MAIN HU KISAN_JUNE 2019

Page 1


2

जून - 2019


Contents RNI No. RAJBIL/2017/72819 मासिक : जयपुर से हिंदी-अंग्रेजी में प्रकाशित

वर्ष : 3 - अंक : 2 जून, 2019

Main Hu Kisan

प्रकाशन तिथि : प्रत्येक माह की 5 तारीख

घटाएँ उठती हैं बरसात होने लगती है, जब आँख भर के फ़लक को किसान देखता है। Editor

08

Monika Gupta Chief Editor

20

Atul Gupta

Deputy News Editor

Gurjant Singh Dhaliwal Special Correspondents

What is Organic Farming?

Prashant Chaturvedi Avinish Agarwal Bureau Chief

जिसमें जहर नहीं वह जैविक

22

Dr. Sanjay Vishvkarma (Surat-Gujrat)

28

Circulation & Deliveries

Dependra Rajawat Sonu Bansiwal Mahesh Sharma

Marketing & Advertising

Prashant Chaturvedi Sangeeta Gaur

अनमोल हैं ये वनस्पतियां

विज्ञान की कसौटी पर आयुर्वेद

Design By

34

Editorial & Marketing Office

J-890, Sitapura Industrial Area, Tonk Road, Jaipur-302022 Rajasthan India Mo. 91-9785015005

38

MainHuKisan mainhukisan132 mainhukisan

E-mail : mainhukisan132@gmail.com

Âç˜æ·¤æ ×ð´ Âý·¤æçàæÌ Üð¹ Üð¹·¤ô´ ·ð¤ ¥ÂÙð çß¿æÚU ãñ´U Âý·¤æàæ·¤ ß â¢Âæ¼·¤ ·¤æ ©UÙâð âãU×Ì ãUôÙæ ¥æßàØ·¤ ÙãUè´ ãñUÐ ¥æñáŠæèØ ¹ðÌè ·¤è ÁæÙ·¤æÚUè ×ð´ ç·¤âè Âý·¤æÚU ·ð¤ ¥æñáŠæè ©UÂØæð» ·ð¤ çÜ° Âç˜æ·¤æ çÁ ×ðÎæÚU ÙãUè´ ãñUÐ ç·¤âè Öè çßßæ¼ ·¤è ¼àææ ×ð´ ‹ØæçØ·¤ ÿæð˜æ ÁØÂéÚU ‹ØæØæÜØ ÚUãðU»æÐ

औषधीय खेती किसान होंगे मालामाल

सभी पद अवैतनिक हैं।

42

S߈ßæçÏ·¤æÚUè Sßæ×è, Âý·¤æàæ·¤, ×é¼ý·¤ ×æðçÙ·¤æ »éŒÌæ mUæÚUæ ÂêÁæ çÂý‹ÅUâü, ŒÜæòÅU Ù´. w|, Üÿ×èÙ»ÚU, ÙðÌæÁè ·¤è ¿€·¤è ·ð¤ âæ×Ùð, çÙßæL¤ ÚUæðÇU, ÛææðÅUßæǸæ, ÁØÂéÚU, ÚUæÁSÍæÙ âð ×éç¼ýÌ ÌÍæ v~z, »æðߊæüÙ Ù»ÚU, çÙØÚU Õ ÕæÜæ ÂéçÜØæ, çÙØÚU ÅUæðÜ ÅðU€â, ÅUæð´·¤ ÚUæðÇU, âæ´»æÙðÚU, ÁØÂéÚU âð Âý·¤æçàæÌÐ â¢Âæ¼·¤ Ñ ×æðçÙ·¤æ »éŒÌæ

44 50

मेडिसिनल हर्ब्स का व्यापार यकीनन बेहतर बिजनेस ‘गांव की फार्मेसी’ नीम अंतर्राष्ट्रीय उन्नत कृषि कौशल विकास संस्थान

इक्कीसवीं सदी में आयुर्वेद का भविष्य

54 70

अलसी की उन्नत खेती एचसीएमएस के बढ़ते कदम 156 किसानों ने ली औषधीय खेती की ट्रेनिंग जून - 2019

3


संपादकीय

¥õáÏèØ ÂõÏð ãU×æÚUè Õãé×êËØ ÏÚUôãÚ ß

×ôçÙ·¤æ »éŒÌæ â¢Âæη¤

Ìü×æÙ â×Ø ×ð´ àææØÎ ãè ·¤ô§ü °ðâæ ÃØçQ¤ ãô çÁâÙð ·¤Öè Öè °SÂèÚUèÙ ·¤æ âðßÙ Ùãè´ ç·¤Øæ ãôÐ ·¤æȤè ÕǸè â´Øæ ×ð´ °ðâð Üô» Öè ãñ´ Áô °SÂèÚUèÙ ·¤æ ©ÂØô» ÕÚUæÕÚU ·¤ÚUÌð ãñ´Ð °SÂèÚUèÙ ©Ù·Ô¤ çÜ° ÁèßÙ ·¤æ °·¤ ¥´» ãñÐ ÂÚU‹Ìé ÕãéÌ ·¤× Üô» Øã ÁæÙÌð ãô´»ð ç·¤ §â Îßæ§ü ·¤è ¹ôÁ ×ð´ ÕôÅUñ€Uâ âæÜæ°â Ùæ× ·Ô¤ ßëÿæ Ùð ÕãéÌ ×ãæ÷ßÂê‡æü Öêç×·¤æ çÙÖæ§ü ÍèРֻܻ y®® ßáü §üâæ Âêßü ×ð´ ÚUô× ÌÍæ »ýèâ (ØêÙæÙ) ·Ô¤ Üô»ô´ ·¤ô §â Ì‰Ø ·¤æ ™ææÙ Íæ ç·¤ §â ßëÿæ ·¤è ÀæÜ ×ð´ °ðâð »é‡æ Íð ç·¤ ßã ÎÎü ·¤ô â×æ# ·¤ÚUÌæ Íæ, ’ßÚU ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÌæ ÍæÐ v~ßè´ àæÌæÎè ×ð´ ©â ÚUæâæØçÙ·¤ ÂÎæÍü ·¤è Âã¿æÙ ãô â·¤è çÁâ ·¤æÚU‡æ ©â ßëÿæ ·Ô¤ ÀæÜ ×ð´ ßã »é‡æ ãôÌæ ÍæÐ ©â ÚUæâæØçÙ·¤ ÂÎæÍü ·¤ô ÒâðÜèâèÙÓ Ùæ× çÎØæ »ØæÐ ¥æ»ð ¿Ü·¤ÚU ©âè ÚUæâæØçÙ·¤ ÂÎæÍü ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ °SÂèÚUèÙ ·¤æ ¥æçßc·¤æÚU âÖß ãô â·¤æÐ §âè Âý·¤æÚU Ò×ôÚUçȤÙÓ Ùæ×·¤ ÚUâæØÙ ·¤æ §çÌãæâ Öè ¥ˆØ‹Ì ÚUô¿·¤ ãñÐ ~ßè´ âÎè ×ð´ Öè ¥È¤è× ·¤æ ©ÂØô» ÎÎü ·¤ô â×æ# ·¤ÚUÙð ÌÍæ Õðãôàæè ÂñÎæ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ ÁæÌæ ÍæÐ v~ ßè´ âÎè ·Ô¤ ¥æÚUÖ ×ð´ §Uâ ÚUæâæØçÙ·¤ ÂÎæÍü Ò×ôÚUçȤÙÓ ·¤è Âã¿æÙ ãé§üU çÁâ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ¥È¤è× ·Ô¤ ÂõÏð ×ð´ ßã »é‡æ ÍðÐ ¥æÁ Öè ×ôÚUçȤ٠·¤æ ©ÂØô» ç¿ç·¤ˆâæ çß™ææÙ ×ð´ ãôÌæ ãñÐ Øã Öè ™ææÌ ãé¥æ ç·¤ §â ßëÿæ ·¤è ÀæÜ ·Ô¤ ©ÂØô» âð ×ÜðçÚUØæ Áñâè ¹ÌÚUÙæ·¤ Õè×æÚUè âð ÀéÅU·¤æÚUæ ç×Ü â·¤Ìæ ãñÐ ©â ÚUâæØÙ ·¤ô ·é¤§üÙèÙ ·¤æ Ùæ× ç×ÜæÐ ¥æÁ Öè §âè ÚUâæØÙ ·¤æ ©ÂØô» ÂêÚUð â´âæÚU ×ð´ ×ÜðçÚUØæ ·Ô¤ ©Â¿æÚU ·Ô¤ çÜ° ãôÌæ ãñÐ §âè âÕ‹Ï ×ð´ ãU× ÕæÌ ·¤ÚÔ´U»ð ÒÅUñ€UâôÜÓ Ùæ× ·ð¤ ÚUâæØÙ ·¤èÐ v~~w ×ð´ §â ÚUâæØÙ ·¤æ ©ÂØô» ×çãÜæ¥ô´ ·Ô¤ ÂýÁÙÙ âð âÕç‹ÏÌ ·ñ¤´âÚU ·Ô¤ ©Â¿æÚU ·Ô¤ çÜ° ¥æÚUÖ ãéU¥æÐ çȤÚU v~~y ×ð´ SÌÙ ·ñ¤´âÚU ·Ô¤ ©Â¿æÚU ·Ô¤ çÜ° ÒÅUñ€UâôÜÓ ·Ô¤ ©ÂØô» ·¤ô ¥Ùé×çÌ ç×ÜèÐ §â â×Ø ÅUñ€UâôÜ ·¤æ ©ˆÂæÎÙ ØêÙô Øæ çÕÚU×è ·¤è ÂçæØô´ ×ð´ ãôÌæ ãñÐ §Ù ÂçæØô´ ×ð´ °·¤ ÚUâæØÙ ãôÌæ ãñ çÁâð ÚUæâæØçÙ·¤ çßçÏ âð ÅUñ€UâôÜ ×ð´ ÕÎÜæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ßãUè´, ÕæÌ âÎæÕãæÚU Ùæ×·¤ ÂõÏð ·¤è ·¤ÚÔ´U Ìæð ØãU ÖæÚUÌ ×ð´ ֻܻ âÖè ©læÙ ×ð´ ÌÍæ ƒæÚUô´ ×ð´ Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ §â ÂõÏð ·¤è ÂçæØô´ ×ð´ çßÙÕÜæSÅUèÙ ÌÍæ çßÙ·ý¤èâÅUèÙ Ùæ× ·Ô¤ ÚUâæØçÙ·¤ ÂÎæÍü ãôÌð ãñ´Ð §Ù ÎôÙô´ ÚUâæØÙô´ ×ð´ °ðâð »é‡æ ãñ ç·¤ ßã ·¤ôçàæ·¤æ¥ô´ ·Ô¤ çßÖæÁÙ ·¤ô ÚUô·¤ ÎðÌð ãñ´Ð §â ·¤æÚU‡æ ·ñ¤´âÚU ·¤è ÚUô·¤Íæ× ×ð´ §Ù·¤æ ÌÍæ §Ùâð ÕÙæ° »° ÚUâæØÙô´ ·¤æ ÕǸæ Øô»ÎæÙ ãñÐ °·¤ ÕãéÌ ãè âæÏæÚU‡æ ÂõÏæ ãñ ÒÖé§ü ¥æ×ÜæÓÐ §â ÂõÏð ·Ô¤ çßáØ ×ð´ ¥×ðçÚU·¤æ ·Ô¤ ×àæãêÚU ßñ™ææçÙ·¤ Çæò. ßè°â. Üê×Õ»ü ·¤ô ÖæÚUÌ ÎõÚUð ·Ô¤ â×Ø ÁæÙ·¤æÚUè Âýæ# ãé§üÐ §â ÂõÏð ·¤æ ©ÂØô» ÖæÚUÌ ×ð´ âçÎØô´ âð çÁ»ÚU ÌÍæ ÂèçÜØæ ·Ô¤ ©Â¿æÚU ×ð´ ãôÌæ ãñÐ Çæò. Üê×Õ»ü Ùð ¥ÂÙð àæôÏ âð çâh ç·¤Øæ ç·¤ Öé§ü ¥æ×Üæ ·¤æ ©ÂØô» ãðÂÅUæ§çÅUâÕè Áñâè ¥ˆØ‹Ì ¹ÌÚUÙæ·¤ Õè×æÚUè ·Ô¤ ©Â¿æÚU ·Ô¤ çÜ° âȤÜÌæÂêßü·¤ ãô â·¤Ìæ ãñUÐ §UÙ ç»Ùð¿éÙð ©ÎæãÚU‡æô´ âð Øã SÂC ãñ ç·¤ ÂðǸÂõÏð ã×æÚUð àæÚUèÚU ×ð´ ãôÙð ßæÜè Õè×æçÚUØô´ âð ÀéÅU·¤æÚUæ ÂæÙð ·Ô¤ çÜ° ã×ð´ ÕãéÌ ·é¤À Îð â·¤Ìð ãñ´Ð Øãè ·¤æÚU‡æ ãñ ç·¤ Âýæ¿èÙ ·¤æÜ âð ãè ×ÙécØ Ùð ÌÚUãÌÚUã ·Ô¤ ÂðǸÂõÏô´ ·¤æ ©ÂØô» ¥ÂÙð¥æ ·¤ô Õè×æçÚUØô´ âð âéÚUçÿæÌ ÚU¹Ùð ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ ãñÐ ÖæÚUÌ ·¤ô §â âÕ‹Ï ×ð´ °·¤ ¹æâ SÍæÙ Âýæ# ãñÐ ÖæÚUÌ çßàß ·Ô¤ ç»Ùð ¿éÙð Îðàæ ×ð´ âð ãñ çÁ‹ãð´ ©‘¿ Áñß çßçßÏÌæ ßæÜð Îðàæ ·¤æ ÎÁæü çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ §â·¤æ ·¤æÚU‡æ ãñ ç·¤ ÖæÚUÌ ×ð´ ¥Ùð·¤ Âý·¤æÚU ·Ô¤ Áèß ÂæØð ÁæÌð ãñ´ çÁÙ×ð´ ßÙSÂçÌ ÌÍæ Âàæé ÎôÙô´ ãè ãñ´Ð §Ù ÎôÙô´ ×ð´ ÖæÚUÌ ¥ˆØçÏ·¤ âÂóæ ãñ ¥õÚU ÕãéÌ âæÚUð ÂðǸÂõÏð ÌÍæ ÂàæéÂÿæè °ðâð ãñ´ Áô ·Ô¤ßÜ ÖæÚUÌ ×ð´ ãè ãôÌð ãñ´Ð ÌÚUãÌÚUã ·Ô¤ ÂðǸÂõÏô´ ×ð´ °ðâð ÂðǸÂõÏð Öè ãñ´ çÁÙ×ð´ ¥õáÏèØ »é‡æ ãôÌð ãñ´Ð §Ù·¤æ ©ÂØô» ÖæÚUÌ ×ð´ âçÎØô´ âð ãôÌæ ÚUãæ ãñÐ ¥æÁ Öè ÖæÚUÌ ×ð´ ·¤ÚUôǸô´ Üô» ¥ÂÙè Õè×æçÚUØô´ ·ð¤ §ÜæÁ ×ð´ °ðâè Îßæ¥ô´ ·¤æ ©ÂØô» ·¤ÚUÌð ãñ´ çÁÙ·¤æ ¥æÏæÚU ÁǸèÕêçÅUØæ´ ãñ´Ð §â â×Ø ÖæÚUÌ ×ð´ ¿æÚU °ðâè ¥õáÏèØ Âý‡ææçÜØô´¥æØéßüðÎ, ØêÙæÙè, çâhæ ÌÍæ çÌÕÌÙ ·¤æ ¿ÜÙ ãñ çÁÙ×ð´ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ©ÂØô» ¥æßàØ·¤ ãñÐ ÖæÚUÌ âÚU·¤æÚU mæÚUæ ·¤ÚUæ° »° °·¤ âßüðÿæ‡æ âð Øã Ì‰Ø âæ×ÙðU ¥æØæ ç·¤ ֻܻ }®®® ÂðǸÂõÏð ãñ´ çÁÙ·¤æ ©ÂØô» ¥õáÏèØ »é‡æô´ ·Ô¤ çÜ° ãôÌæ ãñÐ z®®®® âð ¥çÏ·¤ °ðâð ÙéS¹ô´ ·¤æ Âý¿ÜÙ ÖæÚUÌ ×ð´ ãñ çÁÙ·¤æ ©ÂØô» ÌÚUãÌÚUã ·¤è Õè×æçÚUØô´ ·Ô¤ §ÜæÁ ·Ô¤ çÜ° ãôÌæ ãñÐ §Ù âÕ·Ô¤ ¥çÌçÚUQ¤ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ âð âÕç‹ÏÌ ©lô» Ùð Öè ÖæÚUÌ ×ð´ ·¤æȤè ÌÚU€·¤è ·¤è ãñÐ §â â×Ø §â ©lô» ·¤è ßæçáü·¤ ÕɸôæÚUè ÎÚU ֻܻ w® ÂýçÌàæÌ ãñÐ ©lô» ·Ô¤ ·¤éÜ ©ˆÂæÎÙ ·¤æ ÕãéÌ ÕǸæ Öæ» çÙØæüÌ ãôÌæ ãñ ¥õÚU §â Âý·¤æÚU Îðàæ ·¤ô ÕǸè ×æ˜ææ ×ð´ çßÎðàæè ×éÎýæ ·¤è Âýæç# ãôÌè ãñÐ §Ù âÕ·Ô¤ ÂèÀð ·¤æ °·¤ ÕÇ¸æ ·¤æÚU‡æ ãñ ç·¤ Üô» ¥Õ Øã ×æÙÌð ãñ´ ç·¤ ÁǸèÕêçÅUØô´ âð ÌñØæÚU Îßæ§üØô´ âð Ùé·¤âæÙ ·¤è âÖæßÙæ ÕãéÌ ·¤× Øæ Ùãè´ ·Ô¤ ÕÚUæÕÚU ãñ ÌÍæ §Ù Îßæ¥ô´ ·¤è ¥æÎÌ Ùãè´ ÂǸÌèÐ Øãè ·¤æÚU‡æ ãñ ç·¤ Âçà¿×è Îðàæô´ ×ð´ Öè Üô» ÂÚUÂÚUæ»Ì ¥õáÏèØ Âý‡ææçÜØô´ ·¤è ¥ôÚU ßæçÂâ ¥æ ÚUãð ãñ´ ¥õÚU ÖæÚUÌ, ¿èÙ, Íæ§üÜñ´Ç Áñâð Îðàæ âð ¥õáÏèØ ÂðǸÂõÏô´ ÌÍæ ÌñØæÚU ¥õáçÏØô´ ·¤æ çÙØæüÌ ÌðÁè âð Õɸ ÚUãæ ãñÐ ¥õáÏèØ ÂðǸÂõÏô´ ·¤æ ÕɸÌæ ©ÂØô» ÌÍæ ÃØæÂæÚU Îðàæ ·¤è ¥æçÍü·¤ çSÍçÌ ·Ô¤ çÜ° ÜæÖÎæØ·¤ ãñÐ ÂÚU‹Ìé §â ·¤æÚU‡æ °·¤ â×SØæ ©ˆÂóæ ãé§ü ãñÐ â×SØæ ãñ ç·¤ ¥Ùð·¤ Âý·¤æÚU ·Ô¤ ¥õáÏèØ ÂðǸÂõÏð çßÜé#æßSÍæ ×ð´ Âãé´¿ »° ãñ´Ð ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ÕɸÌæ ÎôãÙ °ðâè çSÍçÌ ÂñÎæ ·¤ÚU â·¤Ìæ ãñ ç·¤ àæèƒæý ãè ¥Ùð·¤ Âý·¤æÚU ·Ô¤ ¥õáÏèØ ÂõÏð ÂêÚUè ÌÚUã Üé# ãô Áæ°´Ð §Ù×ð´ Á´»Üè ×ÎÙ ×SÌ ·¤æ ȤêÜ, ¿Â, çÂÂÜè, âÂü»‹Ïæ, ¿‹ÎÙ, ¥àæô·¤ Øæ ¥æ×Âè¿ §ˆØæçÎ àææç×Ü ãñ´Ð ßÜæ·¤ ·¤æ ©„ð¹ §â âÕ‹Ï ×ð´ ¥æßàØ·¤ ãñÐ Øã ÂõÏæ ÂêÚUè ÌÚUã çßÜé# ãô ¿é·¤æ ãñÐ °ðâè çSÍçÌ ×ð´ Øã ¥æßàØ·¤ ãñ ç·¤ §â ÏÚUôãÚU ·¤ô Õ¿æÙð ·Ô¤ çÜ° ÂýØæâ ç·¤Øæ Áæ°´ ÌÍæ ¥æ× Üô»ô´ ·¤ô §â àæéÖ ·¤æØü ×ð´ àææç×Ü ç·¤Øæ Áæ°Ð

4

जून - 2019


फरवरी-मार्च, 2019

ÖæÚUÌèØ ç·¤âæÙ ÂÚU´ÂÚUæ»Ì ¹ðÌè âð ¥Öè Öè ÁéǸæ ãñÐ ¥æÏéçÙ·¤ Ì·¤Ùè·¤ âð ¹ðÌè ©â·¤è Âãé´¿ âð ÎêÚU ãñÐ â×Ø-â×Ø ÂÚU ¥ææÂÎæ¥ô´ ·¤æ çàæ·¤æÚU ãô·¤ÚU ¥æçÍü·¤ ·¤×ÁôÚU ãôÌæ Áæ ÚUãæ ãñÐ ¹ðÌè ¥Õ ©â·Ô¤ çÜ° çÎÙô´-çÎÙ ×ã´»è âæçÕÌ ãô ÚUãè ãñÐ âÚU·¤æÚUð´ âô¿Ìè ãñ ç·¤ ç·¤âæÙô´ ·¤è ¥æØ ·ñ¤âð Õɸð? ç·¤âæÙ ÂÚU´ÂÚUæ»Ì ¹ðÌè âð ãÅU ·¤Ú U°ðâè ¹ðÌè ·¤ÚUð´, Áô ©Ù·¤è ¥æØ ×ð´ ßëçh ·¤æ âæÏÙ ÕÙð ¥õÚU ©Ù·¤ô ¥æçÍü·¤ ×ÁÕêÌè Öè ÎðÐ ØçÎ ç·¤âæÙ ÂÚU´ÂÚUæ»Ì ¹ðÌè ·Ô¤ âæÍ Øæ ÂêÚUè ÌÚUã âð Áñçß·¤ ¹ðÌè ·¤ÚUð´ ß ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUð´ Ìô çÙçà¿ÌÌõÚU ÂÚU ©â·¤è ÂýçÌ °·¤Ç¸ ¥æ×ÎÙè ×ð´ ßëçh ãô»èÐ ¥Õ ÂýàÙ Ø㠹Ǹæ ãôÌæ ãñ ç·¤ Áñçß·¤ °ß´ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤è Ì·¤Ùè·¤ ·¤ãæ´ âð âè¹ð´Ð §â·¤ô ·¤ÚUÙð ·¤è çßçÏ €UØæ ãñ âÚU·¤æÚUô´ Ùð §â ¹ðÌè ·¤ô ¥ÂÙæÙð, Õɸæßæ ÎðÙð ·Ô¤ çÜ° ¥ÙéÎæÙô´ ·¤è ÃØßSÍæ ·¤è ãé§ü ãñÐ Îðàæ ×ð´ ·¤§ü â´SÍæ°´ ãñ´, Áô §â çÎàææ ×ð´ ·¤æ× ·¤ÚU ÚUãè ãñÐ âÚU·¤æÚUô´ ·Ô¤ Âæâ â´âæÏÙô´ ·¤æ ¥Öæß ãñÐ ©ÎæâèÙÌæ ãñÐ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ — ÚUæcÅþUèØ ·ë¤çá ×ñ»ÁèÙ ·¤æ Âý·¤æàæÙ §‹ãè´ ©gðàØô´ ·¤ô ŠØæÙ ×ð´ ÚU¹·¤ÚU ç·¤Øæ »Øæ ãñ ç·¤ çÁÌÙæ Öè ÂýØæâ ãô ç·¤âæÙô´ Ì·¤ Áñçß·¤ ¹ðÌè, ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤è â×SÌ ÁæÙ·¤æÚUè §â·Ô¤ ×æŠØ× âð ç×ÜÌè ÚUãðÐ ·ë¤çá ·Ô¤ §â ÿæð˜æ ×ð´ Ùßæ¿æÚUô´, Ì·¤Ùè·¤ô´, çßçÏØô´ ·¤è ÁæÙ·¤æÚUè ç·¤âæÙô´ Ì·¤ Âãé´¿ðÐ ÁØÂéÚU âð Âý·¤æçàæÌ ãô ÚUãè §â ×ñ»ÁèÙ Ùð »Ì Îâ-‚ØæÚUã ×æãô´ ×ð´ °ðâæ ãè ·¤æØü ·¤ÚUÌð ãé° ç·¤âæÙô´ ·¤ô ßô â×SÌ ™ææÙ ©ÂÜŽÏ ·¤ÚUæØæ ãñ, Áô °·¤ ç·¤âæÙ ·¤ô Áñçß·¤ ÌÍæ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ÁM¤ÚUè ãôÌæ ãñÐ Øð ¹ðÌè ×æÙß ¥õÚU Âý·ë¤çÌ ·Ô¤ çÜ° Öè ç·¤ÌÙè ×ãˆßÂê‡æü ãñ ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ Âý·¤æçàæÌ ãô ÚUãð ¥´·¤ô´ ×ð´ ÕÌæØæ ÁæÌæ ãñÐ ·¤ãÙð ·¤æ ÌæˆÂØü ãñ ç·¤ ç·¤âæÙô´, ÂæÆ·¤ô´ ·Ô¤ çÜ° ßÚUÎæÙ ãñ — Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓÐ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ×ð´ ·ë¤çá ÿæð˜æ ·Ô¤ ·¤§ü °ðâð ÂýðÚU‡ææÎæØ·¤ Âýâ´» Âý·¤æçàæÌ ãôÌð ãñ´, Áô ç·¤âæÙô´ ·¤è âô¿ ß çÎàææ ×ð´ ×ÎλæÚU âæçÕÌ ãô ÚUãð ãñ´Ð

मई, 2019

किसानों के लिए वरदान

क्यों जरूरी है देश में गौवंश संरक्षण

Á भारत में गाय की दुर्दशा Á कहीं लुप्त न हो जाए गाय Á पशुधन का अर्थव्यवस्था में महत्व Á गौमाता स्वास्थ्य का खजाना Á पंचगव्य का चिकित्सकीय महत्व Á भारतीय गाय की नस्लें Á किसको कहते हैं ‘पवित्र गाय’? Á दुधारू पशु का चुनाव करते समय Á गौवंश का वैज्ञानिक ढंग से हो संरक्षण व संवर्धन Á कैसे होता है पशुधन का बीमा ? Á महिला दिवस पर स्वयं सहायता समूहों का सम्मान

खेत को बंजर करते रासायनिक उर्वरक Á यूरिया - जीवन से जहर तक का सफर Á देश के 64 फीसदी श्रमिकों के रोजगार का हिस्सा कृषि Á अनाज उत्पादन में 5 गुना वृद्धि फिर भी कृषि संकट Á भारतीय किसान, ‘चक्रव्यूह’ में फंसा अभिमन्यू Á रासायनिक कीटनाशक प्रतिबंध के बावजूद धड़ल्ले से बिक्री

Á कीटनाशक का पर्यावरण पर प्रभाव Á सेहत से खेलता रसायनों का जहर Á कीटनाशकों से सालाना 13 हजार की मौत फिर भी मौन Á भारत में कृषि की स्थिति Á रासायनिक खेती का एकमात्र विकल्प जैविक खेती Á जैविक खेती में विश्व में नौवें स्थान पर भारत जून - 2019

5


Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ×ð´ °ðâè â×SÌ ·¢¤ÂçÙØæ´, °Áðç‹âØæ´ Áô Áñçß·¤ ¥õÚU ¥õáÏèØ ÂõŠææð´ ¥æÏæçÚUÌ ©ˆÂæÎô´ ·¤æ çÙ×æü‡æ, çß·ý¤Ø ·¤ÚUÌè ãñ ßô ×ñ»ÁèÙ ×ð´ çß™ææÂÙ Îð·¤ÚU ÃØæÂæÚU ×ð´ ßëçh ·¤æ ¥æÏæÚU Âæ â·¤Ìè ãñÐ

â×SÌ ÁæÙ·¤æçÚUØô´ ·Ô¤ çÜ° â´Â·ü¤ ·¤ÚUð´ — 9785015005, 9887555005 @ ÎðàæÖÚU ×ð´ Âý·¤æçàæÌ ãô ÚUãè ·ë¤çá ×ñ»ÁèÙô´ ×ð´ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ Ùð Âý·¤æàæÙ ·Ô¤ ·¤ÚUèÕ °·¤ ßáü ×ð´ ¥»ý‡æèØ SÍæÙ ÕÙæØæ ãñÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ mæÚUæ Áñçß·¤, ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤ô Õɸæßæ ÎðÙæÐ @ Áñçß·¤ ¹ðÌè ·Ô¤ ¥æßàØ·¤ Áñçß·¤ ¹æÎ, ß×èü·¤ ÂôSÅU ·Ô¤ »é‡æ, ÕÙæÙð ·¤è çßçÏ ·¤è ÁæÙ·¤æÚUè ÎðÙæÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ·¤æ ÂýÕ´ÏÙ â·¤æÚUæˆ×·¤ âô¿ ·Ô¤ âæÍ ÖçßcØ ×ð´ Öè ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ SßM¤Â ·¤ô ÕÙæ° ÚU¹Ìð ãé° §â×ð´ Âý·¤æçàæÌ âæ×ç»ýØô´ ·Ô¤ SÌÚU ×ð´ »é‡æßžææ ÕÙæ° ÚU¹Ùð ·Ô¤ ÂýçÌ â´·¤çËÂÌ ãñÐ @ ·ë¤çá ×ð́ ãô ÚUãð Ùßæ¿æÚUô´ ·¤è â×Ø-â×Ø ÂÚU Âý·¤æçàæÌ ¥´·¤ô´ ×ð́ ÁæÙ·¤æÚUè ·¤æ Âý·¤æàæÙÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ mæÚUæ ç·¤âæÙô´ ·¤è â×SØæ¥ô´ ·¤æ Âý·¤æàæÙ ·Ô¤ ×æŠØ× âð ÂýàææâÙ Ì·¤ Âãé´¿æÙæÐ @ ×çãÜæ¥ô´ °ß´ â×æÁ ·¤è Áæ»M¤·¤Ìæ âð ÁéǸ𠷤æØô´ü, ÚUñçÜØô´, çàæçßÚUô´, ¥çÖØæÙô´ ·¤è ÁæÙ·¤æçÚUØæ´ â翘æ Âý·¤æçàæÌ ·¤ÚU Áæ»M¤·¤Ìæ ·¤ô Õɸæßæ ÎðÙæÐ @ ×çãÜæ¥ô´ ·¤ô âàæ€Ì ÕÙæÙð ·¤è çÎàææ ×ð´ ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ Âý·¤æçàæÌ ãô ÚUãð ¥´·¤ô´ ×ð´ ×çãÜæ SßØ´ âãæØÌæ â×êãô´ ·Ô¤ »ÆÙ, ·¤æØü, ¥æçÍü·¤ â´ÕÜÌæ ÕɸæÙð ßæÜð ·¤æØô´ü Áñâð °â°¿Áè mæÚUæ çÙç×üÌ ©ˆÂæÎô´ ·¤è ÂýÎàæüçÙØô´ ·¤è â×SÌ ÁæÙ·¤æÚUè ÎðÙæÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ÚUæcÅþUèØ ·ë¤çá ×ñ»ÁèÙ ·¤è âÎSØÌæ ·Ô¤ çÜ° âæÜæÙæ vw ¥´·¤ô´ ·Ô¤ çÜ° ~®® L¤Â° àæéË·¤ ÚU¹æ »Øæ ãñÐ ¿æãð´ Ìô w-x ßáô´ü ·¤è âÎSØÌæ °·¤ âæÍ Üè Áæ â·¤Ìè ãñUÐ

6

जून - 2019

प्रकाशन के उद्देश्य @ ×ñ»ÁèÙ ×ð´ çß™ææÂÙ °ß´ âÎSØÌæ ·Ô¤ çÜ° â´Â·ü¤ 9785015005 ÂÚU ·¤ÚU â·¤Ìð ãñ´Ð @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ- Âæçÿæ·¤ ÚUæcÅþUèØ ·ë¤çá ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ ©gðàØô´ ×ð´ ç·¤âæÙô´, ·Ô¤‹Îý âÚU·¤æÚU ·¤è ·ë¤çá °ß´ ç·¤âæÙô´ âð â´Õ´çÏÌ ÙèçÌØô´ ß ·¤ËØæ‡æ·¤æÚUè ØôÁÙæ¥ô´, ÙèçÌØô´ ·¤è çßSÌæÚU âð ÁæÙ·¤æÚUè ÎðÙæÐ §ââð ç·¤âæÙô´ ·¤ô ÁæÙ·¤æÚUè ç×Ü Áæ° ç·¤ ·ë¤çá ·Ô¤ ç·¤â ×Î ×ð´ ç·¤ÌÙè âçŽâÇè ç×Üð»è, ç·¤â-ç·¤â ȤâÜ ÂÚU Øã âéçßÏæ ç×Üð»è §â·¤è ÂêÚUè ÁæÙ·¤æÚUè ç·¤âæÙô´ Ì·¤ Âãé´¿æÙæÐ ç·¤âæÙô´ ·Ô¤ çÜ° ȤâÜ Õè×æ ØôÁÙæ, §â×ð´ ¥æ ÚUãè ·¤çÆÙæ§Øô´ ÂÚU ¥æÜð¹ mæÚUæ ÕÌæÙæÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ·Ô¤ ©gðàØô´ ·¤ô ŠØæÙ ×ð´ ÚU¹·¤ÚU ×ñ»ÁèÙ ·¤æ ÂýÍ× Âý·¤æàæÙ ÁéÜæ§ü w®vz âð ç·¤Øæ »Øæ ÍæÐ ç·¤‹ãè´ ·¤æÚU‡æô´ âð §â·¤æ Âý·¤æàæÙ Ùãè´ ãô ÂæØæÐ §â·¤æ ÂéÙÑ Âý·¤æàæÙ ¥€UÅUêÕÚU w®v{ âð çÙØç×Ì ãô ÚUãæ ãñÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ Âæçÿæ·¤ ÚUæcÅþUèØ ·ë¤çá ×ñ»ÁèÙ Îðàæ ·Ô¤ ·ë¤çá ßñ™ææçÙ·¤ô´, ·ë¤çá àæôÏ·¤Ìæü¥ô´, Ùßæ¿æÚU ·¤ÚUÙð ßæÜð â×SÌ »‡æ×æ‹Øô´ âð ©Ù·Ô¤ àæôÏ·¤æØü ¥õÚU ¥æÜð¹ ¥æ×´ç˜æÌ ·¤ÚU ©Ù·Ô¤ ·ë¤çá ·Ô¤ ÿæð˜æ ×ð´ âÚUæãÙèØ Øô»ÎæÙ ·¤ô Âý·¤æçàæÌ ·¤ÚUæÙæ ¿æãÌè ãñÐ Ø𠻇æ×æ‹Ø §â·Ô¤ çÜ° ~|}z®vz®®z ÂÚU â´Â·ü¤ ·¤ÚU â·¤Ìð ãñ´ Øæ ×ñ»ÁèÙ ·¤è â´Âæη¤, ×é Ø â´Âæη¤ ·¤ô Öè ¥ÂÙð çß¿æÚU, ¥æÜð¹ àæôÏÂÚU·¤ ÁæÙ·¤æÚUè Âý·¤æàæÙ ·Ô¤ çÜ° ÖðÁ â·¤Ìð ãñ´Ð @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ÂæçÿæÌ ÚUæcÅþUèØ ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ ×é Ø â´Âæη¤ ¥ÌéÜ »éŒÌæ ·¤æ ·¤ãÙæ ãñ ç·¤ Øã ×ñ»ÁèÙ ©Ù·¤æ âÂÙæ ãñ ¥õÚU ç·¤âæÙô´ ·Ô¤ çãÌ ×𴠧ⷤæ Âý·¤æàæÙ ç·¤Øæ Áæ ÚUãæ ãñÐ ×ñ»ÁèÙ ·¤è â´Âæη¤ ×ôçÙ·¤æ »éŒÌæ ·¤æ ·¤ãÙæ ãñ ç·¤ Øã ×ñ»ÁèÙ â×æÁ ß ×çãÜæ¥ô´ ·¤ô Áæ»M¤·¤ ·¤ÚUÙð ×ð´ ¥ã× Öêç×·¤æ çÙÖæ ÚUãè ãñÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ç·¤âæÙô´ ·¤ô çÙÑàæéË·¤ ©ÂÜŽÏ ·¤ÚUæ§ü Áæ ÚUãè ãñ, Ìæç·¤ §â×ð´ Âý·¤æçàæÌ ·ë¤çá °ß´ ç·¤âæÙ ·¤ËØæ‡æ ¥æÏæçÚUÌ ÁæÙ·¤æçÚUØô´ âð ç·¤âæÙ ÜæÖæç‹ßÌ ãô ÚUãð ãñ´Ð @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ °ðâð âÿæ× »‡æ×æ‹Øô´ âð ¥ÙéÚUôÏ ·¤ÚUÌè ãñ ç·¤ ßð ç·¤âæÙô´ ·¤ô çÙÑàæéË·¤ ×ñ»ÁèÙ ©ÂÜŽÏ ·¤ÚUæÙð ·Ô¤ çÜ° ¥æ»ð ¥æ°´ ¥õÚU §â ·¤æØü ×ð´ v®®, v®®® Øæ §ââð ¥çÏ·¤ ×ñ»ÁèÙô´ ·¤æ àæéË·¤ Á×æ ·¤ÚUæ ·¤ÚU ©Ù·Ô¤ mæÚUæ ç·¤âæÙ ×ñ»ÁèÙ Âæ â·Ô¤´Ð °ðâ𠻇æ×æ‹Øô´ ·¤æ çßßÚU‡æ ×ñ»ÁèÙ ·Ô¤ ¥´·¤ô´ ×ð´ Âý·¤æçàæÌ ç·¤Øæ Áæ°»æÐ §â ÂéÙèÌ ·¤æØü ×ð´ âãØô» ·¤ÚUÙæ ¿æãð´ Ìô Öè â´Â·ü¤ ·¤ÚU â·¤Ìð ãñ´Ð @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ·¤æ Âý·¤æàæÙ çmÖæáèØ ãôÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ §â·Ô¤ ¥´·¤ô´ ×ð´ ¥´»ýðÁè Öæáæ ·Ô¤ ¥æÜð¹ ÌÍæ ÁæÙ·¤æçÚUØô´ ·¤æ Âý·¤æàæÙ Öè ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ @ Ò×ñ´ ãê´ ç·¤âæÙÓ ×ñ»ÁèÙ ·¤æ Âý·¤æàæÙ »éÁÚUæÌ âð »éÁÚUæÌè ×ð´, ×ãæÚUæcÅþU âð ×ÚUæÆè Öæáæ ×ð´ ÌÍæ Âê‡æüM¤Â âð ¥´»ýðÁè ×ð´ Öè Âý·¤æçàæÌ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ ©gðàØô´ ×ð´ àææç×Ü ãñÐ @ ×ñ»ÁèÙ âÚU·¤æÚUô´ °ß´ ç·¤âæÙô´ ·Ô¤ Õè¿ °·¤ âðÌé ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ·¤æ× ·¤ÚU ÚUãè ãñÐ @ âÚU·¤æÚUð´ Öè ·ë¤çá ¥õÚU ç·¤âæÙ ·¤ËØæ‡æ ·Ô¤ çãÌ ×ð´, ×ñ»ÁèÙ ×ð´ çß™ææÂÙ ÎðÙð ·¤è ÂãÜ ·¤ÚUð´Ð


जून - 2019

7


Special Story

What is Organic Farming? Organic agriculture is a unique production management system which promotes and enhances agro-ecosystem health, including biodiversity, biological cycles and soil biological activity, and this is accomplished by using on-farm agronomic, biological and mechanical methods in exclusion of all synthetic offfarm inputs.

8

जून - 2019


O

rganic farming system in India is not new and is being followed from ancient time. It is a method of farming system which primarily aimed at cultivating the land and raising crops in such a way, as to keep the soil alive and in good health by use of organic wastes (crop, animal and farm wastes, aquatic wastes) and other biological materials along with beneficial microbes (biofertilizers) to release nutrients to crops for increased sustainable production in an eco friendly pollution free environment. As per the definition of the United States Department of Agriculture (USDA) study team on organic farming “organic farming is a system which avoids or largely excludes the use of synthetic inputs (such as fertilizers, pesticides, hormones, feed additives etc) and to the maximum extent feasible rely upon crop rotations, crop residues, animal manures, off-farm organic waste, mineral grade rock additives and biological system of nutrient mobilization and plant protection”. FAO suggested that “Organic agriculture is a unique production management system which promotes and enhances agro-ecosystem health, including biodiversity, biological cycles and soil biological activity, and this is accomplished by using on-farm agronomic, biological and mechanical methods in exclusion of all synthetic off-farm inputs”.

Need of organic farming With the increase in population our compulsion would be not only to stabilize agricultural production but to increase it further in sustainable manner. The scientists have realized that the ‘Green Revolution’ with high input use has reached a plateau and is now sustained with diminishing return of falling dividends. Thus, a natural balance needs to be maintained at all cost for existence of life and property. The obvious choice for that would be more relevant in the present era, when these agrochemicals which are produced from fossil fuel and are not renewable and are diminishing in availability. It may also cost heavily on our foreign exchange in future. जून - 2019

9


Special Story The key characteristics of organic farming include } Protecting the long term fertility of soils by maintaining organic matter levels, encouraging soil biological activity, and careful mechanical intervention } Providing crop nutrients indirectly using relatively insoluble nutrient sources which are made available to the plant by the action of soil micro-organisms } Nitrogen self-sufficiency through the use of legumes and biological nitrogen fixation, as well as effective recycling of organic materials including crop residues and livestock manures } Weed, disease and pest control relying primarily on crop rotations, natural predators, diversity, organic manuring, resistant varieties and limited (preferably

minimal) thermal, biological and chemical intervention } The extensive management of livestock, paying full regard to their evolutionary adaptations, behavioural needs and animal welfare issues with respect to nutrition, housing, health, breeding and rearing } Careful attention to the impact of the farming system on the wider environment and the conservation of wildlife and natural habitats.

Scheme in Department of Agriculture Scheme names and Particulars

Eligibility

Contact

Production and distribution of Green manure seeds -- 25 % subsidy

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Production and Distribution of Rhizobium, Azospirillum and Phosphobacteria- Rs.6/200 gm packet

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Production and distribution of Blue green algae Rs.2.75/kg

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Production and distribution of parasites to control Black headed caterpillar. Subsidy charge Rs.35/ha

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Release of parasite in sugarcane to control internode borer. RS.35.75/ha

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Production of NPV for the control of prodenia in cotton. Rs.53/ha

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Composting of farm waste through pleurotus. Distribution of kits at free cost (1 kg of pluerotus, 5 kgs of urea and a leaflet containing technical information at a cost of rs.140 per kit)

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Vermicompost production scheme implemented to conduct demonstration. Supply input at the cost of Rs.1200

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

Vermicompost production scheme implemented to conduct training. Rs. 50 for each person participates in training

All farmers

Assistant Agriculture Officer / Assistant Director of Agriculture at the Block level

10

जून - 2019


जून - 2019

11


Special Story

Organic Farming Scheme in Department of Horticulture

M

any corporate houses require a regular supply of organic foods and all the polyclinics in the major cities demand toxin free fruits and vegetables for inmates. The retailers of metropolitan cities and exporters of vegetable to the Middle East / Far East require small quantities of organic produce on a continuous basis throughout the year. Correspondingly substantial area in Erode, Thirunelvi, Sivagangai, Coimbatore and Madurai districts have been converted into organic horticultural production systems. APEDA has accredited Spices Board and OASIS, an NGO to certify the organic farms. Importing regions such as the EU are insisting on adherence to Sanitary and Phyto Sanitary standards (SPS) and Traceability norms on the import of food products. The WTO also has developed norms for Good Agricultural Practices (GAP), Good Manufacturing Practices (GMP) in line with Europe Gap to ensure food safety. In this context, it is imperative to promote organic farming in places like Nilgiris, Sathyamangalam, Sivagangai, Tirunelveli, Theni etc., so as to enable the farmers to get certified by agencies like INDOCERT, SKAL, and IFOAM. Hence, there is a proposal

12

जून - 2019


to provide 1400 ha of organic gardens, 42 vermicompost units and Organic certification (cluster of 50 Ha) during 2005-06. The organic producers are to be trained on GAP, SPS and traceability issues. Currently, there is no institutional mechanism to link the production base with the retail sector. District level collection centers and retail sales centers at Urban areas are proposed to be established under Tamil Nadu Horticultural Produces Co-operative Enterprises, primarily a farmers co-operative, so that a steady flow of organic produce is ensured between the producers and consumers. This model is proposed to be implemented in two production centers during 2005–06 and scaled up to all major horticultural clusters in the next couple of years. The total financial assistance sought in 2005-06 for all initiatives under Organic farming (all components) is Rs 157.6 Lakhs.

Adoption of organic farming Estimated Value Rs.20,000/-ha Subsidy 50% (i.e) Rs.10,000/-ha Maximum subsidy per individual will be for 4 ha Organic farming can be followed in fruit crops, vegetables, spices & condiments and Cole crops.

Details

Land preparation Green manure and seed material Trichoderma viridi, Pseudomonos, Azospirillum, Phosphobacteria, VAM Vermicompost & organic manure Neem seed oil cake & pungam cake Neem oil Poultry manure, farmyardmanure Total

50% Subsidy Rs. Farmers contribution Rs.

Total Rs.

0 0

2,500 500

2,500 500

1,000

0

1,000

4,000 4,000 500 500 10,000

0 0 0 7,000 10,000

4,000 4,000 500 7,500 20,000

Vermicompost unit Estimated value : Rs.60, 000/unit, 50% subsidy (ie) Rs.30,000/- unit 1 unit means 1000 sq metre. The yearly production should be 25 tonnes.

Scheme guidelines 1. In order to construct a shed of 40 x 25 ft, cement pillars should be erected at 10ft intervals. The pillars at the centre of the shed should be 16ft high while these at the edges should be 10ft. The pillars should be supported with wooden reapers and it should be laid with coconut fronds. The cost of making this 40 x 25ft shed is Rs.30, 000/-. 2. Constructed with the following dimensions: 2ft length, 4ft breadth & 2ft depth. The tub should be separated at 10ft intervals with a 10t high wall. Hollow bricks can be used to construct the walls, they should be plastered with cement. The base should be plastered with cement with a light slope. The cost to construct a two vermicompost tubs of size 20’ x 4’x2’ = 160 cubic feet. Is Rs.25,000/3. Cow dung @ 5 tonnes (Rs.400/tan) is Rs.2,000/4. Cost of earthworms & accessories is Rs.2,700/- (10 kg @ Rs.270/kg) 5. Cost of Azospirillum to enrich vermicompost (10 kg 2 Rs.30/kg) is Rs.300 Total Rs.60,000/-. जून - 2019

13


Special Story

Organic Farming :

Miscellaneous 1. Role of APEDA in Organic Farming 2. Homo Farming 3. Maharishi Vedic Farming 4. Agnihotra 5. Amrutpani 6. Companion planting in Organic Farming 7. Quality improvement in food crops through Organic Farming System 8. Biopreservatives

14

जून - 2019


1. Role of APEDA in Organic Farming

Further details can be viewed in the following web address http://www.apeda.com/organic/

2. Homoeofarming The name ‘homoeo-pathy’ is derived from the Greek words ‘homoios’ for similar and pathos for suffering or illness. Samuel Hahnemann, the developer of the modem homoeopathic method of medicine, discovered in 1827 that when a remedial substance was diluted and then shook or knocked and repeated the process several times, the end result was remedy which had lost its toxicity and simultaneously had acquired a stronger medicinal property with a greater curing effect That is why he called this processing ‘potentizing’. Advantages of homoeofarming • • • • • • • • • • • • • • • •

It is a total and complete organic farming with assured yields. Produces healthy soils, healthy plant life and healthy yields. Improves the condition of humus - helpful to soil bacteria and beneficial soil insects and microbes Restores natural taste, color and flavor of the yields. The cooking quality of rice and other cereals improved very much. Reduces incidence of pests and diseases and thereby the need of pest control measures Poison-free pest control methods. Poison-free fodder and food. No environmental pollution and ecological disturbance The plants are not subjected to shocks due to chemical fertilizers and chemical pesticides Safe to handle by the plant-protectors. No accidental poisoning, suicidal incidents etc. No chance of developing immunity to pesticides by the pests No possibilities of developing new pests, as the pests are not killed. Easy to carry and handling charges are nil. Foe example 200-450 ml (1 kg max) of Tincture per acre is sufficient as against 50 - 100 kg of chemical fertilizers. These are cost-effective (200-300% less than chemicals.) So it is very much helpful to small and marginal farmers. Leads to sustainable Agriculture.

3. Maharishi Vedic Organic Agriculture Maharishi Vedic Organic Agriculture is natural agriculture free from all poisonous fertilizers, pesticides and herbicides, grown by farmers enjoying Vedic consciousness. It is higher consciousness spontaneously in harmony with the rhythms and cycles of nature on the local and cosmic levels and utilizing the Vedic sounds - the sounds of natural law to awaken the inner intelligence of the plants, so that their growth and health-giving, nourishing properties are maximized to uplift the consciousness and promote a peaceful, healthy life for all who eat them. The goal of Maharishi Vedic Organic Agriculture is to re-enliven Natural Law in agriculture, bringing the farmer, the process of farming and the environment in complete harmony with each other. Natural Law is the unseen intelligence of nature that upholds and nourishes all life. Vedic agriculture will produce Vedic food, the purest, most nutritious and most vital food available anywhere. Vedic food is vibrant in the total potential of Natural Law. It brings the intelligence of nature directly into our human physiology to create a mind and body capable of living higher states of consciousness - the full potential of life.

4. Agnihotra Agnihotra is a healing fire from the ancient science of ayurveda. It is a process of purifying the atmosphere through a specially prepared fire performed at sunrise and sunset daily. Agnihotra utilizes the combined effect of various factors जून - 2019

15


Special Story involved in its science viz., burning of specific organic substances like cow›s ghee, rice grains, twigs of plants like vata, audumbar, palaash, peempal and bael etc and thereby injecting the atmosphere with nutrients. The mantra vibrations chanted too have a healing and relaxing effect on the atmosphere and all the living beings. Anyone in any walk of life can do Agnihotra and heal the atmosphere in his/her own home. Hundreds of thousands of people all over the world have experienced that Agnihotra leads to greater clarity of thought, improves overall health, gives one increased energy and makes the mind more of love. Agnihotra also nourishes plant life and neutralizes harmful radiation and it harmonizes the functioning ofPrana (life energy) and can be used to purify water resource. The practice of Agnihotra is simple, easily adoptable and universal. It may be performed by all irrespective of barriers like religion, sect, creed, nationality, color, sex and age. Agnihotra is an ancient science given in Sanskrit language at the time of creation. Sanskrit was never anyone›s mother tongue; it is a language of vibration. We can make changes in the atmosphere with Sanskrit mantras and fire prepared with specific organic substances, tuned to the sunrise/sunset biorhythm. The fire is prepared in a small copper pyramid of specific size and shape. Brown rice, dried cow dung (manure) and ghee (clarified unsalted butter) are the substances burned. Exactly at sunrise or sunset mantras are spoken and a small amount of rice and ghee is given to the fire. There is not just energy from the fire; subtle energies are created by the rhythms and mantras. These energies are generated into the atmosphere by fire. This, in addition to the qualities of the materials burned, produces the full effect of this healing Homa (healing fire).

5. Amrutpani Amrut is the heavenly drink, which refreshes the gods and has the power to resurrect the dead. In the same manner, Amrutpani invigorates the living soil and converts a dead soil into a living one. Amrutpani is liquid manure prepared by Ahimsak Rishi-Krishi Despande technique. Like Panchagavya, Amrutpani is also used to improve the soil fertility. Preparation of Amrutpani

200 litres of, Amrutpani is needed for one acre of farm land, which is prepared as under: Materials required

1. Quarter kilo of ghee (clarified butter) from a desi (indigenous breed) cow 2. Half kilo of honey 3. 10 kilo of fresh dung from a desi cow 4. 200 litres of water Process

Thoroughly mix quarter kilo of ghee into 10 kilos of cow dung. Blend half kilo of honey into this mixture and add 200 litres of water stirring all the time. The mixture thus obtained is Amrutpani. How to use Amrutpani?

Sugarcane, turmeric, ginger etc. should be planted after dipping into Amrutpani. In the case of crops where the seedlings are transplanted, the roots can be dipped into Amrutpani before planting. While watering sugarcane and other crops with canal or well water, Amrutpani can be mixed in the main watering channel stirring all the time. For rain fed or monsoon crops the seeds need dressing. When the soil is damp, it should be drenched with Amrutpani. Between the rows and not directly on the plants. While planting seedlings of crops such as chilli, tobacco or fruit trees, the small amount of water, which is needed to wet the area around the plants, should be Amrutpani. Excess of Amrutpani is always beneficial and will not harm the young plants.

