertogenbosch als waterstad, handelsstad, vestingstad, charitatieve stad en verscheurde stad.

2013

Hanny Roodnat

Hoe is de gidsenopleiding tot stand gekomen?

De gemeente ’s-Hertogenbosch startte een gidsenopleiding in het Stadhuis en aangezien dat een succes werd, heeft het bestuur van Kring Vrienden deze gidsen overgenomen en is zelf ook een opleidingscursus gestart. Dit was toen de tweede lichting en volgens Jan van Haaren hebben ze hun diploma niet gekregen maar echt verdiend.

Ook nu is er weer een opleiding gestart in september en zijn er twaalf gidsen met veel enthousiasme begonnen aan hun opleiding. Voordat men hieraan mag deelnemen is het vereist dat men Boschlogie I en II heeft gevolgd. Er worden hoge eisen gesteld aan de aspirant-gidsen en er wordt hun ook een goede opleiding aangereikt. In de loop der jaren is de Commissie Opleiding Stadsgidsen gegroeid tot een hoog niveau en dat mag zeker ook gezegd worden. Het zijn ook allemaal vrijwilligers uit onze eigen Kring die elke keer weer een groep gemotiveerde gidsen afleveren.

De geslaagde gidsen van 2006.

deze bakstenen toren tegen de met natuursteen beklede Sint-Jan staat, brengen een bezoek aan de speeltrommel, het carillon en dan als laatste kan men genieten van het prachtige uitzicht over de stad.

Andere objecten die bezocht kunnen worden zijn onder andere het Stadhuis en het Zwanenbroedershuis.

Naast de stadswandelingen en de vaartochten zijn er ook objecten waar de gidsen van de Kring actief zijn. Bekend zijn de rondleidingen in de Kathedrale Basiliek van Sint-Jan. Niet alleen het interieur van de kathedraal, maar ook de buitenzijde van de Sint-Jan krijgt de nodige aandacht, vooral nu de laatste restauratie klaar is. Een van de best bezochte objecten is op dit moment de toren van de SintJan. De bezoekers krijgen te horen waarom juist

26 september 2004, Stadsgidsen op de fiets.

KringNieuws Special november 2013

17

G

2016

We hebben dit jaar een cursus Engels aangeboden aan de gidsen en een cursus Frans zal binnenkort van start gaan. Ook zullen we onze gidsen optimaal gaan informeren over Jheronimus Bosch en de extra activiteiten die ontwikkeld zullen worden.

Opleiding stadsgids in de praktijk.

Ook op de begraafplaats in Orthen kan men een rondleiding krijgen. Hier komen meestal alleen inwoners van ’s-Hertogenbosch.

Naast deze al reeds enige jaren bestaande rondleidingen wordt er ook steeds gezocht naar nieuwe initiatieven. Zo zijn we dit jaar begonnen met een rondleiding langs de Oeteldonkse monumentjes en is de Kring benaderd om deskundige rondleidingen te verzorgen in het Groot Tuighuis waar veel archeologische vondsten te bewonderen zijn.

Er zijn veel veranderingen op ICT-terrein (informatie- en communicatietechnologie). In veel steden of musea zie je mensen rondlopen met een koptelefoon waarop te horen is wat ze zien of waar ze zijn. Met de smartphone kun je een QR-code bekijken en informatie krijgen.

Internet, tablets, smartphones en het gebruik van social media zijn algemeen ingeburgerd.

Door te praten met andere partijen, kennis en ervaring uitwisselen kunnen er misschien nieuwe mogelijkheden ontstaan. Waarschijnlijk een breder publiek bereiken. Daar kunnen we zeker de nieuwe communicatiemogelijkheden voor gebruiken.

Vooral de groeiende groep ouderen biedt mogelijkheden. We kunnen daarop inspringen met gevarieerde arrangementen waarin ook de cultuurhistorie een rol in kan spelen.

Onze stadsgidsen zijn goed opgeleid met veel cultuurhistorische kennis, vaardigheden en een klantgerichte enthousiaste instelling. De werkwijze van de stadsgids is om een groep mensen de stad of een object te laten zien. Hij of zij informeert de gasten over de geschiedenis, achtergronden en verhalen van de stad en de objecten. Het belangrijkste hierbij is het vertellen van een verhaal en er worden geen grote

De Kring geeft bovendien rondleidingen met een speciaal thema, zoals Jeroen Bosch en de Vestingwerken.

Verder wordt door de stadsgidsen medewerking verleend aan bijvoorbeeld Open Monumentendag en de open dagen in de Sint-Cathrien. Op verzoek kan men rondleidingen krijgen in het Paleiskwartier, de Citadel en het Kruithuis.

U ziet: we zijn van alle markten thuis en onze gidsen begeleiden met plezier al deze wandelingen en rondleidingen. Er worden steeds nieuwe activiteiten aangeleverd door de stadsgidsen maar helaas zijn niet altijd alle ideeĂŤn uitvoerbaar.

Wat gaat de toekomst ons nog brengen?

In het Jeroen Boschjaar (2016) wordt, volgens zeggen, een grote toeloop van internationale gasten verwacht. Hoe gaan we daarmee om?

Rondleid

18

KringNieuws Special november 2013

Begraafplaats Groenendaal.

Opening Groot Tuighuis.

De stadsgids aan het werk.

hulpmiddelen gebruikt. Hooguit worden kaarten, oude foto’s en tekeningen getoond om het verhaal te ondersteunen.

Daarom blijf ik erin geloven dat mensen het liefst met een goed gekwalificeerde gids willen blijven wandelen. Hij of zij kan zoveel meer vertellen, de gids kent de stad, heeft liefde voor de stad en dat wordt overgebracht en dat is zeker een toegevoegde waarde. Er is veel veranderd in veertig jaar, er zal nog veel veranderen in de komende jaren, maar een ding weet ik zeker. Onze stadsgidsen zullen er altijd voor zorgen dat zij de kennis en liefde over onze stad

naar buiten brengen en ze kunnen dat goed. Dankzij al deze gidsen in de stad, hun collega’s in de bootjes, de gidsen in en bij de objecten komen er gasten van ver buiten de stad, zelfs uit het buitenland om van onze mooie stad te genieten.

Daar mogen we heel blij mee zijn.

Dit stukje biedt me tevens de mogelijkheid om vanaf deze plaats onze gidsen te complimenteren met het werk dat zij doen.

Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch mag trots op hen zijn.

Met dank aan: Jan van Haaren, een van de eerste stadsgidsen Bert van Coenen, coördinator Sint-Jan en Zwanenbroedershuis Jan van den Berg, voorzitter Commissie Opleiding Stadsgidsen Cees Montagne, stadsgids lichting 2012

ding voor INBO-deelnemers.

KringNieuws Special november 2013

19

M

1990

1993

1994

1995

Mijmeringen van een stadsgids

Mijmeringen over de tijd dat ik beginnend vrijwilliger was bij Kring Vrienden van ‘s-Hertogenbosch Waarom vrijwilliger?

Omdat ik - als geboren en getogen binnenstadsbewoner - altijd al interesse had getoond voor onze aantrekkelijke, aloude stad en ik blijk had gegeven van enige topografische en historische kennis, kwam mijn vriend Piet de Bock rond 1990 met het voorstel samen lid en gids te worden bij Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Op dat moment werd mijn tijd echter nog totaal in beslag genomen door mijn werkzaamheden en door de hockeyclub ’s-Hertogenbosch. Piet de Bock meldde zich echter vol enthousiasme wel aan en bekwaamde zich al snel als stadsgids, na een mede door de gemeente ’s-Hertogenbosch geïnitieerde opleiding te hebben gevolgd.

In 1993 kreeg ik wat meer vrije tijd en op 1 juli besloot ik mij opnieuw (ik was al eens gedurende 11 jaar lid geweest) op geven als lid van de Kring, maar nu met de bedoeling om als vrijwilliger en zo mogelijk als gids aan de slag te gaan.

Eerste vrijwilligerstaak op Open Monumentendag 1993 In de Gulden Hopsack in de Orthenstraat, onderdeel van de bank van Van Lanschot, mocht ik die dag suppoost zijn. Na in de voormiddag de nodige informatie verzameld te hebben, kon ik in de loop van de dag al een soort van rondleiding geven. Wat was dat leuk!

Ooit het Kringhuis in de Verwersstraat.

20

Eerste doelgerichte informatie Snuffelend in mijn papieren ontdekte ik dat ik al op 20 augustus 1993 mijn eerste instructie kreeg over het Zwanenbroedershuis van mijn vriend, inmiddels ook mijn mentor, Piet de Bock. Er stond nog geen Stadsgidsenopleiding door de Kring op stapel; reden waarom Piet me overhaalde me te bekwamen als objectgids voor het Zwanenbroedershuis en het Stadhuis. Na een paar keer meegelopen te zijn werd ik van de nodige schriftelijke informatie voorzien; van beide objecten wel vier handgeschreven bloknootvellen! Overige, noodzakelijke informatie moest ik zelf maar bij elkaar zien te schrapen.

Toen Piet op 20 januari 1994 een groep moest rondleiden in beide fraaie panden, zei hij vlak voor het begon tegen mij: “Doe jij het vandaag maar eens.”

Wat heb ik toen getranspireerd; wat had ik weinig tekst!

KringNieuws Special november 2013

Maar kennelijk heb ik me toen - voor zover mogelijk - voldoende waar kunnen maken om sindsdien als objectgids ingeroosterd te worden.

Ondertussen liep ik als mogelijk aankomend stadsgids ook mee met reeds ‘gearriveerde’ gidsen. Daarbij kon ik dikwijls nuttige assistentie verlenen omdat er ten aanzien van de groepsgrootte feitelijk geen maximum gesteld was; bij de Kring ging met er toen nog van uit dat een groep best uit dertig (!) belangstellenden kon bestaan.

Toen al bleek dat ik veel van de stad wist; maar al gauw kwam ik er achter dat ik nog veel meer niet wist!

Overigens: voor meer duidelijkheid voor onze gasten en om meer klantvriendelijk te werk te gaan werd op aangeven van de stadsgidsen de groepsgrootte later teruggebracht via 25 en 20 tot de huidige 15 personen.

Opleidingen vóór 1993 Op dat moment stond ik er op snel een opleiding als stadsgids te kunnen gaan volgen; maar op de plannen daarvoor moest nog even gewacht worden. De vorige opleiding was mede door de gemeente ’s-Hertogenbosch opgezet. Op het ogenblik dat ik bij de Kring actief werd, was het actieve stadsgidsenbestand nog niet zo groot. Uit de notulen van een van de bijeenkomsten van de ‘droge tak’ uit die tijd blijkt dat er zestien gidsen aanwezig waren.

Vanuit die tijd - 1994 - zijn volgens mij nu nog 4 (vier) actief: Harrie Driessen (Vught), Wil Hartkamp, Frans Sluyter en Guus Smits.

1997

Guus Smits

Gidsenopleiding 2007, Guus Smits

Stadsgidsenopleiding 1995-1997 September 1995 ging eindelijk een nieuwe, ditmaal door Kring Vrienden opgezette, Stadsgidsenopleiding van twee jaar van start. Een strenge cursus van twee jaar met een enthousiaste opleidingscommissie en tal van deskundige inleiders en geestdriftige mentoren.

Het evaluatieformulier van 14 juni 1997 nog eens doornemend, lees ik dat ik die cursus eigenlijk te kort vond. Ten eerste “omdat het uitermate interessant en inspirerend was iedere twee weken van nieuwe zaken en/of aspecten op de hoogte gesteld te worden”; en ten tweede “omdat bepaalde onderdelen misschien wat uitgebreider aan de orde gesteld hadden kunnen worden”.

