pantheon// 2011 - metropool

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 4 / jaargang 2011

pantheon//

metropool

4.00 Book metropool.indb 1

11/9/11 4:14 PM

pantheon// bimonthly edition of the study association Stylos faculty of Architecture, TU Delft always printed on 100 % recycled paper

colofon jaargang 15, editie 4, november 2011 oplage: 2600 Stylosleden en vrienden van de Stylos Stichting ontvangen pantheon// vijf maal per jaar redactieadres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft info@stylos.nl www.stylos.nl

over de omslag Op de omslag is de skyline van São Paulo te zien, gefotografeerd tijdens de Stylos Reis naar Brazilië van afgelopen zomer. Vanuit dit perspectief lijkt de stad een eindeloze zee van beton, en ontbreekt het aan variatie in bebouwing.

Meer over de Stylos Reis is te vinden op pagina 4.

Fotografie door Bob Zwanink.

tweemaandelijkse uitgave van d.b.s.g. stylos / nummer 4 / jaargang 2011

pantheon//

metropool

eindredactie Joris Hoogeboom Rosa Stapel hoofdredactie Jurgen Beliën Sine Celik redactie Thijs Bennebroek Noor Debets Elena Grigore Thomas Dillon Peynado Loes Thijssen Marije Rutten aan dit nummer werkten mee Roald Damoiseaux, FSR Bouwkunde 2011-2012, Jan Maarten van Hemert, Bob Witjes, Joris van Dijk en Benjo Zwarteveen. advertenties 09 | Derako 16 | The Plan 34 | Bond van Nederlandse Architecten 35 | De Architect 37 | De Swart 38 | Cement & Beton Centrum 39 | SUN drukker De Swart, 's-Gravenhage omslag Bob Zwanink

van de redactie Jurgen Beliën en Sine Celik De metropool, het product van urbanisatie, globalisatie en industrialisatie. De tegenhanger van the great outdoors: de ongerepte, uitgestrekte natuur. Het woongebied voor het merendeel van de zeven miljard wereldbewoners. De metropool is het speelveld van menig architect en stedenbouwkundige, maar niet zonder gevaren: ze biedt zowel kansen als problemen.

Deze editie van de pantheon// behandelt de metropool in haar breedste zin en op verschillende manieren. Van Brazilië tot China, van New York tot Berlijn behandelen we de vormen en gevolgen van extreme verstedelijking. Maar ook kijken we naar wat een stad een metropool maakt en naar het in Fritz Lang’s Metropolis geschetste

Het Delftsch Bouwkundig Studenten Gezelschap Stylos werd in 1894 opgericht ter behartiging van studie- en studentenbelangen van studenten aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. bestuur 118 D.B.S.G. Stylos voorzitter: Bob Witjes secretaris - public relations: Jan Maarten van Hemert penningmeester - onderwijs: Benjo Zwarteveen onderwijs: Bob Zwanink evenementen - international affairs: Joris van Dijk acquisitie - folly: Rosa Stapel

beeld van een metropool.

Samenhangend met het thema is in deze uitgave ook een uiteenzetting van het onderzoek van de Stylos reis naar Brazilië opgenomen.

Overigens is dit ook de eerste editie van de pantheon// onder het 118e bestuur van D.B.S.G. Stylos. Blader snel door om kennis met ze te maken.//

adres BG. midden 110 Julianalaan 132-134 2628 BL Delft pantheon@stylos.nl www.stylos.nl telefoonnummers bestuur 015 2783697 secretariaat 015 2781369 internet www.stylos.nl lidmaatschap Stylos 10 euro per jaar gironummer 296475 Stylos Stichting De Stylos Stichting vervult een vliegwielfunctie ter stimulering van initiatieven van en voor studenten van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. Zij kunnen bij het bestuur van de Stylos Stichting terecht voor financiële en inhoudelijke ondersteuning van hun project. Om u hiervan op de hoogte te houden ontvangt u elke 2 weken B-nieuws en 5 maal per jaar de pantheon//.

Wij vragen om een donatie van 45 euro per jaar (pas afgestudeerden betalen de eerste twee jaar 10 euro). Aan bedrijven vragen wij 90 euro. gironummer 1673413 disclaimer All photos are (c) the property of their respective owners. We are a non-profit organisation and we thank you for the use of these pictures.

4.00 Book metropool.indb 2

11/9/11 4:14 PM

19

4

24

26

stylos

metropool

20

30

28

2 voorzitter

14 wat is een metropool?

28 champagne en droog brood

Bob Witjes

Loes Thijssen

Rosa Stapel Benjo Zwarteveen

2 nieuw bestuur

17 het dorp

Jan Maarten van Hemert

Marije Rutten

4 grote reis

18 Berlijn een uitgeholde stad

Joris van Dijk Bob Witjes

Noor Debets

32 vertical cities Asia

19 Berlijn arm maar sexy

Jurgen BeliĂŤn Joris Hoogeboom

30 in contrast: Cittaslow Sine Celik

8 wegwijs in onderwijs

Joris Hoogeboom

Benjo Zwarteveen

9 FSR

20 metropolis Rosa Stapel

FSR bouwkunde 2011-2012

10 TU/e campus 2020

algemeen 36 @architect Sine Celik

22 New York vol variatie Loes Thijssen

Roald Damoiseaux

39 get inspired Marije Rutten

23 opgesloten in New York Thijs Bennebroek

40 recommended reading Elena Grigore

24 sociaal ontwerp: urban think tank

41 agenda

Thijs Bennebroek

Loes Thijssen

26 planning our cities Elena Grigore

inhoudsopgave

4.00 Book metropool.indb 1

1

11/9/11 4:14 PM

voorzitter

nieuw bestuur

Bob Witjes

Jan Maarten van Hemert

Wat is Stylos? Een vraag die wij ons vaak gesteld

Wat houdt het zijn van een bestuur nu eigenlijk

ook voor jou ter inzage ligt op ons hok. Daarom

hebben, maar die vrijwel onmogelijk te beant-

in? Een korte zoekactie bij Van Dale leert ons

staat Stylos open voor iedereen, voor serieuze

woorden is. Wij zijn de studievereniging van de

dat dat een “be·stuur het; o –sturen” een groep

klachten, voor gave initiatieven of voor relaxte

metropool van de TU Delft: BK-City. Op onze fa-

mensen is die de leiding heeft. De leiding over

kopjes koffie en thee. Stylos is er voor jullie en

culteit gebeurt ontzettend veel en als studiever-

Stylos, in dit geval.

wordt dit jaar geleid door een nieuwe, frisse en

eniging houden we dit scherp in de gaten. Hoe

ambitieuze groep. Maar het zijn onze leden die

gaat het met de kwaliteit van het onderwijs? De

Het is een uitzonderlijk concept dat zes uiterst

Stylos maken tot wat ze is. Zonder jullie zou dit

onderwijscommissarissen hebben vaak overleg

gemotiveerde jonge studenten een jaar lang de

stuk niet gepubliceerd kunnen worden en zou-

met onder andere de decaan en de onderwijs-

kans krijgen om iets moois als Stylos in handen

den we niets hebben om te mogen besturen.

directeuren. We vragen ons echter vaak af: waar

te hebben. Een kans die we met beide handen

Bedankt. Rest mij nog jullie uit te nodigen voor

zijn de studenten? In de wandelgangen hoor je

aangrijpen, omdat we allemaal het beste voor

al onze activiteiten dit jaar, voor goede gesprek-

een hoop kritiek op alles wat met onderwijs te

hebben met Stylos. Ambitieus als het 118e is,

ken en mooie verhalen. Tot snel!//

maken heeft. Toch weten veel mensen Stylos

werden er grootse plannen gemaakt in ons eer-

nog niet te vinden om hun kritiek te uiten. Als

ste beleidsweekend, in de zon op een balkon.

bestuur kunnen we zelf gaan bedenken wat het

Opvallend is dat je op dat moment eigenlijk nog

beste is voor de studenten, maar we staan vele

niet weet waar je het over hebt, maar stiekem

malen sterker als we tijdens een overleg niet

toch alles beter weet. Elk kandidaatsbestuur

vertellen wat wij allemaal bedacht hebben, maar

trekt zich weinig aan van het vorige bestuur, in

juist wat wij van jullie gehoord hebben!

de overtuiging alles anders, maar vooral beter te doen dan het jaar daarvoor. Zoals elk jaar

De kwaliteit van het onderwijs staat bij ons hoog

hebben ook wij een hoop verandering in petto.

in het vaandel. Daar hoort ook bij dat we als vereniging onderwijsaanvullende activiteiten

Eén van de belangrijkste veranderingen heeft

aanbieden. Ook hier lijkt het alsof de Bouwkun-

met de continuïteit van Stylos te maken. Juist

destudent minder interesse heeft in dit soort

in een dynamische wereld als deze, waarin ieder

activiteiten. Het kost ons de grootste moeite

jaar een enthousiast bestuur aan mag treden,

om de commissies voor masterclass, lezingen

is het belangrijk om op dezelfde manier naar

en workshop vol te krijgen. Willen studenten

buiten te blijven treden. Op die manier worden

niet meer worden geïnspireerd door bekende

activiteiten zichtbaarder en kan jij als student

architecten? Wordt er gedacht wordt dat alles

een Stylosactiviteit makkelijker herkennen. Door

wel op het internet te vinden is? We leven in

deze herkenbaarheid willen we dat jij makke-

een tijd waar internet de meest voor de hand

lijker bij ons binnenloopt met een vraag, een

liggende informatiebron is, maar kijk verder en

mooi initiatief of een vet plan voor een activiteit.

benut het face-to-face contact dat deze activi-

Op onderwijs gebied staan we voor meer trans-

teiten bieden.

parantie en communicatie. De boze onderwijswereld zit ingewikkeld in elkaar en Stylos wringt

Hoe dan ook, dit jaar willen we een platform

zich overal tussen om jullie op de hoogte te kun-

zijn voor iedereen die verder kijkt dan de colle-

nen houden van alle ontwikkelingen. Maar ook

gebanken. Ben jij zo’n student? Weet ons dan te

andersom staan wij voor al jullie input over het

vinden! We staan open voor je ideeën.//

onderwijs klaar, of het nu beter moet, anders moet of juist op deze manier moet blijven.

Meer weten over onze activiteiten, commissie doen of je mening uiten over onderwijs? Hier een overzicht bij wie je moet zijn voor welke commissie of onderwerp.

Bob Witjes voorzitter | buitenlandse excursies | jaarboek | EJC >> bwitjes@stylos.nl Jan Maarten van Hemert secretaris | PR | grafisch | steeowee | ludic >> jmvanhemert@stylos.nl Benjo Zwarteveen onderwijs | penningmeester | bookshop | business >> bczwarteveen@stylos.nl Bob Zwanink onderwijs | workshop | lezingen | grote reis >> bzwanink@stylos.nl Joris van Dijk BkBeats | international affairs | masterclass >> jvandijk@stylos.nl Rosa Stapel Folly | pantheon// | binnenlandse excursies | acquisitie >> srstapel@stylos.nl

Dit zijn maar kleine stukken uit ons beleid, wat

2

4.00 Book metropool.indb 2

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:14 PM

Het honderdachttiende bestuur der D.B.S.G. Stylos.

Bob Witjes

Benjo Zwarteveen

Joris van Dijk

Functie Voorzitter. Studiestatus Vier jaar kin-

Functie Penningmeester en commissaris onder-

Functie Commissaris evenementen & internatio-

derdagverblijf, acht jaar basisschool (op vier

wijs. Studiestatus Derdejaars student op de TU

nal Affairs. Studiestatus Ooit in Australië begon-

verschillende scholen), zes jaar VWO en nu zit

Delft. Ontbijt Bruine boterham met pindakaas

nen, daarna hbo, vervolgens verder in Australië

ik in mijn derde jaar bouwkunde. Ontbijt Twee

(met stukjes noot!) en hagelslag. Stylos in drie

en nu aan de TU mijn afstuderen verder uitstel-

boterhammen met melkchocolade hagelslag en

woorden Transparant, verbredend en toekomst-

len. Ontbijt Iets wat ik dus altijd vergeet, maar

een glas melk. Zonder ontbijt geen Bob! Stylos

gericht. Favoriete metropolen Berlijn en Parijs.

dat gaat prima. Stylos in drie woorden Je grenzen

in drie woorden Verdieping, gezelligheid en hon-

Levensmotto “What man is a man who doesn’t

verleggen. Favoriete metropolen Melbourne, Rio,

derdachttien. Favoriete metropolen New York en

make the world better.” Beste quote Benjo aan

New York en mag er een staat bij? California! Le-

Barcelona. Levensmotto “Ik leef al 20 jaar zonder

de telefoon: “Ja wacht even, dan leg ik even de

vensmotto “Getting lost is not a waste of time.”

levensmotto en ik ben er nog steeds!”

telefoon neer voor een ctrl-alt-delete, want dat kan ik niet met één hand.”

Jan Maarten van Hemert

Bob Zwanink

Rosa Stapel

Functie Secretaris en commissaris public rela-

Functie Commissaris onderwijs. Studiestatus

Functie commissaris folly en acquisitie. Studie-

tions. Studiestatus Ik ben vierdejaars student,

Bouwkunde (3e jaars). Ontbijt Ovenbroodje

status Derdejaars. Ontbijt Mijn favoriete ont-

maar pas drie jaar Bouwko. Ontbijt Liever geen

oude kaas met AH Versgeperst sinaasappelsap!

bijt is eigenlijk gewoon de lunch. Stylos in drie

ontbijt, doe maar een kop koffie. Stylos in drie

(Nooit tijd voor.) Stylos in drie woorden Voor alle

woorden Toegankelijk, waardevol, initiatiefrijk.

woorden Verbindend, ondernemend, verbre-

bouwkundestudenten. Favoriete metropolen Rio

Favoriete metropool Chicago. Levensmotto “Al-

dend. Favoriete metropolen Parijs en Melbourne.

de Janeiro en Rome. Levensmotto “If you can’t

les is mogelijk, tot het tegendeel bewezen is.”

Levensmotto “If you want to make your dreams

fix it with duct tape, you haven’t used enough.”

Beste quote “NOU!”

come true, you’ll have to wake up.” Beste quote

Beste quote “O, ik ga wel even een levensmotto

“In het donker is magenta ook gewoon rood.”

Googlen.”

Bob

Jan Maarten

Benjo

Bob

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 3

Joris

Rosa

3

11/9/11 4:14 PM

Brazilië Joris van Dijk Bob Witjes Zoals in de vorige pantheon// te lezen was zijn

van een hele andere Braziliaanse realiteit.

woonblokken. Er zijn verschillende formaten appartementen, kerken, supermarkten, res-

afgelopen juli 25 studenten afgereisd naar Brazilië. Tijdens deze reis bezochten we drie steden:

De stad leren kennen

taurantjes, scholen en gedeelde buitenruimte,

Brasília, São Paulo en Rio de Janeiro. Natuurlijk

Het programma van de eerste vier dagen was

alles is te vinden binnen de afrastering van de

hebben we van dit prachtige land genoten,

er op gericht om in aanraking te komen met

verschillende superquadras.

maar we hebben ook verder gekeken. Wat zijn

alle facetten van de geplande stad en het he-

de problemen waar deze steden mee kampen?

dendaags gebruik ervan. De groep bezoocht

Universiteit

Hoe ervaren we deze als we door de steden lo-

een reeks aan gebouwen op de monumentale

Om de opzet en het functioneren van de super-

pen? En uiteindelijk: Op welke manier zouden

as en kreeg de kans de schaal te ervaren van

quadras beter te kunnen begrijpen, begon de

deze problemen kunnen worden aangepakt? In

de openbare ruimte. Een belangrijke gedeelde

dag met het doorkruisen van de woon-as. Door

dit artikel zullen we op basis van achtergrondin-

conclusie is dat deze stad niet voor voetgangers

zo van de accommodatie naar de universiteit te

formatie de context van deze steden toelichten

is ontworpen. De gebouwen staan ver uit elkaar

lopen, wordt de gedachte van Costa beter be-

en tevens onze ervaringen en onderzoek per

en er zijn geen mensen te bekennen in de tus-

leefd zodat de studenten tijdens de latere case

stad doorlopen.

senliggende open ruimten, dit geldt eveneens

study gerichter te werk kunnen gaan.

voor de ruim 200 meter brede groenstrook in het

De universiteit is gelegen tussen de Noordvleu-

Brasília, geplande stad als wereldmonument

midden van de as. De witte bouwwerken heb-

gel en het stuwmeer van Paranoá. Op het gebied

De stad Brasília is sinds 1960 de hoofdstad van

ben tezamen iets weg van Niemeyers ‘very own

van architectuur is er veel te zien zoals de prefab

Brazilië. De bouw begon in 1957, een jaar nadat

Disneyland’, waarbij de publieke functie steeds

gebouwen van Lelé en het hoofdgebouw van

er onder leiding van president Juscelino Kubit-

weer ondergeschikt lijkt aan de arrogantie van

Niemeyer (1960), dat als een honderden meters

schek toe werd besloten. Het hoofdontwerp

de architect. Niettemin is het bijna onmogelijk

lang lint in het landschap ligt en bekend is als

kwam van architect en stedenbouwkundige

om te begrijpen hoe het de drie heren (Niemeyer

de grote aardworm (minhocão). Het gebouw

Lúcio Costa (1902-1998), nadat hij de door Ku-

- architect, Costa - stedenbouwkundige en Ku-

is georganiseerd rond een doorlopende patio

bitschek uitgeschreven prijsvraag had gewon-

bitschek - president) is gelukt om een idee van

met verzonken tuinen op verschillende niveaus,

nen. Hierbij werd het overgrote deel van de

een dergelijke omvang in een tijdsbestek van

ontworpen door Roberto Burle Marx. Zo dringt

belangrijke gebouwen ontworpen door Oscar

enkele jaren te verwerkelijken.

overal het daglicht binnen en ontstaat een ver-

Niemeyer(1907). Het ontwerp dat hieruit voort-

De residentiele as is een heel ander verhaal, met

strengeling van landschap en architectuur.

kwam bestaat grotendeels uit superblokken, su-

zijn kleinschalige opzet van de afzonderlijke

De faculteit zelf is onderdeel van het hoofdge-

perquadras geheten, waarvan het grootste deel midden jaren tachtig is voltooid. Dit was ook de tijd dat de structuur van de stad onder druk kwam te staan. Om de stad te beschermen werd Brasília uitgeroepen tot UNESCO wereldmonument. De huidige stad functioneert op het oog zoals Costa haar heeft bedacht, maar de realiteit blijkt complexer. Brasília is al lange tijd niet meer louter een administratieve stad, maar ze speelt een belangrijke rol in de regionale economie.

Naast het geplande Plano Piloto, bevat Brasília ook een een krans van satellietsteden, waar driekwart van de bevolking woont. Een bezoek aan Brasília heeft hiermee iets verwarrends, scènes uit een voor ons heel herkenbare utopische droomstad worden er afgewisseld door beelden

4

4.00 Book metropool.indb 4

Vogelvluchtperspectief van Brasília.