16

जून - 2019


6. Companion planting Companion planting refers to the practice of planting more than one crop in the row or planting a different crop between two rows of a like crop. It is theorized that or aroma of certain plants are inhibitory to some diseases or insects. Companion cropping can effectively use garden space and is particularly useful with small gardens. If companion cropping is used, select companions with care to avoid shading or excessive, competition for water and nutrients.

Vegetable

Companion crop

Asparagus Beans Brinjal Bush beans Beet Crucifers Carrot Celery Chive Com Cucumber Leek Lettuce Onion and Garlic Parsley Peas Pole beans

Tomato, parsley, basil Potato, carrot, cucumber, cauliflower, cabbage, sum Beans Potato, cucumber, corn, strawberry, celery, summer Onion, Kohl rabi Aromatic plants, potato, celery, sesame, chamomile, sage, peppermint, rosemary Peas, leaf lettuce, chive, onion, leek, rosemary, sage, Leek, tomato, bush beans Carrot Potato, peas, beans, cucumber Beans, com, peas, radish Onion, celery, carrot Carrot, radish, strawberry Beet, strawberry, tomato, lettuce, summer savory, Tomato, asparagus Carrot, turnip, radish, cucumber Com, summer savory, sun

Potato

Beans, com, cabbage, horse

Radish Soybean Spinach Strawberry Sunflower Tomato Turnip

Peas, nasturtium, lettuce, cucumber Compatible with all crops Strawberry Bush beans, spinach, forage Cucumber Onion, parsley, asparagus, marigold, carrot Peas

Antagonist

Onion, garlic, gladiolus Onion Pole beans Strawberry, tomato Sesame Peas, beans Potato, aromatic plants Beans, peas Onion, garlic, gladiolus Onion, beet, kohl rabi Pumpkin, squash, cucumber, sunflower Cabbage Potato potato, fennel, cabbage

7. Quality improvement in food crops through organic farming systems Producing crops using fertilizers and chemicals has come to be known as conventional agriculture. Environmental concerns, possible pesticide residues in foods and declining energy resources have breathed new life into alternative forms of production such as organic farming. Foods that are organically farmed are seen as more natural, healthier and जून - 2019

17


Special Story perhaps of higher quality. Organically grown foods are cultivated without synthetic pesticides, herbicides and fertilizers. A food that is described as ‹organic› simply means a food in its purest form, grown or produced without chemical aid. Organic farming keeps harmful chemicals and pesticides out of the food we eat and beverages we drink. The chemical approach for increased production has many drawbacks and hazardous consequences and mankind has to pay a heavy price in terms of carcinogenic, mutagenic and reproductive defects. Compared to 50 years ago, today›s regular fruits and vegetables contain astonishingly less vitamins and minerals. Example: Today cultivated potato has lost the following percentage of nutrients. The injudicious use of pesticides and herbicides has been found to cause an increase in the incidence of cancer and other serious diseases through the toxic residues in the edible plant parts. According to Environmental Protection Agency, pesticides are rated as thirdhighest risk factor for cancer incidences. Organic foods are required in a number of alternative treatments, including alternative cancer therapies. It is widely assumed that any benefit derived from organic foods is due to an absence of pesticide residues. Many foreign countries have directed their attention to the study of organic agriculture and organic foods.

8. Biopreservatives In today›s food industry, chemical preservatives are commonly used to maintain raw material quality, to ensure safety and stability of the products during their extended shelf life. But consumers world over prefer food products that are natural, additive free, have less salt and acceptable shelf life with assured quality. However, the use of chemical preservatives to inhibit growth of spoilage bacteria in modem food systems has been recognized as deterrent to health. Thus this has necessitated the need to exploit the natural biological substance from plants, animals and microorganisms, which are safe for human health and are capable of producing substances that act as preservatives, called ‹Biopreservatives›.

Herbs

Parts used

Antimicrobial compounds

Allicin (2- propenyl Bactericidal, 2- penthiol sulfinate) antibacterial Growth inhibitor Allicin bactericidal Inhibits growth and Thymol toxin production

Garlic

Bulb

Onion

Bulb

Oregano

Leaves

Ginger

Rhizome

Gingerin

Cinnamon

Bark

Cinnamic aldehyde

Clove

Bud

Euganol

Vanilla

Leaves

Vanillin

Tea, Coffee, coca

Leaves & seeds

Caffeine

18

जून - 2019

Action

Antimicrobia Inhibits mould growth and mycotoxin production. Antifungal/ antimycotic Antifungal& antimycotic Antibacterial, antifungal

Microbial spectrum B.cereus, S.aureus, Candida, Salmonella E. Coli, Shigella, Enterobacter, Pseudomonas, S. typhimurium, A.flavous, Pediococcus spp.,Pathogenic and nonpathogenic fungi. Bacillus, micrococcus spp., Staphylococcus. A.parasiticus, Staphylococcus and Bacillus etc. B.subtilius and Aspergillus etc. Aspergillus, Pathogenic and Nonpathogenic fungi. Aspergillus, Penicillium, Salmonella, Bacillusetc.,


History

T

he concepts of organic agriculture were developed in the early 1900s by Sir Albert Howard, F.H. King, Rudolf Steiner and others who believed that the use of animal manures (often made into compost), cover crops, crop rotation, and biologically based pest controls resulted in a better farming system. Such practices were further promoted by various advocates—such as J.I. Rodale and his son Robert, in the 1940s and onward, who published Organic Gardening and Farming magazine and a number of texts on organic farming. The demand for organic food was stimulated in the 1960s by the publication of Silent Spring, by Rachel Carson, which documented the extent of environmental damage caused by insecticides. Organic food sales increased steadily from the late 20th century. Greater environmental awareness, coupled with concerns over the healthimpacts of pesticide residues and consumption of genetically modifiedcrops, fostered the growth of the organic sector. In the United States, retail sales increased from $20.39 billion in 2008 to $45.21 billion in 2017, while sales in Europe reached around $33 billion (€29.8 billion euros) in 2015. The price of organic food is generally higher than that of conventionally grown food. Depending on the product, the season, and the vagaries of supply and demand, the price of organic food can be anywhere from less than 10 percent below to more than 100 percent above that of conventionally grown produce.

Regulation Organic agriculture is defined formally by governments. Farmers must be certified for their produce and products to be labeled “organic,” and there are specific organic standards for crops, animals, and wild-crafted products and for the processing of agricultural products. Organic standards in the European Union (EU) and the United States, for example, prohibit the use of synthetic pesticides, fertilizers, ionizing radiation, sewage sludge, and genetically engineered plants or products. In the EU, organic certification and inspection is carried out by approved organic control bodies according to EU standards. Organic farming has been defined by the National Organic Standards of the U.S. Department of Agriculture (USDA) since 2000, and there are many accredited organic certifiers across the country. Although most countries have their own programs for organic certification, certifiers in the EU or the United States can inspect and certify growers and processors for other countries. This is especially useful when products grown organically in Mexico, for example, are exported to the United States. जून - 2019

19


मुद्दा

जिसमें जहर नहीं वह जैविक

ÖæÚUÌèØ àæãÚUô´ ×ð´ Ü»æÌæÚU ×Ïé×ðã, ×ôÅUæÂæ, NÎØ ÚUô» ¥õÚU ÜÇÂýðàæÚU ·Ô¤ ×ÚUèÁô´ ·¤è ÌæÎæÎ ÕɸÌè Áæ ÚUãè ãñÐ §â ÖØæßãÌæ âð ¥»ÚU àæãÚUô´ ·¤ô Õ¿æÙæ ãñ Ìô ©‹ãð´ ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤Ç ·¤æ §SÌð×æÜ ·¤ÚUÙæ ãè ãô»æÐ

×é

Ûæð ·¤§ü ÕæÚU ¥æà¿ØüÁÙ·¤ Ü»Ìæ ãñ ç·¤ ã× Üô» ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤Ç ¥õÚU ¥æò»ðüçÙ·¤ ¹ðÌè ÂÚU Õãâð´ ·¤ÚUÌð ãñ´ ¥õÚU Üô»ô´ ·¤ô ÕÌæÌð ãñ´ ç·¤ Øã €UØæ ãñ? ã× ÕÌæÌð ãñ´ ç·¤ Áô ¹ðÌ­­­è Âýæ·ë¤çÌ·¤ ÌÚUè·Ô¤ âð çÕÙæ ¹æÎ·¤èÅUÙæàæ·¤ ·Ô¤ ãôÌè ãñ, ©âð Áñçß·¤ ¹ðÌè ¥õÚU ©â ©ˆÂæÎ ·¤ô ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤Ç ·¤ãÌð ãñ´Ð ã× §â·Ô¤ ȤæØÎð ç»ÙæÌð ãñ´ ç·¤ ·ñ¤âð §â·¤æ §SÌð×æÜ ¥æÙð ßæÜè ÂèçɸØô´ ·¤ô ¹æÙð ·Ô¤ ÁãÚU âð Õ¿æ·¤ÚU SßSÍ ÚU¹ð»æ? Øã âÕ ÕÌæÙæ ã×ð´ ¥æà¿Øü ×ð´ §âçÜ° ÇæÜÌæ ãñ ç·¤ Áô ¿èÁ ã×æÚUè Íè, çÁâ ¹ðÌè ÂÚU âçÎØô´ âð ã×æÚUè ×ãæÚUÌ ãæçâÜ Íè, ßã ¥æÁ Ù§üU ÂèÉ¸è ·Ô¤ çÜ° °·¤ ÁæÙ·¤æÚUè ·¤æ çßáØ ÕÙæ ãé¥æ ãñÐ Áñçß·¤ ©ˆÂæÎô´ ¥õÚU ÚUæâæØçÙ·¤ ©ˆÂæÎô´ ×ð´ ÕéçÙØæÎè Ȥ·ü¤ ·¤è ÕæÌ ·¤ÚUð´, Ìô âèÏð ÌõÚU ÂÚU Øã ·¤ãæ Áæ â·¤Ìæ ãñ ç·¤ çÁâ×ð´ ÁãÚU Ùãè´ ãñ, ßã Áñçß·¤ ãñÐ ÂêÚUð Îðàæ ·¤æ ¹ælæ‹Ù ÚUæâæØçÙ·¤ ÕæÁææÚUô´ ·Ô¤ ãßæÜð ãñ´Ð çâÈü¤ z âð v® ȤèâÎè ç·¤âæÙ ãè Áñçß·¤ ¹ðÌè ·¤ÚUÌð ãñ´, çÁâ×ð´ ’ØæÎæÌÚU ©ÂÖô» ßã ¹éÎ ãè ·¤ÚUÌð ãñ´Ð ©ÂÖô» ·¤æ çßSÌæÚU Ùãè´ ãôÙð ·¤æ °·¤ ·¤æÚU‡æ ©ÂÜÏÌæ ·¤è ·¤×è ãñ Ìô ÎêâÚUè ÕæÌ §â·¤æ âæ×æ‹Ø âð w® âð x® ȤèâÎè ×ã´»æ ãôÙæ Öè ãñÐ ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤Ç ×ð´ ×éØ ÌõÚU ÂÚU »ðãê´, ÎæÜ, ¿æßÜ, ’ßæÚU, ÕæÁÚUæ, Áõ, ×âæÜð ¥õÚU ¿æØ Âý×é¹ ãñ´Ð §â·Ô¤ ¥Üæßæ ¥Õ ¥æò»ðüçÙ·¤ Ùð ÈԤ⠷ý¤è×, àæñÂê, ÁðÜ ¥æçÎ âõ´ÎØü ÂýâæÏÙô´ ·Ô¤ ÕæÊææÚU ×ð´ Öè ¥ÂÙæ çßSÌæÚU ç·¤Øæ ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ Áñçß·¤ ¹ðÌè ¥õÚU Áñçß·¤ Öô’Ø ÂÎæÍôZ ·Ô¤ ©ˆÂæÎÙ ·¤è ÂØæüŒÌ â´ÖæßÙæ ·Ô¤ ÕæßÁêÎ ã×æÚUð Îðàæ ×ð´ Áñçß·¤ ¹ðÌè ·Ô¤ çÜ° ¥æ´ÎôÜÙ ·¤ÚUÙæ ÂǸÌæ ãñ, ÏÚUÙð ÎðÙð ÂǸÌð ãñ´Ð ¥æ´ÎôÜÙÏÚUÙð çâÈü¤ Øã ÕÌæÙð ·Ô¤ çÜ° ÎðÙð ÂǸÌð ãñ´ ç·¤ Îðàæ ·¤ô ¹æÙð ·Ô¤ Ùæ× ÂÚU ÁãÚU ÎðÙæ Õ´Î ãô ¥õÚU Üô»ô´ ·¤ô ßãè çÎØæ Áæ°, Áô ©Ù·¤æ ¥çÏ·¤æÚU ãñÐ ¥æ Áô ¹æ ÚUãð ãôÌð ãñ´, ©â×ð´ ÂõçcÅU·¤Ìæ Ùãè´ ãñÐ ¥æÜê, Õñ´»Ù, ÅU×æÅUÚU, »ôÖè ãô Øæ ·¤ô§ü ¥õÚU âÁè, ß㠥淤æ ÂðÅU Ìô ÖÚU ÎðÌè ãñ, Üðç·¤Ù ¥æ·¤è ÚU»ô´ ×ð´ ÂõçcÅU·¤Ìæ Ùãè´ Ïè×æ ÁãÚU ƒæôÜÌè ãñÐ ©ÎæãÚU‡æ ·Ô¤ ÌõÚU ÂÚU ¥æò»ðüçÙ·¤ »ðãê´ ×ð´ ~ âð v® ȤèâÎè ÂýôÅUèÙ ãôÌæ ãñ, ÁÕç·¤ ¥ˆØçÏ·¤ ¹æÎ ¥õÚU ·¤èÅUÙæàæ·¤ ·Ô¤ §SÌð×æÜ ßæÜð ÚUæ’Ø Â´ÁæÕ ·Ô¤ ç·¤âæÙô´ ·Ô¤ »ðãê´ ×ð´ ÂýôÅUèÙ ·¤è ×æ˜ææ ãè Ùãè´ ÂÌæ ¿Ü Âæ ÚUãè ãñ ¥õÚU ßã ÚUôÅUè ¹æÙð ÜæØ·¤ Ùãè´ ÚUã »§üU ãñÐ ¥æò»ðüçÙ·¤ ¹ðÌè ·Ô¤ Âý¿æÚUÂýâæÚU ×ð´ Ü»è â´SÍæ ÒÙßÎæ‹ØæÓ ·¤è ¥ôÚU âð ×ðÚUè Âý·¤æçàæÌ Îô ÂéSÌ·¤ô´ ÒŒßæò§ÁÙ §Ù Èê¤ÇÓ ¥õÚU ÒãðËÍ ÂÚU °·¤ÚUÓ ×ð´ Øãè ÕÌæÙð ·¤è ·¤ôçàæàæ ·¤è »§üU ãñ ç·¤ ·ñ¤âð ã× ÒSßS‰æ ÖôÁÙ, SßS‰æ ÖæÚUÌÓ ·¤è âô¿ ·¤ô ¥ÂÙæ â·¤Ìð ãñ´Ð ¹æÎô´, ·¤èÅUÙæàæ·¤ô´ ¥õÚU ©ˆÂæÎÙ ÿæ×Ìæ ÕɸæÙð ·Ô¤ çÜ° Îè ÁæÙð ßæÜè Îßæ¥ô´ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ãô ÚUãæ ÚUæâæØçÙ·¤ô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ã×æÚUð ¹ðÌô´ ¥õÚU ÂðÅU ·Ô¤ âæÍ ÂØæüßÚU‡æ ·¤ô Öè ÖæÚUè Ùé·¤âæÙ Âãé´¿æ ÚUãæ ãñÐ Áñçß·¤ ¹ðÌè ÂðǸô´, ȤâÜô´ ¥õÚU ÁæÙßÚUô´ ÌèÙô´ ·¤ô ÁèçßÌ ÚUãÙð ·¤æ ×õ·¤æ ÎðÌè ãñ, ÁÕç·¤ ÚUæâæØçÙ·¤ ¹ðÌè Ùð ã×æÚUð ¹ðÌô´ âð ÂðǸô´ ·¤ô ¹ˆ× ·¤ÚU çÎØæ ãñÐ ÂðǸô´ ·Ô¤ ¹ˆ× ãôÙð âð ¹ðÌô´ ×ð´ ÕÙè ÚUãÙð ßæÜè Ù×è ×ð´ ·¤×è ¥æÌè Áæ ÚUãUè ãñÐ ·¤× ÂæÙè ·¤è ȤâÜô´ ·¤ô Öè ÂæÙè âð ÂñÎæ ç·¤Øæ Áæ ÚUãæ ãñ, çÁââð ȤâÜô´ ·¤è çßçßÏÌæ Öè ÙcÅU ãô ÚUãè ãñÐ ·¤ãÙð ·¤æ ×ÌÜÕ Øã ãñ ç·¤ Áô ¹ðÌè °·¤ SßæÖæçß·¤ Âýç·ý¤Øæ ×ð´ ·´¤ÂôSÅU ¹æÎ ·¤è ×ÎÎ âð âçÎØô´ âð ãô ÚUãè Íè, ©âð ÙcÅU ·¤ÚU °·¤ °ðâè Âý‡ææÜè çß·¤çâÌ ·¤ÚU

20

जून - 2019


Îè »§üU, çÁâ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ÂØæüßÚU‡æ ¥õÚU çÊæ´Î»è ÎôÙô´ ·Ô¤ çÜ° ×éçà·¤Ü𴠹Ǹè ãô »§üU ãñ´Ð °ðâð ×ð´ ¥æò»ðüçÙ·¤ ¹ðÌè ¥õÚU ©â·Ô¤ ©ˆÂæÎ ÖæÚUÌèØ ©ÂÖô€Ìæ¥ô´ ·Ô¤ çÜ° Âý·ë¤çÌ ·¤è Ù§ü Ùð×Ì âæçÕÌ ãô´»ðÐ çȤÚU âð ã× ¹ðÌô´ ·Ô¤ âæÍ ÂðǸô´ ¥õÚU ÁæÙßÚUô´ ·¤ô Õ¿æ° ÚU¹ Âæ°´»ðÐ ÂðǸ ¥õÚU ÁæÙßÚU ãè ¥æò»ðüçÙ·¤ ¹ðÌè ·Ô¤ Âý×é¹ âãØô»è ãôÌð ãñ´, çÁÙ·Ô¤ çÕÙæ §â·¤æ çß·¤æâ ¥õÚU çßSÌæÚU ÎôÙô´ â´Öß Ùãè´ ãñ´Ð ×ãæÙ»ÚUèØ ÁèßÙ âØÌæ ×ð´ ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤ÇU ·¤ô Üð·¤ÚU Ûæé·¤æß °·¤ â·¤æÚUæˆ×·¤ ÂãÜ ãñ ¥õÚU ©×èÎ ãñ ç·¤ ¥æÙð ßæÜð â×Ø ×𴠧ⷤæ ÃØæ·¤ SÌÚU ÂÚU çßSÌæÚU ãô»æÐ ÖæÚUÌèØ àæãÚUô´ ×ð´ Ü»æÌæÚU ×Ïé×ðã, ×ôÅUæÂæ, NÎØ ÚUô» ¥õÚU ÜÇÂýðàæÚU ·Ô¤ ×ÚUèÁô´ ·¤è ÌæÎæÎ ÕɸÌè Áæ ÚUãè ãñÐ §â ÖØæßãÌæ âð ¥»ÚU àæãÚUô´ ·¤ô Õ¿æÙæ ãñ Ìô ©‹ãð´ ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤Ç ·¤æ §SÌð×æÜ ·¤ÚUÙæ ãè ãô»æÐ Üðç·¤Ù ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤Ç ·Ô¤ §SÌð×æÜ ·¤æ ¿ÜÙ ÕãéÌ Ïè×è »çÌ âð ¥æ»ð Õɸ ÚUãæ ãñÐ ×ñ´ ©â·Ô¤ Îô ×éØ ·¤æÚU‡æ ×æÙÌè ãê´Ð ÂãÜæ Ìô ©Ù ßSÌé¥ô´ ·¤æ âæ×æ‹Ø ÕæÊææÚU ×êËØ âð ¥çÏ·¤ ·¤è×Ì ¥õÚU ÎêâÚUæ âÚU·¤æÚU ·¤æ Ùæ××æ˜æ ·¤æ âãØô»æˆ×·¤ ÚUßñØæÐ Ùæ××æ˜æ ·¤æ §âçÜ° ç·¤ âÚU·¤æÚU ·¤è ¥ôÚU âð ÚUæâæØçÙ·¤ ¹æÎô´ ·Ô¤ çÜ° °·¤ Üæ¹ ·¤ÚUôǸ âð ¥çÏ·¤ ·¤è âçâÇè Îè ÁæÌè ãñ, ÁÕç·¤ Áñçß·¤ ¹ðÌè ·¤ÚUÙð ßæÜæ ç·¤âæÙ ¥ÂÙð Öæ‚Ø ÖÚUôâð ÕôÌæ©»æÌæ ãñÐ ×ðÚUæ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ ÕéçÙØæÎè ÌõÚU ÂÚU âÚU·¤æÚU ¿æãð Ìô Áñçß·¤ Èê¤Ç ·¤æ çßSÌæÚU Îô SÌÚUô´ ÂÚU ·¤ÚU â·¤Ìè ãñÐ ÂãÜæ Áñçß·¤ ¹ðÌè ÂÚU âçâÇè Îð·¤ÚU ¥õÚU ÎêâÚUæ ÂèÇè°â ß ç×Ç Çð ×èÜ ØôÁÙæ ×𴠧ⷤè âŒÜæ§ü ·¤ÚUÐ ¥»ÚU âÚU·¤æÚU ÂèÇè°â ¥õÚU ç×Ç Çð ×ð´ Áñçß·¤ ©ˆÂæÎô´ Áñâð »ðãê´, ¿æßÜ ¥õÚU ÎÜãÙ ·Ô¤ çßÌÚU‡æ ·¤è ÃØßSÍæ ·¤ÚUð Ìô ©ââ𠩈Âæη¤ô´ ·¤ô ©ˆâæã ç×Üð»æ ¥õÚU ç·¤âæÙô´ ·¤è ¥æçÍü·¤è ×ÁÕêÌ ãô»èÐ

Áñçß·¤ ·ý¤æ´çÌ ×ð´ Øæð»ÎæÙ

ÎéçÙØæÖÚU ×ð´ ãUæð ÚUãUè Áñçß·¤ ·ý¤æ´çÌ ×ð´ ÒÇUæ©UÙ ÅêU ¥ÍüÓ ×ãUˆßÂê‡æü Öêç×·¤æ çÙÖæ ÚUãUæ ãñUÐ ÖæÚUÌ ×ð´ ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤ÇU ·ð¤ ÿæð˜æ ×ð´ ·¤æ× ·¤ÚU ÚUãUè ØãU â¢SÍæ ÎæÜð´, ×âæÜð, ç×€â ×âæÜð, ¥æÅUæ, »æØ ·¤æ Îðàæè ƒæè, âèŠæð ¹æÙð Øæð‚Ø ÚUæðSÅðUÇU Ù×·¤èÙ, çßçÖ‹Ù Âý·¤æÚU ·¤è ¿ÅUÂÅUè ¥æñÚU ¹Å÷UÅUè×èÆUè ¿ÅUçÙØæ´ ©UÂÜŠæ ·¤ÚUæÌè ãñUÐ ãUæÜ ãUè ×ð´ ×æðÚUæÚU·¤æ ¥æò»ðüçÙ·¤ Ùð ÇUæ©UÙ ÅêU ¥Íü Õýæ´ÇU ÌÜð ãUèÅU °´ÇU §üUÅU ·¤è ÕǸè ÚÔ´UÁ ÕæÊææÚU ×ð´ ©UÌæÚUè ãñU, çÁâ×ð´ ÉUæÕæ ÎæÜ, ÎæÜ ×¹æÙè, ÕæÁÚUæ ¹è¿Ç¸æ, ÁØÂéÚUè ·¤É¸Uè, ÂæßÖæÁè, ·¤æÕéÜè ÀUæðÜæ, ´ÁæÕè ÚUæÁ×æ, çßçÖ‹Ù ÌÚUãU ·ð¤ âê ¥æçÎ àææç×Ü ãñ´UÐ ×æðÚUæÚU·¤æ Ȥ橴UÇðUàæÙ ·ð¤ ·¤æØü·¤æÚUè çÙÎðàæ·¤ ×é·ð¤àæ »éŒÌæ ·ð¤ ¥ÙéâæÚU Ò¥æÁ »ðãê´U âð Üð·¤ÚU ÎæÜæð´ Ì·¤ ¥æñÚU âçÁØæð´ âð Üð·¤ÚU ȤÜæð´ Ì·¤, âÕ ·¤è ÂñÎæßæÚU ÕɸUæÙð ·ð¤ çÜ° ŠæǸËÜð âð ÚUæâæØçÙ·¤ ¹æÎæð´ ·¤æ §USÌð×æÜ ÕɸU ÚUãUæ ãñUÐ ÙÌèÁæ ãUÚU ÎêâÚUæ àæâ ç·¤âè Ù ç·¤âè ÌÚUãU ·¤è Õè×æÚUè âð ÂÚÔUàææÙ çιæ§üU ÎðÌæ ãñU ¥æñÚU ÂðÅU ÎÎü, ¥Â¿, ·¤×ÁæðÚUè ¥æñÚU Í·¤æÙ ¥æ× ÕæÌ ãUæð ¿é·¤è ãñUÐÓ °ðâð ×ð´ ÎðàæçßÎðàæ ×ð´ Áñçß·¤ ÂÎæÍæðZ ·¤è Üæð·¤çÂýØÌæ ÕÉU¸Ùð ·¤è ÕǸè ßÁãU ØãU ãñU ç·¤ §Uââð ÂØæüßÚU‡æ ·¤æ â´ÚUÿæ‡æ ãUæðÌæ ãñUÐ Áñçß·¤ ¹ðÌè ¥æñÚU Áñçß·¤ ©UˆÂæÎæð´ ·ð¤ çÜ° ¥Õ ©UÂÖæð€Ìæ¥æð´ ×ð´ Öè Áæ»M¤·¤Ìæ ¥æ§üU ãñU ¥æñÚU ©UÙ·¤æ L¤ÛææÙ Áñçß·¤ ØæÙè ¥æò»ðüçÙ·¤ ¹æl ÂÎæÍæðZ ×ð´ ÕɸU ÚUãUæ ãñUÐ Áñçß·¤ ¹æl ÂÎæÍæðZ ·¤æ Öæß ÎêâÚÔU ©UˆÂæÎæð´ ·ð¤ ×é·¤æÕÜð ·é¤ÀU ’ØæÎæ ãUæðÙð ·ð¤ ÕæßÁêÎ Áñçß·¤ ¹æl ÂÎæÍæðZ ·¤è ×æ´» ×ð´ ·¤æȤè ÕɸUæðÌÚUè Îð¹è »§üU ãñUÐ Áñçß·¤ ¹ðÌè ·ð¤ çÜ° ÇðUØÚUè ÿæð˜æ ¹æâæ ×ÎλæÚU âæçÕÌ ãUæð ÚUãUæ ãñUÐ ·ë¤çá ¥æñÚU ÇðUØÚUè ×êÜÌØæ °·¤ÎêâÚÔU ÂÚU ÂêÚUè ÌÚUãU âð ¥æçŸæÌ ãñ´UÐ Âàæé¥æ𴠷𤠻æðÕÚU ·¤è ¹æÎ âð Á×èÙ ·¤æð ÕðãUÎ ©UÂÁ檤 ÕÙæØæ Áæ â·¤Ìæ ãñU ¥æñÚU §Uâ Á×èÙ âð SßæS‰ØßhüU·¤ ¹ælæ‹Ù ·¤æ ©UˆÂæÎÙ ãUæðÌæ ãñUÐ »éŒÌæ ·¤æ ×æÙÙæ ãñU ç·¤ Ò»æØ ¥æñÚU ÂæÜÌê Âàæé¥æð´ ·ð¤ çÕÙæ Áñçß·¤ ¹ðÌè ·¤è ·¤ËÂÙæ Öè ÙãUè´ ·¤è Áæ â·¤Ìè ãñUÐ »æØ ·¤æ »æðÕÚU ¥æñÚU »æð×ê˜æ, ç×Å÷UÅUè ·¤æð ©UÂÁ檤 ÕÙæÙð ·ð¤ çÜ° ÁM¤ÚUè Ùæ§UÅþUæðÁÙ ¥æñÚU ·¤æÕüÙ ©UÂÜŠæ ·¤ÚUæÌð ãñ´UÐÓ

°·¤ ¥Ùé×æÙ ·Ô¤ ×éÌæçÕ·¤ ÖæÚUÌ ×ð´ ¥æò»ðüçÙ·¤ Èê¤Ç ·¤æ ÕæÊææÚU ·¤ÚUèÕ vz âõ ·¤ÚUôǸ L¤Â° ·¤æ ãñ ¥õÚU Øã Õèâ ÂýçÌàæÌ ·¤è ÚU ¸ÌæÚU âð âæÜæÙæ Õɸ ÚUãæ ãñÐ ÙßÎæ‹Øæ, ·¤æ´ââ Èê¤Ç, Çæ©Ù ÅUê ¥Íü, °´ÁÙ Èê¤Ç, ×ÎÚU ¥Íü Áñâè ·´¤ÂçÙØæ´ §â·¤ô »ýæã·¤ô´ Ì·¤ Âãé´¿æ ÚUãè ãñ´Ð ÖæÚUÌ ·¤æ Øã °·¤×æ˜æ ©ÖÚUÌæ ãé¥æ ¥æçÍü·¤ ÿæð˜æ ãñ, çÁâ×ð´ ×´Îè ·¤è ·¤ô§ü â´ÖæßÙæ Ùãè´ ãñÐ जून - 2019

21


स्वास्थ्य का खजाना

विज्ञान की कसौटी पर आयुर्वेद

¥æØéßðüÎ ·ð¤ ÂýçÌ ÖæÚUÌ ×ð´ ãUè ÙãUè´ çßÎðàææð´ ×ð´ Öè Üæð»æð´ ·¤æ L¤ÛææÙ ÕɸUæ ãñUÐ ¥ÁðZÅUèÙæ ·ð¤ ÇUæò. âç»ü¥æð âêÚÔUÊæ °·¤ °ðâð çßàæðá™æ ãñ´U, çÁ‹ãUæð´Ùð ¥ÂÙæ ·¤çÚU¥òÚU ¥æØéßðüÎ ç¿ç·¤ˆâæ ÂhUçÌ ·ð¤ Âý¿æÚUUÂýâæÚU ¥æñÚU çß·¤æâ ×ð´ ÕÙæØæÐ ÇUæò. âç»ü¥æð ·¤è ¥æØéßðüÎ ×ð´ L¤ç¿ ÌÕ Áæ»è ÁÕ ßð v~}® ×ð´ ÖæÚUÌ Öý×‡æ ·ð¤ çÜ° ¥æ° ÍðÐ ©Uâ â×Ø ÜñçÅUÙ ¥×ðçÚU·¤æ ×ð´ ¥æØéßðüÎ ·¤æð ·¤æð§üU ÙãUè´ ÁæÙÌæ ÍæÐ Ìèâ âæÜ ·ð¤ Ü´Õð â´ƒæáü ×ð´ ÇUæò. âç»ü¥æð Ùð ¥æØéßðüÎ ·¤æð ÜñçÅUÙ ¥×ðçÚU·¤æ ×ð´ ¿¿æü ·¤æ çßáØ ÕÙæØæ ãñUÐ âæðÜãU âæÜ Ì·¤ ÇUæò€ÅUÚUæð´ ¥æñÚU ßñ™ææçÙ·¤æð´ ·ð¤ Õè¿ ¥æØéßðüÎ, Øæð»æ ¥æñÚU ×ðçÇUÅðUàæÙ ·ð¤ ÕæÚÔU ×ð´ ÁæÙ·¤æçÚUØæ´ ÎðÙð ·ð¤ ÂýØæâæð´ ·ð¤ âæÍ, ÇUæò. âç»ü¥æð ¥ÁðZÅUèÙæ ·ð¤ °·¤ çßàßçßlæÜØ ×ð´ ¥æØéßðüÎ ×ðçÇUçâÙ ·¤æ çÇUÂæÅüU×ð´ÅU àæéM¤ ·¤ÚUæÙð ×ð´ ·¤æ×ØæÕ ÚUãðUÐ §Uâ·¤è âȤÜÌæ ·¤æð Îð¹Ìð ãéU°, ØêçÙßçâüÅUè ¥æòȤ ØêÙâ ¥æØâü Ùð ¥æØéßðüÎ ·ð¤ ·é¤ÀU ·¤æðâü àæéM¤ ç·¤° ÍðÐ §UÙ·ð¤ ÕæÎ ·ñ¤ÍæðÜæð·¤ ØêçÙßçâüÅUè ¥æñÚU ·¤æòÇUæðüÕæ ØêçÙßçâüÅUè Ùð Öè ¥æØéßðüÎ ÂÚU ·¤§üU ·¤æðâðüÁ àæéM¤ ç·¤°, çÁÙ·¤è ¥ÁðZÅUèÙæ ·ð¤ ÀUæ˜ææð´ ×ð´ ¹æâè Üæð·¤çÂýØÌæ ãñUÐ ÇUæò. âç»ü¥æð Ùð ¥ÁðZÅUèÙæ ×ð´ ãUè ÙãUè´, ÕçË·¤ ÜñçÅUÙ ¥×ðçÚU·¤æ ·ð¤ ·¤§üU Îðàææð´ ×ð´ ÇUæò€ÅUÚUæð´ ·¤æð ¥æØéßðüÎ ç¿ç·¤ˆâæ ÂhUçÌ ·¤æ Âýçàæÿæ‡æ çÎØæÐ ÇUæò. âç»ü¥æð Ùð ÕýæÁèÜ ·ð¤ ·¤§üU àæãUÚUæð´ ×ð´ Áæ·¤ÚU ßãUæ´ ·¤è ÂéçÜâ ·¤æð ÌÙæß ¥æñÚU ç¿´Ìæ âð Õ¿æß ·ð¤ çÜ° Øæð»æ ¥æñÚU ×ðçÇUÅðUàæÙ ·¤æ Âýçàæÿæ‡æ çÎØæÐ ÇUæò. âç»ü¥æð ·¤æ âÂÙæ ãñU ç·¤ ¥ÁðZÅUèÙæ ¥æñÚU ÜñçÅUÙ ¥×ðçÚU·¤æ ×ð´ ¥æØéßðüÎ ¥æñÚU Øæð» ·¤æð ÕɸUæßæ ç×ÜðÐ

22

जून - 2019


ãæÍ âð »ýã‡æ ·¤ÚUð´ ¥æãæÚU ¤ ׿, ·¤æ¢ÅðU, UÀéUÚUè ·ð¤ âãæÚðU ÖæðÁÙ ·¤ÚUÙæ Èñ¤àæÙ ·¤æ ÂýÌè·¤ Ìæð ãæð â·¤Ìæ ãñ, ÜðUç·¤Ù âðãÌ ·¤æ ·¤Ì§ü Ùãè¢Ð Øã ÕæÌ ãæçÜUØæ ¥ŠØØÙ âð âæȤ ãé§ü ãñÐ °çàæØæ§ü Îðàææ𢠷¤è ¹æÙÂæÙ ¥æÎÌæ𢠷¤æð ÜðU·¤ÚU ¥×ðçÚU·¤æ ×ð¢ ç·¤° »° °·¤ ¥ŠØØÙ ×ð¢ Øã ÕæÌ âæ×Ùð ¥æ§ü ãñ ç·¤ ¿׿ ·ð¤ ÕÁæØ ÜU·¤ÇU¸è (¿èÙ ×𢠥çÏ·¤æ¢àæ ÜUæð» ÜU·¤ÇU¸è ·¤è ÌèçÜUØæ𢠷ð¤ âãæÚðU ÖæðÁÙ ·¤ÚUÌð ãñ¢Ð) âð ÖæðÁÙ ·¤ÚUÙæ …ØæÎæ ÜUæÖÎæØ·¤ ãñ ¥æñÚU ©ââð Öè …ØæÎæ ÜUæÖÎæØ·¤ ãñ ãæÍ âð ÖæðÁÙ ·¤ÚUÙæÐ àææðÏ·¤Ìæü¥æð¢ Ùð ãæÍ âð ÖæðÁÙ ·¤ÚUÙð ·¤æð ÜUæÖÎæØ·¤ ÕÌæÌð ãé° ·¤ãæ ãñ ç·¤ ÁÕ ÖæðÁÙ ãæÍ âð ãæð·¤ÚU ×é¢ã Ì·¤ Âã颿Ìæ ãñ Ìæð Ìæ â¢Øç×Ì ãæðÌæ ãñ, €Øæð¢ç·¤ ãæÍ ·¤æ SÂàæü Âæ·¤ÚU àæÚUèÚU ·¤è Ìæ çÙØ¢˜æ‡æ Âý‡ææÜUè ÖæðÁÙ ·¤è »×èü Øæ àæèÌÜUÌæ ·ð¤ ÂýçÌ ¹éÎ ·¤æð ÌñØæÚU ·¤ÚU ÜðUÌè ãñÐ ¿׿ âð ÖæðÁÙ âèÏð ×é¢ã ×ð¢ Âã颿Ìæ ãñ ¥æñÚU ÁÕ Ì·¤ àæÚUèÚU ÌæÂ×æÙ â¢ÌéÜUÙ ·¤ÚðU ÌÕ Ì·¤ ÖæðÁÙ ¥‹Ù ÙÜUè ×𢠩ÌÚU ¿é·¤æ ãæðÌæ ãñÐ àææðÏ ·ð¤ Øð¤ÙÌèÁð ¥æØéßðüÎ ·ð¤ çâhæ¢Ìæ𢠷¤æ â×ÍüÙ ·¤ÚUÌð ãñ¢Ð ¥æØéßðüÎ ×ð¢ ã×æÚðU àUæÚUèÚU ·¤æ𠢿̈ßæð¢ âð çÙç×üÌ ÕÌæØæ »Øæ ãñÐ ¥æØéßðüÎ ·ð¤ ¥ÙéâæÚU ã×æÚðU ãUæÍ ·¤æ ¥¢»êÆUæ ¥ç‚Ù, ÌÁüÙè ßæØé, ׊Ø×æ ¥æ·¤æàæ, ¥Ùæç×·¤æ Âë‰ßè ¥æñÚU ·¤çÙçcÆUU·¤æ ÁÜU ·¤æ ÂýçÌçÙçÏˆß ·¤ÚUÌè ãñÐ ÁÕ ã× ãæÍ âð ¹æÌð ãñ¢, Ìæð Â梿æð¢ ̈ßæ𢠷¤æ â¢ÌéÜUÙ ÕÙæ ÚUãÌæ ãñÐ ©€Ì ¥ŠØØÙ âð Øã Öè âæȤ ãé¥æ ãñ ç·¤ ÁÕ ã× ãæÍ âð ÖæðÁÙ ·¤æð SÂàæü ·¤ÚUÌð ãñ¢, Ìæð ×çSÌc·¤ ·¤æð Øã ⢷ð¤Ì ç×ÜU ÁæÌæ ãñ ç·¤ ã× ÖæðÁÙ ·¤ÚUÙð Áæ ÚUãð ãñ¢ ¥æñÚU àæÚUèÚU §â·ð¤ çÜU° ¥ÂÙè ÌñØæÚUè ·¤ÚU ÜðUÌæU ãñÐ Âæ¿Ù Ì¢˜æ ·¤æð ÖæðÁ٠¿æÙð ·¤æ ⢷ð¤Ì¤ÖðÁ çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ ¥ÌÑ ãæÍ âð ç·¤Øæ ÖæðÁÙ ÁËUÎè ¿Ìæ ãñÐ ãæÍ âð ÖæðÁÙ ·¤ÚUÙæ ãæðàæÂêßü·¤ ÖæðÁÙ ·¤ÚUÙð ·¤æ Öè ÂýÌè·¤ ãñÐ ãæÍ âð ÖæðÁÙ ·¤æð âæÙÌð â×Ø ã×ð¢ ÖæðÁÙ ·ð¤ ̈ßæ𢠷¤æ ÂÌæ ¿ÜUÌæ ãñ ¥æñÚU ã× ÂêÚUæ SßæÎ ÜðU·¤ÚU ÖUæðÁÙ ·¤ÚUÌð ãñ¢Ð

¿

ÕýðÙ ·ñ´¤âÚ ·ð¤ ©Â¿æÚU ×ð´ ×¼¼»æÚ âæðÙæ

Ù ·¤ÚÔ´U âæðçÇUØ× ·¤æ ’ØæÎæ §USÌð×æÜ

¥æØéßðüÎ ×ð¢ S߇æü ÖS× ·¤æð ÙæØæÕ ¥æñáçÏ ÕÌæØæ »Øæ ãñÐ ßñ™ææçÙ·¤ àææðÏæð¢ âð Öè Øã ÕæÌ çâh ãæð ÚUãè ãñÐ â槢â Âç˜æ·¤æ ÒÙñÙæðS·ð¤ÜUÓ ¤×ð¢ Âý·¤æçàæÌ °·¤ çÚUÂæðÅüU ·ð¤ ×éÌæçÕ·¤ S߇æü ·ð¤ ¥çÌ âêÿ× ÅéU·¤ÇU¸ðU (S߇æü ÖS× âÎëàØ) ÕýðÙ ·ñ´¤âÚ ·ð¤ ©Â¿æÚU ×ð¢ ×ÎλæÚU âæçÕÌ ãé° ãñ¢Ð çÚUÂæðÅüU ·ð¤ ¥ÙéâæÚU çÎ×æ» ·¤è âÁüÚUè ·ð¤ ÎæñÚUæÙ çÙ·¤æÜðU »U° ÕýðÙ Å÷Øê×Ú ·ð¤ âñ´ÂÜæð´ ÂÚ ßñ™ææçÙ·¤æð¢ Ùð âæðÙð ·¤æ ÂýØæð» ç·¤ØæÐ ©‹ãæð¢Ùð âæðÙð ·ð¤ âêÿ× »æðÜðU ÕUÙæ° ¥æñÚU ©Ù ÂÚU ·¤è×ôÍñÚðÂè ·¤è ¥æ× ¼ßæ çâSŒÜñçÅÙ ·¤æ ÜðU Uç·¤ØæÐ §â·ð¤ Õæ¼ ·ñ´¤âÚ ·¤æðçàæ·¤æ¥æ𢠷¤è ÚðçÇØôÍñÚðÂè ·¤è »§ü, Ìæð Øã ÂæØæ »Øæ ç·¤ ÚðçÇØôÍñÚðÂè Ùð âôÙð ·ð¤ ·ð´¤¼ý ×ð´ ×õÁê¼ ·¤‡ææð¢ (§ÜðU€ÅþUæòÙ, ‹ØêÅþUæòÙ) ·¤ô ©æðçÁÌ ·¤Ú ç¼ØæÐ ©æðçÁÌ ·¤‡ææð¢ Ùð ·ñ´¤âÚU·¤æÚU·¤ ¥æÙéßæ¢çàæ·¤ ¼æÍæðZ ·¤æð ÙcÅU ·¤ÚUÙæ àæéM¤ ·¤ÚU çÎØæÐ Ì·¤ÚUèÕÙ Õèâ çÎÙæð¢ ×𢠩€Ì âñ¢ÂÜU âð¤·ñ¢¤âÚU ·¤æðçà淤氢 ¹ˆ× ãæ𠻧ZÐ ßñ™ææçÙ·¤æ𢠷¤æ Îæßæ ãñ ç·¤ w®v{ ×ð´ §¢âæÙæð´ ÂÚ §â·¤æ ÂÚUèÿæ‡æ àæéM¤ ãæð Áæ°»æÐ âÕ âȤÜU ÚUãæ Ìæð ÕýðÙ ·ñ¢¤âÚU ÜUæ§ÜUæÁ Ùãè¢ ÚUã Áæ°»æÐ

°·¤ ¥æðÚU Áãæ¢ Ù×·¤ ·¤æð ·ñ¢¤âÚU ·ð¤ ç¹ÜUæȤ ãçÍØæÚU ÕÙæØæ Áæ ÚUãæ ãñ, ßãè¢ °·¤ ¥ŠØØÙ ×ð¢ Øã ÕæÌ âæ×Ùð ¥æ§ü ãñ ç·¤ Âñ·ð¤ÅUբΠ(â¢âæçÏÌ) ¹æl ¼æÍæðZ¤×ð´ ×õÁê¼ âôçÇØ× (Ù×·¤) ·¤è ©‘¿ ×æ˜ææ ©“æ ÚU€Ì¿æ ·¤è â×SØæ ÂñÎæ ·¤ÚU â·¤Ìè ãñÐ ÎÚU¥âÜU ÖæÚÌèØ ¹æl Âñ·ð¤¨Á» çÙØ×æð´ ×ð´ Ù×·¤ ·¤è ×æ˜ææ ç¼¹æÙæ ÁM¤Úè Ùãè´ ãñ, çÁâ·¤æ ÜUæÖ ©ÆUæ·¤ÚU ·¢¤ÂçÙØæ¢ ¿ÅUÂÅUæ, Ù×·¤èÙ SßæÎ ÂÚUæðâÙð ·ð¤ ¿€·¤ÚU ×ð¢ â¢âæçÏÌ ¹æl ÂÎæÍæðZ¤ ×𢠅ØæÎæ Ù×·¤ ·¤æ §SÌð×æÜU ·¤ÚUÌè ãñ¢Ð ÁæòÁü §¢SÅèÅ÷ØêŠȤæòÚ ‚ÜôÕÜ ãðËÍ §¢çÇØæ Ùð |,vwy ¹æl ßSÌé¥æ𢠷ð¤ Ù×êÙð çÜU°, çÁÙ×ð¢ âð |x ÂýçÌàæÌ ¹æl ©ˆÂæ¼æð´ Ùð ¥ÂÙ𠩈Âæ¼ ×ð´ Ù×·¤ ¥õÚ âôçÇØ× ·¤è ×æ˜ææ Ùãè´ ç¼¹æ§ü ÍèÐ SßæS‰Ø çßàæðá™ææ𢠷¤æ ·¤ãÙæ ãñ ç·¤ ¥çÏ·¤ Ù×·¤ ·ð¤ âðßÙ ¥õÚ ÃØæØæ× ·¤è ·¤×è âð ãæ§ü ÜUÇU ÂýðàæÚU ·ð¤ âæÍ, ×ôÅæÂæ, ÌÙæß ¥õÚ ¥ßâæ¼ Áñâè â×SØæ°¢ ãæð â·¤Ìè ãñ¢Ð ¥æ×ÌæñÚU ÂÚU àæÚUèÚU ·¤æð Â梿 âæñ ç×»ýæ. Ù×·¤ ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãæðÌè ãñ, ÜðUç·¤Ù U¥æñâÌ ÖæÚUÌèØ §ââð ·¤ãè¢ …ØæÎæ Ù×·¤ »ýã‡æ ·¤ÚU ÚUãð ãñ¢Ð Ù×·¤ ·¤è ¥çÏ·¤Ìæ âð ãæðÙð ßæÜðU ÎécÂçÚU‡ææ×æ𢠷¤æ𠻢ÖèÚUÌæ âð ÜðUÌð ãé° çßàß SßæS‰Ø ⢻ÆÙ Ùð Ù×·¤ ·¤æ âðßÙ x® ÂýçÌàæÌ ·¤× ·¤Ú·ð¤ w®w® Ì·¤ »ñÚ⢿æÚè Úô»æð´ âð ãôÙð ßæÜè ×ëˆØé¼Ú ·¤ô wz ÂýçÌàæÌ ·¤× ·¤ÚÙð ·¤æ ßñçàß·¤ ÜÿØ Ú¹æ ãñÐ

âðãUÌ×´Î ÚU¹ð´»ð ȤÜâÁè ¥æØéßðüÎ Ùð ȤÜUæãæÚU ¥æñÚU àææ·¤æãæÚU ·¤æð ©æ× ¥æãæÚU ÕÌæØæ ãñÐ °·¤ ãæçÜUØæ ¥ŠØØÙ ×ð¢ Öè §âè ÕæÌ ÂÚU ×éãÚU ÜU»è ãñÐ ¿èÙ ¥æñÚU ¥×ðçÚU·¤æ ·ð¤ ßñ™ææçÙ·¤æð¢ Ùð },xx,wxy ÜUæð»æ𢠷¤æð ¥ÂÙ𠥊ØØÙ ×ð¢ àææç×ÜU ç·¤Øæ ¥æñÚU z{,ywx Üô»æð´ ·¤è ×æñÌ âð â¢Õ¢çÏÌ v{ ¥ŠØØÙæð´ ·¤æ çßàÜðUá‡æ ç·¤ØæÐ ßñ™ææçÙ·¤ §â ÙÌèÁð ÂÚU Âã颿ð ç·¤ ȤÜU ¥æñÚU âçÁØæ𢠷¤æ âðßÙ ÁèßÙ ·ð¤ çÜU° ßÚUÎæÙ ãñÐ §ââð Ü¢UÕè çÊæ¢Î»è ç×ÜUÌè ãñÐ Ò°çÂÇðç×ØôÜæòÁè °¢Ç ·¤ØéçÙÅè ãðËÍÓ àæôϘæ ×ð´ Âý·¤æçàæÌ ¥ŠØØÙ ×ð´ Ü¢UÕè ©×ýU ·ð¤ çÜU° ÂýçÌç¼Ù ȤÜ, âçÁØæð´ ·¤è âæÌ ¹éÚæ·¤ ÜðÙð ·¤è âÜUæã Îè »§ü ãñÐ ¥ŠØØÙ ×ð´ ÕÌæØæ »Øæ ãñ ç·¤ ÚUæðÁæÙæ È¤Ü ¥õÚ âçÁØæð´ ·¤è °·¤ ¹éÚæ·¤ âð âÖè Õè×æçÚØæð´ âð ãôÙð ßæÜè ×õÌ ·¤æ ¹ÌÚæ ¥õâÌÙ Â梿 ÂýçÌàæÌ ¥õÚ ç¼Ü ·¤è Õè×æçÚØæð´ ·¤æ ¹ÌÚæ ¿æÚ ÂýçÌàæÌ ·¤× ãôÌæ ãñÐ

ÎæÜU¿èÙè âð Ü»ð»è Õè×æçÚUØæð¢ ÂÚU ÜU»æ× âçÎØæð¢ âð ×âæÜðU ·ð¤ M¤Â U×𢠧SÌð×æÜU ·¤è Áæ ÚUãè ÎæÜU¿èÙè ·ð¤ ·¤×æÜU ·ð¤ »é‡æ âæ×Ùð ¥æ° ãñ¢Ð ¥×ðçÚU·¤æ ×ð¢ â¢Â‹‹æ ãæçÜUØæ ¥ŠØØÙæð¢ âð ÂÌæ ¿ÜUæ ãñ ç·¤ ÎæÜU¿èÙè °·¤ ÕðãÌÚUèÙ Âýæ·ë¤çÌ·¤ °¢çÅUÕæØæðçÅU€â ¤ãñ ¥æñÚU Øã Âæç·Z¤âÙ ÚUæð» ·¤æð ÕÉU¸Ùð âð ÚUæð·¤Ùð ×𢠷¤æÚU»ÚU ãñÐ ¥×ðçÚ·¤æ ·ð¤ ßæ¨àæ»ÅÙ SÅðÅ ØêçÙßçâüÅè ·¤è ÜèÙæ àæð´» ·¤æ ·¤ãÙæ ãñ ç·¤ ÎæÜU¿èÙè Ù çâÈü¤ Sßæ¼ ÕɸæÌè ãñ, ÕçË·¤ Øã °·¤ ÂýÖæßè °¢çÅÕæØôçÅ·¤ Öè ãñ, Áô »¢ÖèÚ Èê¤Ç Œßæò§Á¨Ù» ·¤ô Úô·¤Ùð ×ð´ ·¤æÚ»Ú ãñÐ ÎæÜU¿èÙè ·ð¤ ¤ÌðÜU ×𢤠Òçàæ»æÓ Ùæ×·¤ ÁãÚ ©ˆÂ‹Ù ·¤ÚÙð ßæÜð Õñ€ÅèçÚØæ °çS¿ÚèçâØæ ·¤ôÜæ§ü (§ü·¤ôÜæ§ü) ·¤æð जून - 2019

