tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 3 / jaargang 2009
pantheon//
missing [only online]
stylos// SteeOwee interviews
ontmoet de nieuwe Bouwkunde eerstejaars
missing// do's and dont's expo 2010
review of the pavillions in Shanghai 2010 stylos republished// de Omslag
stukjes van de voorganger van pantheon//
Laatste weken 115// copic workshop // SASBE // SteeOwee interviews // excursies 4 elementen // Chepos gebouwd Nederland // Urban Emergencies // dematerialized // do's and don't - expo 2010 // what happ projective architecture // westerdokseiland // don't miss // excursies uit het archief // de Omslag // P
pantheon// bimonthly edition of the study association Stylos faculty of Architecture, TU Delft always 100 % available in your holidays
the cover "the missing piece" by: Hens Zoet
colofon jaargang 13, editie 3, augustus 2009 oplage: online editie Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar redactieadres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft info@stylos.nl www.stylos.nl hoofdredactie Rosemarie Krautheim Hens Zoet Nina Verkerk aan dit nummer werkten mee Tosja Backer, Bestuur 115, Bestuur 116, Dagmar Cats, Joep Kuys, Chris de Vries, Jasper Moelker, Anthony Fuchs, Jaap Klaarenbeek, Peter Rosmulder, Bas Wetzel, Marcello Soeleman, Robyn Creagh, Lara Schrijver advertenties 0 | SV 23 | Groen Beton 35 | Design Den Haag kaft | Continu Engineering omslag Hens Zoet
van de redactie Tosja Backer en Nina Verkerk Zoals jullie misschien al doorhebben is dit een zeer bijzondere uitgave van de pantheon//. Deze uitgave is namelijk enkel online te lezen, wat weer perfect in het thema past! Na de brand hebben vele (oud) stylosleden oude uitgaven van de pantheon// opgestuurd, zodat ons archief weer helemaal compleet is. Kortgeleden kregen we zelfs een jaargang van ‘de omslag’ opgestuurd: de voorloper van de pantheon// uit de jaren ‘90 van de vorige eeuw. Behalve ‘missing’ onderdelen in het archief hebben we ook te maken met ‘missing’ redactieleden. Zo zijn wij dit semester niet in de bouwkunde collegezalen te vinden. Mocht je ons missen: Nina zit dit jaar in het bestuurshok en Tosja tussen de kangaroes in Melbourne, Australië. Gelukkig hebben
Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. bestuur 115 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Alexandra de Jong secretaris: Janneke Rutgers penningmeester - pr: Koen Kegel onderwijs: Yannick Braat lezingen en debat: Rosemarie Krautheim excursies: Hens Zoet adres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft pantheon@stylos.nl www.stylos.nl
we onze vaste rubriek Study Abroad waarmee we contact houden met de stylosleden in het buitenland. We hebben dit thema tevens gebruikt om jullie dingen te laten zien die je zeker niet mag missen. Over architectuur zijn namelijk uiteenlopende inspiratiebronnen te vinden op het internet. Kortom, een pantheon// uitgave die je niet mag missen!
As you may have noticed, this is a very special issue of the pantheon//. This is issue can only be read online, which fits perfectly within our theme! After the fire many (old) stylos members have sent us old issues
telefoonnummers bestuur 015 2783697 secretariaat 015 2781369
of the pantheon//, so our archive is complete again. A short while ago
internet www.stylos.nl
of the pantheon// from the 1990s. Besides the missing pieces in the
lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475
neither of us will be found in the architecture faculty’s lecture halls. In
Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//. Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen de eerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro. gironummer 1673413 disclaimer All photos are (c) the property of their respective owners. We are a non-profit organisation and we thank you for the use of these pictures.
we even received a year’s worth of issues of ‘de omslag’: the predecessor archive we also have some missing committee members. This semester case you miss us: Nina is at stylos being a board member and Tosja can be found between the kangaroos in Melbourne, Australia. Luckily we have our fixed rubric Study Abroad where you can stay in touch with all the stylos members overseas. We also used the theme ‘missing’ to show you things you definitely should not miss. There are plenty of sources of inspiration on architecture to be found on the internet. In any case, this is an issue of the pantheon// that is not to be missed!
agenda 16-08/26-10
ArtZuid Amsterdam
rondleiding
locatie: Amsterdam zuid
www.artzuid.nl
In de eerste plaats organiseren wij van 16 augustus tot 26 oktober 2009 de sculptuurroute ArtZuid op de Apollolaan en Minervalaan. Deze lommerrijke lanen vormen het ideale decor om kunst tentoon te stellen. De sculptuurroute is een mooie aanleiding voor een nazomerse wandeling. U zult naast een verrassende combinatie kunstwerken, de zichtlijnen herontdekken die Berlage in zijn Plan-Zuid heeft verwerkt.
02-09/06-09
Matexpo Kortrijk
beurs
locatie: Expo Kortrijk
www.matexpobis.com
Internationale vakbeurs voor machines, technieken en materieel voor de bouwnijverheid, de wegenbouw, de industrie, rycyclage en openbare werken.
10-09/02-10
Design september Brussel
designfestival
locatie: Brussel
www.designseptember.be
Als eerste designfestival in Brussel organiseert Design September meer dan 50 evenementen gedurende drie weken. Bijna 100 Belgische en buitenlandse designers en architecten doen mee en delen hun passie tijdens conferenties, colloquia, awards, tentoonstellingen, ontmoetingen, apero's en avonden.
13-09/14-09
Open monumentendag
open huis
locatie: Heel Nederland
www.openmonumentendag.nl
In dit weekend openen alle monumenten in Nederland haar deuren voor het publiek. Ben je altijd benieuwd geweest hoe het Delfste stadhuis er van binnen uit ziet? Grijp je kans!
18-09
Clubexcursie
excursie
locatie: Rotterdam
www.stylos.nl
Deze vrijdag gaan we het Rotterdamse nachtleven in om de architectuur van de nachtclubs te bekijken. Benieuwd naar de achterliggende gedachte achte club Watt? Ga mee!
25-09/10-01
Biennale Rotterdam
biennale
locatie: Rotterdam
www.biennalerotterdam.nl
De Internationale Architectuur BiĂŤnnale Rotterdam (IABR) is een internationale BiĂŤnnale gericht op stedelijk onderzoek en opgericht in 2001 in de overtuiging dat architectuur van publiek belang is. Het is een internationaal evenement met tentoonstellingen, conferenties, lezingen en andere activiteiten gewijd aan thema's op het gebied van architectuur en stedenbouw.
30-09/02-10
Sustainablabla
conferentie
location: BKcity, Delft
www.stylos.nl
Een nieuw licht op een inmiddels volledig ingeburgerd begrip: Sustainablabla!? wil met een conferentie in oktober NIET opnieuw de zin, onzin, mythen en wijsheden rond het begrip duurzaamheid onderzoeken, maar juist dieper op de stof ingaan.
09-10
Excursie Nijmegen
excursie
locatie: Nijmegen
www.stylos.nl
Op vrijdag 9 oktober bezoeken we de oudste stad van Nederland, namelijk Nijmegen! Ben je benieuwd hoe deze oude stad met haar oude identietit na de bombardementen van de 2e wereldoorlog omgaat? Of zie je meer in moderne architectuur? Dan moet je mee gaan!
10-10
Dag van de architectuur, Vlaanderen
open dag
locatie: Vlaanderen, diverse locaties
www.vai.be
De Vlaamse dag van de architectuur stelt op deze dag 100 hedendaagse gebouwen van een uitzonderlijke kwaliteit in Vlaanderen en Brussel open voor een groot publiek. De dag van de architectuur versterkt via deze weg het vertrouwen in architectuur en draagt bij tot het debat over de meerwaarde van architectuur voor de leefomgeving.
Citterio Gubi Iduna Prooff Orangebox Unifor
Rotterdam t +31 (0)10 211 20 50 Amstelveen t +31 (0)20 347 21 30 www.sv.nl Brussel t +32 (0)2 531 13 50 www.sv.be
Prooff Oorstoel ontwerp Jurgen Bey
SV Lounges ontwerp SV concept Veldhoen & Company
SV Lounges ontwerp Bonnema architecten concept Veldhoen & Company
Prooff Worksofa ontwerp Studio Makkink & Bey
Orangebox Boundary ontwerp Orangebox Design Team
Stylos 116 op EEN NACHT IN MIDDEN mEI, GING HET 115E BESTUUR VAN STYLOS EROPUIT OM EEN NIEUW BESTUUR te KIDNAPPEN...
5
3
7 41
27
22
30 dAARNA NINA... eN ALS LAATSTE mICHAEL!
stylos
missing
3 de laatste weken 115...
13 nooit gebouwd Nederland
Alexandra de Jong
Hens Zoet
3 copic workshop
17 don't miss - music about architects
Janneke Rutgers
18 don't miss - websites of architecture offices
4 SASBE 2009 Marcello Soeleman
19 don't miss - Ted Talks
5 SteeOwee interviews Hens Zoet & Rosemarie Krautheim
20 don't misstada!! - architecture on youtube
7 ophalen 116
21 don't miss - movies about Architects
Stylos bestuur 116
22 don't miss - places to be
9 excursies "de 4 elementen"
25 architecture is missing out
Hens Zoet, Jimmy Verhoeven, Edwin Strik
Bas Wetzel
11 missing a link
22 stylos 27 perth: an everyday urban narrative
Dagmar Cats namens Cheops Eindhoven
Robyn Creagh
30 expo 2010 - do's and dont's Rosemarie Krautheim
1
W Z W
inhoudsopgave
// freelance // a
9
13
19 49
45
51
48
algemeen 37 ...projective architecture Lara Schrijver
41 Een nieuwe stedelijke dichtheid Peter Rosmulder
45 urban emergencies
stylos republished 51 De Omslag - kaften overzicht 52 De Omslag 1, 4, 5&1/2, 7,9, 13 65 story abroad Joep Kuys & Tosja Backer
Chris de Vries
66 get inspired
48 give me a break!
67 agenda
Tosja Backer
49 city space investigations: Brazil Anthony Fuchs, Jaap Klaarenbeek, Jasper Moelker
inhoudsopgave
2
de laatste weken 115... van de voorzitter
copic workshop Janneke Rutgers
Alexandra de Jong
De vakantie is weer voorbij en het leven op de faculteit is volop aan
Ooit gedacht dat je Manga tekenen in 1 dag kunt leren? De deelnemers
de gang. Als je denkt dat wij van Stylos de hele zomer op het strand
van de Copic workshop Mangatekenen ondervonden het in levende
hebben gelegen, heb je het mooi mis! In juli vertrok de Grote Reis naar
lijve! Na een dag ploeteren in het handtekenlokaal mochten de
het noorden van Europa. Ze kwamen terug met de mooiste verhalen
resultaten er zijn!
over o.a. Riga, Helsinki en St Petersburg. Ze vertelden over wat voor
Dinsdag 2 juni vroeg in de morgen arriveerde Aleks Mihajlov,
leuke stad Riga eigenlijk is (en goedkoop met Ryanair te bezoeken!)
gastdocent aan de Vrije Kunstacademie van Manheim in Duitsland,
en hoe eh.. "anders" de faculteit Bouwkunde in St Petersburg er uitziet
hier op Bouwkunde. Onder leiding van hem en met begeleiding van
vergeleken met ons spiksplinternieuwe design-gebouw. Op onze
handtekendocenten Henning Janssen en Gerd Sedelies organiseerde
website vind je de prachtige foto's die bij deze verhalen horen!
Stylos samen met Waltman een workshop. De deelnemers zouden leren tekenen met Copic stiften en hun tekeningen een bijzonder
In augustus was het tijd voor de Steeowee. Het eerstejaarsweekend
effect geven met Airbrush. De workshop startte met ongeveer 30
van Bouwkunde wordt al jaren met veel enthousiastme door de
enthousiaste deelnemers. Een klein beetje onwennig ging iedereen
commissieleden van Stylos georganiseerd. Ook dit jaar had de
aan de slag met het oefenen van kleine technieken voor het tekenen
commissie haar handen hier vol aan. Er deden dit jaar maar liefst
van de typische 'manga-gezichten'. Verrast door hun eigen resultaat
300 aanstaande eerstejaars mee, een nieuw record! Je kunt je wel
kwam de sfeer er goed in en ging iedereen door met het tekenen van
voorstellen hoe hectisch het op het Styloshok was. Niet alleen de
elkaar. Talloze indrukwekkende portretten van alle deelnemers waren
commissie was druk bezig, ook het 115e en het 116e bestuur staken
het eindresultaat van deze ochtend. In de lunchpauze waren een aantal
hun handen uit de mouwen om er een geslaagd weekend van te
deelnemers zo enthousiast, dat ze het niet konden laten om lekker door
maken. Maar wat vonden de eerstejaars hier eigenlijk van? Lees het
te blijven tekenen. Na de lunch was het tijd om te gaan oefenen met
in de interviews op de volgende pagina's!
Airbrush. Per twee personen was er een Airbrush apparaat beschikbaar
Het 116e bestuur van Stylos is dus alweer hard bezig met de
en geinspireerd gingen de deelnemers in koppels aan de slag. Alle
voorbereidingen op het nieuwe Stylosjaar. Hoe we ze midden in de
creativiteit werd los gelaten op de laatste opdracht. Iedereen kreeg
nacht vroegen om bestuur te worden, hebben ze verderop in deze
een stukje foto van het interieur van Bouwkunde. De uitdaging was
pantheon// heel leuk verbeeld. En dat is niet het enige wat Stylos 116
om met dit beginnetje een nieuw interieur te ontwerpen en vorm te
de afgelopen tijd heeft gedaan. Tijdens de Steeowee waren ze in hun
geven met de Copic stiften. Om het eindresultaat compleet te maken
groene pakken een opvallende verschijning! Met een prachtig filmpje
werden de Manga portretten van die ochtend er op geplakt. Dit zorgde
maakten ze de eerstejaars enthousiast om een commissie te komen
voor indrukwekkende resultaten! De deelnemer met het allermooiste
doen. Benieuwd naar het filmpje? Zoek op youtube naar 'Stylos 116',
resultaat zou een grote koffer vol Copic stiften en ander tekenmateriaal
de moeite waard! Je kunt wel zien dat het 116e Stylosjaar voor de deur
winnen. Esther Verhoek was de gelukkige winnaar en mocht dit
staat.. Het nieuwe bestuur neemt langzaam het Styloshok over en zelfs
prachtige cadeau mee naar huis nemen. De winnende tekening en alle
deze 'van de voorzitter' staat grotendeels in het teken van Stylos 116!
andere resultaten van de workshop vind je op www.Stylos.nl!
Nog maar een paar weken en dan zit onze tijd er alweer op.. //
Van maandag 15 juni t/m vrijdag 19 juni was de TU Aula het terrein van SASBE2009. De conferentie is georganiseerd door een klein maar enthousiast team van Bouwkundedocenten, onderzoekers en medewerkers, en twee afgevaardigden namens Stylos.
SASBE 2009 Marcello Soeleman
Eén van de meest prominente sprekers was Prins Willem-Alexander. Op
een groep de kans hun ontwerp te presenteren op Stylos’ eigen
dinsdag kwam hij de conferentie officieel openen met een lezing, nadat
duurzaamheidsconferentie, ‘Sustainablabla!?2009’, eind september.
hij een bezoekje had gebracht aan het vijfde Nuna solar team. Ook
Verder waren er parallelsessies met o.a. Paul de Ruiter, Sander Mertens
Formula Zero was van de partij, vanwaar een Delfts team meedoet aan
en Dominique Vosmaer. Een druk programma, wat helaas door niet al
de competitie met raceauto’s die rijden op brandstofcellen. De lezing
te veel mensen werd bezocht…
van de prins werd voorafgegaan door een lezing van Dirk Sijmons, die
Als afsluiter voor die dag verplaatsten de deelnemers zich naar
een pleidooi hield voor windenergie, en opgevolgd door Ken Yeang,
Rotterdam, waar een diner was georganiseerd op de chique
die een lezing gaf over groene planning en groen ontwerpen. Zowel
raderstoomboot De Majesteit. Onder het genot van een heerlijke,
Yeang als de prins benadrukten in hun verhaal dat duurzaamheid
biologische maaltijd werd rondgevaren door de imposante
vooral integraal aangepakt moet worden; op de gebieden van water,
Rotterdamse havens. Een passende afsluiting van een dag vol
klimaatregulatie en duurzame energiesystemen.
activiteiten.
De dagen waren grofweg ingedeeld in twee delen: voor de lunch
Op donderdag kwamen de laatste key note sprekers aan bod. Het
maakten enkele key note sprekers hun opwachting; na de lunch
waren Roland Waterman, die sprak over ‘Building with Nature’, en
volgden enkele parallelsessies waar dieper op bepaalde onderwerpen
de Rijksbouwmeester Liesbeth van der Pol. Haar lezing ging vooral
in kon worden gegaan door middel van presentaties en debatten. Op
over stedelijke intensivering, architectonische waarde en slimme
dinsdag werden enkelen van deze sessies begeleid door Jón Kristinsson,
technologie als de belangrijkste elementen voor een duurzame
Nils Larsson en Thomas Rau, en ook enkele PhD onderzoekers. Deze
ontwikkeling. De conferentie werd afgesloten met een drankje in de
onderzoekers leverden hun paper al voor de conferentie in, en de
Oostserre van BK City.
beste papers werden behandeld in parallelsessie’s.