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:14 PM

bouw en is verspreid over drie verdiepingen.

voor iedereen.

rizon vol gebouwd met hoogbouw. Er is vanuit

Interessant om te zien waren de projecten van

São Paulo, alles even hoog(bouw)

deze positie schrikbarend weinig variatie te zien.

de studenten die op de begane grond waren

São Paulo werd gesticht door Jezuïeten in

In de horizon ontbreekt het aan landmarks zoals

tentoongesteld. De gelijkenis in ontwerp en

1554 aan de inwaarts stromende rivier Tietê en

die in vrijwel alle metropolen in de wereld aan-

beeld met de presentaties op onze eigen facul-

vormde daarmee een ideale uitvalsbasis voor

wezig zijn, zoals de televisietoren van Shanghai

teit was verrassend.

ontdekkingstochten naar het binnenland. Toch

of het Empire State building in New York. Ook

bleef São Paulo lang klein, arm en primitief; in

op straatniveau is de stad op het eerste gezicht

Case study Door het grote inwonertal voldoet de originele opzet niet meer aan de eisen. Wegens de

‘In de horizon ontbreekt het aan landmarks zoals die in vrijwel alle metropolen in de wereld aanwezig zijn.’

UNESCO regels, mag de stad echter niet worden uitgebreid. Hierdoor zijn er in gestaag tempo

1870 waren er nog maar 37.000 inwoners. De

grauw en eentonig. Pleintjes en parkjes zijn nau-

sattelietsteden ontstaan. Het leven verplaatst

situatie veranderde met de koffiecultuur in de

welijks te vinden. Lina Bo Bardi heeft met het

zich daarmee steeds meer naar buiten de stad

negentiende eeuw, die kapitaal genereerde

MASP nog een poging gedaan. Het gebouw is

en slechts een klein percentage met een bo-

en geschoolde immigranten aantrok, wat de

door middel van twee rode bogen opgetild. Zo

vengemiddeld inkomen kan in de Plano Piloto

stad tot een gunstige locatie maakte voor het

ontstaat weliswaar een plein. De grijze onder-

blijven wonen. Hierdoor ontstaat een stad met

vestigen van industrieën. De in de jaren vijftig

grond van het gebouw, die slechts enkele meters

inwoners van slechts een gelijke sociale klasse,

genomen beslissing om autofabrieken in de

boven je hangt, geeft je echter een heel besloten

wat een onnatuurlijke situatie oplevert. De ge-

buurt van São Paulo te vestigen kan achteraf als

gevoel. Uitzondering op de massa aan beton is

dachte van toen past niet meer in het format

het beslissende moment beschouwd worden

het Ibirapuera park. Het immense park ligt net

van vandaag. Uiteenlopende oplossingen waren

waarop het de economische positie van Rio

buiten het centrum en is ontworpen door Oscar

vaak toch geïnspireerd op een aantal basisprinci-

de Janeiro overnam. De groei van São Paulo

Niemeyer en Roberto Burle Marx. Hoewel ook in

pes. Meer ruimte voor de voetgangers en betere

was sindsdien zonder weerga. Inmiddels dreigt

dit park witte Niemeyer-pareltjes niet ontbreken,

connecties tussen de quadra’s toegankelijk voor

die ontwikkeling soms letterlijk vast te lopen.

ligt de nadruk op de enorme open ruimte. Het

fietsverkeer en ouderen. Het mixen van verschil-

De stad blijft uitdijen en de Europese stijl is

was dan ook geen straf om hier onze een-na-

lende leeftijden en sociale klassen lijkt ook een

opgegaan in de oneindigheid van hoogbouw,

laatste dag door te brengen.

belangrijke inzet van verbetering. Het voorstel

waarbij geen ruimte lijkt te zijn voor kwalitatieve

van een van de groepen is om daadwerkelijk

publieke ruimte.

De universiteit Op de laatste dag van ons bezoek aan São Paulo

meer ruimte te creëren voor het grote aantal mensen uit de sattelietsteden. Door de UNES-

De stad leren kennen

bezochten we de faculteit voor Architectuur en

CO-regels voor lief te nemen en de bestaande

Om de omvang van de stad te ervaren was één

Stedenbouwkunde (FAU) op de Universiteit van

vorm door te trekken in een langere as (busi-

van onze eerste activiteiten in São Paulo een

São Paulo. Dit met als doel om te reflecteren

ness – government) en een residentiele cirkel,

bezoek aan de Torre de Banespa, het hoogste

en te discussiëren over wat we de afgelopen

ontstaat een stad die tot vier keer de capaciteit

gebouw in de stad. Gelegen in het centrum van

weken hadden gezien met de studenten. Het

aankan, zonder de basisprincipes van Costa te

de stad biedt de top van dit gebouw een uitz-

gebouw is ontworpen door Vilanova Artigas.

verliezen. Extra ruimte voor groen, openbare

icht van veertig kilometer in de rondte. Eenmaal

Net als de faculteit in Brasília is ook deze fac-

functies en fietsroutes, maken de stad prettig

boven ligt aan onze voeten een eindeloze zee

ulteit een bijzonder open gebouw met aan één

om in te wonen met gelijkwaardige woningen

van beton. Zo ver als men kan kijken is de ho-

kant een open gevel, wat als nadeel heeft dat de maquettes van studenten niet veilig zijn voor vogelpoep. Het gebouw valt verder op door de grote vides, vaak zonder enige afbakening of railing. Kennelijk is het Braziliaanse bouwbesluit een stuk minder streng dan het Nederlandse. De atelierruimte is een stuk minder gestructureerd dan die op onze faculteit. Kennelijk verhoogt dit wel de creativiteit, want alle muren waren voorzien van graffiti-tekeningen.

Case study Nadat we wat rond hadden gekeken, kregen we een ruimte toegewezen om in kleine groepjes de bevindingen van afgelopen week te bespreken en om na te denken over de onderzoeksvragen.

Presentatie van het onderzoek op de Universiteit van Brasília.

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 5

In korte tijd moest elk groepje een presentatie-

5

11/9/11 4:14 PM

poster voorbereiden met hun visie op de stad.

De grootste problemen in de stad zijn het gebrek aan openbare ruimte en, daaraan verwant, de ‘gated communities’. Dit houdt in dat de gebouwen weinig relatie hebben met de openbare ruimte eromheen. Waar er in Brasília stuk voor stuk totaal verschillende presentaties ontstonden, waren de ideeën over São Paulo verassend overeenkomstig. De stad bleek moeilijk te behappen in korte tijd en een mogelijke oplossing voor de probleemstelling was dan ook lastig te geven. Opvallend in São Paulo was vooral de beperkte variatie in bebouwing. Veel studenten kwamen dan ook met dezelfde oplossing: São Paulo heeft landmarks nodig. Hoogbouw zoals in Dubai, een prestigeproject, of openbare ruimte zoals het Central Park in New York. Daarnaast waren er natuurlijk ook veel ideeën om het de openbare ruimte te vergroten. Eén van de oplossingen was bijvoorbeeld het verlagen van de wegen, waardoor op maaiveld een park kon ontstaan. Maar welke oplossing je ook verzint, een stad als São Paulo is en blijft ongrijpbaar.

Zeker als je er maar vijf dagen bent.

Eén van de weinige “openbare ruimtes” die zelfs midden op de dag niet wordt gebruikt.

Hieronder het MAC, ofwel Museo de Arte Contamporanea te Niteroi.

6

4.00 Book metropool.indb 6

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:14 PM

Het M

Het Museo de Arte São Paulo Lijkt te zweven boven een openbaar plein.

Het plein onder het MASP: beklemmend en verlaten.

Rio de Janeiro, stad van tegenstellingen

wen gericht op de “rijken”. Neem bijvoorbeeld

mensen waren. Ondanks de beperkte middelen

Het stadsbeeld van Rio de Janeiro wordt bepaald

het Maracanã Stadion. Dit stadion wordt op dit

die ze hadden, leek het leven er één groot feest.

door de kustlijn en het sterk glooiende land-

moment verbouwd voor het WK voetbal in 2014

Bij de tweede favela was goed te zien dat deze

schap. De stad heeft duidelijk nog de Europese

en de Olympische Spelen in 2016. We brachten

nog werd geregeerd door drugskartels. Zeker

invloeden van haar stichting in 1565 die goed

een bezoek aan dit stadion met als belangrijktste

toen we langs een zogenaamd ‘checkpoint’

te zien zijn in de historische kern met koloni-

doel het zien hoe zo’n project in zijn werk gaat.

liepen, waar mannen met machinegeweren

ale pleinen en boulevards. Zowel de politieke

Het was echter lastig om de favela’s die zich op

ons opwachtten. Onze gids, een Nederlandse

macht als een groot deel van de economische

een steenworp afstand van dit stadion de ber-

ontwikkelingswerker, kende ze goed, waardoor

krachten verdween echter uit de stad toen deze

gen bedekten niet op te merken. Wat er met

we veilig waren. Toen we echter net weer terug

na 1960 niet langer de hoofdstad van het land

deze favela’s gaat gebeuren in de aanloop naar

waren in ons hostel, kregen we te horen dat de

was. Desalniettemin beschikt Rio de Janeiro nog

de sportevenementen? “Misschien komt er wel

politie was binnengevallen in de favela met als

steeds over een sterke economie. Het landschap

een grote muur omheen,” zei één van de aanwe-

gevolg dat er 12 doden waren gevallen. Na deze

is zeer bepalend voor de vorm van de stad: door-

zige projectleiders. Enkele dagen later hebben

ervaring en de rest van de indrukken die we in

middel van tunnels, bruggen en egaliseringen

bezochten we twee favela’s. De ene in handen

een week hadden opgedaan, was wel duidelijk

wordt hier zo goed en zo kwaad als het kan mee

van de regering, de andere in handen van drugs-

dat het verschil tussen arm en rijk groot is en

omgegaan. Daarbij leidt een gebrek aan ruimte

bendes. In beide favela’s viel op hoe vrolijk de

dat de problemen nog lang niet zijn opgelost.//

tot hogere dichtheden en is het contrast tussen arm en rijk zo sterk en op korte afstand aanwezig.Vanaf de dure stranden van Copacobana en Ipanema zijn de beruchte favela’s te zien die tegen de bergen aan zijn gebouwd.

De stad leren kennen Net als São Paulo lijkt Rio de Janeiro een ongeorganiseerd geheel. Verschil is echter dat, zoals al eerder aangegeven, het landschap een grote invloed heeft. De glooiende kustlijn en de hoge bergen zijn essentieel voor de manier waarop de stad is samengesteld. Tunnels verbinden de verschillende stukken stad die anders door bergen gescheiden waren gebleven. Het landschap is ook van invloed op de verhouding tussen arm en rijk. Hoewel er overal zwervers te zien waren wonen de meeste arme mensen in de favela’s op de berghellingen. Maar onder aan deze berghelling staan soms juist weer gebou-

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 7

7

11/9/11 4:15 PM

wegwijs in onderwijs Benjo Zwarteveen

In een grote stad is het belangrijk de verkeers-

(onderwijs en studentenzaken) loop je tegen

king met TBM, de faculteit Technische Bestuurs-

stromen in goede banen te leiden, zowel het

het secretariaat aan, waarnaast zich aan de

kunde. Dit zijn de managers van het gebouw,

communicatieve verkeer als het logistieke ver-

ene kant de roostering en International Office

de faciliteiten, alle diensten en logistiek. Links

keer en het fysieke. De faculteit Bouwkunde

bevinden, en aan de andere kant de onderwijs-

naast FMVG is het trappenhuis naar de toren

functioneert ook als zodanig, zij kan gezien

directie. Hier zitten de onderwijsdirecteuren

van BKCity, waar maar heel weinig studenten

worden als een stad met verkeersaders, knoop-

die over het complete onderwijscurriculum op

ooit zijn geweest..

punten en knelpunten. Een stad heeft soms de

deze faculteit gaan. Het secretariaat van O&S is

neiging personen te leiden via bepaalde wegen.

ook het secretariaat van de Examencommissie.

Hoe dieper we de westvleugel induiken, hoe

Sommige plekken zijn toegankelijk voor ieder-

Dit is een commissie waar veel studenten mee

spannender de omgeving wordt. Hier heb je

een, sommige alleen voor de daarvoor bestem-

te maken hebben als het gaat om stage of vrije

echt het idee dat je niet op de goede weg zit,

de personen. Zo zul je als student in de faculteit

minor aanvraag, erkenning van studieresultaten

en aan je rechter hand duidt het bordje “se-

je vooral bevinden op de eerste of tweede ver-

of afstuderen.

cretariaat decaan” aan dat je hier echt bij de baas bent beland. Hier zit de decaan met haar

dieping van het gebouw en voornamelijk aan de zuidoostkant op de begane grond. Voor de-

Lopen we verder, komen we terecht bij de afde-

secretariaat te werken. Je merkt dat je hier niet

genen die zich altijd al hebben afgevraagd wat

ling 100% RESEARCH, het onderzoeksplatform

moet eindigen, maar gelukkig, de gang gaat

er zich afspeelt in de hoeken van het gebouw

van Bouwkunde, waar ook kwaliteitszorg sinds

nog verder door richting het westen. Hier zetelt

waar lang niet alle studenten zich zomaar naar-

kort onder is gebracht. Kwaliteitszorg doet eva-

de afdeling marketing en communicatie, waar

toe begeven, zal ik uitleggen wat daar gebeurt.

luaties over vakken, semesters en docenten (de

de complete voorlichting van de studie wordt

resultaten zijn beschikbaar op kwaliteitszorg.

gecoördineerd, van de visualisering van de on-

Het westen, het Capitool, de Diensten

bk.tudelft.nl en erg handig en interessant om

derwijsprogramma’s tot de netpresenters in de

Het begint allemaal bij de westvleugel begane

te bekijken). Naarmate de gang verder verstrijkt

gangen die alle lezingen en activiteiten in het

grond. Vanaf de hoofdingang richting de Berla-

wordt het steeds rustiger en stiller. Hier merk je

gebouw aankondigen.

gezalen de gang rechts. Daar waar het gladde,

dat de drukte en het verkeer van de straat achter

harde, donkergrijze vloeroppervlak overgaat

je ligt en dat dit pad misschien naar een dood

De gang eindigt in anarchie. Waar de opbouw

in zacht rood met grijs tapijt, bevinden zich de

einde leidt. Links is FMVG gehuisvest, het vast-

van de westvleugel zo duidelijk was, is deze weg

organen die deze faculteit managen. Bij O&S

goedbeheer van deze faculteit, in samenwer-

in de zaal waar we nu beland zijn. Het is hier alsof er een snelweg in een uithoek van het land ineens overloopt in een gewone weg, waarbij je beseft dat opeens al het verkeer om je heen is

suburbs

opgelost in de omgeving. De letters “Urbanism” boven de deurpost duiden ironisch de climax van deze tocht. Tot zover de westvleugel, waar de grootste motor van de bestuurlijke kant van de faculteit zich bevindt.

De wijken

de straat

Zoals al eerder gezegd zijn er in deze metropool verschillende wijken. De studentenwijk, Quartier het Capitool

quartier latin

Latin van BKCity, bevindt zich voornamelijk aan de oostkant van het gebouw en op de atelierverdieping en heeft de meeste studieplekken en studentenfaciliteiten. Downtown BKCity is

De buurten van BKCity.

“de straat” met de bibliotheek erboven. Hier is

8

4.00 Book metropool.indb 8

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

FSR FSR bouwkunde 2011-2012

het druk en bevindt zich alles wat de student

ping is ook de locatie van de Facultaire Studen-

FSR staat voor Facultaire StudentenRaad. Waar

nodig heeft aan supplies. De westkant van het

tenraad, Praktijkvereniging voor volkshuisves-

de centrale studentenraad (denk ORAS) zich

gebouw is te onderscheiden in de dienstenvleu-

ting Forum en Praktijkvereniging Argus voor

richt op zaken die spelen op het niveau van de

gel met het Capitool van de decaan aan de kant

architectuur. Deze tussenverdieping is waar-

gehele TU, houden de facultaire studentenra-

van de Julianalaan en de ruimtes voor de mas-

schijnlijk nog niet door de massa van studenten

den zich specifiek bezig met hun eigen faculteit.

ters Bouwtechnologie, Real Estate en Housing

ontdekt. Daarom is er ook een goed geheimpje

Voor ons is dat de faculteit bouwkunde. Elk jaar

en Urbanism/Landscape aan de kant van het

te verklappen dat de enige echt bruikbare dou-

is er een verkiezing waarin de nieuwe leden van

Zuidplantsoen. Je zou het studentengedeelte

che in Bouwkunde zich hier ook bevindt.

de raad worden gekozen uit studenten die zich verkiesbaar hebben gesteld. Als FSR komen wij

‘Voor alle moeizame momenten in het curriculum zijn er mensen die dit kunnen oplossen in de faculteit. ‘

dan ook op voor de belangen van de studenten.

Dit doen we in vergaderingen en beraden met de organisatie van de faculteit. Zo spreken we

van de westvleugels kunnen opvatten als de

Onderwijs

onder andere de decaan regelmatig. Daarnaast

elitaire suburbs van de metropool, met rustige

Waarom is het zo belangrijk te weten hoe de ver-

hebben wij wettelijk vastgelegde rechten waar-

straten, een eigen winkelcentrum dat dient als

keersstromen van het onderwijs in elkaar zitten?

mee we onze doelen kunnen bereiken. Afhan-

informatiepunt en secretariaat van de masters.

Voor alle moeizame momenten in het curricu-

kelijk van het onderwerp lopen deze rechten

Een rustige werkomgeving voor masterstuden-

lum zijn er mensen die dit kunnen oplossen in de

uiteen van instemmingsrecht tot advies- en

ten die met stationwagen en labrador willen

faculteit. Stylos heeft zich binnen al deze wijken,

initiatiefrecht. Om hier optimaal gebruik van te

afstuderen aan deze faculteit.

straten en steegjes bekend gemaakt, we kunnen

kunnen maken hebben we jullie nodig. Mocht

onze weg vinden en via alle routes in deze me-

je een goed idee hebben om de faculteit te ver-

Er zijn nog twee spannende plekken die ik extra

tropool communiceren hoe het is gesteld met

beteren, of ben je ergens ontevreden over en

zou willen toelichten in het gebouw. Deze lig-

het onderwijs. Het is belangrijk dat alle studen-

zou je het liever anders zien, laat het ons dan

gen weer ver uit elkaar, in verschillende wijken

ten helder hebben wat de stations zijn waar de

weten. Met jullie steun kunnen we zorgen voor

van BKCity. Eigenlijk ligt een van deze locaties

verkeersstromen eindigen en waar de klachten

een faculteit die in tijden van financiële moei-

niet zozeer in de stad, maar eronder. De kelders

terecht komen. Communicatie en transparantie

lijkheden kwaliteit van gebouw en onderwijs

van het gebouw huisvesten de logistieke helden

hierin zijn belangrijke beleidspunten van Stylos

niet uit het oog verliest. Spreek ons aan in de

van de faculteit. Hier vindt de distributie plaats

dit jaar en hopelijk de komende jaren. Vind jullie

gangen, stuur een e-mail naar FSRbouwkunde@

van de post en goederen, de organisatie van de

weg in deze metropool en communiceer naar

gmail.com, laat een berichtje achter op onze

schoonmaak en de catering. Een metropool kan

ons wat jullie opmerkingen en aanmerkingen

Facebook of laat wat achter in het ideeënbord

niet functioneren zonder de ondergrondse, zo

zijn. We will lead the way!//

bij de hoofdingang.//

geldt dit ook voor BKCity. Waan jezelf eens in de oneindige kelders en ontdek de ondergrondse wereld die onze faculteit zo hard nodig heeft, mind your head!