23


स्वास्थ्य का खजाना

Ù×·¤ âð ç×Üð»æ ·ñ´¤âÚU âð¤ÀéUÅU·¤æÚUæ ·¤ çÚUÂæðÅüU ·ð¤ ¥ÙéâæÚU ·ñ¢¤âÚU ·ð¤ ©Â¿æÚU ·ð¤ çÜU° Ü¢UÎÙU ·ð¤ ßñ™ææçÙ·¤æð¢ Ùð Ù×·¤ ·¤æ ãçÍØæÚU ¹æðÁ çÙ·¤æÜUæ ãñÐ ¥Ùéâ¢ÏæÙ·¤Ìæü¥æ𴠷𤠥ÙéâæÚ ©‹ãæð¢Ùð °·¤ °ðâæ ¥‡æé çÙí×Ì ·¤ÚÙð ×ð´ âȤÜÌæ Âæ§ü Áô ·ñ´¤âÚ»ýSÌ ·¤ôçàæ·¤æ¥æð´ ×ð´ âôçÇØ× ¥õÚ €ÜôÚæ§Ç ·ð¤ ¥æØÙ ÂýßæçãÌ ·¤ÚÌæ ãñÐ ÁÕ ·ñ´¤âÚ»ýSÌ ·¤ôçàæ·¤æ¥æð´ ×ð´ âôçÇØ× ¥õÚ €ÜôÚæ§Ç ·¤æ ¥æØÙ ÂýßæçãÌ ç·¤Øæ »Øæ Ìæð Øã Îð¹æ »Øæ ç·¤ ·ñ´¤âÚ»ýSÌ ãôÙð ·ð¤ ÕæßÁê¼ ·¤ôçàæ·¤æ¥æð´ ·¤æ SßÌÑ ãè ÿæØ ãæðÙð ÜU»æÐ çÚUÂæðÅüU ×ð¢U âã ¥ŠØØÙ·¤Ìæü ¥UæñÚU §¢‚Üñ´Ç ·ð¤ âæ©Í ÂÅÙ ØêçÙßçâüÅUè ·ð¤ ÂýæŠØæ·¤ çȤçÜ »ðÜ Ùð ·¤ãæ ãñ ç·¤ §â ¥ŠØØÙ âð SÂcÅU ãé¥æ ãñ ç·¤ ·¤ôçàæ·¤æ¥æð´ ·¤è çÛæçËÜØæð´ ×ð´ ×õÁê¼ âôçÇØ× ¿ñÙÜ €ÜôÚæ§Ç â¢ßæçã·¤æ¥æð´ ·ð¤ âæÍ ÂýçÌç·ý¤Øæ ·¤Ú ·¤ôçàæ·¤æ ×ð´ Ù×·¤ ·¤æ Âýßæã ·¤ÚÌæ ãñÐ §â·¤è âãæØÌæ âð ·ñ¢¤âÚU»ýSÌ ·¤æðçàæ·¤æ¥æ𢠷¤æð ¥ÂÙð ¥æ ãè â×æŒÌ ãæðÙð ·¤è çÎàææ ×ð¢ Ï·ð¤ÜUæ ¤Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ¥×ê×Ù ×æÙß àæÚèÚ ×ð´ ×õÁê¼ ·¤ôçà淤氢 çÛæçËÜØæð´ ×ð´ ×õÁê¼ ¥æØÙæð´ ·¤è â梼ýÌæ çSÍÚ Ú¹Ùð ·¤è ÂêÚè ·¤ôçàæàæ ·¤ÚÌè ãñ¢Ð §â â¢ÌéÜÙ ·¤ô ¹ˆ× ·¤Ú·ð¤ ·¤ôçàæ·¤æ¥æð´ ·¤ô ¹é¼·é¤àæè ·¤è ÌÚȤ Ï·ð¤Üæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ¥Ùéâ¢ÏæÙ·¤Ìæü¥æð´ ·¤æ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ §â Ù§ü ¹ôÁ ·ð¤ ÁçÚ° ·ñ´¤âÚ ·ð¤ ©Â¿æÚ ·ð¤ çÜ° Ù§ü ¼ßæ°¢ ÕÙæ§ü Áæ â·¤Ìè ãñ´Ð

°

¹ˆ× ·¤ÚUÙð ·¤è ÿæ×Ìæ ãæðÌè ãñ ¥ÌÑ §â·¤æ §SÌð×æÜU ¹æl ÂÎæÍæðZ ·¤æð ÌæÁæ ÚU¹Ùð ·ð¤ M¤Â U×ð¢ ç·¤Øæ Áæ ÚUãæ ãñÐ §âè ÌÚUã ¥×ðçÚ·¤æ ×ð´ Úàæ ØêçÙßíâÅè ×ð¢ ç·¤° »° ¥ŠØØÙ âð ÂÌæ ¿ÜUæ ãñ ç·¤ ¼æÜ¿èÙè Âæç·Z¤âÙ ·ð¤ Úô» ·¤ô ÕɸÙð âð Úô·¤Ùð ×ð´ ×¼¼»æÚ ãô â·¤Ìè ãñÐ ¥ŠØØÙ ·ð¤ Âý×é¹ àæôÏ·¤Ìæü ·¤çܼæ ÂãÙ ¥õÚ Úàæ ×ð´ ‹ØêÚôÜæòÁè ·ð¤ ÂýôÈð¤âÚ Çðçßâ Ùð ·¤ãæ ãñ ç·¤ Âæì·¤âÙ âð »ýSÌ Úôç»Øæð´ ×ð´ §â Õè×æÚè ·¤ô ÕɸÙð âð Úô·¤Ùð ·ð¤ çÜ° â¢ÖßÌ Øã (ÎæÜU¿èÙè) âÕâð âéÚçÿæÌ ÌÚè·¤æð´ ×ð´ âð °·¤ ãô â·¤Ìæ ãñÐ

24

जून - 2019

»ÖæüßSÍæ ×ð´ Ù Âè°´ ·¤æòȤè ÎéçÙØæ ·¤è ·¤æð§ü ×æ¢ ¥ÂÙð Õ“æð ·¤æð Õè×æÚU Ùãè¢ ÕÙæÙæ ¿æãð»è, ÜðUç·¤Ù U¥ÙÁæUÙð ×ð¢ ÕãéÌ âæÚUè ×æÌæ°¢ °ðâæ ·¤ÚU ÚUãè ãñ¢Ð ¥×ðçÚU·¤æ ×ð¢ ãé° ãæçÜUØæ çÚUâ¿ü ×ð¢ Øã ÕæÌ âæ×Ùð ¥æ§ü ãñ ç·¤ Áæð ×çãÜæ°¢ »ÖæüßSÍæ ·ð¤ ¼õÚæÙ ·¤æòȤè ÂèÌè ãñ´, ©Ù·ð¤ ãôÙð ßæÜð Õ‘¿ð ·¤ô ËØê·ð¤ç×Øæ ãôÙð ·¤æ ¹ÌÚæ …ØæÎæ ãæðÌæ ãñÐ ËØê·ð¤ç×Øæ Õ‘¿æð´ ×ð´ ÂæØæ ÁæÙð ßæÜæ âÕâð ¥æ× ·ñ´¤âÚ ãñÐ ¥‘Àè ÕæÌ Øð ãñ ç·¤ §â·¤æ ÂÌæ ÁË¼è ¿Ü ÁæÌæ ãñ ¥õÚ ·¤è×ôÍñÚÔUÂèU âð §â·¤æ §ÜæÁ ãô ÁæÌæ ãñÐ §â×ð´ âȤÜÌæ ·¤è ¼Ú Öè }® ÂýçÌàæÌ ãñÐ àæôÏ·¤Ìæü¥æð´ Ù𠥊ØØÙ ·ð¤ ÎæñÚUæÙ w® âð Öè …Øæ¼æ ×õÁê¼æ ¥ŠØØÙæð´ ·¤ô ¼ð¹æ ¥õÚ §â ÙÌèÁð ÂÚU Âã颿ð ç·¤ Áô ×çãÜæ°¢ »ÖæüßSÍæ ·ð¤ ¼õÚæÙ ·¤æòȤè ÂèÌè ãñ´ ©Ù·ð¤ Õ‘¿æð´ ×ð´ ËØê·ð¤ç×Øæ ·¤æ ¹ÌÚæ w® ÂýçÌàæÌ …Øæ¼æ ãôÌæ ãñÐ ßñ™ææçÙ·¤æ𢠷¤æ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ ·ñ¤È¤èÙ ×æ¢ ·ð¤ »Öü ×ð´ ÂÜ Úãð Öýê‡æ ·¤è ·¤ôçàæ·¤æ¥æð´ ×ð´ Çè°Ù° ·¤ô Õ¼Ü â·¤Ìæ ãñ ¥õÚ §ââð Öýê‡æ ×ð´ Å÷Øê×Ú ·ð¤ ÂÙÂÙð ·¤æ ¹ÌÚæ Õɸ â·¤Ìæ ãñÐ àææðÏ·¤Ìæü¥æð¢ Ùð »ÖæüßSÍæ ·ð¤ ÎæñÚUæÙ ·¤æòȤè âð ÎêÚUè ÕÙæ ÜðUÙð U·¤è âÜUæã Îè ãñÐ §âè ÌÚUã çâÇÙè ØêçÙßçâüÅUè ×ð´ ãé° °·¤ ãæçÜUØæ ¥ŠØØÙ ×ð´ ¹éÜæâæ ãé¥æ ãñ ç·¤ ×ôÅæÂð ·¤è çàæ·¤æÚ ×çãÜæ¥æð´ ·ð¤ mæÚæ Á‹× ç¼° »° Õ‘¿æð´ ×ð´ N¼Ø Úô» ·ð¤ ÂýæÚ¢çÖ·¤ Üÿæ‡æ ¥æñÚU Ï×Ùè ·¤æ ×ôÅæ ãôÙæ …ØæÎæ ÂæØæ »ØæÐ çâÇUÙè ·ð¤ ҥ淤æü§Ãâ ¥æòȤ ¿æ§ËÇãéÇÓ Â˜æ ×ð´ Âý·¤æçàæÌ çÚUÂæðÅüU ×ð¢U ·¤ãæ »Øæ ãñ ç·¤ SÍêÜU ×æÌæ°¢ ¥ÂÙð Õ‘¿æð´ ·ð¤ N¼Ø Ú€ÌßæçãçÙØæð´ âð â¢Õ¢çÏÌ Úô»æð´ ·¤è ¿ÂðÅ ×ð´ ¥æÙð ·ð¤ ¹ÌÚð ·¤ô ÕɸæÙð ·¤æ ·¤æ× ·¤ÚÌè ãñ´Ð

çÎÜ ·Ô¤ ÎõÚUð âð Õ¿æ°»è ãUËÎè ãËÎè ×ð´ ×õÁêÎ °´ÅUè ¥æò€UâèÇð´ÅU÷â ¥æñÚU °´ÅUè §´Üð×ðÅUÚUè »é‡æô´ ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ §â·Ô¤ ÂýØô» âð çÎÜ ·Ô¤ ¥æòÂÚUðàæÙ ·Ô¤ ÕæÎ ÂǸÙð ßæÜð ÎõÚUð ·¤æ ¹ÌÚUæ ·¤× ãô ÁæÌæ ãñÐ ãËÎè ·Ô¤ âðßÙ âð çÎÜ ·Ô¤ ÎõÚUð ×ð´ {z ȤèâÎè Ì·¤ ·¤×è ¥æ â·¤Ìè ãñÐ NÎØ ·¤è Ï×çÙØô´ ×ð´ Ú€Ì Âýßæã âæ×æ‹Ø ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° Õæ§üÂæâ ¥æòÂÚUðàæÙ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ âæ×æ‹Ø ÌõÚU ÂÚU §â ¥æòÂÚUðàæÙ ·Ô¤ ÎõÚUæÙ NÎØ ·¤è »çÌçßçÏØæ´ Æ ÚUãÌè ãñ´Ð Ú€Ì Âýßæã Õ´Î ãôÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ NÎØ ·¤ô ÿæçÌ Âãé´¿ â·¤Ìè ãñ ¥õÚU ×ÚUèÁ ·¤ô ÖçßcØ ×ð´ çÎÜ ·Ô¤ ÎõÚUð ¥æ â·¤Ìð ãñ´Ð Ù° ¥ŠØØÙ ×ð´ Øã Ì‰Ø âæ×Ùð ¥æØæ ç·¤ ÂæÚU´ÂçÚU·¤ Îßæ¥ô´ ·Ô¤ âæÍ ãËÎè ÎðÙð âð °ðâð ¹ÌÚUð ·¤ô ·¤× ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ßñ™ææçÙ·¤ Âç˜æ·¤æ Ò¥×ðçÚU·¤Ù ÁÙüÜ ¥æòÈ ·¤æòçÇüØôÜæòÁèÓ ·¤è ÚUÂÅU ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU §â àæôÏ ·Ô¤ ÙðÌëˆß·¤Ìæü ß Íæ§üÜñ´Ç ·¤è ßæÙßÚU´» ßô´»¿ðÚUô§Ù Ùð ·¤ãæ ç·¤ §Ù ÂçÚU‡ææ×ô´ ·¤è ÎôÕæÚUæ ÂéçcÅU ·¤ÚUÙð ·¤è ÁM¤ÚUÌ ãñÐ çßàßçßlæÜØ Ùð w®®~ âð w®vv ·Ô¤ ×ŠØ ¥æòÂÚUðàæÙ ·¤ÚUæ ¿é·Ô¤ vwv çÎÜ ·Ô¤ ×ÚUèÁô´ ÂÚU ¥ŠØØÙ ç·¤ØæÐ §â×ð´ ¥æÏð ×ÚUèÁô´ ·¤ô ¥æòÂÚUðàæÙ âð ÌèÙ çÎÙ ÂãÜð ¥õÚU Âæ´¿ çÎÙ ÕæÎ Ì·¤ çÎÙ ×ð´ ¿æÚU ÕæÚU °·¤°·¤ »ýæ× ãËÎè ·Ô¤ ·ñ¤ŒâêÜ çΰ »°Ð

ÖÚUÂêÚU Âè°´ ÂæÙè àæÚUèÚU ×ð´ ÂæÙè ·¤è ÍôǸèâè Öè ·¤×è ¥æ·¤ô ç¿Ç¸ç¿Ç¸æ, ÂÚUðàææÙ ¥æñÚU Õè×æÚU ÕÙæ â·¤Ìè ãñÐ ØêçÙßçâüÅUè ¥æòÈ ·¤Ùðç€UÅU·¤ÅU (Øê·¤ôÙ) ·¤è ÂýØô»àææÜæ ×ð´ ãé° ÂÚUèÿæ‡æô´ âð ØãU Ì‰Ø âæ×Ùð ¥æØæ ãñU ç·¤ ØçÎ ·¤ô§ü ÃØç€Ì¤y® ç×ÙÅU Ì·¤ ÅUãÜð Øæ ÕñÆ·¤ÚU ¥æÚUæ× ·¤ÚUð, ÎôÙô´ ãè çSÍçÌØô´ ×ð´ ÂæÙè ·¤è ÍôǸèâè Öè ·¤×è ·Ô¤ â×æÙ ÂýÖæß ãô´»ðÐ ÒçÕýçÅUàæ ÁÙüÜ ¥æòÈ ‹ØêçÅþàæÙÓ ·¤è ÚUÂÅU ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ãË·Ô¤ çÙÁüÜè·¤ÚU‡æ ·¤ô àæÚUèÚU ×ð´ ÂæÙè ·¤è


È¤Ü âð ’ØæÎæ ¥æñáçŠæ ãñU ¥¢»êÚU »êÚU, ×éÙ€·¤æ, ¼ýæÿææ âð âÖè Üæð» ÂçÚUç¿Ì ãñ´UÐ ØãU È¤Ü ×éÚUÕæ, ¿ÅUçÙØæð´, ×l çÙ×æüÜ, ‚Üê·¤æðÁ (¼ýæÿææàæ·ü¤ÚUæ) çâÚU·¤æ ÕÙæÙð ÌÍæ ¼ýæÿææßÜðãU, ¼ýæÿææâß, ¼ýæÿææçÚUcÅU, ¥¢»êÚUæâß, ¢¿æçÚUcÆU ¥æçÎ ¥æñáçŠæØæ¢ ÕÙæÙð ×ð´ ·¤æ× çÜØæ ÁæÌæ ãñUÐ §âð â¢S·ë¤Ì ×ð´ ¼ýæÿææ, ©UÎêü ×ð´ ¥¢»êÚU, çã¢UÎè ×ð´ Îæ¹, ¥¢»ýðÁè ×ð´ »ýðŒâ ÌÍæ ÜñçÅUÙ ×ð´ ßæ§çÅUâ çßÙèȤÚU ·¤ãUÌð ãñ´UÐ ¥È¤»æçÙSÌæÙ ¥æñÚU §üÚUæÙ ·ð¤ ¥Üæßæ ÖæÚUÌ (·¤à×èÚU, ×ãUæÚUæcÅþU, ÚUæÁSÍæÙ) ×ð´ ØãU ¹êÕ ÂñÎæ ãUæðÌæ ãñUÐ ¥¢»êÚU »ãUÚÔU ·¤æÜð, ãUË·ð¤ Õñ´»Ùè, ÜæÜ, âÈð¤Î ÌÍæ »ãUÚÔU ãUÚÔU Ú¢U» ·ð¤ »é‘ÀðUÎæÚU È¤Ü M¤Â ×ð´ ÂñÎæ ãUæðÌæ ãñUÐ §â·ð¤ âê¹ð ÀUæðÅðU ãUÚÔU, ÂèÜð, ÖêÚÔU Ú¢U» ·ð¤ È¤Ü ç·¤àæç×àæ, »ãUÚÔU ÖêÚÔU Ú¢U» ·ð¤ ÂæÙèÎæÚU ¿×·¤èÜð ×éÙ€·¤æ ÌÍæ »ãUÚÔU ·¤æÜð Ú¢U» ·ð¤ ÛæéçÚüUØæð´ÎæÚU âê¹ð È¤Ü ·¤æÜè Îæ¹ ·ð¤ M¤Â ×ð´ ¢âæçÚUØæð´ ·¤è Îé·¤æÙæð´ ÂÚU ©UÂÜŠæ ãUæðÌð ãñ´UÐ ·¤“æð ¹Å÷UÅðU ãUÚÔU ¥¢»êÚU ÌÍæ âê¹è ãUÚUè ç·¤àæç×àæ ÖæÚUè, SßæÎ ×ð´ ¹Å÷UÅUè ·¤È¤ ß çÂæ Ùæàæ·¤ ÌÍæ ãUèÙ »é‡æ ßæÜè ãUæðÌè ãñUЧââð¤çâÚU·ð¤, ¿ÅUçÙØæ¢, âçÁØæ¢ ÕÙÌè ãñ´UР·¤è Îæ¹ ÎSÌæßÚU, Æ¢UÇðU ¥âÚU ßæÜè, ¥æ¢¹æð´ ·ð¤ çÜ° »é‡æ·¤æÚUè, ÖæÚUè ÂæñçcÅU·¤, SßæçÎcÅU, ·¢¤ÆU SßÚU âéŠææÚUÙð ßæÜè, ×Ü ß ×ê˜æ ÂýßÌü·¤, ßèØü ߊæü·¤, ÂæñçcÅU·¤ ÌÍæ ŒØæâ, ’ßÚU, àßæâ, ßæÌ ÚU€Ì, Âæ¢Çé, ×ê˜æ, ·ë¤‘ÀU, ÚU€ÌçÂæ, NÎØ ÚUæð», ·ë¤àæÌæ, Âý×ðãU, ¥¢ÌÎæüãU ¥æçÎ ÚUæð»æð´ ·¤è Ùæàæ·¤ ãñUÐ ÌæÁæ ¥¢»êÚU ÚU€Ì àææðŠæ·¤, ÚU€Ì ߊæü·¤, ÌéÚ¢UÌ àæç€ÌÎæÌæ, âéÂæ‘Ø ãUæðÌð ãñ´UÐ §âð ÎêŠæ ×ð´ ©UÕæÜ·¤ÚU ·¤Á ç×ÅUæÙð ÌÍæ çÁÙ ÚUæð»æð´ ×ð´ ¥‹Ù ·¤æ ÂýØæð» բΠ·¤ÚU çÎØæ ÁæÌæ ãñU ©UÙ×ð´ ÖæðÁÙ ·ð¤ M¤Â ×ð´ ¥¢»êÚU, ×éÙ€·¤æ ÌÍæ ç·¤àæç×àæ ·¤æ ÂýØæð» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñUÐ ØãU ·¤æ×æðæðÁ·¤, ÕßæâèÚU ÌÍæ çÌËÜè ·ð¤ ÚUæð»æð´ ×ð´ ÜæÖÎæØ·¤, ÕãéUÌ àæèƒæý ÎéÕüÜÌæ ÎêÚU ·¤ÚU ßÁÙ ÕɸUæÙð ßæÜæ, ×æçâ·¤ Šæ×ü çÙØæ×·¤, Öê¹ ¹æðÜÙð ßæÜæ ãUæðÌæ ãñUÐ §âð ¿×ü ÚUæð», ¥ç‚Ù×æðl, ·é¤æð ·ð¤ ·¤æÅðU ·ð¤ ÁãUÚU, ÂÍ ·¤è ¥¢ÇU·¤æðàææð´ ·¤è âêÁÙ, ×ê˜ææßÚUæðŠæ, Øÿ×æ, ÁèÜ ’ßÚU, ·ë¤àæÌæ ¥æçÎ ÚUæð»æð´ ×ð´ ©UÂØæð» ×ð´ çÜØæ ÁæÌæ ãñUÐ

¥¢

âæ×æ‹Ø ×æ˜ææ ×ð´ v.z ÂýçÌàæÌ ·¤è ·¤×è ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÂçÚUÖæçáÌ ç·¤Øæ »Øæ ãñÐ ÒØê·¤ô‹â Ùð» S·ê¤Ü ¥æòÈ °Áé·Ô¤àæÙÓ ×ð´ àæÚUèÚU çß™ææÙ ·Ô¤ ÂýôÈÔ¤âÚU ÜæÚUð´â §ü. ¥æ×üSÅþæ´» Ùð ÕÌæØæ ç·¤ §Ù ÂÚUèÿæ‡æô´ âð Øã SÂcÅU ãôÌæ ãñ ç·¤ ¥Øæâ, ¥ˆØçÏ·¤ »×èü ß ÂçÚUŸæ× ·¤ÚUÙð ·Ô¤ ß€Ì ãè Ùãè´, ÕçË·¤ âæ×æ‹Ø ¥ßSÍæ ×ð´ Öè àæÚUèÚU ×ð´ ÂæÙè ·¤è âãè ×æ˜ææ ·¤æ ×ãˆß ãñÐ ¥æ×üSÅþæ´» Ùð ·¤ãæ, ÒàæÚUèÚU ×ð´ °·¤ Øæ Îô ȤèâÎè ÂæÙè ·¤è ·¤×è ãôÙð ÂÚU ×ÙécØ ·¤ô ŒØæâ Ü»Ìè ãñÐÓ ©‹ãô´Ùð Øã Öè ÕÌæØæ, ÒàæÚUèÚU ×ð´ ÂæÙè ·¤è ·¤×è âÖè Üô»ô´ ·¤ô ÂýÖæçßÌ ·¤ÚUÌè ãñÐ ÂêÚUæ çÎÙ ·¤ŒØêÅUÚU ÂÚU ·¤æ× ·¤ÚUÙð ßæÜð Üô»ô´ ·Ô¤ çÜ° Öè àæÚUèÚU ×ð´ ÂæÙè ·¤è ×æ˜ææ âãè ÚU¹Ùæ Ü´Õè ÎõǸ Ü»æÙð ßæÜð ç¹ÜæçǸØô´ çÁÌÙæ ãè ÁM¤ÚUè ãñÐÓ

ÜæÖÎæØ·¤ ãñ ÂæÜ·¤ ÂæÜ·¤ ×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜð Ùæ§ÅþðÅU ¥æ·¤ô ÕɸæÙð ·ð¤ âæÍ ãUè ×ÁÕêÌ ÕÙæÌð ãñ´Ð ¥æ× ÏæÚU‡ææ Øã ãñ ç·¤ Üõã Ìˆß ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ÂæÜ·¤ ÜæÖ·¤æÚUè ãôÌæ ãñ, Üðç·¤Ù ßñ™ææçÙ·¤ô´ ·¤æ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ §â×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜð Ùæ§ÅþðÅU §ââð Öè ’ØæÎæ ÜæÖ·¤æÚUè ãñ´Ð ßñ™ææçÙ·¤ô´ ·¤æ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ ÂæðÎæÚU âçÁØô´ ×ð´ Âý¿éÚU ×æ˜ææ ×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜð Ùæ§ÅþðÅU Áèß·¤ôáô´ ·¤ô ×ÁÕêÌ ÕÙæÌð ãñ´ ¥æñÚU §‹ãè´ âð ã×ð´ ª¤Áæü ÂýæŒÌ ãôÌè ãñÐ ÂæÜ·¤ ã×æÚUð àæÚUèÚU ·¤ô ©Ù ÁM¤ÚUè ̈ßô´ âð â´ç¿Ì ·¤ÚUÌæ ãñ, çÁÙ·Ô¤ ×æŠØ× âð ã×æÚUð àæÚUèÚU ·¤æ çß·¤æâ ãôÌæ ãñÐ Øã ã×æÚUð àæÚUèÚU ·¤è ·¤ôçàæ·¤æ¥ô´ ·¤ô ÁM¤ÚUè §ZÏÙ ÎðÌæ ãñÐ Ò×ðÅUæÕæòçÜ’×Ó Ùæ×·¤ ÁÙüÜ ×ð´ Âý·¤æçàæÌ çÚUÂôÅUü ×ð´ ·¤ãæ »Øæ ãñ ç·¤ ¥Öè ·é¤À â×Ø ÂãÜð Ì·¤ Øã â×Ûææ ÁæÌæ Íæ ç·¤ Ùæ§ÅþðÅU ×ð´ àæÚUèÚU ·¤ô ȤæØÎæ Âãé´¿æÙð â´Õ´Ïè ·¤ô§ü »é‡æ Ùãè´ ãôÌæ ãñÐ SßèÇÙ ·Ô¤ ßñ™ææçÙ·¤ô´ ·¤æ ×Ì ãñ ç·¤ ¥·¤æÕüçÙ·¤ Ùæ§ÅþðÅU ·¤æ ÌèÙ çÎÙô´ Ì·¤ ÍôǸè ×æ˜ææ ×ð´ Öè âðßÙ ·¤ÚUÙæ ÕðãΠȤæØÎð×´Î ÚUãÌæ ãñÐ ßñ™ææçÙ·¤ô´ ·ð¤ ¥ÙéâæÚU Â‰Ø Ùæ§ÅþðÅU àæÚUèÚU ×ð´ Ùæ§çÅþ·¤ ¥æò€Uâæ§Ç ·¤è ×æ˜ææ ÕɸæÌæ ãñÐ §â·¤æ ·¤æ× Ú€Ì ÙçÜ·¤æ¥ô´ ·¤ô ¹ôÜÙæ ¥õÚU ڀ̿æ ·¤è â´ÖæßÙæ ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÙæ ãñÐ

¥ÙæÚU ·ð¤ ’ØêâU âð ·¤× ãUæð»è ÂðÅU ·¤è ¿Õèü ÙæÚU ·¤æ ’Øêâ ·¤§ü ×æØÙô´ ×ð´ ȤæØÎð×´Î ãñÐ Øã ·ñ´¤âÚU ÚUô·¤Ùð ·Ô¤ âæÍ ãè NÎØ ·Ô¤ çÜ° ·¤æÈ¤è ¥‘Àæ ãñÐ ßñ™ææçÙ·¤ô´ ·¤æ ·¤ãÙæ ãñ ç·¤ §Ù ¹êçÕØô´ ·Ô¤ âæÍ ãè ¥ÙæÚU ·¤æ ’Øêâ ÂðÅU ·¤è ¿Õèü ƒæÅUæÙð ×ð´ Öè ·¤æÈ¤è ·¤æÚU»ÚU ãñÐ â×æ¿æÚU ˜æ ÇðÜè ×ðÜ ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU °·¤ ×ãèÙð Ì·¤ ÚUôÁæÙæ °·¤ ÕôÌÜ ¥ÙæÚU ·¤æ ’Øêâ ÂèÙð ßæÜð ·Ô¤ ÂðÅU ·¤è ¿Õèü ·¤è ·¤ôçàæ·¤æ¥ô´ ×ð´ ·¤× ßëçh Âæ§ü »§üÐ §â·Ô¤ ¥Üæßæ ڀ̿æ ·¤è ×æ˜ææ ×ð´ ¥æ§ü ·¤×è Ùð Üô»ô´ ×ð´ NÎØæƒææÌ ¥õÚU »éÎðü ·¤è Õè×æÚUè ·Ô¤ ¹ÌÚUð ·¤è ¥æàæ´·¤æ ·¤ô ·¤× ç·¤ØæÐ àæôÏ·¤Ìæü¥ô´ ·¤æ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ ¥ÙæÚU ·¤æ ’Øêâ Ú€Ì ×ð´ ×õÁêÎ ÙæÙSÅUðÚUèȤæ§Ç Èñ¤ÅUè °çâÇ (ÙðȤæ) ·¤è ×æ˜ææ ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÌæ ãñÐ àæôÏ·¤Ìæü¥ô´ mæÚUæ ç·¤° »° ÂÚUèÿæ‡æ ×ð´ ÂéL¤á ¥õÚU ×çãÜæ â×êã ·Ô¤ ÂýˆØð·¤ âÎSØ ·¤ô z®® ç×ÜèÜèÅUÚU ¥ÙæÚ ·¤æU ’Øêâ ¿æÚU âŒÌæã Ì·¤ ÚUôÁæÙæ ÂèÙð ·Ô¤ çÜ° çÎØæ »ØæÐ Áæ´¿ ·Ô¤ ¥´Ì ×ð´ ¥æÏð Üô»ô´ ×ð´ ÙðÈ¤æ ¥õÚU ~® ÂýçÌàæÌ ×çãÜæ ¥õÚU ÂéL¤áô´ ×ð´ ڀ̿æ ×ð´ ·¤×è Âæ§ü »§üÐ àæôÏ ·¤æ ÙðÌëˆß ·¤ÚUÙð ßæÜð °çÇÙÕ»ü çßàßçßlæÜØ ·Ô¤ SßæS‰Ø çß™ææÙ ·Ô¤ °×´Ç °ËÇêÁñÜè ¥æñÚU ·ñ¤ÍÚUèÙ Ìâæ´» Ùð ÕÌæØæ ç·¤ §â×ð´ ·¤ô§ü â´Îðã Ùãè´ ãñ ç·¤ ¥ÙæÚU ·¤æ ’Øêâ NÎØ ÚUô» ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÙð ×ð´ ȤæØÎð×´Î ãñÐ

¥

जून - 2019

25


स्वास्थ्य का खजाना

È¤Ü ¥æñÚU Îßæ ÎæðÙæð´ ãñU ÂÂèÌæ ÂñØæ, ÂÂèÌæ ¥æçÎ Ùæ×æð´ âð çã¢UÎè ×ð´, ÂðÂæð Ùæ× âð ¥¢»ýðÁè ÌÍæ Ò·ð¤çÚU·¤æ ÂÂæØæÓ ÜñçÅUÙ Ùæ× ßæÜæ ÖæÚUÌ ·¤æ âSÌæ, âéÜÖ, Üæð·¤çÂýØ ß »é‡æ·¤æÚUè È¤Ü ¥¿æÚU, ¿ÅUÙè, ×éÚUÕæ, âÁè, ȤÜ, àæð·¤ ¥æçÎ ·ð¤ M¤Â ×ð´ ãUÚU ƒæÚU ×ð´ Üæð·¤çÂýØ ãñUÐ §â·¤æ ßëÿæ ·¤×ÁæðÚU, Ü·¤Ç¸è ÂæðÜè, àæèƒæý ÕɸUÙð ßæÜæ ÌÍæ ·¤× ¥æØé ßæÜæ ãñUÐ §â·ð¤ Âæð Á¢»Üè ¥Ú¢UÇU (ÚÔ´UÇUè, §¢ÇUæðÜè) Áñâð ãUæðÙð ·ð¤ ·¤æÚU‡æ ãUè §â·ð¤ È¤Ü ·ð¤ ¥æŠææÚU ÂÚU §âð ¥Ú¢UÇU ·¤·¤Ç¸è ·¤ãUæ ÁæÌæ ãñUÐ Ù€·¤æÜ Üæð» §â·ð¤ ÕèÁ ·¤æÜèç׿ü ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU ÎéÚUæ¿ÚU‡æ ·¤ÚUÌð ãñ´UÐ §â·¤æ È¤Ü SßæçÎcÅU, ÚUâ ×ð´ ׊æéÚU, ·¤È¤ßŠæü·¤, NÎØ ÚUæðç»Øæð´ ·ð¤ çÜ° ©Uæ×, ©U‹×æÎ Ùæàæ·¤, ÂæñçcÅU·¤, ·¤æ×æðæðÁ·¤ çSÙ‚Šæ, çÂæ ß ·¤Á Ùæàæ·¤ ãñUÐ ØãU Îè·¤ Âæ¿·¤, ÿæéŠææ ÕɸUæÙð ßæÜæ, ×ê˜æ çÙâæÚU·¤, ¥æȤÚUæ, ÂðÅU ·¤è ÁÜÙ, çÌËÜè ß Ø·ë¤Ì ·¤è âêÁÙ, ×æðÅUæÂæ, ÂÍÚUè, ×Ü×ê˜æ ×æ»ü ·ð¤ ƒææß Ùæàæ·¤, ¿×üÚUæð»æð´ ×ð´ ÜæÖÎæØ·¤ ãñUÐ §ââð ¹êÙè ÕßæâèÚU ß ÂéÚUæÙè ·¤Á ÎêÚU ãUæðÌè ãñUÐ ÂÂèÌð ·ð¤ ÕèÁ ÚUÁdæß àæéM¤ ·¤ÚUÌð ãñ´U ÌÍæ ×æçâ·¤ Šæ×ü âæȤ ·¤ÚUÌð ãñ´UÐ §â·ð¤ ·¤“æð ȤÜæð´ ·¤æð ¿èÚUæ ܻ淤ÚU çÙ·¤ÜÙð ßæÜæ ÎêçŠæØæ ÚUâ °·¤˜æ ·¤ÚU §ââð ÂðÂèÙ Ùæ×·¤ ÕãéU×êËØ ©UÚU ÚUæð» Ùæàæ·¤ ¥æñáçŠæ ÌñØæÚU ·¤è ÁæÌè ãñUÐ ÂÂèÌæ àæð·¤ Øæ ÚUâ ·ð¤ M¤Â ×ð´ ÂèÙð âð ¹Å÷UÅUè ÇU·¤æÚÔ´U NÎØ ß ÂðÅU ·¤è ÁÜÙ, ÂðÅU ÌÙÙæ ß Èê¤ÜÙæ ÎêÚU ãUæðÌð ãñ´UÐ ÂÂèÌæ ×¢Îæç‚Ù ÌÍæ ©U“æ ÚU€Ì¿æ ÚUæðç»Øæð´ ·ð¤ çÜ° ©Uˆ·ë¤cÅU Â‰Ø ãñÐ ·¤“æð ÂÂèÌð ·¤æ ÚUâ ¹éÁÜèàææ·¤ ÌÍæ ÕæÜ ç»ÚUÙð (»¢Á) ÂÚU Ü»æÙð âð ÜæÖ ·¤ÚUÌæ ãñUÐ çÕ‘ÀéU ·¤æÅUÙð ÂÚU ·¤“æð ÂÂèÌð ·¤æ ÎêŠæ Ç¢U·¤ ·¤è Á»ãU ÂÚU Ü»æÙð âð ÚUæð»è ·¤æð ¿ñÙ ÂǸÌæ ãñUÐ ·¤“æð ÂÂèÌð ·¤è âÁè âð ×æÌæ¥æð´ ·ð¤ SÌÙæð´ ×ð´ ÎêŠæ ÕɸUÌæ ãñUÐ ÂÂèÌð ·ð¤ ÎêŠæ âð ÂðÅU ·ð¤ ·¤èǸð Öè ×ÚU·¤ÚU ×ÜmUæÚU âð ÕæãUÚU çÙ·¤Ü ÁæÌð ãñ´UÐ àæÚUèÚU ÂÚU ¿æðÅU ¥æçÎ âð ÕÙè »æ¢ÆU ÂÚU §â·¤æ ÎêŠæ Üð ·¤ÚÔ´U Ìæð »æ¢ÆU çƒæÜ·¤ÚU ÕñÆU ÁæÌè ãñUÐ ·¤“æð ÂÂèÌð ·¤æ𠷤⠷¤ÚU §‘ÀUæÙéâæÚU âð´Šææ Øæ ·¤æÜæ Ù×·¤, ·¤æÜè ç׿ü, ¿èÙè, ÖéÙè ãUè´», Ùè´Õê ·¤æ ÚUâ, ¥ÎÚU·¤ ·ð¤ Ü‘ÀðU ÇUæÜ·¤ÚU °ØÚU ÅUæ§ÅU ·¤ÚU ·é¤ÀU çÎÙ ÚU¹Ùð âð ¥ˆØ¢Ì SßæçÎcÅU, Âæ¿·¤, ©UÎÚU ÚUæð» Ùæàæ·¤ ¿ÅUÙè ÕÙ ÁæÌè ãñUÐ

Â

NÎØæƒææÌ ·ð¤ ¹ÌÚUð ·¤æð ·¤× ·¤ÚÔ´U»ð ¹Å÷UÅðU ȤÜ

ç×ÆUæâ çÎÜæ° »éSâð âð ÀéUÅU·¤æÚUæ

Ùè´Õê, ¥æ´ßÜð Áñâð ¹Å÷UÅUð ȤÜô´ ×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜð Øõç»·¤ ×çãÜæ¥ô´ ×ð´ NÎØæƒææÌ ·¤æ ¹ÌÚUæ ·¤× ·¤ÚUÌð ãñ´Ð §â·¤æ ¹éÜæâæ çÕýÅUðÙ ×ð´ ØêçÙßçâüÅUè ¥æòÈ °´»çÜØæ ×ð´ ãé° °·¤ àæôÏ âð ãé¥æ ãñÐ àæôÏ·¤Ìæü¥ô´ Ùð Îð¹æ ç·¤ ç·¤â Âý·¤æÚU ȤÜô´, âçÁØô´, ¿æò·¤ÜðÅU ÌÍæ ÚUðÇ ßæ§Ù ×ð´ ÂæØæ ÁæÙð ßæÜæ ÒÜðßÙæòØÇ÷âÓ NÎØæƒææÌ ·¤æ ¹ÌÚUæ ·¤× ·¤ÚUÌæ ãñÐ Âý×é¹ àæôÏ·¤Ìæü °çÇÙ ·ñ¤çâÇè ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU, ÒàæôÏ ×ð´ ÂæØæ »Øæ ç·¤ ¥çÏ·¤ ×æ˜ææ ×ð´ ȤÜô´, âçÁØô´ ¥õÚU ¹æâ·¤ÚU çßÅUæç×Ù âè ßæÜð ÂÎæÍôZ ·Ô¤ âðßÙ âð NÎØæƒææÌ ·¤æ ¹ÌÚUæ ·¤× ãôÌæ ãñÐÓ àæôÏ çÚUÂôÅUü ÒÁÙüÜ ¥æòȤ Î ¥×ðçÚU·¤Ù ãæÅUü °âôçâ°àæÙÓ ×ð´ Âý·¤æçàæÌ ãé§ü ãñÐ ·ñ¤çâÇè ¥õÚU ©Ù·Ô¤ âãØôç»Øô´ Ùð SßæS‰Ø âð â´Õ´çÏÌ çÂÀÜð vy âæÜ ·Ô¤ ¥æ´·¤Ç¸ô´ ·Ô¤ ¥ŠØØÙ ·Ô¤ ¥æÏæÚU ÂÚU Øã çÙc·¤áü çÙ·¤æÜæÐ §â×ð´ {~{ww ×çãÜæ¥ô´ ·Ô¤ ¹æÙÂæÙ âð â¢Õ´çÏÌ ¥æ´·¤Ç¸ð àææç×Ü Íð, çÁâ×ð´ ©‹ãô´Ùð ¥ÂÙð ¹æÙÂæÙ ×ð´ àææç×Ü ç·¤° ÁæÙð ßæÜð ȤÜô´ ÌÍæ âçÁØô´ ·Ô¤ ÕæÚUð ×ð´ çßSÌëÌ ÁæÙ·¤æÚUè Îè ÍèÐ àæôÏ·¤Ìæü¥ô´ Ùð ÂæØæ ç·¤ ¹ÅU÷ÅUð ȤÜô´ ×ð´ Âæ° ÁæÙð ßæÜð ÒÜðßÙæòØÇ÷âÓ ·¤æ âðßÙ ·¤ÚUÙð ßæÜè ×çãÜæ¥ô´ ×ð´ NÎØæƒææÌ ·¤æ ¹ÌÚUæ ¥Âðÿææ·ë¤Ì v~ ÂýçÌàæÌ ·¤× ãôÌæ ãñÐ

ØçÎ ¥æ·¤ô ÕæÌÕæÌ ÂÚU »éSâæ ¥æÌæ ãñ ¥õÚU ¥æ ¥€UâÚU ÙæÚUæÁ Øæ ÌÙæß ×ð´ ÚUãÌð ãñ´ Ìô ¿èÙè ¹æÙæ ¥æ·Ԥ çÜ° ÜæÖÎæØ·¤ ãô â·¤Ìæ ãñÐ °·¤ Ù° ¥ŠØØÙ ×ð´ §Uâ ÕæÌ ·¤æ ¹éÜæâæ ãéU¥æ ãñU ç·¤ àæÚUèÚU ×ð´ àæ·ü¤ÚUæ ·¤è ¥çÏ·¤ ×æ˜ææ »éSâð ·¤ô çÙØ´ç˜æÌ ·¤ÚUÙð ×ð´ ×ÎÎ ·¤ÚUÌè ãñÐ ¥×ðçÚU·¤æ ·Ô¤ ¥ôçãØô SÅUðÅU çßàßçßlæÜØ Ùð ¥ÂÙ𠥊ØØÙ ×ð´ ¹æÙðÂèÙð ×ð´ ×èÆè ¿èÁô´ ·¤æ §SÌð×æÜ Ù ·¤ÚUÙð ¥õÚU ×èÆð ÂðØ ÂèÙð ßæÜð Üô»ô´ ·Ô¤ ÃØßãæÚU ·¤è ÌéÜÙæ ·¤èÐ ©‹ãô´Ùð Îð¹æ ç·¤ ×èÆð ÂðØ ÂèÙð ßæÜð Üô»ô´ ·¤ô »éSâæ ·¤× ¥æÌæ ãñÐ Ò°»ýðçâß çÕãñçßØÚÓ ÁÙüÜ ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU àæôÏ·¤Ìæü¥ô´ ·¤æ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ ¹êÙ ×ð´ ×õÁêÎ ‚Üê·¤ôÁ âð ×çSÌc·¤ ·¤ô ª¤Áæü ç×ÜÙð ·¤è ßÁã âð »éSâæ ·¤× ¥æÌæ ãñÐ â×æ¿æÚU ˜æ ÒÇðÜè ×ðÜÓ ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ¥ŠØØÙ·¤Ìæü ÕýñÇ Õéàæ×ñÙ ·¤ãÌð ãñ´ ç·¤ »éSâð ·Ô¤ ¥æßð»ô´ ·¤ô çÙØ´ç˜æÌ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ¥æˆ×çÙØ´˜æ‡æ ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãôÌè ãñ ¥õÚU ¥æˆ×çÙØ´˜æ‡æ ·Ô¤ çÜ° ÕãéÌâè ª¤Áæü ¿æçã°Ð ×çSÌc·¤ ·¤ô ‚Üê·¤ôÁ âð Øã ª¤Áæü ç×ÜÌè ãñÐ Õéàæ×ñÙ ·¤ãÌð ãñ´ ç·¤ ×èÆð ÂðØ ÂÎæÍæðZ âð Øã ª¤Áæü ÁËÎè ç×ÜÌè ãñÐ Õéàæ×ñÙ ÁËÎUè ÙæÚUæÁ ãUôÙð ßæÜð Üô»ô´ ·ð¤ çÜ° ‚Üê·¤ôÁ ¥æÏæçÚUÌ ©UˆÂæÎô´ ·¤æ çÙ×æü‡æ ÕɸUæÙð ÂÚU Öè ÁôÚU ÎðÌð ãñ´UÐ

26

जून - 2019


जून - 2019

27


विशेष

अनमोल हैं ये वनस्पतियां

ÀôÅUèÕÇ¸è ¥Ùð·¤ ßÙSÂçÌØæ´ ãñ´, çÁÙ·¤æ ¥õáÏèØ ©ÂØô» ãôÌæ ãñÐ ÂéÚUæÙð Á×æÙð ×ð¢ ã×æÚUð Îðàæ ·Ô¤ çßmæÙô´ Ùð ãÁæÚUô´ ßÙSÂçÌØô´ ·¤ô ¥õáçÏ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Âã¿æÙæ Íæ, ×»ÚU §Ù×ð´ âð ×æ˜æ vz®® ßÙSÂçÌØæ´ ãè ¥æÏéçÙ·¤ ·¤æÜ ×ð´ Âã¿æÙè Áæ â·¤è ãñ´Ð àæðá ßÙSÂçÌØô´ ·¤è Øæ Ìô Âã¿æÙ Õæ·¤è ãñ Øæ ßð çßÜéŒÌ ãô ¿é·¤è ãñ´Ð §Ù ÂõÏô´ ·¤è ¥çÏ·¤æçÏ·¤ Âã¿æÙ ¥õÚU ©ÂØôç»Ìæ â×æÁ ·¤ËØæ‡æ ·Ô¤ çÜ° ¥ˆØæßàØ·¤ ãñÐ

28

जून - 2019


ç·¤ˆâæ ·¤æ §çÌãæâ ©ÌÙæ ãè ÂéÚUæÙæ ãñ, çÁÌÙæ ×æÙß ÁæçÌ ·¤æ §çÌãæâÐ ç·¤âè Õè×æÚUè ·Ô¤ ©Â¿æÚU ·Ô¤ çÜ° ¥ÂÙð ¥æâÂæâ ·¤è ÁǸèÕêçÅUØô´ ·¤æ Îßæ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÂýØô» ¥æçη¤æÜ âð ¿Üæ ¥æ ÚUãæ ãñÐ ÁǸèÕêçÅUØô´ ·¤æ ©ÂØô» ¥æØéßðüÎ, ãôØôÂñÍè, °ÜôÂñÍè, ØêÙæÙè ¥æçÎ ¥Ùð·¤ ç¿ç·¤ˆâæ ÂhçÌØô´ ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñ, Üðç·¤Ù ¥æØéßðüÎ ×ð´ §Ù·¤æ ©ÂØô» ¥çÏ·¤ ãôÌæ ãñÐ ÀôÅUèÕÇ¸è ¥Ùð·¤ ßÙSÂçÌØæ´ ãñ´, çÁÙ·¤æ ¥õáÏèØ ©ÂØô» ãôÌæ ãñÐ ÂéÚUæÙð Á×æÙð ×ð¢ ã×æÚUð Îðàæ ·Ô¤ çßmæÙô´ Ùð ãÁæÚUô´ ßÙSÂçÌØô´ ·¤ô ¥õáçÏ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Âã¿æÙæ Íæ, ×»ÚU §Ù×ð´ âð ×æ˜æ vz®® ßÙSÂçÌØæ´ ãè ¥æÏéçÙ·¤ ·¤æÜ ×ð´ Âã¿æÙè Áæ â·¤è ãñ´Ð àæðá ßÙSÂçÌØô´ ·¤è Øæ Ìô Âã¿æÙ Õæ·¤è ãñ Øæ ßð çßÜéŒÌ ãô ¿é·¤è ãñ´Ð §Ù ÂõÏô´ ·¤è ¥çÏ·¤æçÏ·¤ Âã¿æÙ ¥õÚU ©ÂØôç»Ìæ â×æÁ ·¤ËØæ‡æ ·Ô¤ çÜ° ¥ˆØæßàØ·¤ ãñÐ ÎêâÚUè ÕæÌ Øã ãñ ç·¤ Áô ßÙSÂçÌØæ´ ÁæÙèÂã¿æÙè ãñ´, ©Ù·¤è Öè ©ÂØôç»Ìæ ¥æÁ ·Ô¤ ÂçÚUÂýðÿØ ×ð´ Ùãè´ ·¤è Áæ ÚUãè ãñÐ ßñâè çSÍçÌ ×ð´ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤ô Õ¿æÙð ¥õÚU Ü»æÙð ·¤è ÃØßSÍæ ·¤è ÁæÌè ÚUãè ãñ, ×»ÚU §â·¤æ »é‡ææˆ×·¤ ¥õÚU ¥ÂðçÿæÌ ÂýÖæß ÎëçcÅU»ô¿ÚU Ùãè´ ãô ÂæØæÐ §â·Ô¤ ·¤§ü ·¤æÚU‡æô´ ×ð´ °·¤ Âý×é¹ ·¤æÚU‡æ ãñ ßÙô´ ·¤æ ¥ÖæßÐ §Ù ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ÂØæüßÚU‡æ ·Ô¤ âæÍ âèÏæ â´Õ´Ï ãUæðÌæ ãñÐ ßÙô´ ·Ô¤ ¥çÌ ÎôãÙ ·¤æ ÀôÅUèÕǸè âÖè ßÙSÂçÌØô´ ÂÚU ÂýÖæß ÂǸæ ãñÐ Îè»ÚU ÕæÌ Ìô Øã ãñ ç·¤ ã× çÁÙ ßÙSÂçÌØô´ ·¤æ ¥õáÏèØ ©ÂØô» ÁæÙÌð ãñ´, ©Ù·¤æ Öè ©ÂØô» ·¤ÚUÌð Ùãè´ ãñ´Ð ¥æçÎßæâè â×æÁ ×ð´ ÁǸèÕêçÅUØô´ ·Ô¤ ©ÂØô» ·¤è ÂÚ¢ÂÚUæ Âýæ¿èÙ ·¤æÜ âð ÚUãè ãñÐ ÂçÚUßæÚU çÙØôÁÙ ·Ô¤ çÜ° ßð ¥Ùð·¤ Âý·¤æÚU ·¤è ÁǸèÕêçÅUØô´ ·¤æ ÂýØô» ·¤ÚUÌð ÚUãð ãñ´Ð ·¤Á (çÕýÇðçÜØæ ÚUðÅUéâæ) ·¤è ÀæÜ ·¤ô Âèâ ·¤ÚU ·Ô¤ß‹Ûæè (SÅUðÚU·ê¤çÜØæ ¥ÅUð‹â) ·Ô¤ »ô´Î ·Ô¤ âæÍ ×æãßæÚUè ·Ô¤ ÕæÎ ÎôÌèÙ çÎÙô´ Ì·¤ ¹æÙð âð »ÖüÏæÚU‡æ Ùãè´ ãôÌæÐ ÛææÚU¹¢Ç ·Ô¤ ·¤ôÇÚU×æ ÂãæǸ ·Ô¤ ÂèÀð Îâ ç·¤Üô×èÅUÚU ÎêÚU Èê¤ÜßçÚUØæ »æ´ß ·Ô¤ çÕÚUãôÚU ¥æçÎßæâè ÂçÚUßæÚU çÙØôÁÙ ·Ô¤ çÜ° °·¤ çßàæðá Âý·¤æÚU ·¤è ÁÇ¸è ·¤æ ©ÂØô» ·¤ÚUÌð ãñ´Ð ©â »æ´ß ·Ô¤ çÕÚUãôÚUô´ Ùð ÕÌæØæ ç·¤ ×êÜè ·¤è ÌÚUã ×»ÚU ©ââð ÂÌÜè °·¤ Âý·¤æÚU ·¤è ÁǸè ãñ, çÁâð ·¤‘¿æ ¿Õæ·¤ÚU ¹æ ÜðÙð âð °·¤ ßáü Ì·¤ »ÖüÏæÚU‡æ ·¤è ÿæ×Ìæ â×æŒÌ ãô ÁæÌè ãñÐ ÕÚUâæÌ ×ð´ Øã ÁǸè Âý¿éÚUÌæ ×ð´ Âæ§ü ÁæÌè ãñÐ Õýæ±×è ÕêÅUè ×çSÌc·¤ ·Ô¤ çÜ° ¥çÌ ©ÂØô»è ßÙSÂçÌ ãñÐ §â·Ô¤ â´Õ´Ï ×ð´ ·¤ãæ ÁæÌæ ãñ ç·¤ Øã Âæ»Ü ãæÍè ·¤ô Öè Æè·¤ ·¤ÚU ÎðÌè ãñÐ S×ÚU‡æ ¥õÚU àæèÌÜÌæ ·Ô¤ çÜ° Öè Øã ©ÂØô»è ãñÐ Øã ÕêÅUè ×ñÎæÙè ¥õÚU ÂÆæÚUè âÖè Á»ã Âæ§ü ÁæÌè ãñÐ ÀôÅUæ Ùæ»ÂéÚU ·Ô¤ ãæÅUô´ ×ð´ Øã ÒÕð´»âæ»Ó ·Ô¤ Ùæ× âð Õð¿è ÁæÌè ãñÐ ÇæØçÕÅUèÁ Áñâè ÃØæ·¤ ãô ¿é·¤è Õè×æÚUè ·¤è ç¿ç·¤ˆâæ ãðÌé ¥Ùð·¤ Âý·¤æÚU ·Ô¤ ÂðǸÂõÏô´ ·¤æ ©ÂØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ §Ù×ð´ ÕðÜ, Ùè×, ÕÚU»Î, ÁæM¤Ü, ÕèÁæ, âÂü»´Ïæ, Áæ×éÙ, ÕðÚU, ·¤ÚUðÜæ, ÌéÜâè ¥æçÎ Âý×é¹ ãñ´Ð ÂõÏæ𴠷𤠥õáÏèØ ©ÂØô» ·¤æ Âýæ¿èÙÌ× ß‡æüÙ «¤‚ßðÎ ×ð´ ¥æÌæ ãñÐ ¥æØéßðüÎ ×ð´ ¥Ùð·¤ ¥õáçÏØô´ ·¤æ »é‡æ çßSÌæÚU âð ßç‡æüÌ ãñÐ âéŸæéÌæ â´çãÌæ ¥õÚU ¿ÚU·¤ â´çãÌæ ·¤ÚUèÕ v®®® §ü.Âê. ·Ô¤ ÖæÚUÌèØ »ý´Í ãñ´, çÁÙ×ð´ ©â â×Ø ·Ô¤ çã¢Îé¥ô´ ·¤ô ™ææÌ âÖè ×ðÅUðçÚUØæ ×ðçÇ·¤æ ·¤æ çßàæΠ߇æüÙ ¥´ç·¤Ì ãñÐ §Ù »ý´Íô´ ×ð´ ¥´ç·¤Ì âê¿Ùæ¥ô´ ·¤æ ¥æÁ ¥Ùð·¤ M¤Âæð´ ×ð´ Âý¿æÚUÂý¿æÚU ãô ¿é·¤æ ãñÐ ßÙ ÿæð˜æô´ ¥õÚU »ýæ×è‡æ ÿæð˜æô´ ×ð´ ¥æÁ Öè ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ¥ˆØçÏ·¤ ©ÂØô» ãôÌæ ãñÐ ÿæð˜æ ·Ô¤ ÕêɸðÕéÁé»ôZ mæÚUæ ¥Ùð·¤ Õè×æçÚUØô´ ·¤è Îßæ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ çßçÖ‹Ù ßÙSÂçÌØô´ ·¤æ ©ÂØô» ÕÌæ çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ ¥õáçÏ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÂõÏð ·¤è Âæè, ÁǸ, ÀæÜ, ÕËÕ, ÕèÁ, ÌÙæ, ·¢¤Î