De heer M. Permeke van de professionele toeristische opleiding uit Breda kreeg veel lof voor het doorgeven van zijn praktijkkennis en het geven van lessen communicatie en presentatie.

Veel waardering was er voor de mentoren, al bleek dat ook die vrijwilligers aan hun taak moesten wennen.

We begonnen met 39 aspiranten, waarvan er 24 het examen in 1997 doorkwamen.

Die lijst doornemend, zijn er naar ik meen nu nog 5 (vijf) actief: Ruud Bokeloh, Theo van Dinther, Sietse Roorda, Guus Smits en

Peter van Spaandonk. Wellicht dat Joke van Gulik en Paula van der Wel nog incidenteel hun medewerking verlenen; ik ben daar niet van op de hoogte.

Nog een opmerking uit de evaluatie van die cursus: “Alle documentatie (onder meer uit deze cursus) zou, samen met reeds verworven en nog te verwerven kennis /documentatie opgeslagen dienen te worden in een gemakkelijk hanteerbare ‘databank’ ten behoeve van alle gidsen”.

Eerste Kringhuizen Het eerste Kringhuis stond aan de Stationsweg. In 1993 was de krappe behuizing in Huize De Put aan het Tweede Korenstraatje, waar nu de Suikeroom gevestigd is.

Al snel vertrok de Kring naar de Visstraat, waar in de krochten (de kelders) van Den Otter meer (hoewel bedompte) ruimte was. Later volgde uitbreiding richting Kruisstraat.

Onze stadswandelingen begonnen daarom allemaal in de Visstraat, bij het begin van de Haven. Daarom werd er in die tijd meer aandacht besteed aan de zogenaamde Havenwandeling.

Vervolgens verhuisden we naar de Verwersstraat. Voor beginnende gidsenwas dat een probleem, omdat zij nu hun verhaal, dat tot dan toe altijd begon in de Visstraat, moesten omgooien.

Op dit moment hebben we onze eindbestemming gevonden op Parade 12: een waardige A1-locatie voor onze schitterenKring Vrienden van ’s-Hertogenbosch, in de schaduw van onze overweldigende Kathedrale Basiliek van Sint-Jan.

KringNieuws Special november 2013

21

O

1989

Onderwijs, Training, Opleiding De initiatiefnemers voor deze speciale uitgave van het KringNieuws ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de Kring vroegen me om een bijdrage te schrijven over dit onderwerp. Naar hun mening is dit onderwerp sterk verbonden met de publieksactiviteiten van de Kring en de kwaliteit die de Kring nastreeft. Ze zeiden er bij: “We denken dat jij de persoon bent die het meeste weet over dit onderwerp.” Dat laat ik graag aan hen en aan de lezers over!

Onze grondslagen De oprichters van de Kring hadden een vooruitziende blik. In de statuten bepaalden ze in een viertal doelstellingen wat hen voor ogen stond. Een van die doelstellingen luidt: het vergroten van het cultuurhistorisch bewustzijn van inwoners van en bezoekers aan de stad ’s-Hertogenbosch. Vervolgens beschreven ze in twaalf punten hoe die doelstellingen gehaald moesten worden. Enkele daarvan vallen in verband met het onderwerp van deze bijdrage en met de genoemde doelstelling te noemen: het organiseren van stadswandelingen, het met materiaal terzijde staan van diverse onderwijsinrichtingen, medewerking verlenen aan het openstellen van historische panden, het organiseren van cultuurhistorische activiteiten, het verzorgen van vaartochten op de Binnendieze.

Het organiseren van publieksactiviteiten is zo een regelrecht uitvloeisel van een van de kerntaken van de Kring. Die publieksactiviteiten hebben in de afgelopen veertig Geslaagde INBO-deelnemers. jaar vooral vorm gekregen in de cultuurhistorische stadswandelingen, de bezoeken aan cultuurhistorische objecten, de vaartochten op de Binnendieze en de medewerking aan educatieve activiteiten.

Het bieden van kwaliteit in het optreden naar buiten is steeds een zeer belangrijk aandachtspunt. Daaraan willen we geen concessies doen. Dat ligt besloten in onze statutaire opdracht om het cultuurhistorisch bewustzijn van inwoners en bezoekers te bevorderen.

Hiermee profileren we ons en onderscheiden we ons naar buiten toe. Daarom besteden we aan opleidingen

22

KringNieuws Special november 2013

veel aandacht en zoeken we naar verbetering en aanpassing.

Niet alleen voortschrijdend (cultuurhistorisch) inzicht, maar ook wensen van de huidige tijd brengen ons daartoe.

Educatie Vanaf het ontstaan van Boschlogie in 1989 doet de Kring daaraan mee. Samen met het Koning Willem I College en het Stadsarchief behoort de Kring tot de oprichters.

Boschlogie is niet meer weg te denken in deze stad. Het is uitgegroeid tot een fenomenaal instituut, waaraan de Kring heel graag haar bijdrage geeft.

Veel geïnteresseerde mensen volgen nu de cursussen Boschlogie I, II en III. Er zijn wachtlijsten om mee te mogen doen! In de loop van de tijd zijn er aan de stam van Boschlogie loten bijgekomen, zoals Rambo, Inbo en Jeubo.

Om er voor te zorgen dat ook ambtenaren en - zelfs! - leden van de gemeenteraad inzicht krijgen in de cultuurhistorie van ’s-Hertogenbosch is een apart programma Rambo (Raadsleden en Ambtenaren Boschlogie) opgezet dat twee maal per jaar wordt uitgevoerd.

Op de komst van veel mensen van niet-Nederlandse komaf heeft Boschlogie ook ingespeeld. Inburgering van deze mensen is belangrijk. Daarom draait al enige jaren het programma Inbo (Inburgering Boschlogie) waarin ook deze mensen deelgenoot worden gemaakt van onze cultuurhistorie.

Om de jeugd bij de cultuurhistorie te betrekken is Jeubo ( Jeugdboschlogie) opgezet, waarin de jeugd op eigen wijze vertrouwd wordt gemaakt met cultuurhistorie.

Alles gebeurt met een geweldige inzet van direct betrokkenen en op geheel vrijwillige basis.

De Kring neemt daarnaast deel en geeft ondersteuning en medewerking aan allerlei activiteiten die met educatie van de jeugd op het terrein van cultuurhistorie te maken hebben. Aan projecten van de gemeente om het belang van de vestingwerken

2003

Johan Strang

Boschlog ie I in de praktijk: stadswandelin g.

INBO-deelneemster met haar getuigschrift.

voor de hoogste groepen van de basisscholen in de stad en de regio te ondersteunen, helpen we mee door afzonderlijke vaartochten en ondersteuning van deze groepen en hun begeleiders. Dat doen we ook door ondersteuning van het project Babel dat al enkele jaren loopt en dezelfde doelstelling heeft, namelijk de (wat oudere) jeugd vertrouwd te maken met cultuurhistorie.

Gidsen Het op een goede en aangename wijze vertellen van een verhaal met een cultuurhistorische achtergrond vraagt om verschillende vaardigheden. Op de eerste plaats is dat natuurlijk een gedegen kennis van de cultuurhistorie van de stad. Maar het verhaal moet ook kunnen worden verteld en overgedragen. Het gaat niet om een feitenrelaas of een opsomming van historische gebeurtenissen. De bezoeker moet geboeid raken en blijven. Dat vraagt om het (verder) ontwikkelen van vaardigheden die te maken hebben met presentatie, anders - en in het Engels gezegd – ‘story telling’. Nog een aspect komt daar bij. De vraag naar gidsen die een verhaal kunnen vertellen in andere talen wordt alsmaar groter.

Voor stadsgidsen is een bijscholingsprogramma in de Engelse taal afgerond. Dergelijke programma’s in Duits en Frans zijn in voorbereiding. Voor gidsen op de Binnendieze geldt dat rondvaarten na 18.00 uur in andere talen mogelijk zijn. Er is onderzoek gaande of

dit ook overdag kan. De voortdurende groei van de rondleidingen maakte het noodzakelijk dat er roosters kwamen, geautomatiseerd gewerkt werd, inzetbaarheid een belangrijk thema werd. Het publiek moet immers op de rondleiding of vaartocht en de gids kunnen rekenen.

Jeubo in actie.

Stadsgidsen De organisatie van de opleiding van stadsgidsen wordt al geruime tijd telkens toevertrouwd aan een groep betrokken vrijwilligers van de Kring. Deze groep zorgt voor intake en selectie van de kandidaat-gidsen, maakt een opleidingsprogramma, werft inleiders en docenten, zorgt voor begeleiding enzovoort. Aan kandidaatstadsgidsen wordt sinds enkele jaren als eis gesteld dat ze over een basiskennis van de cultuurhistorie

KringNieuws Special november 2013

23

O

2013

van de stad beschikken. Die eis is vertaald in het hebben van de certificaten Boschlogie I en II. Op basis daarvan en de intake volgt een toets die de grondslag is voor definitieve toelating tot de opleiding. In deze opleiding krijgen vervolgens de kennis, het omgaan met en vertalen daarvan in een goed verhaal en de presentatie alle aandacht.

Wanneer de eindtoets met goed gevolg is afgelegd, ontvangt de kandidaat-stadsgids het diploma en kan hij of zij gaan gidsen.

Objectgidsen Voor objectgidsen - zij gidsen bijvoorbeeld in het Stadhuis, het Zwanenbroedershuis, de Sint-Janskathedraal, de toren van de Sint-Jan, het Sint-Jansmuseum de Bouwloods, de Citadel, de vestingwerken, het Groot Tuighuis, het Paleiskwartier wordt steeds een specifieke op het object toegesneden opleiding op maat samengesteld en verzorgd. Vers in het geheugen ligt de opleiding die in 2012/2013 is verzorgd samen met de afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten van de gemeente voor de gidsen in het Groot Tuighuis.

Schippergidsen op de Binnendieze en de Dommel De opleiding van schippergidsen gebeurt aan de hand van een programma waarvan het stramien in 2003 tot stand is gekomen. Het bestaat uit drie delen: theorie (kennis) toegespitst op de Binnendieze, varen en

Boschlog ie I in de praktijk: rondleidin bedienen van een boot en al varend een goed verhaal kunnen vertellen. Op deze drie onderdelen wordt getoetst. In de afgelopen jaren is het theoretisch deel uitgebreid en is de focus nog meer naar het derde deel - al varend goed kunnen vertellen - verlegd.

Nadat de kandidaat-schippergidsen hun opleiding hebben voltooid, varen zij een seizoen waarin wordt beoordeeld of het goed gaat. Na afloop daarvan ontvangen ze hun diploma. Schippergidsen moeten ook het vaarbewijs 1 halen in dit seizoen.

Op de salonboot Frederik Hendrik verzorgt de schipper alleen het varen. Daarnaast is een gids aanwezig. De schipper krijgt een theoretische en praktische vaaropleiding. Hij moet ook de beschikking hebben over het vaarbewijs 1. Voor de gidsen is - in samenspraak met het waterschap de Dommel - een afzonderlijk opleidingsprogramma gemaakt, waarbij vooral aandacht wordt gegeven aan het Beleg van 1629, de flora en fauna van het Bossche Broek en de wateraspecten.

Na- en bijscholing Ongeveer vanaf het jaar 2000 is er aandacht voor na- en bijscholing. Dit gebeurt in het winterseizoen‌ Bij de schippergidsen gaat het meer om de ontmoeting, bij de stadsgidsen gaat het meer om de inhoud. De vrijwilligers van het Kenniscentrum worden vanaf het winterseizoen 2013/2014 bij naen bijscholing betrokken.