Voorzitter: Martijn Lugten Secretaris: Lizet Krabbenborg Vice-voorzitter/Officieel: Quirine van Wijngaarden Master/Officieel: Jolien de Jager Master: Martin Meijerrathken Bachelor: Ruben de Ruiter Bachelor/Promo: Ijtsoen Fon Bachelor/Promo: Anne-Linde van Gameren Gebouw: Christiaan Maat

De laatste locatie waar ik jullie mee naartoe neem ligt in de studentenwijken van de stad, in de tussenverdieping boven de handtekenzalen.

Hier zou je nooit komen als je niet van het bestaan af wist. Hier is ICT Bouwkunde gehuisvest,

Contact FSR Bouwkunde BG+. Oost.080 www.facebook.com/fsrbouwkunde

dit is de server van Bouwkunde die het complete digitale circuit van deze metropool organiseert.

Uiteraard onmisbaar in 2011. Deze tussenverdie-

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 9

9

11/9/11 4:15 PM

Een redactionele uitwisseling met het blad Chepos van de studievereniging Cheops uit Eindhoven.

TU/e campus 2020 Roald Damoiseaux

De Technische Universiteit Eindhoven heeft grote plannen met onze campus. Onder de noemer Campus 2020 willen ze vanaf nu tot en met het jaar 2020 een enorme kwaliteitsslag maken in het gebouwenbestand en de uitstraling van het hele terrein. Hiermee hoopt het College van Bestuur niet alleen meer studenten aan te trekken, ook moet er meer en intensievere samenwerking komen met het bedrijfsleven, waarbij er veel ruimte vrijgemaakt wordt voor bedrijven die zich op de campus kunnen vestigen.

Het masterplan laat verschillende gebieden op het terrein zien. Zogezegd komt er veel plaats

worstelt, is het plaatsen van de 3000 fietsen die

zamenlijk een nieuw onderkomen. Vanwege de

voor bedrijven en ook de technische studies van

studenten dagelijks meenemen naar de TU/e.

vele bezuinigingen die er het laatste jaar op de TU/e zijn afgekomen is er niet meer het onuitput-

Fontys Hogescholen zullen op den duur op de Campus gevestigd worden. Dit artikel zal echter

Om de faculteiten die nu her en der over de

telijke budget waar bij project één op gerekend

de Compacte Campus behandelen. Dit wil zeg-

Campus verspreid zijn in dit gebied te plaatsen,

kon worden. Dit betekent dat niet alleen mede-

gen alle gebouwen van faculteiten en diensten

zijn er een viertal grote bouwprojecten opgezet.

werkers, maar ook de studieverenigingen Thor

van de TU/e zelf, die geconcentreerd worden in

Project één is nu in volle gang. Dit betreft het

en Van der Waals veel ruimte moeten inleveren

de zuidwesthoek van het gebied. Zoals op de

nieuwe ontwerp voor de W-Hal. Vanwege zijn

en, naar alle waarschijnlijkheid, niet eens meer

afbeelding te zien worden deze gebouwen ver-

status van beschermd stadsgezicht, mocht het

een (eigen) borrelruimte krijgen. Vanwege het

bonden door de zogenaamde Groene Loper. Het

oude gebouw met het opvallende, versprin-

goedkope bouwklimaat is toch besloten om

is de bedoeling dat het Limbopad en het even-

gende dak niet worden gesloopt. Dit was een

door te gaan met project twee. Op het moment

eens voor 2020 te realiseren Project-B de ingang

belangrijke randvoorwaarde voor het nieuwe

zijn er drie architectenbureaus bezig met het

vormen tot de Campus. Vanuit hier strekt zich

ontwerp, dat het hart van de Compacte Cam-

maken van een Voorlopig Ontwerp. Op 9 juni zal

een parkachtig landschap uit, waar auto’s zo veel

pus moet gaan vormen. In het gebouw zullen

bekend worden welk van deze drie ontwerpen

mogelijk geweerd worden en waar de student

onder andere de faculteit Wiskunde en Infor-

het uiteindelijk gaat worden en als alles volgens

(en de medewerker) graag vertoeft. Een groot

matica (W&I), de Centrale Universiteitsbiblio-

planning verloopt, zal er tegen het eind van 2011

probleem waar Dienst Huisvesting nog mee

theek en een Grand Café gevestigd zijn. Boven-

begonnen worden met de sloop van N-laag en

dien komt er aan de kant van Matrix een grote

de bouw van het nieuwe ontwerp.

overdekte buitenruimte, waarbij de bestaande dakstructuur weer duidelijk te herkennen is.

Project drie en project vier staan voorlopig nog

Beeldbepalend zal de toren die opreist uit de

niet op het programma. Toch moeten ook voor

oude structuur worden. In het gebouw vallen de

2020 het Hoofdgebouw, W-hoog en W-laag

open binnenruimtes op. Een voorbeeld hiervan

gerenoveerd zijn. Pas dan is de Campus 2020

is de bibliotheek, waar door openheid interactie

af en heeft de TU/e de modernste campus van

ontstaat tussen de verschillende verdiepingen.

Nederland.

Ook voor project twee wordt er niet stilgezeten.

Potentiaal wordt ontruimd en waar nu N-laag staat krijgen de faculteiten Electrical EngineeOverzicht van de campus 2020 projecten.

10

4.00 Book metropool.indb 10

ring (EE) en Technische Natuurkunde (TN) ge-

Roald Damoiseaux is vertegenwoordiger van Groep-één in de Campus 2020 Commissie van de Universiteitsraad.

c h e p o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

Derako International BV is fabrikant / leverancier van het DERAKO® massief houten verlaagd plafonden wandsystemen. Het Derako® systeem is uniek in zijn soort door de vele voordelen die het systeem biedt, en is daarin de enige ter wereld. Het is verkrijgbaar in een lineair en in een grilluitvoering.

wand- en plafondsystemen Derako international B.V.

Onze werkwijze

verschillende prijscategorieën zijn de DERAKO®

Het ontwerpidee van de architect is ons uit-

-systemen financieel goed in te passen in elke

gangspunt. Door onze jarenlange ervaring met

begroting.

de verschillende toepassingsmogelijkheden van onze systemen, kunnen wij gedegen ad-

Waar gebruikt

viezen geven of oplossingen aandragen. Dat

De plafonds en wanden van Derako worden

kan gaan om de technische uitvoering, maar

vooral gebruikt in publieke gebouwen. Voor-

ook om ideeën voor bepaalde houtsoorten of

beelden zijn:

de wijze van afwerking. Elk project verdient zijn

scholen, ziekenhuizen, kerken, theaters, zwem-

eigen uitstraling. Daarom is ons systeem geen

baden en gemeentehuizen. Maar er zijn ook win-

standaardproduct, maar krijgt elke situatie een

kelcentra en parkeergarages voorzien van onze

tailor-made oplossing.

massief houten plafonds en wanden.

Ook voor wanden DERAKO®-systemen zijn niet alleen toepasbaar voor plafonds. Architecten zagen al snel de veelzijdigheid van de systemen in. Zij passen ze dan ook veelvuldig toe op wanden en borstweringen.

Budget flexibel DERAKO® -systemen zijn voor elk budget te leveren zonder dat afgedaan wordt aan de uitstraling van het product. Door te kijken naar hout in Centre Commercial Migros

Faculteit Natuurkunde, Wiskunde & Informatica, Universiteit van Amsterdam

a d v e r t o r i a l // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 11

Union Square winkelcentrum

11

11/9/11 4:15 PM

metropool

De wereld bouwt, de verstedelijking neemt toe, de metropool ontstaat.// afbeelding: >> Milano vs Dubai door Ciccio Pizzettaro http://www. flickr.com/photos/cicciopizzettaro/4606613983

12

4.00 Book metropool.indb 12

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

14 wat is een metropool?

20 metropolis

26 planning our cities

Loes Thijssen

Rosa Stapel

Elena Grigore

17 het dorp

22 New York vol variatie

28 champagne en droog brood

Marije Rutten

Loes Thijssen

Rosa Stapel Benjo Zwarteveen

18 Berlijn een uitgeholde stad

23 opgesloten in New York

Noor Debets

Thijs Bennebroek

19 Berlijn arm maar sexy

24 sociaal ontwerp: urban think tank

30 in contrast: Cittaslow Sine Celik

Joris Hoogeboom

Thijs Bennebroek s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 13

32 vertical cities Asia Jurgen BeliĂŤn Joris Hoogeboom 13

11/9/11 4:15 PM

Het woord metropool (moederstad) is afgeleid van het Griekse woord ‘meter’, dat moeder betekent en het woord ‘polis’, dat stad betekent. Maar wat is een metropool eigenlijk?

wat is een metropool?

Loes Thijssen

Een doorsnee reactie op de bovenstaande vraag:

snelle groei van steden en het wereldwijde net-

verschillende steden plus de tussenliggende ge-

“Een enorme wereldstad dat het centrum is

werk. Steden met een ondergronds netwerk van

bieden. Er zijn wel duidelijke verschillen te zien

van een groot gebied, waar miljoenen mensen

metro’s, zoals Parijs en Londen, begonnen toen

in de oppervlakte van de metropoolgebieden.

wonen, vol staat met wolkenkrabbers en waar

bekend te staan als metropolen. In de tweede

Seoul -Incheon is namelijk erg klein vergeleken

het altijd druk is op straat.” De metropool is de

helft van de twintigste eeuw werden ook nog

met de andere twee metropolen. New York is de

overtreffende trap van een stad. Het is moeilijk

andere belangrijke uitvindingen gedaan die

grootste qua oppervlakte, maar heeft het minst

om een duidelijke eenduidige definitie van ‘de

veel invloed hadden op de infrastructuur. De

aantal inwoners. . Er zullen dus grote verschillen

metropool’ te geven. Een aantal bronnen in de

olieleidingen naar verschillende gebieden toe,

zijn tussen de leefmilieus van de inwoners van

literatuur zeggen dat een metropool een stad is

maakte het mogelijk dat meer mensen een auto

de gebieden. Ook zijn er grote economische

waar meer dan één miljoen mensen leven. Te-

konden gebruiken. Ook de uitvinding van de sa-

verschillen te zien.

genwoordig zijn er honderden steden die aan dit

telliet met de daarmee gekomen GPS heeft er-

criterium voldoen, maar toch is niet elk van die

voor gezorgd dat veel plekken op de wereld een

Nog steeds is het ingewikkeld een duidelijke

steden een metropool. Hoe ziet een metropool

stuk toegankelijker en beter bereikbaar werden.

eenduidige definitie voor het begrip ‘metropool’ te geven. Het is duidelijk dat de ligging

er dan uit? Welke ruimtelijke eigenschappen Momenteel zijn de drie grootste metropolen (op

en en goed (handels)netwerk belangrijk voor

basis van inwoners) Tokyo-Yokohama, Seoul-

de groei van een stad is. Bij New York en Tokyo

De eerste handelsroutes uit de 15e eeuw heb-

Incheon, New York. Door deze drie metropolen

zijn in de situatiekaartjes ook veel havens en

ben ervoor gezorgd dat steden zich veel snel-

naast elkaar te zetten, wordt de definitie van de

airports te zien. Het aantal inwoners zegt naar

ler konden ontwikkelen. Vele steden ervoeren

metropool een stuk duidelijker. Er zijn namelijk

mijn mening niet veel over de grootte en status

een snelle stedelijke groei als gevolg van deze

een aantal duidelijke overeenkomsten te zien

van een metropool. New York is in mijn ogen

nieuwe wereldwijde handel. Deltagebieden

zijn. Er bestaan echter ook grote verschillen

veel groter en belangrijker voor de wereld dan

waren vooral erg aantrekkelijk voor vestiging

tussen de gebieden. Een belangrijke overeen-

Seoul Een definitie op inwoneraantal is dus

en handel. Zo’n knooppunt van zee of oceaan

komst tussen de metropolen is dat ze allen aan

geen complete definitie. Een definitie voor ‘de

met de inlandse rivieren biedt de mogelijkheid

het water liggen. De steden hebben hierdoor

metropool’ zou kunnen zijn, een gebied waar

om het wereldwijde transport ook verder het

een uitgebreid handelsnetwerk op kunnen

het wereldswijde netwerk het locale netwerk

binnenland in te verspreiden. Dit maakte steden

bouwen dat tot gevolg had dat veel mensen in

domineert. Het gebied zou ruimtelijk gekarak-

in deze gebieden erg machtig. Daarop volgend

de steden wilden gaan wonen. De metropoolge-

teriseerd kunnen worden als een gebied waar

hebben het ontstaan van het spoorwegnet hal-

bieden hebben een centrumfunctie voor de ver

een hoge concentratie van infrastructuur en

verwege de negentiende eeuw en de uitvinding

omliggende regio. Ook valt op dat een metro-

bevolking aanwezig is.

van de auto en het vliegtuig bijgedragen aan de

pool vaak niet één stad heeft, maar bestaat uit

heeft een metropool?

bronnen: >> A. van Susteren, Metropolitan World Atlas, 010 publishers, Rotterdam (2007) >> http://www.geohive.com/, geraadpleegd op 19 oktober 2011 >> http://demographia.com/, geraadpleegd op 19 oktober 2011 afbeeldingen: >> geografische kaarten: A. van Susteren, Metropolitan World Atlas, 010 publishers, Rotterdam (2007) >> linkerpagina foto Tokyo: http://archinect.com/features/article/56468/atelier-bow-wow-tokyo-anatomy >> rechterpagina foto Tokyo: http://eu.art.com/products/ p13844978-sa-i2739518/posters.htm?ui=66D09A3C827242 42803531B95D713277 >> foto Seoul-Incheon: http://worldphotocollections. blogspot.com/2010/01/11-largest-cities-in-world.html >> foto New York: http://places.designobserver.com/ feature/green-metropolis/13368/

De grootste metropool ter wereld: Tokyo-Yokohama

14

4.00 Book metropool.indb 14

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

Tokyo-Yokohama, Japan

Seoul-Incheon, Zuid-Korea

New York, Verenigde Staten

Tokyo-Yokohama is de thuisbasis voor zo’n 28%

Het metropoolgebied van Seoul-Incheon bevat

New York staat op de derde plaats van de groot-

van de totale bevolking van Japan. Onder deze

de gebieden Seoul, Geyonggi-Do en Incheon.

ste metropolen ter wereld. De stad, gelegen

metropool vallen de steden Tokyo, Kawasaki,

Dit is de tweede grootste metropool ter we-

aan de Hudson River ligt in het noordoosten

Chiba, Saitama, Yokohama en de omliggende

reld. De metropool ligt in het noordwesten van

van de Verenigde Staten. De stad werd door de

voorsteden. De metropool ligt ten noordwesten

Zuid-Korea aan de Han-River. Voor Zuid-Korea

Nederlanders gesticht als Nieuw-Amsterdam en

van de baai van Tokyo.

is deze metropool het financiële, culturele en

werd later door de Britten overgenomen. Toen

industriële centrum. De centrale ligging van

de stad in achttiende eeuw onafhankelijk werd

Na de Tweede Wereldoorlog was de stad echter

de stad aan het water heeft ervoor gezorgd dat

verklaard, groeide de stad uit tot de grootste van

zwaar getroffen door bombardementen. De be-

deze is uitgegroeid tot metropool.

de Verenigde Staten. Later kwam de komst van de metro, een grote economische bloei en de

volking was na 1945 gehalveerd ten opzicht van het begin van de oorlog. De bevolking heeft zelf

Van 1910 tot 1945 was Korea een kolonie van

komst van de wolkenkrabber die ervoor zorgde

weer de huizen opgebouwd uit materiaal dat

Japan. In die tijd groeide de bevolking van de

dat New York rond 1920 het meest stedelijke ge-

beschikbaar was. Op deze manier is het oude

stad Seoul (het toenmalige Keijo) tot 1 miljoen

bied ter wereld was.

straatpatroon intact gebleven. In 1964 werden

inwoners. Tijdens de Koreaanse oorlog vond

de Olympische Zomerspelen gehouden in het

een belangrijk slag plaats in Seoul van 1950 tot

De ligging van de stad aan de monding van de

gebied. Dit heeft geleid voor een enorme op-

1953. Deze slag heeft de stad zwaar verwoest.

Hudson River heeft ervoor gezorgd dat de stad

bloei van de stad. Tokyo heeft momenteel de

Hierna groeide de bevolking door de toevloed

kon uitbloeien tot wereldhandelsstad. Door-

grootste hoofdstedelijke economie ter wereld.

van het groot aantal vluchtelingen naar de stad

dat er geen mogelijkheid voor uitbreiding was

uit tot 2,5 miljoen inwoners. Lange tijd was Seoul

leidde schaarse grond tot een zeer hoge bevol-

De stad vormt voor de metropoolregio het cen-

een van de armste steden van de wereld, maar

kingsdichtheid.

trum voor lucht- weg en treinverkeer. In de stad

langzaamaan is de stad uitgegroeid tot een van

is het meest uitgebreide trein- en metronetwerk

de rijkste gebieden. Dit heeft zeer waarschijn-

De stad heeft de grootste regionale economie

aanwezig ter wereld. De trein is daarin het be-

lijk ook te maken met de Olympische Spelen

van de Verenigde Staten en is na Tokio de groot-

langrijkste voertuig voor de stad.

die in 1988 plaatsvonden. Vanaf 2003 zijn veel

ste stadseconomie van de wereld. Het Lower

belangrijke bedrijven zoals Samsung zich hier

Manhattan bevat een groot bussiness district.

gaan vestigen.