ç¿

ãÚUçâ´»æÚU Øæ ¹ÚU¹âæ (Ùæ§ÅUñ´€UÍèâ ¥æÚUÕôÅUþèüçÅUâ)

¥æçÎ ·¤æ ©ÂØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ ÂõÏð ·Ô¤ ¥õáÏèØ ¥´àæ ·¤æ â´»ýã‡æ ÂæÚ¢ÂçÚU·¤ É´» âð Âýæ¿èÙ ·¤æÜ âð ãè ç·¤Øæ ÁæÌæ ÚUãæ ãñ, Üðç·¤Ù ¥Õ §â·Ô¤ â´»ýã‡æ ×ð´ Öè ßñ™ææçÙ·¤ ÂhçÌØæ´ ÂýØé€Ì ·¤è ÁæÙð Ü»è ãñ´Ð SÍæÙèØ ©ÂØô»·¤Ìæü ¥ÂÙè ¥æßàØ·¤ÌæÙéâæÚU ¥õáÏèØ ÂõÏð ·¤æ â´»ýã‡æ ·¤ÚU çÜØæ ·¤ÚUÌð Íð, ×»ÚU ÃØæßâæçØ·¤ ©ÂØô»·¤Ìæü¥ô´ ·Ô¤ °Áð´Å÷Uâ §Ù·Ô¤ çßÎôãÙ ×ð´ ÖçßcØ ·Ô¤ çÜ° ç¿´çÌÌ Ùãè´ ÚUãÌðÐ Øã ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·Ô¤ ÖçßcØ ÂÚU °·¤ ÕãéÌ ÕÇ¸æ ¹ÌÚUæ ãñÐ °ðâè ¥Ùð·¤ ßÙSÂçÌØæ´ ãñ´, çÁÙ·¤æ ÂýØô» âßü×æ‹Ø ãñÐ Áñâð ÌéÜâè ·¤è Âæè, Üõ´», Õýæ±×è ÕêÅUè, ÂéÎèÙæ, ãËÎè, ÏçÙØæ, ÜãâéÙ, ¥ÎÚU¹, »ð´Îæ Èê¤Ü ·¤è Âæè, ÌðÁÂææ, Ùè´Õê, ¹â ·¤è Âæè, ¿´ÎÙ ·¤æ Üð ¥æçÎÐ ãæÜæ´ç·¤ ç·¤âè ÁæÙ·¤æÚUè ·Ô¤ ÏǸËÜð âð ÂýØô» ·¤è âÜæã Ùãè´ Îè Áæ â·¤ÌèÐ Øãæ´ ·é¤À ¥õáÏèØ ÂõÏð ¥õÚU ©Ù·Ô¤ ©ÂØô» ·¤è ÁæÙ·¤æÚUè Îè Áæ ÚUãè ãñÐ

×ÚUôÎȤÜè (ãðçÜ€UÅUâü ¥æ§âôÚUæ) > Øã ÀôÅUæ ÂõÏæ ãñ, çÁâð ÕǸè ÛææÇ¸è ·¤ã â·¤Ìð ãñ´Ð §â·¤è ÁǸ ·¤ô ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâ·¤ÚU çÂÜæÙð âð ÂðÅU ·¤æ ÎÎü Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ àæêÜ ×ð´ ×êÜ, ÀæÜ Øæ È¤Ü çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ ×êÜ ·¤è ÀæÜ ·¤æ €ßæÍ ×Ïé×ðã ×ð´ çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ È¤Ü ·¤ô Âèâ·¤ÚU Üð ·¤ÚUÙð âð ¹éÁÜè ×ð´ ÜæÖ·¤æÚUè ãñÐ ÕƒæÚU´Çè (ÁæÅþôÈ¤æ ·¤·¤æüâ) > §â·¤æ ÎêÏ (ÜñÅUð€Uâ) Ù×·¤ ·Ô¤ âæÍ ç×Üæ·¤ÚU ÁÜð ÂÚU Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ §â·Ô¤ ÎêÏ ·Ô¤ ©ÂØô» âð Îæ´Ì ·¤æ çãÜÙæ Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ §â·Ô¤ ÕèÁ âð çÙ·¤Üð ÌðÜ ·¤æ vz Õê´Î ÚUð¿·¤ ©ÂØô» ×ð´ ÜæØæ ÁæÌæ ãñÐ Îðã ·Ô¤ ÎÎü ×ð´ Öè Øã ©ÂØô»è ãôÌæ ãñÐ जून - 2019

29


विशेष

翈ßðÚU (ç¿ææ Øæ 翘淤) (ŒÜÕñ»ô ÁðÜðçÙ·¤æ)

×ÚUôÎȤÜè (ãðçÜ€UÅUâü ¥æ§âôÚUæ)

ÜæÜÕæãæ Øæ çÕÜæØȤÚU (§Âô×ô§Øæ ãðÇÚUðâè)

ÕƒæÚU‹Çè (ÁæÅþôÈ¤æ ·¤·¤æüâ)

ÕæÙæÕæÚU (çÁÁæ§â) > ÀæÜ ·¤ô ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâ·¤ÚU çÂÜæÙð âð ÎSÌ

çÙØ´ç˜æÌ ãô ÁæÌæ ãñÐ §â·¤è ÁǸ ·¤ô ÂæÙè ×ð´ Âèâ·¤ÚU °Ë·¤ôãÜ ·Ô¤ âæÍ ©ÂØô» ·¤ÚUÙð âð ·¤æØ淤ˠãô ÁæÌæ ãñÐ È¤Ü ·¤æ ©ÂØô» ÚU€Ì âæȤ ·¤ÚUÙð ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

Öê§ZÁæ×éÙ (ÂýðÙæ Áæ×éÙ) > »çÆØæ ¥õÚU âêÁÙ âð ÂýÖæçßÌ çãSâð ÂÚU

§â·¤è ÁǸ ·¤ô Âèâ·¤ÚU Üð ܻæØæ ÁæÌæ ãñÐ

Õýæ±×è Øæ ×¢Ç귤‡æèü (âð‹ÅUðçÜØæ ¥çáØðçÅU·¤æ) > Øã Á×èÙ ÂÚU Èñ¤Üæ ãé¥æ àææ·¤èØ ÂõÏæ ãñÐ ˆß¿æ çß·¤æÚUô´ ×ð´ Øã ¥çÌ ÜæÖ·¤æÚUè ãñÐ §â·¤è }vw ÂçæØæ´ Øæ wy ÚUæè Âæè ·¤æ ¿ê‡æü ¹æØæ ÁæÌæ ãñÐ Õýæ±×è ·Ô¤ ÂêÚUð ÂõÏð ·¤æ ·¤æÉ¸æ ·é¤cÆU ÚUôç»Øô´ ·Ô¤ çÜ° ÜæÖ·¤æÚUè ãñÐ S×ÚU‡æ àæç€Ì ÕɸæÙð ×ð´ §âð ¥çÌ ©ÂØô»è ×æÙæ »Øæ ãñÐ

ÁæÌæ ãñ ¥õÚU ©âè ×ð´ ×êÜ ·¤ô Âèâ·¤ÚU ÚUô»è ·¤ô çÂÜæ çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ Øã Îßæ Âæ¿Ù Æè·¤ ·¤ÚUÙð ¥õÚU Öê¹ ÕɸæÙð ×ð´ Öè âãæØ·¤ ãñÐ âðçUÅU·¤ ƒææß ·¤ô Æè·¤ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ×êÜ ·¤ô âÚUâæð´ ·ð¤ ÌðÜ ×ð´ ÌÕ Ì·¤ ·¤æØæ ÁæÌæ ãñ, ÁÕ Ì·¤ ç·¤ Øã ÁÜ·¤ÚU ·¤ôØÜæ Ùãè´ ÕÙ Áæ°Ð §â·Ô¤ ÕæÎ ÌðÜ ·¤ô ÀæÙ·¤ÚU Ü»æÙð âð âðçUÅU·¤ ƒææß Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñР翈ßðÚU ·¤è ÌæÁæ ÂçæØô´ ·¤ô ÎôÙô´ Õæ¢ãô´ ×ð´ } âð vz çÎÙô´ Ì·¤ ÜÂðÅU ·¤ÚU Õæ´ÏÙð âð ÕñÁæ (ãæ§ÇþôâèÜ) Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ

ÀôÅUè ÎéÏè Øæ §´çÇØÙ âÚUSÂèÜ ¥Íßæ ¥Ù¢Ì ×êÜ (ãðç×Çðâ×â §¢çÇ·¤â) > Øã ¥æÚUôãè Øæ çßâÂèü Õãéßáèü ÂõÏæ ãñÐ â¢Âê‡æü ÂõÏð âð âÈÔ¤Î

ÎêÏ çÙ·¤ÜÌæ ãñÐ §â·¤è ÁǸ ·¤ô âé¹æ·¤ÚU Îßæ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ©ÂØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ Øã Ú€ÌàæôÏ·¤ ãñ ¥õÚU »çÆØæ ÚUô» ×ð´ ¥çÏ·¤ÌÚU ÂýØé€Ì ãôÌæ ãñÐ ×ê˜æÜ ãôÌð ãé° Öè Øã ç·¤ÇÙè ·¤ô ãæçÙ Ùãè´ Âãé´¿æÌæÐ

¥¿ Øæ ¿æÜè (×ôçÚU¢Çæ çÅU‹€UÅUôçÚUØæ) > Øã °·¤ ÀôÅUæ Á´»Üè ÂðǸ ãñÐ §â·¤è ÀæÜ ·¤æ ©ÂØô» ãñÁæ ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

»ÜÈê¤Üè (×ôƒæçÙØæ ¿ŒÂÚU) > §â·¤è Âæè ·¤æ ÚUâ Ù×·¤ ·Ô¤ âæÍ ¥æ´¹ ×ð´ ÇæÜÙð âð ¥æ´¹ ·¤è È颤âè (¥æ§ü âôÚU) Æè·¤ ãô ÁæÌè ãñÐ

¿ñÚUô»ÚUæ (Öæ§ÅUñ€Uâ ÂðÇ‹·¤êÜðçÚUâ) > Øã °·¤ ÛææǸèÙé×æ ÂõÏæ ãñÐ ×é¢Çæ

»éÜñ´¿è (ŒÜ×ðçÚUØæ °·é¤çÅUȤôçÜØæ) > §â·¤è Âæè ·¤ô Âèâ·¤ÚU ·¤ÚU´Á

翈ßðÚU (ç¿ææ Øæ 翘淤) (ŒÜÕñ»ô ÁðÜðçÙ·¤æ) > Øã ÛææǸèÙé×æ ÂõÏæ

»éâé×ÂéL¤ (°¢Çþô»ýðȤèâ °ç¿ßæØÇ÷â) > ÂêÚUð ÂõÏð ·¤ô âé¹æ·¤ÚU ÌñØæÚU ç·¤°

â×æÁ ×ð´ ’ßÚU ×𴠧ⷤè ÀæÜ ·¤æ ©ÂØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñ ¥õÚU ©ÚUæ´ß Üô» §â·¤æ âÂüδàæ ×ð´ ÂýØô» ·¤ÚUÌð ãñ´Ð

Èê¤Ü ·Ô¤ çÜ° Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ âæÏæÚU‡æ ’ßÚU ×ð´ ×êÜ ·¤ô ÂæÙè ×ð´ Âèâ·¤ÚU çÂÜæØæ ÁæÌæ ãñÐ ÂðÅU ×ð´ ÎÎü ãôÙð ÂÚU ×êÜ ·¤ô °·¤ ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ©ÕæÜæ

30

जून - 2019

(Âô‹»ñç×Øæ ç‹ÙæÅUæ) ·Ô¤ ÌðÜ ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU ÀæÌè ÂÚU Üð ·¤ÚUÙð âð ÎêÏ ©ÌÚUÌæ ãñÐ

»° ¿ê‡æü ·¤æ °·¤ ¿׿ °·¤ ç»Üæâ ÂæÙè ×ð´ ƒæôÜ·¤ÚU çÂÜæÙð ¥õÚU °·¤ ¿׿ ¿ê‡æü Ü»æÙð âð âÂüδàæ ·¤æ ¥âÚU â×æŒÌ ãô ÁæÌæ ãñÐ


Õýæ±×è Øæ ×¢Ç귤‡æèü (âð‹ÅUðçÜØæ ¥çáØðçÅU·¤æ)

ÜæÜ ÎéÏè (ØêȤôçÕüØæ çãÌæü)

âÌç»çÆØæ (SÂ×ñü·¤ôâè çãSÂæ§Çæ)

»éÚUâé·¤ÚUè (Øæ ·é¤·é¤ÚUçÕ¿æ) (»ýðçßØæ çãSÅUæü) > ©ÚUæ´ß ¥æçÎßæçâØô´ mæÚUæ

§â·Ô¤ ÕèÁ ¥õÚU Âæè ·¤æ ©ÂØô» ¥çÌâæÚU ¥õÚU Âðç¿àæ ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ Õ¢ŠØæ·¤ÚU‡æ ·Ô¤ çÜ° »éÚUâé·¤ÚUè ¥õÚU ¹ÚUãÚU Õ´Çæ (»æÇðçÙØæ ÅUÚUÁèÇæ) ·¤è ÌèÙÌèÙ ÁǸð´ ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâ·¤ÚU çÂØæ ÁæÌæ ãñÐ ÚUçßßæÚU ¥õÚU ×´»ÜßæÚU ·¤ô §â·¤æ ÂýÖæß ¥çÏ·¤ ·¤æÚU»ÚU ãôÙð ·¤è ×æ‹ØÌæ ãñÐ

ÜæÜ ÎéÏè (ØêȤôçÕüØæ çãÌæü) > Øã àææ·¤èØ ÂõÏæ °·¤ âæ×æ‹Ø ¹ÚUÂÌßæÚU ãñ, Áô } âð w® §¢¿ ª¢¤¿æ ãôÌæ ãñÐ àæÚUèÚUÎÎü, ’ßÚU ¥õÚU Ú€ÌàæêÜ ×ð́ §â·¤è ÁǸ ·¤æ ¿ê‡æü ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ ÎðÙð âð ÜæÖ ãôÌæ ãñÐ Õ‘¿ô´ ·¤ô ·ë¤ç× ¥õÚU ¥æ´Ì ·¤è çàæ·¤æØÌ ×ð́ Öè Øã çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ §â àææ·¤èØ ÂõÏð ·¤æ ÎêÏßÌ ÚUâ ×çãÜæ¥ô´ ×ð́ ÎêÏ ÕɸæÙð ¥õÚU ©ÌæÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ©ÂØô»è ãñÐ ·¤æÜ×ðƒæ (Öê§üÙ çÙçÁ×) (°¢Çþô»ýðȤèâ ÂðçÙ·é¤ÜæÅUæ)

âæȤ Á»ãô´ ×ð´ ÂæØæ ÁæÙð ßæÜæ Øã °·¤ßáèüØ àææ·¤èØ ÂõÏæ ãñ, Áô °·¤ ×èÅUÚU ª¢¤¿æ ãô ÁæÌæ ãñÐ ÂõÏð ·Ô¤ Á×èÙ â𠪤ÂÚU ·Ô¤ âÖè çãSâð ·¤æ ’ßÚU, ·ë¤ç×, Âðç¿àæ ¥õÚU ßæØé çß·¤æÚU ×ð´ ÂýØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ Îßæ ÕãéÌ ·¤Ç¸ßè Ü»Ìè ãñÐ ç×ØæÎè Õé¹æÚU ×ð´ ¥õÚU Áèßæ‡æéÚUôÏ·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Öè §â·¤æ ©ÂØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ §â×ð´ ç¿ÚUñÌæ ·Ô¤ »é‡æ ãñ´ ¥õÚU Øã Îðàæè ç¿ÚUñÌæ ·Ô¤ Ùæ× âð ÕæÊææÚU ×ð´ ç×ÜÌæ ãñÐ Øã ÿæéÏæßÏü·¤ ¥õÚU ÂõçcÅU·¤ ÂõÏæ ãñÐ

·¤æÚUèç»ÚUè, âô×ÚUæÁ (ÖÙôüçÙØæ °¢ÍÜç×ç‹ÅU·¤æ) > ÀæØæÎæÚU Á»ãô´ ×ð´ ©»Ùð ßæÜè §â ÛææÇ¸è ·Ô¤ ÕèÁ ·¤æ ©ÂØô» ×éÇ¢ æ â×æÁ ×ð´ ’ßÚUÙæàæ·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ¥õÚU Âæè ·¤æ ©ÂØô» ß×Ù ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ ÂñÚUô´ ·Ô¤ Ü·¤ßæ ×ð´ ÕèÁ ·¤æ ¿ê‡æü ª¤ÂÚU âð Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ Øã °·¤ Õãé×Ëê Ø ·ë¤ç×Ùæàæ·¤ ãñÐ

×ÚU¿é¢Îè (°ÜðÈñ¤‹ÅUôÂâ S·ñ¤ÕÚU)

»éâé×ÂéL¤ (°¢Çþô»ýðȤèâ °ç¿ßæØÇ÷â)

Ïßæ§ü Øæ ÏÌ·¤è (ßêÇȤôçÇüØæ Èê¤çÅU·¤ôâæ) > Øã ÛææǸèÙé×æ ÕǸæ ÂõÏæ ãñÐ Âðç¿àæ ×𴠧ⷤè ÁǸ ·¤ô ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâ·¤ÚU çÂÜæØæ ÁæÌæ ãñÐ §â·¤æ Èê¤Ü ©æðÁ·¤, çßáãÚU ¥õÚU Ú€ÌdæßÚUôÏè ãñÐ

ãÚUçâ´»æÚU Øæ ¹ÚU¹âæ (Ùæ§ÅUñ´€UÍèâ ¥æÚUÕôÅUþèüçÅUâ) > Âéc ßæÜæ Øã

ÀôÅUæ ÂðǸ Õæ»æÙô´ ×ð´ Öè Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ ÁǸ ·¤ô ÂæÙè ×ð´ Âèâ·¤ÚU çÂÜæÙð âð ÎSÌ L¤·¤ ÁæÌæ ãñÐ §â·ð¤ ÕèÁ âð ©ÂØô»è ¥õáÏèØ ÌðÜ çÙ·¤ÜÌæ ãñÐ §â·¤è ÂçæØæ´ Õýô‹·¤æ§çÅUâ ¥õÚU §‹UÜê°¢Áæ (àæèÌ’ßÚU) ×ð´ ·¤æ× ¥æÌè ãñ´Ð Õ‘¿ô´ ·¤ô ·ë¤ç× ×ð´ ÂçæØô´ ·¤æ ÚUâ ¿èÙè ç×Üæ·¤ÚU ÎðÌð ãñ´Ð ÕèÁ ·¤ô ÂæÙè ×ð´ Âèâ·¤ÚU »´Áæ çâÚU ÂÚU Ü»æÙð âð ÕæÜ ©» ¥æÌð ãñ´Ð

·¤ôÚUñØæ (ãôÜðÚUçãÙæ °¢ÅUèçÇâð´ÅUðçÚU·¤æ) > ÁÜôÎÚU ¥õÚU »çÆØæ ×𴠧ⷤè ÀæÜ ¥õÚU ÁǸ ·¤ô ×æçÜàæ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ ÀæÜ ¥õÚU ÁǸ ·¤ô ÂæÙè ×ð´ Âèâ·¤ÚU ÌñØæÚU ƒæôÜ ·¤ô çÂÜæÙð âð àæÚUèÚU ·¤æ ÎÎü ¥õÚU ’ßÚU ÎêÚU ãô ÁæÌæ ãñÐ âÂüδàæ ¥õÚU çßá ÂýÖæß ×𴠧ⷤè Âèâè ãé§ü ÀæÜ ·¤ô ¿ÕæÙð âð ÌèÙ ç×ÙÅU ×ð´ ÜæÖ ç×ÜÌæ ãñÐ ÁãÚUèÜð ÂýÖæß ·Ô¤ ×æ×Üð ×ð´ ¥æÆ çÎÙô´ Ì·¤ Îßæ ¿ÕæÙð âð ÂêÚUè ÌÚUã Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ §â·Ô¤ ÕèÁ ·Ô¤ ×õç¹·¤ ©ÂØô» âð ¥çÌâæÚU, Âðç¿àæ ¥õÚU ¥´ÌçǸØô´ ×ð´ ·¤èǸ𠷤æ ÂýÖæß Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñРȤÜô´ ¥õÚU ·¤ô×Ü Âæô´ ·¤æ âæ» ÎðÙð âð Õ‘¿ð ·¤è ·ë¤ç× ×ÚU ÁæÌè ãñÐ ÜæÜÕæãæ Øæ çÕÜæØȤÚU (§Âô×ô§Øæ ãðÇÚUðâè) > §â·¤æ ÕèÁ ÚUð¿·¤ ãñ,

çÁâ·¤æ ©ÂØô» ×é¢Çæ ¥æçÎßæâè mæÚUæ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ ¥Ï·¤ÂæÚUè ×ð´ ÎÎüßæÜð çãSâð ×ð´ §â·Ô¤ Èê¤Ü ·¤ô ¿êÚU·¤ÚU ÚU¹Ùð âð ¥æÚUæ× ç×ÜÌæ ãñÐ जून - 2019

31


विशेष

·é¤ÁÚUè Øæ ×æÜ´·¤»èÙè (âðÜðSÅþâ ÂñÙè·é¤ÜðÅUâ) > §â·Ô¤ ÕèÁ ·¤æ

×ÚU¿é¢Îè (°ÜðÈñ¤‹ÅUôÂâ S·ñ¤ÕÚU) > } âð w® §¢¿ ª¢¤¿æ Øã àææ·¤èØ ÂõÏæ

ãÚUÁÚUßæ (Ö§çÅUâ çÚUÂæ¢Çæ) > ØçÎ ÌæÁæ ÅUãÙè ¥õÚU Íê´»è ·¤ô Âæ´¿ çÎÙô´

ÚUâÂßÙ (S×æ§Üñ€Uâ ×槷ý¤ôȤæ§Üæ) > Øã ÕÇ¸æ ¥õÚU ·¤æ´ÅUðÎæÚU

ÌðÜ ×æçÜàæ ·¤ÚUÙð âð àæÚUèÚU ·¤æ ÎÎü Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ ÀæÜ ·¤æ ©ÂØô» »ÖüÂæÌ ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ Øã S×ëçÌßÏü·¤ ¥õÚU SßðÎÁÙÙ ãñÐ Îçÿæ‡æ ÖæÚUÌ ×ð´ §â·ð¤ ÕèÁ ·¤æ ÌðÜ ÕÙæØæ ÁæÌæ ãñ, çÁâð ·ë¤c‡æ ÌðÜ Øæ ¥ôçÜØ× Ù槻ý× ·¤ãÌð ãñ´, Áô ¥Ùð·¤ ÚUô»ô´ ×ð´ ÜæÖ·¤æÚUè ãñÐ Ì·¤ ¿ÕæØæ Áæ° Ìô ¥çSÍÖ´» ÂéÙÑ ÁéǸ ÁæÌæ ãñÐ

ÂÚUãè Øæ ˆÍÜ ·¤ãßæ (ØêÚUðÚUØæ ÅU÷ØêÕÚUôâæ) > Øã ÕãéÌ ÕÇ¸æ ¥õÚU

×ôÅUæ ¥æÚUôãè ÂõÏæ ãñÐ Õé¹æÚU ¥õÚU ×ÜðçÚUØæ Õé¹æÚU ×𴠧ⷤè ÁǸ ·¤ô ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâ·¤ÚU çÂÜæÙð âð ÜæÖ·¤æÚUè ãñÐ àæÚUèÚU, ×æ´âÂðçàæØô´ ¥õÚU ÂðÅU ·Ô¤ ÎÎü ×ð´ Öè §â·¤è ÁǸ ·¤æ ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâæ ƒæôÜ ·¤æ× ·¤ÚUÌæ ãñÐ âæÍâæÍ ÎÎü ßæÜð SÍæÙ ÂÚU Öè ƒæôÜ ·¤ô Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ Øã »ÖüÂæÌ ·Ô¤ çÜ° Öè ©ÂØô»è ãñÐ §â·¤è ÀôÅUèâè ÅUãÙè ·¤ô Ïæ»ð ×ð´ Õæ´Ï·¤ÚU »Üð ×ð´ ÜÅU·¤æ ÜðÙð âð ·¤ãÌð ãñ´, ãñÁæ Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ

çÂØæÚU (ç¿ÚUõ´¿è) (Õê¿ÙñçÙØæ Ü‹ÊææÙ) > Øã °·¤ âÎæÕãæÚU ßëÿæ ãñÐ §â·¤è ×éÜæØ× ÀæÜ ·¤ô Ù§ü ç×Å÷UÅUè ·Ô¤ âæÍ ÂæÙè ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU ÌñØæÚU Üð ·¤ô âÂüδàæ ×ð´ ÂýÖæçßÌ ÿæð˜æ ·Ô¤ ª¤ÂÚU âð Ùè¿ð Ì·¤ Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ Øã ÕãéÌ ¥‘Àæ ÂõçcÅU·¤ ãñÐ §â·Ô¤ ÌðÜ ·¤æ ©ÂØô» ÕæÜô´ ·¤ô ·¤æÜæ ÕÙæÙð ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

çÂÚUèÁæÇê (€UÜôÚUôȤæ§ÅU× ¥â‹ÏèÙðçâØ×) > ×é¢Çæ ¥æçÎßæâè ×ð´ ÂéL¤áô´ mæÚUæ ÙÂé´â·¤Ìæ ÎêÚU ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° §â·Ô¤ ·¢¤ÎèØ ×êÜ ·¤ô Âèâ·¤ÚU àæÚUèÚU ·Ô¤ ç·¤âè Öæ» ×ð´ Ü»æ çÜØæ ÁæÌæ ãñÐ

ÂéÌÚUè (·ý¤ôÅUæòÙ ¥õÕÜõ‹»èȤôçÜ¥â) > °·¤ ÀôÅUæ ÂðǸ ãñ, çÁâ·¤è ÀæÜ, Âæè ¥õÚU ÁǸ Îßæ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÂýØé€Ì ãôÌè ãñÐ ¥æ´¹ô´ ·¤è È颤âè ×ð´ §â·Ô¤ ÌæÁæ ÚUâ ·¤ô Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ

ÚU€ÌȤÚU Øæ »ôÚUæÕô§ü (¥çÇüçâØæ âôÜðÙðâè) > Øã °·¤ ÕǸæ, ÛææǸèÙé×æ

ÂõÏæ ãñÐ §â·¤è ÁǸ ·¤ô Âèâ·¤ÚU ÁÜôÎÚU ×ð´ Èê¤Üð SÍæÙ ÂÚU ×ôÅUæ Üð ܻæ ÎðÙð âð âêÁÙ ·¤× ãô ÁæÌè ãñÐ §â·¤è ÁǸ ·ð¤ ÂýØô» âð Âýâß ·Ô¤ ÕæÎ ãôÙð ßæÜæ ÂðÅU ÎÎü Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ

32

जून - 2019

¹éÜð ×ñÎæÙ ×ð´ ÕãéÌæØÌ âð ÂæØæ ÁæÌæ ãñÐ §â·¤è ÁǸ ·¤ô ·ê¤¿·¤ÚU çÙ·¤æÜð »° ÚUâ ·¤ô âêÁÙ ÂÚU Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ Üð âê¹·¤ÚU ÎÎü ¹è´¿ ÜðÌæ ãñ ¥õÚU âêÁÙ ·¤× ãô ÁæÌè ãñÐ ÁǸ ·¤ô ·¤æÜè ç׿ü ·Ô¤ âæÍ Î´Ì àæêÜ ×ð´ Ü»æÌð ãñ´Ð

¥æÚUôãè ÂõÏæ ãñÐ ·¤Á, ¹êÙè Âðç¿àæ ¥õÚU ×ê˜æÁ ·¤cÅU ×𴠧ⷤè ÁǸ ·¤ô ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâ·¤ÚU çÂÜæÙæ ÜæÖ·¤æÚUè ãñÐ Øã ×ê˜æÁ, SßðÎÜ, ÂõçcÅU·¤ ¥õÚU ·¤æ×ôÎ÷Îè·¤ ãñÐ ¥æ×ßæÌ ¥õÚU â´çÏ àæôÍ ×𴠧ⷤæ ÃØßãæÚU ãôÌæ ãñÐ ÂéÚUæÙð ¿×üÚUô» ¥õÚU »¢Ç×æÜæ ×ð´ Øã ÜæÖ·¤æÚUè ãñÐ

âØÙ Øæ ¥âÙ (ÅUç×üÙðçÜØæ ¥ÜæÅUæ) > Øã °·¤ ßëÿæ ãñÐ §â·¤è ÀæÜ

·¤æ ¿ê‡æü »×ü ÂæÙè âð ÜðÙð âð Ÿæ߇æàæç€Ì Õɸ ÁæÌè ãñÐ ¿ê‡æü ·¤ô âÚUâæð´ ÌðÜ ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU ·¤æÙ ×ð´ ÇæÜÙð âð Öè âéÙÙð ·¤è àæç€Ì ÕɸÌè ãñÐ

âܧü (ÕõâÕðçÜØæ âðÚUæüÅUæ) > §â ßëÿæ ·¤è ÀæÜ ·¤ô Âèâ·¤ÚU

°¢ÅUèâðçUÅU·¤ Üð ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ƒææß ÂÚU Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ ÂðÅU ·Ô¤ ÎÎü ×ð´ ÀæÜ ·Ô¤ ÅU鷤Ǹ𠷤æ ÂýØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

âÌæßÚU (°ðâÂæÚUæ»â ÚUðâè×ôââ) > âÌæßÚU ¥õÚU ÂéÌÚUè (·ý¤ôÅUæòÙ

¥õÜô‹»ôȤôçÜØâ) ·¤è ÁǸð´ ÂæÙè ×ð´ Âèâ·¤ÚU çÂÜæÙð âð Ìæ ’ßÚU ¹ˆ× ãô ÁæÌæ ãñÐ çÕÚUãôÚU ¥æçÎßæâè ÂðàææÕ ×ð´ ¹êÙ ¥æÙð ÂÚU ¥õÚU ×é¢Çæ ¥æçÎßæâè Âðç¿àæ ãôÙð ÂÚU §â·¤æ ©ÂØô» ·¤ÚUÌð ãñ´Ð

âÌç»çÆØæ (SÂ×ñü·¤ôâè çãSÂæ§Çæ) > ·¤æÙ ×ð´ ÎÎü ãôÙð ÂÚU §â·¤è

ÂçæØô´ ·¤ô ×âÜ·¤ÚU çÙ·¤æÜð »° ÚUâ ×ð´ Ù×·¤ ç×Üæ·¤ÚU ÇæÜæ ÁæÌæ ãñÐ ·¤ÅUð Øæ ƒææß ÂÚU §â·¤è ÂçæØô´ ·¤ô ÌÜãˆÍè ÂÚU ÚU»Ç¸·¤ÚU ©â·¤æ ÚUâ ÇæÜÙð ¥õÚU çÙ¿éǸè ãé§ü ÂçæØô´ ·¤ô ª¤ÂÚU âð Õæ´Ï ÎðÙð âð Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ ¥õáÏèØ ÂõÏð ¥õÚU Öè ãñ´ ¥õÚU ÕãéÌ âæÚUð ãñ´, Üðç·¤Ù Øãæ´ ·é¤À ÂõÏô´ ·¤è ©ÂØôç»Ìæ ÕÌæ§ü »§ü ãñ´Ð Øã ç¿ç·¤ˆâ·¤èØ âéÛææß ·¤×, ÁǸèÕêçÅUØô´ ·Ô¤ ÂýçÌ Üô»ô´ ×ð´ L¤ÛææÙ ÂñÎæ ·¤ÚUÙð ·¤æ ÂýØæâ ¥çÏ·¤ ãñÐ ƒæÚU»æ´ß ·Ô¤ SÍæÙèØ Üô»ô´ âð ™ææÙ ¥çÁüÌ ·¤ÚU ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ©ÂØô» ·¤ÚUÙð ·¤è ¥æÎÌ ÇæÜè Áæ â·¤Ìè ãñ, €UØô´ç·¤ ÕæÌ ™ææÙ ·¤è Ùãè´, ©ÂØô» ·¤è ãñÐ


जून - 2019

33


जानकारी

औषधीय खेती

किसान होंगे मालामाल

ÎôSÌô´ ¥æÁ ·¤è ÎéçÙØæ ×ð´ âÖè ¥‘Àæ ¥õÚU ’ØæÎæ Âñâæ ·¤×æÙæ ¿æãÌð ãñ´Ð ¿æãð ßô ÃØæÂæÚUè ãô Øæ °·¤ ¥æ× ¥æÎ×èÐ ç·¤âæÙ Öè ¥ÂÙð ÂçÚUßæÚU ·¤æ ¥‘Àè ÌÚUã âð ÂæÜÙ Âôá‡æ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° çÎÙ ÚUæÌ ·¤Ç¸è ×ðãÙÌ ·¤ÚUÌæ ãñ Ìæç·¤ ’ØæÎæ Âñâæ ¥õÚU ×éÙæȤæ Üð â·Ô¤, Üðç·¤Ù ØçÎ ßã ÂÚU´ÂÚUæ»Ì ¥õÚU ÂéÚUæÙð ÌÚUè·Ô¤ âð ¹ðÌè ·¤ÚUð»æ Ìô ¥æÁ ·Ô¤ Øé» ×ð´ çÂÀǸ ÁæØð»æÐ §âçÜ° ©âð ãÚU ©â ÙØð ÌÚUè·Ô¤ ¥õÚU ¹ðÌè ·¤ô ¥ÂÙæÙæ ÂǸð»æ çÁââð ©â·¤è ¥æØ Õɸ â·Ô¤Ð ·¤× ¹¿ü ×ð´ ¥çÏ·¤ ×éÙæȸ¤æ ·¤×æÙð ·Ô¤ çÜ° ÖæÚUÌ ×ð´ ·é¤À ßáôü ×ð´ ¥õáÏèØ È¤âÜô ·¤è ÌÚUȤ ç·¤âæÙô´ ·¤æ L¤¹ Õɸæ ãñ ¥õÚU §â ÌÚUã ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚU ·¤§ü âæÚUð ç·¤âæÙ ×æÜæ×æÜ Öè ãé° ãñ´Ð âæÍ ãUèU §Ù ¥õáÏèØ ÂæñÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤æÚU‡æ Õð·¤æÚU ÂǸè Õ´ÁÚU ¥õÚU ÂãæÇ¸è §Üæ·¤ô´ ×ð´ Öè ¹ðÌè ·¤ÚUÙæ âÖß ãô ÂæØæ ãñÐ

ã× ¥æ·¤ô ·é¤À °ðâð ¥õáÏèØ ÂæñŠææð´ ·Ô¤ ÕæÚUð ×ð´ ÕÌæ ÚUãðU ãñ´U çÁÙ·¤è ¹ðÌè âð ¥æ Üæ¹ô´ M¤ÂØð ·¤×æ â·¤Ìð ãñ´Ð

SÅUðçßØæ ·¤è ¹ðÌè

SÅUèçßØæ °·¤ Üô·¤çÂýØ ¥õÚU ÜæÖÎæØ·¤ ¥õáÏèØ ÂõÏæ ãñÐ Øã ÂõÏæ ¥ÂÙè ÂçæØô´ ·¤è ç×Ææâ ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ÁæÙæ ÁæÌæ ãñÐ §ÌÙæ ×èÆUUæ ãôÙð ·Ô¤ ÕæÎ Öè §â×ð´ àæ·¤üÚUæ ·¤è ×æ˜ææ Ùãè ãôÌè ãñÐ Øã °·¤ àæê‹Ø ·ñ¤ÜôÚUè ©ˆÂæÎ ãñÐ Øã ×éØ M¤Â âð Îçÿæ‡æ ¥×ðçÚU·¤æ ×ð´ ¥çÏ·¤ ÂæØæ ÁæÌæ ãñÐ Øã ×Ïé×ðã ßæÜð ÚUôç»Øô´ ·Ô¤ çÜ° ·¤æȤè ÜæÖÎæØ·¤ ×æÙæ ÁæÌæ ãñÐ Øã ÚUô»è ·Ô¤ àæÚUèÚU ×ð´ §´âéçÜÙ ÕÙæÙð ×ð´ ×ÎÎ ·¤ÚUÌæ ãñÐ §â·¤è ÕɸÌè ×æ´» ·¤ô Îð¹·¤ÚU çßàß ·Ô¤ ·¤§ü Îðàæô´ Áñâð ÁæÂæÙ, ¥×ðçÚU·¤æ, Ìæ§ßæÙ, ·¤ôçÚUØæ ¥æçÎ ×𴠧ⷤè ÃØæßâæçØ·¤ ÌõÚU ÂÚU §â·¤è ¹ðÌè ·¤è Áæ ÚUãè ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ Öè ׊ØÂýÎðàæ, ×ãæÚUæcÅþ, »éÁÚUæÌ, ÛææÚU¹´Ç ß ÚUæÁSÍæÙ âçãUÌ ·¤§ü âæÚUð ÚUæ’Øô´ ×ð´ §â·¤è ¹ðÌè ·¤è àæéL¤¥æÌ ãô ¿é·¤è ãñÐ SÅUèçßØæ ·¤è ¹ðÌè ·Ô¤ çÜ° ¥hü ¥æÎýü ¥õÚU ¥hü ©c‡æ ÁÜßæØé ©ÂØéQ¤ ÚUãÌè ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ §â·¤è ¹ðÌè ÂêÚUð âæÜ ×ð´ ·¤Öè Öè ·¤ÚU â·¤Ìð ãñ´Ð Õâ çÁâ ÿæð˜æ ·¤æ ÌæÂ×æÙ àæê‹Ø çÇ»ýè âð Ùè¿ð ÁæÌæ ãô ßãæ´ §â·¤è ¹ðÌè Ùãè´ ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð §â·¤è ¥‘Àè

34

जून - 2019


ÂñÎæßæÚU ·Ô¤ çÜ° Îô×ÅU Á×èÙ Áô { Âè°¿ âð | Âè°¿ ·Ô¤ ¥´ÎÚU ãôÙè ¿æçã° °ß´ ©ç¿Ì ÁÜ çÙ·¤æâ ßæÜè ãôÙæ ¿æçã°Ð Øã ȤâÜ âê¹æ âãÙ Ùãè´ ·¤ÚU â·¤Ìè §âçÜ° §â·¤è çâ´¿æ§ü v® çÎÙô´ ·Ô¤ ¥´ÌÚUæÜ ×ð´ ·¤ÚUÙæ ¿æçã°Ð âæÜÖÚU ×𴠧ⷤè x âð y ·¤ÅUæ§ü ãôÌè ãñ ©â ·¤ÅUæ§ü ×ð´ {® âð ~® ç€ß´ÅUÜ Ì·¤ âê¹ð Âæð ÂýæŒÌ ç·¤Øð Áæ â·¤Ìð ãñ´Ð ØçÎ ã× §Ù·Ô¤ ¥‹ÌÚUæücÅþèØ Öæß ·¤è ÕæÌ ·¤ÚU´ð Ìô x®® âð y®® M¤ÂØð ÂýçÌ ç·¤Üô »ýæ× ãñÐ Üðç·¤Ù ÖæÚUÌ ×ð´ ©ç¿Ì ÕæÁæÚU Ùãè´ ãôÙð ÂÚU ã× §â·¤æ ¥Ùé×æçÙÌ Öæß }® M¤ÂØð ç·¤Üô ×æÙ Üð´ Ìô {® ç€ß´ÅUÜ ©ˆÂæÎÙ ãôÙð ÂÚU y âð z Üæ¹ M¤ÂØð Ì·¤ ·¤è ¥æØ ÂýçÌ °·¤Ç¸ ãô ÁæÌè ãñÐ §â·¤è ¹ðÌè ·¤æò‹Åþñ€UÅU Õðâ ÂÚU ãè ·¤ÚUÙæ ¿æçã° Ìæç·¤ ȤâÜ Õð¿Ùð â´Õ´çÏÌ ·¤ô§ü ç΀·¤Ì Ùãè´ ¥æ°Ð

ØãUæ´ âð Üð´ ¥õáÏèØ È¤âÜô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤è ÅþðçÙ´» ÖæÚUÌ ×ð´ ¥õáÏèØ °ß´ â»´Ï ÂõÏæ â´SÍæÙ âè×ñ ·Ô¤ ÁçÚUØð §Ù ¥õáÏèØ È¤âÜô´ ÂÚU çÚUâ¿ü ·Ô¤ âæÍ âæÍ ç·¤âæÙô´ ·¤ô â×Ø â×Ø ÂÚU ×æ»üÎàæüÙ Öè çÎØæ ÁæÌæ ãñUÐ Øã °·¤ âÚU·¤æÚUè â´SÍæ ãñ Øã â´SÍæ ÁæÙ·¤æÚUè ÎðÙð ·Ô¤ çÜ° ·¤§ü ×ðÜð, âðç×ÙæÚU ·¤æ ¥æØôÁÙ ·¤ÚUÌè ãñ çÁâ×ð´ ç·¤âæÙ âèÏð ßñ™ææçÙ·¤ô´ âð ÕæÌ¿èÌ ·¤Ú·ð¤ §Uâ·¤æ ÜæÖ ©UÆUæ â·¤Ìð ãñ´UÐ Øã â´SÍæ ÂõÏð ÎðÙð ·Ô¤ âæÍ ©â·¤è ×æ·¤üðçÅU´» ¥æçÎ ·Ô¤ ÕæÚUð ×ð´ Öè ÁæÙ·¤æÚUè ©ÂÜÏ ·¤ÚUßæÌè ãñÐ §Uâ·ð¤ ¥Üæßæ ÚUæÁSÍæÙ ·ð¤ ÁØÂéÚU ×ð´ ãñUçÙ×ðÙ ¿ðçÚUÅðUÕÜ ç×àæÙ âæðâæ§UÅUè Öè ¥æñáŠæèØ ÂæñŠææð´ ·¤è ¹ðÌè ·ð¤ ÕæÚÔU ×ð´ ãUÚU ×æãU ÅþðUçÙ´» ÂýÎæÙ ·¤ÚUÌè ãñU ÕçË·¤ âÙÚUæ§UÁ °»ýèÜñ´ÇU ÇUßÂÜ×ð´ÅU °‡ÇU çÚUâ¿ü Âýæ.çÜ., ÁØÂéÚU ·ð¤ ×æŠØ× âð ¥æñcæŠæèØ È¤âÜæð´ ·¤è ©UÂÁ ·¤è ¹ÚUèÎ ·ð¤ çÜ° ÕæØ Õñ·¤ »æÚ´UÅUè °»ýè×ð´ÅU Öè ·¤ÚUÌè ãñUÐ

¥æÅUèü×èçàæØæ ·¤è ¹ðÌè

¥æÅUèü×èçàæØæ °·¤ ÕãéÌ »é‡æ·¤æÚUè ¥õáÏèØ ÂõÏæ ãñÐ §â·¤æ ©ÂØô» ×ÜðçÚUØæ ·¤è Îßæ§ü §´Áð€UàæÙ ¥õÚU ÅUðÕÜðÅU÷â ÕÙæÙð ×ð´ ãôÌæ ãñÐ §â·¤è ¹ðÌè ¿æ§Ùæ, Ì´ÁæçÙØæ, ·Ô¤‹Øæ ¥æçÎ Îðàæô´ ×ð´ ÕǸð Âñ×æÙð ÂÚU ·¤è Áæ ÚUãè ãñÐ §â·¤è ÕɸÌè ×æ´» ·¤ô Îð¹·¤ÚU ÖæÚUÌ ×ð´ âè×ñ Ùð ßáü w®®z âð §â·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUßæÙæ ¥õÚU ÅþðçÙ´» ÎðÙð ·¤è àæéM¤¥æÌ ·¤è ãñÐ §â·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ÙßÕÚ,U çÎâÕÚU ×ð´ ÙâüÚUè ÌñØæÚU ·¤ÚUÙè ÂǸÌè ãñ ¥õÚU ȤÚUßÚUè ·Ô¤ ×æã ×𴠧ⷤô ¹ðÌ ×ð´ Ü»æÙæ ÂǸÌæ ãñÐ §â ȤâÜ ·¤ô ÕãéÌ ·¤× ¹æÎ, ÂæÙè ·¤è ÁM¤ÚUÌ ÂǸÌè ãñÐ §ââð ßáü ×ð´ x ÕæÚU ©ÂÁ Âýæ# ·¤ÚU â·¤Ìð ã´ñÐ ÂýçÌ Õèƒæð ×ð´ Éæ§ü âð âæÉð¸ ÌèÙ ç€ß´ÅUÜ ÂçæØæ´ çÙ·¤ÜÌè ã´ñÐ §Ù ÂçæØô´ ·¤ô ·¤´ÂÙè x® âð xz M¤ÂØð ç·¤Üô Ì·¤ ¹ÚUèÎÌè ãñÐ çÁââð ç·¤âæÙ ·¤ô ÂýçÌ Õèƒææ ~®®® âð v®®®® Ì·¤ ·¤æ ȤæØÎæ ãôÌæ ãñ ¥õÚU ¥»ÚU ã× §â·¤è Üæ»Ì ·¤ô Îð¹ð´ Ìô ×æ˜æ vz âð w® ãÁæÚU ÂýçÌ °·¤Ç¸ ·Ô¤ çãâæÕ âð ¥æÌè ãñÐ §â·Ô¤ ÕèÁ ·¤æò‹Åþñ€UÅU ·¤´ÂÙè ×éUÌ ×ð´ ©ÂÜÏ ·¤ÚUßæÌè ãñÐ ÕèÁ ·Ô¤ çÜ° ç·¤âæÙ âè×ñ ܹ٪¤ âð â·¤ü ·¤ÚUð´Ð

Üð×Ù »ýæâ ·¤è ¹ðÌè

»×ü ÁÜßæØé ßæÜð Îðàæ çâ´»æÂéÚU, §´ÇôÙðçàæØæ, ¥Áüð´ÅUèÙæ, ¿æ§Ùæ, Ìæ§ßæÙ, ÖæÚUÌ, ŸæèÜ´·¤æ ×ð´ ©»æØæ ÁæÙð ßæÜæ ãÕüÜ ÂõÏæ ãñÐ §â·¤è ÂçæØô´ ·¤æ ©ÂØô» Üð×Ù Åþè ÕÙæÙð ×ð´ ãôÌæ ãñÐ §ââð çÙ·¤ÜÙð ßæÜð ÌðÜ ·¤æ ©ÂØô» ·¤§ü ÌÚUè·Ô¤ ·Ô¤ âõÎØü ÂýâæÏÙ °ß´ ¹æl ×ð´ çÙÕê ·¤è ¹éàæÕê (UÜðßÚU) ÜæÙð ·Ô¤ çÜ° ãôÌæ ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ âè×ñ ·Ô¤ ÁçÚU° §â·¤è ¹ðÌè ·¤ô Õɸæßæ çÎØæ Áæ ÚUãæ ãñÐ ç·¤âæÙ ·¤ô ÂõÏð ÎðÙð ·Ô¤ âæÍ âæÍ Âýçàæÿæ‡æ ¥õÚU ÌðÜ çÙ·¤æÜÙð âð Üð·¤ÚU ×æ·¤üðçÅU´» Ì·¤ ·¤è ÁæÙ·¤æÚUè ©ÂÜÏ ·¤ÚUßæÌæ ãñÐ §â·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ÂãæǸè ÿæð˜æ ©ÂØéQ¤ ÚUãÌæ ãñÐ Áñâð

·¤è ÚUæÁSÍæÙ ·Ô¤ Õæ´âßæǸæ, Çê´»ÚUÂéÚU, ÂýÌæ»ɸ ¥æçÎ ðÜð×Ù »ýæâ ·¤æ ÂõÏæ âæÜÖÚU ×ð´ ÌèÙ ÕæÚU ©ÂÁ ÎðÌæ ãñÐ ãÚU ·¤ÅUæ§ü ·¤ÚUÙð ·Ô¤ ÕæÎ §â·¤è çâ´¿æ§ü ·¤ÚUÙð â𠩈ÂæÎÙ ×ð´ ÕɸôÌÚUè ãôÌè ãñÐ Üð×Ù »ýæâ ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° âßüÂýÍ× ¥ÂýñÜ, קü ×æã ×𴠧ⷤè ÙâüÚUè ÌñØæÚU ·¤è ÁæÌè ãñÐ ÂýçÌ ãð€UÅUðØÚU v® ç·¤Üô ÕèÁ ·¤æȤè ãôÌæ ãñÐ ÁéÜæ§ü, ¥»SÌ ×ð´ ÂõÏð ¹ðÌ ×ð´ Ü»æÙð ·Ô¤ ÜæØ·¤ ãô ÁæÌð ãñ´Ð §â·Ô¤ ÂæñÏô´ ·¤ô €UØæÚUè ×ð´ yz âð {® âð×è ·¤è ÎêÚUè ÂÚU Ü»æØæ ÁæÙæ ¿æçãU°Ð ÂýçÌ °·¤Ç¸ ×ð´ ֻܻ w®®® ÂõÏð Ü»æ° Áæ â·¤Ìð ã´ñÐ §â ȤâÜ ·¤ô ÕãéÌ ãè ·¤× çâ´¿æ§ü ·¤è ÁM¤ÚUÌ ãôÌè ãñÐ ·¤× ßáæü ãôÙð ÂÚU §â·¤è çâ´¿æ§ü ¥æßàØ·¤Ìæ ¥ÙéâæÚU ·¤ÚU â·¤Ìð ã´ñÐ Üð×Ù »ýæâ ·¤è ÂãÜè ·¤ÅUæ§ü vw® çÎÙô´ ·Ô¤ ÕæÎ àæéM¤ ãô ÁæÌè ãñÐ ©â·Ô¤ ÕæÎ ÎêâÚUè ¥õÚU ÌèâÚUè ·¤ÅUæ§ü z® âð |® çÎÙô´ ·Ô¤ ¥´ÌÚUæÜ ×ð´ ãôÌè ãñÐ Üð×Ù »ýæâ ·Ô¤ ÀôÅUð ÀôÅUð ÅU鷤Ǹ𠷤ÚU ¥æâßÙ çßçÏ âð ÌðÜ çÙ·¤æÜæ ÁæÌæ ãñÐ ÂýçÌ °·¤Ç¸ ×ð´ ֻܻ v®® ç·¤Üô »ýæ× ÌðÜ ·¤æ ©ˆÂæÎÙ ãôÌæ ãñÐ çÁâ·¤è ÕæÁæÚU ×ð´ ·¤è×Ì |®® M¤ÂØð ç·¤Üô âð Üð·¤ÚU ~®® M¤ÂØð ç·¤Üô »ýæ× Ì·¤ ãôÌè ãñÐ जून - 2019

35


विशेष ÚUãÌæ ãñÐ ÕèÁ ·¤ô ÕôÙ𠤷𤠰·¤ â#æã ÕæÎ ãË·¤è çâ´¿æ§ü ·¤Ú´UðÐ ÎêâÚUè çâ´¿æ§ü ÁÕ ÂõÏð ÕǸð ãô ÁæØ´ð ©â·Ô¤ ÕæÎ ·¤ÚUÙæ ¿æçã°Ð âÌæßÚU ·¤ô ÕãéÌ ãè ·¤× çâ´¿æ§ü ·¤è ÁM¤ÚUÌ ãôÌè ãñÐ ÁÕ ÂõÏð ·Ô¤ Âæð ÂèÜð ÂǸ ÁæØ´ð Ìô §â·¤è ¹éÎæ§ü ·¤ÚU·Ô¤ ÚUâÎæÚU ÁǸô´ ·¤ô çÙ·¤æÜ Üð´Ð »èÜè ÁǸô´ ·¤æ ©ˆÂæÎÙ ÂýçÌ °·¤Ç¸ x®® âð xz® ç€ß´ÅUÜ Ì·¤ ãôÌæ ãñÐ ¹ðÌ âð çÙ·¤Üè ÁǸô´ ·¤ô ¥‘Àð âð âȤæ§ü ·¤ÚU·Ô¤ ÌðÁ Ïê ×ð´ ÚU¹Ùæ ãôÌæ ãñÐ ÁÕ ÁǸð´ âê¹ ÁæÌè ãñ´ Ìô ©Ù·¤æ ßÁÙ ƒæÅU·¤ÚU y® âð z® ç€ß´ÅUÜ Ì·¤ ÚUã ÁæÌæ ãñÐ ÕæÁæÚU ×ð´ §Ù ÁǸô´ ·¤è ·¤è×Ì wz® âð x®® ÂýçÌ ç·¤Üô Ì·¤ ÚUãÌæ ãñÐ âÌæßÚU ·¤è çÕ·ý¤è çÎËÜè, ܹ٪¤, ·¤æÙÂéÚU, ÕÙæÚUâ ×ð´ ÕǸð Âñ×æÙð ÂÚU ãôÌè ãñÐ âÌæßÚU ·Ô¤ ÕèÁ ©læçÙ·¤è çßÖæ», âè×ñ ¥õÚU çÙÁè Îé·¤æÙô´ ÂÚU ¥æâæÙè âð ç×Ü ÁæÌð ãñ´Ð

