ถนนเยาวราช เป็นชื่อถนนที่ พระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระราชทานให้กับถนน “ยุพราช” ที่สร้างขึ้นในช่วงปี 2434-2441 มีความ ยาว 1430 เมตร กว้าง 20 เมตร (หรือ 10 วา ) เป็นถนนที่สร้างขึ้นเพื่อขยายความเจริญจากย่าน “สํา เพ็ง” เดิม และเพื่อให้ง่ายต่อการเข้าไปช่วยเหลือเมื่อเกิด อัคคีภัย เพราะในสมัยนั้นการขยายตัวอย่างรวดเร็วของ ชุมชนชาวจี นทํา ให้ เ กิด การส้ร างอาคารและร้ า นค้า ที่ เบียดเสียดกัน เมื่อเกิดอัคคีภัยจึงเกิดความเสียหาบมาก ซึ่งเป็นไปตามดําริของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้า ฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ พร้อมกับถนนสาย อื่นๆ อีก ๑๗ เส้น
โดยในการตัดถนนในครั้งนี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั ทรงมีพระราชดําริว่า การตัดถนนสายใหญ่ในย่านสําเพ็งนี้ จะสร้างความเดือดร้อน ให้กับผู้อาศัยในย่านนี้ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลี่ยงอาคารบ้านเรือนของ ชาวจีนที่ปลูกเป็นอาคารที่มีโครงสร้างมั่นคง จึงทําให้ถนนเยาวราชมีลักษณะโค้งไป มาดังที่เห็นได้ในปัจจุบัน ต่อมาในปีพุทธศักราช 2443 ได้ทรงพระกรุณาโปรด เกล้าฯ ให้ขยายถนนออกเป็น 24 เมตร (หรือ 12 วา) เพื่อรองรับความเติบโต ทางเศรษฐกิจ และอํานวยความสะดวกด้านการค้าขาย อีกทั้งยังง่ายต่อการดูแล ป้องโจรผู้ร้ายและอัคคีภัยอีกด้วย
ถนนเยาวราช เยาวราช
ตั้งแต่โบราณมาแล้วชาวจีนนั้นมีความเชื่อ เรื่องเทพเจ้า จนกระทั้งกลายมาเป็นลัทธิและศาสนา ซึ่งที่ชาวจีนนิยมนับถือและใช้คําสอนเป็นแนวทางใน การดําเนินชีวิต ก็จะได้แก่ ลัทธิเต๋า ลัทธิขงจื๊อ และ ศาสนาพุทธ โดยเทพเจ้าที่ชาวจีนเคารพและศรัทธานั้นมีอยู่หลาย องค์ เช่น เทพปึงเถ่ากง หรือปุนเถ่ากง เป็นเทพที่ เป็นชาวเดินเรือสมัยราชวงศ์ซ่งนับถือ โดยเชื่อกันว่า ช่วยสร้างความรุ่งเรืองและความสําเร็จในชีวิตและ การงาน เทพเทียนโฮ่วเฉิง้ หมู่ เจ้าแม่แห่งสวรรค์ก็ เป็นเทพที่ชาวจีนฮกเกี้ยนนับถือ เทพเจ้าโจวซือกง ก็ เป็นเทพที่นับถือของชาวจีนแต้จิ๋ว เจ้าแม่ตยุ๊ บ่วย เหนีย่ ว ก็เป็นเทพที่ชาวจีนไหหลํานับถือ
เห้งเจีย หรือฉีเทียนต้าเซิง่ คือเทพเจ้าเทียมฟ้าก็เป็นเทพที่ชาวจีนฮกเกี้ยนนับถือถึงแม้ชาวจีนจะย้าย ถิ่นฐานมาตั้งรกรากใหม่ในประเทศไทย ก็ยังคงนําเอาความเชื่อความศรัทธาและคําสอนมาปฏิบัติใช้ และยังมีการสร้างวัดและศาลเจ้าขึ้นใกล้ๆบริเวณที่อยู่อาศัย เพื่อเป็นสถานที่ยึดเหนี่ยวจิตใจตามความ เชื่อของตนและใช้ประกอบพิธีกรรมตามประเพณีของตน ซึ่งวัดและศาลเจ้าต่างๆที่สร้างขึ้นนั้นยังคง สร้างและยึดหลักตามความเชื่อในศาสตร์ของฮวงจุ้ย และสถาปัตยกรรมแบบจีนที่มีความเชื่อมโยงกับ ตํานานและความเชื่อต่างๆของชาวจีนที่ถูกเล่าขานกันมาตั้งแต่อดีตจนมาถึงปัจจุบัน ดังที่เห็นได้ใน ชุมชนเยาวราช