Verder is New York een van de grootste centra voor kunst, cultuur, media, entertainment en design ter wereld.//

Aantal inwoners (2002): 33.190.000

Aantal inwoners (2002): 22.877.000

Aantal inwoners (2002): 21.767.000

Economie: gemiddeld inkomen per inwoner (E) 30.129

Economie: gemiddeld inkomen per inwoner (E) 11.909

Economie: gemiddeld inkomen per inwoner () 19.173

Criminaliteit: 2.240 per 1.000.000 inwoners

Criminaliteit: 3.640 per 1.000.000 inwoners

Criminaliteit: 4.032 per 1.000.000 inwoners

D Aantal inwoners in de kern(2000): 8.130.000

Aantal inwoners in de kern (2002): 10.280.000

Aantal inwoners in de kern(2003): 8.086.000

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 15

15

11/9/11 4:15 PM

16

4.00 Book metropool.indb 16

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

De globalisering rukt op, de verstedelijking van de aarde wordt een feit. Misschien is is dit de logische loop der dingen, misschien ook niet. Een gedachtenexperiment.

het dorp Marije Rutten

De wereld is een dorp geworden. Het idee van

leuke tijd wordt in de metropool op een effici-

ker bestuurd te kunnen worden. Deze bunde-

de metropool, de megalomane stad, trekt ons

ënte manier opgelost.

ling van dorpen werd eerst stad genoemd. De steden die wel erg veel dorpen bevatten heten

aan of stoot ons af. Of allebei tegelijkertijd. Het

tegenwoordig een metropool.

schijnt dat over 40 jaar 70% van de wereldbe-

Ter illustratie de metropool Istanbul. De stad

volking in een stad zal leven. De wereld wordt

telt zo’n 13 miljoen inwoners, verdeeld over 27

een dorp, het platteland verdwijnt. Voorbeelden

districten. De bewoners van de soms sterk ver-

Waar in de prehistorie de afstand tussen de ver-

zijn er genoeg, kijk maar eens naar onze eigen

schillende districten komen elkaar niet tegen,

schillende dorpen vrij groot was is dat nu wel

randstad-metropool: waar vroeger de steden

alsof er een afspraak is gemaakt elkaars grenzen

anders. Met behulp van allerlei technisch ver-

Den Haag en Rotterdam nog door lange polder-

niet te overtreden. Gelukkig (nou ja, gelukkig?)

nuft, telefoons met internet en alles kunnende

uitzichten van elkaar werden gescheiden, kan

hoeft dat ook niet. Ieder district heeft een eigen

pads wordt de afstand tot de medemens steeds

men nu van de ene naar de andere plek fietsen

centrum, met eigen voorzieningen en een eigen

kleiner. In deze definitie van afstand lijkt de ori-

zonder het uitzicht op stedelijke bebouwing te

sfeer. Voor de toerist is het daarom een feest om

ginele betekenis van afstand echter verloren te

hoeven missen.

van district naar district te gaan en de verschil-

zijn gegaan. De letterlijke afstand wordt namelijk

len van dichtbij mee te maken. De bewoners van

niet kleiner, maar groter. Vele communicatiemid-

Soms vraag ik me af waar deze nieuwe bewe-

de districten zijn echter geen toeristen. Zij leven

delen maken dat de afstand kleiner voelt, ook al

ging, die van de-wereld-is-een-dorp-oh-wat-

hun leven slechts in een deel van de metropool

blijft het aantal kilometers hetzelfde. Van een

fijn, nou eigenlijk goed voor is. Natuurlijk, het

en maken op die manier deel uit van iets waar

echt kleinere afstand, minder kilometers, minder

is een heerlijk gevoel om over een fijne winkel-

ze in zijn geheel eigenlijk niet mee bekend zijn.

mijlen, is dus in het geheel geen sprake.

op dit moment zomaar een wereldburger ge-

Dit laatste lijkt een interessant gegeven. Als we

De wereld is een dorp geworden. De metropool,

noemd zou kunnen worden. Als je eenmaal in

terug kijken op vroegere tijden, dan zien we dat

de superstad, groeit uit tot vele dorpen waartus-

een metropool hebt gewoond, zou het zomaar

de mens ooit in kleine nederzettingen woonde.

sen fysieke communicatie niet hoeft te bestaan.

kunnen dat je niet meer terug wilt naar het saaie

Deze huttendorpen hadden onderling geen of

Iedereen leeft in zijn eigen stadsdeel, het eigen

polderbestaan. Iedere avond een opening van

weinig contact. Dat kwam enerzijds door de af-

dorp. Zo raken we weer terug bij af en zijn we

een andere galerij, club of winkel. Elke dag weer

stand, anderzijds doordat de dorpen

misschien wel meer geïsoleerd dan ooit. Aan de

promenade te flaneren en je te beseffen dat je

andere kant blijft het opmerkelijk hoe er sinds

‘Als je eenmaal in een metropool hebt gewoond, zou het zomaar kunnen dat je niet meer terug wilt naar het saaie polderbestaan.‘

de prehistorie weinig veranderd lijkt te zijn: men leeft in dorpjes. En of die dorpen zich nou bevinden over duizenden kilometers oppervlakte en de mensen er in een berenvel rondlopen, of

de mogelijkheid jezelf te vergapen aan een

waarschijnlijk niet van elkaars bestaan op de

dat de dorpjes de arrondissementen van Parijs

nieuwe architectonische hoogstand. Altijd een

hoogte waren. Met andere woorden, de dor-

voorstellen waar men hoog gehakt door het

koffie binnen handbereik.

pen hadden elkaar niet nodig. Dit niet nodig

leven gaat, het blijven dorpjes. De wereld was

hebben is in de tegenwoordige tijd nog steeds

altijd al een dorp.//

Door de oppervlakte van de metropool is er vaak

actueel. Op een manier definieert het zelfs de

veel te beleven; veel mensen vragen om een

metropool: een groot oppervlak van urbaan

grote variëteit aan vermaak. Maar hoe groter

ingerichte grond, verdeeld in districten om het

de stad, hoe groter de afstand tussen de men-

overzicht te kunnen bewaren. De verschillende

sen die in die stad wonen. Het is daardoor niet

districten hebben allen een eigen kern en kun-

erg wenselijk om alle plekken van vermaak -en

nen onafhankelijk van elkaar functioneren. De

koffiebars- in hetzelfde gebied te situeren. Men

districten hebben elkaar niet nodig. Wat dat

wil namelijk wel leuke dingen doen, maar niet

betreft is er aan de dorpen niets veranderd, ze

te ver van huis. Deze vraag naar een bereikbare

zijn slechts samengebundeld om gemakkelij-

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 17

17

11/9/11 4:15 PM

Visie staat centraal in de ontwikkeling van steden, maar is het wel zo eenduidig hoe een stad zich zou moeten ontwikkelen? De metropool Berlijn lijkt tegenwoordig populairder dan ooit. De culturele sector is er booming. Twee meningen over een stad die na een woelige geschiedenis een richting kiest. Nu de vraag of dit de goede richting is. Moet Berlijn inderdaad zijn creatieve klasse omarmen?

Berlijn een uitgeholde stad Noor Debets

Volgens de boeken is Berlijn ‘een van de meest

in het land en lijkt de stad economisch gezien,in

Maar het geeft wel een richting aan. Er zijn tal

vibrerende metropolen van de wereld’, althans,

vergelijking tot de grote steden in het westen,

van definities voor de ideale stad maar in geen

zo weet NRC-correspondent Joost van der Vaart

sterk op een provinciale plaats

(Berlin Information Group,

van die definities is werkeloosheid een pluspunt.

het te brengen in zijn blog over de stad. De stad

2011)

. Er is ruimte ontstaan voor de culturele sector

Stadslucht maakt vrij is een bekend gezegde. Dit

is er een die een woelige geschiedenis kent en

en deze heeft dan ook de overhand gekregen.

geldt zeker ook voor Berlijn. Creatievelingen zijn

die dit jaar terug kijkt op de bouw van de muur

Maar moet de stad niet beter zijn best doen ook

dol op de nieuwe hippe metropool. En het is be-

precies 50 jaar geleden. Berlijn bezit een grote

weer de grotere bedrijven te trekken? Oe’s en

grijpelijk dat er een enorme aantrekkingskracht

creative class, die Richard Florida als ideaal be-

Aa’s over de stijging van de Atheense werkloos-

is op de stad, voornamelijk vanuit de arty-farty

schrijft in The rise of the creative class. Menig

heidscijfers naar een ‘recordhoogte’ van 12,3 %

kunstenaarshoek. Alle coole en orginele mensen

jongere noemt de stad cool en is er een graag

(ANP, 2010)

. Niemand die je hoort over Berlijn, dat

trekken naar Berlijn. Juist. Heel origineel. Ieder-

geziene gast. Maar doet de stad er goed aan al-

nota bene een percentage van 13,3% kent. De

een lijkt het een origineel idee te vinden. Maar

leen deze klasse te omarmen? De bohemiens,

grote groep jongeren die door het goedkope

dan is het niet origineel meer toch? Het lijkt een

de creatievellingen?

eten, de grote hoeveelheid goedkope cultuur en

trend te zijn. Hip and Happening Berlijn. De cul-

de relaxte sfeer naar de stad trekken, verjongt

turele sfeer heerst. De culture sfeer die enorm

De geschiedenis van Duitsland, en met name

de stad enorm. Met hordes tegelijk komen de

gespekt is door eindeloze subsidies. Subsidies

die van Berlijn, is bij vrijwel iedereen bekend; de

studenten naar Berlijn toe om te studeren en

die de stad helemaal niet kan betalen. 63 miljard

machtsgreep van de nationaalsocialisten vlak na

te feesten – de uitgaansscene van de stad staat

schuld heeft de stad inmiddels uitstaan en ‘sub-

de Eerste Wereldoorlog, de Slag om Berlijn door

bekend als zeer bruisend en ‘ganz geil’. Maar

sidieverslaafd’ en ‘met subsidie gespekt’ Berlijn,

de Sovjet-Unie na de Tweede Wereldoorlog met

zodra de studenten zijn afgestudeerd, vallen

zijn titels die aan de stad worden verbonden (De

daaropvolgend de bouw en de val van de muur.

ze in een gat door het lage werkaanbod. Even

Pers, 2010)

Het geeft de stad zijn huidige identiteit met de

blijven zij hangen maar snel vertrek volgt, de

worden gezien, maar wat gebeurd er als de trend

combinatie van de rijkdom in het westen en de

Berlijnse investering heeft de benen genomen.

van hip Berlijn overwaait en de stad ineens niet

sobere en monumentale bouwwerken in het

Toen de muur in ’89 viel, trokken vele Berlijners

zo cool en gaaf meer is? Is er dan voldoende ge-

oostelijke gedeelte van de stad. En het is po-

weg uit het met armoede omgeven Oost-Berlijn

ïnvesteerd in de stad?

. Het kan als investering voor de toekomst

Het lijkt mij tijd dat Berlijn eens gaat nadenken

‘Iedereen lijkt het origineel te vinden. Maar zo orgineel is het dan niet meer toch?’

over de kostenposten die zij heeft en de investeringen die zij doet. Trek de grote bedrijven, de multinationals, creëer banen en houdt daarbij de

18

4.00 Book metropool.indb 18

pulair. Massa’s toeristen staan dagelijks voor

waardoor er een enorme leegstand ontstond in

creatieve studenten vast. En als dat lukt, wordt

de vele musea in de rij om een glimp van deze

de gigantische sobere en idealistische woonka-

het misschien ook tijd voor een rechtstreekse

gruwelijke geschiedenis mee te kunnen krijgen,

zernes. Inmiddels heeft Berlijn een grote aan-

vlieglijn naar New York (Airberlin.com 2011). Pas dan is

letterlijk en figuurlijk. Laatst las ik dat de Berlijnse

trekkingskracht op kunstenaars die de, destijds

de stad een echte metropool. Omarm de crea-

Muur ‘op’ is (ANP 2011). Iedereen heeft inmiddels een

goedkope, lege panden in dit voormalig Oost-

tieve groep, zij zijn innovatief en brengen ideeën

stukje in zijn kast liggen, de rest blijkt volledig

Berlijn bezetten en de grote ruimtes gebrui-

maar voorkom dat de stad zinkt in zijn eigen

vergruist. De geschiedenis levert veel toeriste-

ken als woon- en galerieruimte. De stad liet de

creatieve zee.//

ninkomsten op, maar achter deze façade is de

kunstenaars hun gang gaan en trok daardoor

stad volledig uitgehold.

in grote getalen schilders, beeldhouwers en

Veel bedrijven hebben, door de onrustige tijden

musici aan. Inmiddels kun je er, in vergelijking

in de stad, Berlijn verlaten. Huidig burgemeester

met Amsterdam, nog steeds doen en laten wat

Klaus Wowereit bevestigt dat ‘banken, verzeke-

je wilt, maar de concurrentie is moordend en

raars en andere grote bedrijven zijn vertrokken

ook hier raken velen van hen werkeloos en/of in

en nooit zijn teruggekeerd’. Inmiddels zitten

de bijstand. Natuurlijk kun je noemen dat werk-

multinationals met hun hoofdvestigingen elders

loosheid geen maatstaf is voor succes en falen.

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

bronnen: >> Airberlin.com [online] http://www.airberlin.com/site/ start.php?LANG=net >> Berlin Information Group, Economic Development in Berlin, 2011 [online] http://www.berlinfo.com/Worktime/ Authorities/local_government/author_land_econdevelopment/index.htm geraadpleegd 16-10-2011 >> ANP, Stukjes Berlijnse Muur niet meer zo gewild, 2011 [online] http://www.dearchitect.nl/nieuws/2011/08/08/ stukjes-berlijnse-muur-niet-meer-zo-gewild.html geraadpleegd 16-10-2011 >> ANP, Griekse werkloosheid naar recordhoogt, 2010 [online] http://www.ad.nl/ad/nl/5597/Economie/article/ detail/1049131/2010/11/11/Griekse-werkloosheid-naarrecordhoogte.dhtml geraadpleegd 16-10-2011 >> De Pers, Voor werklozen is Berlijn niet zo cool, 2010 [online] http://www.depers.nl/buitenland/497606/Voorwerklozen-is-Berlijn-niet-zo-cool.html geraadpleegd 15-10-2011

11/9/11 4:15 PM

Berlijn arm maar sexy Joris Hoogeboom

Berlijn is arm. In zijn greep gehouden door een

hun financiële sector hebben en LA een sterke

hoge werkloosheid en leegstand probeert het

binding met de entertainment-industrie, heeft

een plek te veroveren op het Europese toneel.

Berlijn de creatieve dienstverlening.

Als je door de voormalig Oost-Duitse straten

Wat voorkomen moet worden is politiek re-

wandelt, wordt je overvallen, al dan niet letter-

vanchisme, waarbij de armere wijken gestrafd

lijk, door de rauwheid van Berlijn. Dit vormt een

worden in een poging het kapitalisme te recht-

sterk contrast met het gecontroleerde overko-

vaardigen. Dit lijkt voor de hand te liggen, als je

men van het westelijke gedeelte van deze stad.

het zieke weefsel amputeert kan het gezonde

Dit rauwe tekent zich af in het publieke bestaan

uitgroeien tot iets goeds. Echter hoe maak je

als een combinatie van arm maar opportuun

het onderscheid tussen een herstellend gebied

gemixt met een bepaalde mate van tolerantie.

en onherstelbaar gebied? De instroom van kun-

Hierdoor is het een broedplaats voor graffiti-

stenaars wordt juist vaak gezien als teken van

kunstenaars, die de leegstand markeren en pro-

herstel bij arme wijken en luidt zo een fase in

beren op te luisteren met vaak politiek prikke-

van groei in plaats van krimp. Ook een politiek

lende afbeeldingen. Kleine architecten-bureau’s

van laissez-faire lijkt niet op zijn plaats, het is

die trachten nieuwe functies te bedenken voor

immers al moeilijk genoeg om investeerders te

de leegstand.

binden aan Berlijn. Wat Berlijn nodig heeft is een

‘...een schouwspel tussen kapitalisme en marxisme, waarvoor het doek inmiddels gevallen is.’ moderne Jane Jacobs die sturing kan geven aan Berlijn is verdeeld. Dit lijkt een open deur en dat

diversiteit, maar wel met het vermogen genoeg

is het ook, maar wel een die tekenend is voor

vertrouwen te wekken bij investeerders.

de ruimtelijke planning. Het publieke toneel voor een schouwspel tussen kapitalisme en

Hierbij kan de vergelijking worden getrokken

marxisme, waarvoor het doek inmiddels geval-

met Detroit, de stad die gedefinieerd wordt

len is en de decorstukken enigszins door elkaar

door zijn sterke industriële verleden. Deze stad

gehusseld zijn. Maar voor welk decor zal de vol-

is in een donker gat gevallen na het wegtrekken

gende ontwikkeling van Berlijn zich voltrekken?

van de industrie en begint hier net uit te krab-

Achter de coulissen werd er aan beide kanten

belen door de opkomst van de creatieve sector.

een aanzienlijk deel gesubsidieerd en nu deze

Echter geheel volgens het Anglo-Amerikaanse

wegvalt zit Berlijn zonder eigen fundamentele

economische model voor de kunstsector is deze

motor achter de werkgelegenheid. Volgens de

wel winstgevend. Hier verschilt Detroit sterk

burgemeester van Berlijn, Klaus Wowereit, is het

met Berlijn, want in Berlijn is de kunstsector nog

‘poor but sexy’, een richting die impliceert dat

steeds zwaar gesubsidieerd. Als Berlijn de crea-

het weliswaar arm is maar geen getto. Maar de

tieve sector als economische motor wil inzetten

mix tussen talent, tolerantie en technologie kan

moet het deze gaan belasten en niet subsidië-

juist een broedplaats zijn voor het ontwikkelen

ren. Zo omarmt Berlijn haar creatieve sector en

van een nieuwe eigen industrie op een gebied

plukt er ook zelf de vruchten van.//

waar het wel kan concurreren met andere moderne grote steden. Zo als Londen en New York

afbeelding: >> http://www.flickr.com/photos/kerolic/5925066497/

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 19

19

11/9/11 4:15 PM

36.000 figuranten, 200.000 kostuums en 500 miniatuurwolkenkrabbers. De eerste megaproductie in de filmgeschiedenis, uitgebracht in 1927, vertelt een verhaal over macht, moraal en liefde in een 21e eeuwse metropool. Welk beeld hadden de makers van de metropool van de toekomst?

metropolis Rosa Stapel

Een in tweeën gespleten stad. Boven het aardoppervlak blinding lights: flats met een systematisch ramenpatroon staan in een grid rond een bouwwerk als de toren van Babel. Ondergronds een compleet ander beeld: machinerie, sobere woonblokken, duisternis en mensen in identieke uniformen.

Dit beeld vormt het decor van de film Metropolis uit 1927, geregisseerd en geschreven door de Oostenrijkse Fritz Lang. Metropolis wordt tegenwoordig gezien als de allereerste sciencefictionfilm en inspireerde bekende werken zoals Bladerunner, The Matrix en Starwars. Grote namen uit de popgeschiedenis als Madonna en Queen lieten zich inspireren door de oude beelden en Frank Gehry zegt dat Metropolis een inspiratiebron was voor het Guggenheim Bilbao.