ÌéÜâè ·¤è ¹ðÌè

ÌéÜâè ·¤æ ÂõÏæ Âýæ¿èÙ â×Ø âð ãè ãÚU ƒæÚU ·Ô¤ Ü»Øæ ÁæÌæ ÚUãæ ãñÐ ÌéÜâè ·¤æ ÂõÏæ çÁÌÙæ ÂêÁÙèØ ãñ ©ââð ·¤§ü ’ØæÎæ ©â×ð´ ¥õáÏèØ »é‡æ ãôÌð ã´ñÐ ÌéÜâè ·¤è ¹ðÌè ¥Õ ÃØæßâæçØ·¤ M¤Â ×ð´ ãôÙð Ü»è ãñÐ ÌéÜâè ·Ô¤ Âæð ÌðÜ ¥õÚU ÕèÁ ·¤ô Õð¿æ ÁæÌæ ãñÐ ÌéÜâè ·¤× ÂæÙè ¥õÚU ·¤× Üæ»Ì ×ð´ ’ØæÎæ ȸ¤æØÎæ ÎðÙð ßæÜè ¥õáÏèØ È¤âÜ ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ ·¤§ü âæÚUè ÚUæ’Ø âÚU·¤æÚUð´ ÌéÜâè ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUÙð ÂÚU ¥ÙéÎæÙ Öè ©ÂÜÏ ·¤ÚUßæ ÚUãè ãñ´Ð ÌéÜâè ·Ô¤ ÕèÁ çÙÁè Îé·¤æÙô´ ¥õÚU ¥æ·Ԥ çÁÜð ·Ô¤ ©læçÙ·¤è çßÖæ» ×ð´ Öè ¥æâæÙè âð ©ÂÜÏ ãô ÁæÌð ãñ´Ð ÌéÜâè ·Ô¤ ÕèÁ Õð¿Ùð ·Ô¤ çÜ° ׊ØÂýÎðàæ ·¤è Ùè׿ ×´Çè ÕðSÅU ãñÐ Ùè׿ ×´Çè ×ð´ âñ´·¤Ç¸ô´ Âý·¤æÚU ·¤è ¥õáçÏØô´ ·¤è ¹ÚUèÎè ãôÌè ãñÐ

âÌæßÚU ·¤è ¹ðÌè

âÌæßÚUè ·¤ô ·¤§ü Ùæ×ô´ âð ÁæÙæ ÁæÌæ ãñ Áñâð àæÌæßÚUè, âÌâéÌæ Üðç·¤Ù §â·¤æ ßñ™ææçÙ·¤ Ùæ× °SØðÚUð»â ÚUðâè×ôâæ ãñÐ §â ¥õáçÏ ·¤æ ©ÂØô» àæçQ¤ ÕɸæÙð, ÎêÏ ÕɸæÙð, ÎÎü çÙßæÚU‡æ °ß´ ÂÍÚUè â´Õ´çÏÌ ÚUô»ô´ ·Ô¤ §ÜæÁ ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ âÌæßÚU ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° v® âð z® çÇ»ýè âðçËâØâ ©æ× ×æÙæ ÁæÌæ ãñÐ §â·Ô¤ çÜ° ¹ðÌ ·¤ô ÁéÜæ§ü¥»SÌ ×æã ×ð´ wx ÕæÚU ¥‘Àè ÁéÌæ§ü ·¤ÚU ÜðÙæ ¿æçã°Ð ¥´çÌ× ÁéÌæ§ü (¥»SÌ) ·Ô¤ â×Ø v® ÅUÙ âǸè ãé§ü »ôÕÚU ·¤è ¹æÎ ÂýçÌ °·¤Ç¸ ç×Üæ ÜðÙæ ¿æçã° çȤÚU v® ×èÅUÚU ·¤è €UØæÚUè ÕÙæ·¤ÚU ÕèÁô´ ·¤è Õé¥æ§ü ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð Õé¥æ§ü ·Ô¤ çÜ° ÂýçÌ °·¤Ç¸ z ç·¤Üô ÕèÁ ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãôÌè ãñÐ ÕæÁæÚU ×ð´ âÌæßÚU ·Ô¤ ÕèÁ ·¤æ ×êËØ v®®® L¤Â° ÂýçÌ ç·¤Üô»ýæ× Ì·¤

36

जून - 2019

°ÜôßðÚUæ ·¤è ¹ðÌè

‚ßæÚUÂæÆæ, ƒæëÌ·¤é×æÚUè Øæ °ÜôßðÚUæ çÁâ·¤æ ßæÙSÂçÌ·¤ Ùæ× °ÜôßðÚUæ ÕæÚUÕ‹Ççââ ãñ ÌÍæ çÜçÜ°ðâè ÂçÚUßæÚU ·¤æ âÎSØ ãñÐ §â·¤æ ©ˆÂçæ SÍæÙ ©æÚUè ¥Èý¤è·¤æ ×æÙæ ÁæÌæ ãñÐ °ÜôßðÚUæ ·¤ô çßçÖóæ Öæáæ¥ô´ ×𴠥ܻ¥Ü» Ùæ× âð Âé·¤æÚUæ ÁæÌæ ãñ, çã‹Îè ×ð´ ‚ßæÚUÂæÆæ, ƒæëÌ·é¤×æÚUè, ƒæè·é¤´ßæÚU, â´S·¤ëÌ ×ð´ ·é¤×æÚUè, ¥´»ýðÁè ×ð´ °ÜôØ ·¤ãæ ÁæÌæ ãñÐ °ÜôßðÚUæ ×ð´ ·¤§ü ¥õáÏèØ »é‡æ ÂæØð ÁæÌð ãñ´, Áô çßçÖóæ Âý·¤æÚU ·¤è Õè×æçÚUØô´ ·Ô¤ ©Â¿æÚU ×ð´ ¥æØéßüðçη¤ °´ß ØéÙæÙè ÂhçÌ ×ð´ ÂýØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñ Áñâð ÂðÅU ·Ô¤ ·¤èǸô´, ÂðÅU ÎÎü, ßæÌ çß·¤æÚU, ¿×ü ÚUô», ÁÜÙð ÂÚU, Ùð˜æ ÚUô», ¿ðãÚUð ·¤è ¿×·¤ ÕɸæÙð ßæÜè ˆß¿æ ·ý¤è×, àæðÂê °ß´ âõ‹ÎØü ÂýâæÏÙ ÌÍæ âæ×æ‹Ø àæçQ¤ßÏü·¤ ÅUæòçÙ·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ©ÂØô»è ãñÐ §â·Ô¤ ¥õáÏèØ »é‡æô´ ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ §âð Õ»è¿ô´ ×ð´ ÌÍæ ƒæÚU ·Ô¤ ¥æâ Âæâ Ü»æØæ ÁæÌæ ãñÐ ÂãÜð §â ÂõÏð ·¤æ ©ˆÂæÎÙ ÃØæßâæçØ·¤ M¤Â âð Ùãè´ ç·¤Øæ ÁæÌæ Íæ ÌÍæ Øã ¹ðÌô´ ·¤è ×ðɸ ×ð´ ÙÎè ç·¤ÙæÚUð ¥ÂÙð ¥æ ãè ©» ÁæÌæ ãñÐ ÂÚU‹Ìé ¥Õ §â·¤è ÕɸÌè ×æ´» ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ·¤ëá·¤ ÃØæßâæçØ·¤ M¤Â âð §â·¤è ¹ðÌè ·¤ô ¥ÂÙæ ÚUãð ãñ´, ÌÍæ â×éç¿Ì ÜæÖ Âýæ# ·¤ÚU ÚUãð ãñ´Ð °ÜôßðÚUæ ·Ô¤ ÂõÏð ·¤è âæ×æ‹Ø ©´¿æ§ü {®~® âð×è. ãôÌè ãñÐ §â·Ô¤ Âæô´ ·¤è Ü´Õæ§ü x®yz âð×è. ÌÍæ ¿õǸæ§ü w.z âð |.z âð×è. ¥õÚU ×ôÅUæ§ü v.wz âð×è. ·Ô¤ ֻܻ ãôÌè ãñÐ °ÜôßðÚUæ ×ð´ ÁǸ ·Ô¤ ª¤ÂÚU Áô ÌÙæ ãôÌæ ãñ ©â·Ô¤ ©ÂÚU âð Âæð çÙ·¤ÜÌð ãñ´, àæéM¤¥æÌ ×ð´ Âæð âÈԤΠÚU´» ·Ô¤ ãôÌð ãñ´Ð °ÜôßðÚUæ ·Ô¤ Âæð ¥æ»ð âð Ùé·¤èÜð °ß´ ç·¤ÙæÚUô´ ÂÚU ·¤ÅUèÜð ãôÌð ãñ´Ð ÂõÏð ·Ô¤ Õè¿ô Õè¿ °·¤ Î‡Ç ÂÚU ÜæÜ Âéc ܻÌð ãñ´Ð ã×æÚUð Îðàæ ×ð´ ·¤§ü SÍæÙô´ ÂÚU °ÜôßðÚUæ ·¤è ¥Ü» ¥Ü» ÂýÁæçÌØæ´ Âæ§ü ÁæÌè ãñ´Ð çÁâ·¤æ ©ÂØô» ·¤§ü Âý·¤æÚU ·Ô¤ ÚUô»ô´ ·Ô¤ ©Â¿æÚU ·Ô¤ çÜØð ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ


राजस्थान 40 औषधीय पौधों की खेती के अनुकूल प्रदेश की जलवायु ØéßüðÎ ·Ô¤ ÕɸÌð ×ãˆß ·¤ô Îð¹Ìð ãé° ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ×æ´» Öè Ü»æÌæÚU Õɸ ÚUãè ãñÐ §Ù ÂõÏô´ ·¤è ÀæÜ, ÕèÁ, ȤêÜ, ÁǸ, ·¤´Î, ÂçæØæ´, Ü·¤Ç¸è, »ô´Î ¥æçÎ ·¤æ ©ÂØô» çßçÖóæ ¥æØéßüðçη¤ Îßæ°´ ÕÙæÙð ×ð´ ãôÌæ ãñÐ ÕɸÌè ×æ´» ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·Ô¤ ©ˆÂæÎô´ ·Ô¤ Îæ× ¥‘Àð ç×ÜÙð Ü»ð ãñ´Ð ç·¤âæÙ §Ù ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤ÚU ¥‘Àè ¥æ×ÎÙè ·¤ÚU â·¤Ìð ãñ´Ð ÚUæcÅþèØ ¥æØéá ç×àæÙ ·Ô¤ ÌãÌ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·Ô¤ çÜ° ¥ÙéÎæÙ ß âãæØÌæ ÎðÙð ·¤æ ÂýæßÏæÙ ãñÐ ÚUæÁSÍæÙ ·¤è ÁÜßæØé ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU y® âð ’ØæÎæ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ·¤è Áæ â·¤Ìè ãñÐ §Ù×ð´ ×éØ M¤Â âð ¥æ´ßÜæ, ¥àæô·¤, ¥àß»´Ïæ, ¥çÌâ, ÕðÜ, Öê¥æ×Ü·¤è, Õýæræè, ç¿ÚUæØÌæ, ç»ÜôØ, »éǸ×æÚU, »ê»Ü, ‚ßæÚUÂæÆæ, §üâÕ»ôÜ, ·¤çÜãæÚUè, ·¤æÜ×ðƒæ, ·¤ÅUé·¤æ, ×·¤ôØ, ×éÜðÆè, âÈԤΠ×êâÜè, ˆÍÚU ¿êÚU, ÂèÂÜè, âÂü»´Ïæ, âÌæØ, àæÌæßÚUè, ÌéÜâè, ßæØçßÇ´», ߈âÙæÖ, âÎæÕãæÚU, ÚUÌÙÁôÌ, Üð×Ù»ýæâ, çÙ»é´Çè, ×ðã´Îè, 翘淤 âÈÔ¤Î, ßæ´âæ, çà淤淤æ§ü, ×æÜ ·¤æ´»Ùè, ãǸÁôǸ, Î×æÕðÜ, Õæ¿¿è, ¿´ÎýâéÚU, ¥×ÜÌæâ, ¥ÁüéÙ ß ¥ÚUèÆæ ¥æçÎ àææç×Ü ãñ´Ð ÂýÎðàæ ×ð´ ·¤ÚUèÕ xz® ãñ€UÅUðØÚU ×ð´ ¥àß»´Ïæ ·¤æ ©ˆÂæÎÙ ãôÌæ ãñÐ §â·¤è ÂñÎæßæÚU ×éØÌÑ ·¤ôÅUæ, Ùæ»õÚU, ç¿æõǸ»É¸ ß ÛææÜæßæǸ ×ð´ ãôÌè ãñÐ ‚ßæÚUÂæÆæ Ùæ»õÚU, ¿êM¤, ÁØÂéÚU ß Õè·¤æÙðÚU §Üæ·Ô¤ ×ð´ ’ØæÎæ ãôÌæ ãñÐ §â·¤è ÂñÎæßæÚU ×ð´ ÂýÎðàæ ×ð´ ·¤ÚUèÕ {®® ãñ€UÅUðØÚU ×ð´ ·¤è ÁæÌè ãñÐ »ê»Ü ·¤æ ©ˆÂæÎÙ Ùæ»õÚU ß ·¤ÚUõÜè §Üæ·Ô¤ ×ð´ ÌÍæ âÈԤΠ×êâÜè ·¤æ ©ÎØÂéÚU §Üæ·Ô¤ ×ð´ ©ˆÂæÎÙ ãôÌæ ãñÐ

¥æ

Âý×é¹ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è Õé¥æ§ü ¥õÚU ȤâÜ ·¤æ â×Ø ÂõÏð ·¤æ Ùæ× ¥àß»´Ïæ »ê»Ü §üâÕ»ôÜ ·¤çÜãæÚUè ·¤æÜ×ðƒæ ×·¤ôØ ×éÜðÆè âÈԤΠ×êâÜè ÂèÂÜè âÂü»´Ïæ àæÌæßÚUè ÌéÜâè ÚUÌÙÁôÌ Üð×Ù»ýæâ ÕèÁ âð

çÕÁæ§ü/Õé¥æ§ü ·¤æ â×Ø ¥»SÌ ÁéÜæ§ü âð ¥»SÌ ¥€UÅUêÕÚU âð Ùß´ÕÚU ÁêÙ z âæÜ Ì·¤ ßáæü «¤Ìé ×ð´ ßáæü «¤Ìé ×ð´ ÁéÜæ§ü ÁêÙ ßáæü «¤Ìé ×ð´ ÁêÙ Áê٠ȤÚUßÚUè âð ¥€UÅUêÕÚU ÁêÙ ¥ÂýñÜקü

ÂñÎæßæÚU { ×æã v® âæÜ ÕæÎ âð {® âæÜ Ì·¤ v®® âð vx® çÎÙ ãÚU { ×æã ×ð´ z ×æã °·¤ âæÜ x âæÜ Ì·¤ ~ ×æã °·¤ âæÜ ÕæÎ v} ×æã w âæÜ x ×æã x âð z® âæÜ Ì·¤ z âæÜ Ì·¤ ãÚU çÌ×æãè

ÙâüÚUè Ü»æÙð ÂÚU Öè ç×ÜÌè ãñ âãæØÌæ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ÙâüÚUè SÍæçÂÌ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° âÚU·¤æÚU ·¤è ¥ôÚU âð çßæèØ âãæØÌæ ×éãñØæ ·¤ÚUæ§ü ÁæÌè ãñÐ ÙâüÚUè Îô ÌÚUã ·¤è ãô â·¤Ìè ãñ´Ð ÀôÅUè ÙâüÚUè ¥õÚU ×æòÇÜ ÙâüÚUèÐ ÀôÅUè ÙâüÚUè ·¤æ ‹ØêÙÌ× ÿæð˜æÈ¤Ü °·¤ ãñ€UÅUðØÚU ãôÙæ ¿æçã°Ð §â×ð´ ãÚU âæÜ ·¤× âð ·¤× {®|® ãÁæÚU ÂõÏ𠩈ÂæçÎÌ ·¤ÚUÙð ãô´»ðÐ §â ÙâüÚUè ·¤è Üæ»Ì {.wz Üæ¹ L¤Â° ÂýçÌ §·¤æ§ü ãô»èÐ §â·Ô¤ çÜ° âæßüÁçÙ·¤ ß SßØ´ âãæØÌæ ÎÜô´ ·¤ô âõ ȤèâÎè çßæèØ âãæØÌæ Îè Áæ°»è ÁÕç·¤ çÙÁè ÿæð˜æ ×ð´ Øã ֻܻ z® ÂýçÌàæÌ ãô»èÐ ×æòÇÜ ÙâüÚUè ·¤æ ÿæð˜æÈ¤Ü y ãñ€UÅUðØÚU ãô»æÐ §â×ð´ ãÚU âæÜ Ü»Ö» ÎôÌèÙ Üæ¹ ÂõÏ𠩈ÂæçÎÌ ·¤ÚUÙð ãô´»ðÐ ÙâüÚUè ·Ô¤ ÕéçÙØæÎè Éæ´¿ð ·¤è SÍæÂÙæ ·Ô¤ çÜ° ¥Ùé×æçÙÌ Üæ»Ì ·¤ÚUèÕ wz Üæ¹ L¤Â° ãô»èÐ ×æòÇÜ ÙâüÚUè ·¤è SÍæÂÙæ ·Ô¤ çÜ° âæßüÁçÙ·¤ ÿæð˜æ ×ð´ âõ ÂýçÌàæÌ Ì·¤ ÂýçÌ §·¤æ§ü âãæØÌæ Îè Áæ°»è ÁÕç·¤ çÙÁè ÿæð˜æ ×ð´ Øã ֻܻ z® ȤèâÎè ãô»èÐ ÙâüÚUè SÍæÂÙæ ·Ô¤ çÜ° ÚUæÁSÍæÙ ãæçÅUü·¤Ë¿ÚU ÇßÜÂ×ð´ÅU âôâæØÅUè ÁØÂéÚU ·¤ô ÂçÚUØôÁÙæ ·Ô¤ ÂýSÌæß ÂýSÌéÌ ·¤ÚUÙð ãô´»ðÐ जून - 2019

37


विशेष आलेख

§€·¤èâßè´ âÎè ×ð´

¥æØéßüðÎ ·¤æ ÖçßcØ ×ôçÙ·¤æ »éŒÌæ â¢Âæη¤

38

जून - 2019

çÖóæ ÚUô»ô´ ·Ô¤ §ÜæÁ ·¤è ¥æØéßüðçη¤ ç¿ç·¤ˆâæ ÂhçÌ ÖæÚUÌ ×ð´ Âýæ¿èÙ ·¤æÜ ×ð´ ãè Âý¿çÜÌ ÚUãè ãñÐ ¥õáÏèØ »é‡æô´ âð ØéQ¤ ÂõÏô´ ·¤è ÂØæü# ©ÂÜÏÌæ ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ÖæÚUÌ ×ð´ ¥æØéßüðçη¤ Îßæ¥ô´ ·Ô¤ ·¤æÚUôÕæÚU ·¤è ÃØæ·¤ â´ÖæßÙæ°´ ×õÁêÎ ãñ´ÐU Îðàæ ¥õÚU ÎéçÙØæ ×ð´ ¥æØéßüðçη¤ ç¿ç·¤ˆâæ ·¤è ×õÁêÎæ çSÍçÌ ¥õÚU ÕæÁæÚU ·Ô¤ âæÍâæÍ ÖçßcØ ·¤è ¿éÙõçÌØô´ ÂÚU §Uâ çßàæðá ¥æÜð¹ ×ð´ ãU× ¥æ·¤æð çßSÌëÌ ÁæÙ·¤æÚUè Îð ÚUãðU ãñ´UÐ

çß

×ãÁ ·é¤À Îàæ·¤ Âêßü Ì·¤ »ýæ×è‡æ §Üæ·¤ô´ ×ð´ ÕæçÚUàæ ·¤æ ×õâ× àæéM¤ ãôÙð âð ÂãÜð ¥æáæɸ ×ãèÙð ×ð´ °·¤ ¹æâ çÎÙ Á´»Ü âð Òâ»üÁÓ Ùæ×·¤ °·¤ ¹æâ ÁǸèÕêÅUè ·¤ô Õæ´ã ÂÚU Õæ´ÏÙð ·¤è ÂÚU´ÂÚUæ ÚUãè ãñÐ ×æÙæ ÁæÌæ ãñ ç·¤ §â ¹æâ ÁǸèÕêÅUè ·Ô¤ ÂýÖæß âð ÕæçÚUàæ ·Ô¤ ×õâ× ×ð´ çßáñÜð ÁèßÁ´Ìé §´âæÙ ·Ô¤ àæÚUèÚU âð ÎêÚU ÚUãæ ·¤ÚUÌð ÍðÐ §â·Ô¤ ¥Üæßæ Öè ¥Ùð·¤ ÁǸèÕêçÅUØô´ âð »ýæ×è‡æ §Üæ·¤ô´ ×ð´ Ì×æ× ÚUô»ô´ ·Ô¤ §ÜæÁ ·¤æ ¿ÜÙ ¥æÁ Öè ãñÐ »æ´ßÎðãæÌ ·¤è °·¤ ÕÇ¸è ¥æÕæÎè §â ¥æØéßüðçη¤ §ÜæÁ ÂhçÌ ÂÚU ¥æçŸæÌ ãñÐ ¥æÁ ÖÜð ãè ã× ¥æÏéçÙ·¤ ç¿ç·¤ˆâæ àæñÜè ·Ô¤ âãæÚUð ç·¤âè âæ×æ‹Ø Õè×æÚUè âð ÌéÚU´Ì ÚUæãÌ Âæ ÜðÌð ãñ´, Üðç·¤Ù §â·Ô¤ âæ§Ç §ÈÔ¤€UÅU÷â ·¤ô Îð¹Ìð ãé° ÎéçÙØæÖÚU ×ð´ ßñ·¤çË·¤ ç¿ç·¤ˆâæ ·¤ô Üô» ÁôÚUàæôÚU âð ¥ÂÙæ ÚUãð ãñ´Ð ÖæÚUÌ ×ð´ ßñ·¤çË·¤ ç¿ç·¤ˆâæ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ¥æØéßüðÎ âÕâð ÂýÖæßè ÂhçÌ ×æÙè ÁæÌè ãñÐ Âýæ¿èÙ â´S·ë¤çÌ


¥æÏæçÚUÌ ç¿ç·¤ˆâæ ·¤è ÂæÚU´ÂçÚU·¤ Âý‡ææçÜØæ´ âçÎØô´ âð SßæS‰Ø ÚUÿææ ×ð´ âãæØ·¤ âæçÕÌ ãé§ü ã´ñÐ wvßè´ âÎè ×ð´ Öè ÂæÚU´ÂçÚU·¤ §ÜæÁ ·Ô¤ ÌõÚU ÂÚU Âã¿æÙ ÕÙæÙð ×ð´ ·¤æ×ØæÕ ÚUãð ¥æØéßüðÎ Ùð ·¤æȤè çßàßâÙèØÌæ ãæçâÜ ·¤è ãñÐ ¥æØéßüðÎ ×ð´ °ðâè ¥Ùð·¤ ¥õáçÏØô´ ·¤æ çÁ·ý¤ ç·¤Øæ »Øæ ãñ, çÁâ×ð´ ÂõÏô´ âð ãæçâÜ çßçÖóæ ÂÎæÍôü âð ·¤§ü Õè×æçÚUØô´ ·¤æ §ÜæÁ ×é×ç·¤Ù ãñÐ

¥´ÌÚUÚUæcÅþèØ çßâàßÙèØÌæ ßáü v~~~ ×ð´ ÁæÂæÙ ·¤è ÅUôØô×æ ×ðçÇ·¤Ü °´Ç Ȥæ×æüSØêçÅU·¤Ü ØêçÙßçâüÅUè ×ð´ ÂæÚU´ÂçÚU·¤ ¥õáçÏØô´ ÂÚU ¥´ÌÚUÚUæcÅþèØ ÂçÚU¿¿æü ·¤æ ¥æØôÁÙ ç·¤Øæ »Øæ ÍæÐ °ÙÁèü ŒÜæ´ÅUðàæÙ çÇ×æò‹âÅþðàæÙ ÂýôÁð€UÅU °´Ç ÕæØôÅUð€UÙôÜæòÁè âð´ÅUÚU, ÚUæÁSÍæÙ ØêçÙßçâüÅUè, ÁØÂéÚU ·Ô¤ ¥çàßÙè ·é¤×æÚU ·Ô¤ àæôϘæÒ¥æØéßüðçη¤ ×ðçÇçâ‹â Ñ â× ÂôÅUð´çàæØÜ ŒÜæ´ÅU÷â ȤæòÚU ×ðçÇçâ٠Ȥýæò× §´çÇØæÓ·Ô¤ ×éÌæçÕ·¤, §â ÂçÚU¿¿æü ×ð´ ÂæÚU´ÂçÚU·¤ ¥õáçÏØô´ ×ð´ ÃØæ·¤ ÚUô»çÙÎæÙ ÿæ×Ìæ ÂæØè »ØèÐ çßàß SßæS‰Ø â´»ÆÙ ·Ô¤ ̈·¤æÜèÙ çÙÎðàæ·¤ Ùð Üæ§È¤ SÅUæ§Ü ×ð´ ÕÎÜæß âð ãôÙð ßæÜè Õè×æçÚUØô´ âð çÙÂÅUÙð ×ð´ §Ù ¥õáçÏØô´ ·¤ô âÿæ× ÕÌæØæ ÍæÐ Âýæ·ë¤çÌ·¤ ¥õáçÏØæ´ §´âæÙ ·Ô¤ àæÚUèÚU ·¤ô ÖèÌÚU âð ×ÁÕêÌ ÕÙæÌè ãñ´Ð §â Âý‡ææÜè ·¤è ©ÂÜçÏØô´ ·¤ô ÚUð¹æ´ç·¤Ì ·¤ÚUÌð ãé° ÅUôØô×æ ×ð´ §´ÅUÚUÙðàæÙÜ ãðËÍ âð´ÅUÚU ·¤è SÍæÂÙæ ·¤è »ØèÐ §â ãæòçSÂÅUÜ ×ð´ ÕǸè ÌæÎæÎ ×ð´ ¥æØéßüðçη¤ Îßæ¥ô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ àæôÏÂ˜æ ·Ô¤ ×éÌæçÕ·¤, ÖæÚUÌ, ç×d ¥õÚU âêÇæÙ ×ð´ ·¤ÚUèÕ |~ ȤèâÎè »ýæ×è‡æ ¥æÕæÎè ÂæÚU´ÂçÚU·¤ ¥õáçÏØô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ·¤ÚUÌè ãñÐ ¥Ùð·¤ çß·¤æâàæèÜ Îðàæô´ ×ð´ Öè ·¤×ôÕðàæ Øãè çSÍçÌ ãñÐ ÖæÚUÌ ¥õÚU ¿èÙ ×ð´ ·¤æòÜÚUæ ¥õÚU ×ÜðçÚUØæ âð »ýSÌ ×ÚUèÁô´ ×ð´ âð ·¤ÚUèÕ {® ȤèâÎè ¥æØéßüðçη¤ çßçÏ âð ÚUô» çÙÎæÙ ·¤æ ÌÚUè·¤æ ¥ÂÙæÌð ãñ´Ð çâ´»æÂéÚU ¥õÚU ¥æòSÅþðçÜØæ ×ð´ Ì·¤ÚUèÕÙ {® ȤèâÎè Üô» ÂæÚU´ÂçÚU·¤ ¥õáçÏØô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ·¤ÚUÌð ãñ´Ð §Ù Îðàæô´ ×ð´ v|®®® ·Ô¤ ·¤ÚUèÕ ÚUçÁSÅUÇü ãÕüÜ ©ˆÂæÎ ãñ´Ð

Âýæ·ë¤çÌ·¤ â´âæÏÙ ×æÙß âØÌæ ·Ô¤ çß·¤æâ ·Ô¤ ÎõÚUæÙ ÂæØè »Øè ÂõÏô´ ·¤è Éæ§ü Üæ¹ ÂýÁæçÌØô´ ×ð́ âð ·Ô¤ßÜ Îâ ãÁæÚU ÂõÏô´ ·¤æ ãè ¥õáÏèØ »é‡æ ÁæÙæ »Øæ ¥õÚU §â ×·¤âÎ âð ©‹ãð́ §SÌð×æÜ ×ð́ ÜæØæ »ØæÐ Õ´ÁÚU Öêç× ×ð́ °ðâð ÕãéÌ âð ÂõÏð ÂæØð ÁæÌð ãñ́, çÁÙâð ÕǸè ×æ˜æ ×ð́ ãæ§Çþô·¤æÕüÙ ÂñÎæ ãôÌæ ãñÐ §â àæôϘæ ×ð́ ÕÌæØæ »Øæ ãñ ç·¤ ¥õáÏèØ »é‡æô´ âð ÖÚUÂêÚU §Ù ÂõÏô´ âð ÂðÅþôçÜØ× §ZÏÙ ÕÙæØð ÁæÙð ·Ô¤ âæÍ ãè °¿¥æ§ßè Áñâè ÖØæßã Õè×æÚUè ·¤è Îßæ Öè ÕÙæØè Áæ â·¤Ìè ãñÐ §Ù »é‡æô´ âð ØéQ¤ ·é¤À çÙÏæüçÚUÌ ÂõÏô´ ·¤è ÕǸè Âñ×æÙð ÂÚU ¹ðÌè ·¤è Áæ â·¤Ìè ãñ ¥õÚU §‹ãð́ ’ØæÎæ âð ’ØæÎæ ©ÂØô»è ÕÙæÙð ·Ô¤ çÜ° ·¤ëçá ·¤è ÕðãÌÚU Ì·¤Ùè·¤ çß·¤çâÌ ·¤è Áæ â·¤Ìè ãñÐ

Öæ

ÖæÚUÌ ·Ô¤ çÜ° ßñçàß·¤ ¥ßâÚU

ÚUÌ ÎéçÙØæ ×ð´ ¥õáÏèØ ÁǸèÕêçÅUØô´ ·¤æ âÕâð ÕÇ¸æ ©ˆÂæη¤ Îðàæ ãñ ¥õÚU àææØÎ §âèçÜ° §âð ÒÕôÅUðçÙ·¤Ü »æÇüðÙ ¥æòȤ Î ßËÇüÓ ØæÙè Òçßàß ·¤æ ßÙSÂçÌ ©læÙÓ ·¤ãæ ÁæÌæ ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ ¥æØéßüðÎ ·¤æ ÖçßcØ §âçÜ° Öè ©”ßÜ ×æÙæ Áæ ÚUãæ ãñ, €UØô´ç·¤ ¥õáÏèØ »é‡æô´ âð ÖÚUÂêÚU ·¤ÚUèÕ wz ãÁæÚU ÂõÏô´ ×ð´ âð ×ãÁ v® ȤèâÎè ·¤ô ãè ¥õáÏèØ ·¤æØôü ·Ô¤ çÜ° §SÌð×æÜ ×ð´ ÜæØæ ÁæÌæ ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ ÂæÚU´ÂçÚU·¤ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ÖÚU×æÚU ãñÐ çß·¤çâÌ Îðàæô´ ×ð´ ØçÎ ã× ¥ÂÙè ¥æØéßüðçη¤ Îßæ¥ô´ ·¤ô Âãé´¿æÙæ ¿æãÌð ãñ´, Ìô ã×ð´ ÂæÚU´ÂçÚU·¤ ÌÚUè·¤ô´ ×æ‹Ø ÌÚUè·¤ô´ âð ÎSÌæßðÁè·¤ëÌ ·¤ÚUÙæ ãô»æÐ âæÍ ãè ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤ô ÚUæâæØçÙ·¤ ·¤èÅUÙæàæ·¤ô´ ·Ô¤ §SÌð×æÜ âð ×éQ¤ ÚU¹Ùæ ãô»æ ¥õÚU Îßæ¥ô´ ·Ô¤ çÙ×æü‡æ ×ð´ ÖæÚUè ̈ßô´ ·¤æ §SÌð×æÜ Ùãè´ ·¤ÚUÙæ ãô»æÐ âéÚUÿææ ¥õÚU SÍæçØˆß â×ðÌ ©â·Ô¤ ÚUæâæØçÙ·¤ »é‡æô´ ·¤è ÃØæØæ ·¤ô ×æÙ·¤è·¤ëÌ ·¤ÚUÌð ãé° ã× ÂêÚUè ÎéçÙØæ ×ð´ ¥æØéßüðÎ ·¤ô SÍæçÂÌ ·¤ÚUÙð ×ð´ âÿæ× ãô â·¤Ìð ãñ´Ð ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·Ô¤ »é‡æô´ ·¤ô â´çãÌæÕh (·¤ôçÇȤæ§Ç) ·¤ÚUÙð ·¤è ÖæÚUÌèØ Âý‡ææÜè ×ð´ Ì·¤ÚUèÕÙ v,}®® ÂýÁæçÌØô´ ·¤ô ÎSÌæßðÁè·¤ëÌ (Çæò€UØê×ð´ÅUðÇ) ç·¤Øæ »Øæ ãñÐ ÎéçÙØæÖÚU ×ð´ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·Ô¤ »é‡æô´ ·¤ô â´çãÌæÕh (·¤ôçÇȤæ§Ç) ·¤ÚUÙð ·¤è ÖæÚUÌèØ Âý‡ææÜè ·¤ô â×Ûææ Áæ ÚUãæ ãñ ¥õÚU ¥Ùð·¤ Îðàæô´ ×ð´ §âð ßñÏÌæ ãæçâÜ ãô ÚUãè ãñÐ °ðâð ×ð´ ßñçàß·¤ ÕæÁæÚU ×ð´ ÖæÚUÌèØ ãÕüÜ ×ðçÇçâÙ ·¤è çãSâðÎæÚUè Õɸ â·¤Ìè ãñÐ çßàæðá™æô´ ·¤æ ×æÙÙæ ãñ ç·¤ ÖæÚUÌ ·Ô¤ çÜ° §â ÿæð˜æ ×ð´ ¥ÂæÚU â´ÖæßÙæ°´ ãñ´Ð ÁM¤ÚUÌ ãñ ØôÁÙæÕh ÌÚUè·Ô¤ âð ¥æ»ð ÕɸÙð ·¤èÐ

¥æØéßüðçη¤ ç¿ç·¤ˆâæ Ñ ßÌü×æÙ ¥õÚU ÖçßcØ Âý·¤ëçÌ Ùð §´âæÙ ·¤ô ÕãéÌ âè ¥Î÷æéÌ ¿èÁð´ ÂýÎæÙ ·¤è ãñ´Ð Øã ã× ÂÚU çÙÖüÚU ãñ ç·¤ ã× ©â×ð´ âð ç·¤ÌÙæ »ýã‡æ ·¤ÚU ÂæÌð ãñ´Ð çÇÂæÅUü×ð´ÅU ¥æòȤ Ȥæ×æü·¤ôÜæòÁè °´Ç ÅUôç€Uâ·¤ôÜæòÁè, ·¤æòÜðÁ ¥æòȤ ßðÅUÚUðÙÚUè °´Ç °çÙ×Ü â槴â, ´ÌÙ»ÚU ·Ô¤ àæèÌÜ ß×æü ¥õÚU °âÂè çâ´ã Ùð Ò·¤ÚUð´ÅU °´Ç UØê¿ÚU SÅUðÅUâ ¥æòȤ ãÕüÜ ×ðçÇçâÙÓ àæèáü·¤ àæôÏ çÚUÂôÅUü ×ð´ ÕÌæØæ ãñ ç·¤ Âçà¿×è Îðàæô´ ×ð´ Üô» ·¤ëç˜æ× Îßæ¥ô´ ·¤è ÿæ×Ìæ °ß´ ©â·Ô¤ âæ§Ç §ÈÔ¤€UÅU âð ÖÜèÖæ´çÌ ÂçÚUç¿Ì ãñ´Ð §âçÜ° §Ù Îðàæô´ ×ð´ Âý·¤ëçÌ ¥õÚU Âýæ·¤ëçÌ·¤ Îßæ¥ô´ ·¤è ¥ôÚU Üô»ô´ ·¤æ L¤ÛææÙ Õɸ ÚUãæ ãñÐ ×æÙß §çÌãæâ ·Ô¤ àæéL¤¥æÌè ÎõÚU âð ãè ÁǸèÕêçÅUØô´ (ãÕüËâ) ·Ô¤

जून - 2019

39


विशेष आलेख

Âê

ãUÕüÜ ×æ·¤üðÅU

ÚUè ÎéçÙØæ ×ð´ ãÕüÜ Îßæ¥ô´ ·¤æ ·¤æÚUôÕæÚU ·¤ÚUèÕ {w çÕçÜØÙ ÇæòÜÚU ãñÐ §â×ð´ ÖæÚUÌ ·¤æ Øô»ÎæÙ ×ãÁ °·¤ çÕçÜØÙ ÇæòÜÚU ãñÐ ÒSÜæ§ÇàæðØÚU ÇæòÅU ÙðÅUÓ ·¤è °·¤ çÚUÂôÅUü ·Ô¤ ×éÌæçÕ·¤, ãÕüÜ ×æ·¤üðÅU ×ð´ âÕâð ÕǸæ Øô»ÎæÙ (·¤ÚUèÕ yz ȤèâÎè) ØêÚUôçÂØÙ ØêçÙØÙ ·¤æ ãñÐ ©æÚUè ¥×ðçÚU·¤æ ·¤æ §â×ð´ vv ȤèâÎè, ÁæÂæÙ ·¤æ v{ ȤèâÎè ¥õÚU ¥æçâØæÙ Îðàæô´ ·¤æ Øô»ÎæÙ v~ ȤèâÎè ãñÐ Ò°·Ô¤Çç×·¤ ÁÙüÜ ¥æòȤ ŒÜæ´ÅU â槴âðÁÓ ·¤è °·¤ çÚUÂôÅUü ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU, ãÕüÜ ×ðçÇçâÙ ·¤è çÕ·ý¤è ×ð´ ÎéçÙØæÖÚU ×ð´ âæÜæÙæ ¥õâÌÙ {.y ȤèâÎè ·¤è ÎÚU âð ÕɸôÌÚUè ãô ÚUãè ãñÐ çßàß SßæS‰Ø â´»ÆÙ Ùð Öè ãÕüÜ ×ðçÇçâÙ ·Ô¤ ÕɸÌð ÎæØÚUð ·¤ô ÚUð¹æ´ç·¤Ì ç·¤Øæ ãñÐ ãæÜæ´ç·¤, ¥×ðçÚU·¤æ âð çÙØæüÌ ç·¤Øð ÁæÙð ßæÜð ãÕüÜ ©ˆÂæÎô´ ·¤ô ×ðçÇçâÙ ·¤è Ÿæð‡æè ×ð´ Ùãè´ ÚU¹æ ÁæÌæ, ÕçË·¤ §âð ÒȤêÇ âŒÜè×ð´ÅU °´Ç ãÕüÜ ÂýôÇ€UÅUÓ ·¤è Ÿæð‡æè ×ð´ ÚU¹æ ÁæÌæ ãñÐ ßñçàß·¤ ãÕüÜ ©ˆÂæÎô´ ·¤æ âÕâð ÕǸæ ÕæÁæÚU ØêÚUô ãñÐ Á×üÙè, Èý¤æ´â, §ÅUÜè ¥õÚU ÙèÎÚUÜñ´Ç Áñâð Îðàæô´ ×ð´ ÖæÚUÌ âð ÕǸè ÌæÎæÎ ×ð´ §Ù ©ˆÂæÎô´ ·¤æ çÙØæüÌ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

×æŠØ× âð ·¤§ü â´·ý¤æ×·¤ ÚUô»ô´ ·¤æ §ÜæÁ ç·¤Øæ ÁæÌæ ÚUãæ ãñÐ °SÅUðÚUðçâØæ, °Âôç·¤ÙôçâØæ, âôÜðÙðçâØæ, ÂèÂÚUðçâØæ ¥õÚU âðÂôÅUðçâØæ â×ðÌ ¥Ùð·¤ ¥õáÏèØ ÂõÏð ãñ´, çÁ‹ãð´ ÕãéÌ âð ßñ™ææçÙ·¤ àæôÏô´ ·Ô¤ ×æŠØ× âð Õè×æçÚUØô´ ×ð´ §ÜæÁ ×ð´ âÿæ× ÕÌæØæ »Øæ ãñ ¥õÚU §Ù·Ô¤ ×ãˆß ·¤ô ÚUð¹æ´ç·¤Ì ç·¤Øæ »Øæ ãñÐ ÙØè Îßæ¥ô´ ·Ô¤ çß·¤æâ ×ð´ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¥ã× Öêç×·¤æ Îð¹è »Øè ãñÐ ÂõÏô´ âð ÕæØô°ç€UÅUß Ìˆßô´ (»é‡æ·¤æÚUè ¿èÁô´) ·¤ô çÙ·¤æÜÙð ·Ô¤ çÜ° âç·ý¤Ø Øõç»·¤ (°ç€UÅUß ·¤´Âæ©´Ç) ·¤ô ×æÙ·¤ çßçÏØô´ ·Ô¤ ÌãÌ ÂýØô» ×ð´ ÜæÙæ ¿æçã° ¥õÚU ÕæØô°ç€UÅUß Ìˆßô´ ·¤æ â´Âê‡æü ¥ŠØØÙ ãôÙæ ¿æçã°Ð ÖæÚUÌ ×ð´ Ì·¤ÚUèÕÙ |® ȤèâÎè ¥æÏéçÙ·¤ Îßæ°´ Âýæ·¤ëçÌ·¤ ©ˆÂæÎô´ âð ÕÙæØè ÁæÌè ãñÐ ÂæÚU´ÂçÚU·¤ Îßæ°´ ¥õÚU çßÎðàæè ÕæÁæÚUô´ ·¤è ×æ´» ·Ô¤ ¥ÙéM¤Â Îßæ°´ ÕÙæÙð ×ð´ Öè ¥õáÏèØ ÂõÏð ×ãˆßÂê‡æü Öêç×·¤æ çÙÖæÌð ãñ´Ð ãæÜæ´ç·¤, §â·Ô¤ ©ÖÚUÌð ãé° ßñçàß·¤ ·¤æÚUôÕæÚU ×ð´ ÖæÚUÌ ·¤æ çãSâæ ÕãéÌ ·¤× (×ãÁ v.{ ȤèâÎè) ãñÐ ßñçàß·¤ ÕæÁæÚU ·¤è ÂýçÌSÂÏæü ×ð´ ÕÙð ÚUãÙð ·Ô¤ çÜ°

40

जून - 2019

¥õáÏèØ ÂõÏô´ ×ð´ ×õÁêÎ ÿæ×Ìæ¥ô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ·¤ÚUÙæ ãô»æ ¥õÚU §â·¤è ßñ™ææçÙ·¤ ÂhçÌ ·¤ô ßñÏÌæ ÂýÎæÙ ·¤ÚUÙè ãô»èÐ

çß·¤æâàæèÜ Îðàæô´ ×ð´ çSÍçÌ çß·¤æâàæèÜ Îðàæô´ ×ð´ ·¤ÚUèÕ }® ȤèâÎè ¥æÕæÎè ÂýæÍç×·¤ SßæS‰Ø ©Â¿æÚU ·Ô¤ ÌõÚU ÂÚU ÂõÏô´, Âàæé¥ô´ ¥õÚU ¹çÙÁô´ âð ÁéǸð Âýæ·¤ëçÌ·¤ ©ˆÂæÎô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ·¤ÚUÌè ãñÐ ç¿ç·¤ˆâæ ·¤è Îðàæè çßçÏØô´ ×ð´ ·¤ÚUèÕ }®® ¥õÚU Âýæ¿èÙ âæçãˆØ ×ð´ ·¤ÚUèÕ z®® ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ çÁ·ý¤ ç·¤Øæ »Øæ ãñÐ ßÌü×æÙ â×Ø ×ð´ °ÜôÂðçÍ·¤ ×ðçÇçâÙ ×ð´ ×õÁêÎ âæ§Ç §ÈÔ¤€UÅU ØæÙè ©â·Ô¤ ¥‹Ø ÎécÂýÖæßô´ ¥õÚU çßáæQ¤Ìæ (ÅUæòç€UâçâÅUè) ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ãÕüÜ ×ðçÇçâÙ çÎÙÕçÎÙ Üô·¤çÂýØ ãôÌæ Áæ ÚUãæ ãñÐ §âè ßÁã âð ÎéçÙØæÖÚU ×ð´ ãÕüÜ Îßæ çÙ×æüÌæ¥ô´ ·¤è â´Øæ Öè Õɸ ÚUãè ãñÐ

âÅUè·¤ ×æÙ·¤ çÙÏæüçÚUÌ ·¤ÚUÙð ·¤è ÁM¤ÚUÌ âÖè ãÕüÜ È¤æò×M¤ÜðàæÙ ·¤ô çßàß SßæS‰Ø â´»ÆÙ (ÇËØê°¿¥ô) ·Ô¤ çÎàææçÙÎüðàæô´ ·Ô¤ ×éÌæçÕ·¤ ×æÙ·¤è·ë¤Ì ·¤ÚUÙð ·¤è ÁM¤ÚUÌ ãñÐ ÇËØê°¿¥ô ·Ô¤ çÎàææçÙÎüðàæô´ ·¤æ ×·¤âÎ »é‡æßææ ·¤ô ÕɸæÙð ·Ô¤ çÜ° ×êÜÖêÌ Âýç·ý¤Øæ ·¤è ÃØæØæ ·¤ÚUÌð ãé° ©âð ’ØæÎæ âð ’ØæÎæ âéÚUÿææ ÕÙæÙæ ¥õÚU ÇéŒÜè·Ô¤âè âð Õ¿æÙæ ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ v{ °»ýô€UÜæ§×ðçÅU·¤ ÁôÙ, v® ßðçÁÅUðçÅUß ÁôÙ, vz ÕæØôçÅU·¤ ÁôÙ, yw{ ÕæØô×æâ â×ðÌ vz®®® âð ’ØæÎæ ÂõÏô´ ·¤è ÂýÁæçÌØæ´ ãñ´, çÁÙ×ð´ |®®® ¥æØéßüðçη¤ ÂõÏô´ ·¤è ÂýÁæçÌØæ´ àææç×Ü ãñ´Ð ÎéçÙØæ ·Ô¤ vw ×ð»æ ÕæØôÇæØßâü Îðàæô´ ×ð´ ÖæÚUÌ ·¤è ç»ÙÌè ãôÌè ãñÐ ãÕüÜ ÕæÁæÚU âð ÁéǸð çßàæÜðcæ·¤ô´ ·¤æ ¥Ùé×æÙ ãñ ç·¤ w®z® Ì·¤ §â·¤æ ßñçàß·¤ ·¤æÚUôÕæÚU Âæ´¿ ¹ÚUÕ ÇæòÜÚU Ì·¤ Âãé´¿ â·¤Ìæ ãñÐ çßàæðá™æô´ ·Ô¤ ×éÌæçÕ·¤, §´È¤æò×üðàæÙ ÅUð€UÙôÜæòÁè ·Ô¤ ÕæÎ ãÕüÜ ÅUð€UÙôÜæòÁè âð ÖæÚUÌ âÕâð ’ØæÎæ ¥æØ ¥çÁÌü ·¤ÚUÙð ×ð´ ·¤æ×ØæÕ ãô ÂæØð»æÐ ÖæÚUÌ ¥æØéßüðçη¤ ©ˆÂæÎô´ ·¤è Ù ·Ô¤ßÜ ƒæÚUðÜê ÁM¤ÚUÌô´ ·¤ô ÂêÚUæ ·¤ÚUÙð ×ð´, ÕçË·¤ §â·Ô¤ ÃØæ·¤ ÌæÎæÎ ×ð´ çÙØæüÌ ×ð´ Öè âÿæ× ãñÐ ãæÜæ´ç·¤, ¥´ÌÚUÚUæcÅþèØ ÎëçC·¤ô‡æ âð ¥æØéßüðçη¤ ¥õáçÏØô´ ·Ô¤ ßñçàß· âŒÜæØÚU ·Ô¤ ÌõÚU ÂÚU ¹éÎ ·¤ô SÍæçÂÌ ·¤ÚUÙð ·¤è ÚUæã ×ð´ ¥Öè Öè ·¤éÀ ÚUôǸð ãñ´, çÁ‹ãð´ ÎêÚU ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° §Ù ÕæÌô´ ÂÚU ŠØæÙ ÎðÙæ ãô»æ H ÖæÚUÌèØ ¥õáÏ Âý‡ææÜè ·Ô¤ ÌãÌ âÖè ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è â×éç¿Ì ÕôÅUðçÙ·¤Ü Âã¿æÙ ·¤æØ× ·¤ÚUÙè ãô»èÐ ãÕüÜ âæ×»ýè ·Ô¤ çÙ×æü‡æ ·Ô¤ â×Ø ©â×ð´ ç×ÜæØè »Øè ¿èÁô´ ·Ô¤ ÕôÅUðçÙ·¤Ü Ùæ× ·Ô¤ âæÍ âæ×æ‹Ø/ Âý¿çÜÌ Ùæ×ô´ ·¤ô Öè àææç×Ü ·¤ÚUÙæ ¿æçã°Ð H ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è Âýôâðçâ´» ßñ™ææçÙ·¤, ¥æçÍü·¤ ¥õÚU âéÚUçÿæÌ ÌÚUè·Ô¤ âð ·¤è ÁæÙè ¿æçã°, Æè·¤ ©âè ÌÚUã çÁâ Âý·¤æÚU ¥æÏéçÙ·¤ ÂhçÌ ¥æÏæçÚUÌ Îßæ¥ô´ ·Ô¤ çÙ×æü‡æ ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ H Áãæ´ Ì·¤ â´Öß ãô ¥·¤æÕüçÙ·¤ ̈ßô´, ÚUæâæØçÙ·¤ »é‡æô´ ·¤æ çßßÚU‡æ ÎðÙæ ¿æçã°Ð H ©ˆÂæÎô´ ·¤è ÿæ×Ìæ ¥õÚU âéÚUÿææ ·¤æ çÙÏæüÚU‡æ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° Ȥæ×æü·¤ôÜæòçÁ·¤Ü ¥õÚU €UÜèçÙ·¤Ü ¥ŠØØÙ ç·¤Øæ ÁæÙæ ¿æçã°Ð H â×æÙÌæ Øæ °·¤M¤ÂÌæ ·¤æØ× ÚU¹Ùð ·Ô¤ çÜ° ×æÙ·¤è·¤ÚU‡æ ãôÙæ ¿æçã°Ð ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ÕɸæÙð ¥õÚU Îßæ¥ô´ ·Ô¤ çÙ×æü‡æ ·Ô¤ çÜ° »é‡æßææ çÙØ´˜æ‡æ ¥õÚU ×æÙ·¤è·¤ëÌ ÂñÚUæ×èÅUâü ·¤ô Üæ»ê ç·¤Øæ ÁæÙæ ¿æçã°Ð §â â´Õ´Ï ×ð´ ç·¤Øð ÁæÙð ßæÜð àæôÏ·¤æØôü ·¤æ ÎSÌæßðÁè·¤ÚU‡æ ãôÙæ ¿æçã°Ð


विशेष

¥õáÏèØ ¹ðÌè ·¤è ¥æßàØ·¤ ÁæÙ·¤æçÚUØæ´ â Üð¹ ×ð´ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ×ð´ âȤÜÌæ ·Ô¤ çÜ° ·é¤À ¥æßàØ·¤ ÁæÙ·¤æçÚUØæ´ Îè Áæ ÚUãè ãñ´Ð âæÍ ãè ¹ðÌè ·¤è âéçßÏæ ·Ô¤ çÜ° ·é¤À ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ß»èü·¤ÚU‡æ ȤâÜ ×ð´ Ü»Ùð ßæÜð â×Ø °ß´ ©Ù·Ô¤ Âý·¤æÚU ·Ô¤ ¥æÏæÚU ÂÚU ç·¤Øæ Áæ ÚUãæ ãñÐ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ÂýæÚUÖ ·¤ÚUÙð ·Ô¤ ÂãÜð Öêç× ·¤æ ¿éÙæß, ȤâÜ ·Ô¤ ¥æÏæÚU ÂÚU ·¤ÚUÙæ ¥æßàØ·¤ ãñÐ ×êÜÌÑ §â ·¤æØü ·Ô¤ çÜ° Õð·¤æÚU ÂǸè Öêç× ·¤æ ÂýØô» ·¤ÚUÙæ ¥‘Àæ ÚUãÌæ ãñÐ ÂÚUÂÚUæ»Ì ÏæÙ/¿æßÜ/âÁè ·¤è ¹ðÌè ×ð´ ©ÂØô» ·¤è ÁæÙð ßæÜè Öêç× ·¤æ ©ÂØô» ßÙæðáçÏØô´ ·¤è ¹ðÌè ×ð´ ÂýæÚUÖ ·¤ÚUÙð âð Õ¿Ùæ ¿æçã°Ð ¥çÌçÚUQ¤ Øæ ©ÂØô» ×ð´ Ù ¥æÙð ßæÜè Öêç× âð ÂýæÚUÖ ·¤ÚUÙð âð ãæçÙ âð Õ¿æ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ÅUæ´Ç Øæ ª¤´¿è Á×èÙ Áãæ´ ÂæÙè ·¤æ ¥Öæß ãô °ðâè ȤâÜ Ü»æÙð ·¤æ ÂýØæâ ·¤ÚUð´ çÁâ×ð´ çâ´¿æ§ü ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ Ù ãô, ·Ô¤ßÜ ßáæü ÁÜ ÂÚU ãè çÙÖüÚU ãôÁñâð¥àß»´Ïæ, ßæâ·¤, ×S·¤ÎæÙæ, àæÌæßÚU §ˆØæçÎÐ ÁÜׂ٠Øæ Ù×è ·¤è ¥çÏ·¤Ìæ ßæÜè Öêç× ÂÚU Õýæræè, ß¿ê, Öë´»ÚUæÁ Áñâè ȤâÜ ÜðÙæ ©ÂØéQ¤ ãôÌæ ãñÐ