Een relatief kleine groep van docenten, student-assistenten,
Op woensdagochtend volgde de meest indrukwekkende sprekers.
onderzoekers en mensen van buitenaf was verantwoordelijk voor
De dag werd geopend door Cradle to Cradle-goeroe Michael
de organisatie van het evenement, onder de bezielende leiding van
Braungart, die zijn invloedrijke visie nu ondersteunde met enkele
Andy van der Dobbelsteen. De sprekers waren prominent, de sessies
praktijkvoorbeelden (hier had hij ook een directeur van een
interessant, en voor het grootste deel liep de conferentie volgens plan.
tapijtfabrikant voor meegenomen). Hij werd gevolgd door de
Echter, de grootste teleurstelling was het lage aantal inschrijvingen, en
welbekende Wubbo Ockels, die een hartstochtelijk pleidooi hield
de mensen die uiteindelijk daadwerkelijk op kwamen dagen. Misschien
voor zonne-energie. Hij ondersteunde zijn verhaal door een bijna
lag het aan de prijs (€175 voor studenten en €750 voor professionals
poëtische beschrijving van de ruimtereis die hij maakte in 1985.
was het duurste tarief ), misschien lag het aan het heerlijke weer
Ockels werd opgevolgd door een andere grote naam op het gebied
buiten, maar het is vrij zeldzaam dat zoveel prominente figuren op
van duurzaamheid: Sir David King, de voormalige wetenschappelijk
één conferentie aanwezig zijn. Toch was de conferentie een succes.
hoofdadviseur voor de Britse regering, ook wel de ‘Britse Al Gore’
Hoewel sommige boodschappen inmiddels welbekend zijn, ging
genoemd. Hij gaf een helder en overtuigend verhaal over de relatie
de conferentie vooral over innovatieve, duurzame oplossingen op
tussen de concentratie CO2 in de lucht en het klimaat op Aarde. Het
huidige vraagstukken, zonder (teveel) in de val te lopen dat maar weer
verhaal is bekend, de maatregelen ook, maar tijdens de discussie die
eens werd benadrukt dat duurzaamheid belangrijk is – dat weten we
volgde werd wel pijnlijk duidelijk dat de Britse regering zijn adviezen
nou wel. Laten we hopen dat deze conferentie als inspiratiebron kan
nu niet echt aan het opvolgen was…
dienen voor meer duurzame oplossingen, want de discussie is nog
In de middag volgden meer parallelsessies. Vele bedrijven waren
lang niet voorbij.
uitgenodigd om hun duurzame oplossingen te bespreken, en
Een deel van de tekst is te vinden op www.sasbe2009.com, in een
enkele werkgroepen verzorgden meer debatten en workshops.
verslag van Andy van der Dobbelsteen
Stylos was hier ook vertegenwoordigd met de workshop ‘Sustain BK City’, begeleid door Kristel Aalbers, Ernest Israëls, Alexia Luising en Anke van Hal; na een intensieve maar interessante workshop krijgt stylos // missing // algemeen
4
De SteeOwee is elk jaar weer reden voor de commissie om lekker te stressen en ook te genieten. Maar hoe ervaren de nieuwe Bouwkunde eerstejaars dit weekend?
SteeOwee 2009 - interviews Hens Zoet & Rosemarie Krautheim
Suzanne Naus uit Sliedrecht en Marissa van der Veer uit Dirksland Bram en Peer zijn als mentoren heel gezellig, ze maken met iedereen een praatje en ze zorgen ervoor dat de groep bij elkaar blijft. We kennen elkaar pas sinds het weekend. M: Ik kende al een paar mensen, en heb ook al een kamer dus dat helpt wel mee. Het fietsen met z’n allen was erg gezellig, je hebt het dan toch over architectuur. Het duurde alleen wel iets te lang. Het maskers maken was ook wel grappig. S: Hotel New York vond ik het mooiste, ik hou heel erg van oude gebouwen. De sfeer er om heen is ook heel mooi. Er was niet echt discussie binnen de groep over wat mooi of lelijk is. Daar is het nog iets te vroeg voor, hahaha.
Jaap Sybenga uit Gielen Ik heb me ingeschreven voor de SteeOwee omdat ik denk dat ik hier mijn eerste vrienden ontmoet. Het lijkt me een goed begin van de studie. Vooral op vrijdag ontmoette ik veel mensen. De mentoren waren ook erg leuk toen. Het komt langzaam op gang, want niemand kent elkaar. Maar als je eenmaal bezig bent, wordt het wel gezellig en vind je je weg wel in de groep. Vandaag was er iets minder leuks gebeurd, want er was iemand tegen een paaltje aan gereden. Toen was haar fiets een beetje kapot dus moesten we haar steeds achterop nemen. Dat was natuurlijk niet zo leuk. Die fiets hebben we maar vastgezet aan een paal en die wordt later opgehaald. Wat verder wel echt heel leuk was, was het eten bij de mentoren thuis. Ik verheug
Deirdre Eberwijn uit Voorhout
me nog op de Owee natuurlijk! We zijn al een beetje bezig met een
Het is ongeveer 30 minuten met het ov reizen van hier naar mijn huis,
groepje maken voor de Owee. Ik ken ook al een paar mensen van
dat is dus redelijk te doen. Ik ga het eerste jaar nog niet op kamers, ik
andere studies waarmee ik op ga trekken tijdens de Owee.
was het wel eerst van plan maar daar is helaas iets tussen gekomen, ik heb namelijk een knieblessure. Dan zie ik het nog niet echt zitten om een verhuizing te doen, ik wacht gewoon een jaartje en als ik helemaal ben gerevalideerd ga ik wel hier naartoe. Vanochtend hebben we een groepje gemaakt waarmee we de Owee gaan lopen, die is erg gezellig. Ik kende een meisje hier, die heb ik op vakantie ontmoet en die bleek ook Bouwkunde te gaan doen. En een goede vriendin van me komt wel in mijn Oweegroepje, die kon niet meedoen aan het weekend. Ik vind het erg leuk dat we doorwisselen met groepjes, dan leer je toch meer mensen kennen. Soms was het niet echt duidelijk wat de bedoeling was. Dan werd er niet verteld wat we gingen doen en volgden we de rest maar. De communicatie had misschien iets beter gekund. Deze sportdag vind ik heel leuk, helaas kan ik niet mee doen.
5
stylos // missing // algemeen
de Zuidserre mochten gebruiken hebben we nog drie keer gehad dat het feest toch niet door mocht gaan. Dat was toch het grootste struikelblok deze SteeOwee. Uiteindelijk hebben we een plan gemaakt en het overlegd met de vormstudie docenten. Zij werden uiteindelijk ook enthousiast voor ons plan. Ik heb de SteeOwee een keer eerder meegemaakt, toen ik zelf een nul was, nooit als mentor. Maar dit jaar waren de feesten vetter! We hebben ook meer aandacht aan het thema besteed, alles heel uitgebreid gedaan, zoals de workshop. We hebben ook een vossenjacht gedaan met foto’s van gebouwen in Rotterdam. Bij de gebouwen zat een vos en daar kregen ze nieuwe foto's. Je probeert het toch altijd beter te doen dan het jaar ervoor. Het hele weekend is echt een succes geworden. Pim Pelt, mentor groep 14
Er hadden zoveel dingen fout kunnen gaan. Dat is uiteindelijk niet
Ik kom uit Maastricht, maar ben nu wel echt een Delftenaar. Ik ben
gebeurd. En als alles af is gelopen ga ik slapen!
vorig jaar lid geworden bij Virgiel. Daar heb ik heel veel mensen leren kennen. Door het werken in groepen op Bouwkunde leer je ook wel veel mensen kennen van buiten de vereniging. Ik ga dit niet doorgeven aan mijn mentorkindjes, ze hoeven niet perse lid te worden van me maar ze moeten wel met iedereen praten, hahaha. Ik heb wel leuke kindjes die zelf met iedereen gaan praten en actief doen, dus dat gaat wel goed komen. Ik ben op het begin begonnen met het standaard namenrondje, waar kom je vandaan etc. Zo stel je ze een beetje gerust. Verder let ik op wat ze vertellen, en daar vraag ik dan een beetje op door. Een avond heb ik in het sportcentrum geslapen, maar dat was geen goed idee, ze mogen de grond wel iets zachter maken. Het groepjes vormen voor de Owee vond ik het leukste, toen wist ik eindelijk met wie ik de Owee zou gaan doen. Ik ben SteeOwee mentor geworden om ook Oweementor te mogen worden. Vorig jaar heb ik heel goed contact gehad met mijn mentoren en goede contacten
Daan Voordouw uit Amsterdam en Jitte Blitz, Nieuwerkerk a/d IJssel.
eraan overgehouden. Dit hoop ik dit jaar weer te hebben.
We kennen elkaar sinds vandaag. Na het groepje kiezen kwamen we bij elkaar. We zitten bij Jane en Rudo in het groepje. Ze zijn erg leuk. Jitte: ik had de eerste dag deze mentoren, toen hebben we ook bij ze gegeten. Ze hadden aardig goed gekookt! Ze gingen met drie jongens koken, dus ik had een beetje mijn twijfels, je weet het natuurlijk nooit. Het werd een hele gezellige avond. Daan: Ik kende de mentoren nog niet. Ik ontmoette twee meiden in de trein op weg naar de SteeOwee en die zitten ook in dit groepje. Het fietsen vonden we erg leuk. We hebben wel het programma meegedaan, om naar de lunch te komen moesten we alle posten af dus hebben we die posten gedaan. Jitte: Met het fietsen leer je je groepje wel goed kennen. Met het feest gisteren kon je nog gewoon met elkaar praten dus daar leer je echt veel mensen kennen. Die koptelefoons waren erg leuk voor deze keer, maar niet iets wat ik vaker zou doen. Het sfeertje was erg goed want
Luciënne Bregman, voorzitster SteeOweecommissie 2009
niemand heeft dit ooit gedaan en kijkt een beetje onwennig om zich
Ik ben de voorzitter van de SteeOweecommissie. Het moeilijkste om
heen, hahaha Daan: Zeker met zo’n introweek is dit erg makkelijk, als
te organiseren was het feest in de zuidserre. Het is natuurlijk een
je met elkaar wilt praten doe je gewoon je koptelefoon af en kan je
nieuw gebouw en ze zijn er nog erg zuinig op. Toen we uiteindelijk
praten. Je hoeft niet perse naar buiten of te schreeuwen. stylos // missing // algemeen
6
Ieder jaar wordt een nieuw stylos bestuur gevraagd. In deze korte strip zien jullie enkele fragmenten van onze dag.
Ophalen ophalen 116 Stylos 116bestuur 116 Stylos op EEN NACHT IN MIDDEN mEI, GING HET 115E BESTUUR VAN STYLOS EROPUIT OM EEN NIEUW BESTUUR te KIDNAPPEN...
eERST sIMON...
UUH...UUh oowh... JA, ik wil!
tOEN PETER... eN jIMMY...
oM DAARNA NAAR jOSIENA TE RIJDEN
MMM.. WAT OVERKOMT MIJ NOU...
dAARNA NINA... eN ALS LAATSTE mICHAEL!
ZE AAN WE G EN! P HIHI, P O R R D LEKKE
WAAR BEN IK... WIE IS ER BIJ ME.. WAT GEBEURT ER...
tada!!
MAAR DE nacht EINDIGDE GEWOON MET EEN ONTBIJT OP STYLOS.
WAAR ZIJN WE!?
iN EEN GEBOUW VAN wIEL aRETS!
22 7
s t sy tl oy sl o/s/ /f /r emeilsasni nc g e // algemeen
stylos // missing // algemeen
8
Dit jaar heeft de excursiecommissie een excursiereeks onder het thema "de vier elementen" georganiseerd. Woelen in de aarde in Antwerpen, op hete kolen lopen in Enschede, zwemmen in het water in Almere en vliegen door de lucht in Utrecht!
excursies "de 4 elementen" Hens Zoet, Jimmy Verhoeven, Edwin Strik
AARDE: Antwerpen 9-10 april 2009
architectuur. Het stedenbouwkundige plan van Pi de Bruijn biedt plaats voor villas van o.a. Van Egeraat en 2012 Architecten maar ook voor een
Op witte donderdag stapten we in de trein om anderhalf uur later al
appartementencomplex van Claus en Kaan. De rondleiding van gids
in Antwerpen te zijn. Hier hebben we natuurlijk meteen het station
Simon bracht ons langs al dit architectuur schoon en eindigde bij een
uitgecheckt en hierna gingen we naar ons hotel, wat we geheel voor
broodjes zaak voor een hapje.
ons zelf bleken te hebben!
Bij een bezoek aan Enschede mag een Grolsch biertje natuurlijk niet
De eerste dag was goed voor een interessante rondleidding door
ontbreken. Hiervoor vertokken we aan het eind van de dag naar de
het Mode museum en een bezoek aan de Singel. De Singel is het
Grolsch fabriek aan de rand van de stad om daar een rondleiding
kunstcentrum en conservatorium van Antwerpen en wordt op dit
te krijgen. Deze rondleiding (en de dag) werd afgesloten met een
moment weer uitgebreid. Reden genoeg voor een rondleiding door
bierproeverij, waar door de lange dag architectuur extra van genoten
de theaters, klaslokalen en een zicht op de uitbreiding.
werd!
’s Avonds moest er natuurlijk gestapt worden! Hier was natuurlijk gelegenheid genoeg voor, eerst in de “bar with Dutch DJ’s” wat
WATER: Almere 26 mei 2009
resulteerde in Jan Smit en Nick & Simon. Hierna in de imposante “Club d’Anvers”.
Na een trip van anderhalf uur kwamen we droog aan in downtown
Hierna volgde de korte nachtrust, voor de een nog korter dan de
Almere, om die lang geplande droomreis eindelijk in te lossen: het
ander. En voor de een met ambulance-ervaring, voor de ander bleef
bezichtigen van Dutchtown Almere. Midden in het grid van Almere
dit bespaard.
ontwierp OMA een complex geheel dat (nieuwe) identiteit moet
Op goede vrijdag kregen we een rondleiding door het vernieuwde
verlenen aan de stad in de polder.
stations-gebied, gevolgd door een rondleiding rond het terrein van
De eerste stop was de Kunstlinie (SANAA). Het gebouw is in een
het nieuwe MAS. Hierna werden we nog verrast met de mededeling
paar woorden te omschrijven als gestileerde eenvoud, waarbij
dat we de bouwplaats op mochten, het was genieten op de grote
de transparantie en het lichtspel (mede door de reflectie van het
hoogte boven Antwerpen. Dit was een mooie afsluiter van twee
water) de kern vormen van het verhaal. Schijnbaar drijvend op het
mooie dagen!
Weerwater openbaart zich het binnenste als een aangenaam koel en neutraal wit onderkomen voor zowel een schouwburgfunctie in
VUUR: Enschede 20 april 2009
de ene vleugel en een kunstencentrum in het andere gedeelte van het gebouw. Het nieuwe stadscentrum ligt direct aan de noordoever
9
Maandag 20 april, 9:00 uur, station Delft de tweede excursie in het
– maar in mijn beleving van die dag wordt de belofte van stad aan
thema van de vier elementen staat op het punt te beginnen. Ditmaal
het water niet waargemaakt; daarvoor zijn de winkels en horeca te
ging de reis naar de andere kant van ons land, Enschede. De plaats waar
ver weg gelegen van de waterlijn. Overweldigend en verrassend is
9 jaar geleden de vuurwerkramp plaatsvond en waar nu hedendaagse
wel het zicht op de plas wanneer men al lopende vanuit de oude
architectuur verreist.
kern via het Citadel (ontwerp van de Franse architect Christian de
Pas in Enschede, na 3 uur reizen voor het grootste deel van de groep,
Portzamparc) richting Schouwburg loopt; de lichte stijging naar een
was de groep compleet en konden we vertrekken richting het Nationaal
maaiveld boven de parkeergarage biedt op het hoogste punt zicht op
Muziekkwartier. Na een introductiefilmpje kregen we een rondleiding
en over het water. Al doorlopend daal je af naar de waterrand van het
door dit gebouw van architect Jan Hoogstad van Ector Hoogstad
nieuwe stadshart. Echter de potenties om het Weerwater of althans
Architecten. Dit multifunctionele gebouw integreert verschillende
een waterstructuur te integreren in de nieuwe kern blijken niet te zijn
functies met elkaar, zoals het theater Podium Twente, muziekschool
benut. Gekozen is voor een rijk gedetailleerde doch sobere openbare
Twente en poppodium Atak. Toch vormt het gebouw een geheel waar
ruimte grenzend aan het water. De inrichting ervan komt van de hand
de functies goed gebruik van elkaar kunnen maken.
van DS landschapsarchitecten.
