MESSAGE FROM CIVICUS CAMBODIA PRESIDENT Ms. Theary C. SENG Phnom Penh, 30 August 2011 Dear Friends and Colleagues: It is our honor at CIVICUS: Center for Cambodian Civic Education (CIVICUS Cambodia), as the partner of the Speak Truth To Power (STTP) project of the Robert F. Kennedy Center for Justice and Human Rights (RFK Center) in Washington, D.C., to present this full STTP Photography Exhibition here at Meta House German-Cambodian Cultural Center. Taking cue from the Italians, the STTP is translated as (Courage Without Borders) into Khmer. Kerry Kennedy, the president of the RFK Center, visited Cambodia with her daughter Michaela Kennedy-Cuomo and STTP director John Heffernan in February 2011 and joined us at CIVICUS Cambodia to launch the STTP project during the two-day events at Paññāsāstra University of Cambodia. We were joined by diplomats, senior government officials, teachers, human rights defenders, students, the media, among others in the packed auditorium, with wide print, radio and television coverage all over Cambodia. The STTP project in Cambodia is funded by The Charitable Foundation (Australia). Speak Truth to Power is a multi-faceted global initiative that uses the successes and experiences of selected human rights defenders from around the globe as educational materials. The goals of the STTP project are three-fold and began with a book of the same name by Kerry Kennedy, daughter of Robert F. Kennedy. The book portrays the stories of over fifty courageous human rights defenders fighting for various human rights issues from female genital mutilation to freedom of religion and reconciliation and justice. The book is accompanied by this Photography Exhibition designed by PulitzerPrize winning photographer Eddie Adams. Every month since March, photographs of eight to ten human rights defenders have been exhibited in the small gallery, and during the whole month of September, the full Photography Exhibition is featured in this main gallery of Meta House. បានផផថើមផ (Kerry
Kennedy)
(ឃដលររូវបានបក្បឃរបជា
ឃែមផ ៀរ) ផរោយមក្បគផរមាងផនះររូវបានឃរប ដ
ើងពីផ
ៀវផៅមួយក្បាល និពននផោយ ផោក្បរ ី ឃឃរ ី ខិណ្នឌ ិ ី
៦ភាសារួចផ
ភូលីរ
ឃដលមានបង្វាញក្បបុងផ
សឺ
(Pulitzer
ៀវផៅផនះ
ផ
រមួលផៅជា ផលិរក្បមម
ឃវ មន (Ariel Dorfman)។ រូបែររប ់អ្បក្បោរពារ ិ ម និ នុ ួលរង្វវន់
យ ើ ,
Prize)
យ ើ នង ឹ មានបនថបក្បឃរបផៅជាផរចន ើ ភាសា ឃមថង នាដក្បមមមយ ួ ផោយ ផោក្ប អាផរៀល
សឃដលែរ ផោយអ្បក្បែររូប ដ៏ផឆបម ើ មាបក្ប់ឃដលបាន
ផមមះផោក្ប
ររូវបានតាំងជាពិពរ័ ណ៍រូបែរ
ផអ្រឌី
អាោំ ៍
ផៅជាង២០ រី ក្បុង
(Eddie រប
់
Adams) រដឌអាផមរក្ប ិ
ផរោយពីោរចាប់ផផថើមតាំងជាពិពរ័ ណ៍ផលូវោរ ផៅវច ិ ិររសាល ខក្បក្បូរ៉៉ន (Corcoran Gallery of Art) ក្បបុងរក្បុង
2
វ៉៉
ុី នផតានឌី ុី (Washington, D.C.) រួចមក្ប។ បចចុបផនបផនះ រូបែរទាំងផនាះ ររូវបានផគតាំងពិពរ័ ណ៍ផៅផលើ វីបទាំងបួន នន
In
2000,
the
ក្បលផោក្ប។ play
Speak
Truth
to
Power:
Voices
from
Beyond
the
Dark
(in
Khmer,
), written by Ariel Dorfman, was adapted from the book and has been performed all over the world by world-famous actors as well as schoolchildren, local heroes, college students, and even prisoners. The Phnom Penh Players performed the play at the STTP launching events in February and will do so again at Meta House on September 13, 14 and 21. The most significant part of the STTP project is the human rights educational curriculum, which has already become integral to classrooms in locations throughout the United States, Europe and Africa. The curriculum includes an introduction to and history of international human rights through the tales of the STTP defenders and the play. The curriculum has been adopted for Cambodia and translated into Khmer, focusing on eight human rights defenders featured in this Photography Exhibition: Elie Wiesel (Genocide), Muhammad Yunus (Microcredit), Archbishop Desmond Tutu (Reconciliation), Marina Pisklakova (Domestic Violence), Ka Hsaw Wa (Corporate Social Responsibility), Kailash Satyarthi (Child Labor), Juliana Dogbadzi (Slavery/Trafficking), and Vaclav Havel (Free Expression). CIVICUS Cambodia is working with educators across the country on this curriculum. I pray you will be so moved by these images and stories that you will visit the Photography Exhibition time and again in order to breathe in deeper the inspiration exuded by these courageous individuals and be more intimately acquainted with their life. Shalom. *** ុី វក្ប ី
័គ
៖ មជឈមណឍលអ្ប់រ ំផដើមផព ី លរដឌឃខមរ (ឬ
ុី វក្ប ័គ ី
ក្បមពុជា) (CIVICUS: Center for Cambodian Civic
Education) គជា ឺ អ្ងគោរផរៅរោឌភបា ិ ល, មន ិ រក្បរបាក្ប់ក្បនរម, ផថល់ោរអ្ប់រ ំ, មន ិ របោន់បក្បសពួក្ប, ឃដលបានចុះបញ្ជ ី ផៅក្បបុងរក្ប ួ ងមហានផធននរពះរ៉ជាណាចរក្បក្បមពុជា។ ួលខុ
ុី វក្ប ី
័គ
ក្បមពុជា
ផ ។
់ឲ្យពលរដឌផចះ
ររូវ នង ឹ , មានោរតាំងចរ ិ មានចំផណះដង ិ ផថ ោរពតាមផោលោរណ៍ល រនិ បជាធប ិ ផរយយ នង ិ ចូលរួមយ៉៉ង
ក្បមម ក្បបុងោរអ្នុវរថល និរបជាធិបផរយយ និង ោរបរងួបបរងួមក្បបុងរបផ
របផ
តាំងចិរថក្បុ ងោរផល ប ើ ក្បក្បមព
ក្បមពុជាមានឃរ
ងគមនន “អ្បក្បរួចរ ់រ៉នមានជីវរ” ិ ឃរមន ិ ឃមនជា
របជាជនក្បមពុជាឃដលជាអ្បក្បរួចរ ់រ៉នមានជីវរ ិ
គឺជា
ក្បមពុជា នង ិ ក្បបុងពិភពផោក្ប។ បចចុបផនបផនះ
ងគមនន “អ្បក្បរំណាង” ឬ “ពលរដឌ” ផនាះ
“អ្បក្បរួចរ ់រ៉នមានជីវរ-អ្ប ក្បរគប់រគងផរបើអ្ំណាច” ិ
រប ិ នផបផើ ៅក្បបុងរួនា ជា ក្បររូវផគរគប់រគង” រប ិ នផបើជាជន ិ ី អ្បក្បមានអ្ំណាច ឬ ជា “អ្បក្បរួចរ ់រ៉នមានជីវរ-អ្ប ធមមតា។ ផោលផៅចំបងរប
់
ុី វក្ប ី
័គ
ក្បមពុជា គផឺ ដើមផជ ី ួយពលរដឌក្បមពុជា អ្ភវិ ឌណន៍ (១) ោរយល់ដឹងបឃនទមអ្ំពី
សាទប័នរបជាធប ិ ផរយយ អារ ័យរដឌធមមនុញ្ដរប ឃដលបានបផងកើរផ
ើង, (២) ោរ
់របផ
ក្បមពុជា នង ិ ផោលោរណ៍រគះឹ នង ិ គុណរនមលជាមូលោឌន
នធនាជា មាលប់ រមាប់ ំនាក្ប់ ំនង, ោរក្បសាង
(៣) ជំនាញចាំបាច់ក្បុ ងោរចូ ប លរួមជាពលរដឌ ផចះ
ួលខុ
នថិភាព នង ិ ោរបរងួបបរងួម,
ររូវ និង មានរប ិ នភាព, និង (៤) ោរផបថជាញចិរថ និង
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
3
ភាពង្វយរ
ួលក្បបុងោរផរបើរបា ់នីរិវធ ិ រី បជាធិបផរយយ
ក្បបុងោរផធវើឲ្យរបជាជនមានោរចូលរួម
ុី វក្ប ី
័គ
រមាប់ោរផធវើោរ
ផរមចចរ ិ ថ នង ិ ោររគប់រគងជផមាលះ។
ក្បមពុជា ផតថរ ំ ខាន់ផៅផលើ (១)
ដល់សាក្បលវ ិ ាល័យ នង ិ ជនផក្បរ ើ ក្បបុងជំនាន់ផរោយរបបឃខមររក្ប
សនិ
ិ
សរ ិ ពថ្ន ី ប ក្ប់បឋម ិ ក្បា
ម, (២) ោរចូលរួមរប
រ ី និង ស្រ ី ថ ូផៅ), នង ិ (៣) អ្បក្បរំណាងឃដលបានជាប់ផនបរ។
ំ រ៉ប់ពរ ័ មា ៌ នបឃនទម
់មនុ
សរ ី (ទាំងផក្បមង
ូ មចូលផៅោន់ផគ
ំពរ័
www.civicus-cam.org។
*****
ABOUT KERRY KENNEDY ជាមាថយ រប
់នាង ខារ៉៉ , មា៉រយ៉ ី ៉ នង ិ មផី ខឡា ផោក្បរ ី ឃឃរ ី ខណ ិ ិប ឌី (Kerry Kennedy) ជាអ្បក្បនព ិ នន ផ
លក្ប់ោច់ជាងផគរប
៍ (New York Times Bestseller) ឃដលមានចំណងផជង ើ ថ្ន ោលយ
់សារព័រមា ៌ នញូវយ៉ក្បឃែម
ជាអ្បក្បោន់សា នាោរូលីក្បឥ ូ វផនះ៖ ោរ ះវ ឃ ង វ រក្បអ្រទនយ ័ ។
ជនជារិអាផមរក្ប ិ ជាន់ខព ់
ផោក្បរ ី
ខណ ិ ិ ប ឌី
ឃ
ឃអ្
សាល់វ៉៉ឌ័រ
(El
ង វ រក្បយុរថិធម៌, ោរផលើក្បមព
បផងកើរ មជឈមណឍលអ្នុ
ចាប់ពីផពលផនាះមក្ប
Salvador)។
់ និង ោរោរពារ ិ និមនុ
ាវរយ៍ ូ ៉ ឹរផអ្ ី រប
ផោក្បរ ី បានដឹក្បនាំរបរិភូ ិ និមនុ ជារបធាន
មជឈមណឍលរប ូ ៉ ឺរ
វ
អ្នថរជារិ
ខណ ិ ិ ប ឌី
៖ អ្បក្បោរពារ ិ និមនុ
ក្បបុងនប១ ំ ៩៨១
រដឌអាផមរក្ប ិ មក្បផលើជនផភៀ
ោរ់បានបូជាជីវររប ិ
់ោរ់
ខលួន
ក្បបុងោរ
ស (RFK Memorial Center) ក្បបុងនប១ ំ ៩៨៨។
សជាង៤០នាក្ប់ ផៅោន់របផ ឃអ្
ន៍
ស
ស ជាមូលោឌន និង ោរឃែរក្បានីរិរដឌ។ ផោក្បរ ី បាន
ខ វ ណ ិ ិប ឌីផដើមផ ី ិ និមនុ
របធានរក្បុមរបឹក្បាអ្បក្បដឹក្បនាំ អ្ងគោរផលើក្បឃលងផទា
និយ៉យពីោរតល ់បូ រក្បប ថ ុ ងរពះវហារន ិ ិង
ផផថើមផធវោ និ នុ ើ រឃផបក្ប ិ ម
ផៅផពលោរ់បានផ ុើ បអ្ផងករ ោររ ំផោភបំពាន បងកផោយមស្រនថអ្ ី ផនាថរបផវ ពីរបផ
ៀវផៅ
នានាក្បបុងពភ ិ ពផោក្ប។ ផោក្បរ ី ខិណិប ឌី ជា រដឌអាផមរក្ប ិ (Amnesty International-US) និង
ផដើមផយ ី ុរថិធម៌និង ិ និមនុ
ស,
ោរ់ជាអ្បក្បនិពននផ
ៀវផៅ
សឃដលក្បំពុងតល ់បូ រព ថ ិភពផោក្បផយើង (Speak Truth To Power:
Human Rights Defenders Who Are Changing the World)។
*** មជឈមណឍលរប ូ៉ រ ឺ ឃអ្
វ ខណ ថិ ម៌នង ើ ផយ ិ ិប ឌី ផដម ី ុរធ ិ ិ និមនុ
Human Rights) ររូវបានបផងករ ើ ផ
ង ំ ៩៦៨ ផោយរគួសារនង ថ ក្បថិរប ើ ក្បបុងនប១ ិ មរ ិ ភ
ោរចងចាំដរ៏ ់ រផវក្ប ើ ក្បបុងោរបនថចក្បខុវ ិ ័យរប នង ិ
ស (Robert F. Kennedy Center for Justice and
់ោរ់ ផដម ើ ផី
វ ខណ ថិ ម៌ នង ិ ិប ឌី ផដើមផយ ី ុ រធ ិ
និ នុ ិ ម
ណិប ឌី ផដម ើ ផជា ី
ួលបានពភ ថិ ម៌ ិ ពផោក្បមួយឃដលផពារផពញផោយយុរធ
នថភា ិ ីធំៗចំនួន៣។ រង្វវន់ផ ិ ព។ បចចុបផនប មជឈមណឍលផនះមានក្បមមវធ
រប ូ៉ រ ឹ ផអ្
់ផោក្ប រូ ៉ រ
ៀវផៅ នង ៌ ន មជឈមណឍល ិ សារព័រមា
ស ឃដលផគសាគល់ថ្ន ជារង្វវន់ “ភូលីរ
សរប
់ជនរក្បរី ក្ប” បានផបក្ប ើ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
4
រដឌអាផមរក្ប ិ ិ និង ជុំវញព ិភពផោក្ប។ មជឈមណឍលផនះ ផថល់រង្វវន់ ិ និមនុ
ក្បោយអ្ំពប ី ញ្ហាអ្យុរថិធម៌ ផៅក្បបុង រូ ៉ រ
ណិប ឌី ដល់ផជើងឯក្បផលើវ ិ ័យយុរថិធម៌ ចំផពាះោរបផងកើរឲ្យមានដំណាក្ប់ោល ំ ខាន់ៗក្បបុងោរតល ់បូ រថ
វ
ងគម។ បនាធប់ពីផនាះ ផយើងផធវជា ើ នដគូ ជាមួយអ្បក្ប ពួក្បផគឲ្យ
ួលបានរង្វវន់ជាផរចើននាក្ប់
ផរមចបានផោលបំណងឃផបក្បយុរថិធម៌ ងគមរប
(Speak Truth To Power), ផយើងនិយ៉យផរឿងរ៉៉ វរប សាធារណជន ូផៅ នូវឧបក្បរណ៍ របផ
រមាប់ផធវើ
ជារិ និង ពិភពផោក្ប ផៅផលើរបធានប
ិ និដន ផ ៀរ។
រមាប់រយៈផពល៥នប ំ ផ
ើយជួយ
់ពួក្បផគ។ តាមរយៈគផរមាង ់អ្បក្បោរពារ ិ និ និង ផថល់ជូន ិ
សនិ
សរ ិ រពមទាំង
ក្បមមភាពក្បបុងោរបផងកើរឲ្យមានោរតល ់បូ រក្បប ថ ុ ងថ្នបក្ប់ផរៀន, អ្ំពព ី លក្បមមក្បុមារ, ោរជួញដូរ,
គមន៍
ិ និស្រ ី ,ថ ោរោរពារបរសា ិ ទ ន និង
រមាប់ពរ ័ មា ៌ នបឃនទម អ្ំពគ ី ផរមាង
(Speak Truth To Power)
ន ឺវ ន ិ តាមរយៈអ្ុឃី មល jheffernan@rfkcenter.org ឬ អាចផថល់ជំនួយបាន
ូ មទាក្ប់ ង ផោក្បនាយក្ប ចន ឃ តាមផគ
ស
ំពរ័ www.rfkcenter.org។ *****
គផរមាង ផ
ចក្បថីោលហានោមនរពំឃដន (Speak Truth To Power)
ផ ចក្បថីោលហានោមនរពំឃដន ឃដលជាគផរមាងផរៀបចំផោយ មជឈមណឍល រប ូ ៉ ឹរ ផអ្ វ ខណ ិ ិប ឌី ផដើមផយ ី ុរថិធម៌ និង មនុ
ស (Robert F. Kennedy Center for Justice and Human Rights) ជាគំនិរផថួចផផថើមសាក្បលដ៏ផរចើនឃផបក្ប ឃដល
ភាជប់ផៅនង ឹ ប ពផិ សាធន៍រប ់ ិ
ិ និ
សនិ
បណា ថ អ្បក្បោរពារ ិ ម និ នុ
សរ និ នុ ិ នង ិ អ្បក្បដន ផ ៀរ អ្ំពី ិ ម
មានតាំងពក្ប ី រណី ខលួនចំផពាះផរឿងសា គផរមាង ផ
ទា
ភាព
នង ិ
សដ៏ោលហានមួយចំនួនផៅជុំវញព ភ ិ ើ ផអ្ ិ ពផោក្ប ផដម ី ប់រ ំ
ស, រពមទាំងជរមុញដល់ពួក្បោរ់ឲ្យចារ់ផធវើ
ោររ ូ ៊ោរពារបរសា ិ ទន
នា (religious self-determination) នង ិ
វ ិ និ ័យ
ផរមចតធល់
ពវឃបបយ៉៉ង។
ចក្បថីោលហានោមនរពំឃដន បានផផថើមផ ង ើ ពផី ៀវផៅមួយក្បាល នព ិ ននផោយ ផោក្បរ ី ឃឃរ ី
ភាសាឃែមផ ៀរ), ផរោយមក្បគផរមាងផនះររូវបានឃរប ដ
រ ូរផៅដល់
និ ផយ៉បាយ ិ ន
ខណ ិ ិប ឌី (Kerry Kennedy) (ឃដលររូវបានបក្បឃរបជា ៦ភាសារួចផ អាផរៀល
ក្បមមភាព។ របធានប
ឃវ មន
(Ariel
Dorfman)។
ដ៏ផឆបើមមាបក្ប់ឃដលបាន
ួលរង្វវន់ ភូលីរ
ឃដលមានបង្វាញក្បបុងផ
ៀវផៅផនះ
យ ើ , ផ
យ ើ នង ឹ មានបនថបក្បឃរបផៅជាផរចន ើ
រមួលផៅជា ផលិរក្បមម
ឃមថង នាដក្បមមមយ ួ ផោយ ផោក្ប
រូបែររប ់
អ្បក្បោរពារ ិ និមនុ
ស
ឃដលែរផោយ
អ្បក្បែររូប
ស ឺ (Pulitzer Prize) ផមមះផោក្ប ផអ្រឌី អាោំ ៍ (Eddie Adams)
ររូវបានតាំងជាពិពរណ៍រូបែរ
ផៅជាង២០ ីរក្បុងរប
់
រដឌអាផមរក្ប ិ
ផរោយពីោរចាប់ផផថើមតាំងជាពិពរ័ ណ៍ផលូវោរ ផៅវច ិ ិររសាល ខក្បក្បូរ៉៉ន (Corcoran Gallery of Art) ក្បបុងរក្បុង
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
5
វ៉៉
ុី នផតានឌី ុី (Washington, D.C.) រួចមក្ប។ បចចុបផនបផនះ រូបែរទាំងផនាះ ររូវបានផគតាំងពិពរ័ ណ៍ផៅផលើ វីបទាំងបួននន
ក្បលផោក្ប។
គផរមាង ផ ជាផរចើនឃ ផ
ចក្បថីោលហានោមនរពំឃដន ររូវបានឃចក្បជូនដល់ ិ
ននាក្ប់។
ក្បមមវធ ិ ី ិ ក្បាអ្ប់រ ំផនះ
ើយក្ប៏បានផបើក្បឱោ
ផរឿង
ឃមថង ផ
បាថ ៍ អាស្រ
ដល់ ិ
សនិ
ចក្បថីោលហានោមនរពំឃដន៖
ំ ០០០, ផោយ ុងនប២
ប៊ល ី គលន ី រុន (President Bill Clinton) នន
ក្បមមវធ និ នុ ិ អ្ ី ប់រ ំ ិ ម
ួលបានោរឃែលងឃណនាំបង្វាញផោយ ផោក្បរបធានាធប ិ រី
រដឌអាផមរក្ប ិ នង ិ
ឃមថងផោយបណា ថ តារ៉
ឃឃឡា (Hugh Masekela) និង ឃជក្ប ិ ន ផរបាន (Jackson Browne)។ ោរ សន៍
ភប ី ផ៊ី អ្
Performances Series)។ ផរឿងផនះក្ប៏ររូវបានផគយក្បមក្ប (Geneva), មា៉រឌីដ (Madrid), បា ុឺ អ្៊ូល (Seoul),
ូន (Barcelona), ឃ
ផោយមានោរផាយបនថតធល់
រពមទាំងមានោរចូលរួមអានផោយ ផរឿងផនះក្ប៏ររូវបាន
ឃមថងផោយ
តារ៉ ិ
ផ ៀរផង (ផៅឯផរ៉ងមផហារ
ឃមថង
សសាោ,
ឈុ រ
ឃមថងដ៏អ្សាចរយ
(Great សឃឺ ណវ
ល ុី នគី (Helsinki), រម ូ ៉ (Rome), មី ង់ (Milan), បក្ប ឺ (Johannesburg), ផខបផថ្នន (Cape
ឃមថងដ៏លប អ ផ ំ ុរ បានរបរពរ ឹ ថផៅ រី ក្បុង ដូហា (Doha) របផ
តាមបណា ថ ញ ូរ នង ិ និ
សន៍
ឃអ្៊លចា ុី រ៉៉
(Al
Jazeera)
តារ៉ចផរមៀងលផៗ ី ផមមះចំនួន១០នាក្ប់
សរ ិ សាក្បលវ ិ ាល័យ,
ពដ៏ធម ំ យ ួ នា រី ក្បុង ប៊ូយោផរ
ផៅក្បបុងមនធរី ឃុំឃាង ំ រួចរ៉ល់មក្ប)។ ផៅអ្នាគរោរ
យូ
ឃមថងផនះររូវផគបានបញ្ហចំង
ឃមថងផោយ តារ៉លផៗ ី ជាផរចើន ផៅ ីរក្បុង
័រវល ង់៉ (Florence), មា៉ន ួរ (Mantua), ចូហាផណ
ុី ដនី (Sydney) នង ើ ។ នក្ប ិ ភបផំ ពញជាផដម (Qatar)
វ វូឌរ ័ (Alfre Woodard) រពមទាំងរស្រនថីក្បរ
ផរោមក្បមមវធ ិ ីផមមះថ្ន
(PBS)
(Julia Louis-
សនដូ (Hector Elizondo), ផោក្ប
មា៉ផ
ផលើបណា ថ ញ ូរ
និង ផោក្ប ឃអ្៊ល
ិក្បរ័រ ផអ្លី
ច បលដ៍វន ី (Alec Baldwin)
អ្បក្បផទា
ូលីវដ ូ មួយចំនន ួ ដូចជា
ប៉ូ ុី រូ (Giancarlo Esposito), ផោក្បរ ី ជូោ លូ វ ី ៍-ឃរឌយ ូ៊ វ
អាផ
ោតា
សផនះ
់ផៅ មជឈមណឍលខណ ិ ិប ឌី (The John F. Kennedy Center for
Dreyfuss), ផោក្បរ ី រតា ី ម៉ូ ផរណូ (Rita Moreno), ផោក្ប
Town),
អ្ុីតាលី
័ន គ ី វផវ ី ើ (Sigourney Weaver), ផោក្ប ចន មា៉លក្បូវច ី (John Malkovich), ផោក្ប ផខវន ិ ខាលយន៍ (Kevin
Kline), ផោក្ប ផជៀនខាលូ ឃអ្៊
ផ
និង
ផមលងផចញពី ី ងងឹរ (Speak Truth To Power: Voices from
thePerforming Arts) ក្បបុងអ្ំ
មួយផមា៉ង
ផៅផលើនផធអ្នថរជារិ
រោឌភបា ិ លផផសងៗ
២៥០,០០០នាក្ប់។
វ ិក្ប
ក្ប ិវ ខាងរផូង នង ិ រូមា៉នី ឃដរ។ ឃមថងមុនដំបូងបងអ
ុី
ើងៗ
គំរម ូ យ ួ ឃដលបានផថួចផផថើមោរអ្ប់រ ំផនះ គរឺ បផ សរ ិ
Beyond the Dark) ររូវបានផគ
អ្បក្បរ ី
ជាមួយអ្បក្បឲ្យជំនួយ,
រដឌអាផមរក្បជាផដ ើម។ របផ ិ
ឃដលផថល់ោរបផរងៀន១២
សរ ុ ៉ និង អាស្រ ិ ផៅ វីបអាផមរក្ប, ិ អ្ុឺរប
ួលោរចាប់អារមមណ៍ខាលង ំ ផ
ឲ្យមានោរចាប់នដគូរែមីៗផ ៀរ
ជីពរគូបផរងៀនផៅ ក្ប៏បានបផរងៀនផៅ របផ
បាន
សនិ
វរជនក្បប ី ុ ងរបផ
ផង
ពី វប ី អារ៉៉ ប់។
នានា
រពមទាំង
(Bucharest) បនាធប់ពមា ី នោរលំ ហារ់
ឃមថង ក្ប៏នង ឹ មានោរផរៀបចំផៅ រី ក្បុង បា៉រ ី
(Paris), អ្ុី
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
ង ថ ប ់ ូល ៊
6
(Istanbul), របផ
ុងក្បុង (Hong Kong), របផ
ចក្បថីោលហានោមនរពំឃដន ផលើក្ប ឹក្បចរ ិ ថឲ្យ រោឌភបា ិ ល, អ្ងគោរផរៅរោឌភបា ិ ល, មូលនិធធ ិ ំៗ និង
បុគគលទាំងឡាយ
ឲ្យជួយោំរ
ផៅផលើោរ រ ំផោភ ិ និមនុ មរទភាពរប គផរមាង ផ ុី វក្ប ី
មុច ុី ក្បូ (Mexico) រពមទាំង ិ
ធំៗ ផៅអាផមរក្បឡា ិ ីន មួយចំនួនឃដរ។ គផរមាង ផ
អ្ំពី
សម ី បាផវ (Zimbabwe) និង របផ
័គ
ិ និមនុ
ស
ផ
ំ ក្បនូវោរចាប់អារមមណ៍ដ៏ចាបា ំ ច់បំផុរ ើយគផរមាងផនះក្ប៏នាម
ស ឃដលក្បំពុងបនថរក្បរ៉លោល។ ី
មិ និផលដ៏យូរលង់រប ់គផរមាងផនះ គឺ ោរបង្វាញ
់បុគគលនម ួ ៗ ក្បបុងោរផផថើមឲ្យមានោរតល ់បូ រ។ ថ ី យ
ចក្បថីោលហានោមនរពំឃដន ផៅក្បមពុជាបាន
ផមាពធផ
ំ ០១១ ជាមួយនដគូរ ើងផៅ ឃខក្បុមភៈ នប២
៖ មជឈមណឍលអ្ប់រ ំផដម ើ ផព ី លរដឌឃខមរ (CIVICUS: Center for Cambodian Civic Education)
ផោយមានវរថមានរប
់ ផោក្បរ ី ឃឃរ ី ខណ ិ ិប ឌី (Kerry Kennedy) ឃដលជាក្បូនរ ី រប
នង ូ៉ រ ិ ជារបធាន មជឈមណឍល រប ឹ ផអ្
វ ខណ ថិ ម៌ នង ើ ផយ ិ ិប ឌី ផដម ី ុ រធ ិ
និ នុ ិ ម
់ ផោក្ប រប ូ៉ រ ឹ ផអ្
វ ខណ ិ ិ ប ឌី
ស (Robert F. Kenney Center for
Justice and Human Rights) ផ ៀរផង។ *****
SUMMARY BIOGRAPHY OF EACH HUMAN RIGHTS DEFENDER Text by Kerry Kennedy Translation by CIVICUS Cambodia