§

¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ß»èü·¤ÚU‡æ Öêç× °ß´ ȤâÜ ·Ô¤ ¿éÙæß ·Ô¤ âæÍâæÍ ·Ô¤ßÜ °·¤ ȤâÜ ·Ô¤ ¿éÙæß ·¤è ¥Âðÿææ yz ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤æ ¿éÙæß ·¤ÚUÙæ ÜæÖÎæØ·¤ ãô»æ°ðâè ȤâÜð´ Áô ç×çŸæÌ ¹ðÌè ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Ü»æ§ü Áæ â·Ô¤Ð ç×çŸæÌ ¹ðÌè ·¤ô ŠØæÙ ×ð´ ÚU¹·¤ÚU ã× çßçÖóæ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤ô ß»èü·¤ëÌ ·¤ÚU â·¤Ìð ãñ´Ð ÁñâðÀôÅUð ÕǸð ÂðǸ Áô zv® ßáôZ ×ð´ ÌñØæÚU ãôÌð ãñ´Ð ÛææǸèÎæÚU ÂõÏð Áô ¹ðÌ ·Ô¤ ƒæðÚUæß ×ð´ Ü»æÙð âð ÁæÙßÚUô´ âð âéÚUÿææ Öè ÂýÎæÙ ·¤ÚUð °ß´ ©ˆÂæÎÙ Öè ÎðÐ ÂðǸô´ ÂÚU ¿É¸æÙð ·Ô¤ çÜ° ÜÌæ ßæÜð ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤ô ¿éÙæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ÂðǸô´ ·Ô¤ Õè¿ ·¤è Öêç× { ×æã âð v ßáü Ì·¤ ×ð´ ÌñØæÚU ãôÙð ßæÜè ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ȤâÜ ·¤ô ¿êÙæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ÂðǸô´ ·Ô¤ ÌñØæÚU ãôÙð ×ð´ ·¤× âð ·¤× xz Øæ v® ßáôZ ·¤æ â×Ø Ü»Ìæ ãñÐ ÛææÚU¹´Ç ×ð´ ¹ðÌè ·Ô¤ çÜ° ©ÂØéQ¤ ÂðǸô´ ×ð´ àØôÙæ¹, ¥»SÌ, »ãæÚU, âãÁÙ, ãÚUŸæë´»æÚU ·¤ô ¿éÙæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ àØôÙæ¹ ·¤ô SÍæÙèØ Öæáæ ×ð´

ãæÍè Âæ´ÁÚUÍæ ÖæÜê âêÂÜè ·¤ãæ ÁæÌæ ãñÐ ¥æØéßüðÎ ×ð´ âôÙæÂæÆæ ·Ô¤ Ùæ× âð Öè ÁæÙæ ÁæÌæ ãñÐ §â·¤è ÁǸô´ ·¤è ÀæÜ Îàæ×êÜ ×ð´ ÂýØô» ·¤è ÁæÙð ßæÜè Îâ ¥õáçÏØô´ ×ð´ °·¤ ãñÐ ç·¤âè â×Ø ÛææÚU¹´Ç ·Ô¤ Á´»Üô´ ×𴠧ⷤè ÕãéÌæØÌ Íè, ÂÚU ¥çÌ ÎôãÙ ·Ô¤ ÂçÚU‡ææ×SßM¤Â Øã ÂðǸ ¥çÏ·¤ Ùãè´ çιÌðÐ ¿ê´ç·¤ Îàæ×êÜ ¥æØéßüðÎ ·¤è °·¤ ¥ˆØ´Ì ×ãˆßÂê‡æü Îßæ ãñÐ çÁâ·¤æ ÕæÁæÚU ã×ðàææ ÚUãÙð ßæÜæ ãñ, ¥ÌÑ àØôÙæ¹Øæ âôÙæÂæÆæ ·¤è ×æ´» ã×ðàææ ÚUãð»èÐ §â·Ô¤ ÂðǸ ¥æâæÙè âð ÕèÁô´ ·Ô¤ mæÚUæ Ü»æØð Áæ â·¤Ìð ãñ´Ð §â·Ô¤ ÂðǸ ¥çÏ·¤ ÕǸð Ùãè´ ãôÌð, ¥ÌÑ §Ù ÂðǸô´ ·Ô¤ Õè¿ ¥‹Ø ȤâÜô´ ·¤ô Öè çÜØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ §âè Âý·¤æÚU ¥»SÌ, ãÚUŸæë´»æÚU °ß´ âãÁÙ ·Ô¤ ÂðǸ Öè ÌðÁè âð ÕɸÌð ãñ´, ÀôÅUð ãôÌð ãñ´ §Ù·¤ô Öè ç×çŸæÌ ¹ðÌè ×ð´ çÜØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ÛææǸèÎæÚU ÂõÏô´ ×ð´ Õæâ·¤ ·¤æ ÚUôÂ‡æ ¹ðÌ ·¤ô ƒæðÚUÙð ×ð´ ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ §â·Ô¤ Âæô´ ×ð´ °·¤ Âý·¤æÚU ·¤è ¥çÂýØ »´Ï ãôÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ÁæÙßÚU §âð Ùãè´ ¹æÌðÐ §â·Ô¤ ȤêÜô´ °ß´ Âæô´ ·¤æ ÂýØô» ¹æ´âè/Î×æ °ß´ ¥‹Ø àßæâ ÚUô»ô´ ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ §â Âý·¤æÚU ÎôãÚUæ ÜæÖ ãô»æÐ ßæØçßÇ´» Øæ SÍæÙèØ Öæáæ ×ð´ ÖæÖèÚU´» Øæ ÕæØ ÕðÚU´» ·Ô¤ Ùæ× âð ÂçÚUç¿Ì ÂõÏæ Öè |} ȤéÅU Ì·¤ ·¤è ÛææÇ¸è ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ãôÌæ ãñ§âð ÂðǸô´ ·Ô¤ Õè¿ Øæ ¹ðÌ ·Ô¤ ¿æÚUô´ ¥æðÚU Ü»æØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ Ü»æØð »Øð ÂðǸô´ ÂÚU ÜÌæ ÁæçÌ ·Ô¤ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤ô Ü»æØæ Áæ â·¤Ìæ ãñ çÁââð §Ù ÜÌæ ÁæçÌ ·Ô¤ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ×ð´ âãæÚUð ·Ô¤ çÙ×æü‡æ ·Ô¤ ¹¿ü âð Õ¿æ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ÜÌæ ÁæçÌ ·Ô¤ ÂõÏô´ ×ð´ ¥×ëÌæ, »éǸ×æÚU, ·¤ßæ¿ Øæ ¥Ü·é¤âè ·¤æÈ¤è ¥æâæÙè âð Ü»æ§ü Áæ â·¤Ìè ãñÐ {vw ×æã ×ð´ ÌñØæÚU ãôÙð ßæÜè ȤâÜô´ ×ð´ çÂÂÜè, ·¤æÜ×ðƒæ, Õýæræè, ¥àß»´Ïæ, Õð´»âæ», Öë´»ÚUæÁ, ÏëÌ·é¤×æÚUè, ·Ô¤Øô×æ§Ü Áñâè ȤâÜð´ Âý×é¹ ãñ´, çÁ‹ãð´ ÂðǸô´ ·Ô¤ Õè¿ ßæÜè Öêç× ×ð´ Ü»æÙæ ÜæÖÂýÎ ãô»æÐ ÂðǸô´ ·Ô¤ Õè¿ âé»´çÏÌ ÂõÏô´ ×ð´ ¹â, çâÅþôÙðÜæ, Üð×Ù»ýæâ, Âæ×æÚUôÁæ Áñâè ȤâÜô´ ·¤ô çÜØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ç×çŸæÌ ¹ðÌè ×ð´ ¥çÏ·¤ ¥æ×ÎÙè °ß´ ·¤× ¹ÌÚUð ãñ´Ð çßçÖóæ ¥ßçÏ ·Ô¤ ÌñØæÚU ãôÙð ßæÜè §Ù È¤âÜô´ âð çÙÚU´ÌÚU ¥æ×ÎÙè ·¤è Áæ â·¤Ìè ãñÐ जून - 2019

41


बिजनेस मंत्र

çÕÁÙðâ °€âÂÅUü

ÇUæò. ¥ÌéÜ »éŒÌæU ÇUæØÚÔU€ÅUÚ

âÙÚUæ§UÁ °»ýèÜñ´ÇU ÇUßÜÂ×ð´ÅU °‡ÇU çÚUâ¿ü Âýæ.çÜ., ÁØÂéÚU, ÚUæÁSÍæÙ

×ðçÇçâÙÜ ãâü ·¤æ ÃØæÂæÚU Ø·¤èÙÙ

ÕðãÌÚU çÕÁÙðâ

¥æÁ ÕãéÌ ÕǸð Âñ×æÙð ÂÚU ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ãô ÚUãè ãñ ¥õÚU ©Ùâð ¥Ü»¥Ü» ÂýôÇ€UÅU÷â ÕÙæ ·¤ÚU ©‹ãð´ ÂêÚUè ÎéçÙØæ ·Ô¤ ÕæÁæÚUô´ ×ð´ Õð¿æ Áæ ÚUãæ ãñÐ 42

जून - 2019


×ðçÇçâÙÜ ãâü Øæ ¥õáÏèØ ÂõÏð´ ¿æÚU ÌÚUè·Ô¤ âð ȤæØÎð×´Î ãô â·¤Ìð ãñ´ SßæS‰Øâðßæ ×ð´, çÅU·¤æª¤ ¥ÍüÃØßSÍæ ·Ô¤ çÙ×æü‡æ ×ð´, ÂØæüßÚU‡æ â´ÚUÿæ‡æ ×ð´ ¥õÚU ÂØæüßÚU‡æ ·Ô¤ ÙßèÙè·¤ÚU‡æ ×ð´Ð §Ù âæÚUð ȤæØÎô´ ÂÚU »õÚU ·¤ÚUÙð ÂÚU Øð âæȤ â×Ûæ ×ð´ ¥æÌæ ãñ ç·¤ Âý·ë¤çÌ âð §´âæÙ ·¤ô ç×Üè âÕâð ×êËØßæÙ ¿èÁô´ ×ð´ ¥õáÏèØ ÂõÏð Öè àææç×Ü ãñ´Ð Øãæ´ ¥ÚUô×ñçÅU·¤ ŒÜæ´ÅU÷â ·Ô¤ ¿æÚU °ðâð ȤæØÎð çΰ »° ãñ´, çÁÙ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ °âð´çàæØÜ ¥æòØËâ ·¤æ ·¤æÚUôÕæÚU ÂêÚUè ÎéçÙØæ ×ð´ â×ëh ãôÌæ Áæ ÚUãæ ãñÐ

SßæS‰Øâðßæ

×ðçÇçâÙÜ ãâü ·¤æ âÕâð ÕǸæ ȤæØÎæ Øð ãñ ç·¤ ßô 緤ȤæØÌè, Ùé·¤âæÙ Ùæ ·¤ÚUÙð ßæÜð ¥õÚU SÍæÙèØ SÌÚU ÂÚU ¥æâæÙè âð ©ÂÜÏ ãôÌð ãñ´Ð ¥æÁ ¥ÚUô×ñçÅU·¤ ŒÜæ´ÅU÷â ¥õÚU ©Ùâð ç×ÜÙð ßæÜð °âð´çàæØÜ ¥æòØËâ ·¤è ÎéçÙØæ ·Ô¤ ãðËÍ·Ô¤¥ÚU çâSÅU× ×ð´ ¹æâ Á»ã ãñÐ çßçßÏ Âý·¤æÚU ·Ô¤ °âð´çàæØÜ ¥æòØËâ ×ð´ ·é¤À °ðâð »é‡æ ãñ´, çÁÙâð ƒææÌ·¤ Õñ€UÅUèçÚUØæ ÂÙ Ùãè´ ÂæÌðÐ Øð ˆß¿æ, âæ´â ¥õÚU Âæ¿Ù ·¤è ·¤§ü ¥æ× Ì·¤ÜèȤô´ ×ð´ ¥æÚUæ× Âãé´¿æÙð ¥õÚU âðãÌ ·¤æ â´ÌéÜÙ ÕÙæ° ÚU¹Ùð ·Ô¤ çÜ° ©ÂØô» ×ð´ Üæ° ÁæÌð ãñ´Ð ÚUâô§ü ×ð´ §SÌð×æÜ ·¤è ÁæÙð ßæÜè ·¤§ü ÁǸèÕêçÅUØô´ ¥õÚU ×âæÜô´ ×𴠿׈·¤æÚUè ¥õáÏèØ »é‡æ ãôÌð ãñ´Ð ¥æØéßüðÎ Áñâð ÂÚU´ÂÚUæ»Ì ßñl·¤èØ àææS˜æô´ Ùð ·¤§ü ÌÚUã âð ©‹ãð´ §SÌð×æÜ ç·¤Øæ ãñÐ

¥æçÍü·¤ M¤Â ×ð´ ȤæØÎð×´Î

çÎÙÕçÎÙ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ÕɸÌè ×æ´» ¥õÚU ©â ×æ´» ·¤ô ÂêÚUæ Ù ç·¤° ÁæÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ©Ù·Ô¤ ¥æçÍü·¤ ×êËØô´ ×ð´ ßëçh ãôÌè Áæ ÚUãè ãñÐ ÙÌèÁÌÙ ©Ù·¤æ ÃØßâæØ È¤æØÎð×´Î ãôÌæ Áæ ÚUãæ ãñÐ ¥æÁ ÕãéÌ ÕǸð Âñ×æÙð ÂÚU ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè ãô ÚUãè ãñ ¥õÚU ©Ùâð ¥Ü»¥Ü» ÂýôÇ€UÅU÷â ÕÙæ ·¤ÚU ©‹ãð´ ÂêÚUè ÎéçÙØæ ·Ô¤ ÕæÁæÚUô´ ×ð´ Õð¿æ Áæ ÚUãæ ãñÐ ¥æò»üðçÙ·¤ Øæ Áñçß·¤ ¹ðÌè ·¤çÆÙ ãôÌè ãñ ¥õÚU §â×ð´ ×ðãÙÌ Öè ’ØæÎæ Ü»Ìè ãñ, Üðç·¤Ù §ââð ÎéçÙØæ ·Ô¤ ·¤§ü »ÚUèÕ ¥õÚU ÎðãæÌè §Üæ·¤ô´ ·¤è ¥ÍüÃØßSÍæ ©ÕÚUÙð ¥õÚU ȤÜÙðȤêÜÙð ×ð´ ×ÎÎ ãô ÚUãè ãñÐ ·¤§ü Á»ãô´ ÂÚU ·¤æòÂôüÚUðÅU÷â ·Ô¤ ¹ðÌèÃØßâæØ ¥ÂÙæÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ·é¤À â×æÁ ¹ÌÚUð ×ð´ ¥æ »° ãñ´Ð ©‹ãð´ Õ¿æÙð ¥õÚU ©Ù·¤æ ¹éÎ ·¤è Á×èÙ ·¤æ ã·¤ ·¤æØ× ÚU¹Ùð ×ð´ ¥æò»üðçÙ·¤ ¹ðÌè ·¤è ×ÎÎ ãô ÚUãè ãñÐ

緤ȤæØÌè

SÍæÙèØ SÌÚU ÂÚU Øæ Á´»Üô´ ×ð´ ©»æ§ü »§ü ¥õáçÏØæ´ °ÜôÂñçÍ·¤ ÅþèÅU×ð´ÅU÷â ¥õÚU Ȥæ×æüSØêçÅU·¤Ü Çþ‚â ·Ô¤ ×é·¤æÕÜð 緤ȤæØÌè ãôÌè ãñ´Ð ßô Âôá·¤ Ìˆß ÕɸæÙð ¥õÚU Õè×æçÚUØô´ ·¤è ÚUô·¤Íæ× ·¤ÚUÙð ×ð´ ÕãéÌ ©ÂØô»è ãôÌè ãñ´Ð

×ðçÇçâÙÜ ãâü ×ð´ çÙßðàæ ·¤ÚUÙð âð ¥æ SÍæÙèØ Üô»ô´ ·Ô¤ çÜ° 緤ȤæØÌè Îßæ§Øæ´ ©ÂÜÏ ·¤ÚUßæ â·¤Ìð ãñ´Ð â´·ý¤×‡æ ·Ô¤ çÜ° ÂýçÌÚUôÏ·¤ ßæÌæßÚU‡æ çÙ×æü‡æ ·¤ÚUÙð ßæÜð ’ØæÎæÌÚU Âý×é¹ ÌðÜ Áñâð ç·¤ ÅUè Åþè, Øê·¤çÜŒÅUâ, ¥æòÚU»ñÙô ¥õÚU Íæ§× ÌéÜÙæ ×ð´ 緤ȤæØÌè ãôÌð ãñ´, €UØô´ç·¤ ©Ù·¤è ©ÂÁ ÌðÁè âð ãôÌè ãñ ¥õÚU ©Ùâð ·¤æȤè ×æ˜ææ ×ð´ ÌðÜ çÙ·¤æÜæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ©â·Ô¤ çÜ° ÁM¤ÚUè ©Â·¤ÚU‡æ Öè âæÎð, âSÌð ãôÌð ãñ´ ¥õÚU Âýç·ý¤Øæ Öè ÕãéÌ âÚUÜ ãôÌè ãñÐ §âèçÜ° Øð ©lô» SÍæÙèØ SÌÚU ÂÚU ·¤× âð ·¤× Üæ»Ì ×ð´ àæéM¤ ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ §Ù ÌðÜô´ ·Ô¤ ·¤× ×êËØ ¥õÚU ÌðÁ ¥âÚU ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ Øð çß·¤æâàæèÜ Îðàæô´ ×ð´ ×ã´»ð ¥æØæçÌÌ °´ÅUèÕæØôçÅU€Uâ ·¤è Á»ã §SÌð×æÜ ç·¤° ÁæÙð Ü»ð ãñ´Ð

ÂØæüßÚU‡æ¥Ùé·ê¤Ü

¥õáçÏ ßÙSÂçÌØæ´ ÂØæüßÚU‡æ¥Ùé·¤êÜ ãôÌè ãñ´Ð ÂØæüßÚU‡æ Õ¿æÙð ×ð´ ¥õÚU ÕɸæÙð ×ð´ ×ãˆßÂê‡æü Øô»ÎæÙ ÎðÌè ãñ´Ð ©‘¿ ÂýçÌ ·Ô¤ Áñçß·¤ ÂõÏô´ ·¤è ¹ðÌè âð Øæ Á´»Ü ÿæð˜æ ×ð´ ÁǸèÕêÅUè Áñâð ÎôØ× È¤æòÚUðSÅU ÂýôÇ€UÅU÷â ·¤ô Õɸæßæ ÎðÙð âð ÕæØôÇæ§ßçâüÅUè (ÁñßçßçßÏÌæ) ·¤æ ÚUÿæ‡æ ¥õÚU Îð¹ÖæÜ Öè ãôÌè ãñÐ Á´»Üô´ ¥õÚU âéÙâæÙ §Üæ·¤ô´ ·¤ô ¥æçÍü·¤ M¤Â âð âÿæ× ÕÙæÙð ·Ô¤ çÜ° ·¤§ü ÂýôÁð€UÅU÷â ×ð´ ¥õáÏèØ ÂõÏô´ ·¤ô àææç×Ü ç·¤Øæ Áæ ÚUãæ ãñÐ ©â ·¤æÚU‡æ Á´»Üô´ ·¤è ·¤ÅUæ§ü ¥õÚU ¥‹Ø çßÙæàæ·¤æÚUè »çÌçßçÏØæ´ ·¤× ãô ÚUãè ãñ´Ð Ȥæ§ÅUÚUô×ðçÇ°àæÙ (ßæÌæßÚU‡æ ×ð´ Èñ¤Üð çßáñÜð ÂÎæÍôZ ·¤ô àæéh ·¤ÚUÙð ¥õÚU ÂØæüßÚU‡æ ÃØßSÍæ¥ô´ ×ð´ çȤÚU âð ÁæÙ ÇæÜÙð ·Ô¤ çÜ° ßÙSÂçÌØô´ ·¤æ ©ÂØô») ×ð´ Öè ·é¤À ¥õáçÏ ßÙSÂçÌØô´ ·¤æ ©ÂØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ ÂØæüßÚU‡æ â´ßÏüÙ ×ð´ ×ãˆßÂê‡æü Öêç×·¤æ çÙÖæÙð ßæÜè Ùè× Áñâè ·¤§ü ¥õáçÏØæ´ Õ´ÁÚU ¥õÚU ·¤×©ÂÁ檤 Á×èÙ ×ð´ Âæ§ü ÁæÌè ãñ´Ð ßðÅUèßÚU »ýæâ Áñâè ·é¤À ¥õáçÏØô´ âð ¥ÚUô×ñçÅU·¤ ÌðÜô´ ·¤æ ©ˆÂæÎÙ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ ç·¤âè Öè ÙÁçÚU° âð Îð¹æ Áæ°, ¥æÁ ·Ô¤ Á×æÙð ×ð´ ×ðçÇçâÙÜ ãâü ·¤æ ÃØæÂæÚU Ø·¤èÙÙ °·¤ ÕðãÌÚU çÕÁÙðâ ¥æ§çÇØæ ãñÐ

जून - 2019

43


आवरण कथा

Ò»æ´ß ·¤è Ȥæ×üðâèÓ Ùè×

× ÖæÚUÌèØ ×êÜ ·¤æ °·¤ Âê‡æü ÂÌÛæǸ ßëÿæ ãñÐ Øã âçÎØô´ âð â×èÂßÌèü Îðàæô´ Âæç·¤SÌæÙ, Õæ´‚ÜæÎðàæ, ÙðÂæÜ, ØæÙ×æÚU(Õ×æü), Íæ§üÜñ´Ç, §´ÇôÙðçàæØæ, ŸæèÜ´·¤æ ¥æçÎ Îðàæô´ ×ð´ ÂæØæ ÁæÌæ ÚUãæ ãñÐ çß»Ì Ü»Ö» Çðɸ âõ ßáôZ ×ð´ Øã ßëÿæ ÖæÚUÌèØ ©Â×ãæmè ·¤è Öõ»ôçÜ·¤ âè×æ ·¤ô Ü洃淤ÚU ¥Èý¤è·¤æ, ¥æSÅþðçÜØæ, Îçÿæ‡æ Âêßü °çàæØæ, Îçÿæ‡æ °ß´ ×ŠØ ¥×ðçÚU·¤æ ÌÍæ Îçÿæ‡æè Âýàææ‹Ì mèÂâ×êã ·Ô¤ ¥Ùð·¤ ©c‡æ ¥õÚU ©Â©c‡æ ·¤çÅUÕ‹ÏèØ Îðàæô´ ×ð´ Öè Âãé´¿ ¿é·¤æ ãñÐ §â·¤æ ßæÙSÂçÌ·¤ Ùæ× Melia azadirachta ¥Íßæ Azadiracta Indica ãñÐ ¥æØéßüðÎ ×ð´ Ùè× ·¤æ ·¤æȤè ×ãˆß ÕÌæØæ »Øæ ãñÐ ÎÚU¥âÜ Ùè× ·Ô¤ ÂýØô» âð ·¤æȤè ÕǸè Õè×æçÚUØæ´ Æè·¤ ãô ÁæÌè ãñ´Ð ÂéÚUæÙð Á×æÙð ×ð´ Ùè× ·¤ô °·¤ ¥õáçÏ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ©ÂØô» ç·¤Øæ ÁæÌæ Íæ çÁâ·¤æ Âý¿ÜÙ ¥æÁ Öè ãô ÚUãæ ãñÐ ßñâð Ìô Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ ¹æÙð ×ð´ ·¤Ç¸ßè ãè ãôÌè ãñ Üðç·¤Ù §â×ð´ ·¤§ü ÌÚUã ·Ô¤ °´ÅUè ÕæØôçÅU·¤ »é‡æ, °´ÅUè °´»Ü ¥õÚU °´ÅUè ÂñÚUæâèçÅU·¤ Áñâð »é‡æ ©ÂçSÍÌ ãôÌð ãñ´Ð ÖæÚUÌ ×ð´ Ùè× ·¤ô ¥æ×ÌõÚU ÂÚU »æ´ß ·¤è Ȥæ×üðâè ·¤ãæ ÁæÌæ ãñ, €UØô´ç·¤ §â×ð´ ·¤§ü ÌÚUã ·Ô¤ »é‡æ ×õÁêÎ ãôÌð ãñ´Ð ÖæÚUÌ ×ð´ Ùè× ·¤æ ÂðǸ ƒæÚU ·Ô¤ ¥æâÂæâ ãôÙæ àæéÖ ×æÙæ ÁæÌæ ãñÐ Ùè× ·Ô¤ ÂðǸ âð ÕÙè ¿èÁð´ ·¤æȤè ȤæØÎð×´Î ãôÌè ãñ´Ð

Ùè

»éÚUÁ´ÅU ŠææÜèßæÜ çÇUŒÅUè ‹ØêÁ °ÇUèÅUÚ

44

जून - 2019


Ùè× ·¤æ ÂðǸ ÕãéÌ ãÎ Ì·¤ ¿èÙèÕðÚUè ·Ô¤ ÂðǸ ·Ô¤ â×æÙ çιÌæ ãñ, Áô °·¤ ÕðãÎ ÁãÚUèÜæ ßëÿæ ãñÐ H Ùè× ·¤è ÀæÜ ·¤æ Üð âÖè Âý·¤æÚU ·Ô¤ ¿×ü ÚUô»ô´ ¥õÚU ƒææßô´ ·Ô¤ çÙßæÚU‡æ ×ð´ âãæØ·¤ ãñÐ H Ùè× ·¤è ÎæÌéÙ ·¤ÚUÙð âð Îæ´Ì ¥õÚU ×âêǸð SßSÍ ÚUãÌð ãñ´Ð H Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ ¿ÕæÙð âð ÚUQ¤ àæôÏÙ ãôÌæ ãñ ¥õÚU ˆß¿æ çß·¤æÚU ÚUçãÌ ¥õÚU ·¤æ´çÌßæÙ ãôÌè ãñÐ ãæ´ ÂçæØæ´ ¥ßàØ ·¤Ç¸ßè ãôÌè ãñ´, Üðç·¤Ù ·é¤À ÂæÙð ·Ô¤ çÜØð ·é¤À Ìô ¹ôÙæ ÂǸÌæ ãñ ×âÜÙ SßæÎÐ H Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤ô ÂæÙè ×ð´ ©ÕæÜ ©â ÂæÙè âð ÙãæÙð âð ¿×ü çß·¤æÚU ÎêÚU ãôÌð ãñ´ ¥õÚU Øð ¹æâÌõÚU âð ¿ð¿·¤ ·Ô¤ ©Â¿æÚU ×ð´ âãæØ·¤ ãñ ¥õÚU ©â·Ô¤ çßáæ‡æé ·¤ô Èñ¤ÜÙð Ù ÎðÙð ×ð´ âãæØ·¤ ãñÐ H Ùè´ÕôÜè (Ùè× ·¤æ ÀôÅUæ âæ ȤÜ) ¥õÚU ©â·¤è ÂçæØô´ âð çÙ·¤æÜð »Øð ÌðÜ âð ×æçÜàæ ·¤è ÁæØð Ìô àæÚUèÚU ·Ô¤ çÜØ𠥑Àæ ÚUãÌæ ãñÐ H Ùè× ·Ô¤ mæÚUæ ÕÙæØæ »Øæ Üð ÕæÜô ×ð´ Ü»æÙð âð ÕæÜ SßSÍ ÚUãÌð ãñ´ ¥õÚU ·¤× ÛæǸÌð ãñ´Ð H Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·Ô¤ ÚUâ ·¤ô ¥æ´¹ô´ ×ð´ ÇæÜÙð âð ¥æ´¹ ¥æÙð ·¤è Õè×æÚUè ×ð´ ÜæÖ ç×ÜÌæ ãñ(Ùð˜æàæôÍ Øæ ·¤´Áðç€UÅUßæ§çÅUâ) H Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·Ô¤ ÚUâ ¥õÚU àæãÎ ·¤ô wÑv ·Ô¤ ¥ÙéÂæÌ ×ð´ ÂèÙð âð ÂèçÜØæ ×ð´ ȤæØÎæ ãôÌæ ãñ ¥õÚU §â·¤ô ·¤æÙ ×ð´ ÇæÜÙð âð ·¤æÙ ·Ô¤ çß·¤æÚUô´ ×ð´ Öè ȤæØÎæ ãôÌæ ãñÐ H Ùè× ·Ô¤ ÌðÜ ·¤è zv® Õê´Îô´ ·¤ô âôÌð â×Ø ÎêÏ ×ð´ ÇæÜ·¤ÚU ÂèÙð âð ÊØæÎæ ÂâèÙæ ¥æÙð ¥õÚU ÁÜÙ ãôÙð âÕ‹Ïè çß·¤æÚUô´ ×ð´ ÕãéÌ È¤æØÎæ ãôÌæ ãñÐ H Ùè× ·Ô¤ ÕèÁô´ ·Ô¤ ¿ê‡æü ·¤ô ¹æÜè ÂðÅU »éÙ»éÙð ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ ÜðÙð âð ÕßæâèÚU ×ð´ ·¤æȤè ȤæØÎæ ãôÌæ ãñÐ

Ùè× ·¤è Âæè ·ð¤ »é‡æ

ãÚUè ÂçæØô´ ×ð´ ÂýôÅUèÙ, ßâæ ·¤æÕôüãæ§ÇþðÅUâ, ÚUðàææ, ¹çÙÁ Ìˆß Áñâð ·ñ¤çËâØ×, ȤæSȤôÚUâ, Üôãæ, ·ñ¤ÚUôÅUèÙ, çßÅUæç×Ù°, âè ¥æçÎ ×ãˆßÂê‡æü Ìˆß ÂæØð ÁæÌð ãñ´Ð Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤ô ª¤´ÅU, Õ·¤ÚUè, ¥æçÎ ·Ô¤ §ÜæÁ ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ âæÍ ãè ˆß¿æ ÚUô», ¹éÁÜè, ÕæÜô´ ·Ô¤ M¤âè, Áê´ ¥æçÎ âð ÀéÅU·¤æÚUæ ÂæÙð ×ð´ Ùè× Âæè ·Ô¤ ÚUâ ·¤æ ©ÂØô» ãôÌæ ãñÐ Âæè ·¤ô Âèâ·¤ÚU ÁÜèØ ƒæôÜ·¤ÚU ȤâÜô´ ×ð´ çÀǸ·¤æß ·¤ÚUÙð âð ·¤èÅUô´ °ß´ ÃØæçÏØô´ âð ȤâÜ ·¤è âéÚUÿææ ãô â·¤Ìè ãñÐ Ùè× ·¤è âê¹è ÂçæØô´ ×ð´ ×õâ× (×æÙâêÙ, ÁæǸæ, »×èü) ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ·êýêÇ ÂýôÅUèÙ (vyvz.| ÂýçÌàæÌ), ·ýê¤ÇU, Ȥæ§ÕÚU (vv.wv}.w ÂýçÌàæÌ), ȤæSȤôÚUâ (®.vx®.v} ÂýçÌàæÌ) ·ñ¤çËâØ× (v.v~w.x~ ÂýçÌàæÌ) ¥æçÎ ÂæØð ÁæÌð ãñ´Ð §â×ð´ Øã ŠØæÙ ÎðÙæ ¥æßàØ·¤ ãñ ç·¤ Ïê ×ð´ âé¹æÙð âð ÂçæØô´ ·¤æ ¥õáÏèØ »é‡æ ·¤× ãô ÁæÌæ ãñÐ ¥ÌÑ §âð ÀæØæ ×ð´ âé¹æØæ ÁæÙæ ¿æçã°Ð

Ùè× ÀæÜ ·ð¤ »é‡æ

Ùè× ·¤è ÀæÜ ×ð´ ×éØÌÑ çÙÕèÙ(®.®y ÂýçÌàæÌ), çÙÕèÙ(®.®®v ÂýçÌàæÌ), çÙÕèÇèÙ (®.y ÂýçÌàæÌ), ÅUðçÙÙ ({ ÂýçÌàæÌ), °ç×Ùô°çâÇ, ·ñ¤çËâØ×, ÂôÅUæçàæØ×, Üôãæ, Ü߇æ, ÚUðçâÙ, »ô´Î, SÅUæ¿ü ¥æçÎ Ìˆß ÂæØð ÁæÌð ãñ´Ð çÁâ·¤æ ©ÂØô» ÅUðçÙÙ ·Ô¤ ©ˆÂæÎÙ, ÚUSâè °ß´ ¥õáçÏ çÙ×æü‡æ ¥æçÎ ·Ô¤ ·¤æ× ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

Ùè× ·ð¤ Âéc ×ð´ ÜæÖ·¤æÚUè »é‡æ

Ùè× ·Ô¤ ȤêÜ ×ð´ ßâèØ ¥Ü ·¤è ©ÂçSÍçÌ Âæ§ü ÂæØè »Øè ãñ Áô ç·¤ ¥æÚUç·¤çÇ·¤ (®.| ÂýçÌàæÌ), SÅUèØçÚU·¤ (}.w ÂýçÌàæÌ), ¥ôçÜ·¤ ({z.x ÂýçÌàæÌ), çÜÙôçÜ·¤ (}.® ÂýçÌàæÌ) ¥æçÎ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ©â·Ô¤ ßñ€UâèØ Öæ» ×ð´ ç×ÜÌð ãñ´Ð ȤêÜ ×ð´ âôçÇØ×, ÂôÅUñçàæØ×, ·ñ¤çËâØ×, ¥æØÚUÙ, €UÜôÚUæ§Ç, ·¤æÕôüÙðÅU, âËÈÔ¤ÅU ß çâçÜ·¤æ Öè ÂæØæ ÁæÌæ ãñÐ Ùè× ·Ô¤ ȤêÜ ¥æ´¹ ·Ô¤ çÜ° ÜæÖ·¤æÚUè, ·¤ëç×, çÂæ ¥õÚU çßá ·¤æ Ùæàæ ·¤ÚUÙð ßæÜæ, Âæ·¤ ·Ô¤ ·¤ÅUé ÌÍæ âÖè Âý·¤æÚU ·¤è ¥M¤ç¿ ·¤æ Ùæàæ ·¤ÚUÙð ßæÜæ ãôÌæ ãñÐ

Ùè× È¤Ü ·ð¤ ÜæÖ

Ùè× ·Ô¤ È¤Ü ×ð´ çÀÜ·¤æ ֻܻ wx.} ÂýçÌàæÌ, »éÎæ y|.z ÂýçÌàæÌ, ¥æßÚU‡æ v}.{ ÂýçÌàæÌ ÌÍæ ç»ÚUè v®.v ÂýçÌàæÌ ÂæØè ÁæÌè ãñÐ È¤Ü ·¤æ »éÎæ ¥æÎ×è, ÁæÙßÚU ÌÍæ ç¿çǸØô´ mæÚUæ ¹æØæ ÁæÌæ ãñ| §â·¤æ ÂýØô» ÂðÅU ·Ô¤ ·¤èǸð ×æÚUÙð Øæ ©‹ãð´ ÂðÅU âð ÕæãÚU çÙ·¤æÜÙð ·Ô¤ çÜ° ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ §â·Ô¤ »éÎð âð ÌñØæÚU ç·¤° »° ÂæÙè ·Ô¤ ƒæôÜ ·¤ô ȤâÜô´ ÂÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUÙð âð ©‹ãð´ çÅUaè ·Ô¤ ÂýÖæß âð Õ¿æØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ

ÕèÁ ·ð¤ ȤæØÎð

Ùè× ·¤æ ÕèÁ ÌôǸÙð ÂÚU §â·¤æ ¥æÏð âð ¥çÏ·¤ Öæ» (ֻܻ zz ÂýçÌàæÌ) »éÆÜè ·Ô¤ M¤Â ×𴠥ܻ ãô ÁæÌæ ãñ Ìã àæðá ֻܻ yz ÂýçÌàæÌ ç»ÚUè Øæ ×è´»è ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Âýæ# ãôÌæ ãñÐ ÕèÁ ×ð´ ÌðÜ Ü»Ö» x®xw ÂýçÌàæÌ, çÙÕèÙ ¥õÚU çÙÕèÇèÙ w ÂýçÌàæÌ ÌÍæ çÙÕôÇôÜ ®.{ ÂýçÌàæÌ ÂæØæ ÁæÌæ ãñÐ Ùè× ·¤æ ÕèÁ ×éØÌÑ ÌðÜ çÙ·¤ÜÙð ·Ô¤ çÜ° ÂýØéQ¤ ç·¤UØæ ÁæÌæ ãñÐ

Ùè× ç»ÚUè/ç×´»è ·ð¤ »é‡æ

ç»ÚUè ×ð´ yzz® ÂýçÌàæÌ ÌðÜ ÂæØæ ÁæÌæ ãñ ÌÍæ §â ÌðÜ ×ð´ çßçÖóæ ßâèØ ¥Ü Áñâð Âæç×çÅU·¤ (vy.~ ÂýçÌàæÌ), çÜÙôçÜ·¤ (|.z ÂýçÌàæÌ), ¥ôçÜ·¤ ({v.~ ÂýçÌàæÌ), SÅUèØçÚU·¤ (vy.y ÂýçÌàæÌ), ¥ÚUðç¿çÇ·¤ (v.x ÂýçÌàæÌ) ÌÍæ ¥‹Ø ßâèØ ¥Ü (v ÂýçÌàæÌ) ÂæØð ÁæÌð ãñ´Ð Ùè× जून - 2019

45


आवरण कथा

ßæÜè Ùæ§ÅþôçȤ·Ô¤àæÙ, ȤæSȤôÚUâ ÌÍæ ÂôÅUæàæ ·¤è ¥‘Àè ×æ˜ææ ãôÙð ·¤æÚU‡æ §âð Áñçß·¤ ¹æÎ ·¤æ °·¤ ¥‘Àæ â´ÖæçßÌ dôÌ ×æÙæ Áæ ÚUãæ ãñÐ

Ùè× °·¤ ·¤èÅUÙæàæ·¤

°·¤ àæçQ¤àææÜè ·¤èÅUÙæàæ·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð́ Ùè× Âýæ¿èÙ·¤æÜ âð ãè çßØæÌ ãñÐ ÂéÚUæÙð Á×æÙð âð ãè Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ ÖæÚUÌ ×ð́ ¥óæ Ö´ÇæÚU‡æ ×ð́ ÂýØéQ¤ ãôÌè ¥æØè ãñ́ ÌÍæ »×ü ª¤Ùè ßS˜æô´ ·¤ô ÚU¹Ìð â×Ø ÖæÚUÌèØ ÙæÚUè âÖè Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤æ §SÌð×æÜ ·¤ÚUÌè ¥æØè ãñÐ §ÏÚU ·¤éÀ â×Ø âð ·¤ëçá ·Ô¤ ÿæð˜æ ×ð́ Öè Ùè× Ùð ãÜ¿Ü ×¿æØè ãñÐ ·¤èÅUÙæàæ·¤ Îßæ¥ô´ ·¤æ ÁÕ ÕôÜÕæÜæ ãé¥æ Ìô ¥çÏ·¤ âð ¥çÏ·¤ ·¤æÚU»ÚU ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÕÙæÙð ·¤è ãôǸ âè Ü»è »§üÐ âÕâð ÂãÜð Çæò. ÂÜ ç»ÜÚU Ùð Çè.Çè.ÅUè. ·¤æ ¥çßc·¤æÚU ÎêâÚUð çßàßØéh ·Ô¤ â×Ø ç·¤Øæ Íæ çȤÚU Õè.°¿.âè. ÌÍæ ×ñÜæçÍØæÙ ¥õÚU ¥‹Ø çâ´ÍðçÅU·¤ ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÕæÁæÚU ×ð́ ¥æ°, ÂÚU´Ìé àæèƒæý ãè §Ù·Ô¤ ÎêcÂçÚU‡ææ× âæ×Ùð ¥æÙð Ü»ðÐ ß´çÀÌ ·¤èǸô´ ·Ô¤ Ùæàæ ·Ô¤ âæÍ âæÍ ÜæÖÎæØ·¤ ·¤èÅU Áô ÂõÏô´ ·Ô¤ ÂÚU滇æ ×ð́ âãæØ·¤ ãôÌð ãñ́ ÌÍæ Ùæàæè ·¤èÅUô´ ·Ô¤ Âýæ·¤ëçÌ·¤ àæ˜æé¥ô´ ¥æçÎ ·¤æ Öè çßÙæàæ ãôÙð Ü»æÐ Øãè Ùãè´, ÂØæüßÚU‡æ ÂýÎêá‡æ ·¤æ ¹ÌÚUæ ¥Ü» ©#óæ ãôÙð Ü»æÐ §Ù âÕè â×SØæ¥ô´ ·Ô¤ â×æÏæÙ ãðÌé Îôá×éQ¤ ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÂÎæÍôZ ·¤è ¹ôÁ ¥æÚU´Ö ãé§ü ÌÍæ Ùè× §â ·¤âõÅUè ÂÚU ¹ÚUæ ©ÌÚUæÐ ·Ô¤ ÌðÜ ×ð´ Âý×é¹ ç‚ÜâÚUñÇ÷â Áñâð Âê‡æü â´Ìë# (®.{ ÂýçÌàæÌ), ¥â´Ìë# (ww.® ÂýçÌàæÌ) SÅUè¥æÚUôçÇØæÜèÙ (xy ÂýçÌàæÌ), Âæç×ÅUçÎØæçÜÙ (w{ ÂýçÌàæÌ), ¥ôçÜØôÂæç×ÅUôSÅUèØçÚUÙ (vw ÂýçÌàæÌ) ÌÍæ ¥ôçÜØôçÇÂæ×èçÅUÙ (z ÂýçÌàæÌ) ÂæØð ÁæÌð ãñ´Ð Ùè× ·Ô¤ ÌðÜ ×ð´ »´Ï·¤ Øõç»·¤ Öè ãôÌæ ãñÐ çÁâ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ Øã ¹æÙð Øô‚Ø Ùãè´ ãôÌæ ãñÐ Ùè× ·Ô¤ ÌðÜ ×ð´ ·¤Ç¸ßæ âÌ w ÂýçÌàæÌ ãôÌæ ãñÐ çÁâ×ð´ çÙÕèÇèÙ (v.wv.{ ÂýçÌàæÌ), çÙçÕÙ (®.v ÂýçÌàæÌ), çÙÕè çÙÙ (®.®v ÂýçÌàæÌ) ¥æçÎ ×ãˆßÂê‡æü ÚUâæØÙ ãôÌð ãñ´Ð Ùè× ·Ô¤ ÌðÜ ·¤æ Âý×é¹ ©ÂØô» ¿×üÚUô»ô´, ¥õáçÏ çÙ×æü‡æ, ȤâÜô´ ·¤è ÚUÿææ, ØêçÚUØæ â´ÚUÿæ‡æ, ÂçÚUßæÚU çÙØôÁÙ, Îè·¤ ÁÜæÙð, âæÕéÙ ß âõ‹ÎØü ÂýâæÏÙô´ ·Ô¤ çÙ×æü‡æ, ¥æçÎ ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

Ùè× ¹Üè ·ð¤ ©UÂØæð»

Ùè× ·¤æ ÌðÜ çÙ·¤æÜÙð ßæÜè ¥õlôç»·¤ §·¤æ§Øô´ ·¤ô Ùè× ·¤è ¹Üè °·¤ ×éØ ©Â ©ˆÂæÎ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Âýæ# ãôÌè ãñ Áô ç·¤ ×àæèÙ ¿æçÜÌ ·¤ôËãê âð çÂÚUæ§ü ·¤ÚUÙð ÂÚU ç»ÚUè /»êÎð âð zz|® ÂýçÌàæÌ ÌÍæ ÕèÁ âð }®}z ÂýçÌàæÌ Ì·¤ Âýæ# ·¤è Áæ â·¤Ìè ãñ| §â×ð´ ÂýôÅUèÙ, àæ·¤üÚUæ, ßâæ, ÚUðàææ ß ÚU¹ ·Ô¤ âæÍâæÍ Ùæ§ÅþôÁÙ (wx ÂýçÌàæÌ) ȤæSȤôÚUâ (v.® ÂýçÌàæÌ), ÂôÅUæàæ (v.yy ÂýçÌàæÌ), ÌÍæ ÚUæ¹ ×ð´ ¥æØÚUÙ (®.v| ÂýçÌàæÌ) ¥æçÎ ÂæØð ÁæÌð ãñ´| §â·Ô¤ ¥çÌçÚUQ¤ §â×ð´ ÕãéÌ âð ÁçÅUÜ ·¤æÕüçÙ·¤ Øõç»·¤, ¥·¤æÕüçÙ·¤ Ìˆß ÂôÅUñçàæØ×, ·ñ¤çËâØ×, ×ñ‚ÙèçàæØ×, çÜ×ÙæØÇâ ¥æçÎ Öè ©ÂÜÏ ÚUãÌð ãñ´Ð çÜ×ÙæØÇâ Ùè× âð Âýæ# ×éØ ÕãéÂØô»è ÚUæâæØçÙ·¤ ÂÎæÍü ãñ Áô ç·¤ ·¤èÅUô´, Áèßæ‡æé, çßáæ‡æé, ·¤ëç× ß È¤È¤ê´Î ¥æçÎ ·¤è ÚUô·¤Íæ× ÌÍæ ©Ùâð ÁçÙÌ ÚUô»ô´ ·¤ô çÙØ´ç˜æÌ ·¤ÚUÙð ×ð´ ÂýÖæß·¤æÚUè çâh ãé° ãñ´Ð ¥Öè Ì·¤ ·Ô¤ ¥ŠØØÙô´ ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ¿æÚU Âý×é¹ çÜ×ÙæØÇâ¥ÁæçÇÚUð·¤çÅUÙ, âðÜæçÙÙ, ×èçÜØÙÅþôÜ ÌÍæ çÙÕèÙ âÕâð ’ØæÎæ ©ÂØô»è âæçÕÌ ãé° ãñ´Ð Ùè× ·¤è ¹Üè ¥çÌ ©ÂØéQ¤ ·¤ãÎ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ çâh ãé§ü ãñ ÌÍæ ÂýØô»ô´ ×ð´ Øã ÂæØæ »Øæ ãñ ·¤è ØêçÚUØæ ·¤ô Ùè× ·¤è ¹Üè ·¤è ·¤ôçÅU´» ÎðÙð âð §â×ð´ ÂæØè ÁæÙð

46

जून - 2019

Ùè× âð ·¤èÅUÙæàæ·¤ Îßæ çÙ·¤æÜÙæ

Ølç ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÂÎæÍü, Ùè× ·Ô¤ âÖè çãSâô´ ×ð´ ÂæØæ »Øæ ãñ, ÂÚU´Ìé Ùè× ·Ô¤ ÕèÁ ×𴠧ⷤè ×æ˜ææ âÕâð ¥çÏ·¤ ãôÌè ãñÐ §â·¤ô çÙ·¤æÜÙð ·Ô¤ çÜ° ç·¤âè çßàæðá Ì·¤Ùè·¤ ·¤è ÁM¤ÚUÌ Ùãè´ ãðØÚU ÌÍæ ç·¤âæÙ §âð »æ´ß ×ð´ ƒæÚU ÂÚU ãè çÙ·¤æÜ â·¤Ìð ãñ´Ð

ÂæÙè ·Ô¤ ƒæôÜ ×ð´

Øã âÕâð âèÏæ ¥õÚU ¥æâæÙ Ì·¤Ùè·¤ ãñÐ Ùè× ·¤è »éÆÜè ·¤ô âé¹æ·¤ÚU, Âèâ çÜØæ ÁæÌæ ãñ, çȤÚU §âð ×Ü×Ü ·Ô¤ ·¤ÂǸð ×ð´ Õæ´Ï·¤ÚU ÕæËÅUè Øæ Çþ× âð ÖÚUð ÂæÙè ×ð´ ·¤ÚUèÕ ÚUæÌÖÚU çÖ»ô·¤ÚU âéÕã çÙ¿ôǸæ ÁæÌæ ãñÐ §ââð ãË·Ô¤ ÖêÚUð ÚU´» ·¤æ ƒæôÜ Âýæ# ãôÌæ ãñÐ ØçÎ ¿æãð´ Ìô »éÆÜè ·Ô¤ Âæ©ÇÚU ·¤ô âèÏæ ÂæÙè ·Ô¤ Çþ× ×ð´ ÇæÜ·¤ÚU âéÕã ·¤ÂǸð âð ÀæÙ ÜðÙæ ¿æçã°Ð §â ƒæôÜ ·¤æ ÂõÏð ÂÚU âèÏæ çÀǸ·¤æß ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ¥æ×ÌõÚU ÂÚU v® ÜèÅUÚU ÂæÙè ·Ô¤ çÜ° z®® »ýæ× ÕèÁ ·¤æ Âæ©ÇÚU ·¤æ× ×ð´ çÜØæ ÁæÌæ ãñ ÌÍæ °·¤ ãñ€UÅUðØÚU ȤâÜ ·Ô¤ çÜ° w®x® ç·¤Üô»ýæ× ÕèÁ ·¤è ÁM¤ÚUÌ ÂǸÌè ãñÐ Ùè× ·Ô¤ Âæô´ ·¤ô Öè ÚUæÌÖÚU ÂæÙè ×ð´ ÇêÕô·¤ÚU âéÕã ¿Õæ·¤ÚU §SÌð×æÜ ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ

°Ë·¤ôãÜ âð ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÂÎæÍü çÙ·¤æÜÙæ

âÕâð ¥çÏ·¤ ×æ˜ææ ×ð´ Ùè× âð ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÂÎæÍü ¥Ë·¤ôãÜ ·¤è âãæØÌæ âð çÙ·¤æÜ ÁæÌð ãñ´Ð ×ñÍÙôÜ Øæ §ÍÙôÜ ×ð´ Øã âÕâð ¥çÏ·¤ ƒæéÜÙàæèÜ ãôÌð ãñ´ ÌÍæ Ùè× ·Ô¤ ÕèÁ ·¤ô ¥Ë·¤ôãÜ ×ð´ ÇêÕô·¤ÚU ®.w âð {.w ÂýçÌàæÌ ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÂÎæÍü çÙ·¤æÜð Áæ â·¤Ìð ãñ´Ð ¥Ë·¤ôãÜ mæÚUæ ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÂÎæÍü ×ð´ ¥ÁæçÇÚUð·¤çÅUÙ ·¤è ×æ˜ææ x®®® Âè.Âè.°× âð v®®®®® Âè.Âè.°×. Ì·¤ ãô â·¤Ìè ãñÐ

Ùè× ·¤æ ÌðÜ

Ùè× ·¤æ ÌðÜ Öè àæçQ¤àææÜè ȤâÜ â´ÚUÿæ·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÂýØéQ¤ ç·¤Øæ ÁæÌæ


ãñÐ ÌðÜ çÙ·¤æÜÙð ·Ô¤ ÕæÎ Õ¿è ãé§ü ¹Üè ÕãéÌ ¥âÚUÎæÚU ·¤èÅUÙæàæ·¤ °ß´ ¹æÎ ·¤æ ·¤æ× ·¤ÚUÌè ãñÐ