Toekomst Onze activiteiten op het gebied van rondleiden in de stad hebben in de afgelopen veertig jaar een geweldige vlucht genomen. De Kring is op cultuurhistorisch gebied een belangrijke organisatie in de stad. Hadden de oprichters van de Kring dit in hun stoutste dromen kunnen bevroeden?

Boschlog ie I: Poort van Diepen.

24

KringNieuws Special november 2013

ng Citadel.

KringNieuws is een minimaal zes maal per

Op gidsen - of het nu om schippergidsen, stadsgidsen of objectgidsen gaat - is in de afgelopen jaren steeds meer een beroep gedaan. Dat schept verwachtingen en verplichtingen.

Van vrijblijvendheid is al lang geen sprake meer.

Om onze doelstellingen op een goede en verantwoorde wijze blijvend waar te maken is voortdurend aandacht voor educatie en opleiding noodzakelijk. Op de tafel van het bestuur ligt sinds kort een notitie hoe we daaraan vorm en inhoud kunnen geven. Belangrijke thema’s zijn integratie en standaardisatie van opleidingen, na- en bijscholing, ‘story telling’ en vreemde talen. De komende tijd zal in overleg met alle betrokkenen hiernaar worden gekeken, er wordt gediscussieerd en besluiten worden genomen.

Tenslotte De opleiding gebeurt binnen de Kring met een ongelooflijke inzet, betrokkenheid en passie van een groot aantal bevlogen vrijwilligers en andere betrokkenen. Dat is een weldadige ervaring, nog meer wanneer in de praktijk blijkt dat dit overslaat op nieuwe gidsen.

De animo van mensen om gids te willen zijn is al jaren groot. De inzet van kandidaat-gidsen om het daadwerkelijk te worden is minstens even groot.

Dit alles is een groot voorrecht voor de Kring. Het markeert mede onze positie als een betrokken en deskundig behartiger van de cultuurhistorische waarden van onze stad. Ik ben benieuwd hoe we er over veertig jaar bij staan!

jaar verschijnend tijdschrift van Kring Vrienden van ’s‑Hertogenbosch.

Redactie: Nik de Vries (voorzitter), Michele van den Heuvel, Ed Hupkens, Jan Korsten, Gerard ter Steege, Ellie de Vries (fotografie) en Johan Strang (bestuur).

Vormgeving: Jack van Elten Beeldmateriaal: archief fam. De Vries, archief fam. Van Elten, archief Kring Vrienden, archief KringNieuws.

Redactie-adres: Secretariaat KringNieuws Postbus 1162, 5200 BE ’s‑Hertogenbosch E-mail: redactie@kringvrienden.nl Oplage 4.000 stuks Niets uit een editie mag worden gekopieerd of elders gepubliceerd zonder uitdrukkelijke toestemming van Kring Vrienden en de redactie; dit geldt ook voor het in enige vorm elektronisch beschikbaar stellen.

De redactie heeft getracht alle rechthebbenden van het illustratiemateriaal te achterhalen.

Personen of instanties die desondanks van mening zijn aan deze uitgave aanspraken te kunnen ontlenen wordt verzocht om contact op te nemen met de redactie.

Secretariaat Postbus 1162 5200 BE ’s‑Hertogenbosch E-mail: algemeen@kringvrienden.nl Internet: www.kringvrienden.nl Betalingen:

Boschlog ie I: Peter Verhagen vertelt over de Binnendieze.

ING Bank 3119716 Jaarlijkse bijdrage minimaal € 17,50 Kringhuis en Kringbalie Parade 12 Telefoon 073 - 613 50 98 Telefax

073 - 614 60 21

25

K 1993

1994

1995

Kring Vrienden 40 jaar in jaartallen 3 1993 In het kader van haar 20-jarig bestaan stelt de Kring ƒ 3.000,00 ter beschikking ten behoeve van het C.R. Hermans-stipendium. De bedoeling hiervan is dat onderzoekers met financiële steun van de Kring de kennis van de geschiedenis van ’s-Hertogenbosch vergroten. De eerste keer wordt gekozen voor het thema wooncultuur.

In het Kringhuis wordt een overzichtstentoonstelling over 20 jaar Kring Vrienden ingericht.

Ook loopt er een tentoonstelling Bossche markt gezien door kinderogen.

In 1993 zijn er demonstraties Oude Ambachten.

Op 26 juni wordt aan de Hekellaan De slag bij Waterloo opgevoerd. Voor leerlingen van Bossche basisscholen worden wandelingen georganiseerd, alsmede teken- en kleurwedstrijden.

De Stichting Menno van Coehoorn vraagt om correspondent van de Kring. Deze stichting houdt zich in de breedste zin bezig met vestingwerken.

Verzamelaars organiseren de tentoonstelling Historisch Station.

Opening Molenstraat.

Ook wordt in 1994 een start gemaakt met Culinair wandelen, een combinatie van een door een stadsgids van de Kring begeleide wandeling en eten in verschillende restaurants.

Een drietal brochures ziet het licht: Rondje Binnendieze, Bevrijding ’s-Hertogenbosch oktober 1944 en Bossche Monumenten betreffende de Tweede Wereldoorlog.

In en op de Sint-Janstoren wordt de 100.000ste bezoeker verwelkomd.

Verzamelaars organiseren de expositie ’s-Hertogenbosch in het Water.

1995 In dit jaar slaagt de 300ste cursist van Boschlogie.

De lezing Zuidelijke waterlinie wordt gehouden.

Op de Citadel is er een optreden van de Schutterij.

Ook zijn er rondleidingen.

Er is weer een excursie georganiseerd, dit keer naar Zwolle.

Salon de Roosekrans in de Hinthamerstraat krijgt de plaquette van de Kring.

Het eerste Stegenrapport wordt openbaar gemaakt.

Opening seizoen.

1994 Oprichting van de werkgroep Industrieel Erfgoed, kortweg WINDE. Er is dit jaar veel aandacht voor incidentele objectwandelingen.

26

KringNieuws Special november 2013

Schuttersgilde op

p de Citadel.

1996

1997

1998

Jos Holland en Frans Jansen Voor het eerst is er een kennismakingsbijeenkomst voor nieuwe vrijwilligers.

Twee brochures worden uitgegeven: Op de fiets de Stad ontdekken en Alle toeristische activiteiten van de Kring.

De Albert Swaneprijs wordt toegekend aan Kring Vrienden als waardering voor haar inzet op vele gebieden voor Bossche samenleving.

De restauratie van de Groote Hekel werd

in 1999 afgerond.

Voor het eerst wordt een speciaal Kerstarrangement samengesteld.

Begraafplaats Groenendaal.

1996 In dit relatief rustige jaar maken we een excursie naar Genk. Daarnaast worden enkele fietsexcursies georganiseerd.

De opening van het seizoen wordt gevierd met onder andere Nimfen op de Binnendieze.

Het Binnendieze-rapport wordt gepresenteerd.

Op die Binnendieze gaat gevaren worden via de Vestingroute en de Romantische route.

1997 Voor het eerst worden er rondleidingen gehouden op begraafplaats Groenendaal in Orthen.

Het stegenonderzoek krijgt een vervolg: Het Wel en Wee van de Stegen.

Twee publicaties worden gepresenteerd: Bossche Poorten en Bossche Bruggen. De eerste Toekomstvisie van de Parade komt uit.

De excursie voert ons dit maal naar de Loonse en Drunense Duinen.

1998 Muziek op de Binnendieze gaat van start (zie ook elders in deze special).

Vele activiteiten worden ondernomen in het kader van 25 jaar Kring Vrienden.

De grote lustrumactiviteit vindt plaats op locatie de Mari毛nburg met lezingen en exposities.

De werkgroep Wooncultuur ziet het licht.

Na Boschlogie I en II wordt in 1998 ook Boschlogie III ge茂ntroduceerd: via losse modules kunnen deelnemers hun kennis op bepaalde terreinen verder verdiepen.

De werkgroep Binnendieze wordt opgericht.

Prinses Margriet opent de Gr么么te Stroom.

KringNieuws Special november 2013

27

K

1999

Onthulling plaquette.

1999 Een project wordt gestart met onderwijsinstellingen: Jonge Vrienden van ’s-Hertogenbosch.

Nieuw in dit seizoen zijn de Klokrondleiding en de rondleiding Reinier van Arkel.

De Kring gaat met de tijd mee: een nieuw geautomatiseerd reserveringssysteem voor de Binnendieze-tochten wordt geïnstalleerd.

Prinses Margriet opent de nieuwe Binnendiezevaartocht de Grôôte Stroom.

In drie maanden tijd verkopen de

baliemedewerkers 23.000 kaartjes voor de Grôôte Stroom.

Het bestuur besluit om naast de publieksactiviteiten Binnendieze en Gastheerschap de kwaliteit van de organisatie en coördinatie van de groepen te vergroten. Door de instelling van het bedrijfsbureau wordt de organisatie goed ondersteund.

Er komt een werkgroep Kerken en Kloosters.

Oud-voorzitter Hans Verdonk.

2000

De nieuwe trap in

De restauratie van de Groote Heke

2000 We gaan dit jaar op excursie naar de abdijen van Postel, Tongerlo en Averbode.

Moyses Bosch op de B

28

KringNieuws Special november 2013

2001

2002

Bij de opening van het vaarseizoen worden daklozen uitgenodigd voor een gratis vaartocht en een kop koffie met Limburgse vlaai.

Voor het eerst staan rondleidingen op Coudewater in Rosmalen op het programma.

Kring Vrienden gaat nog meer met haar tijd mee: ze krijgt een eigen website.

JEUBO ( Jeugdboschlogie) voor groep 7 of 8 is in ontwikkeling als een soort afgeleide van Boschlogie.

De nieuwe plaquette van de Kring wordt onthuld bij de Blaauwe Druijf (het pand van Harperink) in de Vughterstraat 144.

De Binnendieze krijgt twee nieuwe boten.

Oud voorzitter en erelid Hans Verdonk overlijdt op 30 oktober 2000.

de Molenstraat.

el werd in 1999 afgerond.

2001 Kring Vrienden krijgt maandelijks ruimte in Bossche Omroep.

De Kring gaat het Prentenmuseum in de Verwersstraat beheren. Het Kringhuis verhuist hier naar toe.

Oprichting van de werkgroep Heraldiek.

We verwachten 100.000 passagiers op de Binnendieze.

De Kring bouwt op eigen kosten een nieuwe trap bij de opstapplaats in de Molenstraat om toegankelijkheid en veiligheid te vergroten.

Dit jaar worden er diverse Jeroen Bosch wandelingen georganiseerd: in Rotterdam is een grote tentoonstelling aan deze Bossche kunstenaar gewijd.

Bomen: een kunst apart De boten die zoveel toeristen ieder jaar over de Binnendieze varen, heten fluisterboten te zijn. Het elektrisch motortje is inderdaad bijna niet te horen, maar eens verdienden de boten nog veel meer die naam. De boten van het allereerste uur werden voortbewogen door middel van een vaarboom. En dat was en is een kunstje dat lang niet iedereen onder de knie krijgt.

“Met een vaarboom een schuit voortbewegen is het mooiste wat er is,” zegt Cees Mosch uit de grond van zijn hart. “Daar kan geen boot met een motortje tegenop. Het is heel jammer dat het niet meer gedaan wordt, maar helaas ook begrijpelijk. Bijna niemand leert het goed en dan is het heel zwaar. De routes zijn nu veel te lang geworden om dat vol te houden.”