De film omvat echter veel meer dan vruchtbaar inspiratiemateriaal. Metropolis schetst een toe-

de TU van Wenen, maar schakelde al snel over

haat zaait onder de werkers. Deze besluiten,

komstvisie vanuit de jaren ’20, op maatschappe-

naar kunst. Op zijn twintigste stopte hij plotse-

opgehitst door de robot, bovengronds de elite

lijk, politiek én architectonisch vlak.

ling met zijn studies en reisde de wereld over

uit te roeien. Chaos breekt uit in Metropolis. Zal

om uiteindelijk te eindigen in Parijs, waar hij

de zoon nog in staat zijn om toenadering en

begon met schilderen, scenario’s schrijven en

gelijkheid voor de twee groepen te bereiken?

De man die dit allemaal bedacht is Friedrich Christian Lang, in 1890 in Wenen geboren. Zijn vader was architect en directeur van een bouwbedrijf. Zelf begon hij met civiele techniek aan

‘Om de bovengrondse metropolitaanse wereld in stand te houden, moeten de machines continu in werking zijn.’ regisseren. Lang’s films worden tegenwoordig

Historische context

geschaard onder het Duits Expressionisme, van-

Het script schreef Lang een aantal jaar voor de

wege het gebruik van thema’s als psychologi-

opkomst van het nationaalsocialistische regime,

sche conflicten, paranoia en morele tweestrijd.

midden in de roaring twenties. Tussen de twee wereldoorlogen in was de situatie in Europa

20

4.00 Book metropool.indb 20

Metropolis vertelt het verhaal van een liefde

fragiel. Aan de ene kant ontstonden er weer

tussen twee mensen uit de twee verschillende

degelijke democratieën, maar die kampten met

klassen in de stad: de zoon van de alleenheerser

staatsschulden en woningtekorten. Aan de an-

van Metropolis, de elite, en Maria, een vrouw

dere kant kwamen er opnieuw extreme regimes

die hoop en moed kweekt onder de werkende

op, denk aan het fascistische Italië en de op-

klasse die de stad in haar behoeften voorziet. De

komst van het nationaalsocialisme in Duitsland.

zoon, ondersteboven van Maria, wil iets doen

Het dringende probleem van het woningtekort

aan de ongelijkheid, maar zijn nobele streven

gingen de architecten te lijf met het toepassen

wordt gehinderd door de komst van een robot,

van relatief nieuwe bouwmaterialen zoals staal

met het gezicht van Maria, die moordlust en

en beton en typologieën in de sociale woning-

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

bouw. Men deed afstand van oude, ornamentele

tisch beeld geeft hij helaas niet: juist door een

Het verschil tussen het Metropolis van Lang

bouwstijlen en door de industrialisatie was er

tussenpersoon te zoeken geeft hij aan dat de

en onze huidige metropolen is dat Metropolis

behoefte aan grote fabriekshallen, kantoren en

verschillen blijkbaar niet overbrugbaar zijn en

in stand gehouden moet worden, terwijl onze

scholen. De schaal van het bouwen nam expo-

men dus moet streven naar iets of iemand om

metropolen zichzelf in stand houden en laten

nentieel toe, wat mensen aan het denken zette

een verbinding te maken.

groeien. Iedere groep of individu draagt een

over hoe dit zich zou door ontwikkelen.

In de beeldende kunst voerde, mede geïnspireerd door de aanhoudende vernieuwingen in technologie en maatschappij, art deco de

‘Het concept van een enorme, zelfvoorzienende stad bestond dus al in de jaren ‘20, maar Lang vreesde dat zo’n stad slachtoffers zou eisen.’

boventoon. Deze weelderig ornamentele stijl heeft haar wortels in het Fin de Ciècle, maar in

Architectuur in Metropolis

stukje bij aan het functioneren van de stad, in

de uitvoering en materialisatie is de invloed van

Ook in de architectuur van het decor laten Lang

tegenstelling tot het pessimistische beeld van

de industrialisatie zichtbaar. De invloed van deze

en zijn ‘film architecten’ de verschillen zien in de

Lang dat een metropool achter de schermen

verschillende fragiele situaties en nieuwe ont-

leefomgeving van de elite en de arbeidersklasse.

wordt bediend. De pessimistische ideeën van

wikkelingen zie je terug in Metropolis.

Wat opvalt is dat in de wereld ondergronds archi-

Lang zijn duidelijk te herleiden naar de onze-

tectuur wordt gebruikt die niet alleen sober en

kere tijd waarin hij leefde en het lijkt alsof hij

Maatschappelijke situatie in Metropolis

primitief is, maar ook van vervlogen tijden. We

een waarschuwing wil uitdragen voor als men

De voorstelling die Lang maakt in Metropolis is

zien een gotische kathedraal, een gangenstel-

de ontwikkelingen van zijn tijd door zou voeren

een grote stad in de toekomst, die functioneert

sel als in een uitgestrekte grot en tongewelven

onder een regime als in Metropolis.

door een batterij aan machinerie in de catacom-

met Middeleeuws ogende toegangspoorten.

ben van de stad. De film opent met een shot

Bovengronds leeft de elite in een wereld die

De architectuur en maatschappelijke situatie in

van bewegende tandwielen en pompen. Om

erg veel kenmerken vertoont van onze huidige

Metropolis vielen – Lang’s boodschap misinter-

de bovengrondse metropolitaanse wereld in

wereld: traffic jams, indrukwekkende wolken-

preterend – in de smaak bij de nazileiders in de

stand te houden, moeten de machines continu

krabbers en flyover highways. In de stijl van de

aanloop van de Tweede Wereldoorlog. Volgens

in werking zijn. In Langs fantasie bestond daar-

gebouwen zie je dat de art deco stijl van Lang’s

geruchten was het zelfs de lievelingsfilm van

voor een werkende klasse, wonend in sobere

tijd is doorontwikkeld.

Hitler en Joseph Goebbels vroeg Lang hoofd

woonblokken die lange shifts draaien, de knop-

Door te werken met architectuur uit verschil-

te worden van de Duitse filmindustrie om voor

pen en hendels van de machines bedienend.

lende tijden wordt de afstand tussen de elite en

het regime nationaalsocialistische films te gaan

Het concept van een enorme, zelfvoorzienende

de werkers zichtbaar. Doordat Lang werkt met

maken. Lang moest daar niets van hebben en

stad bestond dus al in de jaren ‘20, maar Lang

oude architectuurstijlen voel je dat de werkers

vluchtte zo snel als hij kon naar Parijs, zijn vrouw

vreesde dat zo’n stad slachtoffers zou eisen.

zich vastklampen aan alle kleine beetjes hoop

(die lid was geworden van de NSDAP) in Duits-

Een grote groep werkers zou de machinerie die

die ze nog hebben op betere levensomstandig-

land achterlatend.//

de stad draaiende houdt moeten onderhou-

heden, gelijkheid en erkenning. Het bijzondere

den, onderdrukt door de groep ‘planners’ in de

van de architectuur in Metropolis is dat ze aan de

mooie parken en modernistische gebouwen de

ene kant heel duidelijk terug te voeren zijn naar

steunen op de lagere klasse. In de film komt het

de architectuur en kunst van de jaren ‘20, maar

zelfs tot een ultimatum: als de machines zouden

dat ze aan de andere kant veel elementen en

stoppen met draaien, zou de wereld die de elite

kenmerken van onze huidige wereld vertonen.

zelf zo geconstrueerd heeft ten onder gaan.

Hij neemt waar dat in de maatschappij en poli-

Maar in hoeverre zat Lang dan goed met zijn

tiek men in die periode sterk leunt op klassen-

toekomstbeeld? Als de stad die hij bovengronds

verschillen. Door de verhaallijn met de zoek-

creëert overeenkomsten vertoont met onze

tocht naar een tussenpersoon geeft hij aan

wereld, betekent dat dan ook dat onze huidige

toenadering en begrip te willen planten tussen

metropolen achter de schermen of ondergronds

de elite en de werkende klasse. Een erg optimis-

hun tol eisen aan een deel van de bevolking?

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 21

bronnen: >> Metropolis [online] <http://www.metropolis1927.com> [bekeken 22 oktober 2011 ] voor alle afbeeldingen >> Fritz Lang - Wikipedia [online] <http://nl.wikipedia. org/wiki/Fritz_Lang> [bekeken 22 oktober 2011] >> Metropolis (1927) - IMDb [online] < http://www.imdb. com/title/tt0017136/> [bekeken 22 oktober 2011] >> Archipedia, de architectuur encyclopedie - architectenweb.nl [online] <http://www.architectenweb.nl/Aweb/ Archipedia/> [bekeken 22 oktober 2011]

21

11/9/11 4:15 PM

New York is één van de grootste metropolen ter wereld. Een dynamische stad, waar zich altijd wat afspeelt in de openbare ruimte. Maar heeft deze dynamiek op straat, in de parken of de metro, een positieve of negatieve invloed op het leven in de stad? Loes en Thijs discussiëren.

New York vol variatie Loes Thijssen

“That’s incredible. Imagine seven million people

stad (van noord naar zuid) en 153 kleinere stra-

voor sport en recreatie voor de New Yorkers.

all wanting to live together. Yeah, New York must

ten (van oost naar west). Ieder hoekpunt van een

Doordat het park veel verschillende elementen

be the friendliest place on Earth!“ zegt Mister

city block is dus een gemakkelijk oriëntatiepunt.

en thema’s bevat, raakt men nooit uitgekeken

Michael J. ‘Crocodile’ Dundee in de gelijknami-

Het openbaar vervoer, met name de metro, zorgt

op het park en vindt men altijd wel weer een

ge film Crocodile Dundee. Arm of rijk, zwart of

ervoor dat iedere plek in de stad zeer gemak-

uniek plekje om te recreëren. Ook het bekende

blank, in New York leven al deze groepen naast

kelijk te bereiken is. De stad lijkt groot door zijn

Paley Park, ontworpen door Sion&Breen, geeft

elkaar. De stad is gegrondvest op diversiteit. Een

enorme oppervlakte en de hoge gebouwen die

een plek van rust aan de stad. Het park ligt mid-

mix van zoveel verschillende mensen moet wel

er staan, maar de opdeling in kleine city blocks

den in Manhattan, maar doordat het is omgeven

een unieke menging creëren van kunst en cul-

en de goede bereikbaarheid in de stad zorgt er-

met klimop begroeide wanden en er achterin

tuur in de stad. De openbare ruimte is dé plek

voor dat de stad relatief klein aanvoelt.

een waterval aanwezig is, wordt er een enorme

waar dit samenkomt. In de verschillende wijken

Verder heeft iedere wijk in New York zijn eigen

rust gecreëerd. Deze elementen zorgen ervoor

van de stad kom je telkens weer in een andere sfeer terecht.

‘New York: een stad van contrasten waar de openbare ruimte een belangrijke rol speelt.’

New York is het centrum van de wereld voor economie, kunst, cultuur en entertainment. Denk

geschiedenis en daarmee ook een eigen iden-

dat de stadsgeluiden achter een masker van wa-

bijvoorbeeld aan de bekende Wallstreet, het

titeit. Naast het bekende Manhattan, dat het

tergeluiden en tjilpende vogeltjes schuilgaan.

hart van het financiele district, waar de beurs

karakter heeft van grootsheid en massaliteit,

van New York, the New York Stock Exchange,

liggen de wijken Soho, Noho en Nolita. Dit zijn

Kortom, New York is een stad van contrasten

gevestigd zit. Broadway, de theaterwijk van New

kleinere kunstenaarswijken waar je de drukke

waar de openbare ruimte een belangrijke rol

York, is wereldwijd bekend. Daarnaast zijn het

chaos van Manhattan kunt vergeten. Oorspron-

speelt. Waar het in de stad gaat om drukte, zijn

Guggenheim, Metropolitan Art Museum en Mu-

kelijk waren deze wijken industriële gebieden.

er ook genoeg ‘rustplekken’ aan te wijzen. Het

seum of Modern Art ook belangrijke culturele en

In de jaren ’70 was er veel leegstand, daarom

oppervlak van de stad is enorm, maar New York

artistieke centra en bekend over de hele wereld.

zijn veel kunstenaars hier naartoe getrokken.

is op een dergelijke wijze stedenbouwkundig

New York is niet het centrum voor één bepaald

Op dit moment bevinden zich hier veel kunst-

gestructureerd dat men zich er erg prettig in

element, maar is het centrum voor vrijwel alles.

galeries en kleine boetieks. Je proeft hier een

voelt en zich gemakkelijk kan oriënteren. De

sfeer die erg uniek en ‘klein’ is. Brooklyn, een

menselijke maat in de city blocks en de goede

Manhattan, het centrum van de stad, is opge-

zeer multiculturele wijk, werd vroeger gezien als

bereikbaarheid door het openbaar vervoer spe-

bouwd volgens een schaakbordpatroon van

een van de probleemwijken van New York. Mo-

len hierbij een grote rol. De verschillende wijken

wegen (Commisioner’s Plan 1881). Door dit pa-

menteel is het echter een vaak de plekken waar

van de stad zorgen voor veel differentiatie in de

troon ontstaan blokken met telkens dezelfde

iedereen graag wil wonen. Doordat er veel ver-

openbare ruimte en de sfeer daarvan; het grote

afmetingen. Op het eerste gezicht lijkt dit een

schillende culturen samenleven, is hier een ster-

Manhattan is qua sfeer heel anders dan het mul-

patroon waarin weinig variatie kan ontstaan. Het

ke verscheidenheid aan kunst en architectuur.

ticulturele Brooklyn. De variatie in sfeer binnen de verschillende wijken, de sterke contrasten

tegendeel is waar: ieder blok heeft een eigen

22

4.00 Book metropool.indb 22

identiteit door de architectuur die er staat. Ook

New York wordt vaak gekenmerkt als een druk-

tussen groots en klein, druk en rustig maken

zijn de afmetingen van de blokken gebaseerd op

ke, gehaaste stad. Wanneer er meer dan acht

New York een fijne plek om in rond te lopen.//

de menselijke maat. De afmetingen van 270m x

miljoen mensen in een wereldstad leven is dit

80m zijn gemakkelijk beloopbaar voor een per-

natuurlijk moeilijk te ontkennen. New York heeft

soon. Op deze manier werd er voorkomen dat

echter vele rustplekken te midden van die enor-

er een brei van eindeloos lange straten werd

me drukte. Voor de city that never sleeps is het

gecreëerd. Door de hierarchie van het straten-

bekende Central Park van Frederick Law Olmsted

patroon kan men zich gemakkelijk oriënteren:

een uitstekend voorbeeld voor een ‘oase van

twaalf grote avenues als hoofdwegen van de

rust’. Dit park van 341 hectare groot biedt ruimte

bronnen : >> Crocodile Dundee, Michael J. ‘Crocodile Dundee’, 1986 >> J. Hammet , K. Hammett, The suburbanizatiom of New York, 2007, Princeton New York, New York

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

opgesloten in New York Thijs Bennebroek

New York, the city that never sleeps. De openbare

koets. Paley Park is een schitterende oase van

veel ferries naar andere steden, waarop je de zee

ruimte in de stad is een constante aaneenscha-

rust, maar slechts een unicum in een giganti-

kan ruiken en de vrijheid voelen die Henry Hud-

keling van beweging, licht en geluid. De taxi’s

sche metropool en heeft daardoor totaal geen

son lang geleden ook gevoeld moest hebben.

rijden af en aan, de reclameverlichting op Times

impact. En het alom geprezen High Line Park

Of gewoon langs het Vrijheidsbeeld varen en

Square staat nooit uit en er is geen moment dat

wordt helaas alleen bezocht door de mensen die

beseffen dat de vrijheid waar dit beeld symbool

je niet ergens in de verte het geluid van een si-

het zo prijzen: Europese architecten en andere

voor staat ondertussen vervlogen is.

rene hoort. Rust is er niet bij. En zo leeft men ook

ontwerpers, aldus Alexandros Washburn, hoofd

in deze metropool: men stapt thuis op de me-

Urban Planning van New York.

Het leven binnen New York is gehaast en individualistisch. Dat hoeft echter geen zonde te zijn,

tro, stapt uit in een volledig ander stadsdeel om daar te gaan werken aan de eeuwig bewegende

De arme New Yorker: hij wordt gedwongen

het is een keuze om zo te leven. Maar zoals Co-

financiële markt en staan tussendoor nog in de

door de stad mee te gaan in dit leven van haast,

nor Oberst van de band Bright Eyes zingt over

rij voor een coffee to go. Ieder voor zich, iedereen

eenheid en individualiteit. Waarom? New York

zijn leven in New York in het liedje Lua: “It’s not

langs elkaar. New York: de stad van het individu.

biedt geen kwalitatieve openbare ruimte voor

something I would recommend, but it is one

rust, geen ruimte voor zelfbezinning. De oorzaak

way to live.”//

Maar er is meer te doen in de stad dan alleen

hiervan ligt in de structuur van de stad.

werken. Zo is er het overweldigende culturele

‘De arme New Yorker: hij wordt gedwongen door de stad mee te gaan in dit leven van haast, eenheid en individualiteit.’ aanbod. New York beschikt over een duize-

In deze structuur is het alom bekende stedelijk

lingwekkende hoeveelheid musea en theaters.

grid van Manhattan dominerend. Hiermee kon

Echter, waar moet men naartoe gaan? Er zijn

de groeiende industrie- en handelsstad, gelegen

er zoveel en allen concurreren met elkaar, elk

temidden van twee grote stromen, duidelijk ge-

is een individueel element in de stad. Zo heeft

structureerd worden. Openbare ruimte was niet

men het óf over het MoMa, óf over het Metro-

nodig, de stad lag immers aan twee kanten aan

politan Museum, maar nooit over het museum

het water. Echter, door de groeiende havenacti-

van New York.

viteiten was de stad al gauw zijn connectie met

bronnen : >> Washburn, Alexandros (2011). The High Line. Lezing ter inleiding op de vijfde Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam. Rotterdam. 11 oktober 2011. >> Bright Eyes (2005). Lua. I’m Wide Awake, It’s Morning.

Saddle Creek Records.

het water kwijt en werd de stad ondergeschikt Natuurlijk heb je ook rustige wijken en parken

aan zijn grid. Dit grid, dat fantastisch is voor

in de stad. De voormalige slechte buurten vol

navigatie en oriëntatie, laat geen ruimte voor

drugsgebruikers worden alom geprezen omdat

de fantasie over. Elk kavel, elke kruising: alles is

de creatieve klasse deze heeft overgenomen en

hetzelfde door de maatvoering. En omdat men

getransformeerd in hippe, levendige wijken in

onder de grond reist met de metro krijgt men

een stijl die Jane Jacobs gelukkig zou maken.

niet eens de kans om de subtiele verschillen te

Echter, de commercie heeft deze wijken ook ont-

ervaren. Het grid heeft niet alleen eenheid in de

dekt en al gauw zijn deze wijken ook een onder-

bebouwingsstructuur aangebracht, maar ook in

deel geworden van de eenheid in merkwinkels

het leven van de New Yorker. Iedereen leeft naar

die je in elke grote stad ter wereld tegenkomt.

zijn eigen individuele grid.