§SÌð×æÜ ·¤æ ÌÚUè·¤æ ÌÍæ ·¤èǸô´ ÂÚU ¥âÚU

Ùè× ·Ô¤ ƒæôÜ ·¤ô ÌÚUè·¤ô´ âð §SÌð×æÜ ×ð´ ÜæØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ §â·¤æ ƒæôÜ âèÏð ȤâÜ ÂÚU çÀǸ·¤æ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ ÂÚU´Ìé Ù§ü Ì·¤Ùè·¤ âð ¥Õ §âð ƒæéÜÙàæèÜ ·¤èÅUÙæàæ·¤ ÌÍæ Âæ©ÇÚU, ÚUæ¹, ÎæÙð ¥æçÎ ×ð´ ÕÎÜæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ Áô ç·¤ ÕæÁæÚU ×ð´ ©ÂÜÏ Öè ãñÐ §â·¤ô çâ´¿æ§ü ßæÜð ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Öè çÎØæ ÁæÌæ ãñÐ ÕãéÌ âð ÂÎæÍôZ ·Ô¤ ª¤ÂÚU Ùè× ·¤æ Üð ¿É¸æ·¤ÚU Ü»æØæ ÁæÌæ ãñ Áô בÀÚUô´ ·¤ô Öæ»Ùð ·Ô¤ ·¤æ× ¥æÌæ ãñÐ ¥Öè Ì·¤ Ùè× âð Ùõ Üè×ôÙæØÇ÷â çÙ·¤Üð »° ãñ´ §Ù×ð´ âð ¥ÁæçÇÚUð·¤çÅUÙ, ×ðÜèÍ×ÅþôÜ, âðÜðçÙÙ, çÙÕèÙ ¥õÚU çÙÕèÇèÙ âÕâð ¥çÏ·¤ ÁæÙð ÁæÌð ãñ´ ¥õÚU ¥çÌ×ãˆßÂê‡æü Öè ãñ´Ð ¥æÁ çßàßÖÚU ×ð´ ÂýØô»ô´ âð Øã ×æÙæ ÁæÙð Ü»æ ãñ ç·¤ Ùè× mæÚUæ ©Â¿æçÚUÌ ÂõÏô´ Áñâè âéÚUÿææ Âæ â·¤Ìð ãñ´Ð Ùè× ·Ô¤ ƒæôÜ ·Ô¤ çÀǸ·¤æß ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ·¤èǸô´ ·Ô¤ ¹æÙð ·¤è ÿæ×Ìæ ÕãéÌ ·¤× ãô ÁæÌè ãñÐ ßëçh Øæ çß·¤æâ ÕãéÌ ·¤× ãô ÁæÌæ ãñÐ ¥´ÌÃØæüÂè ÂýÖæß ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ Ùè× ·¤æ ¥âÚU ÂêÚUð ÂõÏð ×ð´ ȸ¤ñÜ ÁæÌè ãñÐ çÁââð ÚUâ ¿êâÙð ßæÜð ·¤èǸô´ âð Öè âéÚUÿææ ç×ÜÌè ãñÐ §â Âý·¤æÚU Øã °·¤ âÂê‡æü ·¤èÅUÙæàæ·¤ çâh ãé¥æ ãñÐ Ùè× ·¤æ ÌðÜ (w.x ÜèÅUÚU ÂýçÌ ãñ€UÅUðØÚU) Øæ Ùè× ·¤æ ƒæôÜ, çÅUaè ·¤è ÚUô·¤Íæ× ·Ô¤ çÜ° ÕãéÌ ·¤æÚU»ÚU çâh ãé¥æ ãñÐ §â·Ô¤ §SÌð×æÜ âð ·¤èÅU ȤâÜ ÂÚU ßëçh ÕñÆÌæ Ìô ãñ ÂÚU´Ìé Ùãè´ ¹æÌæ, ·¤èÅU ÕãéÌ âéSÌ ãô ÁæÌæ ãñ ÌÍæ ©â·¤è ©Ç¸Ùð ·¤è ÿæ×Ìæ ÕãéÌ ·¤× ãô ÁæÌè ãñ Âÿæè ¥æâæÙè âð §Ù·¤ô çàæ·¤æÚU ÕÙæ ÜðÌð ãñ´Ð Ùè× ·¤æ ƒæôÜ ÕãéÌ âð Â^è ¹æÙð ßæÜð ·¤èÅU, ÚUâ ¿êâÙð ßæÜð ÕèÅUËâ, È¤Ü ×€U¹è, âÈԤΠ׀U¹è, ÜèȤ ×æ§ÅUâ ¥æçÎ âð âéÚUÿææ ÂýÎæÙ ·¤ÚUÌæ ãñÐ §â·Ô¤ çÀǸ·¤æß âð ·¤èÅU Øæ Ìô ¹æÙæ ·¤× ·¤ÚU ÎðÌð ãñ´ Øæ ©Ù·Ô¤ ÕɸÙð ·¤è ÿæ×Ìæ ·¤× ãô ÁæÌè ãñÐ ßã °·¤ ¥ßSÍæ âð ÎêâÚUè ¥ßSÍæ ×ð´ Ùãè´ Áæ ÂæÌð ãñ´ ÌÍæ Öë´» (Üæßæü) ÕÙÙð âð ÂãÜð ãè ×ÚU ÁæÌð ãñ´Ð ÕãéÌ âð ·¤èǸô´ ·¤è ¥´Çð ÎðÙð ·¤è ÿæ×Ìæ ·¤× ãô ÁæÌè ãñ ÌÍæ Áô ¥´Çð çΰ Öè ÁæÌð ãñ´ ©Ùâð ·¤èǸð Ùãè´ çÙ·¤ÜÌðÐ ¥ÙæÁ ·Ô¤ Ö´ÇæÚU‡æ ×ð´ Ü»Ùð ßæÜð âÖè Âý·¤æÚU ·Ô¤ ·¤èǸô´ ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÙð ×ð´ ·¤æȤè âãæØ·¤ ãé¥æ ãñÐ Ö‡ÇæÚU‡æ ×ð´ Ìô Ùè× ·¤æ ÕãéÌ ×ãˆß ãñÐ Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ ÌÍæ Ùè× ·¤æ ƒæôÜ, Ö´ÇæÚU‡æ ×ð´ Ü»Ùð ßæÜð âÖè Âý·¤æÚU ·Ô¤ ·¤èǸô´ ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÙð ×ð´ ·¤æȤè âãæØ·¤ ãé¥æ ãñÐ Ö‡ÇæÚU‡æ ·Ô¤ â×Ø ÕôÚUô´ ·¤ô Ùè× ·Ô¤ ƒæôÜ âð ©Â¿æçÚUÌ ·¤ÚU âé¹æ ·¤ÚU Ö‡ÇæÚU‡æ ·¤ÚUÙð âð ç·¤âè Öè ·¤èÅUÙæàæè Îßæ ·Ô¤ ÕÚUæÕÚU âéÚUÿææ ç×ÜÌè´ ãñÐ Ùè× âð ÕÙè ·¤èÅUÙæàæè âð ÕÇ¸è ¥æâæÙè âð ÌÍæ çÕÙæ ç·¤âè ßæØé ÂýÎêá‡æ ·Ô¤ בÀÚU ·¤æ çÙØ´˜æ‡æ ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ Ùè× ·¤è ¹Üè ¹æÎ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ Öè ÜæÖÎæØ·¤ ãôÌè ãñÐ ·¤èÅUÙæàæ·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÂýÖæßè ãôÙð âæÍâæÍ Øã Öêç× ·¤ô ©ÂÁ檤 Öè ÕÙæÌè ãñÐ »ýæ×è‡æ ÿæð˜æô´ ×ð´ §â·¤æ ©ÂØô» çÙÙ Âý·¤æÚU âð ·¤ÚUÌð ãñ´

’ßÚU

°·¤ Öæ» Ùè× ·¤è ÀæÜ ·¤ô ·¤êÅU·¤ÚU v® Öæ» ÂÙð ×ð´ ÇæÜ·¤ÚU ¥æÏð ƒæ´ÅUð Ì·¤ ©ÕæÜð´, çȤÚU ÀæÙð ·Ô¤ ÕæÎ ÌÕ Ì·¤ ©ÕæÜð´ ÁÕ Ì·¤ y Öæ» ÂæÙè àæðá ÚUã Áæ°Ð Øã ·¤æɸæ SÌÖ·¤æÚU ÂõçC·¤ ¥õÚU ’ßÚUÙæàæ·¤ ãôÌæ ãñÐ ãË·Ô¤ ×ÜðçÚUØæ ×ð´ Ùè× ÀæÜ ·¤æ ·¤æɸæ çÙØÌ·¤æçÜ·¤ ÚUô»ÚUôÏè ¥õÚU ÅUæçÙ·¤ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ©ÂØô»è ãñÐ

€UØæ ÕÚUÌð´ âæßÏæÙè

H Ùè× ·¤æ ÌðÜ ÂæÙè ×ð´ âèÏð Ùãè´ ƒæéÜÌæ ãñ, çÜãæÁæ ÂãÜð ©âð Îô âð Âæ´¿ ÜèÅUÚU »ô×ê˜æ ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU çȤÚU ÂæÙè ×ð´ ÇæÜð´Ð H çÀǸ·¤æß âéÕã °ß´ ÎðÚU àææ× ×ð´ ·¤ÚUÙð â𠥑Àð ÂçÚU‡ææ× ç×ÜÌð ãñ´Ð H âçÎüØô´ ×ð´ Îâ çÎÙ ¥õÚU ßáæü «¤Ìé ×ð´ Îô âð ÌèÙ çÎÙ ×ð´ çÀǸ·¤æß ¥‘Àæ ãñÐ H ÂõÏô´ ·¤è ÂçæØô´ ·Ô¤ çÙ¿Üð çâÚUð ÂÚU Öè çÀǸ·¤æß ÁM¤ÚUè ãñÐ H ¥çÏ·¤ »æɸð ƒæôÜ ·¤è ¥Âðÿææ ãË·Ô¤ ƒæôÜ ·¤æ ·¤× çÎÙô´ ·Ô¤ ¥´ÌÚUæÜ ÂÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð H ÕÙæ° »° ƒæôÜ ·¤æ ÂýØô» ØÍæàæèƒæý ·¤ÚUÙæ ¿æçã°Ð

H Ùè× ·Ô¤ çÀÜ·Ô¤ vz »ýæ×, ·¤æÜè ç׿ü | Ù» ·¤ô Âèâ·¤ÚU ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Üð´Ð H Ùè× Â˜æ ·Ô¤ y® ç×Üè ÜèÅUÚU âü ·¤ô »ÚU× Üôãð âð Àõ´·¤ ·¤ÚU Âè°´Ð

Áé·¤æ×

Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ vz »ýæ×, ·¤æÜè ç׿ü | »ýæ× ·¤ô ÕæÚUè·¤ ƒæôÅU·¤ÚU vv ç×.»ýæ. ·¤è ÀôÅUèÀôÅUè »ôçÜØæ´ ÕÙæ·¤ÚU âê¹æ Üð´ ÌÍæ »×ü ÁÜ ·Ô¤ âæÍ ÌèÙ¿æÚU »ôçÜØæ´ âéÕãàææ× »éÙ»éÙð ÂæÙè âð çÙ»Ü Áæ°´Ð Øã ÙÁÜæÁé·¤æ× ·Ô¤ çÜ° ¥çÌ ÜæÖÂýÎ Îßæ ãñÐ

ÂðÅU ·Ô¤ ·¤èǸð

ÂçæØô´ ·¤ô Õñ´»Ù Øæ ¥‹Ø âçÁØô´ ·Ô¤ âæÍ ·¤Öè·¤Öè ÂýØô» ·¤ÚUÙð âð ÂðǸ ·Ô¤ ·¤èǸ ×ÚU ÁæÌð ãñ´Ð Ùè× ·¤æ ÌðÜ }v® Õê´Î ¿æØ ×ð´ ÇæÜ·¤ÚU Âè Üð´Ð ÂðÅU ·Ô¤ ·¤èǸð àæèƒæý ×ÚU Áæ°´»ðÐ Ùè× ·¤è ·¤ô×Ü ÂçæØô´ ·¤æ ÚUâ °ß´ àæãÎ ç×Ü·¤ÚU ¿æÅUð´Ð Ùè× ·¤è ·¤ô×æ ÂçæØô´ ·¤ô ãè´» ·Ô¤ âæÍ ¹æ°´ ¥Íßæ ·¤ô×Ü ÂçæØæ´ ·¤æÜè ç׿ü ·Ô¤ âæÍ âéÕã ·Ô¤ ßQ¤ Âè°´, ÜæÖ ãôÌæ ãñÐ

ÎSÌ ¥çÏ·¤ ¥æÙð ÂÚU

Ùè× ·¤è ·¤ô×Ü ÂçæØô´ ·¤ô âé¹æ·¤ÚU, Âèâ·¤ÚU, ÀæÙ·¤ÚU ÂèÙð âð ¥æÚUæ× ç×ÜÌæ ãñÐ

Âðç¿â ×ð´

Ùè× ·¤è ¥´ÌÚUÀæÜ Ìßð ×ð´ ÖêÙ·¤ÚU ÁÜæ ÇæÜð´ ¥õÚU çÂâ ·¤ÚU ¿ê‡æü ÕÙæ Üð´Ð v® »ýæ× ¿ê‡æü, Îãè ·Ô¤ âæÍ ÜðÙð âð ¥æÚUæ× ãôÌæ ãñÐ जून - 2019

47


आवरण कथा

×ÜðçÚUØæ ×ð´ ·ñ¤âð ·¤ÚUð´ §SÌð×æÜ

Âæ´¿ ç·¤Üô»ýæ× Ùè× ÕèÁ (çÙÕõÜè) ·¤ô âæȤ ·¤ÚU ©â·¤è ç»ÚUè çÙ·¤æÜ Üð´Ð çȤÚU ©â·¤æ Âæ©ÇÚU ÕÙæ·¤ÚU ÚUæÌÖÚU ·¤ÚUèÕ v® ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU ÚU¹ Îð´Ð âéÕ㠧⠃æôÜ ·¤ô Ç´Çð âð çãÜæ·¤ÚU ç×ÜæÙð ·Ô¤ ÕæÎ ×ãèÙ ·¤ÂǸð ×ð´ ÀæÙ·¤ÚU §â×ð´ v®® »ýæ× ·¤ÂǸæ ÏôÙð ·¤æ Âæ©ÇÚU ç×Üæ·¤ÚU Çðɸ âð Îô âõ ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU çÀǸ·¤æß ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñ, Áô °·¤ °·¤Ç¸ ·Ô¤ çÜ° ÂØæü# ãñÐ §âè ÌÚUã wz âð x® ç·¤Üô»ýæ× Ùè× ·¤è ÌæÁè ÂçæØô´ ·¤ô ÚUæÌÖÚU ÂæÙè ×ð´ ÚU¹Ùð ·Ô¤ ÕæÎ âéÕã ÂèâÀæÙ·¤ÚU âÌ ÌñØæÚU ·¤ÚU Üð´Ð §â×ð´ Öè v®® »ýæ× ·¤ÂǸæ ÏôÙð ·¤æ Âæ©ÇÚU ç×Üæ·¤ÚU vz® ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU °·¤ °·¤Ç¸ ×ð´ ƒæôÜ ·¤æ çÀǸ·¤æß ·¤ÚU â·¤Ìð ãñ´Ð §â·¤è ¹Üè ·¤ô ÂôÅUÜè ÕÙæ·¤ÚU ÚUæÌ ×ð´ ÂæÙè ×ð´ ÚU¹ Îð´Ð âéÕã ©ÂØüéQ¤ çßçÏ âð v®® ÜèÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð °·¤ °·¤Ç¸ ·Ô¤ çÜ° v® ç·¤Üô ¹Üè ¿æçã°Ð §âè ÌÚUã Ùè× ÌðÜ ·¤æ çÀǸ·¤æß ãôÌæ ãñÐ ¥ÙæÁ ·¤è âéÚUÿææ ·Ô¤ çÜ° Ö´ÇæÚU‡æ ·Ô¤ â×Ø ÂýØô» ßæÜð ÁêÅU ·Ô¤ ÕôÚUô´ ·¤æ Îâ ȤèâÎè çãSâæ Ùè× ç»ÚUè ·Ô¤ ƒæôÜ ×ð´ vz ç×ÙÅU çÖ»ôÙð ·Ô¤ ÕæÎ ÀæØæ ×ð´ âé¹æ Üð´Ð Áãæ´ Ö´ÇæÚU‡æ ãôÙæ ãñ, ©â SÍæÙ ÂÚU Öè ƒæôÜ ·¤æ çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð

Ùè× ·¤è âæȤ ÂçæØæ´ v® »ýæ× ¥õÚU ÖêÙè ãé§ü çȤÅU·¤ÚUè z »ýæ× ·¤ô ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ Âèâ·¤ÚU »ôçÜØæ´ ÕÙæ Üð´, ’ßÚU ¥æÙð ·Ô¤ Îô ƒæ´ÅUð Âêßü °·¤ »ôÜè ¥õÚU çȤÚU °·¤ ƒæ´ÅUð Õæ° °·¤ »ôÜè ÜðÙð âð ’ßÚU M¤·¤ ÁæÌæ ãñÐ Ùè× ·¤è ·¤ôÂÜ {® »ýæ×, SßðÌæ Öc× x® »ýæ× ·¤ô ¹ÚUÜ ×ð´ Âèâ·¤ÚU »ôÜè ÕÙæ Üð´, °·¤ »ôÜè çןæè ÌÍæ àæèÌÜ ÁÜ ·Ô¤ âæÍ ÜðÙæ ȤæØÎð×´Î ãôÌæ ãñÐ

¿ð¿·¤ ×ð´

ÌèÙ ×æàææ Ùè× ·¤è ·¤ôÂÜô´ ·¤ô vz çÎÙ Ì·¤ Ü»æÌæÚU ¹æÙð âð y ×ãèÙð Ì·¤ ¿ð¿·¤ Ùãè´ çÙ·¤ÜÌè, ØçÎ çÙ·¤ÜÌè Öè ãñ ¥æ´¹ð ¹ÚUæÕ Ùãè´ ãôÌè ãñÐ Ùè× ·¤æ ÕèÁ, ãËÎè ¥õÚU ÕãðÇ¸æ ·¤ô ÕÚUæÕÚU ×æ˜ææ ×ð´ Üð·¤ÚU àæèÌÜ ÁÜ ×ð´ Âèâ·¤ÚU, ÀæÙ·¤ÚU ·é¤À çÎÙô´ Ì·¤ ÂèÙð âð àæèÌÜæ (¿ð¿·¤) çÙ·¤ÜÙð ·¤æ ÇÚU Ùãè´ ÚUãÌæ ãñÐ

Ìëáæ (Üê) ¥õÚU »×èü

Ùè× ·¤è ·¤ôÂÜô´ ·Ô¤ ÚUâ ×ð´ çןæè ç×Üæ·¤ÚU °·¤ â#æã âéÕãàææ× ÂèØð´Ð

¹éÁÜè ×ð´

Ùè× Â^è ß ãËÎè ·¤ô yÑv ·Ô¤ ¥ÙéÂæÌ ×ð´ Âèâ·¤ÚU ÂýØô» ·¤ÚUð´Ð ¹éÁÜè ßæÜè Á»ð Ùè× ·¤æ ÌðÜ Ü»æ°´Ð Ùè× ·Ô¤ Âæô´ ·¤æ ÚUâ vw ç×Üè »ýæ× ÂýçÌçÎÙ ÂèÙð âð ÎæÎ ß ¹éÁÜè ×ð´ ¥æÚUæ× ç×ÜÌæ ãñÐ Ùè× ·Ô¤ Âæô´ ·¤ô Îãè ×ð´ Âèâ·¤ÚU ÎæÎ ÂÚU Ü»æÙð âð ÎæÎ ÁǸâ×êÜ ÙC ãô ÁæÌæ ãñÐ ÎêçÏØæ ·¤ˆÍæ, ÙñçÙØæ, »´Ï·¤, ¿õç·¤Øæ âéãæ», çÂ´Ì ÂæÂǸæ, ÌêçÌØæ, ·¤ÜõÁè âÕ ¿èÁð´ âæ×æÙ Öæ» Üð·¤ÚU Ùè× ·Ô¤ ÂçæØô´ ·Ô¤ ÚUâ ×ð´ ƒæôÅU·¤ÚU »ôçÜØæ´ ÕÙæ°´ ÌÍæ ÎæÎ ·¤ô ¹êÕ ¹éÁÜæ·¤ÚU §Ù »ôçÜØô´ ·¤ô ÁÜ ×ð´ çƒæâ·¤ÚU ܻ水Ð

àßðÌæ ·é¤D ×ð´ ÕßæâèÚU ×ð´

¥æÏæ ¿׿ Ùè× ·¤æ ÌðÜ ÂýçÌçÎÙ ÂèÙð âð ֻܻ Îô â#æã ×ð´ ÕßæâèÚU Æè·¤ ãô ÁæÌæ ãñÐ Ùè× ·¤è »éÆÜè ·¤è ç»ÚUè z® »ýæ× Üð·¤ÚU ¥‘Àè Âý·¤æÚU ·¤êÅU·¤ÚU ß ç×Üæ·¤ÚU Á´»Üè ÕðÚU ·Ô¤ â×æÙ »ôçÜØæ´ ÕÙæ Üð´Ð °·¤ »ôÜè ÂýçÌçÎÙ ÂýæÌÑ ·Ô¤ â×Ø ÂæÙè ·Ô¤ âæÍ °·¤ ×æã Ì·¤ çÙÚU´ÌÚU ¹æØð´Ð ÕßæâèÚU ·Ô¤ ·¤cÅU ×ð´ ¥æÚUæ× ¥æ°»æÐ Ùè× ·¤è ç»ÚUè, ×éâßÚU, ÚUâõÌÌèÙô´ ¿èÁð´ ÕÚUæÕÚU ç×Üæ·¤ÚU ÀôÅUèÀôÅUè »ôÜè ÕÙæ Üð´Ð ÂýæÌÑ ·¤æÜ °·¤ »ôÜè ×næ ·Ô¤ âæÍ ·é¤À çÎÙ ÜðÙð âð ¥æÚUæ× ç×ÜÌæ ãñÐ Ùè× ·¤è ¥´ÌÚUÀæÜ z »ýæ× ¥õÚU »éǸ v® »ýæ× ç×Üæ·¤ÚU ÜðÙæ ÜæÖ·¤æÚUè ãôÌæ ãñÐ

×Ïé×ðã ÚUô»

Ùè× Â´¿æ» (ÀæÜ, Âæè, ÁǸ ȤÜ, ȤêÜ) ·¤æ ·¤æɸæ ÂèÙð âð ÚUæãÌ ãôÌè ãñÐ Ùè× ·¤è ÀæÜ ·¤æ ·¤æɸæ ÂèÙð âð ¥æÚUæ× ç×ÜÌæ ãñÐ

ÚUQ¤dæß °ß´ ÂýÎÚU ×ð´

Ùè× ·¤è ÀæÜ ·¤è ÚUâ ×ð´ âÈԤΠÁèÚUæ ç×Ü·¤ÚU Âè°´Ð Ùè× ·¤æ ÌðÜ »æØ ·Ô¤ ÎêÏ ç×Üæ·¤ÚU Üð´Ð

48

जून - 2019

âÈԤΠ·é¤D ×ð´ Ùè× ·Ô¤ ȤêÜ, Â^è ÀæÜ ·¤ô Âèâ·¤ÚU w ×æàææ àæÕüÌ ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU y® çÎÙ ÂèÙð âð Øã Æè·¤ ãô â·¤Ìæ ãñÐ ¥æØéßüðÎ ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ·é¤D ÚUô» ·¤è ¥çÏ·¤æ´àæ Îßæ¥ô´ ×ð´ Ùè× ç×ÜæØè ÁæÌè ãñÐ

âÈԤΠÎæ» ×ð´

âÈԤΠÎæ»ô´ ×ð´ Ü»æÌæÚU ·é¤À çÎÙ Ùè× ·¤æ ÌðÜ Ü»æ°´Ð

ƒææß ×ð´

Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤ô Âèâ·¤ÚU àæãÎ ç×Üæ·¤ÚU Ü»æÙð âð ÕãÌæ ãé¥æ ƒææß âê¹ ÁæÌæ ãñÐ v® ç×.Üè. ·¤è Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤æ ÚUâ, v® ç×.Üè. âÚUâô´ ·¤æ ÌðÜ ¥õÚU w® ç×.Üè. ÂæÙè ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU Ïè×è ¥æ» ×ð´ ·¤æ°´Ð ÌðÜ ×æ˜æ ÚUã ÁæÙð ÂÚU ÚU¹ Üð´Ð §â ÌðÜ ·¤ô Ü»æÙð âð çßáñÜæ ƒææß àæèƒæý ÖÚU ÁæÌæ ãñÐ

·¤æÙ ÕãÙð ÂÚU

Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ x® »ýæ×, âÚUâô´ ·¤æ ÌðÜ z® ç×.Üè. ÎôÙô´ °·¤ ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU ÁÜæßð´, ÂçæØô´ ·¤æ ÚUâ ÌðÜ ×ð´ ¥æ ÁæÙð ÂÚU z »ýæ× ãËÎè ·¤æ ¿ê‡æü ÇæÜ·¤ÚU ÁÜæßð´Ð çȤÚU ÀæÙ·¤ÚU àæãÎ ç×Üæ·¤ÚU ÚU¹ Üð´ ¥õÚU ·¤æÙ ×ð´ °·¤Îô Õê´Î ÚUæÌ ·¤ô âôÌð â×Ø ÇæÜð´Ð


·¤æÙ ×ð´ ·¤èǸð ãô ÁæÙð ÂÚU

Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·Ô¤ ÚUâ ×ð´ Ù×·¤ ÇæÜ·¤ÚU ÍôÇ¸æ »×ü ·¤æ ·¤æÙ ×ð´ ÇæÜð´Ð

ÕãÚUæÂÙ ÂÚU

¿æÚUÂæ´¿ Õê´Î Ùè× ·¤æ ÌðÜ ·¤æÙ ×ð´ ÇæÜÙð âð ÕãÚUæÂÙ ÎêÚU ãôÌæ ãñÐ

Î´Ì ×´ÁÙ

Ùè× ·¤è Ü·¤Ç¸è ·Ô¤ ·¤ôØÜð ·¤ô ÕæÚUè·¤ Âèâ·¤ÚU Îæ´Ìô´ ÂÚU ×Üð´Ð Ùè× ·¤è ÀæÜ, ÕÕêÜ ·¤è ÀæÜ, ×ñÜçâÚUè ·Ô¤ ÕèÁ, âéÂæÚUè ÁÜè, ÕæÎæ× ·Ô¤ çÀÜ·Ô¤ ÁÜð ãé° ÂýˆØð·¤ z® »ýæ×, ¹çÚUØæ ç×^è, v®® »ýæ× ÕãðÅUæ w® »ýæ×, ·¤æÜè ç׿ü x »ýæ×, Üõ´» { »ýæ× ¥õÚU çÂÂÚUç×´ÅU v »ýæ× âÕ·¤ô Âèâ·¤ÚU ÀæÙ·¤ÚU ÚU¹ Üð´Ð §â Î´Ì ×´ÁÙ âð ÎæÌô´ ·¤è ÂèǸæ, ÂæÙè Ü»Ùæ Âèß ¥æÙæ ¥æçÎ ÎêÚU ãô ÁæÌæ ãñÐ

·Ô¤àæ ÛæǸÙð ¥õÚU àßðÌ ãôÙð ÂÚU

Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤ô ÂæÙè ×ð´ ©ÕæÜ Üð´Ð ÂæÙè Æ´Çæ ãô ÁæÙð ÂÚU ÂçæØô´ ·¤ô ¥Ü» ·¤ÚU çâÚU ÏôÙð âð ÕæÜô´ ·¤æ ÛæǸÙæ Õ´Î ãô ÁæÌæ ãñÐ ÕæÜ ·¤æÜð ãô ÁæÌð ãñ´Ð çâÚU ×ð´ Ȥê´çâØæ Ùãè´ çÙ·¤ÜÌè ãñ´Ð Ùè× ¥õÚU ÕðÚU ·¤è ÂçæØæ´ Âèâ·¤ÚU çâÚU ×ð´ Ü»æ Üð´ ¥õÚU Îô ƒæ´ÅUð ÕæÎ Ïô ÇæÜð´ §â·¤æ °·¤ ×ãèÙæ ÂýØô» ·¤ÚUÙð ÂÚU ÕæÜ ©» ¥æÌð ãñ´Ð

âÂüçßá ÂÚU

Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤æ ÚUâ v® ç×Üè, âÚUâô´ ·¤æ ÌðÜ v® ç×»ýæ ÌÍæ ÂæÙè wz ç×.Üè. ç×Ü·¤ÚU ãË·¤è ¥æ´¿ ×ð´ ·¤æ°´Ð ·Ô¤ßÜ ÌðÜ àæðá ÚUã ÁæÙð ÂÚU ©ÌæÚU ·¤ÚU Æ´Çæ ·¤ÚU Üð´Ð §â ÌðÜ ·¤ô Ü»æÙð âð çßáñÜð âð çßáñÜæ ƒææß àæèƒæý ÖÚU ÁæÌæ ãñÐ âÂüÇçàæÌ ÃØçQ¤ ·¤ô ·¤Ç¸ßè Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ð ·Ô¤ âæÍ Ù×·¤ Øæ ·¤æÜè ç׿ü ¿ÕßæØð´ ¥õÚU ÁÕ Ì·¤ ÁãÚU Ù ©ÌÚUð çßá ÚUãÙð Ì·¤ SßæÎ Ù ÁæÙ ÂǸð»æÐ çßá ©ÌÚU ÁæÙð ÂÚU Ùè× ·¤è ÂçæØæ´ ·¤Ç¸ßè ÁæÙ ÂǸÌè ãñ´Ð §ââð âÂü ·¤æ çßá ¿É¸ð ÚUãÙð ·¤è ÂÚUèÿææ Öè ãô ÁæÌè ãñÐ ÂýçÌçÎÙ ÂýæÌÑ ·¤Ç¸ßè Ùè× ·¤è z| ÂçæØæ´ âÎñß ¿ÕæÙð âð âÂü ·¤æ çßá ¿É¸Ùð ·¤æ ÖØ ·¤× ÚUãÌæ ãñÐ

çÕ‘Àê ·ð¤ çßá ÂÚU

Ùè× ·¤è ÀæÜ Øæ ÂçæØæ´ Øæ ȤÜô´ ·¤ô ÌÕæ·¤ê ·¤è Öæ´çÌ ç¿Ü× ÚU¹·¤ÚU ÂèÙð âð çÕ‘Àê ·¤æ çßá ©ÌÚU ÁæÌæ ãñÐ

ÕÚUü ¥õÚU ×Ïé×€U¹è ·Ô¤ çßá ÂÚU

Ùè× ·¤è ÂçæØæ´, ·¤æÜè ç׿ü ÌÍæ âð´Ïæ Ù×·¤ âæÍâæÍ Âèâ·¤ÚU »ôƒæëÌ ×ð´ ç×Üæ·¤ÚU ¿ÅUæ Îð´Ð ØçÎ ÚUô»è ·Ô¤ ÂêÚUð àæÚUèÚU ×ð´ ·¤ÅUæ ãô ÌÍæ ãæÜÌ ¹ÚUæÕ ãô Ìô ÂçæØæ´ ×é´ã Õ´Î ·¤ÚU·Ô¤ ¿ÕæÙð ·¤ô Îð´Ð Ùè× ·¤è »´Ï ¥õÚU ÚUâ çâÚU çßá ·¤æ ÂýÖæß ÏèÚUðÏèÚUð â×æ# ãô Áæ°»æÐ Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤ô Âèâ·¤ÚU ßæ´çÀÌ SÍæÙ ÂÚU ¹êÕ ×ÜÙð âð çßáñÜð ·¤èÅUô´ ·¤æ ·¤æÅUæ ãé¥æ ¥æÚUæ× ÂæÌæ ãñÐ

¥È¤è× ·Ô¤ Ùàæð ×ð´

Ùè× ·¤è ÂçæØô´ ·¤æ ÚUâ çÂÜæÙð âð ¥È¤è× ·¤æ Ùàææ àææ´Ì ãôÌæ ãñÐ

בÀÚUô´ âð Õ¿æß

בÀÚUô´ ·Ô¤ çÀÂÙð ·Ô¤ SÍæÙ ÂÚU Ù§ü ·¤è ÂçæØô´ ·¤æ Ïé¥æ´ ·¤ÚUÙð âð בÀÚU ×ÚU ÁæÌð ãñ´Ð

Áê°´ ×æÚUÙð ·Ô¤ çÜ°

çâÚU ×ð´ Ùè× ·¤æ ÌðÜ Ü»æÙð âð çâÚU ·¤è Áê´Üè¹ ×ÚU ÁæÌè ãñ´Ð

Ùè× È¤âÜô´ ·¤æ ¥âÜè ã·¤è×

Ùè× ã·¤è× âð ÖÜð ãè Õ¿Ùð ·¤è âÜæã Îè ÁæÌè ãô Üð緤٠ȤâÜô´ ·Ô¤ çÜ° Ùè× ãè ã·¤è× ãñÐ Áãæ´ Ùè×, ßãæ´ €UØæ ·¤ÚUð ã·¤è×Ð °ðâè ·¤ãæßÌô´ âð Ùè× ·¤è »é‡æßææ âçÎØô´ âð ÂçÚUÜçÿæÌ ãô ÚUãè ãñÐ Øã ȤâÜô´ ·¤è âéÚUÿææ ×ð´ Öè ÕðÁôǸ ãñÐ ç·¤âæÙ ÁñâðÁñâð §â·¤è ¹êçÕØô´ âð ßæÕSÌæ ãô ÚUãð ãñ´, §â·¤æ §SÌð×æÜ ÕɸÌæ Áæ ÚUãæ ãñ ÂÚU ÂðǸô´ ·Ô¤ ·¤ÅUæÙ âð â×SØæ Øã Öè ¥æ§ü ãñ ç·¤ Áô »æ´ßƒæÚU ·¤è ¿èÁ Íè, ©âð ÕæÁæÚU âð ¹ÚUèÎÙæ ÂǸ ÚUãæ ãñÐ Ùè× ×ð´ ·¤ÚUèÕ v| Âý·¤æÚU ·Ô¤ ¥æ§âô×âü [·¤èǸæÚUôÏè ̈ß] ãôÌð ãñ´, çÁ‹ãð´ Ùè×ôÙæ§ÅU÷â ·¤ãæ ÁæÌæ ãñÐ §Ù×ð´ Öè °ÁæçÇÚUð€UÅUæ, âèÜôçÙÙ, ç×ÜØæÅþæØÜ, çÜ´ÕÙ ¥æçÎ ×éØ ãñ´Ð §Ù·¤è â´ÚU¿Ùæ ¥æÏéçÙ·¤ ÚUæâæØçÙ·¤ ·¤èÅUÙæàæ·¤ô´ âð çÕË·é¤Ü çÖóæ ãñÐ ·¤æÚU‡æ, ßð €UÜôÚUèÙ °ß´ ȤæSȤôÚUâ ¥æçÎ çßáñÜð ÂÎæÍôü âð ÕÙð ãôÌð ãñ´, Áô ç·¤âè Ù ç·¤âè M¤Â ×ð´ ¥ÙæÁ ·¤ô Ìô ÂýÎêçáÌ ·¤ÚUÌð ãè ãñ´, ç×˜æ ·¤èÅUô´ ·¤ô Öè Ùé·¤âæÙ Âãé´¿Ìæ ãñÐ Ùè× ·Ô¤ ÂðǸ ·¤è ×õÁêλè ãè ȤâÜô´ ·¤ô âéÚUÿææ ÎðÌè ãñÐ ßæÌæßÚU‡æ ÂýÎêçáÌ Ùãè´ ãôÙð ÂæÌæÐ Ùè× ·Ô¤ ©ˆÂæÎ ©Ù ·¤èÅUô´ ·¤ô çÙØ´ç˜æÌ ·¤ÚUÌð ãñ´ Áô ȤâÜô´ ×ð´ ¥ßÚUôÏ ÂñÎæ ·¤ÚUÌð ãñ´Ð §ââð ãæçÙ·¤æÚU·¤ ·¤èÅUô´ ·Ô¤ Üæßæü Öæ» ÁæÌð ãñ´ ¥õÚU ßØS·¤ ·¤èÅU ÙÂé´â·¤ ãô ÁæÌð ãñ´Ð »´Ïè, ÌÙæ Àðη¤, âÈԤΠ׀U¹è, ×æãê, âê´Çè ¥æçÎ ·Ô¤ çÙØ´˜æ‡æ ×ð´ ÂýÖæßè ãñÐ çÙÕõÜè, Âæè, ÌðÜ ¥õÚU ¹Üè §â·¤æ ãÚU ¥ßØß ©ÂØô»è ãñÐ जून - 2019

49


बढ़ते कदम

अंतर्राष्ट्रीय उन्नत कृषि कौशल विकास संस्थान हम दुनिया में अपनी तरह के पहले संस्थान हैं जो जैविक कृषि पद्धतियों, औषधीय सुगंधित खेती और बागवानी खेती के क्षेत्र में ज्ञान और जानकारी प्रदान कर रहे हैं। आज तक हमने भारत के

10,000 किसानों को प्रशिक्षित करने के साथ-साथ उद्यमी बनने के लिए 40,000 प्रशिक्षण प्रदान किए हैं।

ड़प्पा सभ्यता के समय में हमारा देश दुनिया के समृद्ध और समृद्ध देशों में से एक था, क्योंकि हमारी कृषि पद्धतियां टिकाऊ थीं, जैसे कि खुद के बीज और खाद बनाना, वैदिक संस्कृति प्रथाओं का उपयोग आम था, जिसके परिणामस्वरूप यह हमारे गुणवत्ता की गुणवत्ता देता है खाद्यान्न, मसाले और अन्य कृषि उत्पाद किसी भी अन्य देश के उत्पाद से बेहतर थे, ताकि उस उत्पाद की मांग अधिक हो। कुछ कारणों से यह स्थिति धीरे-धीरे दिन-प्रतिदिन बदल रही है,

50

जून - 2019

1917 में अमेरिकी डॉलर के मुकाबले भारतीय रुपये का मूल्य 17 रुपये प्रति डॉलर था, आज का परिदृश्य बहुत निराशाजनक है, यह 70 रुपये प्रति डॉलर से अधिक पर पहुंच गया है। इस परिदृश्य को बदलने के लिए हमें प्रत्येक भारतीय नागरिक को उत्पादक बनाना होगा, और यह उन्हें सही प्रकार की जानकारी और ज्ञान प्रदान करके किया जा सकता है। आज के युवाओं को किसान बनने या कृषि पद्धतियों को करने में कोई दिलचस्पी नहीं है, क्योंकि वह अपने उत्पादन के साथ-साथ जमीन की गिरावट के कारण महंगा इनपुट और कम कीमतों के कारण अपने पिता की विफलता और दिवालियापन देखता है। आज किसान इस क्षेत्र में कठोर परिस्थितियों के कारण बचे हुए खेती के लिए असहाय हैं; इन कठोर परिस्थितियों के कारण, हमारी सरकार की कृषि के प्रति नीतियां और वैश्वीकरण या विदेशी प्रत्यक्ष निवेश के प्रभाव पैदा होते हैं। इस संस्था के संस्थापक श्री अतुल गुप्ता ने इस स्थिति को देखते हुए राष्ट्र को इस कठोर स्थिति का समाधान प्रदान करने का वचन दिया है, उनका उद्देश्य इस प्रकार का अनूठा ज्ञान दुनिया को प्रदान करना है ताकि प्रत्येक मनुष्य स्वस्थ और आर्थिक रूप से स्वतंत्र होगा। इस दृष्टि को ध्यान में रखते हुए उन्होंने अंतर्राष्ट्रीय उन्नत कृषि कौशल विकास संस्थान शुरू किया है। इस संस्थान में हम छात्रों, कृषि-उद्यमियों, कृषि पेशेवर और किसानों के लिए 15 विभिन्न प्रकार के प्रमाणपत्र पाठ्यक्रम प्रदान कर रहे हैं। हम दुनिया में अपनी तरह के पहले संस्थान हैं जो जैविक कृषि पद्धतियों, औषधीय सुगंधित खेती और बागवानी खेती के क्षेत्र में ज्ञान और जानकारी प्रदान कर रहे हैं। आज तक हमने भारत के 10,000 किसानों को प्रशिक्षित करने के साथ-साथ हमारे संस्थान से आर्थिक रूप से स्वतंत्र बनाने के लिए 40,000 प्रशिक्षण प्रदान कर उद्यमी तैयार किए हैं। हम 1996 के बाद से दुनिया को इस तरह की अनूठी सेवाएं प्रदान कर रहे हैं, हमारा उद्देश्य कम लागत वाली कृषि पद्धतियां प्रदान करना है और बदले में किसान को अपने उत्पादों के लिए उच्च मूल्य मिलना चाहिए, इसके पीछे का कारण पारंपरिक (परम्परागत) जैसे, बीज से उत्पन्न हुआ था। हस्तनिर्मित जैविक खाद।


भारत, मुख्य रूप से एक कृषि प्रधान देश का कृषि में लंबा गौरवशाली इतिहास रहा है। लेकिन दिनों में बदलाव किए गए, कुछ बदलाव अच्छे थे और कुछ ने प्रतिकूल प्रभाव डाला। आज भारतीय किसानों की हालत बहुत निर्मम है, यह कृषि इनपुट की ऊंची कीमतों और कम आय अनुपात के कारण हो रहा है। परिणामस्वरूप हमने कई राज्यों में किसानों की आत्महत्या के मामले देखे हैं। किसानों को इस स्थिति से बाहर निकालने में मदद करने के लिए, डॉ. अतुल गुप्ता, निदेशक और संस्थापक ने एचसीएमएस, (हैनीमैन चेरिटेबल मिशन सोसाइटी) को एक आईएसओ 9001-2008, 80G, 12A, FCRA पंजीकृत और प्रमाणित संगठन के रूप में वर्ष 1996 में शुरू किया है। इस मिशन में मिशन के साथ किसान जीवन को समृद्ध बनाने के लिए, ग्रामीण लोगों और गाँव की महिलाओं को आर्थिक रूप से मजबूत बनाने के लिए, उन्होंने नए और सुरक्षित कृषि पद्धतियों के बारे में जागरूक करने के लिए जमीनी स्तर पर पहुँचना शुरू कर दिया है, जिससे गाँव की महिलाओं को संगठित करने के लिए उन्हें जानकारी और ज्ञान प्रदान किया जा सके। उन्हें प्रशिक्षण, सेमिनार, अभियान आदि के माध्यम से। हमने इस मुकाम पर पहुंचने के लिए कई मील के पत्थर पार किए और हमारी यात्रा अभी शुरू हुई है और हमें अभी लंबा रास्ता तय करना है। आज हम कई मिशनों को ध्यान में रखते हुए एक युवा और गतिशील संगठन हैं, कुछ परियोजनाएं चल रही हैं, कुछ परियोजनाएं पूरी हो गई हैं और कुछ हमारे दिमाग में सिर्फ एक सपना हैं। आज हम पूरे देश में काम करते हैं और साथ ही पूरे भारत में अपनी कीमती सेवाएं प्रदान कर रहे हैं, जैसे,

सेवाएं जो हम प्रदान करते हैं Ã Ã Ã Ã Ã Ã Ã Ã Ã Ã Ã Ã

औषधीय और सुगंधित फसलों का रोपण डेयरी यूनिट की स्थापना उत्कृष्ट गुणवत्ता रोपण सामग्री भूमि विकास मार्केटिंग प्रोजेक्ट रिपोर्ट प्रसंस्करण जल प्रबंधन कीट प्रबंधन औद्योगिक खरीद ग्रीन हाउस खेती औद्योगिक इकाई सेट अप भारत जलवायु परिस्थितियों के संबंध में एक विश्व स्तर पर प्रसिद्ध कृषि राष्ट्र है जो कृषि में वृद्धि, विविधता का समर्थन करता है। कृषि का अध्ययन एक विस्तृत नई दुनिया की खोज करने जैसा है कि कैसे काम करते हैं और जुनून और दृढ़ता के माध्यम से कैसे असंभवताएं प्राप्त की जा सकती हैं। आधुनिक कृषि पद्धतियाँ तेजी से ज्ञान आधारित हो रही हैं और इसलिए उनमें विशेषज्ञता हासिल करना हमारे कई ग्रामीण किसानों के लिए आसान काम नहीं है। भारत को सभी स्तरों पर शिक्षा की आवश्यकता है ताकि वैश्वीकरण

डॉ. अरुण चंदन, रीजनल डायरेक्टर (NMBB GOI) Ministry Ayush, Research Institute in Indian System of Medicine Department of Ayurveda HP

के खतरों को संभालने के लिए भारत के किसान बेहतर ढंग से सुसज्जित हों। इन दिनों क्षेत्र में प्रत्यक्ष विदेशी निवेश (एफडीआई) के प्रवेश के साथ, कई बहुराष्ट्रीय कंपनियों ने दर्जनों कृषि उत्पादों के साथ इस खंड में कदम रखा है; बाद में यह भारतीय किसानों के लिए एक खतरा बन गया है, जिनके पास इस मुद्दे से निपटने के लिए पेशेवर विशेषज्ञता की कमी है। इसलिए कृषि शिक्षा को उच्च प्राथमिकता देना समय की आवश्यकता है। भारतीय कृषि का व्यापक अनुभव है। हमारे पूर्वजों ने हमें कृषि की बहुत ही कीमती और चुनौतीपूर्ण प्रथाएं सिखाईं; आज भी हम इनमें से कुछ प्रथाओं का उपयोग करते हैं। यह स्थायी कृषि पद्धति पारिस्थितिकीय रूप से थी और पर्यावरण के लिए इसके फायदे हैं, जैसे: Ã यह शुद्ध जैविक खेती थी, Ã मिट्टी बायोमास में पहुंच गई थी, Ã गोबर और मूत्र का उपयोग भूमि के लिए अनुकूल था। Ã पशुधन और अन्य कृषि-संबद्ध गतिविधियों का उपयोग आय के दूसरे स्रोत के रूप में किया गया था। Ã उत्पादन आज के परिदृश्य की तुलना में बहुत अधिक था, क्योंकि सभी इनपुट घर पर बनाए गए थे। Ã स्थायी कृषि प्रथाओं के कारण खर्च बहुत मामूली थे। Ã खाद्यान्न, सब्जियों और खाने योग्य चीजों की गुणवत्ता बेहतर और पौष्टिक थी, लेकिन, जैसे-जैसे दिन बीतते जा रहे थे, पारिस्थितिकी और टिकाऊ कृषि का दृश्य धीरे-धीरे बदल रहा था, अब हम अपने कृषि प्रथाओं में इस प्रतिकूल परिवर्तन के पूर्व प्रभावों का सामना कर रहे हैं। हमारी समृद्ध कृषि प्रथाओं का स्थान प्रथाओं द्वारा लिया गया है, जैसे Ã सिंथेटिक और रासायनिक उर्वरकों और कीटनाशकों के उपयोग ने पहले कुछ वर्षों में फसल उत्पादन में वृद्धि की, लेकिन लाभकारी जैव जीव (जैसे सूक्ष्म जीव, केंचुआ, शिकारी कीड़े आदि) को भी हद तक नष्ट कर दिया, जो गुणवत्ता से बुरी तरह प्रभावित है। भूमि, जून - 2019

51


बढ़ते कदम

प्रशिक्षण स्थल हमारे संस्थान को जयपुर की एक ऐतिहासिक और खूबसूरत जगह के केंद्र में रखा गया है, जिसे पिंकसिटी, राजस्थान के रूप में भी जाना जाता है। जयपुर भारत के प्रसिद्ध पर्यटन स्थल में से एक है। यह जयपुर रेलवे स्टेशन से केवल 20 मिनट और जयपुर अंतर्राष्ट्रीय हवाई अड्डे से 15 मिनट की दूरी पर है। अच्छी गुणवत्ता वाले निजी होटल, मोटल और आवास की सुविधा संस्थान के पास उपलब्ध है।

52

जून - 2019

मनुष्यों और पशुओं का स्वास्थ्य, भोजन की गुणवत्ता और उपज की मात्रा। Ã बदले में, पूरे देश में किसानों की आय कम है और परिणामस्वरूप 1995 से 2015 तक कई किसान आत्महत्याएं हुईं और अभी भी हम इसका सामना कर रहे हैं। Ã भारत सबसे बड़े कृषि आधारित राष्ट्रों में से एक है, इसलिए कई बहुराष्ट्रीय और राष्ट्रीय कृषि आधारित संगठन, कंपनियां, संस्थान, ट्रस्ट, एनजीओ किसानों के बेहतर जीवन के लिए काम कर रहे हैं लेकिन फिर भी स्थिति नहीं बदली है। कोई भी सही समय पर इस समस्या का सही ज्ञान या समाधान प्रदान नहीं कर रहा है। संस्थान के निदेशक और संस्थापक श्री अतुल गुप्ता ने भारतीय किसानों की इस कठोर स्थिति को देखते हुए और उनका अनुभव करते हुए, कृषि के क्षेत्र में भारतीय किसानों, कृषि-उद्यमियों, ग्रामीण लोगों, छात्रों, कृषि पेशेवरों को एक अद्वितीय प्रकार का ज्ञान प्रदान करने का निर्णय लिया है और संबद्ध क्षेत्र के इस दृष्टि और मिशन के साथ उन्होंने भारत में किसानों और कृषि की बेहतरी के लिए वर्ष 2005 में अंतर्राष्ट्रीय कृषि कौशल विकास संस्थान शुरू किया। शुरुआत से हमने भारत को बेहतर ज्ञान और अच्छी गुणवत्ता वाली सेवाएं प्रदान करके कई मील के पत्थर पार कर लिए हैं। देश भर के किसान और कृषि उद्यमी इस अनमोल और अनूठे प्रकार के ज्ञान और सेवाओं को प्राप्त करने के लिए यहां आ रहे हैं। आधुनिक कृषि पद्धतियाँ तेजी से ज्ञान आधारित हो रही हैं और इसलिए उनमें विशेषज्ञता हासिल करना हमारे कई ग्रामीण किसानों के लिए आसान काम नहीं है। कृषि हमारी भारतीय अर्थव्यवस्था का एक महत्वपूर्ण हिस्सा है और इस क्षेत्र में कुशल पेशेवरों की मांग दिन-प्रतिदिन बढ़ रही है। मन में इस दृष्टि के साथ प्रमाण पत्र पाठ्यक्रम प्रदान करने के लिए समर्पित संस्थान जो देगा : Ã छात्रों को बेहतर नौकरी की संभावना, Ã किसानों को गुणवत्तापूर्ण खेती का ज्ञान, Ã ग्रामीण लोगों और महिलाओं को कमाई की जानकारी, Ã कृषि-उद्यमियों को विपणन ज्ञान, Ã कृषि-पेशेवरों आदि को सूचना का बेहतर स्रोत। आज हम अच्छी तरह से योग्य कर्मचारियों के साथ संस्थान विकसित हुए हैं ताकि हमारे कौशल और कृषि बेहतरी के साथ अनुभव किया जा सके। इसलिए, आइए, भारत के किसानों को आर्थिक रूप से स्वतंत्र बनाने के लिए, भारतीय गाँव की महिलाओं को स्वतंत्र और बहादुर बनाने के लिए, भारत को समृद्ध, स्वस्थ और धनी देश बनाने के लिए हमारे साथ हाथ मिलाएँ। इसके अलावा, हमने भारतीय किसानों, कृषि-उद्यमियों, ग्रामीण लोगों, छात्रों, कृषि पेशेवरों को तकनीकी, सैद्धांतिक और व्यावहारिक शिक्षा प्रदान करने के लिए राजस्थान, जयपुर में अंतर्राष्ट्रीय कृषि कौशल विकास संस्थान की स्थापना करके कृषि और संबद्ध क्षेत्र का अपनी टोपी में एक और पंख जोड़ा है।


मैं हूं किसान पत्रिका किसानों की समस्याओ,ं विशेष कार्यों, कृषि विशेषज्ञों के साक्षात्कार एवं दे श का हर किसान विकास केन्द्र

राजस्थान सहित दे श के हर राज्यों के कृषि विभाग

कृषि उपकरण बनाने वाली समस्त कम्पनियां

ट् क्ट रै र्स निर्माण समस्त कम्पनियां

खाद निर्माता समस्त कम्पनियां

समस्त कृषि महाविद्यालय एवं कृषि विश्वविद्यालय

केन्द्र सरकार की कृषि एवं किसानों से संबंधित जन कल्याणकारी योजनाओ ं और नीतियों

कृषि क्षेत्र में रिसर्च करने वाली समस्त संस्थाओ ं के बीच सम्पर्क सेतु बनेगी

कृषि से जुड़ी प्रतियोगी परीक्षाअों के लिए उपयोगी पत्रिका सदस्यता शुल्क

G900 वार्षिक

आज ही पत्रिका के सदस्य बनें और पाएं कृषि संबंधित नई जानकारियां विज्ञापन के साथ एलोवेरा व आंवला ज्यूस फ्री बुकिं ग के लिए सम्पर्क करें :

9785015005, 9829432561

E-mail : mainhukisan132@gmail.com

जून - 2019

53


खेतीबाड़ी

¥

Üâè çÌÜã٠ȤâÜô´ ×ð´ ÎêâÚUè ×ãˆßÂê‡æü ȤâÜ ãñÐ ¥Üâè ·¤æ âÂê‡æü ÂõÏæ ¥æçÍü·¤ ×ãˆß ·¤æ ãôÌæ ãñÐ §â·Ô¤ ÌÙð âð çÜÙðÙ Ùæ×·¤ Õãé×êËØ ÚUðàææ Âýæ# ãôÌæ ãñ ¥õÚU ÕèÁ ·¤æ ©ÂØô» ÌðÜ Âýæ# ·¤ÚUÙð ·Ô¤ âæÍâæÍ ¥õáÏèØ M¤Â ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ ¥æØéßüðÎ ×ð´ ¥Üâè ·¤ô ÎñçÙ·¤ ÖôÁÙ ×æÙæ ÁæÌæ ãñÐ ¥Üâè ·Ô¤ ·¤éÜ ©ˆÂæÎÙ ·¤æ ֻܻ w® ÂýçÌàæÌ ¹æl ÌðÜ ·Ô¤ M¤Â ×ð´ ÌÍæ àæðá }® ÂýçÌàæÌ ©lô»ô´ ×ð´ ÂýØô» ãôÌæ ãñÐ ¥Üâè ·¤æ ÕèÁ ¥ô×ð»æx ßâèØ ¥Ü z® âð {® ÂýçÌàæÌ ÂæØæ ÁæÌæ ãñÐ âæÍ ãè §â×ð´ ¥ËȤæ çÜÙôçÜçÙ·¤ ¥Ü, çÜ‚ÙðÁ, ÂýôÅUèÙ ß ¹æl ÚUðàææ ¥æçÎÐ ¥ô×ð»æx ßâèØ ¥Ü ×Ïé×ðã »çÆØæ, ×ôÅUæÂæ, ©‘¿ ÚUQ¤¿æÂ, ·ñ¤´âÚU, ×æÙçâ·¤ ÌÙæß (çÇÂýðáÙ), Î×æ ¥æçÎ Õè×æçÚUØô´ ×ð´ ÜæÖÎæØ·¤ ãôÌæ ãñÐ ¥Üâè çÌÜã٠ȤâÜô´ ×ð́ ÎêâÚUè ×ãˆßÂê‡æü ȤâÜ ãñÐ çßàß ×ð́