Na deze rondleiding vervolgde we onze tour door Enschede naar
Maar er is niet alleen maar treurnis te bespeuren op deze bijzondere
Roombeek, de wijk waar de vuurwerkramp plaatsvond. Deze wijk is
dinsdag. Het water ligt reeds daar – het zal wellicht a matter of time zijn
ondertussen weer helemaal opgebouwd en staat vol met spannende
voordat de twee lege torens met huurwoningen (1300 euro per
stylos // missing // algemeen
maand!), de fitnessruimte aan het water en de rijk gedetailleerde openbare ruimte gevuld zijn met blije mensen die oog hebben voor het Weerwater. Daarentegen ligt het architectuurcentrum Casla gesitueerd aan het Weerwaterplein nummer 3 liefelijk verschanst in een hoekje aan een binnenwater. Een klein haventje met een fiets- en voetgangersbrug lijkt het ensemble af te sluiten maar er blijft altijd die verlossende verbinding met het open Weerwater – in gedachten zelfs verder dromend naar open zee en verre stranden. In het centrum staat de maquette van Almere Stad: een schijnbaar geheel totaalbeeld maar er wordt nog steeds hard gewerkt aan de voltooiing. Als toetje van de dag lopen we aan de hand van onze gids naar het bedrijfsverzamelgebouw La Defense naar een ontwerp van UN Studio. Het is vooral de gevelbekleding die de eye-catcher vormt. Aan de straatzijde is deze zilverkleurig waardoor het gebouw nauwelijks opvalt in een omgeving die voornamelijk bestaat uit grijze bakstenen. De binnenzijde openbaart zich als een veelkleurig interieur waarbij groen, geel en rood een spelletje lijken te spelen met je hersenen. Een dagje Almere Centrum: een mooie ervaring rijker op deze druilerige dinsdag. Water in overvloed in het nieuwe fenomeen van Almere, maar niet volledig doorgewerkt in de detaillering van de openbare ruimte. (naar een tekst van Edwin Strik, volledige tekst te vinden op www. stylos.nl) LUCHT: Utrecht 4 juni 2009 4 Juni vertrok een kleine groep voor de laatste elementen-excursie naar Utrecht, dit keer met het thema lucht. De eerste stop was de Hessing Cockpit van ONL architect Kas Oosterhuis. Deze autoshowroom maakte bij de groep heel wat los; van de goedkoop ogende achterkant via de luchtige constructie langs de snelweg tot de dure auto’s die binnen staan. Na een korte tour langs de auto’s vervolgde we onze weg naar het centrum van Utrecht; de Domtoren. Deze hoogste kerktoren van Nederland ga ons een schitterend uitzicht over de domstad. Vanuit hier konden we aan de rand van de stad de universiteit campus zien liggen, onze volgende en laatste stop van de dag. Hier kregen we een zeer uitgebreide en enthousiaste rondleiding door de Universiteits Bibliotheek van Utrecht van Wiel Arets en de Hogeschool van Utrecht van Mecanoo. Na een rondje door de rest van de campus eindigde we de dag luctig met een biertje in de Basketbar. Een goed einde voor een geslaagde excursie!
stylos // missing // algemeen
10
MISSING A LINK
TO OTHER ARCHITECTURE STUDENTS?
Om studenten verder te laten kijken dan hun neus lang is, zijn Stylos en CHEOPS gaan samenwerken. CHEOPS, de studievereniging voor bouwkundestudenten in Eindhoven, plaatst in elke pantheon// een pagina over Eindhoven, de Eindhovense faculteit, of Chepos - het verenigingsblad van CHEOPS. Stylos plaatst op haar beurt in elke Chepos een interessante pagina over alles wat met Delft, Stylos of de pantheon// te maken heeft. Mis je dus nog interactie met andere bouwkundestudenten? Hier kan je het vinden!
CHEPOS 3.2 In september komt de Chepos 3.2 uit. Na 180 graden van koers te zijn veranderd in maart jl., komt de Cheposredactie nu met de tweede uitgave van de Chepos versie 3.0.
CHEOPS IN 2008-2009 In de Chepos 3.2 vind je onder andere verslagen van verschillende CHEOPS-activiteiten die afgelopen jaar hebben plaatsgevonden. Zo zijn we met een groep van 30 studenten naar Valencia vertrokken voor een vijfdaagse excursie. Redactielid Pieter Beer heeft voor een indrukwekkende collage hiervan in de Chepos 3.2 gezorgd. Ook de vorderingen op ProjectB zijn terug te lezen in de Chepos 3.2. Dit is een door CHEOPS opgezette ontwerpwedstrijd, waar onze studenten aan mee konden doen. De bedoeling is om een nieuw ontwerp te maken voor een verlate brug op de campus. Inmiddels is het winnende ontwerp gekozen, welke hopelijk uitgevoerd gaat worden! Interview Peter Wilson (architect Pathé Spuimarkt) INTERVIEW PETER WILSON (PATHÉ SPUIMARKT) Hoofdredacteur Martijn Kruijf heeft voor de Chepos Peter Wilson geïnterviewd over zijn ontwerp voor de Pathé Spuimarkt en zijn visie
Chepos
over architectuur en ontwerpen. Dit diepte-interview vormt het grootste artikel in de Chepos 3.2. Naast het interview zelf, hebben we de vrijheid genomen om informatie te geven over de Pathé zelf, met het nodige beeldmateriaal.
EN NOG VEEL MEER... In de Chepos 3.2 staat nog veel meer dat de moeite waard is om eens te bekijken, zoals een essay over Architectuur & Identiteit, een beeldcolumn van ir. Maarten Willems en een column over de Europese aanbesteding. De Chepos 3.2 kun je bekijken bij Stylos of online, op www.cheops.cc/ studenten/chepos. Wil je zelf ook een Chepos? Stuur dan een mailtje naar info@cheops.cc.
CHEOPS IN 2009-2010 Ook komend jaar staat de kalender van CHEOPS bomvol met leuke activiteiten. Zo vindt in november het symposium Harbour Cities plaats en gaan we in het voorjaar op studiereis naar China! Veel leesplezier! Dagmar Cats, 23ste bestuur van CHEOPS en Cheposredactielid
thema//
missing 13 nooit gebouwd Nederland Hens Zoet
17 don't miss - music about architects 18 don't miss - websites of architecture offices 19 don't miss - ted talks 20 don't miss - architecture on youtube 21 don't miss - movies about Architects 22 don't miss - places to be 25 architecture is missing out Bas Wetzel
27 perth: an everyday urban narrative Robyn Creagh
30 expo 2010 - do's and dont's Rosemarie Krautheim
stylos // missing // algemeen
15
Hoe zou Nederland er uit hebben gezien als prijsvragen door andere bureau's waren gewonnen? Croonen architecten, PRO architecten, Mecanoo en One architecture bespreken hun plannen die nooit zijn gebouwd
nooit gebouwd Nederland Hens Zoet
Croonen Architecten Fred Meerdink is samen met Eric van Beuningen verantwoordelijk voor de architectuur en de bureauleiding van croonenarchitecten te Nijmegen. Dit bureau was onlangs in het nieuws door het winnen van een prijsvraag voor de floriade in Venlo. Ons bureau werkt in alle sectoren van de samenleving, maar vooral in de wereld van wetenschappelijk onderzoek. In dat kader hebben we meegedaan aan een tender, in 2003. voor de nieuwbouw van een research gebouw voor de rijks universiteit Groningen. We behoorden, na voorselectie, tot de laatste 5 bureau's, waaronder ook UN-studio, die hun visie mochten presenteren voor de nieuwbouw van dit gebouw bij de faculteit medische wetenschappen. Het gebied waar we het project moesten projecteren, grensde aan de oude binnenstad, de faculteitsbebouwing uit de jaren 70 en 80 (oostblokarchitectuur) een oud faculteitsgebouw uit 1876 en een tweetal oude villa's voor de geneesheer directeur van het academisch ziekenhuis en de econoom van deelzfde instelling. Wij hebben met ons gebouw het rafelige gebied willen repareren door een rustig bouwvolume toe te voegen in een verzoenende baksteenarchitectuur met modernistische, maar ook ambachtelijkindustriele trekjes.
Leken zitten in selectiecommissies en missen de ruimtelijke intelligentie die wij op school vele jaren gecultiveerd hebben. Je begrijpt het al: Vastgoed van de RUG wilde een echte van Berkel binnenslepen, dus onze Ben won, wij werden derde of zo na Ton Venhoeven. Omdat Thomas Rau, nogal rauw tekeer ging met zijn blob voor het eveneens in hetzelfde plangebied op te richten studiecentrum medische wetenschappen en doordat Ben van Berkel er nog een ongenaakbaar pareltje tussenpootte, kwam er van reparatie van het plangebied niets terecht; er ontstond een verzameling ontkenningen die nog eens onderstrepen dat in Nederland stedenbouwkundige kwaliteit ver te zoeken is. Nederlandse architectuur is sinds de jaren 60 een laboratorium voor uitroeiing van stedenbouw. Leken zitten in selectiecommissies en missen de ruimtelijke intelligentie die wij op school vele jaren gecultiveerd hebben. Ambtenaren met de rang van Referendaris A, mogen, na een cursus van 3 weken, architectonisch-stedebouwkundige plannen toetsen. Ik pleit voor instelling van Bureau’s stadsarchitectuur! www.croonenarchitecten.nl
13
stylos // missing // algemeen
PRO architecten Ernstjan Cornelis is directeur uitvoering en financiĂŤn bij PRO architecten te Den Haag. PRO architecten was onlangs in het nieuws door het winnen van de prijsvraag voor het nieuwe gemeentehuis van Ooste Gelre en het cultuurhuis in Winschoten. We werden dit jaar 2e bij de prijsvraag voor het Theater van Sneek. Soms kun je daar mee leven maar soms blijf je pijn in je buik houden. We hadden zo'n mooi plan, dat zo mooi ingepast had kunnen worden in de stad! Het plan was geĂŻnspireerd op de hoeden fabriek van Mendelsohn in Duitsland die we tijdens een bureau excursie met zijn allen hebben bezocht. Wat een pracht gebouw is dat geweest.
Wij hebben nog steeds het idee dat Sneek beter af was geweest met de "hoedenfabriek van PRO"
En waarom zijn we het dat niet geworden? Het was kantjeboord. Wij hadden het idee dat de selectiecommissie voor ons plan was maar dat de burgemeester liever een antroposofisch gebouw in zijn stad wilde hebben. Dus werd het,we hadden hun Porsche Cayenne al zien staan bij de selectie, Alberts en van Huut. Smaken verschillen maar wij hebben nog steeds het idee dat Sneek beter af was geweest met de "hoedenfabriek van PRO" al gunnen we Alberts en van Huut natuurlijk van harte de overwinning. www.atelierpro.nl
stylos // missing // algemeen
14
Mecanoo
veel meer volume gebouwd dat strict noodzakelijk. Daarnaast heeft het
Ellen van der Wal is senior architect bij het bureau Mecanoo architecten
gebouw een 'universele' uitstraling. Het is een glazen kantoorgebouw
te Delft. Onlangs werd op de TU campus het mekelpark geopend, naar
wat op verschillende plekken in de wereld zou kunnen staan, terwijl
een ontwerp van Mecanoo.
het ICC in de competitie-omschrijving om een bijzonder en iconisch gebouw vroeg.
Ons plan voor het International Criminal Court (ICC) in Den Haag is
Vanzelfsprekend zijn wij er van overtuigd dat het ICC en vooral
nooit ten uitvoer gekomen. ICC is opgericht in 2002 en is de eerste
Den Haag een meer bijzonder en karaktervol gebouw voor deze
en enige permanente, internationale rechtbank die zich bezig houdt
waardevolle en helaas zeer belangrijke organisatie had verdiend.
met het bestrijden van internationale criminaliteit, zoals genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden. Om haar taken
www.mecanoo.nl
goed uit te kunnen oefenen is in 2008 een internationale competitie uitgeschreven waarvoor twintig internationaal vooraanstaande
One Architecture
architecten zijn geselecteerd, waaronder Mecanoo architecten.
Matthijs Bouw is directeur van One Architecture Amsterdam. One
Mecanoo heeft niet gewonnen. De eerste prijs ging naar Ingenhoven
Architecture heeft onlangs de prijsvraag voor herinrichting van het
architecten.
Sint Jozefterrein in Deventer gewonnen. Ons voorstel voor Judenburg-West, een stadsuitbreiding in Oostenrijk,
Het winnende plan heeft de locatie geheel volgebouwd, waarbij er geen ruimte is gelaten voor het duinlandschap.
is een ongerealiseerd project. Judenburg is de ergste stad van Oostenrijk; het is er het koudst en het enige belangrijke dat er ooit heeft plaatsgevonden is de geboorte van de filosoof Ludwig Wittgenstein, zoon van de eigenaar van de lokale staalfabriek. De Wittgensteins zijn snel daarna verhuisd. Het was duidelijk dat deze plek geen gewone
Wij hebben een gebouw ontworpen dat enerzijds de bijzondere plek
wijk nodig had, maar iets zo fantastisch dat alle leed van de koudste
en het prachtige duinlandschap respecteert en anderzijds een symbool
suburb in Oostenrijk vergeten kan worden. Ons voorstel betrof een
vormt. Een icoon dat recht doet aan het International Criminial Court,
wijk die louter uit rotondes is opgebouwd. Daar zijn heel praktische
aan Den Haag (De stad van Recht en Vrede) en herkenbaar is in de hele
redenen voor. Het grondstuk waarvoor we een plan moesten maken
wereld. Mecanoo heeft een groot deel van het programma onder het
had 9 verschillende grondeigenaren, en de gemeente wist niet
duinlandschap gepositioneerd en daarboven een heel compact, maar
wanneer welke stukken voor uitvoering beschikbaar zouden komen.
bijzonder volume. De cirkelvorm, als symbool van oneindigheid en
Daarom stelde de gemeente maar voor om vanaf de hoofdweg
universaliteit komt niet alleen terug in de vorm van het gebouw en de
9 doodlopende straten het gebied in te laten lopen, waarmee,
inrichting van het landschap, maar ook in het patroon van de gevel.
volgens ons, iedere kans op samenhang en gemeenschappelijkheid
Het winnende plan heeft de locatie geheel volgebouwd, waarbij
voorgoed onmogelijk gemaakt is. De doodlopende straten waren
er geen ruimte is gelaten voor het duinlandschap. Helaas doet het
een goed voorbeeld van de verkeersfobie die Judenburg, zoals
daarmee geen recht aan de plek en de stad. Ook wordt er hierdoor
veel gemeenten, had. Eigenlijk wil een gemeente vaak geen wegen en heel veel parkeerplaatsen; alleen een geparkeerde auto is een goede auto. In ons cirkelvoorstel kunnen die rotondes op termijn aan elkaar gekoppeld worden zodat een netwerk ontstaat. De te veranderen rijrichtingen maken de oplossing flexibel. Ze is niet meer afhankelijk van de volgorde van beschikbaarheid van de individuele grondstukken. Er hoeft niet meer gekeerd te worden. Ons voorstel is ook goedkoper (omdat er aan het eind van een doodlopende straat altijd extra stukken weg nodig zijn om te keren)), hoewel het er niet zo uit ziet; het geeft een gevoel van luxe. Dit gevoel van luxe, zo belangrijk in een depressieve plek als Judenburg, wordt versterkt door het feit dat we heel veel parkeerplaatsen toegevoegd hebben, door in beginsel de hele locatie als geasfalteerd op te vatten. In principe kan overal gereden, geparkeerd of gespeeld worden; straten en gebruik worden aangegeven door de belijning. In de tekening ziet het voorstel er uit als een Keith-Haring schilderij, helemaal gevuld met ronde vormen. De asfaltvlakte die zo ontstaat heeft ook een beter klimaat. De zwartheid van het gebied, die overgenomen wordt in de faรงades,
15
stylos // missing // algemeen
en de precieze bepaling van de hoeveelheden absorptie en reflectie,
botanische tuin, club; samen maken ze een vorm die Parijs in
maakt het mogelijk maximaal gebruik te maken van passieve zonne-
gebouwde zin nog niet had; klein en elegant. De flexibiliteit van
energie, niet alleen binnen, maar ook buiten. Berekeningen toonden
de gebouwtjes, die los in het gebied geplaatst kunnen worden, en
aan dat er in het gebied microklimaten geschapen kunnen worden
waarvoor het niet uitmaakt hoeveel er en waar ze precies zijn, moest
waar de gemiddelde temperatuur tot 6 graden hoger ligt dan normaal.
ook vertaald worden in het tuinontwerp. Ook hier hebben we cirkels
Dit is zeer indrukwekkend als we ons realiseren dat we het debat over
gebruikt, een nog niet bestaande geometrie in het gebied. De ‘grande
klimaatverandering zich richt op een stijging van de temperatuur van
forme’ van het centrum van Parijs verhoudt zich losjes tot de vluchtige
2 tot 3 graden. Er zullen subtropische planten groeien in Steiermark.
vorm van de ‘emergences’, die zich zelf weer op eenzelfde losse manier
De stenige parkeerbiotoop is perfect voor palmen en cactussen. Ons
verhouden tot het cirkelontwerp. Zo ontstaat er een matrix van nieuwe
onorthodoxe plan won de prijsvraag niet; met name de architecten
mogelijkheden, programma’s en publieksgroepen. Het cirkelvormige
in de jury bleken allergisch voor cirkels.
tuinontwerp stopt niet aan de oppervlakte. Geheel in lijn met de nieuwe verticaliteit die we voorstelden, dringen de tuinen diep het station en het winkelcentrum in. Ook het niet winnen van deze
Ons onorthodoxe plan won de prijsvraag niet; met name de architecten in de jury bleken allergisch voor cirkels.