ANONYMOUS (Sudan—Human Rights) “We are helping people. The problem is that the government doesn‟t want this type of help. It is certainly to the government‟s benefit that people don‟t know much about laws because then people will not demand any rights. This is one reason why it would be difficult for me to reveal my name.” Freedom House (Washington, DC) describes the dire state of repression in Sudan, so perilous that it is the only place in the world where we were asked not to reveal the identity of the defender: ―The Sudanese government and its agents are bombing, burning, and raiding southern villages, enslaving thousands of women and children, kidnapping Christian boys, sending them to the front as cannon fodder, annihilating entire villages or relocating them into concentration camps called ―peace villages,‖ and preventing food from reaching starving villages. Sudan gained independence in 1956 and thirty years later, Islamic extremists seized control of the democratically elected government, launching a holy war against their own (Christian) citizens in the south. The deaths of two million people and the displacement of six million more, with another three million at risk of starvation, follow the reign of terror reaching beyond the Christian community, to every person suspected of opposition. Against all odds, and under threat of certain brutal torture and death, this human rights defender we call Anonymous spreads the word of liberty. The civil war between the north and south officially ended with the signing of the 2005 peace agreement, while, at the same time, a bitter war between the government and rebel factions in Sudan‘s western most province, Darfur, was being fought.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
7
ជនអ្នាមក្ប ិ ( ូ ៊ដង់ --
ិ ម ិន នុ
ស)
“ពួកយ ើងកំពុងជួ មនុស្ស។ ំញ្ហាគឺថារដ្ឋាភិបាលមិនចង់ឲ្យមានការជួ បំំយនះយេ។ វា ជាផលប្ំយោជន៍ ឹ យប្ចើនពីំញ្ហាចាំ់ ពីយប្ោះថា ប្ំជាជននឹងមិនទាមទារស្ិេធិ រំស្់រដ្ឋាភិបាល យៅយពលបែលប្ំជាជនមិន ល់ែង រំស្់យគយោះយេ។ យ ើ យនះជាមូលយ តុបែលខញំមា ុ នការលំបាកកនុងការំយចេ ញយមោះរំស្់ខំ។ ញុ ” វមានផ ិ
រភាព (Freedom House, វ៉៉ ី
អារក្បក្ប់ក្បុ ងរបផ ប បផញ្ច ញអ្រថ
ុី នផតាន ឌី ុី Washington, D.C.) បានពិពណ៌នាអ្ំពីសាទនភាពននោរោប
ូ ៊ដង់ អ្ំពីភាពផរោះថ្នបក្ប់រ ូរដល់ថ្ន វ៉ជាក្បឃនលងឃរមួយគរ់ផៅក្បបុងពិភពផោក្ប ឃដលផគបានផ ើ បឲ្យផយើងក្បុំ ញ្ហដណរប
់ អ្បក្បោរពារ ិ និមនុ
ស៖ “រោឌភបា ិ លននរបផ
ូ ៊ដង់ នង ិ ភាបក្ប់ង្វរប
ដុរ, បំតលញ ភូមទា ំ ឡាយផៅក្បបុងផៅភាក្បខាងរផូង, បងខំស្រ ី ថនិងក្បុមាររ៉ប់ពាន់នាក្ប់ឲ្យោលយជាទា ិ ង សា
នារគឹ
ងករ់ដ៏
,ថ បញ្ជូ នពួក្បផគឲ្យផៅសាលប់ផៅ
ជំរ ំរបមូលផថុឃំ ដលផគោក្ប់ផមមះថ្ន ភាពអ្រ់ឃាលនផនាះផ
“ភូមិ
ើយ។ របផ
់ខួ នបាន ល មាលក្ប់រោប់, ឃបក្ប,
ក្បរ, ចាប់ជំររផក្បម ងរបុ ិ
មរភូមម ថ ក្បផគផៅរ ់ ផៅក្បបុង ិ ុខ, ក្បំផ ចភូមឋា ិ នទាំងមូលជាផរចន ើ ឬ តល ់ បូ រឲ្យពួ នថិភាព”
ូ ៊ដង់បាន
ផ
ា ើយ ប់សាករ់មន ិ ឲ្យនាំមូ បអាហារ
ួលឯក្បរ៉ជយក្បបុងនប១ ំ ៩៥៦ ផ
រមាប់អ្បក្បភូមឃិ ដលក្បំពុង ិ រ ទ ក្បបុង
ើយ ៣០នប ំ ផរោយមក្ប ពួក្បអ្ុីសាលមរជុល
នយ ើ ិ ម បានោន់ោប់អ្ំណាចពរី ោឌភបា ិ លឃដលបានជាប់ផនបរតាមល និរបជាធប ិ ផរយយ, ផោយបានចាប់ផផថម របនំងនឹងរបជាជនរប
់ ខួ ន ល (ោន់សា
ោន់
នារគឹ
ថ) ក្បបុងភាគខាងរផូង។ ោរសាលប់មនុ
ស្រង្វគមសា
នា
ស ២ោននាក្ប់ និង ោរបងខំឲ្យចាក្បផចញ
ពីលំផៅោឌនផៅផៅក្បឃនលងផផសងចំនួន ៦ោននាក្ប់, រួមជាមួយនឹង របជាជន ៣ោននាក្ប់ ផផសងផ ៀរ ឃដលក្បំពុងរបឈមនឹង ភាពអ្រ់ឃាលន, បានផក្បរ ើ ផ ចំផពាះមនុ
ង ើ ផរោមោររគប់រគងដ៏ផឃារផៅផនះ ផលើ
សរគប់រូប ឃដលររូវបាន
ោរគរមាមក្បំឃ
ក្បិចចរពមផរពៀង
រភាព។ ី
ថសា
នា, រ
ូរដល់ផក្បរ ើ ផ
ង ើ
មាលប់ផនាះ អ្បក្បោរពារ ិ និមាបក្ប់ឃដលផយង ើ ផៅថ្ន ជនអ្នាមក្ប ិ រូបផនះ
ស្រង្វគម ុី វល ិ រវ៉ងភាគខាងផជើងនិងខាងរផួង បានបញ្ច ប់ជាផលូវោរ ផោយោរចុះ
នថិភាពនប២ ំ ០០៥, ផ
ភាគខាងលិចបំផុរផមមះ, ោ
គមន៍រគឹ
ងស័យថ្នជាអ្បក្បរបនំង។ របនំងនឹងផរឿងអារក្បក្ប់រគប់យ៉៉ងឃដលអាចផក្បើរមាន ផៅផរោម
ងអ្ំពទា ី រុណក្បមមនរពនផស នង ិ ោរគរមាម
បានផសពវផាយពាក្បយ ផ
ពី
ើយក្បបុងផពល នធឹមោបផនាះ
រទផលខា
ស្រង្វគមដ៏ជូរចរ់រវ៉ងរោឌភបា ិ ល និង ភាគីពួក្បឧទាធមក្បបុងផខរថ
័រវ (Darfur), ក្បំពុងឃររបយុ នោប។
Guillaume Ngefa ATONDOKO (Democratic Republic of the Congo—Political Rights) “We knew exactly how many people were killed. And we passed on the information. Then the government began to take notice.” Researching, recording, and exposing grave human rights abuses committed by Zaire‘s notorious dictator, Mobutu Sese Seko, Guillaume Ngefa Atondoko risked his life on a daily basis. As founder and president of his country‘s premier human rights organization, L‘Association Africaine de Défense des Droits de l‘Homme (African Association for the Defense of Human Rights, or ASADHO), Ngefa monitored the bloody seizure of power by President Laurent Kabila in 1996–97 during which, Ngefa estimates, ―200,000 refugees in Zaire, mostly ethnic Hutus, and thousands of Zairians were killed as a result of the deliberate strategy of extermination of a portion of the Rwandan population.‖ Ngefa based his report on field research, along with a synthesis of reports by a number of human rights and humanitarian organizations. Persecuted first by Mobutu and then by Kabila, Ngefa and ASADHO gained a reputation for evenhanded and well-documented reports of abuses, regardless of the ethnic affiliation of perpetrators or victims. As such, ASADHO is a pillar of moral and ethical support for Congolese working to reduce interregional and interethnic
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
8
tensions. As a result of his unflinching honesty, Ngefa is now living in exile in Geneva, Switzerland, where he continues to work for human rights and for the dignity of his countrymen.
ផោក្ប
គី ល ិ ផរយយក្បុងផហាគ -ូផម ផងហាវ អារុនដូក្បូ (សាធារណរដឌរបជាធប
“ផយើងដឹងចា ់ ថ្នមានមនុ
ិ ន ិន ផយ៉បាយ)
សប៉ុនាមននាក្ប់ររូវផគ មាលប់។ ផ ើ យផយើងបានឃចក្បចាយព័រមា ៌ នទាំងផនះ។
បនាធប់មក្ប រោឌភិបាលបានចាប់ផផថើមក្បរ់ មាគល់។" តាមរយៈ ោររសាវរជាវ, ោរក្បរ់រតា, នង និ នុ ិ ោរោរររោង អ្ំពោ ី ររ ំផោភ ិ ម ផឃារផៅ ក្បបុងរបផ
(Zaire) ផមមះ ម៉ូបូ៊ ូ ផ
ជារបធាន
សក្បបុងរបផ
ផ
អារុនដូក្បូ (Guillaume Ngefa Atondoko) បានោក្ប់ជីវររប ិ អ្ងគោរ ិ និមនុ
រប
ផ
សធងនធ ់ ងរ ឃដលបងកផ
ក្បូ (Mobutu Sese Seko) ផនាះ, ផោក្ប
ផមមះថ្ន
មាគមោរពារ ិ ម និ នុ
ASADHO), ផោក្ប ផងហាវ បានឃាលផំ មល ើ ោរដផណថើមអ្ំណាចបងាូរមម ផោយរបធានាធិបរី ២០០,០០០នាក្ប់ ក្បបុងរបផ
មាលប់ ផោយអ្នុវរថតាមយុ នសាស្រ
បានផចញរបាយោរណ៍រប និ នុ ិ ម
ស នង ិ អ្ងគោរមនុ
ថ
ូ ផម ផងហាវ
ស វប ី អាស្រ
៊ូ ូ (Hutu), នង ិ ជនជារិ
ចផចាលផោយផចរនាផៅផលើរបជាជន
ខលួនរបឃ
រ៉ប់ពាន់
ល
ររូវផគ
ោរ ំ ផយ៉គរបាយោរណ៍ ពីអ្ងគោរ
ួលរងោរផធវើ ុក្បខបុក្បផមបញ, ដំបូងពី ម៉ូបូ៊ ូ (Mobutu) ផ
មាគមោរពារ ិ និមនុ
(ឬ
ោ (Rwanda) មួយឃផបក្ប។‖ ផោក្ប ផងហាវ
់ោរ់ផោយឃផអក្បផៅផលើោររសាវរជាវផោយតធល់ រម ួ ជាមួយ សធម៌មយ ួ ចំនួន។ ផោយបាន
វិ ច
ី (President ូរង់៉ ោប៊ឡា
ុងផពលផនាះ ផោក្ប ផងហាវ បា៉ន់របមាណថ្នមាន “ជនផភៀ
, ភាគផរចន ើ ជាជនជារិភាគរច ិ
មក្បពី ោប៊ឡា ី (Kabila) ផនាះ, ផោក្ប ផងហាវ និង
គីល
់ ោរ់ក្បុ ងភាពផរោះថ្ន ប ប ក្ប់ជាផរៀងរ៉ល់នែង។ ក្បបុងនាមជាសាទបនិក្ប និង
់ ោរ់ដំបូងផគ
Laurent Kabila) ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៦-១៩៩៧ ក្បបុងអ្ំ
ង ើ ផោយជនតថច់ោរ
ស វីបអាស្រ
វិច បាន
ួលក្បិរថិយ
យ ើ បនាធប់
ផោយសារឃរ
របាយោរណ៍ ុ រក្បិរមន ័ នរប ិ លំ ផអ្ៀង និង មានោរក្បរ់រតាបានលអ អ្ំពីោររ ំផោភបំពាន ផោយមន ិ ខវល់ពីោរជាប់ពាក្ប់ពន ជនជារភា ិ គរច ិ ណាមួយ, ជា
រ
ជននដដល់ នង ិ ជាជនរងផរោះផ
យ ើ ។ ដូផចបះផ
ថមភមយ ួ ោំរ ឃផបក្ប ី លធម៌ និង រក្បម ី លធម៌ ដល់ជនជារិក្បុងផហាគ
យ ើ
មាគមោរពារ ិ និមនុ
ស វប ី អាស្រ
់
វិ គឺ ច
(Congo, formerly
Zaire) ឃដលក្បំពុងផធវើោរក្បបុងោរោរ់បនទយ ភាពតានរឹងអ្នថររំបន់ និង អ្នថរជនជារិ។ ជាល នផលពីភាពផសាមះររង់មន ិ ង្វក្បផរ ផនះ បចចុបផនប ផោក្ប ផងហាវ ក្បំពុងរ ់ ផៅក្បបុងនរិ ផ ជាក្បឃនលងឃដលោរ់បនថោរង្វរផដើមផ ី ិ និមនុ
ភាពផៅ រី ក្បុង
ស នង ិ ផដើមផភា ី ពនែលែូ រប
សុឃឺ ណវ (Geneva) របផ
រមាប់របជាជនក្បបុងរបផ
រប
ីវ
(Switzerland), ផ
់ ោរ់។
ើយ
Zbigniew BUJAK (Poland—Political Participation and Life Underground) “„Let‟s not get caught‟ was our slogan.” Leader of the Solidarity underground in Warsaw from the imposition of martial law in 1981 until his arrest in 1986, Zbigniew Bujak trained as an electrical technician and became active in the opposition in 1978 while he was working at the Ursus tractor factory. Escaping capture in Gdansk on the night martial law was declared, Bujak traveled underground to Warsaw, where he set up one of the most elaborate and effective underground operations ever known. After his release from prison in a general amnesty, Bujak continued to lead Solidarity in the ―Round Table Negotiations,‖ during which he and his colleagues evolved a peaceful compromise with the communists, set the stage for the rise of democratic governance in Poland, and inspired change in Hungary, East Germany, Czechoslovakia, and throughout the entire region. Bujak decided not to run for office, choosing instead, like Lech Walesa, to stay in the trade union movement. He helped to found the Citizens‘ Movement-Democratic Alternative, later the Democratic Social Movement, and the Union of Labor. Elected to Parliament in 1991-1997, he spoke eloquently on behalf of women‘s rights and against anti-Semitism, incurring the wrath of many former supporters. He was Minister of Customs in Poland until his retirement from politics in 2002.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
9
ផោក្ប ប៊ក្ប ី នញ ី ូ ប៊ូចាក្ប (របផ ជាផមដឹក្បនាំចលនាោក្ប់ខួ ន ល
ប៉ូ ូញ -- ោរចូលរួមនផយ៉បាយ នង ខួ ន) ល ិ ិ ជវី រោក្ប់
“‟ក្បុំឲ្យផគចាប់បាន' ជាពាក្បយផសាលក្បរប ់ ផយើង។"
ូ លីឃឌរធ ី ី (Solidarity)
ផៅរក្បុងវ៉៉
រ (Warsaw), ពីោរោក្ប់ចាប់អាជាញ ឹ ក្បនានប១ ំ ៩៨១ រ ូរ
ដល់ោរចាប់ខួ នផោក្បនាន ល ប១ ំ ៩៨៦, ផោក្ប ប៊ក្ប ី នីញូ ប៊ូចាក្ប (Zbigniew Bujak) បានររូវបណុ ថ ះបណា ថ លជាអ្បក្បបផចចក្បផ អ្គគិ
នី ោរ់ោលយជាមនុ
ស
ក្បមមមាបក្ប់ក្បុ ងបក្បសរបនំ ប ងក្បបុងនប១ ំ ៩៧៨ ផៅផពលោរ់ផធវើោរផៅផរ៉ងចរក្បផលិររតាក្ប់ រ័ អ្ួរ ុ ៊
(Ursus)។ ផោក្បររ់ផគចពីោរចាប់ខួ ន ល ផៅក្បំពង់ឃផ ផោក្បែូរ៉ក្ប់បានលួ ចោក្ប់ផធវើដំផណើរផៅោន់
រី ក្បុងវ៉៉
កដង់ (Gdansk) នារ៉ររីនែងរបោ
ចាប់អាជាញ ឹ ក្ប (martial law),
រ (Warsaw) ឃដល ីផនាះ ផោក្បចារ់តាង ំ របរប ិ រថោ ិ រសាងរ់ៗដ៏លំអ្ិរ
និង មានរប ិ និភាពបំផុរ តាមឃដលផគធាលប់ដឹង។ ផៅផរោយផពលផោះឃលងពីពនននាោរក្បបុងោរផលើក្បឃលងផទា ផោក្បបានបនថដឹក្បនាំចលនា ជាមួយពួក្បក្បុមុ យន ម ី
,ថ បផងករ ើ មូលោឌនឲ្យមានោរផងប ើ ផ
និង ញ៉ ុ ំងឲ្យមានោរតល
់បូ រផៅ ថ របផ
(Czechoslovakia) និង ពា ដូចផោក្ប
ូ លីឃឌរធ ី ី ចូ ល “ចរចារុមូល” ឃដលផផថើមពីផនាះោរ់ និង
ច ិ វ៉៉ ផ
ដល់
ប៉ូ
ូញ រ
ង ើ ននោររគប់រគងឃបបរបជាធប ិ ផរយយ ផៅរបផ
ប៉ូ ូញ (Poland)
អា
៉ ខា ់ ងផក្បើរ (East Germany), របផ ឺមង
(Citizens‘
១៩៩៧,
ផឆក្បូ
ូ វ៉៉ល គី
ផរមចចិរថមន ិ ឈរផមមះ របឃជងរំឃណង ក្បបុងគណៈរដឌមស្រនថី,
សា (Lech Walesa) ឃដរ, ផោយ
ក្បបុងចលនា
Movement-Democratic
ជព ី
។ ផោក្បបានជួយសាទបនា
Alternative),
ផរោយមក្បចលនា
ងគម
ជីពពលក្បមម (Union of Labor)។ ររូវជាប់ជា អ្បក្បរំណាងរ៉ស្រ
ផោក្បនិយ៉យោរពារ ិ និស្រ ី ថ
អ្បក្បោំរ របផ
ផរមចោររពមផរពៀង
ុងរគី (Hungary), របផ
របជាធផិ បរយយ (Democratic Social Movement) នង ិ ពីនប១ ំ ៩៩១
ោរ ី បាន
ផពញរំបន់ឃរមថង។ ផោក្ប ប៊ូចាក្ប
ចលនាពលរដឌ--តល ់បូ ថររបជាធិបផរយយ
ជា ូ ផៅ,
និង
របនំងោរផរ ើ ផអ្ើង
ពួក្បជវី
ថ
(anti-Semitism),
។ ផោក្បបានោន់ោរជា រដឌមស្រនថីរក្ប ួ ងគយ (Minister of Customs) ូរដល់ផោក្បចូលនវិ រថន៍ ពីនផយ៉បាយ ក្បបុងនប២ ំ ០០២។
The DALAI LAMA (Tibet—Religious Freedom) “Unless the world community tackles the Tibetan issue, the human rights violations will continue.” The ninth child born to a farming family in the Chinese border region of Amdo in 1937, two-year-old Lhamo Thondup was recognized as the fourteenth reincarnation of the Dalai Lama. Renamed Tenzin Gyatso, he began a sixteen-year education in metaphysical texts to prepare him as spiritual leader. The Chinese invasion of Tibet in 1949 introduced brutal repression in which thousands were executed or starved to death in prisons, and hundreds of monasteries and temples were demolished. To eradicate Tibetan identity, the Chinese forced Tibetans to dress like Chinese, to profess atheism, to burn books, and to condemn and kill their elders and teachers. The Dalai Lama fled into exile in northern India along with eighty thousand followers in 1959; he has never returned. Meanwhile, new waves of repression erupted in the 1960s-80s that continue in the present. To date, the Chinese government has massacred, tortured, or starved over one million Tibetans. But Tibetans gather strength to continue the struggle from His Holiness the Dalai Lama, who inspires beliefs and encourages people to hold fast to their dreams, asking that we think of those who have stolen his land and massacred his people not as evil oppressors but as human beings deserving of forgiveness.
ោន
ឡាមា៉ ( ផី ប -- ផ
“រប ិ នផបើ
រភាពសា ី
នា)
គមន៍អ្នថរជារិមិនផោះរសាយបញ្ហាផៅ ី ផបផ ោររ ំផោភ ិ ិ ម ន នុ សនឹងផៅឃរបនថ។”
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
10
ជាក្បូន ី៩ ផក្បើរក្បបុងរគួសារក្ប ិ ក្បរ ផៅតាមរពំឃដនរបផ (Lhamo Thondup) ររូវបានផគ
ួលសាគល់ ថ្នជា អ្វតា ី១៤ រប
ូ (Tenzin Gyatso), ោរ់បានចាប់ផផថម ើ ១៦នប ំ
ផ
់ោន
ឡាមា៉។ ោរ់បានដូរផមមះផៅជា ែិន
ួលោរអ្ប់រ ំ
រមាប់ជាោរផររៀមខលួនផធវើជាអ្បក្បដឹក្បនាំសា
បានបងកឲ្យមាន ោរោប
ចិន ក្បបុងរំបន់ឃអ្៊មបូ (Amdo) ក្បបុងនប១ ំ ៩៣៧, ក្បុមារ ឡាម៉ូ ែុងឌុប
ងករ់យ៉៉ងផឃារផៅ រ
ផថ្នកលផទា
នង ិ រិ ័
មាលប់មនុ
នា។ ោរលុ ក្បលុ យរប
ូរដល់មានោរ
មាលប់មនុ
់ របផ
ចិន ចូលក្បបុងរបផ
សចា ់ នង ិ រគូបផរងៀន។ ោន
រោឌភបា ិ លចិន បាន
ង ើ ក្បបុងចផនាលះ
ឡាមា៉ បាននរិ ផ
ញ្ហដណរប
នា, ឲ្យដុរផ
ខលួនផៅក្បបុងរបផ
់ របជាជន ីផប,
ៀវផៅ, រពមទាំងឲ្យ ឥណា ឍ ខាងផជង ើ ជាមួយ
ប់ផៅវញផនាះផ ។ ក្បបុងខណៈផពលផនាះ ោរោប ិ
វរសនប១ ំ ៩៦០-១៩៨០ ឃដលបានបនថរ ូរដល់
ពវនែងផនះ។ នាផពលបចចុបផនបផនះ
មាលប់រង្វគល បានផធវើទារុណក្បមម ឬ បងអរ់អាហាររបជាជន ីផបផរចើនជាងមួយោននាក្ប់។ ប៉ុឃនថ របជាជន
ំ ក្បបុងោរបនថោររ ូ ៊ពីរពះរគូោន ីផប បានរបមូលផថុំក្បមាលង ចរ ិ ថរបជាជនឲ្យរបោន់ខាជប់នូវ ុ បន ិ រប
់ ពួក្បផគ
ផ
ឡាមា៉ ឃដលបានជរមុញ ឹក្បចិរផថ ៅផលើផ
យ ូ មឲ្យផយង ើ ើ
មាលប់របជាជនោរ់យ៉៉ងរង្វគល ថ្ន ពួក្បផគមន ិ ឃមនជាអ្បក្បោរ់ ោរអ្ភ័យផទា
ំ ៩៤៩ ីផបក្បបុងនប១
ស នង ប ក្ប រ៉ប់ ិ បពាន់នាក្ប់, ិ ោច់ផពាះសាលប់ក្បុ ងគុ
លៀក្បពាក្ប់ដូចជនជារច ិ ិន, ឲ្យបញ្ឈប់ជំផនឿផលើសា
៨0.០០០នាក្ប់ ក្បបុងនប១ ំ ៩៥៩។ ោរ់មន ិ ិ ឃដលបានវលរប
ងករជា ់ ផរចន ើ បានផធុះផ
កីអារ
(metaphysical) ឃដលមានរយៈផពល
រយឃដរ។ ផដើមផល ិ ើយក្បបុងផនាះឃដរ ក្ប៏មានោរបំតលញវរថអារ៉៉ ម និង រពះវហាររ៉ប់ ី ប់បំបារ់អ្រថ
ពួក្បចិនបានបងខំឲ្យរបជាជន ីផប ផ
សុន ី
ចក្បថីជំផនឿ និង ផលើក្ប ឹក្ប
ញ្ជ ឹ ងគរ ិ ផៅដល់ អ្បក្បឃដលបានលួ ចដីរប
ងករផ់ ឃារផៅផនាះផ
ឃរជាមនុ
សឃដល
ក្បថិ
់ ោរ់ ម
នង ិ ួលបាន
។
Juliana DOGBADZI (Ghana—Sexual Slavery) "When I was seven years old, my parents took me from our home and sent me to a shrine where I was a slave to a fetish priest for seventeen years. I lived and worked in the priest‟s fields and kept the compound clean. While doing so, I was raped repeatedly by the priest on torn mats on the cold floor of windowless huts.” Juliana Dogbadzi, enslaved in a shrine in her native Ghana as a young child under a custom known as Trokosi, was forced to work without pay, without food or clothing, and to perform sexual services for the holy man. She was able to escape seventeen years later, after several failed attempts. Trokosi means ―slave of the gods,‖ and is understood as a religious and cultural practice in which young girls, mostly virgins, are sent into lifelong servitude to atone for the alleged crimes of their relatives. In 1997 it was estimated that approximately five thousand young girls and women were being kept in shrines in the southeastern part of Ghana. Due to Juliana Dogbadzi‘s daring escape and her subsequent efforts to denounce the system, the Trokosi practice was banned in Ghana; however, law enforcement against Trokosi is still lax. Dogbadzi speaks out against Trokosi, traveling the country, meeting with slaves, and trying to win their emancipation; and increasingly, she is not alone in her courageous stance.