En dan de parken. Central Park biedt onmoge-

De enige manier om hieraan te ontkomen is uit

lijk de rust die je er zoekt door de vele joggers,

het grid te stappen en de connectie met het

yogaklassen en toeristen te fiets dan wel te

water weer op te zoeken. Gelukkig varen en nog

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 23

23

11/9/11 4:15 PM

“Everyone is talking; no one is listening. Everyone wants to design. Doesn’t anyone want to think?”

Aan de hand van deze uitspraak gaan de architecten van Urban Think Tank de wijken in, om – door middel van architectuur – de wijk daadwerkelijk beter te maken.

sociaal ontwerp: urban think tank Thijs Bennebroek

In de Westerse wereld, de olielanden in het Mid-

Carácas

move your hip”.

den-Oosten en het ontwikkelde deel van Azië

De stad waar ze als eerste aan de slag gingen

De aanpak van Urban Think Tank is dan ook om

lijkt architectuur om grote publieke prestige-

was Carácas, de hoofdstad van Venezuela, een

uit te gaan van deze chaotische context en deze

projecten, architectonisch hoogstaande villa’s

metropool met meer dan zes miljoen inwoners

barrios te verrijken met de expertise die ze als

of grootschalige woningbouwprojecten te gaan.

en de gevaarlijkste stad van Zuid-Amerika. De

architecten hebben. Ze willen toevoegingen

Wat men echter geneigd is te vergeten, is dat in

stad kent sinds de Oil Boom van 1958 een ex-

aan de infrastructuur van deze informele steden

andere delen van de wereld slechts een tiende

plosieve groei van vele immigranten uit de rest

aanbrengen waar iedereen baat bij heeft. Dit

van de gebouwen ontworpen en gebouwd wor-

van het continent. Deze mensen vestigden zich

doen ze door tactische projecten te realiseren

den door architecten en aannemers. De overige

in sloppenwijken met zelf gebouwde huizen

die een bijdrage leveren aan de maatschappij

90% van de bebouwde omgeving is door de

aan de rand van de stad of op de heuvels die de

en zo de wijk verbeteren. Projecten gebaseerd

bewoners zelf gemaakt. We praten dan voor-

stad omringen. Tegenwoordig wonen vier van

op gepatenteerde prototypes die gemakkelijk

namelijk over grote sloppenwijken welke we in

de zes miljoen inwoners van Carácas in deze

aan te passen en snel realiseerbaar zijn, zodat

elke niet-Westerse metropool ter wereld vinden.

zogenaamde barrios.

ze snel een impact op de wijk kunnen hebben.

Wijken die niet gepland zijn, maar gegroeid zijn over een periode van minimaal dertig jaar. Wijken zonder duidelijke structuur, zonder openbare ruimte, zonder geplande infrastructuur.

‘Ze gingen naar plekken toe waar voorheen geen architecten kwamen. Ze gingen de jungle van de stad in, de sloppenwijken.’

Wijken die vanwege slechte constructies constant onder bedreiging staan van aardbevingen

De inrichting van de barrios is van kleine zelfge-

Het blijft echter wel architectuur, dus het moet

en landsverschuivingen, de zogenaamde: infor-

bouwde huisjes in de loop der jaren uitgegroeid

ook qua esthetiek en constructie van een hoge

mele steden. Hoe kunnen ontwerpers omgaan

tot een chaotische en complexe samensmelting

kwaliteit zijn.

met deze wijken? Dat is de centrale vraag die de

van woningen: “houses the size of a mountain”.

architecten van Urban Think Tank zichzelf stellen.

Door slechte constructie en het afgraven van

Projecten

land om bouwgrond te creëren staan deze ge-

Deze projecten komen voort uit oplossingen

Wanneer Alfredo Brillembourg, een in New York

ïmproviseerde woningen echter constant onder

op problemen die in de wijk spelen. Proble-

opgegroeide Venezolaan, van de universiteit af

bedreiging van aardbevingen.

men waarover ze te weten zijn gekomen door de wijken in te gaan en persoonlijk met de in-

komt raakt hij gedesillusioneerd in het werk van

woners te praten.

een architect. Hij wilde de wereld verbeteren,

Het neerhalen van deze bebouwing om vervol-

maar was alleen bezig met commerciële klus-

gens nieuwe wijken te bouwen, zoals gewoonlijk

sen: het leek alleen te gaan om geld verdienen.

is in Europa of de Verenigde Staten, is volgens

Een voorbeeld van zo’n project is het ecologi-

En het leek alsof architectuur alleen maar om

Urban Think Tank geen optie. Sloop zou alle

sche toilet. In de barrios heerst slechte hygiëne,

de gebouwen in de tijdschriften ging: architec-

dynamiek van een wijk elimineren en trans-

omdat de wijken niet aangesloten zijn op het ri-

tuur die geen impact heeft op de samenleving.

formatie zou nieuwe, rijkere bewoners naar de

oleringsnetwerk. Het is ook niet meer mogelijk

wijk trekken en de oorspronkelijke bewoners

een rioleringsnetwerk aan te leggen, door de

Samen met de Oostenrijker Hubert Klumpner

verdrijven. Hiermee worden geen problemen

chaos van de wijk. Urban Think Tank heeft hier-

kiest hij voor een onorthodoxe manier van wer-

opgelost maar slechts verplaatst. Ook missen

op ingespeeld door toiletgebouwen te maken

ken. Samen gingen ze naar plekken toe waar

Latijns-Amerikaanse steden in tegenstelling

die niet aangesloten hoeven te worden op het

voorheen geen architecten kwamen. Ze gingen

tot hun Westerse tegenhangers een duidelijke

rioleringsnetwerk. Ze hergebruiken regenwater

de jungle van de stad in, de sloppenwijken, en

structuur. De enige structuur is juist de chaos,

- het regent in Caracas meer dan in Londen - en

naar de mensen toe om naar hun wensen en

de overlapping van stijlen en de informaliteit.

de uitwerpselen worden opgevangen in een

ideeën voor de wijk te luisteren: Urban Think

Architectuur bedrijven in dit soort steden is

speciaal reservoir om later gebruikt te worden

Tank was geboren.

dan ook volgens Brillembourg net als samba of

als kunstmest.

salsa dansen: “When a problem comes, you just

24

4.00 Book metropool.indb 24

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

De kabelbaan boven de barrios van Carácas.

Een ander probleem in de barrios is de hoge

Filosofie

kosten van levensmiddelen. Omdat de barrios

Ondertussen is het 18 jaar na de oprichting en

geen infrastructuur hebben, is distributie van

heeft Urban Think Tank kantoren in Carácas, São

goederen erg lastig. Dit betekent dat de kos-

Paolo, New York en Zürich, waar beide oprichters

ten van levensmiddelen, maar ook drinkwater,

professor aan de ETH zijn. De filosofie is echter

steeds hoger worden naarmate je hoger op de

nog steeds hetzelfde: architectuur zou minder

heuvel woont. Terwijl juist de armste mensen

nadruk op de vorm moeten leggen en meer op

bovenop de heuvels wonen! Een gevolg hier-

de inhoud. “schoonheid in vorm is relatief. Wer-

van is dat drinkwater in Carácas duurder is dan

kelijke schoonheid is te vinden in wat er binnen

benzine. Het aanleggen van infrastructuur door

in gebouwen gebeurt, waarvoor mensen het

middel van wegen zou teveel woningen in de

gebruiken”.

barrios slopen, dus ging men op zoek naar een andere oplossing. Dit werd gevonden in het

Architectuur zou zich moeten focussen op het

aanleggen van een kabelbaan tussen de barrios

leveren van een bijdrage aan de maatschappij

op de heuvel en de andere delen van de stad in

door oplossingen voor sociale problemen te vin-

het dal. Dit zou aanzienlijk minder bouwgrond

den. Urban Think Tank verheerlijkt de chaos van

kosten en hierdoor een goedkopere en efficië

de informele stad niet, maar accepteert slechts

ntere oplossing zijn.

de werkelijkheid, om vervolgens te proberen de

‘Architectuur zou minder nadruk op de vorm moeten leggen en meer op de inhoud.’

Binnen de barrios heerst veel geweld en terreur

werkelijkheid te verbeteren. En zij vinden dat

door middel van bendes die elkaar terroriseren.

elke architect dat zou moeten doen, elke stad

Eén van de oorzaken van dit geweld en feit dat

is immers een chaos van verschillende sociale

veel jongeren zich aansluiten bij deze bendes is

structuren die bewoners in de wijken creëren.

het gebrek aan openbare ruimte in de barrios: er

Dit geldt dus ook voor Nederland: er zijn genoeg

is niets anders te doen. Urban Think Tank heeft

wijken met problemen die opgelost kunnen

geprobeerd dit probleem aan te pakken met de

worden met architectuur. Alleen moet de archi-

vertical gym. Op de plek van een trapveldje waar

tect dan weg uit de ivoren toren, achter het bu-

maximaal 30 mensen konden voetballen, heb-

reau en de tekentafel vandaan en deze wijken in.

ben ze een opeenstapeling van sportfaciliteiten

“Laat de bewoners mee denken, onderzoek wat

en een gemeentelijke gezondheidsdienst gere-

de sociale structuur is in de wijk en hoe de bewo-

aliseerd waar 17.000 mensen per maand gebruik

ners die hebben gecreëerd. Wat zijn de wensen

van maken. En het heeft succes: de criminaliteit

van de bewoners? Wat is het doel van je project?

in de desbetreffende wijk is met 15% omlaag

Waarom bouw je iets, voor wie, waarvoor wordt

gegaan. De vertical gym is ook een goed voor-

het gebruikt?”

beeld van het werken met prototypes: er zijn

Want architectuur is, in de ogen van Urban Think

ondertussen op verschillende schalen meerdere

Tank, niet alleen schoonheid en esthetiek, maar

gemaakt. Ook is het prototype verder ontwik-

vooral veel sociaal idealisme.//

keld door er windturbines en het hergebruik

bronnen: >> Jonathan Maas (2010). Brillembourg & Klumpner.

Architectuur-activisme. In: VPRO Gids >> Alfredo Brillembourg et al. (2005). Informal City. Caracas case. München. Prestel >> VPRO Tegenlicht (2007). Carácas: de informele stad.

Uitgezonden op 21 mei 2007

van regenwater aan toe te voegen.

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 25

In Carácas heerst een duidelijke scheiding tussen de formele stad op de achtergrond en de informele stad met de barrios op de voorgrond.

25

11/9/11 4:15 PM

Existing cities are growing and brand new ones are emerging. Enthousiastic new city dwellers are attracted by carreer opportunities and the diversity of city life. But are cities able to accommodate everyone? Many of them are overcrowded and some of them have developed slums. How can we plan our cities to avoid these problems?

planning our cities Elena Grigore

“Every week from now till 2050 over one mil-

the population has increased approximately

lion people are being added to our cities.”(West,

16 times, and it is inhabited now by around

2011)

What makes cities so attractive? According

1600000 people.(Wikipedia, 2011)

to Geoffrey West, “doubling the size of a city

The city has mainly grown in a vertical direction,

increases per capita income, wealth, number of

and this way it was able to accommodate its citi-

patents, number of colleges, number of creative

zens and create job opportunities.

people, by about 15%, across a wide range of cities around the world. Unfortunately, crime rate,

Furthermore, the grid plan has certain advan-

amount of waste, and number of flu and Aids

tages as it comes to orientation: the streets are

will also increase by 15%” (West, 2011). But overall, the

parallel or perpendicular to each other, and

bigger a city is, the more efficient it is in terms of

therefore it is easy to visualize directions. In

productivity and economy. Because of this scal-

American cities the avenues are numbered from

ing, the metropolis became the most attractive

east to west and streets from north to south,

and efficient form of human clustering.

which creates a kind of ‘chessboard effect’. Even a newcomer in NY could orientate here without

Of course, it is a challenge to accommodate the

a map. However, with the increasing popularity

increasing number of city dwellers. In many

of modern techniques such as GPS, the impor-

places around the world this has led to the devel-

tance of this criterium decreases.

opment of slums. These are illegal settlements built by the residents themselves, and they are

Unfortunately, the grid plan has a number of

often characterized by poverty, lack of safety

disadvantages: first of all, it is unflexible. It is

and hygiene.(Tuhus-Dubrow, 2009) This is not desirable

composed of city blocks of a certain size. In Man-

and there is an urgent need for urban planning

hattan is that 80 by 270 m. (Wikipedia, 2011) That is fixed

to ensure accommodation and to control the

if the geometry needs to be kept without being

infrastructure. The question is, how can we de-

possible to remove or add any street. In Manhat-

sign a city plan that can absorb the increasing

tan it would be impossible to do that without

number of inhabitants?

changing the geometry, and it would also be

“Every week from now till 2050 over one million people are being added to our cities.”

26

4.00 Book metropool.indb 26

The ‘Commissioner’s plan’ for Manhattan, of 1807, as an example of succesful grid plan.

One of the most common approaches to the de-

confusing due to the numbering of streets.

sign of a new city or a district is the use of a grid.

Another disadvantage of the grid plan is the

This dates back to ancient Greece but it was also

high number of accidents. Due to the lack of

widely used in the Middle Ages to design new

street hierarchy there is no distinction made

and flexibility, the grid plan does usually not take

cities. In the 19th century it was very popular in

between residential and working areas(Wikipedia,

into account the existing topography: it works

America. One very well known example is the

2011)

. The traffic should be lower in residential

on flat land, but it would be difficult to apply it on

design of Manhattan in New York. (Wikipedia, 2011)

areas, to ensure the safety of children, but all

a hill. For such places should the grid be adjusted

Manhattan streets are relatively busy. The same

to make sure transport will not be hindered by

The ‘Commissioner’s plan’ of Manhattan was

problem arises from the frequency of intersec-

differences in height.

adopted in 1811. At that time, the city had a

tions, because cars must stop every intersection

population of approximately 96000 people.

to let pedestrians and bicycles cross the street.

Of course, we could ask ourselves why would a

Nowadays this plan is still functional, although

Apart from practical problems regarding traffic

city expand on a hill. That is because hills offer

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

a nice panorama of the city, and they are great recreational place due to the presence of green.

The upper class citizens can afford to buy houses in such places and it is also profitable for the development of the city. A typical example of such a place in a metropolis is Beverley hills in Los Angeles.

Beverly Hills and other rich neighborhoods are characterized by a round-street pattern. This is regarded by many people as more ‘picturesque’ than a simple grid pattern

(Wikipedia, 2011)

. Round

Beverly Hills, with irregular street-pattern.

boulevards are to be found in cities that naturally grew from an already existing center, such as Paris. Boulevards replaced the old defense walls built around the city, when there was no more need for defense and transport became important (Meyer, 2009).

However, many cities that show an irregular plan on great scale, are composed of smaller parts that show a grid like pattern. This is handy for orientation and for transport, since the distances are shorter for straight streets than for round ones. At the same time, there are many possibilities about building design within one rectangular block: it could contain apartment blocks or houses, and the gardens could be placed at front, at the back, or sideways. Nevertheless, if

Sao Paulo with irregular pattern on a great scale.

the city block has an irregular form, such as a trapezium, this freedom decreases, due to difficult corner points. These require more attention and then the rest of buildings within that block are dependent on them.

Therefore, the grid plan is the handiest choice when it comes to serial building, when the accommodation of many people is required. It is functional because every street connects two different points with a straight line, and thus the distances are smaller than when a round street is used. The amount of flexibility within one city block is high, since it is possible to build anything within a rectangular form. However, the size of the city blocks is fixed for the future, so one has to make sure the city plan is able to absorb changes without being modified in the future.

Of course, the grid plan should not be blindly applied: one has to adapt it to the topography of the place and to make sure that a certain street hierarchy can emerge, so that residential areas will not have the same traffic as the central area.

If a city is planned by taking all these aspects into account, it will be able to accommodate the wave of new coming enthousiast city dwellers!//

Villa Pires in Sao Paulo is an example of grid pattern on small scale. sources: >> Meyer H., de Jong F., Hoekstra J., Het ontwerp van de openbare ruimte, p110 >> Tuhus-Dubrow R., ‘Learning from slums’. 22-10-2011, http://www.boston.com/bostonglobe/ideas/articles/2009/03/01/learning_from_slums/?page=full >> West G., ‘The surprising math of cities and corporations’ 22-10-2011, http://www.ted.com/talks/geoffrey_west_the_surprising_math_of_cities_and_corporations.html >> Wikipedia, ‘Grid plan’, 22-10-2011, http://en.wikipedia.org/wiki/Grid_plan >> Wikipedia, ‘Manhattan’, 22-10-2011, http://en.wikipedia.org/wiki/Manhattan images: >> Wikipedia, ‘Manhattan’, 22-10-2011, http://en.wikipedia.org/wiki/Manhattan >> maps.google.com

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 27

27

11/9/11 4:15 PM

Twee jonge architecten – tien jaar geleden samen in het Stylos bestuur 108 – zijn nu de winnaars van de NAi Ymere prijsvraag New Harloheim, over de herinrichting van Haarlem-Oost in het kader van de groei van metropoolregio Amsterdam (MRA). Wij ondervroegen hen over hun plan, het winnen van prijsvragen en het reilen en zeilen van de beginnende architect anno 2011.

champagne en droog brood Rosa Stapel Benjo Zwarteveen Het interview vindt plaats in het Rotterdamse

zoveel verschillende identiteiten. Wij wilden op

wat het zou moeten zijn. Het kan wel veel beter,

atelier van Tom Bokkers, Cum Laude afgestu-

een efficiënte en slimme manier het gebied in

dus we stellen voor om het gebied langzaam

deerd in 2005 waarna hij werkte bij Zandbelt &

waarde vermeerderen. We hebben dit gedaan

te ontwikkelen tot een aantrekkelijkere woon-

van den Berg en Klunder Architecten. Hij is sinds

met een acupunctuur van ingrepen op belang-

werkomgeving.”

twee jaar voor zichzelf begonnen en daarnaast

rijke knooppunten en op de assen voor een

Joep: “Ik denk dat er grote kansen liggen voor

ontwerpdocent op Bouwkunde. Zijn oud-be-

maximaal bereik. Hiermee willen we een aan-

het gebied binnen de regio. Als we investeren

stuursgenoot, waarmee hij bij grote prijsvragen

leiding geven tot transformatie van het gebied

in de recreatieve rand en centrale as en het con-

samenwerkt, Joep van der Veen is cum laude

met de nadruk op geld verdienen.”

trast maximaliseren tussen stad en land, met mooie appartementen met een fraai uitzicht en

afgestudeerd in 2007. Hij was werkzaam bij o.a.

Neutelings Riedijk en Wiel Arets. Sinds 2010 is

Hoe hebben jullie het gebied laten aanslui-

met goede regionale verbindingen, geeft dat

Joep voor zichzelf begonnen, vanuit zijn werk-

ten op zowel Haarlem als metropoolregio

het gebied een enorme kracht en eigen identi-

kamer in een huis op de Veluwe.

Amsterdam?

teit binnen de regio.”

“De vraag is niet wat het gebied zou moeten worden, het is namelijk al voor een groot deel wat het zou moeten zijn.”