prijsvraag is nog steeds een grote frustratie. De glazen gebouwtjes, die ik nog steeds voor me zie als ik, vooral ’s nachts, door Parijs rij, zijn echter lichtpuntjes in mijn schaduwstad. Dit artikel van One Architecten (plus introductie, ontbreekt hier) is
Het kan aan de cirkels liggen, maar ook een andere niet-gewonnen prijsvraag, nu met een cirkelvormig park, spookt regelmatig door mijn hoofd. Als ik door Parijs rij, kan ik die stad eigenlijk niet meer
eerder geschreven door Matthijs Bouw (09 -10-2007)// www.onearchitecture.nl
zien zonder de lichte, glazen gebouwtjes die als parfumflesjes boven Les Halles zouden uitsteken als we, samen met O.M.A. en XDGA, niet op het nippertje verloren hadden. Het project voor Les Halles speelde zich voornamelijk ondergronds af. Met de komst van de regionale spoorweg werd er op de plek van de voormalige groothandelsmarkt in het centrum van Parijs een locatie gevonden voor het overstapstation. In de jaren ’80 werd, boven het station (waar bijna een miljoen mensen dagelijks overstappen), maar onder een parkje met wat paviljoens, een groot winkelcentrum, een megabioscoop en veel culturele- en maatschappelijk functies aangelegd, als een soort kurk op het station. Met name voor het winkelcentrum was dat handig; de overstappers konden meteen even boodschappen doen. Ook de bewoners van de sjieke buurt waren wel blij met deze kurk: zo hoefden de bruine mensen uit de ‘banlieues’, de buitenwijken, niet echt de stad in en bleef het parkje voor hun alleen. Ons voorstel behelsde het letterlijk ‘ontkurken’ van het station, zodanig dat de mensen van de ‘banlieues’ ook echt de stad in kunnen komen. Het ontkurken had niet alleen veiligheidsredenenen (bij een slimme bomaanslag zitten 20.000 mensen als ratten in de val), maar vooral ook sociaal-culturele; op deze manier mengen ze met de sjieke mensen van het centrum. De kleine gebouwtjes, die we ‘émergences’ (letterlijke vertaling; ‘dingen die tevoorschijn komen’) noemden, komen ook letterlijk tevoorschijn uit het ondergrondse. De ‘émergences’ stelde een radikaal nieuwe vorm voor Parijs voor. De gebouwtjes konden op een opportunistische wijze in het gebied neergezet worden, waardoor het project zeer flexibel werd. De ‘émergences’ konden, zowel in de ontwerpfase als ook (in zekere mate) in hun fysieke vorm, worden toegevoegd, verplaatst, verwijderd, vernieuwd, of niet gebouwd worden, gebaseerd op enigszins ad-hoc overwegingen zoals de sterkte van de bestaande constructie, marktontwikkelingen, of politieke overwegingen. Ze hebben verschillende functies: ‘flagship store’, kinderdagverblijf, stylos // missing // algemeen
16
On the following pages you'll find all the things that you shouldn't miss: music about architects, websites of architecture offices, architecture on youtube, and so on....
music about architects the editors
architecture in helsinki http://thatbeep.com // avantgarde / indie-pop (AUS) Very special artists with a comic-like style.
Tom Waits - What is he building in here? http://www.tomwaits.com // experimental (EN) The text of this song is a bit creepy, and it becomes never really clear what Waits is singing about: "What the hell is he building in there? He has no friends / But he gets a lot of mail / I'll bet he spent a little time in jail... " Is that about the architect?
Kate Bush - An architect's dream http://www.katebush.com/ // progressive rock (EN) Kate Bush's lyrics tell us about a painter . She wants to make us believe that architects dreams of the lines of a painter. Are you?
dEUS - The architect http://www.deus.be // rock from Antwerp / (BE) This song has a splendid video - a play with light. Also listen to the ghettoblaster version Rotterdam.
Simon & Garfunkel - So long, Frank Lloyd Wright http://www.simonandgarfunkel.com // 60ies - 70ies / (UK) An ode to Frank Lloyd Wright.
17
Don't
website of architecture offices BIG Architects http://www.big.dk // Denmark One of the biggest danish offices. With a site in a pictogram organisation that invites us to zap through.
Rene van Zuuk http://www.renevanzuuk.nl // Nederland On the first page you can see Zuuks latest project. The screenshot shows the pavilion in Roosendaal.
Sadar Vuga http://www.sadarvuga.com // Slovenia This young office has already won several prices. Interesting new eastern building style beyond shabby slab construction.
concrete architectural associates http://www.concreteamsterdam.nl // Netherlands This website shows a variety of projects. Pictures are mostly taken from a central point perspective.
Jurgen Meyer H. http://www.jmayerh.de // Germany The intro is a shuffling of numbers on the screen. Followed by a handy overview of all projects with first class navigation.
miss
stylos // missing // algemeen
18
18
Ted Talks is the platform for lectures. Here you can find a selection of the most interesting lectures and watch them online.
ted talks Olafur Eliason www.ted.com/talks/olafur_eliasson_playing_with_space_and_ light.html // artist, Denmark Olafur is a must for architects. He plays with the elements and bewilders the senses like no other. And all that with simple elements like water or light.
Liz Diller http://www.ted.com/talks/liz_diller_plays_with_architecture.html // architect, USA Liz is the Diller of Diller & Scofidio, an architecture office in New York. Their most famost project was the 'Blur Building' a media pavilion for the Swiss Expo 2002.
Sam Martin http://www.ted.com/talks/sam_martin_builds_a_room_of_his_ own.html // writer and editor, USA In his ted talk - 'a quirky world of 'manspaces' Sam Martin tells and shows pictures of spaces that are claimed to relax, work, and be yourself. Will Staeger says "Martin's book is just what the doctor ordered: the guy's answer to Sex and the City."
Moshe Safdie http://www.ted.com/talks/moshe_safdie_on_building_uniqueness. html //architect, Canada Moshe Safdie the king of the metabolist style talks about building uniqueness. Is there such thing?
19
19
stylos // missing // algemeen
Don't
architecture on youtube Building the real unreal house http://www.youtube.com/watch?v=-WHdFVHfXOQ&eurl // 3.57 min. Hemeroscopium is in Greece the place where the sun sets, an allusion to a place that exists only in our mind, in our senses. Constantly moving and mutable, but nonetheless real. It is enclosed, delimited and suggested by the horizon. Though it is defined by light and can only takes place in a precise moment of time. By Ensamble Studio & Ant贸n Garc铆a-Abril.
green architecture www.youtube.com/watch?v=A2bYPFKlKeo // 2.53 min. Houses with grass roofs, with spiral floorplans, and other curiosities, a compilation of photo's, all neatly labelled with name, place and architect.
Dutch embassy in Berlin http://www.youtube.com/watch?v=2CEdD7DEYdI // 3.37 min. Manchester School of Architecture Fieldtrip Film, year 2006-07. It shows the concept and atmosphere of the Dutch embassy.
The Elephant House in Copenhagen Zoo http://www.youtube.com/watch?v=uC__d_Jnfy4 // 1.20 min. Low-res film of the building's construction from above. Its from a camera that was conncected to a higher building or crane, filming all day long.
miss
stylos // missing // algemeen
20
20
There are movies about architects and architecture, worth watching.
movies about architects Naissance d'un hopital // 1980 documentary interesting movie over a children's hospital in Paris.
The bird's nest // 2008 documentary This movie shows the construction of China's national stadium in Bejing by Herzog and de Meuron.
Building heaven // 2000 documentary a poetic study of architecture across various times and cultures
My architect //2003 documentary Film director Nathaniel Kahn searches to understand his father, noted architect Louis Kahn, who died bankrupt and anonymous in a toilet of a station in 1974.
The fountainhead // 1949 movie The Fountainhead is a 1949 American drama film based on the bestseller book of the same name by Ayn Rand. The protagonist, Howard Roark, is an individualistic young architect who chooses to struggle in obscurity rather than compromise his artistic and personal vision.
21
21
stylos // missing // algemeen
Don't
Places, a collection of thrilling spaces in the world.
places to be Thermal Bath Vals www.therme-vals.ch // Vals, Switzerland Thermal bathing in an architectural masterpiece. A bath in the mountains , made out of the local Valser quartzite stone.
Botanical Garden Barcelona www.jardibotanic.bcn.es // Barcelona, Spain Finest garden planning where corten steel builds the outline of the path.
World Expo Lissabon http://en.wikipedia.org/wiki/Expo_%2798 // Portugal, Lissabon The old expo area, still in use and ready to be explored.
Mas in Antwerpen http://www.mas.be // Belgium, Antwerpen Although some exhibitions are already open, it will be completed in 2011. A design by Neutelings & Riedijk.
Bundestag Berlin http://www.bundestag.de/htdocs_e/visits // Berlin Germany The entry to the rooftop terasse is for free from 8.00 to 24.00 o clock. A pitty, that it's not possible to reserve. The best time to visit is in the very morning or late.
miss
stylos // missing // algemeen
22
22
Groen Beton
www.indekiemgescoord.nl
Ideeënprijsvraag 2009 Kun jij beton vergroenen? Energiezuiniger werken, minder afval produceren, meer hergebruik mogelijk maken en slimmer omgaan met capaciteit en kwaliteit. Hoe grijs de kleur van beton ook is, het product wordt steeds groener. Ben jij professional of student die het leuk vindt om met beton te werken of daarin geïnteresseerd is? Geef die vergroening dan een impuls. Kom met ideeën voor duurzamere betontoepassingen, nieuwe producten of verbetering van bestaande producten en systemen en doe mee aan de ideeënprijsvraag Groen beton. Het beste idee wordt beloond met 5.000 euro voor onderzoek of advies voor verdere ontwikkeling.
Innovatie stimuleren De prijsvraag is een initiatief van het Cement&BetonCentrum, bedoeld om innovatie in beton te stimuleren. Het thema, de naam van de wedstrijd zegt het al, is Groen beton. Milieuwinst laten zien Elke inzending moet bij minstens een van de ‘levensfasen’ van beton milieuwinst laten zien. Dat kan zijn bij de winning van de grondstoffen, maar bijvoorbeeld ook bij de productie, het gebruik en de sloop of het hergebruik. De winst hoeft niet in exacte cijfers te worden uitgedrukt. Een indicatie, mét onderbouwing, is genoeg. Inzendingen via website Heb jij een innovatief idee voor groene betontoepassingen? Doe dan mee. Ga naar www.indekiemgescoord.nl voor alle informatie. De inzendingen moeten uiterlijk op 30 oktober 2009 binnen zijn. De bekendmaking van de winnaar is drie weken later, op 19 november, tijdens de jaarlijkse Betondag. Jury De inzendingen worden beoordeeld door een vakkundige jury bestaande uit: • prof.dr.ir. Michiel Haas, TU-Delft / Nibe, voorzitter • ir. Caroline Kruit, dax-magazine, secretaris • prof.dr.ir. Jos Lichtenberg, TU-Eindhoven • ir. John Mak, W/E adviseurs • dr. Gert van der Wegen M.Sc., Intron
architecture is missing out Bas Wetzel
25
stylos //missing // algemeen
Today’s architecture is missing out. For years architecture is reduced in number and visual presence of its very elements. Columns are treated as necessities, left away whenever possible. Handrails are made as thin steel wires or glass panels since they don’t have the right to be seen anymore. Facades turn into glass surfaces because their support structure is no longer interesting for the design. The choices are usually rectified with one-liners like ‘less is more’ while in reality, I think we tend to erase certain elements out of the architectonic image because of a lack of inspiration. Without making a plea for Baroque architecture as a better alternative, I’d like to address the opportunities we are missing. We start missing out when we blind ourselves with themes like ‘transparency’ and ‘lightness’. In a struggle to achieve these values we are quickly losing quality. A façade made of only glass for example is of course a respectable technological achievement, but now that even shopping malls are using this technique, it turns out to be a very shallow realisation of what can be the most interesting part of the building. Where are the window frame compositions and materials? Where the structuring wind brackets, shadows and light beams? All open. A true experience of openness in the façade can be achieved by making openings in a closed wall instead. The closed surroundings will make the opening look more open, since there is no openness without the enclosed. A staircase in turn can be a very nice and rich element in architectural space, so then why should we make it hardly visible? And what about columns? Columns can increase the experience of height or depth of a space. And when you walk through a column filled space the changing perspective will give an unmatched spatial experience. Making everything that is hard to integrate in the design in glass or steel wire is a waste of opportunities. It is an easy choice that is rather an evasion than an interesting solution of the architectural assignment. Instead of seeing these elements as ‘problems’ we should investigate their possibilities to turn them into assets. That’s just what gives quality to our profession. This further reduction of our architecture will end up with buildings that won’t be worth exploring. No more interesting details, no tempting material assemblies, no pleasant surprises. Simply said we will end up with nothing. So please, design that handrail, explore the window frame and if you need columns, use them and let them help to make your building truly interesting! stylos // missing // algemeen
26
This article is a fragment of a fifth year architecture dissertation by Robyn Creagh from Perth, Australia, who is now a PhD Candidate at Curtin.
perth: an everyday urban narrative Robyn Creagh
The following story fragment is an extract from my fifth year architecture dissertation completed at Curtin University in Perth, Australia1. I was frustrated with the apparent tendency to speak as if the city was made solely by Architects. The everyday reality of the individual’s experience of city space seemed to be missing from architectural discourse. I wanted to reveal the play of resistive tactics in the appropriation of space2, and ground it in a reasonably typical experience of my home town. My methodological approach borrowed heavily from autoethnography3. I used my own and my friends’ routines in and around Perth, from Friday lunchtime to Saturday morning, as a framework and case-study to consider various influential theories of everyday urban experience. The aim of the project was to convey the role of everyday experience in the creation of urban place. In the following chapter “Ghost Stories” Michel de Certeau’s ghosts and local authorities meet Hilde Lindermann Nelson’s counterstories grounded in my relation to Tim Winton’s novel Cloudstreet.
The everyday reality of the individual’s experience of city space seemed to be missing from architectural discourse.
Ghost Stories - 12:30 pm Friday 27 July 2007 - Forrest Place, Perth
hidden behind the timber under renovation boarding. There are other ghosts of people there, my sister and the other Post-
The costly reality of lunch at the cafe in Forrest Place strikes me. But I
Office-Goths dressed all in black, their faces whited out, in scary coats
so want to sit here, outside in the sun with all these people.
and boots, sitting on the steps, pacing and posing, talking about or
‘Coffee?’ 4 I propose as a less expensive alternative, turning to Mike5
screaming it out, that this system, any system isn’t working for them.
as we enter the Place.
There’s a sixteen year old version of myself waiting and waiting and
‘Sure. It’s my turn. For you?’
waiting for a boy who finally turned up, before the time when everyone
‘Soy flat white, please. Cheers.’
had mobile phones. There’s posting gifts overseas, last minuet for
While Mike walks towards the coffee counter I climb the stairs leading
Christmas and the lines and the chaos and the cool air-conditioned
to the coffee buyers’ pavilion. I take a table, front row seats, hard up
high ceiling interior that dried the sweat to your skin. As I watch, Rose
against the rail separating off the paid area from the rest of the square.
wheels back for another look and finds herself going up the steps.
It overlooks the benches running along the edges the grass podiums
Before he can, she gets the first word in.
with their token trees.
“Gday, Earl. Haven’t strained yourself, have you?”7 I hear her say.
Pulling out a chair for myself I fold my jacket over the back of it and
Mike arrives back at the table, and notes the translucent state of the
then sit and look down and out. Carefully looking relaxed, pausing a
place and my distant gaze. “Haunted places are the only ones people
nervous jig, running my hand up the back of my hair, leaning forward
can live in,” 8 he mumbles, ‘they open up gaps in the landscape of
onto my elbows, sitting up, straightening my spine, trying to drop my
control, the idea city and make room for playing.’ 9
shoulder blades, and look I like I’m at ease with a correct posture. In
‘Hmmm? Oh, coffee. Thank you.’
concession to my body’s habit of folding in on itself, I cross my right
‘What are you looking at then?’ asks Mike as he sits down and leans back
knee over my left. And pull my phone out of my pocket. No messages,
in his chair, making himself as comfortable as at my dining table.
but I play with the keys a moment, contemplate a text or two without
‘I was just remembering Rose, Tim Winton’s troubled but finally
actually sending them, so as not to look like I have no friends, sitting
triumphant shop girl.’ I point her out walking off towards a lunch at
here by myself. I leave my phone face down on my wallet now lying
a sandwich counter, with her clearly impressed hatless bloke in tow.
on the table, so I don’t have to sit on it.