“
(shrine)
។
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
11
...។ ។” (Ghana) (Trokosi), ,
Dogbadzi) ោន់
(holy
ឬ
” (ឬ “
,
៧
man)។ ។
“
(Juliana
,
(Trokosi)
(Ewe)
”),
។
៩៩៧ ៤៥
។ , ៩៩៩។
(Trokosi)
។
(Dogbadzi)
(Trokosi)
,
។
Kek GALABRU (Cambodia—Political Participation and Children‘s Rights) “The authorities push the family to take poison, so they die, the mother, the father, so many children, at the same time.” Born on October 4, 1942, Kek Galabru received her medical degree in France in 1968. She practiced medicine and conducted research in Phnom Penh from 1968 to 1971, and continued her work in Canada, Brazil, and Angola. In 1987–1988 Galabru played a key role in opening negotiations between Hun Sen, president of the Cambodian Council of Ministers, and Prince Sihanouk of the opposition. That led to peace accords ending the civil war in 1991, and elections held under the auspices of the United Nations. Galabru founded the Cambodian League for the Promotion and Defense of Human Rights (LICADHO) during the United Nations transition period. LICADHO promotes human rights, with a special emphasis on women‘s and children‘s rights, monitors violations, and disseminates educational information about rights. During the 1993 elections, LICADHO‘s 159 staff members taught voting procedures to sixteen thousand people, trained 775 election observers, and produced and distributed one million voting leaflets. Since then, LICADHO continues to monitor abuses, provide medical care, legal aid, and advocacy to victims, as well as offering direct assistance to victims of human rights violations.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
12
ផោក្បរ ី ពុង ឈវី ផ
គច (របផ
ក្បមពុជា -- ោរចូលរួមនផយ៉បាយ និង ិ ក្ប ិន ុមារ)
ំ ុល, ដូផចបះ ពួក្បផគសាលប់, ទាំងមាថយ ទាំងឪពុក្ប, ទាំងក្បូនៗ ជាផរចើន “អាជាញធរជរំ ុញឲ្យរគួសារផឹក្បថ្នបព ក្បបុងផពលឃរមួយ។” ផក្បើរផៅនែង ី៤
ឃខរុ ោ
នប១ ំ ៩៤២
ផោក្បរ ី ពុង
ឈវី ផ
គច
បាន
ួល
ញ្ហដប័ររផវជជសាស្រ
ថ
ផៅរបផ
បារ៉ំងក្បបុងនប១ ំ ៩៦៨។ ផោក្បរ ី របរិបរថិោរង្វរផព យ និងរសាវរជាវផៅរក្បុងភបផំ ពញពីនប១ ំ ៩៦៨ ដល់ ១៩៧១, ោររ
់ ផ ៅ នង ិ ក្បច ិ ចោរ ផៅរបផ
ោណាោ, របផ
ផរប ុី ល នង ិ របផ
ផោក្បរ ី បានផដើររួនា ីជាគនលឹះផៅក្បបុងោរផបើក្បោរចរចារវ៉ង ផមថចរពះនផរ៉រថម ី
នុ។
ោរចរចារផនះបាននាំ
និងមានោរផបាះផនបរមួយ ឧបរទមភផ និងោរពារ ិ និមនុ
ស
អ្ងគោរលីោដូ ផលើក្បក្បមព
(លីោដូ, ់
និ នុ ិ ម
ព័រមា ៌ នអ្ប់រ ំអ្ំពី ិ និ។ ក្បបុងអ្ំ ផបាះផនបរដល់របជាជន
ើងផោយអ្ងគោរ LICADHO) សផោយ
នាយក្បរដឌមស្រនថី
ផៅរក្បក្បច ិ ចរពមផរពៀង
៊ុនឃ
ន
និងផមដឹក្បនាំចលនារបនំង
នថភា ិ ពបញ្ច ប់
ក្បបុងរយៈផពលអ្នថរោលអ្ងគោរ
នង ័ ត ផបាះផនបរមួយោន ិ ឃចក្បចាយខរ ិ ថ បណ
បានបណុ ថ ះបណា ថ លអ្បក្ប នលក្ប ឹ ។
ស្រង្វគមក្បបុងរ
គឺ
ុក្បនានប១ ំ ៩៩១, មពន ័ នជំផរឿន
គច បានបផងកើរ
របជាជារិ
(អ្៊ុនតាក្ប់,
UNTAC)។
និ ុ មារ ឃាលផំ មល ិ ក្ប ើ ោររ ំផោភបំពាន នង ិ ផសពវផាយ
ំ ៩៩៣ បុគគលិក្បទាំង ១៥៩នាក្ប់ រប ុងផពលផបាះផនបរនប១
១៦.០០០នាក្ប់,
ើយបនថ
អ្ង់ ូ គឡា។ រវ៉ងនប១ ំ ៩៨៧ ដល់ ១៩៨៨
របជាជារិ។ ផោក្បរ ី ពុង ឈវី ផ
ងករ់ធងនផ់ លើ ិ និស្រ ី ថ នង ិ
ផ
ផងករោរណ៍ផបាះផនបរ
ចាប់ពីផពលផនាះមក្បអ្ងគោរលីោដូ
់លីោដូ
បានបផរងៀននីរិវធ ិ ី
៧៧៥នាក្ប់,
រពមទាំងផលិរ
បនថឃាលផំ មល ើ ោររ ំផោភបំពាន,
ផថល់ោរពាបាលឃផបក្បផព យ, ផថល់ជំនួយផលូវចាប់ និងរ ូ ៊មរិជួយជនរងផរោះ ដូចជា ផថល់ជំនួយដល់ជនរងផរោះផោយសារោរ រ ំផោភ ិ ម និ នុ
ស។
Baltasar GARZON (Spain—International Law) “The world‟s problems seem to be only problems that you watch on TV, then you go on having dinner, and then you go to sleep… We cannot say that „I only take account of what happens in my country, and whatever is not happening in my country, what happens beyond the borders does not affect me.‟” Judge Baltasar Garzón has made judicial history taking on powerful enemies, specializing in cases against government corruption, organized crime, terrorists, state antiterrorism units, and drug lords. In 1973 Augusto Pinochet led a bloody coup against democratically elected President Salvador Allende of Chile. Pinochet‘s seventeen-year reign of terror included massive scale human rights violations, including disappearances and extrajudicial killings. In 1998, Garzón indicted Pinochet when the general visited London, boldly pursuing the general legally, despite furious pressures. While Pinochet‘s health eventually made the UK release him to Chile, Garzón‘s campaign for justice had set a precedent that no person is above the law, and that sovereign immunity does not extend to crimes against humanity. Other countries quickly followed Garzón‘s lead, and dictators across the globe canceled trips abroad for fear of the long arm of justice. Garzón‘s work has given hope to thousands of victims who suffered at the hands of dictators around the world. Most importantly, it reminds us that when a government persecutes its own people, that betrayal is of universal concern. Today, Judge Garzon continues his work in the face of great adversity, including being targeted for criminal prosecution himself in 2010, due to his work investigating crimes related to the Franco regime.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
13
បាល់តាសា
ន
(ផអ្
ា៉ញ -- ចាប់អ្នថរជារ)ិ
“បញ្ហារប ់ពិភពផោក្ប ផមើលផៅហាក្ប់ដូចជាមានឃរបញ្ហាឃដលអ្បក្បផឃើញមានក្បបុង ូរ ផ ើ យបនាធប់មក្ប អ្បក្បផៅ
ល ួ ទានអាហារោងច ផ ើ យបនាធប់មក្ប អ្បក្បចូល រមាន ... ។ ផយើងមិនអាច
និយ៉យថ្ន 'ខញុំគិរឃរពីបញ្ហាឃដលផក្បើរផ ើ ងផៅក្បបុងរបផ ផក្បើរផ ើ ងផៅក្បបុងរបផ
ផៅរក្បម បាល់តាសា
រប ់ខុ ំបា ញ នផ ផ ើ យថ្នអ្វីឃដលមិនក្បំពុង
ខញុំ អ្វីឃដលផក្បើរផ ើ ងផរៅរពំឃដន មិនប៉ះពាល់ ដល់ខុ ំផញ នាះផ ើ យ។'"
(Judge Baltasar Garzón) បានបផងករ ើ របវរថិសាស្រ
ឃដលមានអ្ំណាច,
សន៍ឃរប៉ុផណា ត ះ,
ផោយសារផរបើរបា ់ ឯក្បផ
ថក្បុ ងរបព័ ប ននយុរធ ថិ ម៌ ក្បបុងោររបនំងនង ឹ
ក្បបុងក្បរណីជាផរចើនរបនំងនឹង
អ្ំផពើពុក្បរលួ យរប
ររូវ
់ រោឌភបា ិ ល,
ឧរក្បដ ំ ៩៧៣ អ្ូ ូ ក ូ ថ ពីណូផឆ ិ ឌក្បមមមានោរផរៀបចំ, ផភវរក្បមម, អ្ងគភាពរបនំងផភវរក្បមមរោឌភបា ិ ល នង ិ ផមថ្នបផំ ញៀន។ ក្បបុងនប១ (Augusto ននរបផ
បានដឹក្បនាំរដឌរបហារបងាូរមមមួយ
Pinochet)
ឈល ី ី (Chile) គឺផោក្ប សាលវ៉៉ ឌ័រ អាល់
១៧នប ំ រប
របនំងនឹងរបធានាធិបរីជាប់ផនបរតាមល និរបជាធិបផរយយ
ង់ផដ (Salvador Allende)។ ោរោន់ោប់អ្ំណាចដ៏ផឃារផៅរយៈផពល
់ ផោក្ប ពីណូផឆ, រួមមាន ោររ ំផោភបំពាន ិ ម និ នុ
សធងនធ ់ ងរ ដូចជា ោរផធវឲ្ ល នង ើ យបារ់ខួ ន ិ ោរ
របព័ននយុរថិធម៌ (extrajudicial killings)។ ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៨ ផៅរក្បម ផពលឃដលឧរថមផ
នយ ី រ៍ ូបផនះផៅ
សនក្បច ិ ច ផៅ រី ក្បុង
បានផចា របោន់ផោក្ប ពីណូផឆ ជាផលូវោរ ផៅ
ឹ ឃរបងក្បបុងោរចារ់ោរឧរថមផ ុងដ៏ (London), ោរ់បានរបង
សាស្រ
ឈល យុ ន ិ ី ី វញផនាះ,
ថថ្ន ោមនបុគគលណាមួយអាចផៅពីផលើចាប់បានផ
មន ិ អាចផរបើ ផ
ប់ផៅោន់របផ
រមាប់របរពឹរថឧរក្បិដឌក្បមមរបនំងមនុ
ោោររប
ើយ, ផ
សជារិបានផ
់ ផៅរក្បម
ើយ។ របផ
ឃដលបានរងផរោះផោយសារក្បណា ថ ប់នដរប
់ ផៅរក្បម
ជាផរចើនបានផធវើតាមគំរូរប
ផនះ ផៅរក្បម
បានបនថោរង្វររប
ោលយជាផោលផៅក្បបុងោរ ឧរក្បដ ិ ឌក្បមមទាក្ប់ ងនង ឹ របបស្រ
ួលោរោរ់ផទា
់ ផៅរក្បម
ផោយសារមានោរភ័យខាលច "យុរថិធម៌ឃដល
បានផថល់ក្បថី
់ ជនតថច់ោរជុំវញព ិ ិភពផោក្ប។
ឃដលរោឌភបា ិ លណាមួយផធវើ ុក្បខបុក្បផមបញផៅផលើរបជាជនរប
បានបផងកើរឲ្យមានជាក្បរណី
យ ើ ថ្ន អ្ភ័យឯក្ប ិ ឃនិ ដលផពារផពញផោយអ្ំណាចផនាះ
យ ភ ិ ើ ជនតថច់ោរជាផរចន ើ ផៅជុំវញព ិ ពផោក្ប បានលប់ផចាលដំផណើរផៅបរផ
មាននដឃវង" (long arm of justice)។ ោរង្វររប
នីយរ៍ ូប
់ ផោក្ប ពីណូផឆ បានបងខំឲ្យចរក្បភពអ្ង់ផគល
ផនះតាមផលូវចាប់ ផោយោមនោរភ័យខាលចផសាះ។ ផៅផពលឃដល ុ ខភាពរប ផោះឃលងរូបោរ់ររ
មាលប់ផរៅ
ងឃម ឹ ដល់ជនរងផរោះជាផរចើនពាន់
ំ ខាន់បំផុរផនាះ គឺវ៉បានរ ំលឹក្បផយើងថ្ន ផៅផពល
់ ខួ នឯងផនាះ ល អ្ំផពើអារក្បក្ប់ទាង ំ ផនាះ គឺជាក្បងវល់សាក្បល។ បចចុបផនប
់ ោរ់ក្បុ ងភាពលំ ប បាក្បយ៉៉ងផរចើន ផោយរ៉ប់បញ្ចូ លទាំងោរឃដលោរ់ខួ នឯងបាន ល រព
ម ណឍ ក្បបុងនប២ ំ ០១០ ផោយសារឃរោរង្វររប
់ោរ់ ក្បបុងោរផ ុើ បអ្ផងករ
វង់ក្បូ (Franco Regime)។
Gabor GOMBOS (Hungary—Mental Disability Rights) “There was a relatively young man with severe mental retardation in the cage. We asked the staff how much time he spent in the cage. The answer was all day, except for half an hour when a staffer works with him. And I asked them, why do you keep this person in the cage?” People of all ages who suffer from psychological illnesses from depression to schizophrenia are regularly abandoned to a life of discrimination. Locked away in insane asylums where degrading conditions include inactivity, filthy spaces,
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
14
and the use of restraints, they are denied privacy, adequate medical care, food, water, clothing, blankets, heat, and trained staff. Reintegration into society is rarely a treatment goal, medications are misused, and informed consent for treatment is lacking. Gabor Gombos knows these conditions all too well. Between 1977 and 1990 he was confined four times to psychiatric wards in Hungarian hospitals, and emerged determined to overhaul psychiatric care. To this end, Gombos cofounded the first NGO in Hungarian mental health issues (EGISZ, National Family Association of the Mentally Ill) in 1993, and in 1994, cofounded Voice of Soul, Hungary‘s first NGO for survivors of mental health facilities( he still serves as board chair). Gombos is also a member of the board of directors of the Users, Ex-users, and Survivors of the Psychiatry Movement in Europe, and the European Network on Constraint and Collaboration in Psychiatry. He is on the editorial board of Out Loud, and cofounder of the Hungarian Mental Health Interest Forum. Gombos‘s tireless work on behalf of people with mental illness has brought the human potential of those with disabilities into the light at last.
ហាកប័រ
ក ូ មប
(
ុងរគី --
ប ពោ ិ អ្ ិន ក្ប ិ រផលូវចរ ិ ថ)
័ វយផក្បម ងមាបក្ប់ឃដលមាន
"មានបុរ
ផលូវចិរធ ថ ន ង ធ ់ រង ផៅក្បបុងរ ុង។ ផយើងបាន ួ របុគល គ ិ ក្បផៅ ី ផនាះថ្នផរើ
ោរ់ផៅក្បបុងរ ុងរយៈផពលប៉ុនាមន។ ចផមលើយ គឺ ផៅផពញមួយនែង ផលើក្បឃលងឃរផពលឃដលមានបុគល គ ិ ក្បមាបក្ប់ មក្បផធវើោរជាមួយោរ់ក្បនលះផមា៉ងក្បបុង១នែង។ ផ ើ យខញុំបាន ួ រពួក្បផគថ្ន ផ រុអ្ី បា វ នជាបុគគលរូបផនះផៅក្បបុង រ ុង?"
មនុ
សរគប់អាយុ ឃដល
ួលរងជមងផ ល ិរថចាប់ពីោរធាលក្ប់ ឹក្បចិរថ រ ឺ ូ វច
ជីវរមួ ិ យឃដលផពារផពញផៅផោយោរផរ ើ ផអ្ង ើ ។ ដូចជា អ្
ផគបានចាក្ប់ផសារក្បបុងក្បឃនលងឆកួរ
ក្បមមភាព, ក្បឃនលងគរគិច និង ោរោក្ប់ក្បំ
ឃែរក្បាផវជជសាស្រ
ូរដល់ ជមងវឺ ក្បលចារ ក្ប ិ ិ ជា ូផៅររូវផគផបាះបង់ឲ្យរ ់ ផៅក្បបុង ប់មយ ួ
ិរ ផោយអ្បក្បផៅក្បបុងផនាះ ររូវបានបដិផ
ឃដលមានលក្បខណៈបនាធបបផនាទក្ប
ធមន ិ ឲ្យមានភាពឯក្បជន, ោរ
ថរគប់រោន់, មាូបអាហាររគប់រោន់, ឹក្បរគប់រោន់, ផមលៀក្បបំពាក្ប់រគប់រោន់, ភួយរគប់រោន់, ក្បផតថរគប់រោន់ នង ថ លរគប់រោន់។ ោរផធវើ មា រណក្បមមចូលក្បបុង ងគមវញ ិ ក្បរមររូវបានផគចារ់បញ្ចូ ល ិ បុគគលិក្ប ឃដលមានោរបណុ ថ ះបណា ក្បបុងផោលផៅននោរពាបាលណា ់ ោរផថល់ថ្នបំ ងកូវឃរងផធវើផ ើងផោយមន ិ ររឹមររូវ និង មានោរខវះខារក្បបុងោរយល់រពមពី អ្បក្បជមងឺ ក្បបុងោរ ួលោរពាបាល ផោយសារមន ៌ នរគប់រោន់។ ផោក្បហាកប័រ ូ មប ក (Gabor Gombos) បានដង ឹ ពី ិ មានព័រមា លក្បខខណឍទាំងអ្
់ផនាះចា
់ោ ់ ណា
់។ ក្បបុងចផនាលះនប១ ំ ៩៧៧ ដល់ ១៩៩០ ក្បបុងបនធបឃ់ ផបក្បវក្បលចារ ក្ប ិ ិ ុងរគី ផ យ ប ន ក្ប។ ិ ើ ោរ់បានតាំងចរ ិ ថក្បុ ងោរព ិ រ ិ យនង ិ ឃក្បឃរបោរឃែទាំឃផបក្បវក្បលចារ ិ
ចំនួន៤ដង ក្បបុងមនធរី ផព យជាផរចើនក្បបុងរបផ ផ រុផនះផ ើយ ហាកប័រ បានរួមបផងកើរអ្ងគោរមន ួ ិ ឃមនរោឌភបា ិ ល ីមយ ូ កមប ុងរគី (EGISZ
ភបា ួ រប ិ ល ីមយ
រមាប់បញ្ហា ុ ខភាពផលូវចិរថក្បុ ងរបផ ប
មាគមជារិរគួសារអ្បក្បជមងផ ល រ ំ ៩៩៣ នង ំ ៩៩៤ ោរ់បានរួមបផងកើរអ្ងគោរមន ឺ ូ វច ិ ថ) ក្បបុងនប១ ិ ក្បបុងនប១ ិ ឃមនរោឌ ់ របផ ុងរគី រមាប់អ្បក្បរួចរ ់ រ៉នមានជីវរព ំ អ្ ់ ឃដលមានផមមះថ្ន ិ ីមនធីរផព យ ុ ខភាពផលូវចិរថទាង
ផមលងរពលឹង (ោរ់ផៅឃរ
ោរជារបធានរក្បុមរបឹក្បាភបា ិ ល)។ ផោក្ប
ក ក្ប៏ជា មាជិក្បរក្បុមរបឹក្បាភបា ិ លរប ់ ូ មប ចលនា អ្បក្បផរបើរបា ់ អ្រីរអ្បក្បផរបើរបា ់ និង អ្បក្បរួចរ ់ រ៉នមានជីវរព ក្ប ថ ញអ្ឺរុប៉ ថ ី ិ ីភាពវក្បលចារ ិ ិ ក្បបុង វីបអ្ឺរុប៉ និង បណា ីព ផលវបាក្ប នង ក្បិចច របរិបរថិោរក្បបុងវ ិ ័យវក្បលចារ ក្ប។ ោរ់ជា មាជិក្បរក្បុមរបឹក្បានិពនននាយក្បរប ់ រពឹរថិបរ័ រ ិ ិ ិ ិ ឃរមក្បដផង្វាយ (Out Loud) នង ិ ជា
មន ិ ផចះផនឿយ
រ់រប
់ ផោក្ប
ក ូ មប
សាទបនក្ប ិ ផវ ោ ិ ផលរបផយ៉ជន៍ ុ ខភាពផលូវចរ ិ ថរបផ
បានផថល់ពនលឺដល់
ោថនុពលភាពជាមនុ
សរប
ុងរគី។ ផៅ ប ី ំផុរ ភាព
់ អ្បក្បឃដលរ ់ ផៅក្បបុងភាពពិោរ។
Bruce HARRIS (Guatemala/United Kingdom—Children‘s Rights) “Why are the children hungry? Why are they being abused and murdered?”
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
15
Throughout Latin America, homeless children are beaten, tortured, raped, and murdered with virtual impunity. Bruce Harris had been Central America‘s foremost advocate for ―street kids.‖ FSince 1989, Harris had been the director of Casa Alianza, in Guatemala City, which provides food, shelter, medical care, drug rehabilitation, counseling, skill training, legal aid, and other services to forty-four hundred homeless children abandoned to the streets. His investigations led to over 392 criminal prosecutions where children were the victims, and he was the first person in the history of Guatemala to successfully sue police for the murder of a street child. At the request of the attorney general, Harris investigated and exposed a baby-trafficking ring where poor women were tricked into giving up their infants for adoption. Bound for the United States, these infants yielded a hefty twenty-thousand-dollar fee each for unscrupulous middlemen. One alleged perpetrator (married to the president of the Guatemalan Supreme Court) then filed criminal charges against Harris for defamation. In Guatemala, truth is no defense in a defamation suit, and defamation is a criminal offense. Harris went on to work in Southern Florida with farm workers and other at-risk communities. In 2010 Bruce Harris died.
រប៊ូ
ហារ ី
( ូ ផរមា គ ៉ ឡា/ចរក្បភពអ្ង់ផគល
--
ិ ក្ប ិន ុមារ)
“ផ រុអ្ី បា វ នជាផក្បមងឃាលន? ផ រុអ្ី បា វ នជាផគរ ំផោភបំពាន និង ពា
ផពញ វីបអាផមរចឡា ិ ីន ផក្បមងោមនផធះ
នពរអ្វ៍ ផី សាះផ
យ ើ ។ ផោក្ប រប៊ូ
ហារ ី
ឃមផង ររូវផគវ៉យដំ, ផធវើទារុណក្បមម, ចាប់រ ំផោភ និង
មាលប់ ផោយមន ិ មានផទា
(Bruce Harris) គឺជាអ្បក្បរ ូ ៊ មរដ ិ ៏ ំ ខាន់ជាងផគ
រមាប់ “ផក្បមងរ ់ ផៅតាមផលូវ”
ផៅអាផមរចក្បណា ថ ល។ ចាប់តាង ំ ពីនប១ ំ ៩៨៩មក្ប ផោក្ប ហារ ី ិ គ ៉ ឡា ឃដលបានផថល់ អាហារ, ូ ផរមា
ីជរមក្ប, ោរឃែទាំផវជជសាស្រ
បណា ថ លជំនាញ, ជំនួយឃផបក្បចាប់ នង ិ ផ ៤៤.០០០នាក្ប់។ ោរផ ុើ បអ្ផងកររប ឃរផក្បមងៗជាជនរងផរោះ ផ ប៉ូលី
ពប ី
ថរបផ
ឃមផងឃដលររូវផបាះបង់ឲ្យរ ់ ផៅតាមផលូវចំនួន
ប រព
ម ណឍចំនួន ៣៩២ក្បរណី ឃដលមាន ុ ន
គ ៉ ឡា ឃដលបាន ូ ផរមា
ួលផជាគជ័យក្បបុងោរបថង ឹ
មាលប់ផក្បមងតាមចផិ ញ្ច ើ មផលូវមាបក្ប់។ ផោយមាន ំ ណូមពរពីអ្គគរពះរ៉ជអាជាញ ផោក្ប ហារ ី ផោយក្បបុងផនាះ
ផគបានផរបើលផច ិ ឲ្យមនុ
រដឌអាផមរច ិ ទារក្បទាំងផនាះ មានរនមល ២០.០០០ដុ ោលរ
ក្បំពូលរបផ
ោរពរ ិ មន ិ បាន
ម ណឍ។ ផោក្ប ហារ ី
សរ ី ផបាះបង់ក្បូនឲ្យផគ
ួលយក្បផៅចិញ្ចឹម។
ម ណឍ ផៅផលើ ផោក្ប ហារ ី ផ
ពីប បរហាផក្បរ ។ ថ៍ ក្បបុងរបផ ិ ថ៍ ើយប បរហាផក្បរ ិ
បានបនថផធវើោរក្បបុងរដឌផលរោខាងរផ ី ូង ជាមួយអ្បក្បផធវើោរក្បបុងក្ប ិ ោឌន និង ហារ ី
ផៅ
រមាប់ឈួញក្បណា ម ថ លឃដលមន ័ ននង ិ មានជាប់ពាក្ប់ពន ឹ បញ្ហា
ួលោរោរពារផនាះផ ក្បបុងោរបថង ថ៍ ឹ ផថល់ពីប បរហាផក្បរ ិ
ហានភ ័ ផផសងៗផ ៀរ។ ផោក្ប រប៊ូ ិ យ
បានផ ុើ បអ្ផងករ នង ិ
ឃដលររូវផគផចា របោន់មាបក្ប់ (ឃដលបានផរៀបោរជាមួយរបធានរុោោរ
ូ គផរមា៉ឡា) បានោក្ប់ពាក្បយផចា របោន់រព
គ ៉ ឡា ូ ផរមា
ា ផៅក្បបុង ីរក្បុង
មផទាផញៀនថ្នប,ំ ោររបឹក្បា, ោរបណុ ថ ះ
ថ, ោរសាថរនីរិ
់ ោរ់ បានមនផៅដល់ ោរោរ់ផទា
ឃផបក្ប ី លធម៌ ឬ ផោលោរណ៍ណាមួយ។ ជនផលមើ
រព
គឺជានាយក្បអ្ងគោរ ោសា អាលីយង ៉ ់
វ៉ក្បមមផផសងផ ៀរ ដល់ផក្បមងោមនផធះ
ួ ក្បបុងរបវរថិសាស្រ ើយោរ់គឺជាបុគគល ម ី យ
ោរររោងរក្បុមជួញដូរទារក្ប ដល់
មាលប់ក្បុមារ?”