วัดเล่งเน่ยยี่ หรือ วัดมังกรกมลาวาส เป็นวัดจีนนิกาย มหายานที่เรียกได้ว่ามีชื่อเสียงที่สุดในเยาวราช ภายในวัดเล่งเน่ยยี่ นี้มีพระประธานเป็นพระพุทธรูปสีทองแบบจีน 3 องค์ และมีวิหาร อยู่ด้านหน้ามีรูปท้าวจตุโลกบาลทั้ง 4 แต่งกายแบบนักรบจีน และยังมีรูปปั้นของเทพเจ้ามีเทพเจ้าที่ชาวชาวจีนนับถืออีกถึง 58 องค์ โดยเทพเจ้าที่ผู้คนนิยมมากราบไหว้ได้แก่ ไท่ส่วยเอี้ยเทพผู้ คุ้มครองดวงชะตา ไฉ่ซิงเอี้ยเทพเจ้าแห่งโชคลาพ เทพเจ้าเฮ้งเจีย หรือ ฉีเทียนต้าเซิ่ง พระเมตไตรโพธิสัตว์ และพระพิสัตว์กวนอิม
ศาลเจ้าเล่งบ้วยเอีย้ ตัง้ อยู่ภายในตลาดเล่งบ้วย เอี้ย หรือ ตรอกอิสรานุภาพ เป็นศาลเก่าแก่อายุกว่า 350 ปี ซึ่งสร้างขึ้นตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนกลางโดยชาว จีนแต้จิ๋ว และยังเป็นศาลเจ้าที่เก่าแก่ที่สุดในประเทศไทย ภายในศาลเจ้ามี เล่งบ้วยเอี้ยกง เล่งบ้วยเอี้ยงม่า เป็นองค์ ประธาน ซึ่งเป็นที่เคารพและศรัทธาของชาวจีนที่ทาํ การ ค้าขายในแถบนี้
ศาลเจ้าพ่อกวนอู ตั้งอยู่ภายในตลาดเก่าเยาวราช ภายในศาลมีรูปปั้นองค์เทพเจ้ากวนอู เทพเจ้าแห่งความ ซื่อสัตย์ เป็นองค์ประธาน นอกจากนั้นภายในศาลยังมีรูปปั้น เจ้าพ่อม้าเซกเทาซึ่งเป็นม้าศึกของเทพเจ้ากวนอู ศาลเจ้าพ่อ กวนอูนั้นเป็นที่เคารพและศรัทธาของชาวจีนโดยเฉพาะผู้ที่ ประกอบอาชีพค้าขาย เพราะเป็นเทพแห่งความซื่อสัตย์และ วาจาสัตย์ ซึ่งเป็นคุณสมบัติสําคัญของผู้ทําการค้าที่ดี
ศาลเจ้าแม่กวนอิม มูลนิธิเทียนฟ้า ตั้งอยู่บริเวณ ใกล้ๆกับวงเวียนโอเดียน และอยู่ด้านหน้าโรงพยาบาลเทียนฟ้า ตัวศาลเจ้าเป็นอาคารไม้ขนาดใหญ่ ภายในศาลเจ้ามีองค์เจ้าแม่ กวนอิมปางประทานพร แกะสลักจากแก่นไม้จันทร์อายุกว่า 400 ปีแล้วลงลักปิดทอง เจ้าแม่กวนอิมนั้นเป็นพระโพธิสัตว์ แห่งความเมตตาจึงมีผู้คนทั้งชาวจีนและชาวไทยเคารพและ ศรัทธา มาไหว้ขอพรให้มีสุขภาพพลานามัยสมบูรณ์แข็งแรง ไม่มีโรคภัยมาเบียดเบียน
ศาลเจ้าโจวซือกง ตัง้ อยู่ในซอยภาณุรังษี ย่านตลาด น้อย เป็นศาลเจ้าเก่าแก่อายุกว่า 200 ปี เทพเจ้าโจวซือกงนั้น เป็นนั้นเป็นที่เคารพและศรัทธาของชาวจีนแต้จิ๋ว โดยมีความเชื่อ กันว่าถ้าได้มาไหว้เทพองค์นี้แล้วจะหาย จากโรคภัยไข้เจ็บ ไม่มี โรคภัยเบียดเบียน