Mike laughs empathetically that it is romantic conquest which has
Finally I look up again, looking past everyone really. Not making eye
my attention.
contact. Eyes out of focus just seeing the patterns of movement,
‘I see,’ he says.
staring out towards the mall. I see a girl about my age walking fast
‘It’s not just that she gets the boy, Mike. It’s the way she uses that
and cocky towards the Place. White blouse and a longer skirt that’s
building, the spaces of the city, within the framework of her own
just not fashionable at the moment, stockings and black shoes that
position. It’s even the way this ghost of her character moves, cocky,
shine like she’s proud of them.
pretty and you’d be stupid not to see it, proud, and difficult to slow down long enough to get a good look at, wearing a girlish look on her
The city of perfect exchanges becomes more distant with her approach,
face underneath every other expression10. Even her joy in the furious
the lunch time city workers fade, they seem to be drawing links through
movement of the city11 form a how-to guide for the construction of
time with rhythmic cycles of the work day, some are now wearing the
a resistive narrative from the city at hand, starting from the template
ghosts of old hats. She doesn’t look at any of them directly as she walks
of city office worker and finding some empowerment within that.’ I
quite literally through the now insubstantial crowd, eyes making out
rant.
the hatless bloke leaning on the first pillar up the post office stairs,
‘She’s a local authority.’ He nods approvingly and looks around as if to
waiting for her judgment . Following the lead of her gaze I can make
catch a glimpse of her disappearing figure.
out the inviting steps and shady colonnade of the Post Office with its
‘A what?’
columns divided into manageable proportions and wall of little post
‘An authority. In that this story opens up a hole in expectations, in
box compartments of folded and textured metal. They make me think
the city of perfect exchanges where individuals have an economic
of pirates and secrets and English wallpaper. Moments ago it was all
role and behave in ways that can be plotted in graphs, defined by
6
stylos // missing // algemeen
28
drawing edges.’ 12
‘Ah, no worries. Thank you…’ I pause, waiting for her name.
‘Yeah, I mean it’s just a story. But I can frame my working and lunching
‘Heidi.’
in the city in the context of this story I love. I come to stand for Rose,
‘Heidi, thank you.’ She looks up and into my face as I thank her and she
or she for me. And I can see that there have always been girls in the
nods with a serious smile. I grin, somewhat embarrassed, somehow
city, finding and taking moments to call their own and suit their own
exposed and out of my depth in this conversation and turn back to
agendas.’
my coffee.
‘Would you say that’s a counter story?’ asks a friendly female voice,
‘A ghost, a counterstory, a local authority, it all comes to the same
clearly, expecting a response. It feels as if she is talking to the back
end. An inhabitable place.’ Mike continues, while I contemplate my
of my head.
coffee. “The verbal relics of which the story is composed, being tied to lost
‘A ghost, a counterstory, a local authority, it all comes to the same end. An inhabitable place.’
stories and opaque acts, are juxtaposed in a collage where their relations are not thought, and for this reason they form a symbolic whole. They are articulated by lacunae. Within the structured space of the text, they thus produce anti-texts, effects of dissimulation and
‘Sorry?’ I say, twisting around in my chair.
escape, possibilities of moving into other landscapes, like cellars and
‘I just overheard what you were saying and couldn’t help but wonder
bushes.”15
if it was a counterstory,’ says the fellow lunchtime coffee drinker at
‘Mike, you’re losing me. All I’m talking about is being able to pick and
the table behind us. There’s a note pad on the table next to her coffee
choose parts of the city and collage them together in the construction
cup and she pushes her glasses back into her hair with a hand still
of my own identity. To take part in the rhythms of the city and celebrate
holding a pen.
them as my own. With this story I can stake claim to the post office
‘Ah, sorry…’ I stall and flick my eyes over to Mike, he’s smiling and
facade, even when it’s boarded up, giving myself permission to walk
leaning back, perfectly content for me to deal with this one. It’s my
cockily up the stairs of neo classical civic buildings, to focus on what
story after all.
that space is used for and who is inhabiting it rather than the divine
‘I’m not sure. What’s a counterstory?’There didn’t seem to be any polite
proportions and reminders of power.’
way to ignore this woman.
‘Exactly.’ He grins and leans back as if he’s just made a particularly
‘Well, I’ve been talking about it as a narrative told by a group of people to resist the dominant reading of them.
valid point.//
13
Correct me if I’m wrong, but you’re telling a story of a young woman moving about in the city and inhabiting the very structures that in a Foucauldian analysis should be containing her, right?’ ‘Ah, Rose is a switch girl for a department store. She uses that position to set up meetings with “nice voices” and then uses the physical environment, “stand beside the first pillar off Murray St” kinda thing, to screen these potential dates from the anonymity of the lunchtime crowd.’ 14 I answer hesitantly ‘Right. Where what might be generally expected of a girl in her position would involve a lot less agency and creativity. She’d be expected to do her job subserviently, respect the symbols of authority, take home her pay to her family and be satisfied with the boy next door.’ ‘Well, she is eventually satisfied with the boy next door.’ I confess. ‘Yes, but that’s not the story you’re telling, is it.’ ‘Oh, no.’ ‘So, why are you telling this part?’ ‘Because this is the bit I like. It’s close enough to my own life that I can inhabit it. I can use it to resist the same, if slightly shifted expectation on me, as a young woman working and moving in Perth.’ ‘Exactly. It’s a counterstory, just as I suspected. Thank you.’ She turns away and makes quick notes in her notebook.
29
stylos //missing // algemeen
Bibliography 1 Robyn CREAGH, 2007, Perth: An Everyday Urban Narrative, B.Arch(Hons) Diss., Curtin University of Technology (for further information contact the author robyncreagh@gmail.com) 2 Such as those described by Michel DE CERTEAU, 1988 (1984) The Practice of Everyday Life, trans: Steven Rendall, London: University of California Press 3 Caroline ELLIS, 2004, The Ethnographic I: A methodological novel about Autoethnography, USA: AltaMira 4 Single quotation marks (‘) indicate speech within the narrative. Double quotation marks (“) indicate direct quotes taken from other authors’ works which have been incorporated into the dialogue within the narrative. 5 In this narrative Mike is a red fedora clad city worker and a close friend of Robyn’s. He has been surgically implanted with Michel de Certeau’s theories on walking the city. The narrator, Robyn, is a 25 year old archi-nerd. She likes cities, drinking beer with mates, reading good books, and long footnotes. She thinks too much. 6 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 284 7 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 284 8 Michel DE CERTEAU, 1988, The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 108 9 Michel DE CERTEAU, 1988 The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 107 10 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 279 11 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 181 12 Michel DE CERTEAU, 1988, The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 97 13 Hilde Lindermann NELSON. 1995. “Resistance and Insubordination” In Hypatia v10.n2 Spring 1995, 23 14 Tim WINTON, 1993, Cloudstreet. Australia: McPhee Gribble, 280 15 Michel DE CERTEAU, 1988, The Practice of Everyday Life, London: University of California Press, 107
In 2010 the world Expo will take place in Shanghai. While most of the pavilions are still vision, we look at an overview over the trends this year. In the do's and dont's we estimate a selection of 5 pavilion designs by means of their visualisation...
expo 2010 - do's and dont's Rosemarie Krautheim Bas Wetzel
expo pavilions
British pavilion also called "The hedgehog"
Each expo pavilion in 2010 represents a country that is created according to the topic “A better city, a better life”. The structures represent a country’s program, their designs meets economical as well as representative criteria. For some pavilions the construction has just started this week, while
not so nice
others are still vision. It becomes clear that architectural rules are not
1. Don’t make the rendering look as if the building is a tornado
ruling the Expo world, nevertheless do the pavilions belong to the built
2. How does a hedgehog represent the UK?
environment. In this article we review three aspects of five pavilions:
3. Rods, rods, and more rods
design as a representation of a country, and the visualization of this design, architectural design, as far as it is possible on a picture. This year in general, the following main trends begin to show. The ‘sky-ramp’ - a path leads the visitor upwards (Netherlands, Denmark, Poland). The ‘levitation’ - a structure seems to hover above the ground (Macau,
this is lovely
Poland, UK, Denmark). The trendy pavilion name - a word-combination
1. Every single one of the 60.000 aluminum rods has a source of light.
like ‘Balancity’ and ‘Welfairytales’. We translated the do's and dont's
What a spectacle in the night.
in the 5 different languages of the five pavilions countries that we
2. Interactive displays and a curious inside make the building worth
looked at. In the following pages you can see what we found 'not so
visiting.
nice' or 'lovely/ great'.
stylos // missing // algemeen
30
Polish pavilion www.polishpavilion.pl
mniej duzy 1. Is this pavilion cut out of paper? The visualization doesn’t show materiality. 2. What is the attraction inside? Ghosts on a wooden floor? 3. The model looks too smooth, without handrails and details.
genialny 1. A lookout point – very handy on an expo terrain and therefore loved by the visitor. 3. Well-arranged website with plenty of high resolution pics online on www.polishpavilion.pl 4. The use of a traditional polish element, the cut-out pattern as a showcase of a traditional element in a different context, may arouse curioisty about the country itself.
31
stylos //missing // algemeen
Dutch pavilion also called "The happy street"
niet zo leuk 1. It is an assembled replication in the ‘ready-made’ style 2. What's the difference between the Dutch pavilion and a hamster cage? (see pictures in full colour. The left one is the Dutch pavilion)
en dit is mooi 1. A Walt Disney concept that seems economically mature and a visitor's honeypot. 2. The happy street has an remarkable capacity for people. It shall attract 5-10 % of all expected 70 million Expo visitors. 2. Excellent website with statistics over the Netherlands and an up-todate view on the construction site. www.holland-expo2010.nl/nl/nederlands-paviljoen/de-bouw
stylos // missing // algemeen
32
Macao pavilion also called 'the jade rabbit' or 'moon lantern'
n達o bom 1. Is it a bunny or a duck? 2. Ok, it is a rabbit, but why does it have wheels? 3. As a replication of the national lantern, it represents a symbol not a country. The idea was to represent the Rabbit year (1999) when Macao was returned to China. 4. If you take a design that far, than go further.
e isto excelente 1. The rabbit is a classical piece of kitsch. If your design is kitsch than show it. On the coloured rendering, this has definitely worked out. 2. Where is Macau? Exactly, a big pavilion and honourable promotion makes this little country famous.
macao info Macau is one of the two special administrative regions of the People's Republic of China, the other being Hong Kong. The territory has thriving industries such as textiles, electronics and toys, and a notable tourist industry. Macau is one of the richest cities in the world. Establishment: 1557 Portuguese colony: December 1, 1887 Transfer of sovereignty to the PRC: December 20, 1999 Density: 18,705/km2 (1st) Population: 546,200 Offical languages: Chinese, Portugese
33
stylos //missing // algemeen
Danish pavilion niet behagelig 1. A bike path to represent Denmark? 2. The centre piece is an original statue, in water that was transported from Copenhagen. A lot of effort for a small outcome. 3. It’s not quite clear what happens at the top of the building or during the bike ride.
og det er smukke 1. Attractive architectural routing for a nice visitors experience. 2. Denmark shows a future vision of Copenhagen. A vision of how Copenhagen can become, not a status of how it is. 3. Models and visualization make curious on the design's implementation.
stylos // missing // algemeen
34
Design and Government in Europe Disciplines Design for public space Architecture Visual communication
Design Den Haag 2010-2018 researches the relation between Design and Government in Europe within an international context, from cultural, economic and social viewpoints. Starting spring 2010, Design Den Haag will organize a total of five public events biennially in the field of design, architecture and visual communication, with exhibitions, publications, lectures and debates,
Key words perception identity sharing knowledge
workshops and documentary films. Each edition will entail a collaboration between Den Haag and another European government Capitals: Berlin, Stockholm, Rome, London and Paris. Every edition will be evaluated. The final evaluation of the five editions will be submitted as report to the European Union at the end of 2018. This report will contain recommendations concerning the betterment of relations between design and governance, and on governmental funds for the quality of design, architecture and visual communication. Design Den Haag 2010-2018 onderzoekt de culturele, economische en maatschappelijke betekenis van de relatie tussen Design en Overheid binnen Europa in een internationale context. Design Den Haag organiseert vanaf voorjaar 2010 iedere twee jaar in totaal vijf publieksevenementen met tentoonstellingen, publicaties, lezingen en debatten, workshops en documentaires op het gebied van design, visuele communicatie en architectuur.
Do you want to be informed over our activities?
Iedere editie is een samenwerking tussen Den Haag en
Sign up for the newsletter.
een andere Europese regeringsstad: Berlijn, Rome, Parijs,
www.designdenhaag.eu/en/subscribe-newsletter
Londen en Stockholm. De resultaten van de vijf edities worden per keer geĂŤvalueerd en bediscussieerd en eind
Wil je op de hoogte gehouden wilt worden van
2018 als rapport aangeboden aan de Europese Unie. Het
onze activiteiten?
rapport bevat aanbevelingen over de bestedingen van
Meld je dan aan voor de nieuwsletter
overheidsgelden ten behoeve van de kwaliteit van design,
www.designdenhaag.eu/nl/inschrijven-nieuwsbrief
visuele communicatie en architectuur.
Designed for the government The Government is an important commissioner for the creative sector in the field of public design, architecture and visual communication. Public squares, bridges, parks, housing of governmental organizations, the police identity and the design of political campaigns are examples of projects 'Designed for the Government'. On www.designdenhaag.eu/en/government we show projects designed for the Dutch Goverment (the state, ministries, provinces and municipalities) and government services (such as the Belastingdienst, the Nederlandsche Bank and till 1989 the Dutch PTT).
Dutch embassy in Addis Abeba, 2005 Client: Ministry of Foreign Affairs Design: Dick van Gameren / Bjarne Mastenbroek www.dickvangameren.nl Dutch Euro, 2002 Client: De Nederlandsche Bank Design: Bruno Ninaber van Eyben www.ninaber.nl
Visual identity Police, 1993 Client: Ministry of Foreign Affairs / Minstry of Justice Design: Studio Dumbar www.studiodumbar.com
Sportdomes, 2007 Client: Atelier of the Chief Government Architect Design: Willem van der Sluis, Customr www.rijksbouwmeester.nl
Beatrix stamps, 1981 Client: PTT Design: Peter Struycken (artist), Gerard Unger (typograph), Vincent Mentzel (photographer) www.iconenvandepost.nl
Visual identity National government, 2007 Client: National government Design: Studio Dumbar www.studiodumbar.com
Bridge 'Lute', 1999-2003 Location: Haarlemmermeer Client: Municipality Haarlemmermeer Design: Santiago Calatrava www.calatrava.com
City Hall Den Haag, 1986 - 1995 Client: Municipality Den Haag Design: Richard Meier www.richardmeier.com
In the following you will read three personal stories of people that lived in the 'Houttuinen' in Delft. In some years the street formerly known as Houttuinen will become the new railway zone. Underground train track where the new station, combined cityhall will be built.
In Delft there was a 'Houttuinen'
Henk van der Well Inhabitant of the Houttuinen I had almost been born in the Houttuinen 21. It was in August 1955,
the stairs, covering the staircase in black dust. It was a simple life with
a very hot day. My mother had planned to give birth at home, but she
barely electricity. In the winter the water pipes froze for some weeks,
wasn’t in a good condition so she went to the hospital. All in all I have
so my mum had to ask for water from the neighbours. It was a time
been living here for 30 years. Our street was a small community so
when we had to wash our clothes by hand. We didn’t have a shower and
everyone knew each other. All families had children around my age,
no central heating until 1986. Later, I transformed the former kitchen
and we used to play on the street together. We played football, and
storage into a shower. What I liked most about living here, is the great
circus. When it was cold we were going ice skating on the canals and
location and its central view in the city. There is a lot to see, numeral
we used to play in the attic of our house, where there was old stuff from
boats pass by every day and people from the station, the transport
my grandparents. At that time, I dreamed of becoming a transporter
with horses and carriages, and later with cars and trucks. There were
to ship goods on the water. Every day I saw boats passing by. For sure
small businesses around and a horse shed behind the house. It had
I didn’t want to become a coalmen. Once a year he came to bring the
always been a vivid place.
charcoal to the attic. It was a great attraction to see this man trailing up
Attic of the Houttuinen 21, in the sixties
Houttuinen 21 1951
Wesseling facade in the winter
Female dancer
Bart Wesseling Co-owner of Danceschool Wesseling My granddad started the dance studio in 1939, 70 years ago. At that time he rented it from Hotel de Kroon. It is the place where probably 50000 or more people have learned to dance, the place, where we grew up for three generations. The building has become a major part of our lives. Off course, the location is perfect, nearby the train, tram and bus station. Just outside the center of the city. And also the style of the building, it is architecture and history. The time , when we had to get out, we sold a lot of chairs and other stuff. A lot of people just came in to see if we had some interesting stuff for sale. Someone even tried to remove the wooden dance floor. We hope to open our new location at the Ezelsveldlaan 61 in 2010. It should have been open already, but there are some delays in getting the permits. In the mean time our dance courses will take place at Voorstraat 64 or Van Bleyswijckstraat. Bart and Jascha Wesseling
Dansschool 1965
Rosemarie Krautheim Inhabitant of the Houttuinen 21 from 2007 to 2009 This autumn exactly two years ago, I was, like thousands of other
that was comfortably close to all my necessities. We used to make
students desperately searching for a place to live. In September 2007,
these jokes about the three-ring-circus: the supermarket, the faculty
a week before the classes started, that seemed an impossible venture.
of Architecture and home. These were the only places we would see
For some weird reasons, I received my admission very late. From the
during busy study weeks, and they were less than three kilometers
very moment the admission letter arrived, I was in a bustling rush:
apart from each other. What I loved most about the Houttuinen was
quitting my apartment in Düsseldorf, saying good-bye to friends,
my little room in the attic of the building. It was a space to forgot the
moving into a foreign country, finding a new place to live, and tackling
world around.
the paper mountains, emails and endless waiting lists that come along. When the local housing corporation offered me a room in the
When we received the demolition letter, it was hard to believe that our
Houttuinen “Six months temporary housing, a minute from Delft
house would actually disappear from this world. Of course, I knew that
station; a bit worn down, but cheap”, I had outsmarted time. Most
would be happening, and life goes on...
people keep on looking for at least a month.