ជាប ផលមើ គមន៍ក្បំពុងមាន
បានសាលប់ ក្បបុងនប២ ំ ០១០។
Vaclav HAVEL (Czech Republic—Free Expression) “You don't want to become involved with the dirt that is around you and one day, all of a sudden you wake up and realize that you are a dissident, that you are a human rights activist.” One of democracy‘s most principled voices, armed with a moral compass that points true north, and an eloquence unsurpassed in the political arena, Vaclav Havel is Czechoslovakia‘s leading playwright, and from 1993-2003, its first non-Communist president of Czechoslovakia in over forty years. Celebrated for absurdist plays including The Garden
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
16
Party, The Increased Difficulty of Concentration, The Memorandum, Largo Desolato, and Temptation, Havel, who was born in 1936, was a founder of Charter 77, a human rights and democracy organization that challenged the Soviet takeover. He wrote compelling texts of dissent (The Power of the Powerless (1978), is one of the best political essays ever written), and, in 1979, Havel was sentenced to four and a half years at hard labor, during which he wrote Letters to Olga. As chief spokesperson of Civic Forum, which he cofounded in 1989, Havel‘s moral persuasion helped bring Communism to its knees, and enabled him to negotiate a peaceful transition to democracy. Out of the ashes of Soviet control emerged a new state, based on free expression, political participation, civil society, and commitment to the rule of law.
វ៉៉ោលវ ហាឃវល "អ្បក្បមន ័ នជាមួយនឹងផរឿងអារក្បក្ប់ៗ ឃដលផៅជុំវញខល ប ផ ិ ិ ចង់មានោរជាប់ពាក្ប់ពន ួ នរប ់ អ្ក្ប
ួ , ើយផៅនែងមយ
ផៅផពលឃដលអ្បក្បភាញក្ប់ពផី ដក្ប អ្បក្បរសាប់ឃរយល់ ថ្ន អ្បក្បគជា ឺ អ្បក្បរបនំងមាបក្ប់, យល់ថ្ន អ្បក្បគជា ឺ ោរពារ ិ ិម ន នុ វ៉៉ ោលវ ហាឃវល (Vaclav Havel) គជា ឺ
ផរយយ។ ជាមួយនិងោរររមង់ ិ
សមួយរូប។”
ផមលងមួយក្បបុងចំផណាម
តធល់ ខួ នរបក្បបផោយ ល
ក្បមមជន
ផមលងឃដលមានសារ ំ ខាន់បំផុរ
រមាប់ល នរិ បជាធប ិ
ី លធម៌, ផោយោមនភាពផវៀចផវរ, រួមជាមួយ ងផវ៉ហារផោ
លយ
ផលចផធាលជាងផគផៅក្បបុងនក្បនផយ៉បាយ, ផោក្ប ហាឃវល បាននយ៉ ប ក្បរបនំងមាបក្ប់ មក្បពី ិ យផោយភាពផសាមះររង់ក្បុ ងនាមជាអ្ប វមានរបធានាធ ប ីរក្បុង ិ ិបរីក្បុ ង ជនរងផរោះអ្ ផោរ
(Prague)។ ក្បបុងនាមជាអ្បក្បនិពននផរឿងផោខនលផជា ី ងផគក្បបុងរបផ
់ រយៈផពលដ៏យូរផរោមោរោប
ងកររ់ ប
រផ ើ រតាមរយៈនព ិ ននផរឿងផោខនឃដលគួរឲ្យអ្
់
់ រដឌរបបក្បុមុ យន ម ី ំ ផណើច
ួ
ផឆក្បូ
ូ វ៉៉ល គី និង ជា
, ោរ់មានភាពលផល ី ាញ និង
ចរ ិ ថជាផរចន ើ , រួមមាន
ួលបានោរ
ពិធីជប់ផលៀងក្បបុង ួ នចារ (The
Garden Party), ោរលំ បាក្បោន់ឃរធងនធ ់ ងរផៅក្បបុងោររបមូលអារមមណ៍ (The Increased Difficulty of Concentration), អ្នុ
ារណៈផយ៉គយល់ (The Memorandum), ឡា ូ ក ផដ ូ ឡារូ (Largo Desolota), និង ោរប៉ុនប៉ង (Temptation)។ ផោក្ប
ហាឃវល ផក្បើរក្បបុងនប១ ំ ៩៣៦ ជាសាទនិក្បអ្ងគោរ ិ និមនុ ឃដលបានរបឈមរ ល់ជាមួយនឹង ោរចាប់អារមមណ៍យ៉៉ងខាលង ំ ចំណងផជើងថ្ន អ្ំណាចរប
ោររគប់រគងរប
ី ថពី ោរោប
់របផ
ូ ផវៀរ។
ងករ់ នង ិ ោររបនំង, ផ
(Charter 77)
ោរ់បាននិពននអ្រទប ជាផរចើនឃដលបានទាក្ប់ទាញ
យ ើ សាបនដរប
់ោរ់មយ ួ ផៅក្បបុងនប១ ំ ៩៧៨ ឃដលមាន
់ អ្បក្បោមនអ្ំណាច (The Power of the Powerless) គឺជាអ្រទប នផយ៉បាយដ៏លអបំផុរឃដលមន ិ ធាលប់
មានអ្បក្ប
រផ
ោរ់ផទា
ឲ្យផធវើោរធងនធ ់ ងររយៈផពល ៤នបក្ប ំ នលះ, ផ
រ។ ក្បបុងនប១ ំ ៩៧៩
រមាប់ជាោរ
ង ឹ ក្បផៅផលើ យ ើ ក្បបុងអ្ំ
(Letters to Olga)។ ក្បបុងនាមជានាយអ្បក្បនាំពាក្បយរប នប១ ំ ៩៨៩, ផ
ស និង របជាធិបផរយយផមមះ
ក្បមមភាព ិ និមនុ
សរប
ិ ននផរឿង លិខិរផផញើផៅោន់អ្ូល ុងផពលផនាះ ោរ់បាននព
់ អ្ងគោរផវ ិោ ុី វល ិ (Civic Forum), ឃដលោរ់ជា
ឹ នាំ ចំផណះរបាជាញឃផបក្បនផយ៉បាយ នង ើយតាមរយៈភាពជាអ្បក្បដក្ប ិ ភាពអ្ូ
ផោក្ប ហាឃវល បានជួយ មាលក្ប់របបក្បុមុ យន ម ី របជាធិបផរយយ។
ងគម ុី វល ិ នង ិ ឆនធៈក្បបុងោរ
ជាប់ផនបរជារបធានាធិបរីននរបបមន ម ិ ឃមនក្បុមុ យន ី ជាបុគគល ប ី ី ឃដលបាន
លរគប់រគងរប
ួ រប ីមយ
ួល រង្វវន់ភាពជាពលរដឌរប
់របផ
់ របផ
ូ ផវៀរ
សាទ និក្បក្បបុង
ទាញឃផបក្ប ី លធម៌ រប
ឲ្យធាលក្ប់ដល់ បារ និង បានចរចារឲ្យមានោរតល ់ បូ រផោយ ថ
រដឌែម មី យ ួ បានផក្បើរផចញមក្បពី
បផញ្ច ញមរ,ិ ោរចូលរួមក្បបុងនផយ៉បាយ,
់ោរ់ ផោក្ប ហាឃវល ររូវបាន
ផោយឃផអក្បផៅផលើ
់ ោរ់,
នថិវធ ិ ីផៅជារបប ផ
រភាពននោរ ី
ួលបាននរ ំ ៩៨៩ ផោក្ប ហាឃវល បាន ី រិ ដឌ។ ក្បបុងនប១ ផឆក្បូ
់ ហាណូ អ្ ឃអ្ល
ប ប។ ំ ក្បបុងនប២ ំ ០០២ ោរ់ ូ វ៉៉ល គីក្បុ ងរយៈផពល៤០ន ន ិ បូជិន (Hanno R. Ellenbogen Citizenship
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
17
Award)
ឃដលបានផថល់ផោយ
ងគម
Cooperation)។ ក្បបុងនប២ ំ ០០៣ ោរ់បាន យក្បតាមផមមះ ម៉ូហាន់ោ ចំឃណក្បដ៏ផឆបើមរប
ួលបាន
Society
for
International
នថិភាពគននីអ្នថរជារិ (International Gandhi Peace Prize) ឃដលបាន
នថិភាពពិភពផោក្ប និង ផលើក្បក្បមព
់ ផោក្ប គនន។ ំ ០០៣ ផោក្ប ហាឃវល ជាអ្បក្ប ី ក្បបុងនប២
អ្ងគោរផលើក្បឃលងផទា ោរង្វររប
ួល រង្វវន់
(Prague
ោរ៉មចាន គននី (Mohandas Karamchand Gandhi) រប
់ ោរ់ក្បុ ងោរ ប
តាមមផធាបាយរប
របរិបរថិោរអ្នថរជារិ ីរក្បុង
់
់ រោឌភបា ឍ ិ លឥណា
និ នុ ិ ម
រមាប់ោររួម
សផៅក្បបុងសាទនភាពដ៏លំបាក្បបំផុរ
ួលបាន រង្វវន់អ្គគរដឌ ូរ
រិ
មផជញ្ដ ៈរប
អ្នថរជារិ (Amnesty International‘s Ambassador of Conscience Award) ផលើក្បដំបូងផគ
់ ោរ់ក្បុ ងោរផល ប ើ ក្បក្បមព
់
ិ និមនុ
ស។
ផៅក្បបុងនប២ ំ ០០៣
របធានាធប ិ រីអាផមរច ិ (U.S. Presidential Medal of Freedom) ផ
ផនះឃដរ
ោរ់បាន
ួល
យ ំ ០០៨ អ្ងគោរ ើ ផៅក្បបុងនប២
ផមោយផ សនៈខុ
ច វ៉៉ ផ
សា (Lech Walesa) នង ិ ក្បូរ៉៉
រមាប់
រភាពរប ី
់
ោប (A Different
View) មានមូលោឌនផៅអ្ឺរុប៉ បានផៅ ផោក្ប ហាឃវល ថ្នជាផជើងឯក្បមាបក្ប់ក្បុ ងចំ ប ផណាមផជើងឯក្បរបជាធិបផរយយរប រួមជាមួយនង ឹ ឃណល ុ ន ឃមនដឺឡា (Nelson Mandela), ផ
់
សូន អា
់ ពិភពផោក្ប ណូ (Corazon
Aquino)។
Doan Viet HOAT (Vietnam—Political Rights and Imprisonment) “I wanted to send a message to the people who wanted to fight for freedom that the dictators could not win by putting us in jail. I wanted to prove that you cannot, by force, silence someone who doesn‟t agree with you.” Known as the Sakharov of Vietnam for his outspoken role as leader of the democratic movement, Doan Viet Hoat protested the South Vietnamese government‘s suppression of Buddhists in the 1960s while still a student. After a Ph.D. in the US, he returned to Vietnam, helping a Buddhist private university, Van Hanh, to modernize. When North Vietnam embarked on mass arrests of intellectuals in 1976, Hoat spent twelve years confined to a cell shared with forty others. Upon his release, Hoat published an underground magazine, Freedom Forum (Dien Dan Tu Do). Detained without trial for years, in 1993 he was sentenced to twenty years in prison for ―attempting to overthrow the government.‖ Hoat continued to write criticisms of the regime sent out of the prisons clandestinely. The Vietnamese government transferred Hoat from one detention center to another to silence him, but everywhere his charismatic temperament won over prisoners and guards, who sought his counsel and carried out his letters. Finally sent to the most remote prison in the country, Thanh Cam Labor Camp, Thanh Hoa province, Hoat spent almost five years in solitary confinement until, in 1998, after international pressure, he was released, then exiled. Hoat now lives in the US, and continues his movement for democracy for Vietnam.
ឌ័ន ផវៀរ ័រ (របផ
ផវៀរណាម --
ន ផយ៉បាយ និងោរោក្ប់ពនននាោរ) ិ ិន
"ខញុំចង់បញ្ជូ នសារដល់របជាពលរដឌឃដលចង់រ ូ ៊ មរិផដើមផីផ
រភា ី ព ថ្ន ពួក្បតថច់ោរពុំអាចឈបះ ផោយ
រោន់ឃរោក្ប់ផយើងក្បបុងពនននាោរផនាះផ ។ ខញុំចង់បង្វាញថ្ន អ្បក្បពុំអាចបំបិ មារ់នរណាមាបក្ប់ឃដលមិនរ ប តាមអ្ ់ផោក្បផោយផរបើក្បមាលង ំ បាយផ ។"
ដូចផគសាគល់ថ្ន
ជារួអ្ងគសាខារូ ៉
ចលនារបជាជន, ផោក្ប ឌ័ន ផវៀរ ខាងរផូង
នា
សវរស ៦ ី ០
(Sakharov)
ននរបផ
ផវៀរណាម
ចំពាះោរនិយ៉យរះគន់ ខាលង ំ ៗក្បបុងនាមជាផមដឹក្បនាំ ិ
័រ (Doan Viet Hoat) បានរបនំង ោរ
ផៅផពលផោក្បផៅជានិ ិ រសផៅផ
ើយ។
ងករ់
ងកន ិ ពុ នសា
ផរោយបញ្ច ប់
នារប
់ រោឌភបា ិ លផវៀរណាម
ញ្ហដប័ររបណឍិរផៅ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
រដឌអាផមរក្ប ិ
18
ផោក្បបានររលប់មក្បរបផ ំផនើបផ
ផវៀរណាមវញផដ ិ ើមផជ ី ួយសាក្បលវ ិ ាល័យពុ នសា
ផវៀរណាមខាងផជើងផធវើយុ ននាោរចាប់បញ្ហដវនថ័ ជារក្បុមៗ នានប១ ំ ៩៧៦
ើង។ ផៅផពលរបផ
ររូវជាប់ពនននាោរ ១២នប ំ ផៅក្បបុងបនធបគ ់ ុក្បរួមជាមួយអ្បក្បផទា ផវៀរ
័រ
ផចញផាយ
ជាផរចន ំ ម នោរោរ់ផទា ើ នបោ ផោក្ប
ឌ័ន
ផវៀរ
បានផផធរផោក្ប ឌ័ន
័រ ផវៀរ
សនាវដីថ
មាងរ់ផមមះ
បនថ
រផ
ផវ ិោផ
័រ
ររះគន់ របបដឹក្បនាំ ិ
រភាព ី
(ផឌៀនោនធូ ដូ)។
ផោយផផញើផចញអ្រទប
់ោរ់ររូវបាននមព ំ នននាោរ នង ិ អ្បក្បផទា
រភាព ី
រួចនិរផ
ចលនាផដើមផល និរបជាធិបផរយយ ផៅរបផ ី
ឲ្យ
ផោក្ប ឌ័ន ផវៀរ
័រ
ខលួន។
់
"ប៉ុនប៉ង ផថួលរ ំលំ រោឌភបា ិ ល"។ រោឌភបា ិ លផវៀរណាម
ផដើមផប ី ិ មារ់ោរ់ ឃរផៅរគប់ ីក្បឃនលងចាររ ឹ
ចូ លចរ ិ ថ ផ
ើយពួក្បផគ ុំ ផយ៉បល់ោរ់ ផ
យ ើ សារ
យ៉លបំផុរ គជ ឺ រមុញពលក្បមមបងខំ ថ្នញ់ ោំ ។
័រ សាបក្ប់ផៅ ផី នាះបាន ៥នប ំ យ៉៉ងឯផោ ផៅក្បបុងបនធបឃ ់ ុំឃាង ំ រ
ោរ់ររូវផោះឃលងឲ្យមានផ
ហាញ់
បនាធប់ពីររូវឃុំខួ នអ្ ល
មាងរ់ពីពនននាោរ។
ពីពនននាោរមួយផៅោន់ពនននាោរមួយផ ៀរ
់ ោរ់ផចញផៅផរៅ។ ជាចុ ងផរោយោរ់ររូវបញ្ជូ នផៅពនននាោរ ផៅោច់ រ
ផោក្ប ឌ័ន ផវៀរ
វ៉ន់
៤០នាក្ប់ដន ផ ៀរ។ ផពលរួច ពព ផោក្ប ឌ័ន ិ ី នននាោរវញ
ោរ់ររូវ ោរ់ក្បឲ្ ថី យជាប់ពនននាោរ២០នប ំ ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៣ ពប ី
លក្បខណៈដ៏មានរបជារបយ ិ ភាពរប រប
នាឯក្បជនមួយផមមះ
ូរដល់ នប១ ំ ៩៩៨ បនាធប់ពី
បចចុបផនបោរ់រ ់ ផៅ
មាពធអ្នថរជារិ
រដឌអាផមរក្ប ិ
និងបនថ
ផវៀរណាម ។
Rana HUSSEINI (Jordan—Honor Killings) “The only way to rectify the family‟s honor is to have a wife, daughter, sister killed. „Blood cleanses honor,‟ the killers say.” Journalist, feminist, and human rights defender Rana Husseini broke the silence and exposed the shame of Jordan when she unveiled the common but unspoken crime of honor killings there. Honor killings happen when a woman is raped or is said to have participated in some illicit sexual activity. Across the globe, women who are beaten, brutalized, and raped can expect police, prosecutors, and judges to humiliate victims, fail to investigate cases, and dismiss charges. Imagine what it means in Jordan, where women who are raped are considered to have compromised their families‘ honor. Fathers, brothers, and sons see it as their duty to avenge the offense, not by persuing the perpetrators, but by murdering the victims; their own daughters, sisters, mothers. Honor killings accounted for one-third of the murders of women in Jordan in 1999. Husseini wrote a series of reports on the killings and launched a campaign to stop them. As a result, she has been threatened and accused of being anti-Islam, anti-family, and anti-Jordan. Yet, the newly ascended King Hassan cited the need for protection of women in his opening address to parliament. The conspiracy of silence has been forever broken thanks to this young journalist who risks her life in the firm faith that exposing the truth about honor killings and other forms of violence against women is the first step to stopping them.
រ៉៉ ណា
៊ូផ
នី (របផ
សក្បោនី -- ោរ
"ផលូវឃរមួយគរ់ផដើមផីសាថរក្បិរិ យ ថ
អ្បក្ប
ជាអ្បក្បោឃ ផ
រគួសារ ររូវឃរ
ប់ផោយក្បរ ិ ថិយ
ផអ្ៀនរប
(honor
)
ប់របពនន, ក្បូនរ ី , បអូនរ ី ផចាល។
ប់ផគថ្ន៖ 'មមោងក្បិរិ យ ថ ។'“
រ អ្បក្បោរពារ ិ និស្រ ី ថ នង អ្បក្បោរពារ ិ ម និ នុ ិ
៏ ួរឲ្យខាម ើយោរររោងអ្ំផពើដគ
ក្បបុងោរ
ប់ផដើមផក្ប ី ិ យ
់
របផ
killings)
ក្បបុងរប
ស ផោក្ប រ៉៉ ណា សក្បោនី ផនះ
៊ូ ផ
នី បានបញ្ច ប់ ភាពផ
ផៅផពលោរ់ផបើក្បក្បោយ
ងៀមសាងរ់
ឧរក្បិដឌក្បមមផៅ
ឃដលបានោលយផៅជាផរឿងសាមញ្ដ ផពក្បផៅផ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
ើយឃរ
19
មន ិ ររូវបាន របរពឹរថ
ផគនិយ៉យឲ្យដឹង។
ក្បមមភាពផលូវផភ ខុ
អាចនង ឹ ររូវនគរបាល
ចាប់។ ផៅពា
រពះរ៉ជអាជាញ
ផចា របោន់ផ ៀរផង។
ផ
គិរថ្នវ៉ជាោរពវក្បិចចពួក្បផគររូវ ស្រ ី ថផៅរបផ ប់ផ
ក្បូនរ ី សក្បោនី
ផមល ើ ង្វយ ផធវឲ្ ើ យ
ង ឹ ក្បផលើប ផលមើ
ោរឃុបឃឹររក្បាោរ ផលើផ
ឪពុក្ប
ផោយមន ល ក្បរបរពឹរថផ ិ ផៅតាមចាប់ខួ នអ្ប
មាថយជាផដើម។
ោរ
ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៩។
ចក្បថីររូវោរឲ្យមានោរោរពារ
រគួសារផនាះ។
ប់ផោយក្បិរថិយ ៊ូ ផ
ផ
រផ
ផនះ។ ជាល នផលោរ់ររូវ
យ ើ រចានផចាលោរ
សក្បោនី ផៅផពលឃដល បងរបុ
នង ិ ក្បូនរបុ
ឃបរជា ំ ោប់
មានអារតាផ ើ ន ម ឹង១/៣
នី
ជនរង
ននោរសាលប់រប
មាងរ់ររូវបានវ៉យបំបាក្ប់ផោយសារអ្បក្បោឃ
ចក្បថីឃែលងោរណ៍ផបើក្ប
់
ររបាយោរណ៍ជាផរចន ើ ចាប់ពោ ី រ ួលោរគរមាម និង ផចា របោន់ថ្ន
សក្បោន។ ី ប៉ុឃនថ មហាក្បសរររគងរ៉ជែមី រពះផៅ ហា
ស្រ ី ថផៅក្បបុងផ
ឬ
ិងាផៅផលើ និងរ ំផោភ
នង ិ មន ិ បានអ្ផងករក្បរណីទាំងផនាះ
ខូចក្បរ ថិ ិ យ
នាអ្ុីសាលម របនំងរគួសារ នង ិ របនំងរបផ
មានបនធូលពីផ
ើងផៅរោឃដលស្រ ី ថមាបក្ប់ររូវផគរ ំផោភ
នមផៅផមល ថ្ន ផរើវ៉មានន័យដូចផមថច ផៅឯរបផ ើ
យ ើ ផគចារ់ថ្ននាង
បអូនរ ី
ររូវបានផក្បើរផ
ផពញពិភពផោក្ប ស្រ ី ឃថ ដលររូវផគវ៉យដំ របរពឹរថអ្ំផពើ
ើយផធវើយុ ននាោរបញ្ឈប់ោរ ំ ោប់ផដើមផក្ប ី ិរថិយ
របនំងសា
ជំផនឿ
ប់ផដើមផក្ប ី ិរថិយ
នង ិ ផៅរក្បម
ូ មអ្បក្បសាក្បរ
ស្រ ី ជា ថ ផរចន ើ រូបររូវផគរ ំផោភ ផរោះផៅវញមាន ិ
ោរ
ម័យរបជុំរដឌ
ភាដំបូងរប
់ សាន់
់ រពះអ្ងគ។
័ រវយផក្បម ងរូបផនះ ឃដលរបឈមផរោះថ្នបក្ប់ដល់ ជីវរផៅក្បប ិ ុង
ចក្បថផី សាមះររង់យ៉៉ងមុរមាំផលើោរោរររោងោរពរ ិ អ្ំពោ ី រ
ប់ផដម ថិ ើ ផក្ប ី ិ រយ
នង ិ រ៉ល់ រមង់អ្ំផពើ
ិងាដន ផ ៀរ ផៅផលើស្រ ី ឃថ ដលជាជំហានដំបូងក្បបុងោរបញ្ច ប់បញ្ហាទាំងផនះ។
Asma JAHANGIR & Hina JILANI (Pakistan—Human Rights Strategies) “You are fighting with your pen, you are fighting with the instruments of law, against a power with a gun, a power that does not recognize the law.” For the past two decades Asma Jahangir and her sister Hina jilani have been at the forefront of Pakistan‘s women‘s and human rights movements. Both have been subjected to twenty-four-hour surveillance by the state since 1996. In 1980 they helped found the Women‘s Action Forum to help women obtain divorces from abusive husbands. In 1981 they founded the first all-women‘s law firm in Pakistan, and in 1986 they founded the Pakistan Human Rights Commission, where Jilani serves as chair. Threatened with death from the very halls of parliament when she called for the abolition of repressive shari‗a laws contravening constitutional protection of women, Jahangir became, in 1998, UN Special Human Rights Rapporteur on extrajudicial, arbitrary, and summary executions. Hina Jilani runs the largest free legal aid center in Pakistan and is known for her defense of women‘s and children‘s rights, and for her efforts to promote religious tolerance. From 2000 to 2008, Jilani also served as the UN Special Representative of the Secretary General on Human Rights Defenders. Jilani is known throughout the world for her outspoken criticism of the practice of ―honor killings.‖ Sisters in blood and in spirit, they are an inspiration to all.
អាសាម ចាហានផ
កៀរ និង
ុណា ជីឡានី (របផ ី
បា៉គីសាទន -- យុ សា ន ស្រ
ថ ិ ិម ន នុ
ស)
"អ្បក្បរ ូ ៊ជាមួយប៊ច ិ អ្បក្បរ ូ ៊ផោយផរបើឧបក្បរណ៍ចាប់ ល់នឹងអ្ំណាចឃដលមានអាវុធ អ្ំណាចឃដលមិន រពម
ល ួ សាគល់ចាប់។"
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
20
រយៈផពល២
វរសក្បនលងផៅ អាសាម ចាហានផ
និង ិ និមនុ
សផៅរបផ
បា៉គីសាទន។
ក្បបុងនប១ ំ ៩៨០
កៀរ និងបអូនរ ី ោរ់
អ្បក្បទាំងពីរររូវផគឃាលផំ មល ើ
ពួក្បផគបានជួយបផងករ ើ អ្ងគោរផវ ោ ិ
ោរឃលងលះពីសាវមឃី ដលផធវើបាបពួក្បផគ។ ផធវើោរ ុ នសាធផៅរបផ ឃដលមានជីឡានី
២៤ផមា៉ង
ផ ផោយ
ផដម ើ ផជ ី ួយឲ្យស្រ ី ថ
ួលបាន
ពួក្បផគសាទបនាោរយ៉ល័ យផមធាវឃដលមានស្រ ី ិ ីថ
យ ំ ៩៨៦ ើ ផៅនប១ ួលោរគរមាម
ផោយរដឌអ្ំណាចតាំងពីនប១ ំ ៩៩៦មក្ប។
ក្បមមភាពស្រ ី ថ
ក្បបុងនប១ ំ ៩៨១
បា៉គសា ី ទន
ជារបធាន។
ុីណា ជីឡានី បានមនមុខផគផៅក្បបុងចលនាស្រ ី ថ
ពួក្បផគសាទបនាគណៈក្បមមោរ ិ និមនុ
មាលប់ពីក្បឃនលងអ្ោររដឌ
ភាតធល់
សបា៉គីសាទន
ផៅផពលោរ់អ្ំពាវនាវឲ្យ
មានោរលុ ប ផចាលចាប់ សារយ៉ ី ៉ ដ៏ទារុណឃដលផធុយពីខលឹមសារឃចងក្បបុងរដឌធមមនុញ្ដ ឃដលោរពារស្រ ី ថផនាះ ចាហានផ បានោលយជាអ្បក្បរ៉យោរណ៍ពផិ
រប
់
និ នុ ិ ម
សអ្ងគោរ
របជាជារិ
រ៉យោរណ៍អ្ំពីោរផោះរសាយជផមាលះផរៅរបព័ននរុោោរ អ្ំផពើរ ំផោភ និងោរ រគប់រគងមជឈមណឍលជំនួយឃផបក្បចាប់ឃដលមន ិ គរ ិ ក្បនរមធំជាងផគបងអ ់
ុីណា ជីឡានី ក្ប៏បានបំផរោរជារំ ណាងពិផ ើ ជឡា ី នី
លផពា ី
អ្គគផលខាធិោរអ្ងគោរ
មាលប់ផចាល។ ផោក្បរ ី
ផៅរបផ
ខាងោរពារ ិ និស្រ ី ថ និងក្បុមារ រពមទាំងោរខំរបឹងផលើក្បក្បផមកង ើ ោរអ្រ់ឱនខាងសា
ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៨ បា៉គីសាទន
ផ
កៀរ
ផោយ ុីណា ជីឡានី
ើយោរ់លផល ី ាញ
នា។ ពីនប២ ំ ០០០ ដល់ ២០០៨ ផោក្បរ ី
របជាជារិ
ផពញពភ ខាលង ំ ៗ ល់នង ិ ពផោក្បចំផពាះោរហា៊ននយ៉ ិ យរះគន់ ិ ឹ មាលប់
ជាបងបអូនរ ី ោបបផងកើរទាំងសាច់មម និងខាងសាមររី ពួក្បផគមានឥ និពលដល់មនុ
ី ថពីអ្បក្បោរពារ ិ និមនុ "
មាលប់មនុ
ស។
ុីណា
សផដម ើ ផក្ប ី រ ិ ថិយ
"។
សរគប់ោប ។
Patria JIMENEZ (Mexico—Gay, Lesbian, and Transgender Rights) “We have to force the government to provide equal treatment, to stop discrimination, to respect the right to health care and a job for gays. In order to exercise these rights you have to demand them.” Mexico‘s first openly homosexual member of Congress, Patria Jiménez Flores was elected in 1998 at the age of fortyone. The ninth of ten children in a conservative Catholic family, Jiménez overcame her own family‘s prejudices to confront the bigotry of society at large. She works on issues of homophobic violence, violations of basic rights, sexual and sexuality education, cultural activism, and awareness of AIDS and other sexually transmitted diseases. In addition she is a leader on domestic violence initiatives and a supporter of peace negotiations with the Zapatista rebels in Chiapas. As a member of the national legislature, Jiménez worked on behalf of sexual minorities, and for the dispossessed and voiceless throughout Mexico. Between 1991 and 1993, some twenty-five gay men were assassinated in Mexico, mostly among the Chiapas transvestite community. Jiménez has been a relentless advocate for justice, pressuring police to reopen the investigations. On the day of this interview, Jiménez was on the phone to Chiapas, hearing from local human rights organizers that authorities had used violence again that morning, and her presence would help prevent confrontation. Could she possibly come in time for the demonstration? Despite the caseload of legislation confronting her, Patria Jiménez was on the next flight. Today Jimenez is also the head of El Clóset de Sor Juana (Sister Juana‘s Closet), a lesbian rights group named after Juana Inés de la Cruz, a Carmelite nun and renowned Mexican poet.