ศาลเจ้าไต้ฮงกง หรือ มูลนิธปิ อเต็กตึง้ ตั้งอยู่บริเวณสถานี ตํารวจพลับพลาชัย เป็นศาลที่มผี ู้คนทัง้ ชาวจีนและชาวไทยนิยมมา ทําบุญสะเดาะเคราะห์และต่อดวงชะตาด้วยการบริจาคทําบุญซื้อโลงศพ ภายในศาลเจ้ามีเทพเจ้าไต้ฮงกงเป็นองค์ประธาน จากประวัติไต้ฮงกงเดิม นั้นเป็นนักบวชทีค่ อยช่วยเหลือชาวบ้านเกีย่ วกับการเก็บศพที่ไม่มีญาติ ซ่อมแซมถนนและสะพานที่เป็นทางหลักในการสัญจร ต่อมาพระองค์ อื่นๆจึงปฏิบัติเป็นกิจตามจนรวมตัวกันเป็นคณะสงค์ ต่อมาในขณะที่ คณะสงค์ได้ไปทําการเก็บพที่ไม่มีญาติให้กบั หมูบ่ ้านแห่งหนึง่ ซึ่งเกิดโรค ระบาดอยู่ ได้มีชายบ้านที่ป่วยคนหนึ่งได้ขอให้ท่านพรมน้ํามนต์ให้ ซึ่ง ปรากฎว่าหายจากโรคที่เป็นอยู่ หลังจากนั้นจึงได้มีการสร้างศาลบูชา ให้กับท่าน จนเป็นที่เคารพและศรัทธาจนกลายเป็นเทพเจ้าที่ศกั ดิส์ ิทธิ์
ศาลเจ้าพ่อเห้งเจีย หรือฉีเทียนต้าเซิ่ง ตั้งอยูบริเวณ สามแยกหมอมี ใกล้ๆวัดไตรมิตรวิทยาราม เป็นศาลเจ้าขนาด เล็กลักษณะเป็นห้องตึกแถวแบบโบราณ ภายในมีองค์เจ้าพ่อ เห้งเจียไม้แกะสลักปางนั่งดอกบัว หรือที่ชาวจีนเรียกว่า “ไต้ เสี่ยฮุกโจ้ว” ซึ่งเป็นที่เคารพนับถือของชาวจีนในย่านนี้ ด้วย ความศักดิ์สิทธิ์ที่ไม่ว่าใครจะมาบนบานศาลกล่าวด้วยเรื่องอะไร ล้วนแล้วแต่สมหวังดังที่ได้บนไว้
ศาลเจ้าเล่าปุนเถ่ากง หรือปึงเถ้ากง ตั้งอยู่บนถนนทรง วาด นับว่าเป็นศาลเจ้าที่เก่าแก่แห่งนึงด้วยอายุกว่า 100 ปี เทพ เจ้าปึงเถ้ากงนั้นเป็นที่เคารพและศรัทธาอย่างมากของชาวจีนแต้จิ๋ว โดยมีความเชื่อกันว่าหากมากราบไหว้จะช่วยปกป้อง ให้ความ ร่มเย็นเป็นสุข และบันดาลให้การค้าเจริญรุ่งเรือง ซึ่งในอดีต ก่อนที่สําเภาจีนจะมาขึ้นท่าที่ท่าเรือบริเวณนี้จะต้อง จุดประทัดเพื่อ เป็นการบูชาเทพเจ้าเสียก่อน
ตั้งแต่โบราณมาแล้วศาลเจ้านั้นจะเป็นศูนย์กลางของ แต่ะชุมชน ดังนั้นในแต่ละชุมชนจะมีการสร้างศาลเจ้าขึ้นมา อย่างน้อย 1 แห่ง และด้วยเหตุนี้สถาปัตยกรรมของศาลเจ้า บางอย่างนั้นจึงคล้ายกับการจําลองบ้านเรือนของชาวจีนใน แต่ละชุมชนนั้นเอง ซึ่งเป็นผลมาจากภูมิปัญญาของช่างและ ฐานะของคนในชุมชน โดยลักษณะสถาปัตยกรรมในการ สร้างวัดหรือศาลเจ้าของจีนนั้นจะมีลักษณะการสร้างที่ เด่นชัดดังนี
ล
านว่างจะเป็นลานกลางแจ้งไม่มีหลังคาหรือสิ่งใด
มาบดบัง และอยู่ด้านหน้าเรือนประธาน โดยลานนี้จะใช้เป็น สถานที่ในการประกอบกิจกรรมและพิธีกรรมต่างๆซึ่งลาน นี้ตามวัฒนธรรมจีนตั้งแต่โบราณนั้นมีความสําคัญมาก เพราะชาวจีนมีความเชื่อว่าการจะทํากิจหรือพิธีต่างๆนั้นฟ้า ดินจะต้องรับรู้
ภ
ายในวัดหรือศาลเจ้ามักจะมีการตกแต่งผนัง ด้วยรูปวาด