But I will remember the Houttuinen as a place with charm. In some years, when the street will be turned into a station, I imagine that the
By then, I didn’t have the faintest idea that two years later I would still
space where my room was, will become one of the patios in the mega
be living there. Our housing contracts got extended a couple of times,
structure - a void.
because of planning delays. I started to feel home in the Houttuinen
Houttuinen 21, between 3rd and 4th of July 2009, the last days that the building was inhabited
39
stylos // missing // algemeen
Demolition of the Houttuinen During september, october and november 2009 the street Houttuinen and the van Leeuwenhoeksingel get demolished. On these phopto’s the building with the two housenumbers 20 and 21 gets demolished. The plan shows the actual construction all around the Station Delft. In place of a viaduct there will be coming a 2300 m long tunnel “the spoortunnel” that is supposed to be finished in 2020.
Photos on this side by Paul Peppel from www.flickr.com More information and photo’s can be found on skyscrapercity. http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=138987&page=7 http://www.spoorzonedelft.nl http://nl.wikipedia.org/wiki/Spoorzone_Delft
stylos // missing // algemeen
40
This review article was first published in Footprint issue 4, Spring 2009, pp. 123-27 Stylos thanks Footprint and Lara Schrijver for this contribution to our platform of architectural debate.
...projective architecture rethinking the expertise of the architect
Lara Schrijver www.footprintjournal.org Over the past decade, there has been an increasing reflection on material conditions and constraints in architectural practice. Purely analytic models of the impact of architecture do not seem to suffice, and yet there is a desire for a structured theorisation of the architectural object. A return, as it were, to the material reality of architecture without losing the insights of the sustained critical reflection of the past fifty years. In many ways, this seems to have been the original intention of the 2002 article ‘The Doppler Effect: The Many Moods of Modernism’ by Robert Somol and Sarah Whiting.1 Their ideas seemed to indicate a potential shift in the architecture debate that resonated with various architectural developments in Europe. These developments were not related purely to the theoretical discourse, but were rather raised by issues confronted in practice. At the same time, these were not purely questions of pragmatic scope, but were related to the very underpinnings of architectural discourse. The increasing institutionalisation of theory from the 1960s onward had culminated in a pivotal role for critical theory in architecture.
The ideas put forward in the ‘projective’ debate seemed potentially to reintegrate architectural practice and theory. In 2006, Stylos, a student organisation of the TU Delft Faculty of Architecture, contributed to this debate by gathering a number of the diverse voices for the conference ‘The Projective Landscape’, the particular aim of which was to bring together those who had originally put forward these ideas on the notion of the ‘projective’, and those who seemed already to be implementing it. In the end, the questions on the relation between practice and theory have remained on the table. Perhaps Willem-Jan Neutelings characterised the problem best when, during the round-table discussion, he noted that architects are currently in need of theory and reflection to help them in their work. In his view, rather than helping to explore and understand the many questions facing architects today, theorists were holding academic discussions on topics that had little bearing on practice or public culture at large. The ‘projective’ debate, insofar as it was one, was begun out of interesting intentions
37
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
but stranded in, again, a return to a hermetic exchange between a
pragmatism were embedded within the article, as well as references to
few intellectuals, with very little connection to public debates on
the sensuality of architecture, removing it from the more intellectual
architecture. In fact, the issues put forth by various architects and
realm of critical theory.4
academics from the European mainland seem much more engaged
The very term ‘projective’ seemed a clever coinage in response to
with contemporary questions of how architecture ‘works’ than their
‘critical’. Precisely by not employing the ‘post’ addition of the ‘post-
American counterparts. One of the primary problems arising from
critical’ debate, but by turning to a word that seemed to incorporate
the traditional position of critical theory is the perceived opposition
already the idea of the architectural project, Somol and Whiting
between architecture as a ‘public service’, demanding a critical social
proposed architecture to turn to the specificity of its own discipline.
engagement (in the tradition of the modernists), and architecture
In proposing a new project, the architect by necessity becomes
as an autonomous art form (appealing to either the beaux arts or
implicated, but this was not seen as an expression of powerlessness
the avantgarde, depending on the tradition it is embedded in).
as put forth in the critical discourse. 5 Instead, it offered a line of
This opposition has remained standing, yet at the same time one
demarcation,
2
might consider that a current generation of architects does not feel constrained by the perceived incompatibility between the political and the aesthetic.
3
opening up the possibility to discuss the potential of architecture rather than its impotence.
This underscores the continuing relevance of the ‘projective’ discussion. The divide between theory and practice often places
It also distanced itself from the apparent dismissal of critical agency
architects in a position of complicity when they serve their clients
that is embedded in the notion of ‘post-critical’, as not only after but
too well, while theorists appear to see few possibilities to inform
also beyond the critical.
those in practice of pressing matters. Both sides too easily dismiss
In architecture, the notion of the projective involves more of a
the power of architecture ‘at work’, and do not adequately address its
recalibration of the critical than its mere dismissal.6 Critical theory
potential effects. In retrospect, rather than dismissing the ‘projective’
presumes an outside and disinterested view, as argued by Bruno
debate altogether, we can ask why the idea of the projective was so
Latour in 2004.7 To Whiting, this requires a utilisation of architectural
provocative at the time. Surely this points to some crucial questions
expertise:
that transcend the dividing lines between theory and practice. It does not involve an appeal for a new autonomy, but rather a recalibration of the relation between architecture and societal issues. They are,
Architects must engage, lead, catalyse - act, rather than react. […]
in the end, different domains and need to be treated as such, any tradi¬tion of spatial determinism notwithstanding.
Unlike other disciplines in the liberal arts, architecture’s relationship to critical theory is not entirely concentric. Rather than bemoan this
Although the ‘projective’ as proposed by Somol and Whiting was
fact or conclude that theory has no bearing on architecture - two
a specific response to problems that had arisen in the discipline’s
options that guarantee architecture’s intellectual suicide - architects
relation with critical theory - in particular as it was expressed in the
interested in the progressive project have no choice but to take
work of Eisenman - it also contained a question about the oppositions
advantage of our ability to slip in and out of critical theory’s rule.8
forced upon architecture. Somol and Whiting’s idea of the projective
In following Marxism and the Frankfurt School, the ‘critical’ of critical
encompassed specific traits in contemporary architecture, such
theory has come to be identified with resistance and negation, while
as a kind of ‘low-definition’ in the spirit of McLuhan, allowing for
the recent debate suggests less focus on resistance and more on
individual differentiation, and a ‘diagrammatic’ architecture that
critique ‘from within’. Whiting’s emphasis on architectural expertise
gave preference to the pragmatic approach of Rem Koolhaas over
reins theory back into a relationship with the actual production
the intellectual designs of Peter Eisenman. The suggestions of
of architecture. Her willingness to accept that something must
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
38
be defined or made specific to have an impact allows for a more
following Koolhaas, architecture is in that sense both ‘omnipotent
active engagement with the world than a permanent position of
and impotent’. Architects contribute only to a small fraction of the
resistance. If, for example, public space has become too entangled
built environment, and are dependent on their patrons to do so. And
with corporate interests, it is more useful to design a public space that
yet they have an impact on their surroundings simply by virtue of
transcends these interests than it is not to design anything at all, or
the unavoidable presence of the built environment, which has the
merely to point out that something is complicit. Architecture, when
potential to evoke a response from the broadest possible public:
built, is by its very nature entangled with commercial inter¬ests, or
one need not seek it out nor acquire special skills to approach it.
the interests of the client (which are not always the interests of the
Architecture is simply there, to be experienced by all. It is deeply
general public).
embedded in our cultural history, shot through with cultural conven¬tions that seem all but invisible, yet have the strong powers
After all, what good is a building that ‘critically’ discourages people from even entering, to a client?
of evoking ideals and fictions based on a long cultural history. The architect needs to understand the societal conditions surrounding his work, and yet a specific expertise is necessary. While the article by Somol and Whiting began a trajectory that returned
However, if it is to remain valuable, architecture must have something
to the specific conditions of architecture, gently steering the debate
more to offer than mere compliance: be it a ‘comfortable’ environment
away from external societal conditions, as well as the questionable
or a ‘critical’ one.
role of ‘critique’, it is in The Craftsman, a recent publication by Richard Sennett, that the role of ‘making’ as contributing to reflection takes
Although the specific suggestions differ, the search for a new
a central position.9 Sennett explores a broad scope of activities that
vocabulary is shared, seeking a new approach to and evaluation of
require physical mastery of technique and not solely intellectual
architecture. This indicates the shortcomings of critical theory for
reflection. These extend from the work of traditional goldsmiths
addressing the problems of this time, particularly when applied too
and sculptors to lab technicians and computer programmers. In
directly to architecture. The different approaches under the general
the second part of the book he focuses more precisely on what this
umbrella of ‘projective’ share Latour’s sense of the shortcom¬ings
‘mastery of the hand’ means when it reaches a level of subconscious
of critical theory, which in the contemporary world seems not to
activity, incorporated in reflective explorations. Through the three
do justice to the full complexity of reality. But these approaches
fields of music, cooking and glassblowing, Sennett specifies his
also specifically point to the problematic role of architecture when
argument on craft as an activity that goes beyond mere replication
conflated with critical theory. The projective attempts to recast
of traditional (artistic and cultural) standards. These activities stand
architecture in a position that is less strictly deconstructive and
as examples of crafts, or perhaps disciplines, that cannot abide by
analytic, and does more to incorporate the process of making, which
talent and thinking alone: they all require doing. And not only do they
inevi¬tably reveals unforeseen complications and new approaches.
all require doing, but they also require reflection on the results, as
Despite this focus on making (and, for example, aesthetics and
well as a critical eye, palate or ear. This list of disciplines that combine
compositional strategies), contemporary architects are not prepared
reflection and making could easily be extended: indeed, architecture
to rescind the insights that have been gained over the past forty
returns throughout the book in examples of the mutual influence of
years through the sustained attention for critique. In this sense,
thinking and making.
the projective revolves not around resistance but is rather aimed at incorpo¬rating critique and embedding it within the cultural fabric precisely through a sophisticated use of aesthetic qualities. By focusing primarily on critical theory, architecture has been
What makes this focus on ‘making’ particularly interesting here is how it might help us redirect the ‘critical/projective’ debate.
required to justify its interventions through a critical discourse that
39
was tailored to an analytic approach, not to the experimental and
It no longer speaks of intellectual models but of concrete problems,
prescriptive one that is by necessity part of architectural practice. The
which bridge the divide between social-political conditions and the
disciplinary tradition of architecture is constrained by a spectrum of
work of design and execution. In Sennett’s argument, quality does
external regulations, ideals that need to be given concrete form, a
become a determining factor, which is not only recognisable by a small
public presence, and its dependence on a client’s finances, as well
group of experts but rather extends outward to the general public.
as its typically longstanding lifetime (depending of course, on use,
Simply put: any layperson can to some degree distinguish between a
materials and other contingencies). And yet it is a powerful practice:
beginning piano player and a talented, advanced one. The further the
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
musical education, the more specifically the distinction can be made:
of speculations on fundamental societal questions (sustainability,
why someone is better, based on which techniques and qualities, or
allowing space for a community to feel ‘at home’, grounding the
how improvements might be made. This is in direct contradiction to
spatial experience of those who are overwhelmed by the speed of
the debates of recent years that suggest that discrimination is solely
contemporary society) in the material forms of architecture that
based on social preconceptions or acquired tastes.
allow a multiple reading, independent of societal hierarchies and
In the line of Sennett’s argument, the opposition between social
preconceptions. This is the expertise that we may expect from
impact and architectural quality is no longer inevitable. Critique has
the architect: having incorporated the basic functions of design
not disappeared in favour of a pure formalism, but is rather embedded
and spatial composition, to address himself to the task of creating
within the very object of architecture. This requires not less, but more
buildings that ‘work’ in the broadest cultural sense.//
architectural definition. Or as Whiting notes: ‘Our expertise lies in defining forms, spaces, and materialities; we should not be afraid of the results and subjectivities (read: biases) that such definition implies.’10 Whether framed in terms of a ‘pragmatic idealism’ or a focus on ‘affective’ qualities in architecture, critics and theo¬rists are still struggling to find a vocabulary to suit the architectural production that appears to cross over boundaries of either political engagement or aesthetic perfection. While these critics seem unable to escape the critical framework they have confined themselves to, architects continue to build, exploring their ideas within the material forms of their discipline. Some have simply given up on the kind of ‘theory’ that redirects all discussion of the building to the networks of power that underlie it. Some continue to cloak themselves in provocative statements that direct attention away from the archi¬tectural aspects of the design. How can we possibly turn this position toward a more productive discussion? Perhaps we first need to acknowledge the responsibility architecture has.
Architecture cannot be seen outside of its societal role, yet we do need to acknowledge its limits. The various utopian projects of the twentieth century placed so much emphasis on the transformative power of architecture that they almost inevitably led to the cynicism of current theorists. Acknowledging the limits of architecture’s agency does not however imply the complete denial of its relation to the social and cultural fabric. Precisely by redirecting our attention to the expertise within the discipline, we may create space for a new form of agency, one in which architects may read the newspaper and engage with their socio-cultural framework, but do so first and foremost as architects, not as sociologists, economists, or philosophers. If architecture thus has an agency it can appeal to, a sphere of influence that extends beyond the mere fulfilment of spatial requirements, it will not be found in the framework of ‘post-critical’ architecture, and perhaps not even in ‘projective’ architecture, as long as it remains primarily defined within an intellectual debate. It will be found in the embedding
Notes 1. Robert Somol and Sarah Whiting, ‘Notes around the Doppler Effect and Other Moods of Modernism’, Perspecta, 33 (2002), pp. 72-77. 2. One might also say that it was fortuitous to hold this discussion in Delft, since Dutch architecture in particu¬lar over the course of the 1990s had gained extensive credibility in being both pragmatic (and attractive to clients) and challenging to the status quo. From the inno¬vative work of OMA, and the flag that was passed down from them to KCAP, MVRDV, Neutelings Riedijk and many others of the so-called ‘Nine + One’ generation (the title of a 1997 exhibition on young Dutch architects and the catalogue edited by Michael Speaks), Dutch architecture became the site for an embedded form of questioning architectural preconceptions. 3. For example, the relatively young magazines Frame, Mark and A10 seem to balance comfortably between a critical assessment of projects and extensive docu¬mentation of the everyday reality of practice. 4. See for example Arch+ 178 on the theme ‘Die Produk¬tion von Präsenz’ (June 2006); Manuel Gausa and Susanna Cros, OpOp: Operative Optimism in Archi¬tecture (Barcelona: ACTAR, 2004); the upcoming Bauhaus colloquium 2009, ‘Architecture in the Age of Empire’, which includes workshops on ‘projective vs. critical practice’, and ‘affect, ornament and sensuality’. 5. See in particular Iain Borden and Jane Rendell, ‘From chamber to transformer: epistemological challenges and tendencies in the intersection of architectural histo¬ries and critical theories’, in InterSections: Architectural Histories and Critical Theories, ed. by Iain Borden and Jane Rendell (London: Routledge, 2000), pp. 3-23. 6. George Baird, ‘”Criticality” and its Discontents’, Harvard Design Magazine, 21 (Fall 2004/Winter 2005). Available at http://www.gsd.harvard.edu/research/publications/ hdm/back/21_baird.pdf [accessed 20 March 2009]. 7. Latour, ‘Why has Critique Run out of Steam? From Matters of Fact to Matters of Concern’, Critical Inquiry, 30, 2 (Winter 2004), pp. 225-48. As Latour explains, the position of the critic in traditional critical theory disallows any true agency. If the actor turns to an object to find meaning, the critic attacks him for projecting his own ideas on the object. If the actor then takes his newfound freedom to act and project, the critic reprimands him for not acknowledging the deep-seated societal structures that subconsciously guide him. In both cases, the critic remains outside of this process, placing himself outside of the sphere of influence of societal conditions. 8. Sarah Whiting, ‘Going Public’, Hunch, The Berlage Institute Report, 6/7 (Summer 2003), pp. 497-502 (p. 502). She implies here that critical theory is both useful and limited, and that architectural production itself allows for a freedom from (destructive) critique. 9. Richard Sennett, The Craftsman (London: Yale Univer¬sity Press, 2008). 10. Whiting, ‘Going Public’, p. 502. Biography Lara Schrijver holds degrees in architecture from Princ¬eton University and the Technical University in Delft, and a PhD from the Technical University of Eindhoven. As an assistant professor at the TU Delft, she is one of three program leaders for the research program ‘The Architec¬tural Project and its Foundations’. She was an editor with OASE for ten years. Her first book, Radical Games, on the architecture debate of the 1960s and its influence on contemporary discourse, is forthcoming in 2009.