បា៉រ យ៉ ុ ិ ច -ី ៉ ជផី មផណ (មុច ិ
ិ រិន បុ
រ
ោញ់ របុ
រ ីរ
ោញ់ រ ី នង ិ អ្បក្បបថូរផភ )
"ផយើងររូវឃរជរមុញឲ្យរោឌភិបាលរបរពឹរថមក្បផលើផយើងផ ើ ៗោ ម ប ររូវបញ្ឈប់ោរផរ ើ ផអ្ើង ររូវផោរព ិ ិ ន ល ួ បានោរឃែទាំ ុ ខភាព និង
ួលបានោរង្វរ រមាប់មនុ សផភ
ី បី។ ផដើមផីផរបើរបា ់ ិ ិ ន
ទាំងផនះបាន អ្បក្បររូវឃរទាមទារ។"
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
21
មាជិក្ប
ភាឃដលរ
ោញ់ ផភ ដូចោបផោយផបើក្បចំ
ដំបូងផគ រប
់ របផ
មុច ុិ ច ផោក្បរ ី បា៉រ ីយ៉៉ ជីផមផណ បានជាប់ ិ
ផនបរក្បបុងនប១ ំ ៩៩៨ ផៅផពលោរ់មានអាយុ ៤១នប។ ំ ជាក្បូន ី៩ ក្បបុងចំផណាមក្បូន ១០នាក្ប់ក្បុ ងរគួ ប សារោរូលិក្បអ្ភរិ ក្បសនិយម មួយ
ជីផមផណ
ផណា ថ រ
បានជំនះបុផរវន ិ ច ិ ឆ័យផៅក្បបុងរគួសាររប
របណីពីក្បុ ង ប
ងគមទាំងមូល។
រគួសារ និង
ផអ្ដ
៍ និ ង
នថិភាពជាមួយពួក្បឧទាធម
ាបា៉ ីសាថ ផៅ ឈអា ី បា៉
មាលប់ផៅមុច ុិ ច ផោយក្បបុងផនាះ ភាគផរចន ិ ើ ផៅក្បបុង
មរិ
ដ៏ ិ រ វ សាវញក្បបុងោរទាមទារយុរថិធម៌
ផោយោក្ប់ោរោប
ន៍ផនះ ជីផមផណ បាននិយ៉យតាម ូរ ័ពធជាមួយអ្បក្បផៅ
រំបន់មក្បថ្ន អាជាញធរបានផរបើអ្ំផពើ
ង ិ ាផ ៀរផ
គមន៍ផ
រ
ក្បមមភាពវបផធម៌នយ ិ ម នង ិ
។ ក្បបុងនាមជា
ោញ់ ផភ ដូចោបរបឃ
លៀក្បពាក្ប់ផុ យផភ ធ
ងករ់ផលើបូល ៉ ី
ិងាក្បបុង
មាជិក្បរក្បុមអ្បក្បផធវើ
ឈអា ី បា៉
ល ២៥នាក្ប់ ររូវបានផគ ។ ជីផមផណ ជាអ្បក្បរ ូ ៊
ឲ្យផបើក្បោរផ ុើ បអ្ផងករសារជាែមី។
គមន៍ឈអា ី បា៉
ើយោលពីផពលរពក្ប ឹ ផ
អបោ ់ រ
នង ិ រក្បុមឃដលោមនរ ពយក្បមម ិ និ នង ិ រក្បុមអ្បក្បោមន
មុច ុិ ច។ ផៅចផនាលះនប១ ំ ៩៩១ និង ១៩៩៣ បុរ ិ
លួ ច
មាភ
ើងផោយសារោរ
ពីផនះផ ៀរ ោរ់គឺជាអ្បក្បផផថើមគំនិរអ្ំពីបញ្ហាអ្ំផពើ
ចាប់ ផោក្បរ ី ជផី មផណ បានផធវោ ើ ររំណាងឲ្យរក្បុមភាគរច ិ ឃផបក្បផភ ផមលង ផពញរបផ
ិងាឃដលផក្បើរផ
ស ោរអ្ប់រ ំផលូវផភ នង ិ បញ្ហាទាក្ប់ ងផភ ភាវៈ
ោមផរ៉គដន ផ ៀរ។ ផលើ
ចាអ្បក្បោំរ ោរចរចារ
ផដម ើ ផផី ចញមក្បរបឈមមុខជាមួយភាពោមនោរ
ផោក្បរ ី បានផធវើោរផលើបញ្ហាអ្ំផពើ
ោញ់ ផភ ដូចោប, ោររ ំផោភបំពាន ិ និមនុ
ោរយល់ ដឹងអ្ំពី
់ ផោក្បរ ី តធល់
ផៅនែង
ផោយបានឮពីអ្បក្បផរៀងចំោរង្វរ ិ ិក្ប ន ុង ប
យ ើ ថ្នវរថមានរប
់ ោរ់អាចនង ឹ ជួយ ប់សាករ់ក្បុំឲ្យមាន
ោររបឈមមុខោក្ប់ោប។ ផរើោរ់អាចផៅទាន់ផមា៉ងផធវើបារុក្បមមឃដរឬផ ? ផទាះបីជាមានោរង្វរផធវើចាប់ផរចើនយ៉៉ងណាក្ប៏ផោយ ក្ប៏បា៉រ ីយ៉៉ ជីផមផណ ររូវផ
ើងយនថផហាះផៅឃដរ។
(Sister Juana‘s Closet) ឃដលជារក្បុម ិ នរិ ី រ
ពវនែងផនះ ជីផមផណ គជា ឺ របធានរប
ោញ់ រ ី យក្បផមមះរប
់រក្បុមបនធបរ់ ប
់ ជាន់ណា អ្ុន ី ផណ
ដឺឡារគូ
់ បងរ ី ជាន់ណា ដូនជីភបោ ំ ឃម៉ល
និង ជាក្បវជនជារ ុិ ុិ ចដ៏លផល ី ិ មច ី ាញ។
Wei JINGSHENG (China—Political Participation and Imprisonment “If you do not fight tyranny, the tyrants will never let you have an ordinary life. You must either surrender to them, or dedicate your life to something greater.” Wei Jingsheng came to symbolize the struggle for human rights and democracy in China, when, after the Cultural Revolution, he was among the first to demand a freer society. In spite of the threat of imprisonment, Wei spoke openly with the Western press, publishing articles demanding reform and comparing the policies of all-powerful Premier Deng with the disastrous Five-Year Plans of Chairman Mao. For his candor he was sentenced to fifteen years in the Chinese laogai (prison labor camps), mostly in solitary confinement, suffering serious abuse. But his determination grew ever stronger. In 1993, days before the International Olympic Committee‘s vote on whether China could host the games, Wei was released. Authorities hoped he had learned his lesson, but instead Wei contacted reformers silent since Tiananmen and revived the democracy movement in China. After his meeting in 1994 with U.S. Assistant Secretary of State for Human Rights John Shattuck, the Chinese government lashed out, once again detaining Wei incommunicado for over a year, followed by a show trial and fourteen more years in the laogai. International pressure caused Wei to be released into exile instead in 1997. Now based in Washington, D.C., he speaks out forcefully against China‘s continuing abuses of the human rights of its own people.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
22
នវ ជង ី ផ
ង (របផ
ចន ិ -- ោរចូលរួមនផយ៉បាយ និងោរោក្ប់ពនននាោរ)
"ផបើផោក្បអ្បក្បមិនរ ូ ៊ជាមួយអ្ំផពើជិះជាន់ផ ជនតថច់ោរនឹងមិន ុក្បឲ្យអ្បក្បមានជីវភាពធមមតាមួយផ ើ យ។
អ្បក្បររូវចុះញ៉ មជាមួយពួក្បផគ ឬ លះបង់ជីវរខល វ យ ួ របផ ើ រជាង។” ិ ួ នផដើមផីអ្ី ម ផោក្ប
នវ
ជីងផ
ង
បានោលយជានិមរ ិ ថរូបននោររ ូ ៊ ផដើមផ ី ិ និមនុ
ផៅផពលឃដលោរ់ោលយជា មនុ
សក្បបុងចំផណាមជនដំបូង ផគឃដលទាមទារឲ្យមាន
ែវផី បមា ើ នោរគរមាមមក្បំឃ
ងោក្ប់ពនននាោរក្បថី
មានផោក្បខាងលិច
ឃដលផបាះពុមពផាយអ្រទប ទាមទារក្បំឃណ រមង់
ដ៏មានអ្ំណាចបំផុរ និងផសាមះររង់រប
ផរង
សា៊វពង ី
់ ផោក្បផនះ
ក្ប៏ផោក្ប
នវ
ផ
មស្រនថោ ី របរផ
យ៉៉ងចំ
អ្បក្បឃក្ប រមង់នានាឃដលផៅសាងរ់ផ រ
ងៀម ់ផ
ថ្នផរើរបផ
ផត៉
ផ
ុង។
ួលបនធុក្បក្បច ិ ចោរ ិ និមនុ
ចិនអាចផធវើមាច ់ ផធះ
់មថងផ ៀរអ្
រ ំផោភ ិ ម និ នុ
សរប
់ ងរ ើយរងោររ ំផោភធងនធ រមាប់ក្បីឡាអ្ូឡាព ំ ិក្បឬផ
ផោក្ប នវ ិ ើយ ឃរផធុយផៅវញ (Tiananmin),
បនាធប់ពីបានជួបជាមួយ
ឧបោររដឌ ី
ស ផោក្ប ចន សារ់តាក្ប់ (U.S. Assistant Secretary of State for
់ផពល ជាងមួយនប ំ ផ
ំ ផោក្បនវ ផោយ ើយឃុំឃាង
ប ំរុ ំ ឡាវន ើយក្ប៏ោរ់ក្បថីផោក្បឃបបនក្បផោខន និងោក្ប់ក្បុ ងជ
(laogai) ១៤នបផំ ៀរ។ គំនាបអ្នថរជារនា ំ យមានោរផោះឃលងផោក្បនវ ផ ិ ឲ្ បចចុបផនបផនះផោក្បរ ់ផៅរក្បុងវ៉៉
ផៅក្បបុងជំរុ ំឃុំឃាង ំ ឲ្យ
តាំងពផី រោយរពរ ថិ រណ៍ ោ ឹ ោ ី នផ ៀនអានមន ិ ចិន។
រ
ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៣
Human Rights John Shattuck) នប១ ំ ៩៩៤ រួចមក្ប រោឌភបា ខាលង ំ ៗដល់ជំនួបផនះ ផ ិ លចិនបានរះគន់ ិ ោមនផចា របោន់អ្វីទាង ំ អ្
ចំផពាះោរនិយ៉យចំ
១៥នប ំ
ងឃម ឹ ថ្ន ផោក្បបានរ៉ងចាលផ
ិ ើងវញផៅរបផ
រជាមួយសារព័រ៌
ើយផរបៀបផធៀបនផយ៉បាយនាយក្បរដឌមស្រនថី
ឃរខាលង ំ ។
ួល ោរផោះឃលង។ អាជាញធរ
រដឌអាផមរក្ប ិ
ហា៊ននយ៉ ិ យ ផ
ចិន
រមួ ី យ ផៅផរោយបដិវរថន៍វបផធម៌។
ររូវផគោក្ប់ឲ្យផៅោច់ឃរឯង ផ
ង ើ ោន់
ើយផរបាះរពំឲ្យចលនារបជាធិបផរយយ
និងរបជាធិបផរយយផៅរបផ
ងគមផ
ឲ្យជាប់ពនននាោររយៈផពល
ផរចើននែងមុនគណៈក្បមាមធិោរអ្ូឡាព ំ ិក្បអ្នថរជារិផបាះផនបរ បានទាក្ប់ ង
ង
់ ផោក្បរបធាន
ក ឃដលភាគផរចើន អ្បក្បផទា
់ ផោក្បបានផក្បន ើ ផ
ផពលផនាះផោក្ប នវ ររូវ
ជង ី ផ
ជាមួយឃផនោររបាំនបរំ ប
ផោក្បររូវបានោរ់ផទា
ផធវើពលក្បមមទាង ំ បងខំ ផៅថ្ន ឡាវន ប៉ុឃនថោរផបថជាញចរ ិ ថរប
ស
យ ើ និរផ
ខលួនោរ់ផចញពរី បផ
ុី នផតានឌី ុី (Washington, DC) ផោក្បនិយ៉យរះគន់ យ៉៉ងខាលង ំ ផលើរបផ ិ
ក
នានប១ ំ ៩៩៧។ ចិន ឃដលបនថ
់ របជាជនខលួនឯង។
Van JONES (United States—Police Brutality "The guy is beaten, he‟s kicked, he‟s stomped, he‟s pepper-sprayed, gagged (because they didn‟t want him bleeding on them), and then left in a cell. Well, that‟s the sort of stuff you expect in Guatemala, but it happened just fifteen or twenty minutes from here.” Van Jones is the dynamic founder and former President of the Ella Baker Center for Human Rights, working for justice, opportunity, and peace in urban America. Their four cutting-edge campaigns include: Books Not Bars, campaigning to reform California‘s abusive and costly youth prison system; Reclaim the Future, creating opportunities in the ―green‖ economy for poor communities; and Bay Area PoliceWatch, supporting victims and survivors of police abuse and their families, whose multifaceted approach, which combines advocacy with public education and community organizing, has proved highly effective. Jones works directly with individuals who have suffered from police harassment, intimidation, and brutality as well as with law enforcement groups. His efforts to establish civilian oversight, and to
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
23
require transparency and accountability within disciplinary proceedings, have yielded results, as has Silence the Violence, uplifting young people and addressing Bay Area violence with a mix of social activism and street culture. Jones‘s efforts have offered a corrective lesson that while egregious abuses of human rights still take place within the vaunted protection offered by the democratic laws of the United States, especially in communities of color, there are solutions possible. Van‘s work with green energy job creation led to a six month opportunity as the special advisor for green jobs at the White House Council for Environmental Quality.
វ៉៉ន់ ចូ ន ( "បុរ
រដឌអាផមរច ៉ ី ិ -- ភាពផឃារផៅរប ់បូល
)
មាបក្ប់ផនះររូវផគវ៉យដំ ររូវផគទារ់ ររូវផគជាន់ ររូវផគផរ៉យផរមចពីផលើខលួន និង ោបមារ់ជាប់ (ពីផរពាះ
ពួក្បផគមិនចង់ឲ្យោរ់រពួ មមមក្បផលើពួក្បផគ) ផ ើ យររូវផគ ុក្បផចាលផៅក្បបុងគុក្ប។ គឺថ្ន ផនះជាផរឿង
ឃដលអ្បក្បរ ំពឹងថ្នផក្បើរមានផ ើ ងផៅក្បបុងរបផ
័រគ រឺមា៉ឡា ប៉ុឃនថ ផរឿងទាំងផនះបានផក្បើរផ ើ ងររឹមឃរ១៥
ឬ ២០នា ី មុនផនះឃរប៉ុផណា ត ះ។"
វ៉៉ ន់ ចូន ជាសាទបនក្ប និ នុ ិ ដ៏មានថ្នមពល នង ិ ជាអ្ររ ី របធាន មជឈមណឍល ិ ម Human Rights) ផធវើោរង្វរផដើមផយ ី ុរថិធម៌ ោោនុវរថភាព និង ចំនួនបួនរប
់ ពួក្បផគ រួមមាន
នង ិ
ចំណាយលុ យផរចន ើ ផៅក្បបុងរដឌោលី
” ឃដលបានបផងកើរឱោ
“
នថិភា ក្បបុងរំបន់ ីរក្បុងរប
់អាផមរច។ យុ ននាោរដ៏អ្សាចរយ ិ
”, ឃដលបានផធវយ ើ ុ ននាោរផដើមផឃី ក្ប រមង់របព័ននពនននាោរ
“
យុវជនឃដលមានោររ ំផោភបំពាន
សផអ្លឡាឃប៊ក្បឃឺ (Ella Baker Center for
ផៅផលើផ
ដឌក្បិចច “នបរង”
័រវ
រមាប់
រមាប់
(California), គមន៍រក្បីរក្ប, និង
” ឃដលោំរ ដល់ជនរងផរោះ នង ិ ពីោររ ំផោភបំពាន ិ អ្បក្បរួចរ ់ រ៉នមានជវី រ
“ រប
់ បូល ៉ ី
និង រគួសាររប
សាធារណៈ និង ោរផរៀបចំ
់ពួក្បផគ តាមរយៈោរផរបើរបា
់វធ ិ ីសាស្រ
គមន៍ ផ
ើយយុ ននាោរទាំងអ្
ផធវោ ើ រផោយតធល់ ជាមួយបុគគលឃដលបាន
ួលរងោរផធវើ ុក្បខផទា
ប៉ូលី
រួមជាមួយនិង រក្បុមអ្នុវរថចាប់។ ក្បិចចខំរបឹងឃរបងរប
ថចរមុះ ផោយរួមបញ្ចូ លទាំងោររ ូ ៊ មរិតាមោរអ្ប់រ ំ
់ផនះបានបង្វាញនូវរប ិ នភាពយ៉៉ងខព , ោរគរមាមក្បំឃ
់។ ផោក្ប ចូន បាន
ងបំភរ ័ នង ិ បំភយ ិ ភាពផឃារផៅរប
់ ោរ់ក្បុ ងោរបផងក ប ើរោរឃាលផំ មល ើ រប
់
់ពលរដឌ និង ោរទាមទារឲ្យ
មានរមាលភាពនង ិ យឃដលបានោក្ប់ផចញមក្បផនាះ បានផថល់ល នផលជាផរចន ិ គណផនយយភាព, ផៅក្បបុងដំផណើរោរផោរពតាមវន័ ើ , ដូចមានផៅក្បបុង " ផៅរំបន់ឈូង
មុរ
‖ (Silence the Violence) ឃដលបានផលើក្បក្បមព តាមរយៈោរបញ្ចូ លោបរវ៉ងចលនា
ចូន បានផថល់នូវផមផរៀន
វ៉ឃរងឃរមានដំផណាះរសាយជានច ិ ច។ ោរង្វររប ផ
ងគមនិងវបផធម៌ផៅតាមផលូវ។
រមាប់ឃក្បររមូវថ្ន ផៅផពលឃដលោររ ំផោភ ិ និមនុ
ភាពអ្ួរផក្បអងោអងផថល់ផោយចាប់របជាធិបផរយយរប ោរ់ក្បុ ងោរ ប
ក្បមមជន
័ ់ យុវជនវយផក្បម ង និង ោរបង្វាញអ្ំពអ្ ី ំផពើ
ួលបានោរង្វរជា ីរបឹក្បា
់
រដឌអាផមរច ិ ជាពិផ
ក្បិចចរបឹងឃរបងរប
សដ៏ធងនធ ់ ងរក្បំពុងផក្បរ ើ ផ
់ ផោក្ប
ង ក្បបុងោរោរពារក្បបុង ើ ផក្ប
ផនាះ
់ ផោក្ប វ៉៉ ន់ ក្បបុងោរបផងកើរោរង្វរឃផបក្បថ្នមពលនបរង បានផថល់ឱោ
ដល់
រមាប់ោរង្វរនបរងរយៈផពល
៦ឃខ
ផៅក្បបុង
ិ ងា
គមន៍ជនមន ិ ឃមនឃ
ផៅក្បបុងរក្បុមរបឹក្បាគុណភាពបរសា ិ ទ នរប
រវមាន។ ិ
Natasa KANDIC (Serbia—Human Rights in a Time of War) “In 1991, many of my friends decided to leave the country, but I felt I had to stay and fight the policies of war itself.”
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
់
24
Natasa Kandic is among a small minority of Serbs, who during the disintegration of the former Yugoslavia, dared to investigate wrongs committed by her own and other ethnic groups. Serbs, Croats, Muslims, Kosovar Albanians, and Romas have, in turn, labeled her a traitor for her unbiased and unrelenting struggle for human rights. Born in 1946, and first working in housing issues for the Trade Union Organization, in 1992 Kandic formed the Humanitarian Law Center, known for meticulous investigative work, and relied on by the War Crimes Tribunal to research human rights abuses in wartime. HLC represents victims before tribunals, and is a legal pioneer in bringing claims against the Serbian and Montenegran governments, also providing legal assistance to refugees for land claims, citizenship, right of return, pension payments, and property ownership. Kandic initiated the Candles for Peace campaign in 1991, where citizens stood with flames alight outside the Serbian presidential building for sixteen months, reading the names of those killed during the war, and she organized 78,000 signatures protesting forced conscription of Serbians into the war in Croatia. In 1992, the Black Ribbon March saw 150,000 Belgraders demonstrate against the suffering of civilians in Sarajevo. Kandic‘s work for peace and tolerance will be remembered long after the last guns sound in the former Yugoslavia. Beginning in 2006, HLC and its regional partners embarked on an initiative to establish a regional commission to establish facts about the truth of war crimes in the region.
ណាតាសា ោនឌក្ប ី (ឃ ៊បី --
ិ ម ិន នុ
សក្បបុងផពលមាន
ស្រង្វគម)
"ក្បបុងនប១ ំ ៩៩១ មិរភ ថ ក្បិរថ ប ់ខុ ំជា ញ ផរចើនបាន ផរមចចិរថចាក្បផចញពីរបផ
ប៉ុឃនថ ខញុំមានអារមមណ៍ថ្នខញុំររូវ
ឃរបនថផៅ និង រ ូ ៊របនំងនឹងផោលនផយ៉បាយ ស្រង្វគមផនាះ ។"
ផោក្បរ ី ណាតាសា ោនឌីក្ប ននអ្ររ ី របផ
ទ ផៅក្បបុងចំផណាមជនជារិឃ ៊បភាគរិចមួយរក្បុម ឃដលផៅក្បបុងអ្ំ ិរ
យូផហាគសាលវ ី (Yugoslavia) ហា៊នផ ុើ បអ្ផងករក្បំ
ផ ៀរ បានរបរពឹរថ។ ជនជារិឃ ឃមផងក្បបុងអ្ងគោរ
់ោរ់ ផដើមផ ី ិ និមនុ
រំណាងឲ្យជនរងផរោះផៅចំផពាះមុខរុោោរ ផ
ោរវលរររ ិ ១៦ឃខ,
់ ខួ ន ល ផ សក្បបុង
ើយជាអ្បក្បររួ
ើយរុោោរឧរក្បិដឌក្បមម
ម័យ
កូ និង បានផថល់ជំនួយឃផបក្បចាប់ដល់ជនផភៀ
សធម៌ ឃដលមាន
ស្រង្វគមបានពឹងឃផអក្បផៅផលើឯក្បសារ
ស្រង្វគម។ មជឈមណឍលចាប់មនុ
រតាយផលូវមុនផគបងអ
ប់មក្បវញ ិ របាក្ប់ឃខចូលនវិ រថន៍ នង ិ ក្បមម ិ និផលើរ ពយ
យុ ននាោរផ ៀន
ើយដំបូងផធវើោរទាក្ប់ ងនឹង
ជព ំ ៩៩២ ោនឌក្ប ី ពាណិជជក្បមម, ក្បបុងនប១ ើ មជឈមណឍលចាប់មនុ ី បានបផងករ
់ ផនះ ផដើមផផី ធវោ ើ ររសាវរជាវោររ ំផោភ ិ និមនុ
ភបា ិ លឃ ៊បី និង ម៉ុងផរផណស្រ
់ ោរ់ នង ិ ជនជារិភាគរច ិ ដន
ស។ ណាតាសា ផក្បើរក្បបុងនប១ ំ ៩៤៦ ផ
ភាពលផល ី ាញផោយសារោរង្វរផ ុើ បអ្ផងករលអិរលអនរ់ ប ទាំងអ្
ឃដលរក្បុមជនជារិរប
៊ប, រក្បូអារ, មូ ី ម ល , ក្បូ ូ វ៉៉, អាល់បានី និង រូមា ៉ ៉ បានផៅោរ់ថ្នជាជនក្បផរ់ជារិ ផោយ៉រឃរោរ
រ ូ ៊ មន ិ លំ ផអ្ៀងនិងមន ិ ង្វក្បផររប បញ្ហាផធះ
ុ
ុងផពលមានោរឃបក្បបាក្ប់
សធម៌ផនះ បានផធវជា ើ
់ក្បុ ងោរនាំ ប យក្បោរ ំ អាងរបនំងនឹងរោឌ
ខលួនក្បបុងោរទាមទារដីធលី ភាពជាពលរដឌ
មផរថ។ ើ គំនរ ើ ិ ផោក្បរ ី ោនឌក្ប ី បានផថួចផផថម ិ ក្បបុងោរបផងករ
នថិភាព ក្បបុងនប១ ំ ៩៩១ ឃដលមានពលរដឌឈរោន់ផភលង ើ ផៅខាងផរៅអាោររបធានាធិបរីឃ ៊បីអ្
អានផមមះអ្បក្បឃដលររូវបានផគ
មាលប់ក្បុ ងអ្ំ ប
ុងផពល
ប ិ ិនក្បុ ង
ស្រង្វគម
ផ
ើយោរ់បានផរៀបចំឲ្យមានោរចុះ
៧៨.០០០ ក្បបុងោររបនំងនង ឹ ោរផក្បណឍទាហានជនជារឃិ ៊បីផោយបងខំ ឲ្យចូលរួមក្បបុង
ស្រង្វគមក្បបុងរបផ
់រយៈផពល
រទផលខាចំនួន
រក្បូអារ។ ក្បបុងនប ំ
១៩៩២ មានរបជាជនឃប៊លរោរចំនួន ១៥០.០០០នាក្ប់ ចូលរួមក្បបុងោរដឃងាបូរពណ៌ផមម (Black Ribbon March) ក្បបុងោរផធវើ បារុក្បមមរបនំងនង ឹ ោរឈចា ឺ ប់រប របណី
់ជន ុី វលក្បប ិ ុ ងរបផ
នឹងររូវផគចងចាំក្បុ ងផពលយ៉ ប ៉ ងឃវងផៅមុខ
ផផថើមផៅក្បបុងនប២ ំ ០០៦ មជឈមណឍលចាប់មនុ ថ្នបក្ប់រំបន់មយ ួ ក្បបុងោរចងរក្បងផ
សារ៉៉ ផជវូ។ សាបនដរប
់ ោន់ឌក្ប ី ផដើមផ ី នថភា ិ ពនង ិ ោរ
បនាធប់ពី ូ រោំ ប ផភលង ើ ចុងផរោយក្បបុងរបផ
អ្រីរយូផហាគសាលវ។ ី
ផណា ថ ចាប់
សធម៌ និង នដគូក្បុ ងរំ ប បន់បានចាប់ផផថើមផថួចផផថើមគំនិរក្បបុងោរបផងកើរគណៈក្បមមោរ
រុោរណ៍អ្ំពីោរពរ ិ ននឧរក្បដ ិ ឌក្បមម
ស្រង្វគមក្បបុងរំបន់។
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
25
Fauziya KASSINDJA (Togo/United States—Female Genital Mutilation, Immigation Abuse) “On Thursday they said I‟d be married. On Friday they told me they‟d cut me. At midnight I escaped.” Fauziya Kassindja narrowly escaped female genital mutilation by fleeing from her remote village in Togo under cover of night and making her way to the United States where, in 1994, she sought political asylum. Instead of receiving this seventeen-year-old orphan with understanding and humanity, U.S. officials proceeded to strip her naked, put her in chains, imprison her, and send her through the Kafkaesque nightmare known as the U.S. immigration system. After extensive advocacy by her lawyers and an appearance on the front page of The New York Times, Kassindja became the first person to receive political asylum from the United States based on the threat of female genital mutilation. Up to 130 million women worldwide, the vast majority concentrated in twenty-six African nations, have been subjected to female genital mutilation, and two million annually confront it. The procedure involves cutting off the clitoris. No anesthesia is used. Often other parts of the external genitals are also excised, and the entrance to the vagina is commonly sewn almost completely shut. Infection, scarring, infertility, excruciating intercourse, complex childbirth, and almost unbearable pain are common side effects. Many women die in the aftermath of the procedure, which is performed with razor blades, sharp rocks, knives, and in some instances, scalpels. Despite the trauma she suffered, Kassindja has spoken actively against the practice and about the difficulties she faced in the U.S. immigration system.