หรือรูปปูนปั้นแบบนูนต่ํา เป็นภาพคู่โครงกลอน หรือภาพคติธรรม เช่น ภาพมังกรสอนบุตรบนผนังทางขวาของศาล ภาพเสือดาวในหมู่ เสือโคร่งบนผนังทางซ้ายของศาล
ป
ลายหลังคาจะเชิดขึน้ การสร้างหล
ขึ้นนั้นเป็นภูมิปัญญาของช่างชาวจีน ที่ทําให้ใ
แดดได้มากขึ้น และพอในฤดูร้อนจะทําให้แดดท แค่ชายคาเรือน
ห
ลังคาต้องลาดเอียง วัดหรือศาลเจ้าจีนที่ดังๆนั้นหากสังเกต
หลังคาจะมีลักษณะที่สงู และลาดเอียงมาก เพราะชาวจีนมีความเชื่อว่า ยิ่งหลังคาสูงและลาดเอียงศาลเจ้ายิ่งศักดิ์สิทธิ์ แต่หากเป็นบ้านคนว่า ยิ่งหลังคาสูงและลาดเอียงจะทําให้ยิ่งยากจน
ลังคาให้ปลายมีลักษณะเชิด
ในฤดูหนาวนั้นสามารถรับ
ที่ส่องเข้ามานั้นเข้ามาได้เพียง
มี
การตกแต่งหลังคาด้วยสัตว์มงคล ในการสร้างหลังคาช่างชาว
จีนจะมีกระแกะสลักไม้ให้เป็นรูปร่างของสัตว์มงคลแล้วนํามาประดับบน หลังคา ซึ่งสัตว์มงคลที่นิยมนํามาตกแต่ง เช่น มังกร กิเลน หงส์ ช้าง สิงโต กวาง เป็นต้น
เสาของวัดและศาลเจ้านั้นสําหรับตัวเรือนประธานเสาจะต้อง เป็นเสากลม ซึ่งส่วนใหญ่เสาจะมีลักษณะส่วนฐานใหญ่กว่าส่วนบน และ ช่วงกลางจะป่องออก ส่วนตัวเรือนอื่นๆที่ไม่ใช่เรือนประธานเสาจะเป็น เสาสี่เหลี่ยม ซึ่งผลมาจากความเชื่อที่ว่า วงกลมเป็นสัญลักษณ์ของฟ้า สี่เหลี่ยมเป็นสัญลักษณ์ของดินหรือมนุษย์
พื้นของวัดและศาลเจ้านั้นจะต้องยกสูงขึ้นและมีธรณีประตู กั้น แต่สําหรับตัวเรือนประธานนั้นจะต้องมีการยกพื้นสูงขึ้นมาอีกขั้น หนึ่ง เพื่อเป็นการเตือนสติว่าเราจะต้องวางสิ่งไม่ดีทิ้งไว้ข้างล้างแล้ว ยกระดับจิตของตนให้สูงขึ้น
ขื่อนั้นวัดและศาลเจ้าส่วนใหญ่นิยมสร้างเป็น 3 ชั้น และมีสลักเอาไว้เพื่อรองรับ แรงสั่นสะเทือน ถึงกับมีสุภาษิตจีนว่ากําแพงพังเรือนยังอยู่ เพื่อเป็นการบ่งบอกว่าการสร้าง บ้านเรือนแบบจีนเมื่อมีแผ่นดินไหวเกิดขึ้นตัวกําแพงจะพังแต่ตัวเรือนจะไม่พงั เพราะ เสา เรือนจะมีสลักยึดเพื่อรองรับแรงสั่นสะเทือน โดยสลัดนั้นจะถูกแกะสลักให้มีรูปร่างเป็นหัว สัตว์ที่มีเขี้ยว เสมือนเป็นสัญลักษณืให้กัดยึดขื่อไว้ให้แน่น และสลักไม้อื่นที่อยู่ในโครงสร้าง ของศาลเจ้านั้นก็จะถูกแกะสลักเป็นลําตัวหรือแกะสลักเป็นมังกรเขียวเพื่อใช้นารข่มไฟ เพราะ ในวัดและศาลเจ้านั้นจะมีการใช้ไฟในการประกอบพิธี จึงถือเป็นเคล็ดในการกันไฟไหม้
ทีกงคือเสาสูงที่อยู่ด้านหน้าของวัดและศาลเจ้า บริเวณจุดไหว้ ฟ้าดิน ซึ่งเปรียบเสมือนชายสูงวัยที่จะค้ําจุนวัดและศาลเจ้า แต่ ส่วนมากแล้ววัดและศาลเจ้าที่สร้างขึ้นในสมัยใหม่จะสร้างเสานี้เป็นเสาที่ มีมังกรพันตัวอยู่ที่เสาแทน