Cees Mosch weet als geen ander wat ‘bomen’ is; men kan hem met recht een expert noemen. Deze tuinderszoon groeide op in Warmenhuizen in de kop van Noord-Holland, het gebied dat ‘De duizend eilanden’ genoemd werd. “We deden alles over het water,” vertelt hij.

“Als jochie moest ik al met de kleine schuitjes varen om de boontjes te vervoeren en in de oorlog voorzag ik mijn ondergedoken broers van voedsel als de kust veilig was. Geen Duitser kon ooit in het land doordringen. Het hele land was doorsneden door middel van een waterstelsel en iedereen die er niet thuishoorde, verdwaalde onmiddellijk.

Maar wij verplaatsten ons niet anders. We vervoerden paarden, koeien en producten.

En natuurlijk alles met de vaarboom.”

In 1962 was zijn geboortestreek door verkaveling al flink op weg onherkenbaar te worden en Cees en zijn vrouw Cees Mosch: weken uit naar ’s-Hertogenbosch waar “Met een vaarboom een schuit hij in buitenprojecten verstandelijk voortbewegen is het mooiste wat er is”

gehandicapten van de Binckhof ging begeleiden. Een twintigtal jaren later zag hij in de krant een oproep voor bomers.

De vaartochten over de Binnendieze waren gestart en alle boten werden voortbewogen door middel van een vaarboom.

“Het is erg zwaar werk hoor,“ werd hem verteld toen hij zich als vrijwilliger aanmeldde. “Komt u maar eens een les volgen, dan merkt u het wel.” Bij de eerste les wees Cees zijn instructeur er bescheiden op dat die toch echt verkeerd stond. “En als je in een verkeerde houding staat, krijg je rugklachten. Je moet je kracht op de schuit overbrengen, anders hou je het niet vol.” Het was duidelijk dat hij al vrijwel meteen zijn proeve van bekwaamheid kon afleggen. “Het halve Kringbestuur zat in de boot. Nu voeren wij in die tijd met twee schippers naar de 4Azen in de Vughterstraat en daar werd de vaarboom doorgegeven. De ene schipper boomde en de ander vertelde en bij het keerpunt werden de rollen omgedraaid. Bij mijn ‘examen’ zei ik op het keerpunt: ‘Heren, ik ga draaien.’ Ik had gezien dat het nét kon. En onder alle verbaasde blikken keerde ik de schuit en voer ook terug. En op de Binnendieze is dat heel anders dan elders, want dit is een riviertje en we kennen stroomop- en afwaarts.”

Met erg veel genoegen boomde Cees sinds die tijd talloze kilometers en hij wijdde anderen in in het vak. Totdat de motortjes hun intrede deden.

“Er zijn schippers die toen afhaakten,” zegt hij. “Ze misten de romantiek. Het is ook zo uniek om in alle rust door en onder de stad door te gaan.” Cees bleef mentor.

Alle schippers van nu moeten het bomen beheersen om in geval van nood thuis te komen en hij verzorgt de lessen. Hij is eveneens schipper en bedient dan de motor. “Alleen de laatste tocht van ieder seizoen kan ik het niet laten, “ bekent hij.

“Dan laat ik de motor de motor en pak ik de vaarboom er weer bij. Heerlijk!”

De Stadspijpers in actie.

2002 Het 2000ste Kringlid wordt welkom geheten.

De plaquette van de Kring gaat dit jaar naar De Gulden Engel in de Hinthamerstraat 158.

Het ‘oude’ concept wordt herpakt: eerst een lezing, daarna een excursie, dit keer naar Mechelen.

Er wordt een lespakket voor het voortgezet onderwijs samengesteld: Vesting ’s-Hertogenbosch.

Plaquette voor pand in de Feestelijke opening Kolperstraat vaarseizoen 2006 Nieuw in programma is de op 13 april wandeling Langs Kerken en Kloosters.

Elke maandagochtend verwelkomt de Stichting Binnendieze Villa Pardoes (Vakantieverblijf voor kinderen met levensbedreigende ziekte): kinderen en begeleiders Voor informatie en/of worden gratis rondgevaren. reacties: Introductie fietsroutegids Fort met de fiets.

Oprichting werkgroep Archeologie.

De Kring krijgt een Public Relations team.

20 jaar varen

De Binnendieze en haar schippers zijn er weer klaar voor! Het riviertje ligt er ontdooid en uitnodigend bij, het materieel is piekfijn in orde en de schippers popelen om na de lange winter hun benen vanonder de kachel vandaan te halen.

…een plaquette van Kring Vrienden als blijk van waardering…

Vindt u het ook vaak zo ontluisterend dat winkelstraten in verschillende steden zo op elkaar lijken? Dezelfde winkelpuien en uithangborden bepalen het straatbeeld en het maakt niet veel uit waar je een dagje op stap gaat.

Dit is een van de redenen dat Kring Vrienden verantwoorde verbouwingen van zakenpanden die de stad een mooier aanzien geven, toejuicht.

Zij drukt haar waardering daarvoor uit door een plaquette uit te reiken. Al achtmaal heeft een pand in de binnenstad van ’s-Hertogenbosch deze oorkonde in de vorm van een bronzen plaat in de gevel gekregen.

Op 13 april is er dit jaar wel een bijzonder feestelijke opening vanwege het 20 jarige bestaan van de vaartochten op de Binnendieze. Een gezelschap van 200 genodigden zal het glas heffen op het nieuwe seizoen. Twee nieuwe boten worden gedoopt.

Op 15 april zullen de eerste boten weer varen.

Dit jaar is er extra aandacht om doelgroepen die niet zonder problemen een tocht kunnen maken, te verwennen met een evenement op het water.

Op de 20ste van elke maand van het vaarseizoen vindt een ludieke actie plaats.

U wordt op de hoogte gehouden!

Dit jaar onthult wethouder Van de Mortel de plaquette in de Kolperstraat. De eigenaren van de panden nummer 3 en 5, de heer en mevrouw Van der Ven, hebben Kring Vrienden van ’s‑Hertogenbosch een prachtige, zorgvuldige restauratie uit (Het Bossche Prentenmuseum) laten voeren.

Verwersstraat 19A Postbus 1162 De puien zijn sober gebleven en op 5200 BE ’s‑Hertogenbosch een zorgvuldige manier hersteld. In Telefoon: 073 – 613 50 98 het interieur zijn veel historisch belangwekkende elementen behouden Openingstijden: van dinsdag tot en met gebleven of teruggebracht naar de zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur, op zonoorspronkelijke situatie. Sinds deze zomer en feestdagen van 12.00 tot 16.00 uur is modehuis Pauw hier gevestigd.

I. www.kringvriendenvanshertogenbosch.nl De feestelijke onthulling vindt plaats op E. algemeen@ zondag 2 april van 11.00 tot 12.30 uur. kringvriendenvanshertogenbosch.nl

Binnendieze.

KringNieuws Special november 2013

29

T 1986

Terug naar hoe het varen begon Op een mooie zomeravond is in de boot gesproken met Jan Kleijne, Nort Lammers, Cees Mosch en Jeanine Carels. Aan de keukentafel spraken wij met Herman van den Heuvel.

In de tachtiger jaren van de vorige eeuw vorderden de restauratiewerkzaamheden van de Binnendieze gestaag. De belangstelling vanuit de bevolking hiervoor nam ook toe. De eerste vaartochten werden aanvankelijk verzorgd door een stichting, waarin de Stichting Uilenburg Actief, de vereniging Rond Janus en Bet en Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch samenwerkten. Met twee boten, de Hertog Hendrik en de Hertog Jan, werd vanaf De Swarte Leers in de Molenstraat gevaren.

Deze samenwerking was maar een kort leven beschoren. Tijdesn verschillende ontmoetingen uitte de gemeente haar bezorgdheid over de toekomst van het varen op de Binnendieze.

Verschillende partijen legeden hun ideeën aan de gemeente voor over de wijze waarop invulling kon worden gegeven aan deze vaartochten.

De Binnendieze voor de restauratie.

In het julinummer van 2011 publiceerde KringNieuws een bootgesprek over het begin van het varen over de Binnendieze. In het kader van deze special herplaatsen we dit stuk, omdat het een goed beeld geeft van die beginperiode.

Het ontstaan van de vaartochten op de Binnendieze is genoegzaam bekend. Maar wat waren de beweegredenen voor de Kring om hier in mee te gaan?

Wat waren de eerste ervaringen van de bestuurders en bomers? Redenen om met enkele mannen en een vrouw van het eerste uur herinneringen op te halen.

30

KringNieuws Special november 2013

Keuze voor de Kring Uiteindelijk koos de gemeente bij monde van wethouder Van de Berg uit alle gegadigden voor de Kring. Herman van den Heuvel hierover: “De grote betrokkenheid van de Kring bij het wel en wee in de stad was in 1985 al duidelijk geworden bij de viering van het 800-jarig bestaan van ’s-Hertogenbosch. De Kring verzorgde daarbij verantwoorde rondleidingen met de intentie om een bijdrage te leveren aan een beter historisch beaef in de stad. Een stad waar in die tijd op verschillende plaatsen roofbouw werd gepleegd op het historisch erfgoed. Voor de organisatie van de vaartochten is van meet af aan om praktische redenen door het toenmalige Kringbestuur gekozen voor de stichtingsvorm. Het eerste stichtingsbestuur bestond uit Herman van den Heuvel (voorzitter), Jan Kleijne (secretaris), Wout Kuijsten, Ad Adriaanse (penningmeester) en Joep van de Griendt (chef bomer). Zeker in de beginperiode was het heel hard werken. We hadden net een verhuizing van het Kringhuis aan de Stationsweg naar het pand De Put in het Tweede Korenstraatje achter de rug. Daarbij voerden we allerlei activiteiten uit in het kader van het 800-jarig bestaan van de stad. En daar kwam het op poten zetten van de vaartochten achteraan. De Stichting Vaartochten Binnendieze werd opgericht met alle juridische en praktische rompslomp die daar bij hoort. Aan de praktische kant was al enige ervaring opgedaan omdat in de voorgaande jaren

1987

1988

1989

Gerard ter Steege en Ed Hupkens al tochtjes met de eigen leden over delen van de Binnendieze waren verzorgd,” beëindigt Herman zijn verhaal.

Precisievaren.

Garanties Later op die dag kwamen in de boot meer feiten en herinneringen boven. Vooral Jan Kleijne kon zich die tijd nog goed voor de geest halen. Jan is in 1973 al betrokken geweest bij de oprichting van de Kring. Als secretaris van zowel de Kring als de stichting heeft hij een grote bijdrage geleverd aan het beginnen en uitbouwen van de vaartochten op de Binnendieze. “De gemeente gaf de concessie voor het varen aan de Kring om een aantal redenen,” begint Jan te vertellen. “Het uitgangspunt van de gemeente was dat het vaarproject moest bijdragen aan het versterken van de cultuurhistorische waarde van de stad. Verder bood de Kring betere garanties voor de langere termijn; daarbij was de gemeente van oordeel dat een stadsbelang het beste kon worden gewaarborgd door een stadsorganisate.

Op 1 mei 1986 zijn de vaartochten begonnen van dinsdag tot en met zondag. In het prille begin nog van het steigertje bij de poort van Diepen en met als eindpunt Zoete Lieve Gerritje. Dat duurde gelukkig niet lang omdat al spoedig met hulp van de gemeente en trap en aanlegsteiger in de Molenstraat werden aangelegd. We zijn begonnen met de twee boten van de gemeente. De eerste bomers waren veelal kinderen van leden van de Kring, met hun vrienden.