ូវ
សុយ៉ ី ៉ ោ ុី នដា (រូ
ផធវើអ្ផនាថរបផវ ូវ រ
ូ /ក
រដឌអាផមរច ិ -- ោរោរ់អ្វយវៈផភ មនុ
ន៍)
សុយ៉ ី ៉ ោ ុី នដា បានផគចផុរយ៉៉ងរបផិររបផផើយពោ ី រោរ់អ្វយវៈផភ មនុ យ៉លរប
់ នាងក្បបុងរបផ
រូ
ូ ក ផៅផពលយប់ ផ
រជក្បផោនឃផបក្បនផយ៉បាយក្បបុងនប១ ំ ៩៩៤។ ជំនួ មនុ
សរ ី នង ិ ោររ ំផោភបំពានោរ
សធម៌, មស្រនថីអាផមរច ិ បាន
តាមរចក្បដ៏គួរឲ្យឈចា ឺ ប់ផសាក្ប
ើយបានផធវើដំផណើរដល់
ឲ្យោរ
ផរងង ផនាះគឺ របព័ននអ្ផនាថរបផវ
ផមធាវ ី និង ោរផចញរូបក្បបុង ំពរ័ មុខននសារព័រ៌មានញូវយ៉ក្បឃែម
រដឌអាផមរច ិ ឃដលនាងបាន
ោក្ប់រចវ៉៉ ក្ប់នាង នង ិ ោក្ប់នាងក្បបុងគុក្ប ផ ន៍រប
់
សរ ី ផ
៍រច ួ មក្ប ោ ុី នដាបានោលយផៅជាមនុ
រដឌអាផមរច ិ ផោយសារមូលផ
យ ើ មានមនុ
ះវ ឃ
វង ុំ
ិ និ
និង មាន
ើយបានបញ្ជូ ននាង
រដឌអាផមរច។ បនាធប់ពីមានោររ ូ ៊មរិដផ៏ រចើនពី ិ
រុ ននោរគរមាមក្បំឃ
មានស្រ ី ថរ ូរដល់ ជាង ១៣០ោននាក្ប់ ផៅជុំវញព ិ ិភពផោក្ប ភាគផរចើនបំផុរផៅក្បបុងរបផ រងោរ់អ្វយវៈផភ មនុ
ខលួនផចញពភ ី ូមោ ិ ច់
ួលយក្បក្បុមារក្បំ ី រពាអាយុ ១៧នបផំ ោយោរផយ៉គយល់
រមារខលួននាងឲ្យផៅននលគ
បាន ិ និរជក្បផោនឃផបក្បនផយ៉បាយពី
សរ ី តាមរយៈោរផភៀ
សដំបូងឃដល
ងោរ់អ្វយវៈផភ មនុ ២៦ ក្បបុង វីបអាស្រ
ស ២ោននាក្ប់ របឈមនង ំ ដំណាក្ប់ ឹ បញ្ហាផនះជាផរៀងរ៉ល់នប។
ួល
សរ ី ។
វិក្ប អាច
ួល
លនន ផងវើផនះ
រួមមាន ោរោរ់ផឆថញផចញ។ មន ព ។ ជាផរឿយៗ ក្ប៏មានោរ់ឃផបក្បខាងផរៅផផសងផ ៀរននអ្វយវៈផភ ផនះផចញ ិ មានោរផរបើថ្នបំ ឹ ក្ប ឃដរ។ ទាវរផយ៉នីររូវបានផគផដរខជិបផ ើ រធ ឃរបិ ជិរទាំងរ
ុង។ ផលវបាក្បនន ផងវើផនះរួមមាន ោរឆលងផរ៉គ, ិ
មាលក្ប, ភាពោមនក្បូន,
ោរឈចា ប មផភ , ោរពបា ើ ក្បូន នង ឺ ប់ក្បុ ងផពលរួ ិ ក្បផពលបផងករ ិ ោរឈចា ឺ ប់ឃដលផ ើ ធរឃរមន ិ អាចរទាំបាន។ ស្រ ី ថជាផរចន ើ បានសាលប់ ផរោយផពលរពឹរថិោរណ៍ ផោយផធវើផ ោរប៉ះ ងគិចផលូវចរ ិ ថយ៉៉ងណាក្ប៏ផោយ
ើងផោយផរបើ ឃផលឡាម ដុំែមមុរៗ ោំបិរ ផ ផោក្បរ ី
ោ ុី នដា
ទាំងផនាះ និង ោរលំ បាក្បឃដលោរ់បានរបឈមក្បបុងរបព័ននអ្ផនាថរបផវ
ើយផពលខលះ ោំបិរវះោរ់។ ផទាះបីជា
បាន
ឃមថងមរិយ៉៉ង
ន៍រប
់ អាផមរច។ ិ
ួលរង
ក្បមមក្បុ ងោររបនំ ប ង នង ឹ ោរអ្នុវរថ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
26
Wangari MAATHAI (Kenya—Women and the Environment) “When you start doing this work, you do it with a very pure heart, out of compassion. …The clarity of what you ought to do gives you courage, removes the fear, gives you the courage to ask. There is so much you do not know. And you need to know to make it better.” Wangari Maathai, environmentalist and women‘s rights advocate, founded the Greenbelt Movement on Earth Day, 1977, encouraging Kenyan farmers (seventy percent of whom are women) to plant ―greenbelts‖ to stop soil erosion, provide shade, and create a source of lumber and firewood. She distributed seedlings and set up an incentive system for each seedling that survived. The movement has planted over twenty million trees, produced income for eighty thousand people in Kenya alone, and has expanded its efforts to over forty countries. At first heralded by the Kenyan government as an exemplary citizen, when Maathai denounced President Daniel Arap Moi‘s proposal to erect a sixty-two-story skyscraper in Nairobi‘s largest park, she was subjected to harassment. Members of parliament derided Maathai and her organization as ―a bunch of divorcées,‖ the government-run newspaper questioned her sexual past, and police interrogated her. Eventually Moi was forced to forego the project, in large measure because of the pressure Maathai generated. Years later, Maathai returned to the park to lead a rally on behalf of political prisoners, and was hospitalized after pro-government thugs beat her and other women protesters. Moi‘s ruling party parliamentarians threatened to mutilate her genitals in order to force Maathai to behave ―like women should.‖ More determined than ever, Maathai today continues her work for environmental protection, women‘s rights, and democratic reform. She was awarded with the Nobel Peace Prize in 2004 for her work.
វ៉៉ន់ហាករ ី មា៉នែ (ផក្បនយ៉៉ -- ស្រ ី ថ នង ិ បរសា ិ ទ ន) “ផៅផពលឃដលអ្បក្បចាប់ផផថើមផធវើោរង្វរផនះ អ្បក្បផធវើផោយបះដូងបរ ិ ុ ន ផចញពីភាពផមតាថក្បរុណា ...។ ភាព
ចា ់ោ ់អ្ំពីអ្ី ឃវ ដលអ្បក្បគួរផធវើ បានផថល់ឲ្យអ្បក្បនូវផ ចក្បថីោលហាន បានដក្បផចញនូវភាពភ័យខាលច ផថល់ ឲ្យអ្បក្បនូវផ ចក្បថីោលហានក្បបុងោរទាមទារ។ មានផរឿងជាផរចើនឃដលអ្បក្បមិនបានដឹង។ ផ ើ យអ្បក្បររូវដឹង ផដើមផីផធវើឲ្យបានោន់ឃរលអ។"
ផោក្បរ ី វ៉៉ ន់ហាករ ី មា៉នែ ឃដលជាអ្បក្បោរពារបរសា ិ ទ ន និង ជាអ្បក្បរ ូ ៊ មរផិ ដើមផ ី ិ ស្រនិ ី ថ បានបផងកើរ (Greenbelt Movement) ផៅនែង “រក្បវ៉៉ រ់នបរង” ផដើមផប ី ញ្ឈប់ោរ
―
‖
វ៉ ំ ៩៧៧ ផោយបានផលើក្ប ក្ប ិ ឃផនដី ក្បបុងនប១ ឹ ចរ ិ ថក្ប ិ ក្បរផក្បនយ៉៉ (៧០% ជាស្រ ី )ថ ឲ្យោំ ូរផរចាះជីវជារិពីក្បុ ងដ ប ី ផដើមផផ ី ថល់មលប់ និង ផដើផមផប ើ ផងកើររបភព ផឈអា ើ រ និង អ្ុ
។ ោរ់បាន
ឃចក្បរោប់ពូជ និង បផងកើររបព័ននផថល់រង្វវន់ផលើក្ប ឹក្បចិរថ ដល់ រោប់ពូជណាឃដលរ ់។ ចលនាផនះ បានោំផដើមផឈបា ើ នជាង ២០ោនផដម ើ បានបផងករ ើ របាក្ប់ចំណូលដល់ មនុ ផនះផៅដល់ របផ
ជាង៤០។ ដំបូង ោរ់ររូវបានរបោ
ផពលឃដល មា៉នែ រះគន់ រោឌភបា ិ ិ លជាចំ អាោរក្បមព
ស ៨០.០០០នាក្ប់ ឃរក្បបុងរបផ
ផរចើន បានចំអ្ក្បផមល ើ ង្វយ មា៉នែ និង អ្ងគោររប ផចា
ួ រអ្ំពអ្ ី ររ ី ភាពទាក្ប់ ងនង ឹ បញ្ហាផលូវផភ រប
បងខំចិរថបញ្ឈប់គផរមាងផនាះ ផោយសារឃរោរោប
យ ី ក្បច ើ បានពរងក្ប ិ ចរបង ឹ ឃរបង
សាវគមន៍ផោយរោឌភបា ិ លផក្បនយ៉៉ ជាពលរដឌគំរូ។ ប៉ុឃនថ ផៅ
រអ្ំពគ ី ផរមាង ំ ផណើរប
់ ៦២ជាន់ ផៅក្បបុងឧ ានធំជាងផគបំផុររប
ផក្បនយ៉៉មួយ ផ
់ផោក្បរបធានាធប ិ រី ោឃណល អារ៉៉ ប់មរ័ ក្បបុងោរសាង
់ រក្បុងនណរូប៉ ៊ី ោរ់ររូវ
ួលរងនូវោរផធវើ ុក្បខរ ំខាន។
់ ោរ់ថ្នជា “បណុ ំថ ននអ្បក្បឃលងលះោប”, សារព័រ៌មានរប ់ ោរ់ ផ
ើយប៉ូលី
ភាជា
់ រោឌភបា ិ លបាន
បានសាក្ប ួ រោរ់។ ផៅ ីបំផុរ របធានាធប ិ រី ម័រ
ងករឃ់ ដល មា៉នែ បានបផងកើរផ
ំ យ ផៅឧ ានផនាះផដើមផដ ួ ក្បបុងនាមអ្បក្បផទា ី ឹក្បនាំោររបមូលផថុម
មាជិក្ប
ង់
នផយ៉បាយ
ើង។ ផរចើននបផំ រោយមក្ប មា៉នែ បាន ររ ផ
ប់
ើយោរ់ររូវបានបញ្ជូ នផៅពាបាលផៅ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
27
មនធីរផព យ បនាធប់ពីរក្បុមអ្ននពាលោំរ រោឌភបា ិ ល បានវ៉យដំរូបោរ់និងស្រ ី ថអ្បក្បរវ៉៉ ជាផរចើនរូបផ ៀរ។ ភបា ិ លរប ឃដលមនុ
់ របធានាធិបរី ម័រ បានគរមាមោរ់របោប់ផភ រប
មាជិក្ប
់ោរ់ផចាល ក្បបុងផោលបំណងផដើមផប ី ងខំឲ្យ មា៉នែ “ផធវើឫក្បពារ
សរ ី គួររបរពរ ំ ោល បចចុបផនបផនះ មា៉នែ បានបនថោរង្វររប ឹ ”ថ ។ ជាមួយនង ឹ ោរផបថជាញចរ ិ ថោន់ឃរខាលង
ោរពារបរសា ិ ទន ោរង្វររប
ភាដឹក្បនាំរោឌ
ិ និស្រ ី ថ និង ក្បំឃណ រមង់របជាធិបផរយយ។ ោរ់បាន
ួលរង្វវន់ណូឃបល
់ ោរ់ក្បុ ងោរ ប
នថិភាពក្បបុងនប២ ំ ០០៤
រមាប់
់ ោរ់។
Jaime Prieto MENDEZ (Colombia—Political Rights “For victims knocking at our door, awaiting a response, we need to convert our moments of despair and impotence into a creative capacity to always find at least some space, then we should stretch our arms and open up that space.” Jaime Prieto Mendez is one of the leading figures in the Colombian human rights movement, serving from 1990 to 1998 as executive director of the Committee in Solidarity with Political Prisoners, the most effective advocates in the country for those imprisoned for political beliefs. For most of the past fifty years, Colombia has been under a state of crisis in which civil rights have been suspended and thousands imprisoned after military proceedings where due process rights are largely ignored. The committee has defended hundreds of clients; denounced arbitrary arrests, torture, and disappearances committed by state security agents; and sought the release of detainees. Because of their work, committee staff have been harassed, threatened, forced into exile, and murdered. Prior to joining the committee in 1976, Prieto worked as an educator in an impoverished neighborhood of Bogotá, and later, in a rural community. Prieto recognized that the conditions of poverty, exacerbated by people‘s lack of knowledge about their rights, made people vulnerable to abuse, so he established a human rights education program. In retaliation for his work, Prieto was threatened and imprisoned by local authorities. After joining the Committee in Solidarity with Political Prisoners, Prieto continued his human rights literacy work in impoverished communities. He focused on using legal mechanisms to protect and defend human rights. Prieto took the initiative to establish a dialogue between human rights groups and government entities, which sought to bring government practices into line with international law. Prieto recently stepped down as director of the Committee. He teaches at a university in Bogotá, and is internationally regarded as a founder of the modern Colombian human rights movement.
ឃជមី រពី
រូ
ស
(ក្បូ
ុ ំប៊ី --
ន ផយ៉បាយ) ិ ិន
"ចំផពាះជនរងផរោះ ឃដលមក្បផោះទាវររប
់ផយើង រង់ចាោ ំ រផឆលើយរប ផយើងររូវឃរតល ់បូ ររោអ្ ថ ់ ងឃឹមនិង
អ្ មរទភាពរប ់ផយើងឲ្យោលយផៅជា មរទភាពឃដលមាន ភាពនចបរបឌិរមួយ ឃដលយ៉៉ងផហាចណា ់ឃរងឃរ អាចរក្បបាននូវលំ ឃជមី រពី
រូ
មួយចំនន ួ ផ ើ យបនាធប់មក្បផយើងគួរ ននឹងនដរប ់ផយើង និង ផបើក្បលំ គឺជាបុគគលនាំមុខមួយរូបក្បបុងចលនា ិ និមនុ
១៩៩៨ ជានាយក្បរបរិបរថិគណៈក្បមមោរសាមគគីភាពជាមួយអ្បក្បផទា បំផុរក្បបុងរបផ របផ
ក្បូ
សក្បូ
ុំប៊ី ផោយោរ់បាន
ទ ផៅក្បបុងភាពជារដឌមានវបរថ ិ ិ ឃដលបានរ៉រ៉ំងដល់ ុំប៊ី ឃរង ិ រ ិ និ
ោរពីនប១ ំ ៩៩០ ដល់
នផយ៉បាយ ឃដលជាអ្ងគោររ ូ ៊មរិដមា ៏ នរប ិ នភាព
រមាប់អ្បក្បឃដលផគចាប់ោក្ប់គុក្បផោយសារឃរជំផនឿនផយ៉បាយ។
ោក្ប់គុក្បតាមនីរវិ ធ ិ ីផយ៉ធា ឃដលបានរពផងើយក្បផនថើយដល់
ផនាះ។"
រមាប់រយៈផពល ៥០នប ំ ចុងផរោយផនះ
ិ និពលរដឌ ផ
ួលបាននីរិវធ ិ រី
យ ើ មនុ
សរ៉ប់ពាន់នាក្ប់ររូវបានចាប់
បចាប់។ គណៈក្បមមោរផនះ បានោរពារ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
28
ក្បូនក្បថីជាផរចើនរយនាក្ប់ បានរះគន់ ចំផពាះោរចាប់ខួ នតាម ល ំផនើងចិរថ ោរផធវើទារុណក្បមម និង ោរបារ់ខួ ន ល ឃដលបានផធវើផ ិ ភាបក្ប់ង្វរ
នថិ ុ ខរដឌ,
និងឃ
វងរក្បោរផោះឃលងអ្បក្បជាប់ឃុំ។
ួលរងោរផធវើ ុក្បខរ ំខាន ោរគរមាមក្បំឃ ១៩៧៦ ផោក្ប រពី បាន
ផោយសារឃរោរង្វរឃបបផនាះ
ង ោរបងខំឲ្យនរិ ផ
នង ិ ោរ
សផ
ើង។ ផដើមផជា ី ោរ
ង ឹ ក្បផៅផលើោរង្វររប
សក្បបុង
រប
់ រោឌភបា ិ លរ
នធនារវ៉ងរក្បុម ិ ម និ នុ
បតាមចាប់អ្នថរជារិ។
ែមីៗផនះ
គណៈក្បមមោរ។ ោរ់បផរងៀនផៅសាក្បលវ ិ ាល័យមួយផៅបូ ូ តា ក ផ និ នុ ិ ម
សផៅរបផ
នផយ៉បាយមក្ប ផោក្ប រពី
ស នង ិ អ្ងគភាពរោឌភបា ិ ល ឃដល
ផោក្ប
ក្បូ
ុំប៊ី
រពី
រូ
់
ង និង ចាប់ោក្ប់
រូ បានបនថោរង្វរនព ិ នន
គមន៍រក្បីរក្ប។ ោរ់ផតថរផៅផលើោរផរបើរបា ់ យនថោរឃផបក្បចាប់ ក្បបុងោរោរពារ ិ ម និ នុ
រពរ ី ូ បានផថួចផផថើមក្បបុងោរបផងកើរោរ
រូ
ិ ីអ្ប់រ ំ ើយបានជាោរ់បានបផងកើរក្បមមវធ
់ ោរ់ ផោក្ប រពីរូ ររូវបានអាជាញធរគរមាមក្បំឃ
គុក្ប។ បនាធប់ពបា ី នចូលរួមក្បបុងគណៈក្បមមោរសាមគគីភាពជាមួយអ្បក្បផទា អ្ំពី ិ និមនុ
គមន៍ជនប ។ ផោក្ប រពី
ង ើ ៗ ផោយសារក្បងវះខារចំផណះដឹងអ្ំពី ិ រនិ ប
ពួក្បផគ បានផធវើឲ្យរបជាជនមានភាពង្វយរងផរោះផោយសារោររ ំផោភបំពាន ដូផចាបះផ ិ និមនុ
មាជិក្បគណៈក្បមមោរបាន
មាលប់។ មុនផពលចូលរួមក្បបុងគណៈក្បមមោរក្បបុងនប ំ
រូ បានផធវើោរជាអ្បក្បអ្ប់រ ំផៅក្បបុងរំបន់ជិរខាងរក្បីរក្បផមមះបូ ូ តា ក ក្បបុង
ួលសាគល់ ថ្ន លក្បខខណឍននភាពរក្បីរក្ប ឃដលោន់ឃរមានភាពធងនធ ់ ងរផ
ើងផោយ
វះឃ
ស។ ផោក្ប
វងក្បបុងោរផធវឲ្ ើ យោរអ្នុវរថ
បានោឃលងដំឃណងជានាយក្បរបរិបរថិរប
់
ើយររូវបានចារ់ ុក្បជាអ្នថរជារិថ្នជាសាទបនិក្បននចលនា
ម័យ ំផនប ើ ។
Juan MENDEZ (Argentina—Human Rights and Reconciliation) “Is it morally defensible, after twenty years of searching, that individuals still cannot find their relatives, when there are people walking around who know the location of the bodies?” From the time that he worked as a lawyer in Argentina in the early 1970s helping to build the modern human rights movement, Juan Méndez created a road map for others to follow in defending political cases. When he was detained by the brutal Argentine security forces, his family moved quickly to demand his whereabouts, and when his captors realized they had a limited period of time to ―elicit‖ the information they sought, Méndez was subjected to particularly harsh torture. Méndez became one of Amnesty International‘s first Prisoners of Conscience in Argentina, and advocates and diplomats alike pressured the junta, forcing Argentina to release him in 1977. In exile, Méndez continued his human rights work, pioneering advocacy tools that are the basis of much international human rights work today. Méndez spent fifteen years at Human Rights Watch, heading its Latin American division, and later becoming Human Rights Watch‘s general counsel. He recently left the advocacy arena to become executive director of the InterAmerican Institute for Human Rights, then President Emeritus of the International Center on Transitional Justice and, later, to serve as Special Advisor to the UN Secretary General on the Prevention of Genocide. He is currently President Emeritus of the International Center on Transitional Justice and teaching at American University‘s Washington College of Law in Washington, D.C. and was named UN Special Rapporteur on Torture in October 2010.
ជាន់
(អា
សង់ ីន --
ន នុ ិ ិម
ស និង ោរបរងួបបរងួម)
"វ៉ជាផរឿងឃដលអាចោរពារបានតាមផលូវ ី លធម៌, បនាធប់ពីោរឃ
វងរក្បអ្ ់រយៈផពល ២៥នប ំ បុគល គ ទាំង
ផនាះផៅឃរមិនទាន់អាចរក្បសាច់ញ៉រិរប ់ពក្ប ួ ផគផឃើញផៅផ ើ យផ , ផៅផពលឃដលមានមនុ សផដើរ ផរើមានអ្បក្បណាដឹងថ្នសាក្ប ពផៅក្បឃនលងណាផនាះ?"