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
40
Iedere generatie ontwerpers heeft zo zijn dilemma’s. Het is aan de individuele student om zijn positie te bepalen in dit krachtenveld. Graag zou ik deze ruimte benutten om een van de thema’s die me bezig houdt uit te lichten.
een nieuwe stedelijke dichtheid Peter Rosmulder In de hedendaagse stedenbouw is er één term die in bepalende
vervoerssysteem op te starten. Anno 2009 is ook de vraag naar
mate het beeld van Nederland de komende jaren zal beïnvloeden:
woningen veranderd. Een toenemende groep mensen is niet langer
verdichting. Tijdens het opstellen van de vierde nota extra (vinex)
onderdeel van een gezin maar vormt een eenpersoonshuishouden.
werd er al ingezet op binnenstedelijk bouwen. Hoewel veel mensen
Vooral de groeiende groep zelfstandig wonende senioren en de
een negatief beeld hebben gekregen van de zich eindeloos
alleenstaande junioren eisen een woonomgeving met een hoog
uitstrekkende nieuwbouwwijken, is toch 39% van de bouwopgave
voorzieningenniveau. Voor de jongeren geldt dat ze graag in een
binnen de stedelijke grenzen gerealiseerd. De komende jaren zal dit
bruisende omgeving willen wonen en niet langer in het geboortedorp
percentage alleen nog maar toenemen. In de nota Randstad 2040
blijven zitten. Er zijn dus meer woningen nodig die aan deze behoefte
stuurt het kabinet ook duidelijk aan op een verdere verstedelijking
voorzien. Bovendien wordt er in Nederland de laatste jaren steeds
van het westen van het land. Ook buiten de Randstad is de boodschap
meer waarde gehecht aan het kleine beetje ‘natuur’ dat we in ons
overgekomen. In steden als Eindhoven, Enschede en Tilburg verrijzen
land hebben. Een verdere uitbreiding van de steden betekent dat
de woontorens in en rondom de binnenstad. De eerste vraag die zich
de olievlek van de urbanisatie ook de laatste plukjes groen in de
aandient is waarom dit alles nodig is.
Randstad zou verstikken. Tenslotte doet de duurzaamheidgedachte nog een duit in het zakje. Het bundelen van woningen en activiteiten
de voordelen
leidt tot een efficiënter gebruik van grondstoffen en energiebronnen.
Natuurlijk zouden we door kunnen blijven gaan met het uitrollen
Kostbare technieken als stadsverwarming worden beter benut als er
van nieuwe buitenwijken met een gemiddelde dichtheid van 25
meer mensen zijn die er van profiteren.
woningen per hectare. Gewoon nog een Almere erbij bouwen in de polder, ruimte zat toch? Toch is deze strategie niet aan te raden.
passen en meten
De lessen uit het verleden leren ons dat een verdere spreiding van
Als alle aanleidingen en voordelen zo op een rijtje staan is het nog
de bebouwing leidt tot een toename van het verkeer. Bovendien is
een klein wonder dat er niet eerder aan de handrem is getrokken.
het in wijken met een lage dichtheid moeilijk een efficiënt openbaar
De boodschap lijkt nu wel te zijn doorgedrongen. Woorden als optoppen, bundelen, dubbel ruimtegebruik en intensiveren zijn niet van de lucht. Meer dan elke andere ingreep vraagt het ingrijpen in de bestaande stedelijke situatie om maatwerk. Het is om deze reden dat de verdichting zich in Nederland in vele gedaantes laat zien. In Utrecht is men, nu de overkapping van de A2 zijn voltooiing nadert, op zoek naar een volgend project om de vele kilometers snelweg beter te benutten. Ook het integreren van een gebouw in een geluidswal past in deze gedachte. In Rotterdam en in mindere mate ook in Den Haag zoekt men de oplossing in de verticale richting. Op de meest onmogelijke kavels of desnoods bovenop een bestaand gebouw wordt nieuwe hoogbouw gepast. Woontorens als het Strijkijzer en de Red Apple schieten als spreekwoordelijke paddenstoelen uit de grond. Zoals de creatieve namen al doen vermoeden komt elke toren met zijn eigen specialiteit. Een grote gezamenlijke buitenruimte op hoogte (linea nova) of juist een wellness ruimte met zwembad in de kelder? Alles kan. Steeds meer aandacht besteden de architecten aan de belevenis van een wolkenkrabber vanaf het maaiveld. Een blinde plint is niet langer aanvaardbaar, functies moeten er komen. Levendigheid 24/7. De stad bruist weer. Hoewel Manhattan aan de Maas natuurlijk lekker klinkt, wordt dit niet door iedereen als het ideaalbeeld gezien. Al snel worden
Verdichting op z'n Rotterdams
41
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
schrikbeelden opgeroepen zoals uit de film Metropolis uit 1927. Een
de zuidelijke IJ-oevers, stedenbouwkundig plan uit 2001
donkere grauwe stad waar de mens slechts een deeltje is van de grote altijd draaiende machine. Ook de klimaattechnische aspecten als windhinder en de schaduwwerking van de grote torens wordt als hinderlijk ervaren. Een goed ontwerper zal hier natuurlijk op inspelen, maar de vraag blijft of we wel met z’n allen in woontorens opgestapeld willen worden. ankers aan het IJ In Amsterdam wordt een andere manier van verdichten toegepast. In IJburg is het stedelijke bouwblok herontdekt. Ook elders langs de oevers van het IJ weet de hoofdstad de dichtheid op te krikken, zonder al te ver de hoogte in te gaan. Deze wijsheid is er niet altijd geweest. In de jaren negentig lag er nog een plan van ene Rem Koolhaas om een “Manhattan aan het IJ” te creëren. Achteraf is het maar goed dat de multinationals de gemeente gedwongen hebben om dit hoogwaardig handelscentrum te verplaatsen naar een beter bereikbare locatie. De Zuidas kan als locatie veel beter omgaan met de hoogbouw dan de IJ-oevers die toch dicht bij het centrum liggen. In 1995 werd er met de visie ‘Ankers aan het IJ’ een nieuw scenario op tafel gelegd. De nieuwe nadruk in het gebied zou gericht zijn op het bouwen van een hoogstedelijke woonomgeving.
De cijfers verschillen van 120 tot wel 300 woningen per hectare, afhankelijk van de meetwijze. De eerste gerealiseerde projecten konden meteen op veel lof rekenen. Java-eiland en Borneo-Sporenburg vormen een goede mix tussen een beschermde woonomgeving en een hoogstedelijke dichtheid. Met moderne architectuur en een slimme stedenbouwkundige indeling had Amsterdam er al snel een attractie bij. Deze lijn werd nog eens voortgezet in de uitbreidingswijk IJburg. De gekozen typologie van het gesloten bouwblok lijkt succesvol in het creëren van enerzijds een hoogstedelijke uitstraling langs de hoofdweg, terwijl de intiemere binnenhoven een beschutte plek bieden voor de jonge gezinnen. Daarnaast hebben enkele simpele stedenbouwkundige basisregels er voor gezorgd dat de wijk geen eentonig uiterlijk heeft gekregen en je bij elk woonblok opnieuw verrast wordt.
opvallende architectuur op het Westerdokseiland
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
42
binnenhof van het middenblok; het VOC-cour
het Westerdokseiland
Dit zorgt dan ook voor de nodige afwisseling in het gevelbeeld.
Verrast wordt je ook op het Westerdokseiland, de jongste woonwijk
De echte verrassing bevindt zich echter aan de binnenzijde van
die verschenen is aan de westzijde van het centraal station. Hier
het blok, in de zogenaamde cours. In het stedenbouwkundig plan
wordt de grenzen opgezocht van de maximale dichtheid voor een
was vastgelegd dat de gevels aan de buitenzijde van het blok van
woonwijk. De cijfers verschillen van 120 tot wel 300 woningen per
baksteen moesten zijn. Het materiaal gebruik aan de binnenzijde
hectare, afhankelijk van de meetwijze. Op zichzelf biedt dat een
was echter niet vastgelegd. Hierdoor heeft elke binnentuin zijn eigen
enorm spannend beeld, maar vanuit de stadszijde wordt het eiland
uitstraling. Voor ons als nieuwsgierige bouwkunde studenten is het
als een enorm opstakel ervaren. Waar je eens vanaf de Prinsengracht
jammer dat niet elk hof vrij toegankelijk is. Juist deze binnenruimtes
nog het idee had dat achter het spoor het IJ lag, is dat beeld nu
maken het plan zo uniek.
verloren gegaan. Toch heeft de stedenbouwkundige ontwerper wel
43
rekening gehouden met andere zichtlijnen die mooi door het eiland
Het meest noordelijke blok, Westerkaap I, bevindt zich in de punt van
heen lopen. Laten we eens inzoomen op het plan, om te kijken of
het eiland tussen de Westerdoksdijk en het Westerdok zelf. Hierdoor
deze manier van verdichten nu werkelijk wenselijk is.
was er aan de binnenzijde geen ruimte voor een volledig binnenhof.
Het Westerdokseiland is opgedeeld in vier bouwvolumes, in feite vier
Een prettige en verrassend lichte binnenstraat biedt uitkomst. Deze
grote bouwblokken. Ieder blok, met de logische namen zuidblok,
gang biedt toegang tot de woningen. Aan de buitenzijde zijn in de
middenblok en noordblok I en II, is weer verdeeld tussen verschillende
plint verschillende functies geplaatst, zoals over de hele lengte van
architectenbureaus. Op deze manier ontstaat er niet alleen een
het eiland. Dit zorgt er wel voor dat het eiland ook overdag levendig
differentiatie tussen de blokken, maar ook binnen de blokken. In
is. De beĂŤindiging van de noordelijke punt is erg expressief maar
totaal zijn er twaalf verschillende bureaus betrokken bij het ontwerp.
misschien iets minder praktisch.
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
stedelijke binnenhoven
combinatie van wonen en werken op een klein oppervlak is natuurlijk
Westerkaap II heeft wel de goede maat om een hof toe te staan,
aan te raden, maar de vraag is waar de grens ligt in verband met
drie zelfs. Ieder hof heeft een ruime entree aan zowel de stad- als de
de leefbaarheid van het gebied. Ik denk zeker dat het verstandig
IJ-zijde. Een tweetal trappen overbrugt het hoogteverschil naar de
is van Amsterdam dat ze niet voor een Rotterdams model met veel
dijk. De drie hoven worden onderling gescheiden door een wand
woontorens hebben gekozen. Wat dat betreft blijkt wel dat er niet
met eengezinswoningen die een toegang hebben aan de voor en
een goed model is voor de verdichting van onze steden. Dat maakt
achterzijde. Deze bewoners kunnen dus van twee hoven genieten.
ons beroep alleen nog maar uitdagender de komende jaren.//
De beschermde binnenzijde van het blok nodigt uit om gebruik te maken van de gezamenlijke buitenruimte. Toch is in het ontwerp voor
Bronnen:
deze hoven niet helemaal duidelijk geworden op welke manier deze
Clemens Nuyens (2001) Westerdokseiland; Plan Amsterdam, jg.7 no. 8 dec. p.1-23 M. van Ouwerkerk (2009) Dicht, dichter, dichtst; de Architect, jg.40 no. 6 juni p.52-61 Hilde de Haan & Bob Witman (2009) Waar ligt de grens van hutje mutje; de volkskrant, 10 april 2009
ruimte gebruikt zal worden. De gebruikte materialen zijn wel goed afgestemd, zodat elk hof een duidelijke uitstraling krijgt. Het mooiste aan de hoven is nog wel dat het zicht biedt op de verschillende torens die in het blok zijn opgenomen. Hierdoor krijgt het geheeld een hoogstedelijke uitstraling. Dit effect is nog sterker in het VOC-cour van het middenblok. Hier wordt de binnenruimte gevormd door een grote semiopenbare ruimte. Enkele bouwmassa’s steken vanaf de buitenwand het blok in, waardoor een leuke afwisseling ontstaat. De grote binnenruimte wordt op die manier ook wat meer opgedeeld. Doordat het hof groter is heb je nog beter zicht op de omringende blokken die speels boven de bebouwing uitsteken. In het blok is een kinderopvang gevestigd, waardoor er wat levendigheid in de verder doodse ruimte ontstaat. Pas als de bewoners het hof gaan toe-eigenen zal het wat meer karakter krijgen. Nu is het vooral een podium waar de architectonische creaties van de verschillende ontwerpers goed tot hun recht komen. Vooral het glazen blok van MVRDV valt op in de (bak)stenen massa.
Pas als de bewoners het hof gaan toeeigenen zal het wat meer karakter krijgen. Ook in het laatste blok, La Grande Cour, hebben de architecten zich niet ingehouden. Twee opvallende kijkers schuiven over de bouwmassa heen en kijken uit over de stad. Het is knap om op deze manier extra vloeroppervlak te creëren zonder dat het ten koste gaat van de leefbaarheid aan de binnenzijde van het blok. De drie binnenruimtes zijn wat smaller en langer dan die in Westerkaap II. Daar komt nog eens bij dat het hoogteverschil dat overbrugd moet worden tussen de dijk en het dok groter is dan aan het begin van het eiland. Hierdoor zijn de binnenruimtes iets beperkter in uitstraling en doet het blok zijn naam geen eer aan. Jammer ook dat er dan een bordje bij hangt waarop staat dat de binnenplaats geen speeltuin/sportterrein is. Toch zorgt de materialisering samen met het stedelijke beeld van torens en overstekende volumes voor een spannend geheel. Spannend is ook wel het goede woord om dit experiment te omschrijven. Het is afwachten hoe er samengeleefd wordt in de verschillend ‘cours’. Want het mag de ontwerpers dan gelukt zijn met allerlei ingenieuze oplossingen om alle woningen op het eiland te proppen, de bewoners moeten er straks wel in leven. De
La Grande Cour. Hoogstedelijke uitstraling
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
44
The earth at the moment has 6.8 billion human inhabitants, a figure that has quadrupled over the last century. This population increase has dramatically changed our relationship with nature.
urban emergencies Chris de Vries
Our relationship with nature is frequently emphasized by the
becoming big business, turning over 18 billion dollars in 2008 (GHA,
proliferation of environmental damage caused by our industrial
2009). Although the amount of aid is increasing every year, the actual
production. Yet on the other hand, we ourselves are also increasingly
function and effects of aid money is evermore contested, and remains
becoming the victim of nature’s violent reaction to her detrimental
a controversial subject.
treatment. While economists, sociologist, philosophers, and politicians debate Over the last century natural disasters have seen a tenfold increase,
the essence of aid, a fleet of NGOs and aid workers are constantly at
consequently causing a fivefold increase in people affected by them
work around the world, using these funds to distribute food, fight
(EMDAT, 2008). The causes are not one dimensional, as global warming
illness, provide legal, economical and psychological assistance, and
might play its part. Overpopulation and the sheer lack of habitable
of course provide shelter. This last one, obviously the most appealing
ground have forced people to dwell in areas historically considered
to us architects, is also one of the most controversial forms of aid,
too dangerous to live. Exacerbating the impact on humans, the
given that it is costly, culturally sensitive, and has tremendous legal
least resourceful of a society end up living in these precarious sites
implications, but most important because houses last a long time.
in make-shift dwellings, leaving them extremely vulnerable to this increase in natural disasters.
From this humanitarian perspective, many architects over the last years have gotten involved in the design of shelters. The book “Design
The formation of the United Nation in 1945 instigated an increase
like you give a Damn” by the institution Architecture for Humanity,
and diversification in institutions and organizations involved in
gives an interesting view of what these efforts have led to over the
issues transcending national boundaries. This tendency slowly
last years. And while these philanthropic efforts initially generate a
started creating a better understanding of the contemporary global
triumphant moralistic feeling among western architects, they also
condition, and the implications of our own actions in it. One of the
convey part of the naivety that surrounds redevelopment work, or
global initiatives that grew out if this was the humanitarian world
even architects in general. Most of the design proposals made for the
concept. Through centralized funding from UN members and
developing world reveal the unconditional modernistic belief that
increasing donor organizations, the humanitarian aid world started
technology will solve all problems, and reveal societal conventions as perceived from a western perspective. This approach usually receives a maximum of praise among donors, yet often puzzles beneficiaries in countries where other issues might currently be more urgent. One example is the construction of igloo-shaped shelters, praised for their efficient use of material in the west, while they are converted into livestock barns because their furniture doesn't fit the foreign shape in Pakistan. Another example is the design of modular houses with solarpower heated stoves in West-Africa hailed for their energy efficiency, but eventually disrupting an old ritual of outside cooking; a tribal routine where the women play a central role, now restrained from tribal affairs. Whilst the effects sometimes seem as a waste of money and material, the effects can atually be more dramatic and lasting. Many evaluations of constructed sites suggest that redevelopment schemes involving the community in planning and construction, are almost always more successful and socially sustainable. “One size fits all” solutions don’t address the full complexity of the situation, and are therefore less effective (Barakat, 2003). While the single architectural shelter has been scrutinized and designed several times, a remarkably small amount of study has been
45
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
done on how these individual shelters are configured and planned. While disasters usually imply emergency, “efficiency” becomes rule. Hence it is not surprising that the handbooks used by the United Nations and many NGOs around the world are based on military camp planning guidelines - a perfected system to logistically operate and control a large amount of people. Even more interesting is that the improved editions of these handbooks often demonstrate urban typologies based on American and English suburbs - where the books were written. This makes you wonder how a military camp retrofitted like Levittown will work out for a Muslim goat herder in Afghanistan (Kennedy thesis). It shouldn’t be necessary to mention that housing configuration often reflects social hierarchies and other cultural values and traditions, which are often not as “rational” as, for example, water and food distribution. At this moment, 25 million people live in camps around the world, which are based on one single book (UNHCR, 2009). Is there a more influential architectural doctrine? Besides refugee camps, many post-disaster redevelopments are characterized by the same efficient grid structured reproductions of a singular housing unit on a newly cleared stretch of land. This is something that, although it is not an exclusive attribute of postdisaster development, is definitely emblematic for them – think of the massive housing projects in Mexico. Intrigued by this void in knowledge, the idea was created to initiate a studio surrounding this topic in 2008. The studio was formed in a
conditions for students: wars were excluded, even though some of
highly unusual collaboration between students, faculty, international
these areas would serve as intriguing case studies for the research.
institutions and professionals at work in the field, thereby combining
Think, for instance, of the 2005 earthquake in the Kashmir region.
theoretical as well as practical input to create a framework that could actually contribute to the shelter epistemology.