¥Üâè ·¤è ©óæÌ ¹ðÌè

¥Üâè çÌÜã٠ȤâÜô´ ×ð´ ÎêâÚUè ×ãˆßÂê‡æü ȤâÜ ãñÐ ¥Üâè ·¤æ âÂê‡æü ÂõÏæ ¥æçÍü·¤ ×ãˆß ·¤æ ãôÌæ ãñÐ §â·Ô¤ ÌÙð âð çÜÙðÙ Ùæ×·¤ Õãé×êËØ ÚUðàææ Âýæ# ãôÌæ ãñ ¥õÚU ÕèÁ ·¤æ ©ÂØô» ÌðÜ Âýæ# ·¤ÚUÙð ·Ô¤ âæÍâæÍ ¥õáÏèØ M¤Â ×ð´ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ

¥Üâè ·Ô¤ ©ˆÂæÎÙ ·Ô¤ ÎëçC·¤ô‡æ âð ã×æÚUð Îðàæ ·¤æ ÌèâÚUæ SÍæÙ ãñ ÁÕç·¤ ÂýÍ× SÍæÙ ÂÚU ·¤ÙæÇæ ß ÎêâÚUð SÍæÙ ÂÚU ¿èÙ ãñÐ ßÌü×æÙ ×ð́ ֻܻ yy}.| ãÁæÚU ãñ€UÅUðØÚU Öêç× ÂÚU §â·¤è ¹ðÌè ·¤è Áæ ÚUãè ãñ °ß´ ·¤éÜ ©ˆÂæÎÙ v{}.| ãÁæÚU ÅUÙ ß ¥õâÌÙ ÂñÎæßæÚU x|} ç·¤. »ýæ. ÂýçÌ ãñ€UÅUðØÚU ãñÐ ÖæÚUÌ ×éØ M¤Â âð ׊ØÂýÎðàæ, ©æÚUÂýÎðàæ, Àæèâ»É, çÕãæÚU, ÚUæÁSÍæÙ, ¥ôçÇàææ, ×ãæÚUæcÅþ °ß´ ·¤ÙæüÅU·¤ ¥æçÎ ÂýÎðàæô´ ×ð́ §â·¤è ¹ðÌè ·¤è ÁæÌè ãñÐ ¥Üâè ·Ô¤ ·é¤Ü ©ˆÂæÎÙ ·¤æ ֻܻ w® ÂýçÌàæÌ ¹æl ÌðÜ ·Ô¤ M¤Â ×ð́ ÌÍæ àæðá }® ÂýçÌàæÌ ÌðÜ ¥õlôç»·¤ ÂýØô» Áñâð âê¹æ ÌðÜ, Âð‹ÅU ÕÙæÙð ×ð́, ßæÚUçÙàæ, Üðç×ÙðàæÙ, ÌðÜ ·¤ÂÇð̧, ¿×Çð̧, ÀÂæ§ü ·¤è SØæãè, ç¿Â·¤æÙð, ÅUñçÂÜôÙ âæÕéÙ ¥æçÎ ×ð́ ç·¤Øæ ÁæÌæ ãñÐ §âçÜ° ÕèÁ ©ˆÂæÎÙ ß ÚUðàææ ß ÌðÜ ÂÚU ·¤èÅUô´ ·Ô¤ ÂõÏð ·Ô¤ Öæ» ÂÚU çÙÖüÚU ·¤ÚUÌæ ãñÐ

54

जून - 2019


Öêç× ¥õÚU ÁÜßæØé ¥Üâè ·¤è ȤâÜ ·Ô¤ çÜ° ·¤æÜè ÖæÚUè °ß´ Îô×ÅU ×çÅUØæÚU ç×^è ©ÂØéQ¤ ãôÌè ãñÐ ¥çÏ·¤ ©ÂÁ檤 ×ëÎæ° ¥‘Àè â×Ûæè ÁæÌè ãñ´Ð Öêç× ×ð´ ©ç¿Ì ÁÜ çÙ·¤æâ ·¤æ ÂýÕ´Ï ãôÙæ ¿æçã°Ð ¥Üâè ·¤è ȤâÜ ·¤ô Æ´Çè ß àæéc·¤ ÁÜßæØé ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ÂǸÌè ãñÐ ¥Üâè ·Ô¤ ©ç¿Ì ¥´·é¤ÚU‡æ ãðÌé wz âð x® âðçËâØâ ÌæÂ×æÙ ÌÍæ ÕèÁ ÕÙæÌð â×Ø ÌæÂ×æÙ vz âð w® âðçËâØâ ãôÙæ ¿æçã°Ð ÂçÚU€¿Ù ¥ßSÍæ ÂÚU ©‘¿ ÌæÂ×æÙ, ·¤× Ù×è ÌÍæ àæéc·¤ ßæÌæßÚU‡æ ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ãôÌè ãñÐ

¹ðÌ ·¤è ÌñØæÚUè ¥Üâè ·¤æ ¥‘Àæ ¥´·é¤ÚU‡æ Âýæ# ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° ¹ðÌ ÖéÚUÖéÚUæ °ß´ ¹ÚUÂÌßæÚU ÚUçãÌ ãôÙæ ¿æçã°Ð ¥ÌÑ ¹ðÌ ·¤ô w âð x ÕæÚU ãñÚUô ¿Üæ·¤ÚU ÂæÅUæ Ü»æÙæ ¥æßàØ·¤ ãñ çÁââð Ù×è â´ÚUçÿæÌ ÚUã â·Ô¤Ð ¥Üâè ·¤æ ÎæÙæ ÀôÅUæ °ß´ ×ãèÙ ãôÌæ ãñÐ ¥ÌÑ ¥‘Àð ¥´·é¤ÚU‡æ ãðÌé ¹ðÌ ·¤æ ÖéÚUÖÚUæ ãôÙæ ¥çÌ ¥æßàØ·¤ ãñÐ

Õéßæ§ü ·¤æ â×Ø ¥çâ´ç¿Ì ÿæð˜æô´ ×ð´ ¥€UÅUêÕÚU ·Ô¤ ÂýÍ× Â¹ßæÇð¸ ÌÍæ çâ´ç¿Ì ÿæð˜æô´ ×ð´ ÙßÕÚU ·Ô¤ ÂýÍ× Â¹ßæÇð¸ ×ð´ Õéßæ§ü ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð ©ÌðÚUæ ¹ðÌè ·Ô¤ çÜ° ÏæÙ ·¤ÅUÙð ·Ô¤ | çÎÙ Âêßü Õéßæ§ü ·¤è ÁæÙè ¿æçã°Ð ÁËÎè ÕôÙè ·¤ÚUÙð ÂÚU ¥Üâè ·¤è ȤâÜ ·¤ô È¤Ü ×€U¹è °ß´ Âæ©ÇÚUè ç×ËÇ÷Øê ¥æçÎ âð Õ¿æØæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ

ÕèÁ °ß´ ÕèÁô¿æÚU ¥Üâè ·¤è Õéßæ§ü w® âð wz ç·¤»ýæ. ÂýçÌ ãñ€UÅUðØÚU ·¤è ÎÚU âð ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð ·¤ÌæÚU âð ·¤ÌæÚU ·Ô¤ Õè¿ ·¤è ÎêÚUè x® âð´×è ÌÍæ ÂõÏð ·¤è ÎêÚUè z âð | âð´×è ÚU¹Ùè ¿æçã°Ð ÕèÁ ·¤ô Öêç× ×ð´ w âð x âð´×è ·¤è »ãÚUæ§ü ÂÚU ÕôÙæ ¿æçã°Ð Õéßæ§ü âð Âêßü ÕèÁ ·¤ô ·¤æÕüð‹ÇæçÁ× ·¤è w.z âð x »ýæ. ×æ˜ææ ÂýçÌ ç·¤»ýæ. ÕèÁ ·¤è ÎÚU âð ©Â¿æçÚUÌ ·¤ÚUÙæ ¿æçã° ¥Íßæ Åþ槷¤ôÇ×æü ãæÚUçÁ°Ù× ·¤è z »ýæ× °ß´ ·¤æÕæüç€UâÙ ·¤ô ©Â¿æçÚUÌ ·¤ÚU Õéßæ§ü ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð

©ßüÚU·¤ô´ ·¤è ×æ˜ææ ¥çâ´ç¿Ì ÿæð˜æ ·Ô¤ çÜ° ¥‘Àè ©ÂÁ Âýæç# ãðÌé Ùæ§ÅþôÁÙ z® ç·¤.»ýæ. ȤæòSȤôÚUâ y® ç·¤.»ýæ. °ß´ y® ç·¤.»ýæ. ÂôÅUæàæ ·¤è ÎÚU âð ÌÍæ çâ´ç¿Ì ÿæð˜æô´ ×ð´ v®® ç·¤»ýæ. Ùæ§ÅþôÁÙ ß |z ç·¤.»ýæ. ȤæòSȤôÚUâ ÂýçÌ ãñ€UÅUðØÚU ·¤è ÎÚU âð ÂýØô» ·¤ÚUð´Ð ¥çâ´ç¿Ì Îàææ ×ð´ Ùæ§ÅþôÁÙ ß È¤æòSȤôÚUâ °ß´ ÂôÅUæàæ ·¤è âÂê‡æü ×æ˜ææ ÌÍæ çâ´ç¿Ì Îàææ ×ð´ Ùæ§ÅþôÁÙ ·¤è ¥æÏè ×æ˜ææ ß È¤æòSȤôÚUâ ·¤è ÂêÚUè ×æ˜ææ Õéßæ§ü ·Ô¤ â×Ø ¿ô»ð mæÚUæ wx âð.×è. Ùè¿ð ÂýØô» ·¤ÚUð´ çâ´ç¿Ì Îàææ ×ð´ Ùæ§ÅþôÁÙ ·¤è àæðá ¥æÏè ×æ˜ææ ÅUæò Çþðçâ´» ·Ô¤ L¤Â ×ð´ ÂýÍ× çâ´¿æ§ü ·Ô¤ ÕæÎ ·¤ÚUð´Ð ȤæòSȤôÚUâ ·Ô¤ çÜ° âéÂÚU ȤæòSÈÔ¤ÅU ·¤æ ÂýØô» ¥çÏ·¤ ÜæÖÂýÎ ãñÐ ¥Üâè ×ð´ Öè °ÁôÅUôÕð€UÅUÚU °ÁôâÂæ§üçÚUÜ× ¥õÚU ȤæòSȤôÚUâ ƒæôÜ·¤ÚU Áèßæ‡æé ¥æçÎ Áñß ©ßüÚU·¤ ©ÂØô» ç·¤° Áæ â·¤Ìð ãñ´Ð ÕèÁ ©Â¿æÚU ãðÌé v® »ýæ× Áñß ©ßüÚU·¤ ÂýçÌ ç·¤»ýæ ÕèÁ ·¤è ÎÚU âð ¥Íßæ ×ëÎæ ©Â¿æÚU ãðÌé z ç·¤»ýæ ãñ€UÅUðØÚU Áñß ©ßüÚU·¤ô´ ·¤è ×æ˜ææ ·¤ô z® ç·¤»ýæ ÖéÚUÖéÚUð »ôÕÚU ·¤è ¹æÎ ·Ô¤ âæÍ ç×Üæ·¤ÚU ¥´çÌ× ÁéÌæ§ü ·Ô¤ ÂãÜð ¹ðÌ ×ð´ ÕÚUæÕÚU çÕ¹ðÚU ÎðÙæ ¿æçã°Ð

¹ÚUÂÌßæÚU ÂýÕ´ÏÙ ¹ÚUÂÌßæÚU ÂýÕ´ÏÙ ·Ô¤ çÜ° Õéßæ§ü ·Ô¤ w® âð wz çÎÙ ÂpæÌ÷ ÂãÜè çÙÚUæ§ü»éǸæ§ü °ß´ y® âð yz çÎÙ ÂpæÌ÷ ÎêâÚUè çÙÚUæ§ü»éǸæ§ü ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð

ÁÜ ÂýÕ´ÏÙ ¥Üâè ·Ô¤ ¥‘À𠩈ÂæÎÙ ·Ô¤ çÜ° çßçÖóæ ·ý¤æ´çÌ·¤ ¥ßSÍæ¥ô´ ÂÚU w âð x çâ´¿æ§ü ·¤è ¥æßàØ·¤Ìæ ÂǸÌè ãñ ÂýÍ× çâ´¿æ§ü y âð { Âæè çÙ·¤ÜÙð ÂÚU çmÌèØ çâ´¿æ§ü àææ¹æ ȤêÅUÌð â×Ø °ß´ ÌëÌèØ çâ´¿æ§ü ȤêÜ ¥æÌð â×Ø ¿æñÍè çâ´¿æ§ü ÎæÙð ÕÙÌð â×Ø ·¤ÚUÙæ ¿æçã°Ð ØçÎ çâ´¿æ§ü ©ÂÜÏ ãô Ìô ÂýÍ× çâ´¿æ§ü Õéßæ§ü ·Ô¤ °·¤ ×æã ÕæÎ °ß´ çmÌèØ çâ´¿æ§ü ȤêÜ ¥æÙð âð ÂãÜð ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð çâ´¿æ§ü ·Ô¤ âæÍâæÍ Âýÿæð˜æ ×ð´ ÁÜ çÙ·¤æâ ·¤æ Öè ©ç¿Ì ÂýÕ´Ï ãôÙæ ¿æçã°Ð

¥Üâè ·Ô¤ Âý×é¹ ·¤èÅU ·¤ÌüÙ ·¤èÅU (°»ýæçÅUâ °çŒâÜæÙ) Âã¿æÙ ß ÁèßÙ¿·ý¤ : ·¤ÌüÙ ·¤èÅU ·¤æ ßØS·¤ ß âê´Çè »ýèc× ·Ô¤ ¥‹Ì ×ð´ ×æÎæ â´Öô» ·Ô¤ ÕæÎ ¥‡Çð ÎðÌð ãñ´Ð ×æÎæ ãË·¤è ÖêÚUè Îô×ÅU Öêç× ×ð´ ¥‡Çð ÎðÙæ Ââ´Î ·¤ÚUÌè ãñÐ ×æÎæ °·¤Ü Øæ »é‘Àð ×ð´ Æè·¤ Á×èÙ ·Ô¤ Ùè¿ð âÌã Øæ Âõá·¤ ÂõÏð ·Ô¤ Âæè ·Ô¤ çÙ¿Üð Öæ» ÂÚU ÎðÌè ãñÐ ÖæÚUÌ ·Ô¤ ·¤éÀ Öæ»ô´ ×ð´ ×æÎæ »ðýÁè ·¤ÌüÙ ßØS·¤ ¥‡Çð ÎðÙæ Ââ´Î ·¤ÚUÌè ãñÐ ·¤ÌüÙ ·¤èÅU ¥Üâè ·Ô¤ ÂõÏð ·¤ô Âê‡æüÌØæ Øæ ÂõÏð ·Ô¤ Á×èÙ ·Ô¤ Öæ» âð ·¤æÅU ÎðÌæ ãñÐ §â·¤è âêÇUè çÎÙ ·Ô¤ â×Ø Á×èÙ ×ð´ ÚUãÌè ãñ ¥õÚU ÚUæÌ ·Ô¤ â×Ø çÙ·¤Ü·¤ÚU ¹æÌè ãñÐ Á×èÙ ·¤è âÌã âð Âê‡æü çß·¤çâÌ âê´Çè ֻܻ x âð y â#æã Ì·¤ ¹æÌè ãñ ß ÿæçÌ»ýSÌ ÂõÏæ Âê‡æüÌØæ ÙC ãô ÁæÌæ ãñ Øæ ·¤×ÁôÚU ãôÙð ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ãßæ âð Øæ Õè×æÚUè âð »ýçâÌ ãô ÁæÌæ ãñÐ ÂýÕ‹ÏÙ H ¹ðÌô´ ·Ô¤ Âæâ Âý·¤æàæ Âý´¿ w® ÈÔ¤ÚUô×ôÙ Åþñ ÂýçÌ ãñ€ÅðUØÚU ·¤è ÎÚU âð ܻ淤ÚU Âýõɸ ·¤èÅUô´ ·¤ô ¥æ·¤çáüÌ ·¤ÚU·Ô¤ ÙC ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñ çÁâ·¤è ßÁã âð §â·¤è â´Øæ ·¤ô ·¤× ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ H ¹ðÌô´ ·Ô¤ Õè¿Õè¿ ×ð´ ƒææâ Ȥêâ ·Ô¤ ÀôÅUðÀôÅUð ÉðÚU àææ× ·Ô¤ â×Ø Ü»æ ÎðÙð ¿æçã°Ð ÚUæç˜æ ×ð´ ÁÕ âê´çÇØæ´ ¹æÙð ·¤ô çÙ·¤ÜÌè ãñ Ìô ÕæÎ ×ð´ §‹ãè´ ×ð´ çÀÂð»è çÁ‹ãð´ ƒææâ ãÅUæÙð ÂÚU ¥æâæÙè âð ÙC ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ जून - 2019

55


खेतीबाड़ी

¥Üâè ·¤è ·¤Üè Øæ »æÜç×Á ×€U¹è (Çæ§üÙêçÚUØæ çÜÙè ÕæÚUÙâ) ·¤Üè ßØS·¤ Âã¿æÙ ß ÁèßÙ¿·ý¤ : ¥Üâè ·¤è ·¤Üè ßØS·¤ ÀôÅUæ (vv.z ç××è. ÜÕæ) ÜÕæ àæÚUèÚU ×€U¹è ÙæÚU´»è ß ÜÕð ÂñÚU ¥õÚU ´¹ ·Ô¤ ÂèÀð ßæÜð Öæ» ÂÚU ÕæÜ Âæ° ÁæÌð ãñ´Ð ×æÎæ çÎÙ ·Ô¤ â×Ø °·¤Ü Øæ »é‘Àô´ ×ð´ Øæ xz Ì·¤ ·¤Üè ß È¤êÜ ·Ô¤ Õæs ÎÜ ÂÚU ¥´Çð ÎðÌè ãñ´Ð ¥´Çô´ âð °·¤ Øæ Îô çÎÙ ×ð´ ȤêÅU ·¤ÚU ×ñ»ðÅU çÙ·¤ÜÌð ãñ´ ×ñ»ðÅU ·¤Üè ×ð´ ÀðÎ ·¤ÚU·Ô¤ ¥‹ÎÚU Âýßðàæ ·¤ÚU ÁæÌð ãñ, ¥õÚU ¥‹ÎÚU âð ¹æÌð ÚUãÌð ãñ´Ð ·¤Üè ×ð´ xy ×ñ»ðÅU çß·¤çâÌ ãô ÁæÌð ãñ´Ð ·¤Öè·¤Öè v® ×ñ»ðÅU Öè °·¤ ·¤Üè ȤâÜ ·¤ô ×ñ»ðÅU mæÚUæ ·¤Üè ·¤ô ¹æÙð âð ȤêÜ ·¤ô ÕèÁ ÕÙÙð âð ÚUô·¤Ìð ãñ´Ð

ÜèȤ ×æ§ÙÚU Øæ ‡æüâêÚU´»·¤ ·¤èÅU (Ȥæ§ÅUô×æ§Áæ ãôÅUèü·¤ôÜæ) Âã¿æÙ °ß´ ÁèßÙ ¿·ý¤ : ÜèȤ ×æ§ÙÚU ¥Üâè ·¤æ ÕãéÖÿæè ·¤èÅU ãñÐ ÖæÚUÌ ×ð´ ßØS·¤ ×€U¹è ¿×·¤èÜð »ãÚUð ÚU´» ·¤è ãôÌè ãñÐ ÜèȤ ×æ§ÙÚU ¥Üâè ·¤è ȤâÜ ·¤è wz ÂýçÌàæÌ ÂçæØô´ ·¤ô ÿæçÌ Âãé´¿æÌæ ãñÐ §â·¤æ Âý·¤ô ¥çÏ·¤ÌÚU ȤÚUßÚUè ß ×æ¿ü ×ð´ ãôÌæ ãñÐ ÜèȤ ×æ§ÙÚU ·Ô¤ ×ñ»ðÅU Âæè ·Ô¤ çÙ¿Üð ß ª¤ÂÚU ·Ô¤ Õè¿ ·¤ô ¹æÌè ãñ ¥õÚU Âæè ·¤è çàæÚUæ¥ô´ ÂÚU âéÚU´» ÕÙæ ÜðÌð ã´ñÐ

È¤Ü Öðη¤ ·¤èÅU (ãðçÜ·¤ôßÂæü ¥æ×èüÁðÚUæ) Âã¿æÙ °ß´ ÁèßÙ ¿·ý¤ : §â ·¤èÅU ·¤æ ßØS·¤ ׊Ø× ¥æ·¤æÚU ·¤æ ÂèÜðÖêÚUð ÚU´» ·¤æ ãôÌæ ãñÐ §â ·¤èÅU ·¤è ×æÎæ ¥Üâè ·¤è ÂçæØô´, ßæãØÎÜ Âé´Á ·¤è çÙ¿Üè âÌã ÂÚU ãË·Ô¤ ÂèÜð ÚU´» ·Ô¤ ¹ÚUÕêÁð ·¤è ÌÚUã ÏæçÚUØô´ ßæÜð °·¤°·¤ ·¤ÚU·Ô¤ ¥‡Çð ÎðÌè ãñ´Ð °·¤ ×æÎæ ¥ÂÙð ÁèßÙ ·¤æÜ ×ð´ ֻܻ z®®v®®® Ì·¤ ¥‡Çð ÎðÌè ãñ´Ð Ø𠥇Çð x âð v® çÎÙô´ ·Ô¤ ¥‹ÎÚU ȤêÅU ÁæÌð ãñ ¥õÚU §Ùâð ¿×·¤èÜð ãÚUð ÚU´» ·¤è âê´çÇØæ´ çÙ·¤ÜÌè ãñ´Ð

56

जून - 2019

§â·¤è âê´Çè ¿É¸Ùð ßæÜè âê´Çè âð ¥Ü» ãôÌè ãñ ÙßÁæÌ âê´Çè ȤêÜ, ·¤Üè ¥õÚU °·¤ â×Ø ·Ô¤ çÜ° ·ñ¤ŒâêÜ ×ð´ ƒæéâ ÁæÌè ãñ ¥õÚU ·ñ¤ŒâêÜ ·¤æ ¥‹ÎÚU ·¤æ ‹ØêçÅþ°´ÅU ¹æ ÁæÌè ãñÐ âê´Çè ·ñ¤ŒâêÜ âð ÕæãÚU çÙ·¤Ü·¤ÚU Âæè ¹æÌè ãñ ¥õÚU çȤÚU ÎêâÚUð ·ñ¤ŒâêÜ ×ð´ ƒæéâ ÁæÌè ãñÐ ÂýÕ‹ÏÙ H ¹ðÌ ×ð´ w® ÈÔ¤ÚUô×ôÙ Åþñ ÂýçÌ ãñ. ·¤è ÎÚU âð Ü»æ°Ð H ¹ðÌ ×ð´ ÂÚUÁèßè ÂçÿæØô´ ·Ô¤ ÕñÆÙð ãðÌé v® çÆ·¤æÙð ÂýçÌ ãñ. ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU Ü»æ°Ð H âê´Çè ·¤è ÂýÍ×æßSÍæ çιæ§ü ÎðÌð ãè wz® °Ü.§ü. ·¤æ °¿. °.°Ù. Âè.ßè. ·¤ô °·¤ ç·¤Üô»ýæ× »éǸ ÌÍæ ®.v ÂýçÌàæÌ ÅUèÂôÜ ·Ô¤ ƒæôÜ ·¤æ ÂýçÌ ãñ. ·¤è ÎÚU âð v®vw çÎÙ ·Ô¤ ¥‹ÌÚUæÜ ÂÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUð´Ð H §â·Ô¤ ¥çÌçÚUQ¤ v ç·¤»ýæ. Õè.ÅUè. ·¤æ ÂýçÌ ãñ. ÂýØô» ·¤ÚUð´Ð

âð×èÜêÂÚU (ŒÜêçâØæ ¥ôçÚU¿ðçËâØæ) Âã¿æÙ °ß´ ÁèßÙ ¿·ý¤ : §â ·¤èÅU ·¤è âê´Çè ÂèÆ ·¤ô ª¤ÂÚU ©Ææ·¤ÚU ¥ÍæüÌ÷ ¥ÏüÜê ÕÙæÌè ãé§ü ¿ÜÌè ãñ §âçÜ° §âð âð×èÜêÂÚU ·¤ãæ ÁæÌæ ãñÐ Øã ÂçæØô´ ·¤ô ·¤éÌÚU ·¤ÚU ¹æÌè ãñÐ °·¤ ×æÎæ ¥ÂÙð ÁèßÙ ·¤æÜ ×ð´ y®®z®® Ì·¤ ¥‡Çð ÎðÌè ãñÐ ¥‡Çô âð {| çÎÙ ×ð´ âê´çÇØæ´ çÙ·¤ÜÌè ãñÐ ¥Üâè ·¤è ȤâÜ ·¤ô âê´Çè ·¤è ¥ç‹Ì× ¥ßSÍæ ȤêÜ, ·¤Üè ß Âæè ·¤ô ¹æÌè ãñÐ ¿É¸Ùð ßæÜè âê´Çè ·¤ÌüÙ ·¤èÅU âð ã×ðàææ Öêç× â𠪤ÂÚU âð ÂõÏð ·Ô¤ ÂýˆØð·¤ Öæ» ·¤ô ·¤æÅUÌè ãñÐ âð×èÜêÂÚU Áô ÖæÚUÌ ·Ô¤ çßçÖóæ Öæ»ô ×ð´ Âæ§ü ÁæÌè ãñ´ Øã ȤÜ, âÁè ·¤è ȤâÜ ·¤ô ¥Üâè ·¤è ȤâÜ ·¤ô Öè ¹æÌè ãñ´Ð ÂýÕ‹ÏÙ H ¹ðÌ ×ð´ w® ÈÔ¤ÚUô×ôÙ Åþñ ÂýçÌ ãñ. ·¤è ÎÚU âð ܻ水РH ¹ðÌ ×ð´ ÂÚUÁèßè ÂçÿæØô´ ·Ô¤ ÕñÆÙð ãðÌé v® çÆ·¤æÙð ÂýçÌ ãñ. ·Ô¤ ¥ÙéâæÚU ܻ水Ð


çÕãæÚUè ÕæÜÎæÚU âê´Çè (SÂæ§ÜôâôÂæ ¥ôÕçÜ€ßæ) ×æÎæ ÂçæØô´ ·¤è çÙ¿Üè âÌã ÂÚU â×êã ×ð´ ¥‡Çð ÂèÜæÂÙ çÜ° ãé° âÈԤΠÚU´» ·Ô¤ ãôÌð ãñ´Ð °·¤ ×æÎæ ¥ÂÙð ÁèßÙ ·¤æÜ ×ð´ }®®v®®® ¥‡Çð ÎðÌè ãñÐ ¥‡Çð xz çÎÙ ×ð´ ȤêÅU ÁæÌð ãñ´ ¥‡Çô´ âð çÙ·¤Üè ÀôÅUè âê´çÇØæ´ ÂýæÚUÖ ×ð´ °·¤ SÍæÙ ÂÚU Ûæé‡Ç ×ð´ ç¿Â·¤è ÚUãÌè ãñ´Ð çȤÚU °·¤Îô çÎÙ ¥Ü»¥Ü» çÕ¹ÚU ÁæÌè ãñ´Ð Âê‡æü çß·¤çâÌ âê´Çè »ãÚUð ÙæÚU´»è Øæ ·¤æÜð ÚU´» ·¤è ãôÌè ãñ´ çÁâ·Ô¤ àæÚUèÚU ÂÚU ¿æÚUô´ ÌÚUȤ ƒæÙð ÕæÜ ãôÌð ãñ´Ð ÂõÏð ·¤è ÂçæØô´ çÙ¿Üè âÌã âê´Çè ÜôÚUôçÈ¤Ü ¹æ ÁæÌè ãñÐ ÂõÏð ·¤è ÂæèØæ´ ÁæÜ âè çιæ§ü ÎðÌè ãñ´Ð

¥Üâè ·Ô¤ ÚUô» »ðL¤¥æ ÚUSÅU Øã ÚUô» ×ðÜæÂðâôÚUæ Üæ§üÙæ§ü Ùæ×·¤ ·¤ß·¤ ·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ãôÌæ ãñÐ ÚUô» ·¤æ Âýæ·¤ô ÂýæÚU´Ö ãôÙð ÂÚU ¿×·¤ÎæÚU ÙæÚU´»è ÚU´» ·Ô¤ SȤôÅU ÂçæØô´ ·Ô¤ ÎôÙô´ ¥ôÚU ÕÙÌð ãñ´Ð ÏèÚUðÏèÚUð Øð ÂõÏð ·Ô¤ âÖè Öæ»ô´ ×ð´ Èñ¤Ü ÁæÌð ãñ´Ð §â·¤æ ȤÜSßL¤Â ©ÂÁ °ß´ ÕèÁ ×ð´ ÌðÜ ·¤è ×æ˜ææ ×ð´ ·¤æÈ¤è ·¤×è ¥æ ÁæÌè ãñÐ çÙØ´˜æ‡æ Ñ ÚUô»ÚUôÏè ç·¤S×ð´ ¥æÚUzzw ÅUèx~| Áð °Ü °â~ ·¤ô Ü»æ° ÌÍæ Á´»Üè ¥Üâè ·Ô¤ ÂõÏô´ ·¤ô ¹ðÌ ·Ô¤ ¥æâÂæâ ãô´ Ìô ÙC ·¤ÚUð´Ð

©·¤Ææ çßËÅU Øã ¥Üâè ·¤æ Âý×é¹ ãæçÙ·¤æÚU·¤ ×ëÎæ ÁçÙÌ ÚUô» ãñÐ §â ÚUô» ·¤æ Âý·¤ô ¥´·¤éÚU‡æ âð Üð·¤ÚU ÂçÚU€ßÌæ Ì·¤ ·¤Öè Öè ãô â·¤Ìæ ãñÐ ÚUô»»ýSÌ ÂõÏô´ ·¤è ÂçæØô´ ·Ô¤ ç·¤ÙæÚU𠥋ÎÚU ·¤è ¥ôÚU ×éǸ·¤ÚU ×éÚUÛææ ÁæÌð ãñ´Ð §â ÚUô» ·¤æ ÂýâæÚU Âýÿæð˜æ ×ð´ ÂǸð ȤâÜ ¥ßàæðáô´ mæÚUæ ãôÌæ ãñÐ §â·Ô¤ ÚUô» ÁÙ·¤ ×ëÎæ ×ð´ ©ÂçSÍÌ È¤âÜ ¥ßàæðáô´ ÌÍæ ×ëÎæ ×ð´ ÚUãÌð ãñ´ ÌÍæ ¥Ùé·¤êÜ ßæÌæßÚU‡æ ×ð´ ÂõÏô´ ÂÚU â´·ý¤×‡æ ·¤ÚUÌð ãñ´Ð ÂýÕ‹ÏÙÑ §â·Ô¤ çÙØ‹˜æ‡æ ·¤æ âÕâ𠥑Àæ ©ÂæØ ÚUô»ÚUôÏè ç·¤S×ô´ ·¤ô ÕôÙæ ¿æçã°Ð

¥ËÅUÚUÙðçÚUØæ ¥´»×æÚUè §â ÚUô» âð ¥Üâè ·Ô¤ ÂõÏð ·¤æ â×SÌ ßæØéßèØ Öæ» ÂýÖæçßÌ ãôÌæ ãñ ÂÚU´Ìé âßæüçÏ·¤ â´·ý¤×‡æ Âéc °ß´ ×éØ ¥´»ô´ ÂÚU çιæ§ü ÎðÌæ ãñРȤÜô´ ·¤è ´¹éçǸØô´ ·Ô¤ çÙ¿Üð çãSâô´ ×ð´ »ãÚUð ÚU´» ·Ô¤ ÜÕßÌ ÏÕð çιæ§ü ÎðÌð ãñÐ ¥Ùé·¤êÜ ßæÌæßÚU‡æ ×ð´ ÏÕð Õɸ·¤ÚU ȤêÜ çÙ·¤ÜÙð âð ÂãÜð ãè âê¹ ÁæÌð ãñÐ §â Âý·¤æÚU ÚUô»è ȤêÜô´ ×ð´ ÎæÙð Ùãè´ ÕÙÌð ãñ´Ð ÂýÕ‹ÏÙ H ç×^è ×ð´ ÚUô» ÁÙ·¤ô´ ·Ô¤ çÙßðàæ ·¤ô ·¤× ·¤ÚUÙð ·Ô¤ çÜ° w âð x ßáü ·¤æ ȤâÜ ¿·ý¤ ¥ÂÙæÙæ ¿æçã°Ð H ¥€UÅUêÕÚU ·Ô¤ ¥´çÌ× â#æã âð Üð·¤ÚU ÙßÕÚU ·Ô¤ ÂýÍ× â#æã ·Ô¤ ×ŠØ Ì·¤ Õéßæ§ü ·¤ÚU ÎðÙè ¿æçã°Ð H ÕèÁô´ ·¤ô Õéßæ§ü âð ÂãÜð ©Â¿æçÚUÌ ·¤ÚUÙæ ¿æçã°Ð

Âæ©ÇÚUè ç×ËÇ÷Øê Øã ·¤ß·¤Á‹Ø ÚUô» ãñÐ §â·Ô¤ ·¤æÚU‡æ ÂõÏô´ ·¤è Ù§ü àææ¹æ¥ô´ ·Ô¤ çâÚUô´ ÂÚU ÖêÚUæ Øæ âÈÔ¤Ü ¥æÅUð Áñâæ Âæ©ÇÚU çιæ§ü ÎðÌæ ãñ ¥õÚU ÕæÎ ×ð´ ÂçæØô´

°ß´ ȤÜô´ ÂÚU ȤȤê¡Î ·¤æ ¥æR¤×‡æ ãô ÁæÌæ ãñ ÚUô»ô´ ÂõÏô ·¤è ÂçæØæ´ ç»ÚUÙð Ü»Ìè ãñ çÁââð ÎæÙð çâ·¤éǸ ÁæÌð ãñ´Ð ÂýÕ‹ÏÙ H §â ÚUô» ·¤æ ÂýÍ× Üÿæ‡æ Îð¹Ìð ãè ȤâÜ ÂÚU w.z ç·¤Üô»ýæ× ƒæéÜÙàæèÜ »´Ï·¤ ÂýçÌ ãñ€UÅUðØÚU ·¤è ÎÚU âð {z® çÜÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ƒæôÜ ÕÙæ·¤ÚU çÀǸ·¤æß ·¤ÚUÙæ ¿æçã°Ð ÂæÙè ·¤è ×æ˜ææ çÀǸ·¤æß ·¤ÚUÙð ßæÜð Ø‹˜æ ·Ô¤ ¥æÏæÚU ÂÚU ·¤× ¥çÏ·¤ ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ H ¿êç‡æüÜ ¥æçâÌæ ÚUô» ·Ô¤ ÂýÕ´ÏÙ âð âËÈÔ¤€Uâ ¥Íßæ ·¤æÕüð‹ÇæçÁ× °·¤ »ýæ× ÂýçÌ çÜÅUÚU ÂæÙè ×ð´ ÁÜèØ ƒæôÜ ·¤æ Âç‡æüØ çÀǸ·¤æß ÜæÖÂýÎ ¥Íßæ ÂýçÌÚUôÏè ÂýÁæçÌØæ´ ·¤æ ¿ØÙ ·¤ÚU ©»æØæ ¿æçã°Ð

·¤ÅUæ§ü»Ç¸æ§ü °ß´ Ö‡ÇæÚU‡æ ÁÕ È¤âÜ ·¤è ÂçæØæ´ âê¹Ùð ܻ𴠷ñ¤ŒâêÜ ÖêÚUð ÚU´» ·Ô¤ ãô Áæ° ¥õÚU ÕèÁ ¿×·¤ÎæÚU ÕÙ Áæ°´ ÌÕ È¤âÜ ·¤è ·¤ÅUæ§ü ·¤ÚUÙè ¿æçã°Ð ÕèÁ ×ð´ |® ÂýçÌàæÌ Ì·¤ âæÂðÿæ ¥æÎýüÌæ ÌÍæ } ÂýçÌàæÌ Ù×è ·¤è ×æ˜ææ Ö´ÇæÚU‡æ ·Ô¤ çÜ° âßôüæ× ãñÐ ÚUðàææ çÙÙ Âý·¤æÚU âð çÙ·¤æÜæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ

ãæÍ âð ÚUðàææ çÙ·¤æÜÙð ·¤è çßçÏ ¥‘Àè ÌÚUã âê¹ð âǸð ÌÙð ·¤è Ü·¤Ç¸è ·¤ô ×é´»ÚUè âð ÂèçÅU° ·¤êçÅU°Ð §â Âý·¤æÚU ÌÙð ·¤è Ü·¤Ç¸è ÅUêÅU·¤ÚU Öêâæ ãô Áæ°»è çÁâð ÛææǸ·¤ÚU ß âæȤ ·¤ÚU ÚUðàææ ¥æâæÙè âð Âýæ# ç·¤Øæ Áæ â·¤Ìæ ãñÐ

Øæ´ç˜æ·¤ çßçÏ ×àæèÙ âð ÚUðàææ çÙ·¤æÜÙð ·¤è çßçÏ âê¹ð âǸð ÌÙð ·Ô¤ ÀôÅUðÀôÅUð Õ´ÇÜ ×àæèÙ ·Ô¤ »ýæãè âÌã ÂÚU ÚU¹·¤ÚU ×àæèÙ ¿ÜæÌð ãñ´Ð ×àæèÙ âð ÕæãÚU ãé° ÎÕð çÂâð ÌÙð ·¤ô çãÜæ·¤ÚU °ß´ âæȤ ·¤ÚU ÚUðàææ Âýæ# ·¤ÚU ÜðÌð ãñ´Ð ØçÎ ÌÙð ·¤è çÂâè Ü·¤Ç¸è °·¤ ÕæÚU ×ð´ ÂêÚUè ÌÚUã ÚUðàæð âð ¥Ü» Ù ãô Ìô ÂéÙÑ ©âð ×àæèÙ ×ð´ ܻ淤ÚU ÌÙð ·¤è Ü·¤Ç¸è ·¤ô ÂêÚUè ÌÚUã âð ¥Ü» ·¤ÚU Üð´Ð

©ÂÁ ¥Üâè ·¤è ©ÂÁ âæ×æ‹ÌØæ w®wz 緤ߴÅUÜ ÂýçÌ ãð€UÅUØÚUÐ जून - 2019

57


58

जून - 2019


âðßæ ×ð´, ÂÚU× ¥æÎÚU‡æèØ ß â ×æÙèØ çטææð´ ß âãUØæðç»Øæð´, ãU× âÙÚUæ§Á »ýé ¥æòȤ ·¢¤ÂÙèÁ ISO 9001:2008, ISO 22000:2005, CRISIL, APEDA, SPICE Board, NPOP, USDA, EU, Halal Certified ãñ´UÐ çÂÀUÜð 8 ßáæðZ âð â¢Âê‡æü ÖæÚUÌ Îðàæ ×ð´ ¥ÂÙ𠻇æ×æ‹Ø »ýæãU·¤æ𢠷¤è ¥æßàØ·¤Ìæ¥æð´ ·¤æð ×ãUâêâ ·¤ÚUÌð ãéU° ¥æñÚU Îðàæ ×ð´ ÕɸUÌè »¢ÖèÚU ƒææðÚU Õè×æçÚUØæð´ Áñâð ·ñ´¤âÚU, ç·¤ÇUÙè â¢Õ¢çŠæÌ Õè×æçÚUØæ¢, ÇUæØçÕÅUèÁ, ŽÜÇU ·ñ´¤âÚU, ÁæðǸæð´ ·¤æ ÎÎü, ¥æ¢ÌçÚU·¤ àæç€Ì ·¤æ çß·¤æÚU, ×æðÅUæÂæ, ÕæÜ ÛæǸÙæ, Ùð˜æ çß·¤æÚU §ˆØæçÎ Õè×æçÚUØæ¢ Îðàæ ·ð¤ 80 ÂýçÌàæÌ Üæð»æð´ ÂÚU ãUæßè ãUæðÌè çι ÚUãUè ãñUÐ çטææð´, °·¤ »ãUÚUæ ç¿¢ÌÙ ·¤æ çßáØ ØãU Öè ãñU ç·¤ çÎÙ-ÂýçÌçÎÙ ãU× ¥ÂÙð ÁèßÙ ·¤æð ¥æŠæéçÙ·¤ ÃØæßâæçØ·¤ÚU‡æ ·¤è ÌÚUȤ §ÌÙæ ’ØæÎæ Üð Áæ ¿é·ð¤ ãñ´U, çÁâ×ð´ ãU×ð´ ×æÙçâ·¤ ¥àææ¢çÌ ÌÍæ ×Ù×æçȤ·¤ çÚUÁËÅU ÙãUè´ ç×ÜÌæ Ìæð ãU× SßæÖæçß·¤ M¤Â âð ç¿Ç¸ç¿Ç¸ð ×ãUâêâ ·¤ÚUÌð ãñ´UÐ ·¢¤ÂÙè ·ð¤ ÂýÕ¢Šæ·¤ çÂÀUÜð 20 ßáæðZ âð ·ë¤çá ·ð¤ ¥æŠæéçÙ·¤è·¤ÚU‡æ, Âý×æç‡æ·¤ Áñçß·¤ ¹ðÌè, Âý×æç‡æ·¤ Èê¤ÇU ÂýæÇðU€ÅU, ’Øêâ, ·¤æòS×ðçÅU·¤, Âý×æç‡æÌ ãðUËÍ ‹ØêÅþUèçàæØ‹â, Âý×æç‡æÌ ¿æØ, Âý×æç‡æÌ ¥æò»ðüçÙ·¤ ÎæÜ, ×âæÜð, ƒæè, ÌðÜ, ÇUþUæ§üÈýê¤ÅU, ¥æò»ðüçÙ·¤ Âý×æç‡æÌ ÁǸè-ÕêÅUè ·ð¤ ÃØßâæØ ×ð´ ¥ÂÙæ ©U‘‘æ SÍæÙ ÕÙæØð ãéU° ãñ´UÐ ·¢¤ÂÙè ·¤è ©UˆÂæÎ Ÿæ뢹Üæ ×ð´ ֻܻ 300 âð ¥çŠæ·¤ ©UˆÂæÎ ×æñÁêÎ ãñ´UÐ ·¢¤ÂÙè ·¤æ ©UÎ÷ÎðàØ Âê‡æü §ü×æÙÎæÚUè âð »ýæãU·¤æð´ ·¤è âðßæ ×æ˜æ ãñUÐ ·¢¤ÂÙè ·ð¤ mUæÚUæ ¥ÂÙð Õýæ¢ÇU ·ð¤ ¥Üæßæ ×æ·ðü¤çÅ¢U» ·¤ÚUÙð ßæÜè âñ·¤Ç¸æð´ ·¢¤ÂçÙØæð´ ·¤è Õýæ¢ÇU ¥ÙéâæÚU ×ñ‹ØêÈñ¤€‘æçÚ¢U» ·¤ÚU·ð¤ (Third Party Manufacturing) ãUæðÜâðÜ ÕæÁæÚU ×ð´ ÌÍæ ·¤æòÚUÂæðüÚÔUÅU ÃØßâæØ ×ð´ ¥ÂÙæ °·¤ SÍæÙ ¥çÁüÌ ç·¤Øæ ãñUÐ ãU× ¥ÂÙð ÃØßâæØ ·¤æð Ü»æÌæÚU ¥æ»ð ÕɸUæÙð ãðUÌé ¥æŠæéçÙ·¤ ×àæèÙ, Åþð´UÇU ¥æñÚU ¥ÙéÖßè çßàæðá™ææð´, Åþð´UÇU SÅUæȤ ÌÍæ Ü»æÌæÚU ©U‘‘æ »é‡æßžææ ·¤æð ÕÉU¸æßæ ÎðÙð ·ð¤ ©UÎ÷ÎðàØ âð çÙÚ¢UÌÚU Âý»çÌàæèÜ ãñ´UÐ ßáü 2017-2020 ·¢¤ÂÙè ·ð¤ ÃØßâæØ ·¤è ÎëçcÅU·¤æð‡æ âð ¥çÌ×ãUˆßÂê‡æü ãññ, §â·ð¤ çÜ° ·¢¤ÂÙè Ùð çÙ Ù ÜÿØ ÚU¹ð ãñ´, Áæð §â Âý·¤æÚU ãñ´U — @ ·¢¤ÂÙè ·ð¤ °€â€Üêçâß ·¤æØü·ý¤× (¥æ»ðüçÙ·¤ âÙÚUæ§Á àææòÂè) ·ð¤ ¥¢Ì»üÌ Âê‡æüÌØæ Áñçß·¤ ÚUâæð§ü, SßæS‰Ø ¥æñÚU ˆß¿æ â¢Õ¢Šæè ¥æØéßðüçη¤ ·¢¤ÂÙè Õýæ¢ÇU ÂýæðÇU€ÅU ·ð¤ ©UžæÚU ÖæÚUÌ ×ð´ 500 SÅUæðÚU, ÚUæcÅþUèØ ÚUæÁŠææÙè ÿæð˜æ ×ð´ 50 SÅUæðÚU ¥æñÚU ÁØÂéÚU ×ð´ 10 SÅUæðÚUè ¹æðÜÙð ·¤æ ÜÿØ ÚU¹æ ãñUÐ @ ·¢¤ÂÙè ¥æòÙÜæ§Ù àææò碻 ßðÕ âæ§ÅU ·ð¤ ×æŠØ× âð »ýæã·¤æð´ ·¤æð ’ØæÎæ âð ’ØæÎæ ãUæð× âçßüâ Âãé¢U¿æÙð ·¤æ ©UÎ÷ÎðàØ Üð·¤ÚU ¥æ»ð ÕÉU¸ ÚUãè ãñUÐ çÁâ·¤æ URL www.sunriseagriland.com ãñUÐ @ ·¢¤ÂÙè ·ð¤ ©UˆÂæÎæð´ ·¤è €ßæçÜÅUè, Âñç·¢¤» ÌÍæ ¥‹Ø Âý×æç‡æ·¤ âçÅüUçȤ·ð¤ÅU ·ð¤ ¥æŠææÚU ©UˆÂæÎæð´ ·¤æð ¥¢ÌÚUÚUæcÅþUèØ ÕæÁæÚU ×ð´ ©UÌæÚÔU»èÐ çÁâ×ð´ ×é ØÌÑ USA, UK, UAE, Indian Ocean, EU Country ÅUæÚU»ðÅU ãUæð´»ðÐ @ ·¢¤ÂÙè ÕæÁæÚU ×ð´ ¥æßàØ·¤Ìæ ·ð¤ ¥ÙéâæÚU ¥ÂÙè ©UˆÂæÎ ÿæ×Ìæ ·¤æð ÕɸUæÙð ·¤æ ÜÿØ Öè Üð·¤ÚU ¿ÜÌè ãñUÐ @ ·¢¤ÂÙè ßáü 2017-2020 ×ð´ Îðàæ ·ð¤ 25 ÂýÎðàææð´ ×ð´ ¥ÂÙð SÅUæòç·¤SÅU çÙØé€Ì ·¤ÚUÙð ·¤æ ÜÿØ ÚU¹Ìè ãñU, âæÍ ãUè 28 ÚUæÁŠææçÙØæð´ ×ð´ 2019-2020 Ì·¤ ·¢¤ÂÙè ¥ÂÙð çÕÁÙðâ °çÚUØæ ×ñÙðÁÚU çÙØé€Ì ·¤ÚUð»èÐ çÁâ·¤æ ÜÿØ âæÜæÙæ 2 ·¤ÚUæðǸ L¤Â° ÂýçÌ ÂýÎðàæ ãUæð»æÐ @ âÙÚUæ§Á »ýæ×è‡æ ÿæð˜ææð´ ×ð´ ÚUæðÁ»æÚU ·¤æð ÕɸUæßæ ÎðÙð ·ð¤ çÜ° Øéßæ¥æð´ ·¤æð Öè âÙÚUæ§Á ·ð¤ Áñçß·¤ ©UˆÂæÎ ·ð¤ çß·ý¤Ø ·ð¤‹¼ý/àææòÂè SÍæçÂÌ ·¤ÚUÙð ·¤æ ¥ßâÚU Öè ÂýÎæÙ ·¤ÚU ÚUãUæ ãñUÐ çßSÌëÌ ÃØæÂæçÚU·¤ ÁæÙ·¤æÚUè ·ð¤ çÜ° â¢Â·ü¤ ·¤ÚÔ´U — ×ôÕæ§Ü Ñ 9785015005, 9887555005 çÙÎðàæ·¤

www.sunriseagriland.com www.organicfoodproducts.co.in www.indiamart.com/sunriseagrilanddevelopment

www.steviacultivation.blogspot.in www.aloeveracultivation.blogspot.in www.amlablogspotcom.blogspots.in www.organiccultivator.blogspot.in

www.facebook.com/atulhcms www.facebook.com/organicsunrisenatural

atul.hcms@gmail.com sunrise_agri@yahool.co.in

जून - 2019

59


60

जून - 2019


जून - 2019

61


62

जून - 2019


जून - 2019

63


64

जून - 2019


जून - 2019

65


66

जून - 2019


जून - 2019

67


68

जून - 2019


जून - 2019

69


जानकारी

एचसीएमएस के बढ़ते कदम

156 किसानों ने ली औषधीय खेती की ट्रेनिंग

षधीय खेती की ट्रेनिंग के पश्चात उत्पादन की बायबैक गारंटी के लिए राष्ट्रीय स्तर तक पहचान बना चुकी हैनिमेन चेरिटेबल मिशन सोसाइटी (एचसीएमएस) ने दो माह में उल्लेखनीय प्रगति की है। सोसाइटी द्वारा अप्रैल व मई-2019 के दौरान आयोजित चार ट्रेनिंग प्रोग्राम में 12 राज्यों के 150 युवा किसानों को न केवल औषधीय खेती के लिए प्रशिक्षित किया बल्कि 65 किसानों से उनकी उपज को खरीदने के लिए बायबैक गारंटी का अनुबंध भी कर लिया। ट्रेनिंग प्रोग्राम के संयोजक डॉ. अतुल गुप्ता ने बताया कि हर माह आयोजित दो दिवसीय प्रशिक्षण कार्यक्रम में विगत दो माह में विभिन्न राज्यों के युवा किसानों को खासकर सफेद मूसली, तुलसी व मोरिंगा की खेती के बारे में प्रशिक्षित किया गया।

ये भी है ट्रेनिंग का हिस्सा जयपुर के टोंक रोड स्थित पिंजरापोल गोशाला के सनराइज ऑर्गेनिक पार्क में औषधीय पादपों व जैविक खेती का प्रशिक्षण कार्यक्रम हर माह होता है। प्रतिभागी युवा किसानों को औषधीय पादपों की खेती करने की विधि के साथ साथ बीज कंद पौधे, खाद, बेड बनाने का तरीका तथा बीज की उच्चतम वैरायटी भी तैयार करना बताया जाता है। इसके अलावा किसानों की आय 4 से 5 गुना बढ़ाने के उद्देश्य से उन्हें सनराइज एग्रीलैंड एंड डवलपमेंट प्रा. लि., जयपुर की ओर से जैविक उत्पाद यथा हर्बल कॉस्मेटिक शेम्पू, क्रीम, सोप, जैल, हर्बल प्रोडक्ट्स, हर्बल जूस, आर्गेनिक ग्रोसरी, एसेंसियल ऑयल्स, कैप्शयुल्स, हर्बल टी, कैंडी तथा पंचगव्य उत्पाद निर्माण का भी प्रशिक्षण दिया जाता है।

अपकमिंग इवेंट हैनिमने चेरिटबे ल मिशन सोसाइटी की ओर से जून-2019 में 14 व 15 जून तथा 28 व 29 जून को सनराइज ऑर्गेनिक पार्क में दो दिवसीय ट्रेनिगं प्रोग्राम आयोजित किए जाएंग।े

70

जून - 2019


जून - 2019

71


Postal Regd. No. Jaipur City/449/2018-20

Date of Posting : 10.06.2019

प्रकाशन तिथि : प्रत्येक माह की 5 तारीख

5 जून, 2019, अंक : 2


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.