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
29
ចាប់តាង ំ ពីផពលឃដលោរ់ផធវើជាផមធាវក្បប ី ុ ងរបផ ំផនើបមក្ប ផោក្ប ជាន់
ក្បបុងផដើម
វរសនប១ ំ ៩៧០
បានបផងកើរឃផន ីបង្វាញផលូវមួយ
នផយ៉បាយ។ ផៅផពលឃដលក្បងក្បមាលង ំ
នថិ ុ ខអា
បាន
បានោលយផៅជាជនមួយរូបក្បបុងចំផណាមអ្បក្បផទា អា
ផយ៉ធាអា
សង់ ីន ផ
សង់ ន ី
ផោក្ប
ឃាលផំ មល និ នុ ើ ិ ម ីរបឹក្បារប
សង់ ន ំ ៩៧៧។ ី ផោះឃលងោរ់ផៅក្បបុងនប១ សរប
Transitional
ួ
ផ
រុ។ ផោក្ប
់ អ្ងគោរផលើក្បឃលងផទា ផពលរ
អ្នថរជារិ
ងករផ់ ៅផលើរោឌភបា ិ ល ់ ផៅក្បបុង
ភាពនរិ ផ
បានចំណាយផពល ១៥នប ំ ផធវោ ើ រផៅក្បបុងអ្ងគោរ ើយផរោយមក្បបានោលយផៅជាអ្គគ
ស។ ែមីៗផនះ ោរ់បានចាក្បផចញពីនក្បរ ូ ៊មរិ ផដើមផោ ី ល យផៅជានាយក្បរបរិបរថិ រប ស
Justice),
បនាធប់មក្បជារបធាន ផ
ន៍។
អ្នថរោល នង បផរងៀនផៅមហាវ ិ ាល័យចាប់រក្បុងវ៉៉ ិ ើយររូវបានឃរងតាំងជាអ្បក្បរ៉យោរណ៍ពិផ
មជឈមណឍលអ្នថរជារិអ្ំពីយុរធ ថិ ម៌អ្នថរោល
ើយបនាធប់មក្បបានបំផពញោរង្វរជា ីរបឹក្បាពិផ
របជាជារិ ី ព ថ ីោរ ប់សាករ់អ្ំផពើរបល័ យពូជសា ផ
់ ោរ់បានចារ់ោរ
់ ោរ់ ផោយបានចាប់ផផថើមបផងកើរឧបក្បរណ៍រ ូ ៊មរិ ឃដលជាមូលោឌននន
ស (Human Rights Watch) ផោយបានដឹក្បនាំអ្ងគភាពអាផមរចឡា ិ ីន, ផ
់ អ្ងគោរឃាលផំ មល ើ ិ និមនុ
on
មផជញ្ដ ៈដំបូងៗរប
សអ្នថរជារិជាផរចន ើ នាផពលបចចុបផនបផនះ។ ផោក្ប
វ ិ ាសាទនអ្នថរអាផមរចផដ ម និ នុ ើ ផី ិ ម ិ Center
អា
បានបនថោរង្វរ ិ និមនុ
ោរង្វរ ិ ម និ នុ
រិ
ួលរងនូវទារុណក្បមមដ៏
ើយផពលផនាះ អ្បក្បរ ូ ៊ មរិ ក្ប៏ដូចជាអ្បក្បោរ ូរជាផរចើនបានោក្ប់ោរោប
ផោយបងខំឲ្យរបផ
ម័យ
ល ដឹងថ្នពួក្បផគមានផពលរិចរួច ើយផៅផពលឃដលអ្បក្បចាប់ខួ នោរ់
ង់យក្បព័រមា ៌ នឃដលពួក្បផគចង់បានផនាះ ផោក្ប
ក្បបុងរបផ
ស
រមាប់ឲ្យអ្បក្បដន ផដើរតាមក្បបុងោរោរពារក្បរណីពាក្ប់ពន ័ ន
សង់ ន ល រគួសាររប ី ដ៏សាហាវផឃារផៅបានឃុំខួ នោរ់
យ៉៉ងផលឿនក្បបុងោរទាមទារចង់ដឹងថ្នផរើោរ់ផៅក្បឃនលងណា ផ ក្បបុងោររ
ក្បបុងោរជួយក្បសាងចលនា ិ ម និ នុ
រប
បចចុបផនបផនះ ុី នផតាន ក្បបុង
់ អ្ងគោរ
់
(International
រមាប់អ្គគផលខាធិោរអ្ងគោរ
ោរ់គជា ថិ ម៌ ឺ របធានមជឈមណឍលអ្នថរជារិអ្ំពយ ី ុ រធ ក្បលវ ិ ាល័យអាផមរច ិ ក្បបុង រី ក្បុងវ៉៉
ុី នផតានឌី ុី
របជាជារិ អ្ំពី អ្ំផពើទារុណក្បមមក្បុ ងឃខរុ ប ោ នប២ ំ ០១០។
Bobby MULLER (United States—The International Ban on Land Mines) “There is an organization for just about every conceivable issue you can come up with. What makes a difference is getting political leadership behind you. And we got a powerful senator who went nuts.” In 1969, Lieutenant Bobby Muller led an assault up a hill in Vietnam until a bullet hit his back and severed his spinal cord. Miraculously, Muller survived. But the real misery didn‘t begin until Muller returned to the United States and was confined to a decrepit veteran‘s hospital. During his first year, eight people on his ward committed suicide. His experiences there led him to become a leading advocate for veterans‘ rights. Years later, as head of the Vietnam Veterans of America Foundation, Muller traveled to Cambodia where he witnessed the devastating impact of land mines on the local population. He launched himself into this new cause with characteristic energy and determination and in 1997, his efforts, along with cofounders at the Campaign to Ban Land Mines, won the Nobel Peace Prize. Despite his success, Muller is the first to point out that the most daunting task, still to be accomplished, is removing the land mines already planted. Antipersonnel land mines kill or wound twenty-six thousand women, men, and children each year, often years after the conflict has ended and combatants have gone home. Today, Muller continues to focus worldwide attention on war‘s impact on civilians.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
30
បបប៊ី មូល
ឺ(
រដឌអាផមរច ិ / បរមាមជាអ្នថរជារិចំផពាះរោប់មន ី )
“មានអ្ងគោរមួយ
រមាប់ផោះរសាយរគប់បញ្ហាឃដលអ្បក្បអាចផលើក្បផ ើ ងបាន។ ឃរអ្វីឃដលអាចផធវើឲ្យមាន
ភាពខុ ោបផនាះ គឺោរ
ួលបានោរោំរ ពីថ្នបក្ប់ដឹក្បនាំនផយ៉បាយ។ ផ ើ យពួក្បផយើង
ួលបាន មាជិក្ប
រពឹ ន ភាមួយរូបឃដលផពារផពញផោយក្បថីរ ំផភើបចំផពាះផរឿងផនះ។" ក្បបុងនប១ ំ ៩៦៩ អ្នុផ
នីយផ៍ ទា ផោក្ប បបប៊ី មូល
ដល់មានរោប់បាញ់ ចំខបងរប ផគចផុរពផី ោន់
់ ោរ់ ផ
ំ យ ួ ក្បបុងរបផ ឺ បានដឹក្បនាំោរវ៉យរបហារមួយផៅផលើភបម
ើយផធវើឲ្យរបួ
ឆអឹងខបងយ៉៉ងដំណំ។ ជាអ្ពភូរផ
រុ ដអ្ ៏ សាចរយ ឃដលផោក្ប មូល
ចក្បថីសាលប់។ ប៉ុឃនថ ភាពផរក្បៀមរក្បំបានចាប់ផផថម ើ ផក្បរ ើ មាន លុ ះរតាឃរផៅផពលឃដលផោក្ប មូល
រដឌអាផមរចវ ិ ផ ិ ញ
មនធីរផព យផនាះ មនុ រដឌអាផមរចព ិ ីរបផ
់ ោរ់បានផធវើអ្រថឃាដ។ ប ពិផសាធន៍រប
ក្បបុងោរទាមទារ ិ និអ្ររ ី យុ នជន។ ផវៀរណាម (Vietnam
ផរចន ើ នបផំ រោយមក្ប
ក្បមពុជា ឃដលជា ក្ប និ លដ៏ផសាក្ប ី ឃនលងឃដលោរ់បានផឃញ ើ ឥ ព
ផនះ។
ោរ់បានចាប់ផផថើមបុពវផ ់ ោរ់
ឃដលលំ បាក្បបំផុរ របហារមនុ
ស បាន
ញឹក្បញ៉ប់អ្
រុែមីផនះ
រួមជាមួយនឹង
នថភា ិ ព។ ផទាះបជា ី ោរ់ ររូវ
ឺ បាន ប់ផៅ
តាមរយៈថ្នមពលនិងោរផបថជាញចិរថយ៉៉ងផមាះមុរ សាទបនិក្បដន ផ ៀរ
ផរមចឲ្យបានផនាះ
ឺ ផៅឃរជាមនុ
ដល់ ស្រ ី ថ បុរ
ឺ បានផធវើដំផណើរមក្បោន់
ំ ៩៩៧ ើយផៅក្បបុងនប១ បាន
ើយផនាះ។
ង ើ ថ្នោរង្វរ
មន ី ក្បបុងដី
នង ប យនប ំ ផ ិ ក្បុមារ ចំនួន ២៦.០០០នាក្ប់ក្បុ ងមួ ើយយុ នជនទាំងឡាយ ររ
ោរ
ួលរង្វវន់ណូឃបល
ស ម ួ ឃដលបានផលើក្បផ ី យ
គឺោរផោះមន ួ ផៅផ ី ជាផរចើនឃដលផគបានបងកបរ់ ច
សរងបួ
ផ
ក្បបុងយុ ននាោរហាមឃារ់រោប់មន ី
់ រយៈផពលជាផរចើននបប ំ នាធប់ពីជផមាលះបានបញ្ច ប់ ផ
វញ។ បចចុបផនបផនះ ផោក្ប មូល ិ
ក្បបុងនាមជារបធានមូលនធ ិ ិអ្ររ ី យុ នជន
ផរងង ផោយសារមន ី មក្បផលើរបជាជនផៅក្បបុងរបផ
ួលបានផជាគជ័យក្ប៏ផោយ ក្ប៏ផោក្ប មូល
មាលប់ ឬ ផធវើឲ្យមនុ
់ ោរ់ផៅ ីផនាះ បាននាំឲ្យោរ់ោលយផៅ
Veterans of America Foundation) ផោក្ប មូ
របផ
របឹងឃរបងរប
ឺ បាន ររ
ូរ
ំ ំបូងក្បបុង ើយររូវបានផគោក្ប់ផៅក្បបុងមនធីរផព យអ្រីរយុ នជនយ៉៉ងចា ់ រយីក្បរយ៉ក្បមួយ។ ផៅក្បបុងនបដ
ស ៨នាក្ប់ក្បុ ងបនធ ប បរ់ ប
ជាអ្បក្បរ ូ ៊ មរនា ំ ុខផគ ិ ម
ផវៀរណាម រ
រមាប់
យ ើ វ៉ឃរងផក្បរ ើ
ប់ផៅោន់លំផៅោឌនផរៀងៗខលួន
ិ ឺបានបនថផតថរោរយក្បចិរថ ុក្បោក្ប់ជុំវញព ិភពផោក្បចំផពាះផលប៉ះពាល់ នន
ស្រង្វគមផៅផលើជន
ុី វល។ ិ
Freedom NERUDA (Ivory Coast—Free Expression) “After soldiers beat and killed university students, fifty thousand people demonstrated to demand an investigation. Human rights leaders were arrested and thrown in jail for months. I couldn‟t stand the official lies. I decided to expose the courtroom drama.” Journalism has become one of the world‘s most dangerous professions, with deaths and imprisonment commonplace because of free speech. Born Teiti Roch D‘Assomption in the Ivory Coast in 1956, this courageous journalist chose the name Freedom Neruda to symbolize his ideals. Teaching at the University of Abidjan until 1988, he began working at Ivoir Soir as a copy boy, and within two years graduated to investigative reporter, working also for La Chronique du Soir, and La Voie. As chief editor of La Voie, Neruda covered the repressive government of President Bédié and, after Bedie‘s overthrow in 1999, that of General Robert Guei—despite relentless attacks including fines, assaults, arrests, and threats. In 1995, Neruda‘s office was firebombed, and his colleagues arrested, while he went underground. Neruda was sentenced to two years in prison for ―offenses against the head of the state‖ in 1996. He and his fellow journalists refused to accept a ―pardon‖ (admitting guilt); instead they conduced an investigation while behind bars on prison
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
31
conditions. Released from prison in 1997, Neruda continues to speak out, speak up, and speak ―truth to power.‖ He now serves as ambassador from Cote D‘Ivoire to Iran.
ស្រ
ក្បូរឌវឺ រ័ -- ផ
វី ូម ផណរូោ (របផ ដ
“ផរោយពីទាហានវ៉យដំ និង
រភាពបផញ្ច ញមរិ) ី
ប់និ សិរសាក្បលវ ិ ាល័យមក្ប មានមនុ ស ៥០.០០០នាក្ប់ ផធវើ
បារុក្បមមទាមទារឲ្យផ ើុ បអ្ផងករផរឿងផនះ។ ផមដឹក្ប នាំ ិ ម ន នុ ស ររូវចាប់ខួ នផ ល ើ យោក្ប់ពនននាោរអ្ ់ រយៈផពលផរចើនឃខ។ ខញុំមិនអាចរទាំជាមួយោរភូរភររប ់ពក្ប ួ មស្រនថីផ ។ ខញុំ ផរឿងផៅក្បបុងរុោោរ។”
ចចិរោ ថ រររោង
វជា ិ ជ ជីវៈសារព័រ៌មានបានោលយជាអាជីពដ៏ផរោះថ្នបក្ប់បំផុរមួយផៅក្បបុងពភ ិ ពផោក្ប
ផ
ជាផរឿងសាមញ្ដ ផោយសារឃរផ
ី ីរូច៉ ោ ់ ុ មរយុង
រភាពបផញ្ច ញមរ។ ី ិ
មានផមមះពក្ប ី ំ
ក្បូរឌឺវរ័ ក្បបុងនប១ ំ ៩៥៦ អ្បក្បោឃ
D‘Assomption) ផៅរបផ
រជា
ើយោរ
រដ៏ោលហានរូបផនះផរបើផមមះ ស្រ
សាលប់នង ិ ជាប់ពនននាោរ (Teiti
វីដូមផណរូោ ជា និមរ ិ ថរូបនន
ឧរថមគរោ ី ន រ ូរដល់ នប១ ំ ៩៩៨ ផ ប ផៅោឃ ើ ិ រ់។ផោក្បបផរងៀនផៅសាក្បលវ ិ ាល័យអាប៊ចា ើ ចាប់ផផថម អ្ូ
មា៉ ុី នែរ
ផ
ើយរយៈផពល
ពីរនបផំ រោយោរ់
័ ោរសារព័រ៌មានឡារក្បូនិចឌុ យសាវនិងឡាវរ។ រផ
ផោក្ប
រផ
រអ្ំពី
រោឌភបា ិ ល
ផបឌផី យ
ដ៏
ងករ់
ផោក្បឧរថម
ផ
រួមមានោរតក្បពន ិ ័យ
ោរយ៉ល័ យផោក្ប ិ
ររូវបានោក្ប់រោប់ឃបក្បឲ្យផឆះផ
ផោក្បររូវោរ់ក្បថីឲ្យជាប់ពនននាោរពីរនបព ំ ីប ផលមើ បដផិ
ធមន ិ
ួលយក្ប
“ោរផលើក្បឃលងផទា
នយ៉ ិ យររង់ផ
គី
ោរចាប់ខួ ន ល
ើយ
ោរ ី
ផោក្ប
ើយបនាធប់ពោ ី រ រូប៉ ឺរ
(ជាែបូរនង ឹ ោរ
ួលសាគល់ក្បំ
ររូវផោះឃលងនានប១ ំ ៩៩៧
យ ើ និយ៉យោរពរ ិ ផៅោន់អ្បក្បមានអ្ំណាច។ បចចុបផនបផនះោរ់
័ វ ជាអ្បក្ប រអ្ុវី រសា
ផ ុើ បអ្ផងកររពមទាំងផធវើ ផណរូោឃរងឃរ
ក្ប់
ផោក្ប
ផបឌផី យ
មថងផទាះជាមានោរវ៉យរបហារ និងោរ
ម។
ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៥
ផោក្បររូវចាប់ខួ នផៅផពលោរ់ ល ោក្ប់ខួ ន។ ល
របនំង របមុខរដឌនា នប១ ំ ៩៩៦។ ខលួនផោក្បនិង ជា
សាទនភាពពនននាោរផពលផៅក្បបុងបនធបឃ ់ ុំឃាង ំ ។
នីយ
ឡាវរ័
រ
ងកន ិ ផ
ោរវ៉យដំ
ឥររសាក្បរសានថផលើរូបផោក្បក្បថី ផណរូោ
ងជាប់ជាអ្បក្បយក្បព័រមា ៌ នឃបប
ក្បបុងឋានៈជាអ្បក្បនិពនននាយក្បោឃ
រព័រ៌មានអ្ំពរី ោឌភបា ិ លននរបធានាធប ិ ផរយយ
នានប១ ំ ៩៩៩
រប
Roch
ុ
ផ )” ផោក្ប
ោរអ្ប ៌ ន ី ក្បសារព័រមា
ផធុយផៅវញពួ ក្បផគផ ុើ បអ្ផងករពី ិ ផណរូោ ៉
បនថនិយ៉យរះគន់ ិ
័ ោរង្វរជាអ្គគរដឌ ូរក្បូរឌវឺ រផៅអ្ុ ីរង់៉ ។
Martin O’BRIEN (Northern Ireland—Human Rights in the Midst of Conflict) “The worst thing is apathy—to sit idly by in the face of injustice and to do nothing about it. There is a real responsibility to challenge things that are wrong.” As the executive director of the Committee for the Administration of Justice (CAJ), Martin O‘Brien has played an important role in bringing a cessation to the conflict which divided Northern Ireland for decades. Starting with the suppression of civil rights protests in the late 1960s the Troubles claimed more than three thousand lives. At the heart of the conflict was a long history of religious persecution, discrimination and economic disparity and the failure to assure justice and the rule of law for all. This rupture led to devastating war, and emergency decrees which suspended civil rights. Nonpartisan, and nonsectarian, founded in 1981, CAJ offers hands-on support to victims of abuse and provides them lawyers. O‘Brien played a key role in drafting the human rights provisions in the 1998 Good Friday Peace Agreement, that created a new power-sharing government. The only nongovernmental organization actively engaged in monitoring compliance with the accords, CAJ carries on today. For O‘Brien the commitment to peace
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
32
requires an action agenda and a deep understanding of every point of view, and his determination and will to resolve conflict will be needed in the years to come.
មា៉ ន ី អ្ូផរបៀន (ផអ្ៀរ
ង់ខាងផជង ើ --
ិ ម ិន នុ
សក្បបុងផពលមានជផមាលះ)
"ផរឿងឃដលអារក្បក្ប់បំផុរផនាះ គឺោរមិនផអ្ើផពើ គឺោរអ្ងគុយខជិលរចអ្ូ ផសាះ។ វ៉ជាោរ
ផៅចំផពាះមុខភាពអ្យុរិ ធ ថ ម៌ ផ ើ យមិនផធវើអ្ី វ
ួលខុ ររូវដ៏ពិររបាក្បដមួយក្បបុងោររបឈមរ ល់នឹងផរឿងឃដលខុ ។"
ក្បបុងនាមជានាយក្បរបរិបរថនិ ន គណៈក្បមមោររគប់រគងយុរថិធម៌ (CAJ) ផោក្ប មា៉ ីន អ្ូផរបៀន បានផដើររួនា ីយ៉៉ង ំ ខាន់ក្បុ ងោរ ប បញ្ច ប់ជផមាលះឃដលបានផធវើឲ្យរបផ
ផអ្ៀរ
ជាមួយនឹងោរ របនំងរវ៉៉ នឹងោរោប មនុ
សផរចន ើ ជាង ៣.០០០នាក្ប់។ មូលផ
បុក្បផមបញឃផបក្បសា
ង់ខាងផជង ើ មានោរឃបងឃចក្បអ្ ងករ់ ិ និមនុ រុ
ឲ្យមានោរបង្វអក្ប់ដល់
វរស។
ង ើ ផោយសារ របវរថិសាស្រ
ថដឃ៏ វងទាក្ប់ ងនង ឹ ោរផធវើ ុក្បខ
ដឌក្បិចច រពមទាំងោរមន ិ ធានាឲ្យមានយុរថិធម៌និងនីររិ ដឌ
ស្រង្វគមឃដលបងកឲ្យមានោរខូរខារយ៉៉ងដំណំ និង ោរោក្ប់ប ប
ថិ ម៌ (CAJ) ររូវបានបផងករ ើ ផ ិ និពលរដឌ។ គណៈក្បមមោររគប់រគងយុរធ
គណបក្បសណា និង មន ិ ចូលបក្បស
ផោយចាប់ផផថម ើ
វរសនប១ ំ ៩៦០ផនាះ ជផមាលះនផយ៉បាយពិនុ ន បានតថច់ជីវរ ិ
ំ ខាន់ននជផមាលះផនះ ផក្បរ ើ ផ
នា ោរផរ ើ ផអ្ើង និង គមាលរផ
ភាពផរបះនផនះ បានមនផៅរក្ប
សផៅចុង
់ រយៈផពលជាផរចន ើ
រមាប់ទាង ំ អ្
់ ោប។
ជាបនាធន់ឃដលបានផធវើ
ំ ៩៨១ ជាអ្ងគភាពមន ើងក្បបុងនប១ ិ
មពន ័ ន, គណៈក្បមមោររគប់រគងយុរថិធម៌ (CAJ) បានផថល់ោរោំរ ជាបនថបនាធប់ដល់
ជនរងផរោះផោយសារោររ ំផោភបំពាន នង ជនរងផរោះទាំងផនាះ។ ផោក្ប អ្ូផរបៀន បានផដើររួនា ីយ៉៉ង ី ិ បានផថល់ផមធាវដល់ ំ ខាន់ក្បុ ងោរលក្បខ ប ខណឍចាប់ក្បុ ង ប ក្បិចចរពមផរពៀង
នថិភាពនែង ុ រក្បដ៏របផ ើ រ (Good Friday Peace Agreement) ឃដលបាន
បផងកើរឲ្យមានរោឌភបា ិ លឃដលមានោរឃចក្បរ ំឃលក្បអ្ំណាចោប។
គណៈក្បមមោររគប់រគងយុរថិធម៌
ពវនែងផនះ ក្បបុងនាមជាអ្ងគោរមន ិ ឃមនរោឌភបា ិ លឃរមួយគរ់ ឃដលចូលរួមយ៉៉ង ក្បិចចរពមផរពៀង ោរអ្នុវរថ
នថិភាពផនាះ។
ក្បមមក្បុ ងោរឃា ប ល ផំ មល ោរអ្នុផោមផៅតាម ើ
រមាប់ផោក្ប អ្ូផរបៀន ោរផបថជាញចិរផថ ដើមផ ី ផរមចបាន
ក្បមមភាពមួយ នង ិ ទាមទារឲ្យមានោរយល់ ុី ជផរតផៅផលើរគប់
បានបនថោរង្វររ ូរមក្បដល់
នថិភាព ររូវោរឲ្យមានរផបៀបវ៉រៈក្បបុង
សនៈ មួយៗ ផ
យ ើ ោរតាំងចរ ិ ថន ង ិ ឆនធៈរប
់
ោរ់ក្បុ ងោរផោះរសាយជផមា ប ល ះ នឹងផៅឃរជាររមូវោរយ៉៉ងចាំបាច់បំផុរផរចើននបផំ ៅមុខផ ៀរ។
Digna OCHOA (Mexico—Human Rights “Anger is energy, it‟s a force. If an act of injustice doesn‟t provoke anger in me, it could be seen as indifference, passivity. It‟s injustice that motivates us to do something, to take risks, knowing that if we don‟t, things will remain the same.” One of the foremost human rights attorneys in Mexico, Digna Ochoa, a nun, worked at PRODH (Centro de Derechos Humanos Miguel Agustín Pro Juárez, or Centro Pro), and took on some of Mexico‘s most politically charged cases, including the defense of alleged Zapatista insurgents in Chiapas. She won several highly publicized acquittals for clients subjected to torture and due process violations. Ochoa herself was repeatedly threatened with death, abducted, and harassed. Two men assaulted her in her apartment, cut her phone line, blindfolded her, tied her up, interrogated her, and pressured her to sign a statement. Then they opened a gas valve in a closed room. Miraculously, she survived. PRODH staff found their offices had also been ransacked. Nevertheless, Ochoa went right back to work. In recent years human rights advocates, government investigators, and opposition leaders have been murdered in Mexico. The InterAmerican Court of Human Rights required the Mexican government to take steps to assure the safety of PRODH staff but, on October 19, 2001, armed men broke into Ochoa‘s office and brutally killed her. Her death has been condemned by human rights organizations internationally, but, to date, no one in Mexico has been detained for her murder.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
33
ឌក្ប ឹ ណា អ្ូចាវ (របផ
មច ុី ក្ប -ិ
ិ ម ិន នុ
ស)
"ក្បំ ឹ ងជាថ្នមពល វ៉ជាក្បមាលង ំ ។ រប ិ នជា ផងវើអ្យុរិ ធ ថ ម៌មយ ួ មិនបងកជាក្បំ ឹ ងដល់ខួ នឯង ល របឃ
លជានាំ
ឲ្យខញុំផធវើមិនដឹង ផៅ ងបផ់ ងៀមផ ើ យផមើលផៅ។ គឺភាពអ្យុរិធម៌ឃដលជរមុញផយើងឲ្យផធវើអ្ី វមយ ួ របឈម ផរោះថ្នបក្ប់ ផ ើ យផបើផយើងមិនរបឈមផ អ្វីៗនឹងផៅឃរដឃដលោមនតល ់បូ រផ ថ ។"
ជាផមធាវមនមុ ខផៅរបផ ី
មច ុី ក្ប ិ
ដូនជី
ឌឹក្បណា
អ្ូចាវ
បផរមោ ើ រផៅមជឈមណឍលរបូដ
ផ
ើយោរ់ផធវើផរឿង
ពាក្ប់ពន ័ ននឹងនផយ៉បាយផរចើនបំផុរ រួមទាំងោរ ោរពារ ក្បថីឲ្យពួក្បប៉ះផបារ សាបា៉ ីសាថ ផៅផចៀបា៉ ់។ ោរ់ឈះប ក្បថីផោយ ួលបានោរផោះឃលងអ្រែ ិ នោរ់ឃដលររូវផគផធវើទារុណក្បមម ិ ជ ររូវបានផសពវផាយយ៉៉ង ូលំ ូ ោយបំផុរ។ និងបំភយ ័ រ៉ប់ដងមន ិ ឈបះ។ មានបុរ ួ រចផមលយ ើ
នង ិ បងខំឲ្យោរ់ចុះ
ជាោរអ្សាចរយណា
ោរយ៉ល័ យពួក្បផគឃដរ។ ិ មានអ្បក្បរ ូ ៊មរិខាង ិ និមនុ
អ្ូចាវខលួនឯងក្ប៏ររូវ
២នាក្ប់
រមុក្បចូលផធះោរ់ ផ
រទផលខាផលើផ
់ ឃដលោរ់ ំ ណាងផៅរ
រុោោរអ្នថរអាផមរក្បខាង ិ ិ និមនុ
់រ៉នមានជីវរ។ ិ អ្ូចាវ
អ្បក្បផ ុើ បអ្ផងករនផយ៉បាយ
ផ
មាលប់
យ ើ ផរឿងផនះ ចាប់ពរងរ់
យ ើ ោរ់ តថច់ឃខស ូ រ ័ពធ ចងឃលុំមុខ ចងនដោរ់ផៅផរោយ ផៅក្បបុងបនធបប ់ ិ ជិ រ។
បុគគលិក្បអ្ងគោររបូដ
ក្ប៏បានផឃើញោរវ៉យក្បផមធច
បានររលប់ផៅផធវោ ិ ើ រវញ។
ក្បបុងបណា ថ នបក្ប ំ នលងមក្បផនះ
និងផមដឹក្បនាំបក្បសរបនំងររូវបាន
មាលប់ផៅរបផ
មច ុី ក្ប។ ិ
សបានទាមទារឲ្យរោឌភបា ុី ក្ប ចារ់វធានោរណ ៍ ធានា ុ វរទិភាពបុគគលិក្ប អ្ងគោររបូដ ិ ិ លមច ិ
ប៉ុឃនថោលពីឃែង ី១៩ ឃខរុ ោ នប២ ំ ០០១ រក្បុមជនរបោប់ អាវុធ បាន យ៉៉ងក្បផរមាលនរពឃផស។ ោរ
ួលោរគរមាម
ចក្បថឃី ែលងោរណ៍មួយ។ រួចពួក្បផគបានផបក្ប ើ វ៉៉ ល់ធុងហាក
ផទាះជាយ៉៉ងណាក្បថី ស
នង ិ រ ិ ោររ ំផោភនរ ី វិ ធ ី ុ ោោរ
មាលប់រូបោរ់ររូវបានផថ្នកលផទា
ទាន់ផឃើញនរណាមាបក្ប់ររូវជាប់ឃុំផោយសារោរ
រមុក្បចូ លោរយ៉ល័ យរប ិ
ផោយអ្ងគោរ ិ និមនុ
មាលប់ោរ់ផៅផ
់ អ្ូចាវ ផ
សអ្នថរជារិ ប៉ុឃនថមក្ប
យ ើ
មាលប់ោរ់
ល់បចចុបផនបផនះ ពុំ
ើយផ ។