Taking all this into account, the following case studies were selected: annual floods in Ghana, recurring cyclones in Bangladesh, a multitude
wars were excluded, even though some of these areas would serve as intriguing case studies for the research.
of recurring disasters in the Philippines and El Salvador, the infamous 2004 tsunami in Indonesia, and a rare but devastating landslide in Venezuela in 1999. Besides the previously mentioned criteria, these case studies varied in nature, took place in different cultural settings,
Eventually, a framework was chosen wherein eighteen students
and were in different stages in time of redevelopment, hence making
would travel to six different countries around the world for a period
them interesting as a collection as well as individual studies.
of three months. The locations were selected on several criteria. First of all, we would refrain ourselves to natural disaster which evidently
After an intense preparatory month, with academic input from the
had an impact on the built environment. Even though this excludes
TU Delft Faculty and external lectures and workshops in the begin of
the worst natural disasters, being draught and disease, this was a
march 2009, the students departed to their countries. Having learnt
logical decision from a spatial point of view. Secondly, only disasters
similar tools and indicators, the groups were assigned to research
in urban environments were select. Besides recommendations from
the redevelopment process, emphasizing the relationship between
professionals in the field, who argued that less research has been
the sociopolitical, socioeconomic and the new urban form created
done on the development urban areas, urban growth is reaching
after the disaster.
unprecedented speeds around the world, causing the poor to live in dangerous areas. From this point of view we also chose to prioritize
Having returned from their studies, a symposium combined all
disasters that took place in the developing world. Besides that there
the group’s analyses on the second of July 2009 at the Faculty of
seem to be more natural disaster there, it is also the place where the
Architecture in Delft. Findings were presented to the university
majority of aid is redistributed, hence making it a useful area to study
faculty, shelter professionals and many peer students.
(EMDAT, 2008, GHA, 2009). The last decision was to avoid unworkable s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
46
A comparative study in El Salvador showed that, although disasters are often seen as opportunity to start all over, it is imperative to connect as much as possible with the pre-disaster conditions. In so far that existing social structures, and the urban form are not the cause of the disaster, but constitute the lives of many people who weren’t waiting for a disaster to change their lives. In Venezuela, a dominant government prioritized large infrastructural works, which mitigate future disaster, yet missed the opportunity to invest in the capacities of the informal housing building industry. Ten years later, a state of the art canal system and high way network are constructed, but many people remain homeless. While the government can’t succeed in building housing themselves, a decentralized rebuilding process run by informal building industry could have been extremely efficient. In Bangladesh, it proved difficult to distinguish the poverty of daily life from the impacts of the disasters. There is land scarcity due to the extreme population density. Since most people work as farmers or fisherman, there is a clear friction between nature and the built environment. In the planning process, it is interesting to point out that a lot of governmental tasks are taken over by the vast amount of NGOs active in the country. Currently all findings are being combined into a book that will be published in the end of 2009. The urban emergencies project was a pilot, and organized by dedicated, and proactive students, faculty, and professionals. Due to its success and positive feedback of the international shelter community and the academic field, options for future follow-up projects are being pursued. Yet, this requires a new group and new foundation of students to collaborate and pull such a new endeavor. // Sources
In Indonesia, surviving structures turned out to have a compelling and crucial role after the disaster. Mainly, mosques were the remaining structures after the disasters as they had been built better. Being interpreted as an absolute proof of gods reign, and the tsunami as punishment, the number of tsunamis dramatically increased. This increase of communal buildings had a very positive effect on the collective coping after the disaster. The mosques also were dominant for the eventual urban form, creating a multitude of “centers”.
47
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
BARAKAT, S. (2003) Housing reconstruction after conflict and disaster. Humanitarian Policy Group. EMDAT (2008) International Database of Natural Disasters. Katholieke Universiteit van Leuven. GHA, G. H. A. (2009) GHA report 2009. GHA. UN, P. D. O. T. D. O. E. A. S. A. O. T. U. N. S. (2008) The 2008 Revision. UNHCR (2009) UNHCR annual report shows 42 million people uprooted worldwide. www.urbanemergencies.org www.sheltercentre.org www.hpi.org www.undata.com www.gha.com www.architectureforhumanity.com
Follow an architecture student's daily frustrations here every issue.. this time : In search of the missing element.
give me a break! Tosja Backer
Workshops should be seen as an opportunity to experiment with didactic alternatives and new tools to generate and transfer knowledge within a condensed period of time
city space investigations: Brazil Anthony Fuchs, Jaap Klaarenbeek, Jasper Moelker
The 'City Space Investigations' workshop series This workshop conception was missing or dis-satisfactory in our view on workshop potentials and stimulated us, as three graduate students, to initiate our own workshop series City Space Investigations (CSI). The CSI has from that point developed into our own research strategy towards informal use and production of urban spaces. The CSI workframe is based on three key elements: participatory approaches, multi-disciplinarity, integration of ICT tools. A small scale pilot of the CSI was held in New York (CSI.NY) in 2008
presentations from academics, architects, municipality and others
and was due to its successful experiences and surprising results soon
formed the input for the participants to formulate their own research
followed up by a larger scale initiative, the CSI São Paulo (CSI.SP) in
proposals as the end of the first week. During the second week the
2009. As the CSI.SP was also received very positive by the participants
participants carried out their fieldwork and reflections in teams on
as well as our collaborators and public, we are now determined the
topics such as public space, favelas, informally occupied buildings,
add one more edition to the CSI workshop series, the CSI Brazzaville-
informal arts and contrasts and subtilities of the city. The research
Kinshasa (CSI.BK) scheduled for 2010!
projects were presented at the end of the workshop at the University
The CSI.SP has recently finished and was exhibited at the Faculty
of São Paulo and processed during the post production phase (Post
of Architecture, TU Delft. [img: Panorama BK Expo] The exhibition
SP) in Delft. The results of the CSI.SP were received very well among
showed the results of the on-site workshop (In SP) that had take
professionals and the option for a spin off CSI.SP again taking place
place in São Paulo during two weeks in April. Different from the
in São Paulo are now being examined.
CSI.NY workshop was the addition of a preparatory phase (Pre SP)
49
during which the participants discussed a theoretical framework and
Already the preparations for the CSI Brazzaville-Kinshasa for 2010
gained local backgrounds as well as technical skills. As a participants
are being made. From our belief in participatory approaches we
the first week of the on-site workshop was simple: hop in a van each
would already invite both students and professionals now to join
day and visit all the extremes São Paulo has to offer, from the favelas
this initiative and help develop next year's workshop! CSI.BK will
to the top-end shopping malls, from the inner city slums to the
also involve more transdisciplinarity as we envision to work with TU
gated communities in the periphery. The excursions combined with
Delft and a university in Geneva for which also the ict framework will
s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
expand with e-learning and virtual presentations and discussions. City Space Investigations - New York (2008)
twin-workshop. Two separate groups could coordinate workflows and
The first CSI workshop has been realized as pilot initiative with
exchange ideas and discuss findings through a virtual interface. Also
relatively little resources and preparation. Conceived as educational
during the preparation phase e-learning and ict coordination will be
experiment CSI.NY tested the practicability of complete participatory
pushed to a next level. And participatory approaches and the Parallel
approaches, opposing classical power structures (teachers teach –
Worlds theme will again be key elements of the workshop.
students learn). Motivated by Explorelab (TU Delft), a graduation studio created
The CSI.BK workshop will be opened to both students and
by students for students, we incorporated the role of coordinator
professionals alike. Interested? Sign up for our mailinglist on our
and gave complete freedom to the students to formulate their
website. //
fascination into sizable projects.The only constraints have been that the idea can be realized within a two week on-site period, and the topic confirms to the general focus on informal processes within the
sources http://csi-ny.urbandetectives.com http://csi-sp.urbandetectives.com
urban environment. City Space Investigations - SĂŁo Paulo (2009) The CSI.SP workshop was expanded with a full preparation phase, including an evening lecture series, a language crash course, two workshops and discussion moments. For the on-site phase local students and professionals were also invited as we believe synergies can be established on several levels. Blogging and web applications were introduced to promote workflows and communication in larger group sizes. On-site several excursions and exchange moments with local representatives allowed the participants to relate top-down information and bot tom-up experiences to an increased understanding of urban complexities. With this framework we attempted to generate final products that reflect the workshop ideology, as to say being flexible in frame, disciplines and scales. City Space Investigations - Brazzaville-Kinshasa (2010) The 2010 edition of the City Space Investigations will be held in the twin-city of Brazzaville-Kinshasa (the capitals of the Congos). Separated by a river and national borders, this edition screams for a s t y l o s // m i s s i n g // f r e e l a n c e
50
Op de volgende pagina's vind je stukjes van 'de omslag', de voorganger van de pantheon. Dat waren nog eens tijden: Zonder computer. Onderaan zie je de kaften van bepaalde omslag nummers.
de omslag kaften the editors
Nr.1
Nr.4
Nr.5&51/2
Nr.7
Nr.9
Nr.13
stylos republished// missing // algemeen
51
De eerste omslag kwam in november 1990 uit. Op deze pagina zie je de kaft en op de andere pagina een stukje van binnen.
de omslag 1 the editors
52
stylos republished // missing // algemeen
stylos republished// missing // algemeen
53
Deze omslag is van 1991 en was voor 7,50 Gulden te koop. Op deze pagina zie je de omslag, daarin zit het paket met blaadjes en op de rechter kant is de binnenkant van de omslag.
de omslag 4 the editors
54
stylos republished // missing // algemeen
Deze omslag is van maart 1992. Een stukje gaat over onderwijs. Een ander stukje gaat over het omslag cafe, dat gesitueerd was bij de beestenmarkt "de Omslag is meer dan een tijdschrift" was de slogan, voor een cafe waar studenten hun projecten kunnen laten zien.
de omslag 5 & 51/2 the editors
56
stylos republished // missing // algemeen
stylos republished// missing // algemeen
57
58
stylos republished // missing // algemeen
Deze omslag van juli / augustus 1992 zie je hier met voor en achterkant. Op de volgende twee pagina's staan de artikelen arrogante architecten, En "Wat is architectuur?".
de omslag 7 the editors
stylos republished// missing // algemeen
59
60
stylos republished // missing // algemeen
stylos republished// missing // algemeen
61
Deze omslag is van 1993, met een stukje over de crisis. Ook in 1993. "Crisis als voorwaarde voor creativiteit"?
de omslag 9 the editors
62
stylos republished // missing // algemeen
stylos republished// missing // algemeen
63
Deze omslag is van November 1994. Dit nummer wordt door de redactie als parasitair gezien, die verschillende nummers bevat.
de omslag 13
64
stylos republished // missing // algemeen
Twee studenten delen ons hun ervaringen in het buitenland. Dit keer is een stuk te lezen over het verschil tussen Delft en Munster door onze ene reporter en de 'cultuurschok' tussen Delft en Melbourne door onze andere reporter.
story abroad Joep Kuys en Tosja Backer
Toen ik voor het eerst in Münster aankwam, was het grauw, vijf
het kanaal en de Aasee werd avond na
graden onder nul en maandagmorgen. De stad kwam me dan ook
avond volop gebarbecued. Op de haven,
voor als lelijk en saai. Ik was een beetje grieperig, wat mijn indruk er
in de afgelopen jaren omgevormd tot
niet beter op maakte. Vanaf het moment dat op twee maart mijn stage
vrijetijdszone, kwamen elke warme avond
begon, heeft Münster er alles aan gedaan deze indruk te verbeteren.
honderden mensen af op de terassen en
En met succes.
het water. De clubs waren elke woensdag
Al vrij snel bleek hier een bruisend studentenleven te bestaan, waar
(plaatselijke studentenavond), vrijdag
dat van Delft niet aan kan tippen. Toegegeven – de vergelijking is
en zaterdag vol. Aan deze haven ligt ook
niet helemaal eerlijk: Münster is net iets kleiner dan Utrecht en heeft
het kantoor waar ik werk, in één van de
geen concurrentie van andere grote steden die binnen een uur te
nieuwe gebouwen. Dagelijks heb ik vanaf het balkon havenbezoekers
bereiken zijn.
zien slenteren, drinken en genieten. Naast haven, Aasee en kanaal ligt Münster overigens ook vol met grote en kleine parken. De binnenstad
Zodra de tamelijk lange 'Semesterferien' voorbij was en de studenten
wordt omringd door een brede groene strook, de Promenade. En in
de stad weer begonnen te bevolken, de zon meer en meer begon
veel open stukken in de stad zijn plantsoentjes aangelegd.
te schijnen, kreeg Münster een totaal ander gezicht dan dat van die
Deze gemoedelijke Duitse stad in de lente en zomer meemaken,
eerste maandag morgen in februari. In de oude (lees: nagebouwde)
voelt als een lange vakantie. Ik ga eind augustus op precies het goede
binnenstad opende de ene na de andere biergarten en cocktailbar. Aan
moment terug. Terug naar de herfst en winter, terug naar Delft.
Sinds 11 juli woon ik in
een enge sekte en ik elke nacht op een houten plank slaap, rillend
Melbourne, bijna helemaal
van angst. Natuurlijk trotseer ik al deze gevaren en keer terug als een
aan de andere kant van de
Veranderd en Sterker Persoon met Levenservaring.
wereld. De natuur is hier uitgestrekt; alles wat niet
Maar helaas. Ik kan heel kort zijn over de cultuurschok: die heb ik nog
hoogstedelijk is bestaat uit
niet ervaren.
vlaktes van geel, bruin, groen of rood gras met gum trees,
Ik doe mijn boodschappen gewoon bij de supermarkt verderop in
boerderij’tjes, heuvels of
de straat, waar ze gewoon brood en gewoon fruit en gewone melk
natuurlijk rotsen, zee en
verkopen. Er is hier zelfs een Aldi, en een IKEA. (De H&M ben ik nog niet
strand. De stad zelf is een grote metropool en mengelmoes van alle
tegengekomen, maar die komt ongetwijfeld snel een keertje langs). Ik
mogelijke culturen. Zelf woon ik, in een huisje met drie Australische
heb een fiets, en hoewel het fietsen wel net iets moeizamer (heuvels,
meisjes en een hond, in Brunswick: een wijk ongeveer 20 minuten
lange afstanden, kleine fiets) en gevaarlijker (drukke wegen) is ga ik
(met de tram) ten noorden van het centrum. De buurt is een beetje
er af en toe op naar de faculteit. Daar heb je een computerzaal en
artsy en alternatief en de huizen hebben een stuk meer ruimte dan
ateliers. Er staan plotters en een lasersnijder. Ze gebruiken er AutoCAD
in het overvolle stadscentrum. Er zijn een aantal prachtige parken in
en (zucht) Maya.
de buurt.
Het semester is al begonnen (de zomervakantie is hier in december) en
Best indrukwekkend allemaal. Maar hoewel de hele ervaring tot nog
ook het onderwijs heeft tot nu toe geen nare valkuilen vertoond. Het
toe groots en overweldigend is geweest, heeft het leven hier ook wel
lijkt allemaal herkenbaar. Analyse…massa studies…presentaties…
iets vertrouwds.
Hoewel…ik voel nog geen stress. Zou het mogelijk zijn?
Ergens had ik gehoopt dat ik hele wilde verhalen op zou kunnen
Bouwkunde zonder stress?
hangen over cultuurschokken. Bijvoorbeeld dat er groen water uit de
Australiers lijken het misschien te kunnen. Ik ben benieuwd hoe
kraan komt, er overal enge slangen zijn, en men ontbijt met bloederige
het de rest van het semester gaat. Voorlopig vermaak ik me in ieder
stukken kangaroe. Of dat het huis waar ik in woon blijkt te horen bij
geval wel! stylos // missing // algemeen
65
This is a recurring page, where you can get inspired, interact and participate. It is a collection of mixed media hints (books, web-pages), that you won't find on your tutor's literature list!
get inspired Nina Verkerk
Smashing magazine www.smashingmagazine.com //grafische informatie Op deze site is uiteenlopende informatie te vinden over alles wat je voor het verbeteren van je grafische vaardigheden nodig hebt. Op de site zijn tutorials te vinden over vector art, photoshop en webdesign. Ook is er iedere maand een vector art wedstrijd voor een desktop achtergrond.
Materialenbieb online www.materia.nl //materialenbibliotheek Op deze site is na een gratis aanmelding een zoekmachine te gebruiken waarbij (nieuwe en oude) materialen te sorteren zijn op wenselijke factoren.
Artistic Inspiration www.chapter19.com/inspiration/ //woordengenerator Op deze site is een random woorden generator.. Woorden kun je selecteren op type en kunnen je helpen om geinspireerd te raken.
Architecture inspiration www.dailytonic.com //daily inspiration in architecture and design Op deze site zijn verschillende inspirerende producten te vinden. De onderverdeling loopt uiteen van architectuur, materialen, interieuren en kunst.
66
stylos //missing // algemeen