Dus geen baanbrekende nieuwe stedenbouwkundige structuren, maar behoud en herinrichting?

De prijsvraag New Harloheim die Tom en Joep

Tom: “Hier hebben we veel over gediscussieerd.

Tom: “Met dit plan hebben we nadruk gelegd op

met hun team wonnen vroeg een visie op de

Vanuit de metropoolregio Amsterdam ontstaat

haalbaarheid, daarnaast wonen en werken er nu

vraag: ‘Op welke manier kan Haarlem zich ont-

de komende tijd een vraag naar 7000 nieuwe

al heel veel mensen met plezier.”

wikkelen tot een wezenlijk onderdeel van de Me-

woningen in Haarlem en de praktijk leert, dat

Joep: “Enerzijds zijn we hiertoe genoodzaakt,

tropoolregio Amsterdam en welke rol is hierin

weilanden snel ten prooi vallen. Hier wilden we

door de huidige financiële situatie, anderzijds

weggelegd voor Haarlem Oost?’

het anders doen. De open gebieden rondom

vinden we dit echt een kwaliteit. Misschien is

het gebied zorgen juist voor een grote kwali-

het juist wel goed dat we daar nu mee gecon-

Wat zijn de uitgangspunten van jullie plan?

teit. De vraag is niet wat het gebied zou moeten

fronteerd worden.”

Joep: “Het gebied is heel erg divers en er zijn al-

worden, het is namelijk al voor een groot deel

Tom: “Zelf vond ik wel dat het plan uiteindelijk

lerlei problemen. In onze aanpak keken wij juist naar de kwaliteiten van het gebied. We wilden niet uitgaan van de negatieve kanten, maar juist van de kracht van het gebied.”

Tom: “We hebben de volgende kwaliteiten van het gebied benoemd: de groen- en waterstructuur, de ruimtelijke variatie en diversiteit, de mooie geschiedenis en voor een groot gedeelte ook de infrastructuur richting de metropoolregio Amsterdam.”

Joep: “Je kan hierin twee nieuwe stedelijke dragers toevoegen. De eerste drager is een boulevard om het stadsdeel heen die stedelijke functies verbindt met recreatieve. De tweede drager is een vernieuwde hoofdas (de Oost-as).

Die assen kun je inrichten als hoogwaardige openbare ruimte.”

Tom: “Dit gebied is zo gigantisch groot en heeft

28

4.00 Book metropool.indb 28

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

regionale clustering en specialisatie MRA

infrastructuur MRA

metropolitaan parklandschap MRA

heel degelijk was geworden en ik vermoedde

hangen of in een kroeg wat biertjes tappen. In

Neutlings Riedijk werken omdat hun werk aan-

dat dat wel eens in ons nadeel zou kunnen wer-

het begin is het echt heel lastig. De competitie

sluit bij wat ik wil doen, dus daar neem je ook

ken bij de jurering.”

is ongelofelijk, je moet echt van goede huize

dingen van mee. Dus om nou te zeggen dat je

Joep: “Ja, tien jaar geleden misschien wel. Maar

komen om enigszins mee te doen. En dan nog,

helemaal blanco bent, dat is natuurlijk onzin.”//

het is zeker geen crisisplan geworden.”

ook al winnen wij prijsvragen, je wordt er niet rijk van. Een keer in het half jaar is het champagne,

Denken jullie dat dit ook een reden is dat de

en dan direct weer droog brood!”

jury juist nu voor jullie plan is gegaan?

Tom: “De criteria van de jury waren inventiviteit,

Welke aspecten van architectuuronderwijs

creativiteit, haalbaarheid en integraliteit. Wat

zouden studenten beter voorbereiden op de

hun opviel, was dat een creatief en innovatief

praktijk?

plan niet haalbaar was en vice versa. Wij scoor-

Tom: “Het abstracte en conceptuele denken is

den echter hoog op alle vier punten, ook al wa-

heel goed in Delft en ik denk dat dit ook de core

“De vraag: ‘who’s your audience?’ is essentieel.” ren er dus creatievere plannen bij.”

business van de TU moet blijven. De opleiding

Joep: “Maar kijk, wat we altijd wel doen – dit

vijf jaar blijft altijd te kort en het leren van kos-

moeten we eigenlijk niet vertellen, maar ieder-

tenbewust en door de schalen heen ontwerpen

een doet het – is kijken naar de achtergrond en

vergt ervaring.”

expertise van de juryleden.”

Joep: “Maar goed, het integrale proces dat leer

Tom: “Who’s your audience is essentieel.”

je dus niet. Ik vind niet dat je alle stappen van

Joep: “Aan de andere kant hebben we ons plan

het proces zou moeten leren tijdens je studie,

gedegen op de situatie gepast, niet abstract en

maar zeker wat meer kostenbewustzijn zou ik

extreem. Het blijft natuurlijk altijd een gok: waar

wel goed vinden. Daarnaast is het bij grote plan-

gaat de jury voor?”

nen toch heel veel praten en kijken of je ergens tussen kunt komen. Dat is heel iets anders dan

Op welke manier willen jullie nu gaan door-

ontwerpen.”

groeien?

Joep: “We willen onze samenwerkingsmogelijk-

Is het van belang dat je als beginnend bureau

heden beter onderzoeken. Als je in deze tijd als

een duidelijke visie en projectkeus hebt?

eenmansbureau komt aanzetten bij grote prijs-

Tom: “Dat is iets waar ik wel regelmatig over na

vragen zoals deze word je niet altijd serieus ge-

heb gedacht. Ik zeg altijd een beetje geksche-

nomen. Daarnaast bied je met z’n tweeën meer

rend: ‘Ik heb geen visie, ik weet ook niet waarom

zekerheid voor opdrachtgevers.”

ik die prijsvragen win. Een visie is zo overrated!’

Maar ik begin nu met de jaren wel een visie te

Veel jonge architectuurstudenten koesteren

vormen. In de praktijk is het echter heel weer-

de verwachting na hun studie direct aan de

barstig, je kan nog zoveel visie hebben maar

slag te gaan met bouwen en ontwerpen. Is dat

uiteindelijk is er een opdrachtgever die betaalt.

een illusie of kan het wel zo lopen?

Joep: “Sommige dingen doe je ook gewoon om

Tom: “Die moeten allemaal stoppen met hun

geld binnen te krijgen, maar tegelijkertijd kiezen

studie, direct, want dat gaat niet gebeuren. Die

we wel heel duidelijk voor bepaalde prijsvragen

gaan dan eerst een paar jaar thuis op de bank

waar we wat van willen leren. Ik ging ook bij

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 29

het definitieve ontwerp voor New Harloheim

29

11/9/11 4:15 PM

Our tolerance towards time is decreasing with the urge of speeding up. An Italian mother used to spend an average of five hours a day in the kitchen which is now only one hour. Making beautiful things take time but our priorities are changing. Some believe that this change can damage traditions and refuse to speed up. Cittaslow organization encourages cities to slow down to protect their identity.

in contrast: Cittaslow Sine Celik

A metropolis is described as a large city that acts

and on the local cuisine. His humanist aims were

important to argue why we feel like we belong to

as the economical, political and cultural cen-

accepted world wide within no time and by 2004

a particular city? An answer is that our devotion

ter of a country. Emergence of a metropolis is

Slowfood spread over 132 countries. The move-

derives from the relationship we have with this

strongly linked to unification of economic orders

ment hoped to stop the domination of fast-food

city’s unique values which we can find nowhere

of a country as a step towards globalization. The

chains, protect the richness of local cuisines and

else. Protecting these local values can help pro-

goal here is to increase wealth but unfortunately

improve the consumption of organic food. Ac-

tecting the happiness of citizens. Happiness

this often results with standardization of values,

cording to Petrini, Slowfood is in fact a human

is also related to health and thus mental and

decrease in direct contact between individuals

rights movement because “finding pleasure and

physical health of the public is on the first row.

and losing identity. There are certain cities and

health in food” is a human right. In his book Slow

Cittaslow became an organization instead of a

municipalities that refuse this standardization.

Food Nation: Why Our Food Should Be Good,

movement that directs and encourages cities to

They are neither accepting economical growth by giving up traditions nor accepting to become a satellite of an existing metropolis. Since 1999

‘Each city has its own texture that is developed through time by absorbing the history, traditions and life style.’

these cities are combined under the umbrella Clean and Fair, Petrini states that we have the

discover their own uniqueness by developing

right to know where exactly our food comes

long term strategies. Cities can gain the snail

It is possible to say that the famous Slowfood

from, what gives its taste to our food and how

logo by applying to the organization. However

movement worked as a trigger for Cittaslow.

our food choice effects our culture. Cittaslow is

becoming a slow city brings many sacrifices

Slowfood started in 1986 as an initiative of acti-

actually bringing the Slowfood philosophy to

since Cittaslow has a long list of criteria. Right

vist Carlo Petrini after a protest against the ope-

an urban level.

now only cities that have a population of 50.000

of “Cittaslow”.

or less can apply to be a slow city. Moreover Cit-

ning of a Mc Donald’s near the Spanish Steps in Rome who was worried about the possible da-

Cittaslow was also born in Italy as a result of

taslow has application requirements which are

mage on the character of this historical square

Paolo Saturnini’s vision on Greve di Chianti in

divided in seven groups: environment, infra-

Tuscany where he was on duty as mayor at that

structure, technology, local production, hospi-

time. The name comes from the combination of

tality, awareness and future projects. Each group

Italian “citta” meaning city and English “slow” so

requires great ambition and investment to

literally meaning slow city, in contrast to all the

achieve. The list is long and an applicant should

speed we gained by giving up our daily habits.

fulfill at least 50% of the criteria:

Their ideas brought enthusiastic cities and municipalities together under the mission of fighting

- Measure and reduce air, light and noise pol-

against the standardization that comes with glo-

lution.

balization. The essence of Cittaslow is to protect

- Measure and protect water quality.

the local values in the most sustainable way.

- Encourage home composting of waste.

- Encourage the use of alternative sources of

30

4.00 Book metropool.indb 30

Each city has its own texture that has been de-

energy.

veloped through time by absorbing the history,

- Have traffic management strategies that recog-

traditions and life style. Every city is unique be-

nize the needs of pedestrians.

cause of this texture that creates an identity with

- Ensure public buildings are accessible to all.

heterogenous properties. Such process can be

- Maintain well-kept green spaces.

compared to a chemical reaction in which the

- Provide public toilets and places for people

amount and variety of ingredients can cause a

to sit and rest.

total different result.

- Conserve, maintain and enhance historic buil-

To understand the philosophy of Cittaslow it is

dings and artifacts.

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

- Have policies that create user-friendly historic town centers.

- Encourage eco-friendly architecture.

- Plant environment enhancing plants in public places.

- Raise public awareness of traditional local produce and local products.

- Encourage and provide space for regular farmers markets.

- Promote and encourage organic farming.

- Increase awareness of good food and nutrition.

- Develop a local Slow Food Convivium.

- Provide training for people providing services to tourists.

- Establish well-marked tourist routes and trails with supporting information.

- Encourage residents to volunteer and participate in community groups.

- Establish a directory of local organizations supporting the principles of Cittaslow.

- Develop leaflets and websites that explain the principles of Cittaslow.

- Promote healthy living to all sections of

to Seferihisar’s success in changing the corrup-

the community.

ted understanding of tourism in Turkey that is

- Encourage local schools, hospitals and

currently living the era of large five-star hotels.

community centers to use local produce.

Seferihisar citizens sacrificed their high tempo, Cittaslow members are concentrated in Europe,

signboards, satellite dishes while they had to

out of 150 members only 21 are out of Europe.

switch from electricity to natural energy re-

The first Dutch municipality that earned Citta-

sources. But thanks to these changes they have

slow membership is Delft. Midden-Delfland vil-

tripled their tourism and trade incomeand grew

lage fulfilled the criteria in 2008. In total there are

sustainably. To inform the public, mayor Soyer

four Dutch settlements who carry the snail logo

published booklets that introduce Seferihisar’s

together with Midden-Delfland that are Alphen-

slow roads, slow food and slow activities. Be-

Chaam, Borger-Odoorn and since June Vaals.

cause he believes that a Cittaslow can only exist

sources: >> Sahinkaya, S., 2010. Bir yerel kalkinma modeli: Cittaslow ve Seferihisar uzerine degerlendirmeler [pdf] Available at: < http://www.scribd.com/doc/34054904/ Bir-Yerel-Kalk%C4%B1nma-Modeli-Cittaslow-ve-Seferihisar-Uzerine-Degerlendirmeler-%E2%80%93-Dr-Serdar%C5%9Eahinkaya > [Accessed 22 October 2011]. >> Cittaslow International Network, 2011. Cittaslow [online] Available at: <www.cittaslow.org> [Accessed 22 October 2011 ]. images: >> [Cittaslow logo] n.d. [image online] Available at: < http://www.milanostile.it/public/leisure-time/wine-efood/486-la-rete-delle-citta-slow.asp> [Accessed 22 October 2011]. >> [Seferihisar] n.d. [image online] Available at: < http:// www.cittaslowseferihisar.org/eng/> [Accessed 22 October 2011]. >> [Local market Seferihisar] n.d. [image online] Available at: < http://animsiyorum.blogspot.com/> [Accessed 22 October 2011].

with high motivation of the citizens. According Between the 21 non-European members, there

to requirements, a slow city can not let cars in

is a particular town that earned the snail logo

the city center. Therefore, Seferihisar started a

without even receiving any visitors from Cit-

rental-bike system and brought horse-cars for

taslow committee. A small Turkish town near

larger distances. A market has been established

the third largest city of the country, Seferihisar,

where only locals can sell their home-made pro-

achieved an extraordinary success during the

ducts. This market is now so popular, even custo-

application by completing 73% of the criteria

mers from nearby cities are paying regular visits.

instead of required 50%. This particular town was already equipped with slowfood markets,

Currently mayor Soyer is working on world’s first

wind/solar energy plants, protection against

Cittaslow university in Seferihisar which will also

uncontrolled traffic and most importantly a very

include a bank for local seeds. Next to these phy-

enthusiastic mayor who replaced his car with a

sical developments, municipality also started a

electrical bicycle as the first step in order to pre-

branding project that will help the growth of Cit-

sent a good example. Mayor Tunc Soyer states

taslow movement in Turkey. After Seferihisar’s

that they were well prepared for the application

success, 60 other Turkish towns are working hard

and the committee was impressed afterwards.

to gain the snail logo.//

It is possible to link this extraordinary situation

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 31

31

11/9/11 4:15 PM

An worldwide urban design competition like vertical cities Asia is a welcome opportunity to reflect upon the different approaches within the Technological institutes. What types of strategies can one discern and how do they relate to each other?

vertical cities Asia Jurgen Beliën Joris Hoogeboom We live in a time where more than half of the

Strategies of the West

trict. The invention of both the passenger lift

world’s population lives in cities (UN, 2007). This

The growth of cities such as Manchester and

and load-bearing steel construction made it

is the result of a continuing trend of urbanisa-

London due to the Industrial Revolution was at

possible to build higher buildings

tion around the world, in large part caused by

first in the form of unplanned sprawl. It was in

1966)

industrialisation. Just as in Europe the Industrial

1898 that Ebenezer Howard published a new

extremely useful in Manhattan, where space

Revolution caused concentration of labour in

strategy for coping with the urbanisation of

constraints caused land value to skyrocket. Ho-

factories and the subsequent growth of cities

England and the growth of the population of

wever, it was not space constraints that gave

in newly industrialised countries such as Brazil,

cities, while at the same time retain the quali-

rise to the skyscraper in Chicago, since there

Russia, India and China and witnessed a shift

ties of rural living. His book Tomorrow, a peaceful

was ample land around Chicago for sprawl. Ac-

from rural to urban caused by the same forces.

path to real reform gave rise to the garden city, a

cording to Gottmann (1966), it was actually the

(Gottmann,

. This new architectural model proved

According to Goldman Sachs (Wilson & Stupnytska, 2007)

, these countries (often referred to by the

acronym BRIC) will have a bigger combined

‘The lion’s share of the teams proposed one massive, integral, hybrid building.’

Gross Domestic Product than the G7 in 2035.

While the trend of urbanisation in Europe still

new model of urbanism (Castex et al.,2003). Around

growth of the service industry. Workers behind

continues, the speed of urbanisation and size of

the same time, on the other side of the Atlantic

desks could be housed on floors stacked in one

the population growth in cities in these emer-

Ocean, America’s fastest growing city became

building. Interestingly enough, we nowadays

ging economies is hard to fathom in comparison

the birthplace of the skyscraper, after the great

view the skyscraper as the architectural result

to Europe and North America.

fire of 1871 destroyed Chicago’s business dis-

of urbanisation.

SymbioCity, Swiss Federal Institute of Technology Zürich

32

4.00 Book metropool.indb 32

The Wall, Delft University of Technology

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

for Bangkok, as well as various studies by Japa-

kilometer. This reverses the roles and houses all

Design Competition

nese corporations such as Shimizu Corporation’s

the functional program within one networked

While the West transitioned from mostly rural to

TRY 2004 Mega City Pyramid are examples of this

structure that hovers over the environment be-

mostly urban long ago, the emerging economies

architectural model.

low, intentionally left untouched to allow wildlife

in Asia, haven’t reached the tipping point. Ac-

These hybrid megastructures have their vir-

cording to the UN

(2007)

, China will not see half

tues compared to skyscrapers. Koolhaas

and nature to reclaim the ground floor.

(2004,

of its population living in urban areas before

p.475)

2015, whereas for instance the Netherlands has

urban densities without the isolating effect of

Megastructures often seem daunting; their mas-

more than 80% of its population living in urban

the skyscraper:

sive scale and often futuristic, systematic shapes

notes that two typologies could generate

Criticism of megastructures

make them seem alien in almost any location.

areas. However, the sheer size of migration ma-

Koolhaas (2004, p.432) acknowledges this.

kes for an important spatial challenge. This is

“The first is the hyperbuilding – a building

the reason for vertical cities Asia, a competition

which has such an enormous population

between universities organised by the National

that it generates an urban condition wit-

“[...], the Hyperbuilding may be less cre-

University of Singapore. For five years, it will ad-

hin itself. The other is an expanse of dis-

dible in the almost ‘completed’ urban

dress a site of one square kilometre every year.

perse cores in a low rise condition that per-

conditions of, for instance Japan or the

This first year, the location is the China’s inland

forms as an extended field of interaction.”