Het was een kwestie van mondreclame,” aldus Jan. “Dat klopt, ik was nog maar zeventien jaar,” reageert Jeanine Carels. “Zelf ben ik via de jongerensoos De Hint in de Hinthamerstraat in contact gekomen met de bomers en daarna met het bomen. In 1987 en 1988 heb ik met veel plezier geboomd op de Binnendieze. De opleiding tot bomer was toen nog redelijk summier, we leerden vooral veel van elkaar.

In die tijd waren het ‘heen en weer’ tochten. Op elke kant van de boot een bomer. De ene boomde over de Vughterstroom naar de driesprong bij de gedempte Parkstroom en de 4 Azen. De andere bomer nam het daar over en boomde weer terug zonder te keren. In de Verwersstroom konden we toen tot ongeveer de Stoofstraat varen. Je deed er ongeveer 50 minuten over. Na afloop gingen we vaak met een stel jongelui eten bij de Griek. Toen we ook verplicht werden om door de week te gaan varen, ben ik gestopt met bomen.”

KringNieuws Special november 2013

31

T

Bomers worden schippers De belangstelling voor het varen was in die tijd ook al groot. De telefonische reserveringen kwamen bij Jan binnen. Hij kruiste deze dan af op een schematische bootindeling op papier. De indeling met de open gebleven plaatsen ging wekelijks naar café De Korenbrug (nu Het Veulen) in de Korenbrugstraat waar de verdere kaartverkoop achter de bar plaats vond.

Cees Mosch was via een oproep in de Erwtenman in het Brabants Dagblad in 1986 bomer geworden en is de Binnendieze tot medio 2010 trouw gebleven. Cees kende het klappen van de zweep, omdat hij in zijn jeugd Vaartocht voor visueel gehandicapten. al veel had geboomd. In 1989 werd gekozen om een extra boot aan te schaffen om te gaan varen met elektromotoren. “Dat vonden wij jammer,” zegt Cees.

“Het romantische varen ging weg. In die tijd hoorde je tijdens het varen alleen het plonzen van de vaarboom in het water, dat hoorde bij het historische karakter.”

Nort Lammers: “Daar heeft Cees helemaal gelijk in, maar de belangstelling was zodanig toegenomen dat een derde boot noodzakelijk werd en met een elektrische voortstuwing waren ook minder mensen nodig.

Dat moest duidelijk gemaakt worden aan de bomers en dat was niet altijd even makkelijk.”

Dit stokje moet blijven staan bij hindernisvaren.

32

KringNieuws Special november 2013

2011

Cees daarover: “Veel jonge bomers zijn toen gestopt, zij zagen het niet zitten om van bomer schipper te worden. Ook de verplichting om een dagdeel in de week te varen heeft toen voor veel opschudding gezorgd.”

Nort was in 1988 voorzitter van de Kring geworden.

Hij wilde graag weten hoe het er bij het varen toeging en wat zich daar afspeelde. Dus meldde hij zich aan als bomer en kreeg zijn opleiding van Cees Mosch. “Het was eigenlijk best zwaar, zeker onder het Minderbroedersplein,” vertelt Nort. “Je moest goed uitkijken want in die beginperiode waren vooral in de Verwersstroom nog niet alle riooluitgangen afgesloten.

Bij sommige plaatsen moest je extra opletten. Het kon daar soms goed mis gaan.” Na verloop van tijd werd een pand in de Molenstraat gehuurd waar de kaartverkoop en de administratie werden ondergebracht. Acht baliemedewerkers waren toen al belast met de kaartverkoop. Het onderhoud van de motoren werd een taak van Rinus van Nielen.

Reünie Met drie oud-bomers in de boot en de voormalige secretaris Jan Kleijne laat het zich raden dat veel verhalen en belevenissen uit die tijd naar boven kwamen. Wij van de redactie konden het niet nalaten om zowel Jeanine als Nort uit te dagen om met behulp van de boomstok de boot verder te varen.

Bij Jeanine ging dat nog met speels gemak alsof ze het nog dagelijks doet. Bij Nort viel het ook niet tegen, maar na enige tijd zagen wij bij hem toch enkele zweetdruppeltjes te voorschijn komen. Tegen de avondschemering kwam de boor terug in de Molenstraat. Het was een ontspannen bootgesprek met enthousiaste gasten. Bij het verlaten van de boot verzuchtte Jeanine: “Wat zou het toch leuk zijn om een reünie van de bomers uit die tijd te organiseren. Ik weet niet of het kan, maar misschien komt het er nog eens van?”

De conclusie is gerechtvaardigd dat met het toekennen van de vaarconcessie in 1986 aan de Kring, de gemeente destijds de juiste keuze heeft gemaakt. Het zijn de pioniers van de Kring geweest, die in staat zijn geweest om met vallen en opstaan een juiste fundering onder het varen op de Binnendieze te leggen. Een basis waarop na 25 vaarseizoenen nog steeds wordt voortgebouwd. De vaartochten op de historische stadsrivier van ’s-Hertogenbosch hebben tot op de dag van vandaag nog steeds onverminderd een grote aantrekkingskracht op de bewoners en de bezoekers van onze stad.

D 2010

2011

2012

2013

De salonboot Frederik Hendrik

De Stichting Binnendieze onderhoudt een drietal vaarroutes in ’s-Hertogenbosch: de Historische route, de Jeroen Bosch-route en de Vestingroute. De Historische route heeft veruit het grootste aandeel.

Medio 2010 werd geconstateerd dat, landelijk gezien, de belangstelling voor toeristische ‘binnenstad’-activiteiten terugliep met zo’n 10-20%. Dit gold ook voor de activiteiten van de Kring.

Om deze terugloop te compenseren was het noodzakelijk om te gaan denken aan het opzetten van nieuwe activiteiten. In het vaaraanbod werd een nieuw concept ontwikkeld dat in vrijwel alle opzichten ‘anders’ moest zijn dan wat al aangeboden werd.

Varen; buiten de stad; het gehele jaar beschikbaar; meerdere aanbiedingsvormen; cultuurhistorische aspecten; informatie over de natuur en de flora en fauna; varen richting Vught; markeringspunten Kasteel Maurick, Nieuw Herlaer, ‘t Vaantje

Wout Isbouts - Zo worden de vaartochten met individuele boekingen voorzien van koffie/thee en Bossche koek; - Groepsarrangementen (familiebijeenkomst, verjaardag en dergelijke) kunnen de gehele boot afhuren van de boot eventueel met kleine of grote catering; - ‘Specials’ op vaste dagen, zoals High Tea, Wintervaartocht et cetera; - Bedrijfsuitjes (meetings, presentaties) met maatwerk cateringprogramma zoals kleine hapjes, koud buffet, et cetera.

Tijdens de vaartocht wordt uitleg gegeven over waterbeheersing van het Bossche Broek en zijn flora en fauna en tevens wordt het Beleg van ‘s-Hertogenbosch in 1629 door Frederik Hendrik gepresenteerd door ervaren gidsen van de Kring.

De boot is voorzien van twee flat screens waarop, ter ondersteuning van het verhaal van de gids, een presentatie gegeven wordt. Voor bedrijfsuitjes is de AVapparatuur inzetbaar voor eigen bedrijfspresentaties tijdens de vaart.

In eerste instantie waren er geen vaste programma’s gedefinieerd en was men geheel vrij in het initiëren, opzetten, ontwikkelen en uitbreiden van programma’s.

Er werd een periode van twee jaar gehanteerd, waarin diverse programma’s uitgewerkt en getest kunnen worden teneinde inzicht te krijgen waar over het algemeen, voor toeristen, groepen en bedrijven, de belangstelling naar uit gaat.

waren de eerste steunpunten voor het ontwikkelen van een nieuw concept: een vaarplan met een salonboot door het Bossche Broek.

De salonboot dient als fluisterboot te kunnen varen en rekening houdend met de beschikbare doorvaarthoogtes en doorvaartdieptes op de route zou een salonboot plaats kunnen bieden aan zo’n 12 personen, excl. begeleiding (schipper, gids, gastvrouw).

In het eerste vaarjaar 2011, het pilotjaar, werd dan ook door middel van enquêtes bij de bezoekers inzicht verkregen hoe de vorm en inhoud van deze activiteit te verbeteren. In 2012 en 2013 draait de salonboot een programma dat erg blijkt aan te slaan en de salonboot Fredrik Hendrik begint een zekere bekendheid te genieten. Bij wat minder weer blijft het natuurlijk aantrekkelijk om met een kopje koffie in een verwarmde overdekte boot langs de stadswallen te varen.

In het bijzonder de Specials zijn in 2013 verdubbeld in vergelijking met 2012. Het aantal boekingen voor Groepsarrangementen is met 1/3 toegenomen terwijl de Reguliere boekingen met ruim 45% toegenomen zijn.

De salonboot Fredrik Hendrik heeft inmiddels zijn plaats verdiend in het aanbod van de Kring.

Voor de verschillende doelgroepen dient ook aandacht gegeven te worden aan het ‘randgebeuren’:

KringNieuws Special november 2013

33

V 1998

2003

Verrassende Kringactiviteiten In de afgelopen veertig jaar is Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch uitgegroeid tot een van de grootste heemkundige verenigingen van Nederland. Bijna 2.200 personen zijn lid, ongeveer 350 leden zijn tevens actief als vrijwilliger. De Kring vervult op cultuurhistorisch gebied een belangrijke functie in de gemeente ’s-Hertogenbosch: het uitdragen van de historie van en vergroten van de kennis over de stad. Maar ook op het terrein van ‘maatschappelijke activiteiten’ speelt de Kring een aardig deuntje mee. Deze bezigheden halen in meer of mindere mate de publiciteit en zijn vaak belangeloos.

De lach van Zoete Lieve Gerritje.

Een aansprekend voorbeeld van een landelijk bekend geworden Kringactiviteit was de tocht met de koninklijke familie op 30 april 2007. Varen met leden van ons koningshuis blijft voor de Kring een unicum. Maar er zijn meer verrassende vaarcombinaties geweest. In onze stad worden al jaren bruidsparen op hun huwelijksdag met een speciale Kringhuwelijksboot van of naar het stadhuis gevaren. Een unieke en romantische gebeurtenis, die de stadsrivier van ’s-Hertogenbosch mogelijk maakt. Vanaf 2000 heeft de Kring een aantal jaren de zogeheten Uilenburgconcerten georganiseerd, in samenwerking met onder meer het Vughts Mannenkoor, het Jeugd Symfonie Orkest, het Oegandees Mannenkoor. Van een heel andere allure is de vaarwandelroute In de voetsporen van de vijand. In het seizoen kan men op een aantal zondagen, in samenwerking met Staatsbosbeheer, kennismaken met de prachtige natuur van het Bossche Broek. De indeling bepaalt of men lopend of in de boot naar het wisselpunt bij het Segersgemaal gaat. In de avonduren varen met een besloten gezelschap in een of meer privéboten, geeft weer een eigen en andere dimensie aan het varen over de historische route.

Jongeren Al bij de oprichting van de Kring was de blik nadrukkelijk op de jeugd gericht. Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst, luidt immers het spreekwoord.

Jongeren beleven vaak op een eigen wijze een vaartocht op de Binnendieze. De verhalen over historische gebeurtenissen lijken bij deze groep minder aan te slaan. Om dat te verbeteren hebben Kring Vrienden en gemeente in het verleden het project Verrassende Binnendieze uitgezet voor leerlingen van groep 7 van het basisonderwijs. De Binnendieze heeft zijn historische waarde, maar er moet ook aandacht zijn voor de moderne ontwikkelingen van de stad.