US, where strictly speaking it would have

city of Chengdu.

little significant qualities to add, than in a

As specified in the competition brief, the squa-

Examples of the strategy of hybrid megastruc-

developing condition where the virtues

re kilometre should house 100,000 people in

tures from within the competition proposals

of the hyperbuilding, the provision of an

a combined living and working environment,

are those from both teams of the University of

enormous controllable critical mass, could

where fifty percent of the total floor area should

Pennsylvania, combining living, working and a

be a demonstrable advantage. “

cover living. This year’s main focus was clean air.

green landscape into one megastructure. Park

Megastructures

City for instance uses Central Park as a model for

Recalling Koolhaas’ statement considering diffe-

The lion’s share of the teams proposed one mas-

an attractive living environment and combines

rent strategies, the other option is dispersion in a

sive, integral, hybrid building. Their belief is that

it with an centre for commercial activity under

low rise condition. In other words, moving more

a new architectural model is the solution to the

a blanket of green. A comparable strategy is

towards urbanism. While this move towards ur-

challenge of urbanisation on the previously

found in University of Pennsylvania’s Hover

banism can be described as a vertical condition

unheard of scale Asian cities like Chengdu are

proposal in which the blanket is formed by an

brought down to low rise levels, a more impor-

facing. Projects like OMA’s Hyperbuilding study

arching megastructure spanning across a square

tant aspect is the distinction between being

Hover, University of Pennsylvania

Park City, University of Pennsylvania

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 33

33

11/9/11 4:15 PM

one big rigid building or a collection of smaller

the city’s green lungs, while prohibiting urban

design brief. While hybrid megastructures can

buildings each fulfulling a specific function. The

sprawl from slowly gobbling up this precious

provide the controlled critical mass Koolhaas

systematic segregation of dwelling, work and

resource.

mentioned, they lack an extended field of in-

recreation advocated by the CIAM’s Charter of Athens forced hybrid monolith buildings into decline according to Fenton

(1985)

teraction in which multiple parties can find SymbioCity

common ground in the way the city is to evolve

. While the

The proposal of the first team from ETH Zürich

itself. This context which is not limited only to

notion of strictly segregating those functions

can be firmly positioned within the spectrum

the physical, but also social, economic and po-

has been contested, the other reason for having

of urban solutions. Their proposal is to re-

litical aspects is simply too important to whisk

hybrid buildings was ground floor space defici-

establish the open ground floor by opening up

away with a ‘fuck the context’.//

ency that called for a stacking of functions. A

existing green spaces and increasing the density

condition that seems less prevalent in the con-

around these green spaces. As such upgrading

text of this design brief.

the communities that are already there to cope with higher densities while coming up with an

The Wall

alternative for gated communities. It was this

On that note the team from TU Delft that won

holistic proposal that won first prize.

second place proposes a strategy that operates on a different level compared to the megastruc-

Architecture vs. Urbanism

tures proposed by the teams of the University

When looking at the distinctly different appro-

of Pensylvania. This much more urban strategy

aches by the ETH Zürich and TU Delft teams

‘This context which is not limited only to the physical, but also social, economic and political aspects is simply too important to whisk away with a “fuck the context”.’

34

4.00 Book metropool.indb 34

consists of densifying the existing edge, thereby

compared to the two teams from Pennsylvania

re-establishing the contrast between city and

one might say that megastructures are a typi-

countryside. This leaves open space to act as

cal architectural answer to this primarily urban

sources: >> Castex, J., Depaule, J.-C. & Panerai, P., 2003. De Rationele Stad, Nijmegen: Uitgeverij SUN. >> Gottmann, J., 1966. “Why the Skyscraper?” Geographical Review, 56(2), pp.190–212. >> Koolhaas, R., 2004. Content, Cologne: Taschen. >> UN, 2007. World Urbanization Prospects: The 2007 Revision, Population Division of the Department of Economic and Social Affairs. >> Wilson, D. and Stupnytska, A., 2007, “The N-11: More Than An Acronym” Goldman Sachs Economics Paper, 153. >> Fenton, J. 1985. ‘Hybrid Buildings’ Pamplet Architecture No. 11 Many thanks to the students that designed The Wall, Bart van LakWijk, Herman Pel and Jasper Nijveldt, for the images of the contestants published in this article.

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

Neem nu via Stylos extra voordelig een studentenabonnement op de Architect!

Jouw studentenabonnement Meld je nu via Stylos aan voor een abonnement op de Architect en ontvang meer dan 50% korting op de normale verkoopprijs. Per abonnementsjaar (11 nummers!) betaal je slechts € 90,– (incl. btw).

Vraag naar deze aanbieding bij Stylos.

Jouw toekomstperspectief Bereid je goed voor op je toekomstige werkveld en lees mee met 91% van de architecten. Volg de belangrijkste actuele ontwikkelingen, trends en innovaties (in het bijzonder in Nederland en België) binnen de architectuur.

De Architect Platform voor vakkennis en inspiratie de Architect blijft veranderen en verrassen.

Naast het vertrouwde vakblad, de aantrekkelijke website, de compacte nieuwsbrief en de inspirerende congressen en evenementen is de Architect ook actief op de nieuwe media. Met de interactieve app, de handige widget en de vele social media kanalen blijft de Architect zich ontwikkelen als hét platform voor vakkennis s t y l oen s // inspiratie. Meer weten? Neem snel een kijkje op de website www.deArchitect.nl!

4.00 Book metropool.indb 35

m e t r o p o o l // a l g e m e e n

35

11/9/11 4:15 PM

Located in a historical school building near Bk-City, Delft-based office Molenaar & Van Winden Architecten is representing a great example of a compact architectural practice with a diverse portfolio.

Joris Molenaar kindly shared the story of his office and vision with us.

@architect: Molenaar&Van Winden Sine Celik

What is the story of Molenaar & Van Winden?

of Brinkman & van der Vlugt. My publications

the work. I want to see a balance between ideas

Myself and Mr. van Winden started this office in

on this topic opened other doors. Very early in

and practice.

Delft right after our graduation. Building econo-

our practice, only after 2,5 years, we received a

my was at the bottom at that period. We based

restoration assignment for a villa designed by

Have you ever considered teaching?

our office on self initiated projects. First one was

Brinkman & van der Vlugt in Schiedam. A cou-

Sometimes I am joking that “I have the closest

a small house for a private owner in Delft and the

ple bought the house because of its architecture

office to the university and at the same time

other one was for a social housing organization

and they wanted it to be renewed. This can be

have the greatest distance”. I did some guest

on the Bagijnhof in Delft.

seen as a fruit of my studies. We always wanted

lecturing at the TU. However, in the end, I could

After winning a competition for the urban re-

to go in dialog with historical buildings. This was

not combine it very well with the office. I also

newal of a declined part in the city center of

not usual for the time because the fashion was

think that my lack of patience prevents me from

Schiedam, we eventually got some publishing.

to create a contrast with the old. Quoting from

being a good teacher.

Although it was never built, that entry took at-

history, re-interpreting with it, playing with the

tention since we were competing against a fa-

references on an associative way are typical for

How is the working schedule of Molenaar &

mous architect, namely, Charles Vandenhove.

our work.

van Winden right now?

Were there other urban projects that are

You are highly involved in publishing as

have a deadline we might be here in the week-

executed?

well, is that a personal effort or is the office

ends. Everyone arrives before 09.00 and leaves

After Schiedam, we became a part of a similar

also included?

before 18.00. I see time as a personal responsi-

project in Nijmegen. This was an urban scheme

Publications are fruits of my personal studies,

bility. I am not a manager who checks his clock

by Sjoerd Soeters for a new shopping center. The

there are some collaborations but rarely with

constantly.

assignment was to plan one side of the street.

individuals from the office. Sometimes I work

We designed several small scale centrum pro-

together with a colleague who is experienced

What about this building you reside in, I be-

jects after these in Arnhem and later in Drunen.

with restoration. For some publications about

lieve it was a school before?

Some of them are still in progress for example

Brinkman & Van der Vlugt, an ex-colleague was

This building that we have been residing since

Akropolishof in Poptahof Delft is nominated for

helping me.

1997 was an elementary school before, built in

Normally we work five days a week. When we

the governmental Golden Pyramid Prize.

We also realized many residential projects. We were promoting an architecture of brick and pit-

“Sometimes I am joking that I have the closest office to the university and at the same time have the greatest distance.”

ched roofs which was not fashionable in those days. Developers were interested and we started

How many people currently work for this of-

to receive assignments, especially in Vinex loca-

fice and what kind of background do they

tions, starting with Ypenburg in 1996.

have?

Right now we are with ten. There are technicians

In addition to this diversity, your office is also

and architects working here. We need people

specialized in renovation projects, is that

who can detail buildings in drawings, even for

another part of your practice?

restorations. I must say that architectural prac-

Indeed, renovation and restoration is the third

tice is evolving, so we are also adapting to new

part of our practice. I was a student assistant of

ways of working, this is just necessary.

professor Stanislaus von Moos in the Depart-

36

ment of Architectural History. I was influenced

What kind of vision and knowledge do you

by my studies and believed in the importance

prefer to see in your applicants?

of history for contemporary architecture. At

What I want to see is how the person commu-

work, I got the possibility of studying the work

nicates with the office and where he stands in

Joris Molenaar

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

Naamlo 4.00 Book metropool.indb 36

11/9/11 4:15 PM

1927. Unfortunately I am not so sure how long we will stay here, the building is very large for us.

We are in fact, looking for new tenants for upper floors. This was our third location in Delft and I am intending to find a fourth one. In 1996 we got the opportunity with ten others to make a proposal for the reuse of this building. Although we did not win the competition at first, a year later the municipality came back to us. Before, it was renovated in cheap 80’s style. It took about four years time to realize our actual design which respects the original architecture much more.

Are you thinking about growing?

Our office is going through a change in its own.

Mr. Van Winden is not working with us anymore.

Can you explain the working environment

because two interns were leaving. Everyday

We will change our name and maybe location. I

here in the office?

we have lunch together, but that is optional.

want to create a flexible office that can combine

It is a rather flat organization with informal rela-

Furthermore we organize excursions to archi-

different orientations. I never wanted to speci-

tionships. I have an experienced team that can

tectural projects but in general we are against

alize in one typology or style. Since the crisis, I

function perfectly. On architectural design I have

activities like office weekends, nights etc. We are

am trying to develop the office in a way that we

the final responsibility, that is for sure. But I am

free in our private lives.

can make collaborations with other partners.

always listening, staying open for proposals and

A road that we already with Museum Boymans

intellectual debates.

Can you describe your office in three terms?

Team spirit, historical conscience and practical

van Beuningen and Justus van Effencomplex. I do not aim to extend the office just to get higher

Do you organize office activities regularly?

production. That is not the reality in architectu-

Only if there is something to celebrate. For

ral practice.

example yesterday we had dinner together

orientation.//

Kobaltstraat 27 2544 ET Den Haag Postbus 53086 2505 AB Den Haag

De Swart combineert vakmanschap en innovatie, in de eerste plaats als het gaat om professioneel drukwerk. Maar vandaag de dag is De Swart dé aangewezen partner voor het gehele grafische communicatieproces.

Van concept tot distributie. Van huisstijl s t y l otot s /digitaal / m e t r o pvoorraadbeheer. o o l // a l g e m e e n

Naamloos-8 1 4.00 Book metropool.indb 37

t f e i

070 – 308 21 21 070 – 308 21 29 info@kds.nl www.kds.nl

37

10-06-2011 09:44:42 11/9/11 4:15 PM

CALL FOR ENERGY! ENERGY has become a powerful topic in the architectural debate on sustainable building.

This competition seeks to investigate the inherent characteristics of one material, concrete, in relation to ENERGY. It asks to evaluate those properties of concrete that make it a relevant and versatile material for ‘energy-aware’ applications. It aims to fully pursue the potential of core properties like mass, volume, surface textures, mixtures and hybrids, in acting on current needs and ambitions.

Students are asked to explore and exploit the potential of concrete’s properties with respect to any notion on ENERGY. These can range from issues of vitality, robustness, dynamic behavior and architectural presence to energy production, storage and consumption. Competition entries need to address technical and functional aspects as well as formal and programmatic ones – ideas need to be tested through design proposals to demonstrate their potential convincingly. They will be reviewed on the combination of inventiveness in addressing the competition’s theme and architectural implications.

The 5th Concrete Design Competition – ENERGY runs in five European countries during the academic year 2011 - 2012. National laureates will be invited to participate in a week long international workshop facilitated by the industry’s expertise featuring renowned lecturers and critics, further exploring concrete and ENERGY.

DEADLINE FOR DELIVERY OF ENTRIES: May 12, 2012 AWARDS: total prize money of 3.500 Euros + invitation to week-long international workshop DUTCH NATIONAL JURY: Laurens Jan ten Kate (chairman), Olv Klijn, Michiel Haas, Rogier van Nalta & Tom Bosschaert

www.concretedesigncompetition.com 4.00 Book metropool.indb 38

11/9/11 4:15 PM

recommended reading Elena Grigore

advertorial

City building

Metropolitan World Atlas

How the city moved to Mr Sun

John Lund Kriken

Arjen van Susteren

Michiel Hulshof en Daan Roggeveen

In City Building: Nine Planning Principles for the

Ben jij op zoek naar informatie over een bepaal-

“Boeren worden stedelingen zonder eens te

21st century beschrijft de auteur negen planning

de metropool? In de Metropolitan World Atlas-

verhuizen.” How the city moved to Mr Sun is een

principes voor een ‘goede’ stad: duurzaam-

behandelt Arjen van Susteren 101 metropolen.

prachtig verhaal over de opkomst van nieuwe

heid, toegankelijkheid, diversiteit, openheid,

Elke metropool wordt geanalyseerd met behulp

megasteden in China. Het gaat over de bouw

verenigbaarheid, aanleidingen, aanpasbaar-

van statistische gegevens over bijvoorbeeld de

van volledig nieuwe steden waarin mensen later

heid, dichtheid en identiteit. Voor elk van deze

bevolking, het verkeer, criminaliteit, verontrei-

verhuizen, maar ook over een flinke uitbreiding

principes worden er voorbeelden gegeven van

niging. Daarna worden bij elk van deze criteria

van bestaande steden dat alles in de omgeving

bestaande projecten, varierend van mega- tot

de metropolen met elkaar vergeleken. Hiervoor

bij de stad komt te horen.

heel kleine projecten.

wordt er gebruik gemaakt van een handig gra-

Waarom willen zoveel mensen in de stad wo-

Het boek biedt dus een toekomstgerichte visie

fisch systeem: oranje stippen van verschillende

nen en werken? Hoe wordt dit door boeren er-

door gebruik te maken van bestaande voorbeel-

grootte worden naast elkaar gezet. Zo kun je

varen? Wat zijn de voordelen en de risico’s van

den. Wat kunnen we van bestaande ontwerpen

bijvoorbeeld zien welke metropool het hoogste

zo’n maatschappij? Deze vragen staan centraal

leren, die we in de toekomst kunnen toepassen?

bevolkingsaantal heeft en hoe dat zich verhoudt

in How the city moved to Mr Sun van M. Hulshof

tot de andere metropolen.

en D. Roggeveen.

260 pagina’s // 40,00 euro // 2010 332 pagina’s // 24,50 euro // 2006

340 pagina’s // 34,50 euro // 2011

Architect in de praktijk Leon Teunissen, Alijd van Doorn, John L. Heintz ISBN:9789461054548

rt

Deze boeken zijn te koop via www.sunarchitecture.nl. Je aankoop wordt zonder verzendkosten thuisgestuurd.

De boeken van SUN zijn ook te koop bij Waltman en de Bouwshop.

m

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 39

39

11/9/11 4:15 PM

get inspired Marije Rutten

Play the City http://www.playthecity.nl Play the City is a new way for the inhabitant and the city council to communicate with eachother and to organize themselves. By using games, social media and self-organisation, Play the City offers a place for the neighbours to talk about and discuss their ideas. At the same time the website offers the city council a view on what the neighbourhood is talking about. This makes the neighbourhood a place that is owned by us all instead of just a place where we live.

Metropolis II http://cl.ly/BB4s (http://www.youtube.com/watch?v=llacDdn5yIE) A short documentary about a kinetic sculpture that took four years to build. It shows cars that are following a set track. The artist thinks this will mark the future for our transport. In the future, cars will not be riding free anymore, but they will be bound to one track, like a train. The cars are racing at a speed of 203 mph, which could set an example for the future. The installation opens in fall 2011 at the Los Angeles Country Museum of Art (LACMA).

Urbanized http://urbanizedfilm.com/ Urbanized is the last part of Husvitâ&#x20AC;&#x2122;s trilogy concerning design-related matters. While the first two parts, Objectified and Helvetica, focus on the creative minds behind manufactured objects and on the Swiss typeface, this third part is about the challenges we are facing as a result of future urban expansion and contraction. In the film, those currently involved in this future matter get a say.

Battle of Concepts http://www.battleofconcepts.nl Want to make some money and get discoverd as a talent at the same time? Then this website could do the trick for you. The idea is as follows: companies that need a problem to be solved place their problem on the website, including the amount of cash you can win with your idea. When you come up with the best concept to beat the problem, you can win the set amount of money and get a higher ranking at the battle ranking.

40

4.00 Book metropool.indb 40

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

11/9/11 4:15 PM

agenda Loes Thijssen

IDFA Het International Documentary Film Festival Amsterdam is in 1988 opgericht om de documentairecultuur nationaal en internationaal te stimuleren. Sindsdien is IDFA uitgegroeid tot het grootste documentaire filmfestival ter wereld.

STRP Festival De vijfde editie van het STRP Festival staat in het teken van 50 jaar Nederlandse media- en technologische kunst. Samen met de pioniers, helden van nu en toekomstige talenten bestaat de STRP EXPO uit een levendig overzicht van verleden, heden en toekomst. Wat kunnen deze werken uit de voorhoede ons vertellen over de toekomst van technologische kunst?

Call for Ideas: Strategies for Public Occupation

16 - 27 november locatie // Rembrandtplein, Amsterdam site // http://www.idfa.nl

17 - 27 november locatie // Eindhoven site // http://strp.nl

deadline: 1 december site // http://www.storefrontnews.org/exhibitions_ events/events?preview=true&e=454

Storefront for Art and Architecture is making a call for submissions for projects and strategies that offer a new, creative and productive way of spatial occupation for public demonstrations and actions in cities throughout the world. Gathering expertise from the various acts of civil occupation throughout the world during the last months, we ask architects, artists and citizens at large to offer their ideas for enabling acts of communication and action between the civil society and the structures of economic and political power.

2012 Survival Kit Creative call architectuur

deadline: 21 december site // http://2012survivalkitproject.com

Volgens sommige voorspellingen vindt in het jaar 2012 de apocalyps plaats. Alhoewel we verwachten â&#x20AC;&#x201C; en hopen â&#x20AC;&#x201C; dat dit bijgeloof is, kan gesteld worden dat we reeds te maken hebben met een ander soort apocalyps, namelijk de ontworteling van de globale wereldorde die werd aangekondigd door de aanslagen van 9/11 en is versneld door de economische crisis in 2009. CODE en ARCAM nodigen architecten wereldwijd uit om ontwerpen in te sturen voor duurzaam, (semi-)prefab en modulair wonen voor het post-2012 tijdperk.

s t y l o s // m e t r o p o o l // a l g e m e e n

4.00 Book metropool.indb 41

41

11/9/11 4:15 PM

4.00 Book metropool.indb 1

11/9/11 4:15 PM