Schoolprojecten moeten daar dynamisch en creatief mee aan de slag gaan, waarbij scholieren hun creatieve ideeën moeten kunnen aandragen. Een lopend project is Expeditie Moerasdraak, dat in samenwerking met Staatsbosbeheer is opgezet voor leerlingen van groep 5

34

KringNieuws Special november 2013

en 6 van de basisschool. Ook bij dit project maken de kinderen een spannende ontdekkingstocht door de geschiedenis van de stad en het moerasachtige Bossche Broek. Via Villa Pardoes heeft de Kring weer een ander contact met kinderen. Villa Pardoes is een vakantieverblijf in Kaatsheuvel voor ernstig, mogelijk levensbedreigend zieke kinderen van vier tot en met twaalf jaar. Samen met hun ouders, broertjes en zusjes beleven zij hier een onbezorgde, gratis vakantieweek. Tijdens deze week kan de keuze worden gemaakt om op de maandagochtend een tochtje over de Binnendieze te maken. Enigszins vergelijkbaar is de ontmoetingsdag van De Lach van Zoete Lieve Gerritje. Tot en met 2008 kwamen vanuit het hele land om de twee jaar gezinnen, waarvan één of meer kinderen kanker hadden, naar ’s-Hertogenbosch. Het Vicki Brownhuis, inloophuis voor volwassenen en kinderen met kanker, en de Kring stonden gezamenlijk garant voor een gevarieerd dagprogramma om deze families een zorgeloze dag te bezorgen.

Hulpbehoevenden Er zijn groepen mensen die niet of onvoldoende kunnen deelnemen aan Kringactiviteiten. Zieken, rolstoelgebruikers, ouderen met beperkingen zijn vaak niet in staat om zelfstandig in de boot te geraken. Acht jaar geleden is Kring Vrienden begonnen om voor deze doelgroepen een vaardag te organiseren. Door een belangeloze samenwerking van de schippers van de Kring, de Zonnebloem en met de hulp van eerst de brandweer en tegenwoordig met studenten van het Koning Willem I College, zijn inmiddels honderden gehandicapten in staat gesteld een rondvaart over de Binnendieze te maken. Een aantal deelnemers wordt met rolstoel en al door de studenten van de afdeling Veiligheid en Vakmanschap in de boot gehesen.

Voorafgaand en na de tocht worden de gasten door de Oeteldonksche Club anno 1885 gastvrij onthaald op koffie en taart bij het Gemintemuzejum.

In 2003 heeft Kring Vrienden een braillekaart laten maken door blindenbibliotheek Le Sage ten Broek uit Nijmegen. Met deze oriëntatiekaart kunnen visueel gehandicapten met behulp van speciale symbolen, die naast de plattegrond van Den Bosch in braille staan omschreven, voelen waar ze varen. Deze braillekaart is nog steeds bij de Kring verkrijgbaar.

In het kader van de viering van het vijfentwintigste vaarseizoen zijn aanwonenden van de Binnendieze uitgenodigd een vaartocht te maken. Tevens is het plan opgevat om voor senioren in verzorgingstehuizen een virtuele vaartocht te organiseren. Een schipper en

2007

2008

Ed Hupkens en Gerard ter Steege boottocht en de heerlijke klanken van muziek. Een bijzonder pareltje was De Maalstroom uit 1998.

Georganiseerd in het kader van de afsluiting van restauratie van de Binnendieze door de toenmalige premier Wim Kok. Op diverse plaatsen langs de vaarroute beeldden acteurs de zeven hoofdzonden uit.

Een bijzondere, eenmalige vaartocht was die met het Kamerorkest Alveare, met een solistoptreden van de elfjarige, virtuoze speler op trompet, Floris Oostwelle.

Jeugdboschlog ie.

een gastvrouw/-heer gingen dat jubileumjaar naar de tehuizen om daar ter plekke op een groot videoscherm de bewoners een virtuele vaartocht te laten beleven.

Gezien de overweldigend positieve reacties van de bewoners, is deze nu opgenomen in het reguliere activiteitenprogramma van de Kring.

Pareltjes In de afgelopen veertig jaar is een veelvoud aan kleinschalige projecten uitgevoerd. Vaak met een beperkt aantal deelnemers, maar wel pareltjes op de Binnendieze. ‘Woorden over Water’ is daar een voorbeeld van. Varen met neerlandici, die tijdens de tocht gedichten declameerden en aansprekende literatuurteksten voordroegen.‘Geniet in het Riet was speciaal voor de vrijwilligers van de Kring georganiseerd. Over de Dommel werd naar Fort Anthonie gevaren, waar de deelnemers werden verrast op een muzikale happening. Voor deelnemers aan de cursus Boschlogie I en de Jeugdboschlogie staat steevast een educatieve vaartocht over de Binnendieze op het programma.

Maar ook stadsgidsen van de Kring doen hun best kinderen spelenderwijs kennis te laten maken met het Bossche verleden. De Stichting Havenconcert organiseert al zo’n zeventien jaar in samenwerking met Kring Vrienden het kleinschalige muziekevenement Muziek op de Binnendieze. Na het invallen van de duisternis ontstaat steevast een romantische combinatie van een verrassende

Cultuurhistorie Al vijfentwintig jaar wordt in onze stad in de maand september Open Monumentendag georganiseerd, de laatste tijd zelfs een Monumentenweekend. Al heel wat jaren werkt de Kring samen met het organisatiecomité: stadsgidsen verzorgen wandelingen en rondleidingen, suppoosten zorgen voor de veiligheid in opengestelde monumenten, schippergidsen varen rond.

In de maand oktober vond de laatste jaren de Week van de Geschiedenis, later uitgebreid tot de Maand van de Geschiedenis, plaats. De organisatie in ’s-Hertogenbosch ervan was in handen van De Tijdreiziger, Kring Vrienden verleende vaak hand- en spandiensten. Zo stelde de werkgroep Toponymie van de Kring een aantal keren de quizvragen samen ten behoeve van de Bossche Historische Quiz, het Binnendiezekoor heeft wel eens opgetreden tijdens de Week van de Geschiedenis. Stadsgidsen van de Kring gaven een aantal keren gratis stadswandelingen.

Al met al kan gesteld worden dat organisaties individueel vaak niet in staat zijn om genoemde activiteiten van de grond te tillen, maar door samenwerking lukt een en ander wel. Kring Vrienden heeft daar in het verleden van harte aan meegewerkt, en hoopt dit ook in de toekomst te blijven doen.

Geniet in het riet.

Referentie: met dank aan Ruud Bokeloh.

KringNieuws Special november 2013

35

E 1999

Een voorzitter aan het woord

In de tijd dat Cor Gillhaus voorzitter was, schreef hij in elk KringNieuws een column. De redactie vond het destijds aardig die columns te voorzien van titels die afgeleid waren van detectiveboekjes. Cor Gillhaus was het daar mee eens, hij vond het met de redactie een leuk idee. Zo kwam in januari 2002 de volgende column in ons blad.

De voorzitter en de zaak van de studente Enige tijd geleden kregen we een brief van een studente aan een toeristische opleiding. Zij was bezig met een onderzoek naar de ontwikkeling van het toerisme in ’s-Hertogenbosch. Zij vroeg ons: wat is de motivatie van uw organisatie om bij het toerisme betrokken te zijn? En welke rol speelt uw organisatie bij de ontwikkeling van het toerisme? Lastige vragen.

We beschouwen de Kring niet als een toeristische organisatie, maar door onze activiteiten zijn we wel betrokken bij het toerisme.

Deze brief is een goede aanleiding om u uit te leggen hoe Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch zich verhoudt tot de bevordering van het toerisme.

De Kring is geen toeristische organisatie. Wij stellen ons ten doel belangstelling en liefde op te wekken voor de stad. Dat doen wij op verschillende manieren.

Leden van de Kring bestuderen in heemkunde werkgroepen de lokale historie. Op basis van deze kennis voeren we beleid om dit erfgoed te beschermen of voor bezoekers toegankelijk te maken. Door deze kennis zijn we ook in staat bij onze leden en anderen de interesse in de cultuurhistorie van onze stad te vergroten. We bieden cultuurhistorische wandeltochten, vaartochten over de Binnendieze, bezoeken aan historische gebouwen en nog meer. Bij deze laatste activiteit komt het toerisme om de hoek kijken.

Entree van de Bossche Kelders, ooit het Kringhuis.

36

Cultuurbewustzijn De plannen die we ontwikkelen hebben de bedoeling het cultuurbewustzijn van onze 2000 leden, van alle Bosschenaren en bezoekers van de stad te vergroten. De wandelingen en rondleidingen, de vaar- en fietstochten, de lezingen en excursies vallen bij een breed publiek in de smaak. Het blijkt dat de activiteiten van de Kring veel belangstelling genereren voor ’s-Hertogenbosch en dat mede hierdoor de toeristen- en recreantenstroom stijgt. We zijn blij met de waardering. We zijn er trots op dat we, door onze kennis van zaken en ons enthousiasme, mensen kunnen laten genieten van onze stad. Dat we door die belangstelling wel eens als een toeristische organisatie worden omschreven is begrijpelijk, maar onjuist.

Immers ons uitgangspunt is niet de bevordering van het toerisme, maar de liefde voor de stad.

KringNieuws Special november 2013

Cor Gillhaus.

2013

Nik de Vries

In dit pand (Kruisstraat 34) zat ooit het Kringhuis.

Voor onze leden, voor de inwoners van de stad en cultuurhistorisch geïnteresseerde bezoekers ontwikkelt de Kring, vanuit haar doelstelling, een actief beleid.

Ten aanzien van recreatieve en toeristische bezoekers stellen we ons passief op.

Bezoekersmanagement Vanuit de gemeente wordt het initiatief genomen om de toeristische aantrekkelijkheid van ’s-Hertogenbosch te vergroten.

De toenemende belangstelling voor ons cultureel erfgoed komt het toeristisch bedrijfsleven goed van pas. De economische sector spreekt daarom ook graag over cultuurhistorisch toerisme, over nut en profijt van het cultuurhistorisch decor dat onze stad biedt. En over het economische belang van het toerisme.

De gemeente wil de stad promoten en betrekt bij de ontwikkeling van die plannen onder andere de VVV en Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch. Tijdens de gesprekken blijkt dat de insteek van de diverse organisaties onderling verschilt.

In het overleg over het bezoekersmanagement heeft de Kring dan ook laten weten dat wij alleen daar een bijdrage willen leveren, waar het beleid en de activiteiten overeenstemmen met onze eigen uitgangspunten. Waar het gaat om mensen kennis te laten nemen van de cultuurhistorie van ’s-Hertogenbosch, doen we van harte mee. Ten aanzien van andere activiteiten zal de Kring zich distantiëren. Het gaat ons niet om het vergroten van de toeristenmarkt, het gaat ons om de inhoud.

Cor Gillhaus

Binnenkort horen we hoe de Kring anno 2013 over het een en ander denkt. Zijn de vaartochten op de Binnendieze vooral cultuurhistorisch of ook toeristisch? Als je meevaart, ervaar je de grote kennis van en liefde voor ’s-Hertogenbosch.

Tegelijk moeten we ook constateren dat die vaartochten een grote bijdrage leveren aan het toerisme. Iets soortgelijks geldt ook voor de wandelingen en de bezoeken aan verschillende historische gebouwen. Ook daar staat de inhoud, het verhaal, voorop. Laten we die inhoud vooral voorop laten staan. Dat past het beste bij de uitgangspunten van Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch.

KringNieuws Special november 2013

37

H 2008

Het Kenniscentrum van de Kring

Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch: we varen en wandelen met gidsen én er is een Kenniscentrum.

Het Kenniscentrum (KC) is de heemkundetak van Kring Vrienden met nu veertien werkgroepen die specialistisch actief zijn met behoud en bescherming, met onderzoek van en publicaties over de cultuurhistorie van onze prachtige stad ’s-Hertogenbosch. Een omvangrijk taakgebied en ook de oorsprong van de vereniging.

Het KC bestaat uit de werkgroepen: Vestingwerken, Kerken en Kloosters, Het Kleine Monument, Verzamelaars, Toponymie, Bouwplannen, Openbare Ruimten, Heraldiek, Jeroen Bosch, Binnendieze, Molens, Archeologie, Industrieel erfgoed en de werkgroep kennisinformatiesysteem 3 W (weten wat je wilt).

Ik mag pas sinds twee jaar voorzitter zijn van het KC. Wie ben ik dat ik kan vertellen over de geschiedenis van dit KC? Daarom heb ik enkele voorzitters van werkgroepen gevraagd naar hun rijke ervaringen en naar de huidige en toekomstige activiteiten van hun werkgroepen. Het KC is immers de som der delen oftewel de werkgroepen.

Bekroond verkooppunt kaarten Binnendieze (Molenstraat).

38

Cor Gillhaus, dát was de man die de basis heeft gelegd voor het tegenwoordige KC. Het waren andere tijden.

We hadden nog niet zo’n prachtig Kringhuis zoals nu. We waren gevestigd op meer bescheiden locaties verspreid in de stad. Zo stond er in het Kringhuis in het 2e Korenstraatje 18 op de balie een klein geldkistje voor de eerste ontvangsten en uitgaven van de vereniging.

Dit waren de eerste woorden van Charles Limonard.

Hij was langdurig voorzitter van de werkgroep Vestingwerken en is nog steeds lid ervan. Een succesvolle werkgroep van het Kenniscentrum. Ze

KringNieuws Special november 2013

zorgde voor vesting wandelingen en gaf adviezen aan de gemeente over de renovatie van de vestingwerken. Deze adviezen hebben enorm veel betekend voor het kwalitatieve behoud daarvan en er is nog steeds overleg met de gemeente daarover.

Daar bleef het niet bij. Door een samenwerking van het Koning Willem I College, het Stadsarchief en Kring Vrienden was Boschlogie gestart. “Wij, Cor Gillhaus, Jan van Ee en ik hebben de module Vestingwerken van Boschlogie III opgezet en verder gestalte gegeven,” vervolgt Charles. “Het was een leuke activiteit. En is dat nog steeds.

De interesse was groot en de oren en ogen van de cursisten stonden goed open. De allereerste ‘vestingboschlogen’ sloten zich ook aan bij onze werkgroep. We gingen dus verder met veel deskundigheid en enthousiasme en dat is nog steeds aanwezig.”

Peter van Gurp was degene die als nieuwe voorzitter van het KC als eerste ook organisatorisch structuur gaf aan het huidige Kenniscentrum, weet Charles zich te herinneren. Het aantal werkgroepen breidde zich uit, er werden voorzitters en secretarissen benoemd en er werd gestructureerd vergaderd. Dat was ook wel eens anders vóór die tijd… Peter was ook de initiator van de zogenaamde interdisciplinaire werkgroepen, samengesteld uit werkgroepleden uit verschillende disciplines die over projecten adviseerden of deze bestudeerden. Zéér effectief voor onze inbreng naar partijen buiten de Kring zoals bijvoorbeeld in een gemeentelijke klankbordgroep over de nieuwe ontwikkelingen van het Heetmanplein.

2013

Cees Roodnat Het zal een aanwinst zijn als informatiepunt voor de toeristische activiteiten van de stad en voor de restauratie van de vestingwerken. Er is nog veel meer te doen: de inundaties worden bestudeerd en in beeld gebracht en wisten we dat tussen 1830 en 1839 de stad negen jaar lang omgeven was door water? En waarom? Dit heeft nu allemaal onze cultuurhistorische aandacht .

Binnenkort is onze kleinzoon Tijn jarig. Hij is nu 6 jaar en zijn opa Jos Holland past wel eens op. Dat is feest. Hij neemt hem mee naar de Sint-Jan en naar het Stadhuis. Een toevallige ontmoeting met een bekende wethouder leidde tot een spontane rondleiding. Tijn is nog steeds onder de indruk!

Zo wordt door de leden van het Kenniscentrum de cultuurhistorie van onze stad al vroeg onder de aandacht gebracht van de jeugd.

Jos Holland en Peter van Gurp.

Gepubliceerd werd er ook door de werkgroep Vestingwerken. We hebben een aandeel geleverd aan het Dagboek van 1629 en vele publicaties, zoals over het bastion Anthonie, de Halve Maan bij het Muntelbolwerk , het Bossche Broek, enzovoort.

Restanten Sint Jansbolwerk.

Het was niet altijd makkelijk om de juiste ‘mix’ te krijgen van historie en de eisen van de nieuwe tijd. Bastion Oranje was niet écht ons idee. Achteraf blijkt het een geweldig project waar we natuurlijk óók trots op zijn. Het geeft aan dat ook wij wel eens onze uitgangspunten hebben moeten bijstellen.

Neem de nieuw geplande doorgang door de vestingmuur bij de parkeergarage Vonk en Vlam. Dit is eigenlijk een beschadiging van de vestingmuur, maar wij vinden het prima dat de structuur van de muur zichtbaar wordt gemaakt. Wij ondersteunen dat dus van harte. Ook onze nieuwe samenwerking met De Groene Vesting is bijzonder. We hebben veel raakvlakken en kunnen met elkaar iets bereiken. Deze samenwerking hadden we niet voorzien een aantal jaren geleden. Wij kijken ook uit naar het resultaat van het nieuwe project Sint Jansbolwerk.

Jos Holland is namelijk al vele jaren secretaris van het KC en met onnavolgbaar enthousiasme en inzet.

Hij vertelt over de Kring Monumenten Commissie, de voorganger van het KC onder leiding van Cor Gillhaus. Cor was een man met visie. Hij geeft aan dat de werkgroepen “een impuls van productvernieuwing

Sigarenmakers aan het werk bij Goulmy en Baar.

moesten worden. Méér mensen te laten delen in de schoonheid en historie van de stad zodat er steeds meer mensen van ’s-Hertogenbosch gaan houden. Dé beste garantie om de historische cultuur van de stad te bewaren”. En daar staan we nog steeds voor!

KringNieuws Special november 2013

39

H

Jos heeft samen met Peter van Gurp het nieuwe KC vorm gegeven. Nu wordt alle documentatie digitaal verzonden en beschikt iedereen binnen het Kenniscentrum over een computer, laptop of tablet, maar voor het zover was, werd alles nog uitgetypt en gekopieerd verzonden per post. Voor elke activiteit een enorme klus voor de secretarissen. De nieuwe tijd heeft toch zo haar voordelen.

Beeld van Sint-Pieter.

Het overleg met samenwerkende partijen nam toe. Naast Boschlogie en klankbordgroepen wordt veel gesproken met de afdeling Bouwhistorie, Archeologie en Monumenten (BAM) van de gemeente. En niet te vergeten: we maken deel uit van de zogenaamde Monumenten Belangen Organisatie voor een gezamenlijk overleg met de gemeente op cultuurhistorisch niveau. Zowel ambtelijk als bestuurlijk, dus ook rechtstreeks met de wethouder.

Alle ingebrachte zaken worden openlijk besproken. We hebben een goed gevoel bij dit overleg. Informatief en effectief.

Jos zegt dat we onlangs weer een nieuwe stap hebben gezet binnen het Kenniscentrum. Naast de aanwezige kennis van de werkgroepen hebben we nu ook een werkgroep die informatie verzamelt en deze toegankelijk maakt, voor alle vrijwilligers.

Dit kennisinformatiesysteem is voortreffelijk voorbereid door de werkgroep en verdere stappen worden daarin gezet. Dus niet alleen behoud, onderzoek en publicaties van en over de cultuurhistorie, nu dus ook het vergaren van kennis, de opslag en in de nabije toekomst de toegankelijkheid daarvan.

40

KringNieuws Special november 2013

Pe

“Ondanks onze aandacht zijn er nog de nodige problemen op te lossen,” zegt Gerard Boode. Hij is de deskundige voorzitter van de werkgroep Kerken en Kloosters.

De werkgroep maakt zich erg veel zorgen over de mogelijke sluiting van kerken en kloosters. “We hebben dit al in 2008 aan de orde gesteld. Toen hebben we een zeer succesvol symposium gehouden onder het thema Zonder beleid geen toekomst, Herbestemming van religieus erfgoed als gedeelde verantwoordelijkheid.” Vertegenwoordigers van overheden kerken en maatschappelijke organisaties voerden het woord. De kerk niet alleen een plaats voor eredienst maar ook als monument was het onderwerp van discussie. De gemeente heeft uiteindelijk de ‘regiefunctie’ voor herbestemming, werd geconcludeerd. “Er werd aan ons als werkgroep ook verzocht een informatief document samen te stellen over het bestaande religieuze erfgoed in de stad. Dat is een rapport geworden, Ontwikkelingsvisie religieus erfgoed ’s-Hertogenbosch. Wij hebben dat ook aan de wethouder aangeboden. Het wordt nu

2013

elikaanfontein in slechte staat.

spannend,” vervolgt Gerard.

“We volgen de ontwikkeling van de plannen op de voet.”

We letten ook op details van de kerken en de kloosters. De klokken zijn bijvoorbeeld een belangrijk onderwerp van studie geweest. Er worden nu zelfs klokkenrondleidingen gehouden. Voor een aantal werkgroepleden is dit niet zomaar een aandachtsgebied, maar meer een passie.

Er is ook veel gepubliceerd.

Werkgroepleden hebben uitgebreide publicaties geschreven over verdwenen kerken in de stad. De meest intensieve studie is redelijk recent nog die van Ton Vogel geweest: een publicatie over de schuilkerken. Een prachtige inventarisatie met beschrijvingen en verhalen. Ton buigt zich nu samen met drie andere werkgroepleden over weer een nieuw studieterrein: de kloostergemeenschappen.

Nort Lammers legt onopvallend en bijna bescheiden het overzicht van de zaken van de werkgroep Het Kleine Monument op tafel. Deze bescheidenheid is niet terecht. Hij is al vele jaren voorzitter van de werkgroep. Hij was een van de eerste actieve leden van Kring Vrienden en mede grondlegger van Boschlogie.

Ook was hij een aantal jaren voorzitter van de Kring.

Dus al veertig jaar is hij bezig met Kring Vrienden. Met een twinkel in de ogen vertelt hij over het ontstaan van de Kring vanuit de Boschboom en over de Knillisgroep.

Over de omschakeling van de vaartochten door middel van het stoere ‘bomen’ naar ‘fluisterboten’ toen hij voorzitter was. En natuurlijk over het behoud en herstel van vele kleine monumenten in de stad.

Een indrukwekkende reeks.

Bevochten in samenwerking en gerealiseerd! Plaquettes, tegeltableaus, spreukstenen en historische wapenschilden Archeologisch onderzoek. op het station. Bijzonder blijft

Gerestaureerde perronoverkapping. het verhaal over het herstel van het Sint-Pietersbeeld van de gelijknamige kerk. Met financiële steun van Van Lanschot bankiers is het behouden. Hoe de brokstukken werden verzameld, de vinger die het steeds moest ontgelden door vandalisme. En waar waren de restanten van de sleutel van het beeld? Het laat zich raden: zorgvuldig veiliggesteld en bewaard in de linnenkast van Nort. Allemaal zichtbare resultaten van de activiteiten van de werkgroep Het Kleine Monument binnen het Kenniscentrum En Nort gaat door met zijn werkgroepleden. Het herstel van de Pelikaanfontein bijvoorbeeld nadert snel en ze gáán voor de Stadsput mét Mariakapelleke.

Het is duidelijk. Van iedere werkgroep binnen het KC zijn er verhalen te vertellen over heden, verleden en toekomst. Alle werkgroepleden zijn trots op datgene wat in samenwerking en met inspanning is bereikt.

Onze mensen houden van de stad ’s-Hertogenbosch.

Ze verdienen erkenning en waardering zonder uitzondering. Natuurlijk kom ik als voorzitter van het Kenniscentrum ook problemen tegen. Wensen worden niet altijd werkelijkheid en met zoveel communicatie ontstaan er wel eens misverstanden. Maar we staan altijd voor het zoeken naar oplossingen met als toets: de doelstellingen van Kring Vrienden en van de vrijwilligers staan centraal.

Bent u nog geen lid van een werkgroep en bent u geïnteresseerd geraakt? Even laten weten zou ik zeggen…!

KringNieuws Special november 2013

41

K 2003

2004

2005

2006

2007

Kring Vrienden 40 jaar in jaartallen 4 2003 We gaan dit jaar op excursie naar Ieper en Lille.

De werkgroep Empel treedt toe tot Kring Vrienden.

Twee lezingen worden gehouden: Hertogen van Brabant en De Handel in Aflaten.

De Kring-plaquette is dit jaar voor De Camere in het Peter de Gekstraatje.

De Architectuurprijs wordt uitgereikt aan de Kring voor het Kaartverkooppunt voor de Binnendiezevaartochten in de Molenstraat.

Op de fiets langs de vestingwerken.

2004 Dit jaar wordt er weer een fietstocht georganiseerd, dit maal langs historische fortificaties in en rond ’s-Hertogenbosch.

De plaquette van de Kring komt terecht bij Gimbrère op de hoek van de Kerkstraat en de Gasselstraat (in 2013 is de RABO erin getrokken).

Eindelijk is er vanuit de Kring ook aandacht voor nieuwe architectuur door middel van de Wandeling door Paleiskwartier.

Het boek Verboden kringen wordt gepresenteerd in het Prentenmuseum, waar tevens een tentoonstelling over dit onderwerp is ingericht (in het Bossche Broek staan inmiddels metalen zuilen met opschrift die deze kringen symbolisch aangeven).

Binnendieze vaart ‘als een trein’ en heet 140.000 gasten welkom.

Moeder Truus Poffer voor de Kring (met oud-voorzitter Jo Timmermans).

42

KringNieuws Special november 2013

2005 B&W en diverse raadsleden van ’s-Hertogenbosch leggen een werkbezoek af aan Kring Vrienden.

Twee excursies liefst zijn er dit jaar: een grote naar Maastricht en Luik. En een dagje uit naar Bronckhorst en Deventer.

Bij het keramisch centrum Cor Unum worden enkele workshops gehouden voor Kringleden.

De presentatie aan de gemeente van Visie op Toeristisch varen op Binnendieze vindt plaats.

Moeder Truus Poffer toegekend aan de Kring.

De Kringplaquette van 2005 wordt onthuld bij Jos van Rosmalen (hoek Ridderstraat en Fonteinstraat) 2006 Kring Vrienden ontvangt de Prijs Actief Burgerschap van de gemeente ’s-Hertogenbosch.

Voor het eerst wordt een excursie georganiseerd naar Duitsland en wel naar Münster.

Expeditie Moerasdraak komt tot leven.

De nieuwe Kringplaquette wordt onthuld bij Modehuis Pauw, voorheen De Koninklijke van Kessel in de Kolperstraat 3-5.

Enkele Kringleden organiseren voor het eerst Bossche Stadstuinen in bloei. Het zal het begin zijn van een jaarlijks evenement dat nog steeds bestaat en steeds weer veel belangstelling trekt.

De KringNieuws Special Een warm onthaal wordt uitgegeven.

Hierin staat in full colour veel informatie over belangrijke en bijzondere plekken in ’s-Hertogenbosch.

2007 Na het opschonen van alle bestanden tellen we 2650 leden, van wie 350 vrijwilligers.

Daarmee zijn we een van de grootste heemkunde- en geschiedenisverenigingen van Nederland.

Boschlogie wordt aangeboden aan balie-, reserveringsbureauen administratieve medewerkers van de Kring.

Er gaat opnieuw een excursie naar Leuven.

Het bezoek van koningin Beatrix en leden van de koninklijke familie aan onze stad op 30 april start met een vaartocht in een boot van de Binnendieze.

Frederik Hendrik groet de arm

Koningin Beatrix viert ver

2008

2009

2010

Jos Holland en Frans Jansen Poëzie op de Binnendieze 2007 is een bijzondere combinatie van varen en gedichten voordragen.

Het winterprogramma bevat veel bijzondere wandelingen voor de Bosschenaren en anderen.

Het rapport over molens in ’s-Hertogenbosch Niet voor de Prins wordt door de Kring aangeboden aan de gemeente.

mada van Binnendiezebootjes.

Prijs Actief Burgerschap.

Stadstuinen in bloei.

2008 Er is een lesprogramma ontwikkeld voor leerlingen van groep 7 van de basisscholen, Verrassende kijk op de Binnendieze.

De excursie gaat andermaal naar Duitsland, nu naar Keulen.

Kring Vrienden schenkt twee historische reliëfs aan de SintJan. De Kringplaquette wordt toegekend aan de eigenaar van Hinthamerstraat 148 & 150 (De Gulden Wan & Het Rood Leeuwke).

BHV Bedrijfshulpverlening wordt toegevoegd aan de Gidsen- en Schippersopleiding en de bij- en nascholing.

Dit jaar wordt een lunchconcertwandeling gehouden met concerten in de Lutherse kerk, de Sint-Cathrien en de Toonzaal (de voormalige synagoge).

Er is een studiedag Religieus Erfgoed, zonder beleid geen toekomst georganiseerd.

Kring Vrienden schenkt 12 antieke carnavalsmaskers aan Gemintemuzejum.

2009 In het winterprogramma zitten onder andere de Reinier van Arkelwandeling en de Kloosterwandeling.

Het Binnendiezekoor treedt op in zusterstad Trier.

Het kerkje in Bokhoven wordt toegevoegd aan de reguliere activiteiten.

De Kringplaquette wordt onthuld in De Oranjeboom, Apotheek Albers aan de Markt.

Voor het eerst is er een Binnendiezevaartocht Geniet in het Riet: eerst een stukje varen, dan genieten van leuke muziek en tenslotte weer met de boot terug.

2010 In winterprogramma 7 zitten enkele bijzondere objectwandelingen voor Bosschenaren en anderen.

Kringgidsen delen in de groepen 7 van de Bossche basisscholen het Grote Ontdek Den Bosch DoeBoek uit.

Het 10 jaar bestaande Binnendiezekoor geeft een jubileumconcert.

De plaquette gaat dit jaar naar het complex Stoofstraat – Snellestraat (firma Drijvers).

In een luisterplaats in de SintJanstoren kunnen voor per keer 30 personen genieten van Healing Bells, een bijzondere uitvoering op het carillon.

De uitgave Schuilkerken en hun bedienaren in ’s-Hertogenbosch ziet het licht.

Opnieuw geeft KringNieuws een special uit: 825 jaar Bossche Monumenten. Dit gebeurt in samenwerking van de werkgroepen van de Kring, verenigd in het Ken-

Overhandiging eerste exemplaar Grote Ontdek Den Bosch DoeBoek. niscentrum. De aanleiding is het 825-jarig bestaan van ’s-Hertogenbosch.

Hemels Wandelen, een brochure en een wandeling, wordt gepresenteerd.

De salonboot Frederik Hendrik wordt geboren. Hiermee kan ook in de winter gevaren worden op de Dommel (zie elders in deze special).

Een kennismakingsbijeenkomst voor nieuwe leden wordt georganiseerd.

Kring Vrienden neemt met een blokhut vol informatie deel aan het Winterparadijs. Vrijwilligers delen de informatie uit aan belangstellenden.

rjaardag in ‘s-Hertogenbosch.

Carnavalsmaskers van de Kring voor het Gemintemuzejum.

KringNieuws Special november 2013

43

K 2011

2012

2013

2011 De excursie gaat naar Kortrijk en Oudenaarde.

De salonboot Frederik Hendrik wordt gedoopt en komt in de vaart.

Opening vaarseizoen 2011 met Jan van der Eerden Veel maatschappelijk en sociale activiteiten worden ondernomen in het kader van Stichting Binnendieze 25 jaar.

Virtuele ‘Droge Rondvaarten’, ontwikkeld door de schippers, worden gepresenteerd in tien Bossche Zorgcentra.

Kring Vrienden geeft de wapenborden van het Gulden Vlies in bruikleen aan het JBAC. De Kringplaquette gaat naar goudatelier en juwelier Verdonk in de Lange Putstraat.

Ter gelegenheid van 400 jaar kapucijnen in ’s-Hertogenbosch zijn er rondleidingen in het Kapucijnenklooster aan de van der Does de Willeboissingel.

Er komen Kerst Specials op de markt: een combinatie van toren, kerststal en sacristie Sint-Jan. Aanbieding van de Ontwikkelingsvisie religieus Erfgoed aan de gemeente ’s-Hertogenbosch.

2012 Winteractiviteiten Leer ’s-Hertogenbosch beter kennen met onder andere Stegenwandelingen.

De excursie gaat naar Trier en Bernkastel.

Van Wethouder Van Olden en veilingmeester ). nege (Ma uette plaq de der Hoeff bij

44

KringNieuws Special november 2013

Naast de virtuele vaartochten zijn nu ook de virtuele stadswandelingen ontwikkeld, opnieuw bedoeld voor bewoners van verpleeghuizen.

De Kringplaquette wordt onthuld bij de Manege aan de Hekellaan 2. Daar zit vanaf dit jaar veilinghuis Korst van der Hoeff in.

Het boek Bossche Straten en Stegen wordt gepresenteerd.

Er is een klokkenwandeling in het centrum ontwikkeld.

De Kring levert een zeer actieve bijdrage aan de Cultuurvisie van de gemeente.

2013 Er wordt een dubbele open dag georganiseerd in het nieuwe Kringhuis aan de Parade.

Het Open Depot Het Tuighuis wordt geopend; gidsen van Kring Vrienden verzorgen de rondleidingen.

De excursie gaat in 2013 naar Antwerpen.

Beleidsvisie wordt door de adviescommissie gepresenteerd aan het bestuur. De hoofdpunten zijn gepresenteerd op de Algemene Ledenvergadering.

Aanbieding van de studie Wapenspreuken in Steen aan het bestuur.

De Kringplaquette is voor het Weckgebouw aan de Van Tuldenstraat.

Het 40-jarig bestaan van de Kring wordt gevierd met een special van KringNieuws. Deze wordt uitgedeeld tijdens de jaarlijkse vrijwilligersdag in het eveneens 40 jaar oude Theater aan de Parade.

Kring Nieuws 1973

UIT GAVE VA N KR ING

SPECIAL 40 JAAR KRING VR NOVEMBER 201 IENDEN 3

VR IEN DE N

VA N ’S- HE RT OG

EN BO SC H

2013