Dianna ORTIZ (Guatemala/United States—Torture) "To this day, I can smell the decomposing of bodies, disposed of in an open pit. I can hear the piercing screams of other people being tortured. I can see the blood gushing out of the woman‟s body.” Dianna Ortiz, is an Ursuline nun from New Mexico who journeyed to Guatemala in the early 1980s as a missionary, teaching Mayan children in the highlands. After months of receiving threats, Ortiz was abducted and brutally raped by armed men in November 1989. One of the men overseeing the torture appeared to be American. The Inter-American Commission on Human Rights concluded that: ―Sister Ortiz was placed under surveillance and threatened, then kidnapped and tortured, and that agents of the government of Guatemala were responsible for these crimes. . . including violating Dianna Ortiz‘s rights to ‗humane treatment, personal liberty, a fair trial, privacy, freedom of conscience and of religion, freedom of association and judicial protection.‘‖ Ortiz‘s ordeal did not end with her escape. Her torment continued as she sought answers from the U.S. government about the identity of her torturers in her unrelenting quest for justice. Ortiz‘s raw honesty and capacity to articulate the agony she suffered compelled the United States to declassify long-secret files on Guatemala, and shed light on some of the darkest moments of Guatemalan history and American foreign policy. She went on to help found the Torture Abolition and Survivors Support Coalition International. She is also the author of The Blindfold‘s Eyes: My Journey from Torture to Truth published in 2002.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
34
ោយអាណា អ្រធី
(ផហាគរមា ឺ ៉ ឡា --
រដឌអាផមរច) ិ
“រ ូរមក្ប ល់ នឹងនែងផនះ ខញុំផៅឃរធុំក្បិ ន ល សាក្ប
មួយ។ ខញុំអាចផៅឃរឮ
មា៉ឡា ផៅផដើម ឃខវចឆ ិ ិោ
ងឃរ ក្បក្បងរ ំពងរប ់មនុ សឃដលក្បំពុងររូវបានផគផធវើទារុណក្បមម។ ខញុំអាច
ផមើលផឃើញមមបាញ់ ផចញមក្បពីក្បុ ងខល ប ួ នស្រ ី ។ ថ ”
គឺជាដូនជីោរូលិក្ប មក្បពីរដឌញូវមុច ុិ ចក្បូ (New Mexico) ឃដលបានផធវើដំផណើរផៅោន់របផ ិ
ោយអាណា អ្រធី ោរគរមាមក្បំឃ
វរសនប១ ំ ៩៨០ ក្បបុងនាមជាអ្បក្បផសពវផាយសា ងអ្
់ជាផរចន ើ ឃខមក្ប ដូនជី អ្រធី
១៩៨៩។
បុរ
ឃាលផំ មល ើ នង ិ រងោរគរមាមក្បំឃ ួលខុ
ោរ់ឃ
នា, ផ
់ អ្រធី
ស,
ផ
រភាពបុ គគល, ី
រភាពក្បប ី ុ ងោរចូលរួមក្បបុង
ផហាគរឺមា៉ឡា ផ រប
់
ួលរង
ជាជនជារិ
ររូវបាន ិ រ ទ ផៅផរោមោរ
យ ើ ថ្ន រោឌភបា ិ លនន របផ
ផហាគរមា ឺ ៉ ឡា
់ ផោក្បរ ី ោយអាណា អ្រធី
ោរជំនុំជរមះក្បថផី ោយយុរធ ថិ ម៌,
ភាពឯក្បជន,
'ក្បបុងោរ ផ
រភាព ី
មាគម, និង ោរោរពារឃផបក្បរុោោរ។'” ប ពិផសាធន៍អារក្បក្ប់ទាង ំ
មន ិ ឃមនចប់ផៅផពលឃដលោរ់ររ់ផគចខលួនបានផនាះផ ។ ោរផធវើ ុក្បខបុក្បផមបញផនះផៅឃរបនថ ផៅផពលឃដល
វងរក្បចផមលយ ើ ពរី ោឌភបា ិ លអាផមរច ិ អ្ំពអ្ ី រថ
ឃដលោរ់បាន
ររូវក្បបុងោរផធវើទារុណក្បមមផនាះ
នបិោឌនថ្ន “ដូនជី អ្រធី
ង បនាធប់មក្បររូវផគចាប់ជំររ ិ នង ិ ផធវទា ើ រុណក្បមម ផ
ញ្ហដណរប
ធម៌ផោយមន ់ រយ៉ប ។ ភាពផសាមះររង់ោមនពុររផុររប ិ បនធនឥ ិ
បរផ
ចក្បថី
ររូវចំផពាះឧរក្បិដឌក្បមមទាង ំ ផនះ... ផោយរួមទាំង ោររ ំផោភ ិ និរប
មផជញ្ដ ៈនិងសា ឡាយរប
នា និងបផរងៀនផក្បមងៗផៅរំបន់ខពងរ៉ ់ ប។ បនាធប់ពី
សជាផរចើនឃដលផមល ើ ោរខុ
សអ្នថរអាផមរច ិ បានផធវើផ
ួលបានោររបរពរ ប ឹ ថផៅផលើក្បុ ងនាមជាមនុ
ផហាគរឺ
ររូវបានផគចាប់ពរងរ់យក្បផៅ នង ិ ររូវពួក្បទាហានរ ំផោភយ៉៉ងនរពនផស ក្បបុង
មាបក្ប់ក្បុ ងចំ ប ផណាមមនុ
អាផមរច។ គណៈក្បមមោរ ិ និមនុ ិ ររូវ
ពក្បំពុងរលួ យ ឃដលររូវផគផបាះផចាលក្បបុងរផត ថ ចំ
ួល
បានបងខំឲ្យ
់អ្បក្បផធវើទារុណក្បមមមក្បផលើរូបោរ់ ក្បបុងដំផណើរោរទាមទាររក្បយុរថិ ់អ្រធី
រួមជាមួយនឹង
មរទភាពក្បបុងោរបង្វាញពីភាពឈចា ឺ ប់
រដឌអាផមរចបផញ្ច ញ ំ ណុំឯក្បសារឃដលរក្បាជាោរ ិ
ើយបានោរររោងនូវរបវរថិសាស្រ
ថដ៏ផមមងងឹរមួយចំនួនរប
រដឌអាផមរច។ ោរ់បានបនថជួយបផងកើរ ិ
់ របផ
មាងរ់ជាយូរមក្បផ
យ ើ អ្ំពរី បផ
ផហាគរឺមា៉ឡា និង ផោលនផយ៉បាយោរ
មពន ័ នអ្នថរជារិលប់បំបារ់អ្ំផពើទារុណក្បមមនិងោំរ ដល់ជនរងផរោះ។
ោរ់គជា ើ ថ្ន "ឃភបក្បររូវផគចងបិ ៖ដំផណើររប ឺ អ្បក្បនព ិ ននសាបនដឃដលមានចំណងផជង
់ខុ ំញផចញពីទារុណក្បមមផៅរក្បោរពរ ិ " ឃដល
ររូវបានផបាះពុមពក្បុ ងន ប ប២ ំ ០០២។
Marina PISKLAKOVA (Russia—Domestic Violence) “A woman called the hot line and said her husband planned to kill her. I called the police but the officer immediately called the husband, saying, „Look, if you do it, do it quietly.‟ And I realized there was no hope.” Marina Pisklakova is Russia‘s leading women‘s rights activist. She studied aeronautical engineering in Moscow, and while conducting research at the Russian Academy of Sciences, was startled to discover family violence had reached epidemic proportions. Because of her efforts, Russian officials started tracking domestic abuse and estimate that, in a single year, close to fifteen thousand women were killed and fifty thousand were hospitalized, while only one-third to one-fifth of all battered women received medical assistance. With no legislation outlawing the abuse, there were no enforcement mechanisms, support groups, or protective agencies for victims. In 1993, Pisklakova founded a hot line for women in distress, later expanding her work to establish the first women‘s crisis center in the country. She lobbied for legislation banning abuse, and worked with an openly hostile law enforcement establishment to bring aid to victims and
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
35
prosecution to criminals. She began a media campaign to expose the violence against women and to educate women about their rights, and regularly appears on radio and television promoting respect for women‘s rights. Pisklakova‘s efforts have saved countless lives, at great risk to her own. Today, her organization ANNA (National Center for the Prevention of Violence) operates a network of 170 crisis centers across Russia and the former Soviet Union.
“
(Hotline)
។ „
។‟ ។” (
(Marina Pisklakova)
(Russian
Academy
of
)
។
Sciences)
។
, ៥,
៥ ,
។ ។ ឬ
។
៩៩ ។
។
,
។ ។ ។ (
(ANNA) )
៧ ។ ។
៤
ជាអ្បក្ប
(Human Rights Global Leadership
Award)។ ។
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
36
Helen PREJEAN (United States—the Death Penalty) “Patrick was dead, but I didn‟t have a choice. That day, my mission was born. It was just something I had to do because I knew I was a primary witness and I would take people there through my stories. So for fifteen years I have been working to stop the death penalty.” Louisiana, 1977. Brothers Patrick and Eddie Sonnier admitted mugging David LeBlanc, age seventeen, and Loretta Bourque, eighteen, one autumn night, but each blamed the other for murdering them and raping Bourque. Eddie was sentenced to life, Patrick to death by electrocution. In the summer of 1982, Sister Helen Prejean had moved into St. Thomas Housing Project, one of New Orleans‘s most violent neighborhoods, when a friend asked her to be a pen pal to Pat Sonnier. Viewing the proposal as an extension of her ministry to the poor, Prejean agreed, and opened her eyes to the underworld of life on death row. She accompanied Sonnier through the next two years, until the day the state shaved his head for the electrodes, strapped him into the chair, and executed him. Thus began for Prejean a lifetime commitment to the abolition of the death penalty. She recorded her experiences in her deeply moving best-selling book, Dead Man Walking. Made into an acclaimed motion picture (for which Susan Sarandon won an Oscar in 1995 for her portrayal of Sister Helen), the book and movie‘s publicity propelled Prejean‘s worldwide campaign against capital punishment. The United States is the only western country that administers the death penalty: nearly four hundred people currently await executions there. Meanwhile, recognizing the needs also of the families of victims of violent crimes, Prejean also created SURVIVE, an advocacy group with which she continues to work closely.
ផ
ឃ
ន រពីជីន (
រដឌអាផមរក្ប/ផទា ិ
របហារជីវរ) ិ
“បា៉រ ី ចសាលប់ផ ើ យ ប៉ុឃនថ ខញុំោមនជផរមើ
ផ ។ នែងផនាះ ផប ក្បក្បមមខុ ំបា ញ នចាប់ក្បំផណើរ។ វ៉រោន់ ឃរជាអ្វី
មួយឃដលខញុំររូវផធវើ ផរពាះខញុំបានដឹងថ្នខញុំជាសាក្បសីដ៏ ំ ខាន់ ផ ើ យខញុំររូវនាំយក្បមនុ សផៅោន់ ី ផនាះឃដរ
តាមរយៈ ផរឿងរប ់ខុ ំ។ ញ ដូផចបះផ ើ យ ខញុំបានចំណាយ ១៥នប ំ ផដើមផីផធវើក្បិចោ ច របញ្ឈប់ផទា របហារជីវរ។ ិ "
រដឌ ី វ
ាណា នប១ ំ ៩៧៧។ បងបអូនរបុ
ផដវដ ី
ប ឺ លង់ អាយុ ១៧នប ំ នង ិ
ចំផពាះោរ
មាលប់មនុ
ឲ្យជាប់ពនននាោរអ្
បផងកើរពីរនាក្ប់ផមមះ បា៉រ ច ិ នង ិ ផអ្ដឌី ូ នីផយើ បានសារភាពថ្នបានបលនផ់ មមះ
៉ បួក្បគី ោលពរ៉ ួ ននរដូ វ ឹ ក្ប ល ផឈរើ ជុះ។ ប៉ុឃនថ មាបក្ប់ផឆលយ ី ររម ី យ ើ បផនាធ ូឃរតា
សទាំងពីរនាក្ប់ផនាះ
និង
ចំផពាះោររ ំផោភនាងបុក្បគី។ ់ ឃដលជា ីមយ ួ ផរចើនផក្បើរអ្ំផពើ
ំ ផណើផនាះថ្នជាោរជួយោរយ៉ល័ យសា ិ ោក្ប់ចំផពាះជីវរ ទ ផៅផលើវែ ិ ិ ីននផ ិរ ផពលផនាះផ
ក្ប់ក្បាល
ើយបានជាោរចាប់
ោរ់ក្បរ់រតា ុ ក្បប ពិផសាធន៍រប
នារប
ចក្បថីសាលប់។
់ ោរ់ផៅដល់អ្បក្បរក្បរី ក្ប ោរ់
ោរ់ផដើមផោ ី ក្ប់ផរគឿងឆក្ប់ ផផថើមោរតាំងចិរថ ់ខួ នចូ ល លផៅក្បបុងផ
តរ់
ោរ់ក្បយ ៏ ល់ រពម
(រពីជីន)បានរ៉ប់អាន
ូ នីផយើ។ ផ
ូ នីផយើ
ចងោរ់ជាប់ឃណនផៅនង ឹ ផៅអ្ី
រ ូ ៊ មយ ួ ជិវររប ់ ោរ់ ិ
ឃ
នរពជ ី ីន
ិងាបំផុរផៅជិររក្បុង ញូវអ្័រឃលន
ើយផៅផពលផនាះមរ ិ ថភក្បថិមាបក្ប់ ុំ ោរ់ឲ្យោលយជាមរ ិ ថរ៉ប់អានោបតាម ំ បុររជាមួយផមមះ
នែងឃដលរដឌបានផោរ
ររូវោរ់ផទា
់ មយ ួ ជីវរ ឃខសផភលង ំ ៩៨២ ដូនជីផ ិ ឯបា៉រ ច ិ ិ ររូវរបហារជវី រផោយឆក្ប់ ើ ។ ក្បបុងរដូវផៅថ នប១
បានផរផធ ើ ះផៅផៅរំបន់ គផរមាងលំ ផៅោឌនសាំងែូមា៉ ផ
ផអ្ដឌី
មាបក្ប់ផ ៀរ
ផោយផមល ើ
ើយោរ់បានយក្បចរ ិ ថ ុក្ប ផពញពីរនប ំ
រ ូរដល់
ផ
មាលប់ោរ់។
ើយ
ផដើមផោ ិ ី រលុ បបំបារ់ផទា របហារជីវរ។
ៀវផៅដ៏រ ំផភប ើ ក្បថុក្បក្បថួលចិរថយ៉៉ងរជាលផរៅ
ឃដលលក្ប់ោច់បំផុរមួយ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
37
មានចំណងផជើងថ្ន បុរ
សាលប់ក្បំពុងផដើរ, ផ ើយផលិរជាភាពយនថឃដល
នាង ូ ៊ សាន សារ៉នដុន បាន ផនាះ
ួលរង្វវន់អ្ូសាករក្បបុងនប១ ំ ៩៩៥ ចំផពាះោរ
បានជរមុញឲ្យមានយុ ននាោរ ូទាង ំ ពភ ិ ពផោក្ប
ផោក្បខាងលិចឃរមួយគរ់
ឃដលោក្ប់ផទា
ួលោរ
ឃមថងជារួអ្ងគដូនជផី
របនំង ល់នង ឹ ផទា
របហារ៖
រផ ើ រយ៉៉ងរោ ់ ឃរក្បល (ឃដលក្បបុងផនាះ ន) ផ
របហារជីវរ។ ិ
បចចុបផនបផនះ
ជាមួយោបផនាះឃដរ
ឃ
មនុ
ផោយ
រដឌអាផមរក្បជារបផ ិ
សជិរ
ួលសាគល់អ្ំពផី
ៀវផៅ និងភាពយនថ
៤០០នាក្ប់
ក្បំពុង
រង់ចាោ ំ ររបហារជីវរក្បប ិ ុ ងរបផ
ផនាះ។
ចក្បថីររូវោរននរគួសារជន
រងផរោះផោយសារឧរក្បិដឌក្បមម
ឹងាផនាះ រពីជីន បានបផងកើរអ្ងគោរ SURVIVE ឃដលជារក្បុមរ ូ ៊មរិឃដលោរ់បនថផធវើោរ
ជាមួយយ៉៉ងជិរ ិ ប ន។
José RAMOS-HORTA (East Timor—National Sovereignty) “More courage is required to forgive than is required to take up arms.” Muslim West Timor became part of Indonesia in 1946, while East Timor, settled by the Portuguese, remained a colony until independence in 1975. Then twenty-five, José Ramos-Horta was named foreign minister, but barely one month later, as his plane landed in Portugal, Ramos-Horta was informed Indonesia had invaded. One-third of the population died from massacres, starvation, and terror. For the next two decades, Ramos-Horta traveled the globe speaking out against abuses, advocating a peace plan for a withdrawal of Indonesian troops and a referendum for the people of East Timor. When the vote showed that 80 percent of Timorese voted for independence, Indonesian forces rampaged, massacring, burning, setting fire to crops and farm animals, forcing hundreds of thousands into exile at gun-point. Ramos-Horta convinced the UN to send peacekeepers, and in 1999, after twenty-four years in exile, Ramos-Horta finally went home again to a free and independent East Timor. He won the Nobel prize in 1996 for his uncompromising and indefatigable work—and is still President of East Timor after surviving an assassination attempt in 2008.
ចូផ
រ៉៉ ម៉ូ
រតា ( ីមរ័ ខាងផក្បើរ អ្ធិបផរយយភាពជារិ)
“ផដើមផីផចះអ្ភ័យផទា ីមរ័ ខាងលិចរប ម ី រ័ ខាងផក្បរ ើ
់ របជាជនមូ ី ម ល
ផគររូវោរផ ចក្បថីោលហាន ផរចើនជាង ផៅផពលោន់អាវុធ ។"
បានោលយផៅជាឃផបក្បមួយរប
ឃដលមានពួក្បប៉ ុយហាកល់តាង ំ ល ី ំ ផៅផនាះ
ួលឯក្បរ៉ជយក្បបុងនប១ ំ ៩៧៥។ ផៅផពលផនាះ ផោក្ប ចូផ របឃ
់ របផ
ឥណូ ឍ ផណ ុី ក្បុ បងនប១ ំ ៩៤៦
បាន ិ រ ទ ផៅជារបផ រ៉៉ ម៉ូ
ផរោមអាណានគ ិ មមួយ
ួលដំណឹងថ្នរបផ
វរសបនាធប់មក្ប ផោក្ប រ៉៉ ម៉ូ
ពភ ិ ពផោក្ប និយ៉យរបនំងរ ល់ោររ ំផោភបំពាន ផធវោ ើ ររ ូ ៊មរផិ ៅផលើឃផនោរ
ប៉ ុយហាកល់ ផោក្បរ៉៉ ម៉ូ
និងផៅផលើោរផធវើរបជាមរិ
រមាប់របជាជន ម ី រ័ ខាងផក្បើរ។
រតា បានផធវើដំផណើរជុំវញ ិ
នថភា ័ រប ើ ផឲ្ ិ ពផដម ី យមានោរដក្បក្បង ព
អ្ងគោរ
រវ, ផរបើចុងោំផភលង ើ បងខំឲ្យរបជាជនរ ឃ
របជាជារិបញ្ជូ នក្បងរក្បា
រតា បានររ
ផៅរបផ
រប
នថិភាព ផ
ននាក្ប់នរិ ផ
។ ផោក្ប រ៉៉ ម៉ូ
ំ ៩៩៩ ផរោយផពលនិរផ ើយផៅក្បបុងនប១
់ ោរ់វញ គឺរបផ ិ
់
ផៅផពលឃដលោរផបាះផនបរបានបង្វាញថ្ន
របជាជន ីមរ័ ៨០% ោំរ ឯក្បរ៉ជភាពផនាះ ក្បងក្បមាលង ំ ឥណូ ឍ ផណ ុី មានោរខឹងរចផឡារយ៉៉ងខាលង ំ ផ ដុរបំតលញដំណាំនង ិ
ប៉ុឃនថ
ឥណូ ឍ ផណ ុី បានលុ ក្បលុ យចូល។ របជាជនចំនួនមួយភាគបី បានសាលប់ផោយសារោរ
មាលប់រង្វគល ភាពអ្រ់ឃាលន និង ោរភ័យខាលច។ ក្បបុងរយៈផពល ២ ឥណូ ឍ ផណ ុី ផចញ
រ ូរដល់បាន
រតា ររូវបានឃរងតាំងជារដឌមស្រនថីរក្ប ួ ងោរបរផ
លមន ួ នបផំ រោយមក្ប ផៅផពលឃដលយនថផហាះឃដលោរ់ជិះបានចុះចរផៅក្បបុងរបផ ិ ដល់មយ
រតា បាន
ក្បបុងខណៈផពលឃដល
ម ី រ័ ខាងផក្បរ ើ ឃដលមានភាពផ
ើយបាន
មាលប់រង្វគល
រតា បានបញ្ចុ ះបញ្ចូ លឲ្យ ខលួន២៤នបម ំ ក្ប ផោក្ប រ៉៉ ម៉ូ
រន ី ង ិ មានឯក្បរ៉ជយ។ ោរ់បាន
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
ួល
38
រង្វវន់ណូឃបល ក្បបុងនប១ ំ ៩៩៦
រមាប់ោរង្វរមន ិ រួញរ៉ និង មន ិ ចុះញ៉ ម។ ោរ់ផៅឃរជារបធានាធិបរីននរបផ
ីមរ័ ខាងផក្បើរ
ផរោយផពលរួចផុរពោ ំ ០០៨។ ី រប៉ុនប៉ងផធវើឃាដក្បបុងនប២
Oscar Arias SANCHEZ (Costa Rica—Disarmament) “War, and the preparation for war, are the two greatest obstacles to human progress. The poor of the world are crying out for schools and doctors, not guns and generals.” War raged throughout Central America. The Sandinistas ruled Nicaragua with Soviet backing, and right-wing military governments fought guerrilla insurgencies in El Salvador and Guatemala, while tensions in Honduras were fueled by millions in military aid from the United States and the USSR. Oscar Arias dared to advocate for peace against these powerful Cold War interests and to broker the Arias Peace Plan, which brought a cessation of fighting to his neighbors and prosperity to his own peaceful country of Costa Rica. Born in 1940, Arias studied law and economics at the University of Costa Rica and received a doctoral degree at the University of Essex, England. Appointed minister of planning and economic policy in Costa Rica in 1972, he was elected to congress in 1978 and to the presidency in 1986. On the day he was inaugurated, Arias called for an alliance for democracy and social and economic liberty throughout Latin America. In 1987, he drafted the peace plan, which led to the Esquipulus II accords, signed by all the Central American presidents. He was awarded the Nobel Peace Prize for his role in ending conflict in the region. Since then, Arias has used his considerable moral authority to embark on a worldwide campaign for human development, democracy, and demilitarization, applying the lessons from the Central American peace process to conflicts across the globe. From 2006 to 2010, President Arias served his second terms as president of Costa Rica.
ង់ផច (របផ
អ្ូសាក អាផរៀ
“
ក្បូសាថរោ ី -- ោរដក្ប ូរអាវុធ)
ស្រង្វគម និង ោរផរៀបចំ ស្រង្វគមជាឧប គគពីរធំបំផុរ
ប់វឌណនភាពរប ់មនុ សជារិ។ អ្បក្បរក្បក្បបុង
ពិភពផោក្បឃរ ក្បរក្បសាោផរៀន និង ផវជជបណិ ឍ រ មិនឃមនរក្បោំផភលើង និង ឧរថមផ នី ផ ។” ស្រង្វគមនបផឆះផៅ ូទាង ំ វប ថ ល។ ី អ្ឺរុប៉ ក្បណា ភាព ូ ផវៀរ
ផ
ជរ ិ ខាង
នង ិ
ផក្បើរផៅនប១ ំ ៩៤០
នាំមក្បនូវវបុ ិ លភាពដល់របផ អាផរៀ
ររូវបានឃរងតាំងជារដឌមស្រនថីរក្ប ួ ង តាំងជារំណាងរ៉ស្រ
ដឌក្បច ិ ចផ
នង ិ
II ឃដលចុះ
ជាមួយោរោំរ រប
់
ឃអ្លសាល់វ៉៉ឌ័រនិង
និងផ នផយ៉បាយផ
នថិភាព អាផរៀ នថិភាពតធល់ រប
ផោក្បគឺ
របផ
ដឌក្បិចចផៅសាក្បលវ ិ ាល័យផអ្ ុិ ចរបផ ដឌក្បច ិ ច
ផោក្បបានអ្ំពាវនាវឲ្យមាន ក្បបុងនប១ ំ ៩៨៧
រទផលខាផោយបណា ថ របធានាធិបរីរបផ
នថិភាព ចំផពាះរួនា ីរប
់
ឃដលនាំមក្បនូវប ឈប់បាញ់ ផៅ
របផ
ក្បូសាករោ ី
ក្បូ សាថរោ។ ី អ្ង់ផគល
។
ក្បបុងនប១ ំ ៩៧២
ភាជាន់ទាបក្បបុងនប១ ំ ៩៧៨ នង ិ ោលយជារបធានាធប ិ រី ក្បបុងនប ំ ១៩៨៦។ ក្បបុង វ៉ ិ
រផៅ ូទាង ំ វីបអាផមរក្បឡា ន ី ិ ី ។
រពមផរពៀងផអ្ ី ព គ ូលុ រង្វវន់ណូឃបល
ថ
ឃដលមាន
ិ ក្បាចាប់
ឃផនោរ
ផមាពធរំឃណងរបធានាធិបរី ងគមផ
័រក
ហា៊នរ ូ ៊មរិ ផដើមផ ី នថិភាព ល់ជាមួយនឹង ផលរបផយ៉ជន៍
ស្រង្វគម ររជាក្ប់ និង របឃជងឲ្យមានឃផនោរ
ផោក្ប
ផោក្បររូវបានផរជើ
នីោរ៉៉
បានរបយុ នរ ល់ោរបះផបារផៅរបផ
ូ ផវៀរ។ ផោក្ប អ្ូសាក អាផរៀ
មហាអ្ំណាចពាក្ប់ពន ័ ន ក្បបុង
រគប់រគងផលើរបផ
់ ឯផណាះវញ ិ ភាពតានរង ឹ បានដុរបផញ្ឆ ះផោយសារជំនួយជា ក្ប ឹ របាក្ប់រ៉ប់ោនដុ ោលរ
ុ ងឌូរ៉៉
រដឌអាផមរក្ប ិ និង
របផ
ង់ឌន ី ីសាថ
ើយរោឌភបា ិ លផយ៉ធាសាថំនិយម
័រគ រមា ឺ ៉ ឡា។ ផៅឯរបផ ពី
ពួក្ប
់ ផោក្បក្បបុងោរបញ្ច ប់
មពន ័ នភាពរបជាធិបផរយយ
ផោក្បតាក្ប់ឃរងឃផនោរ
និង
នថិភាពឃដលនាំផៅរក្បក្បិចច
អាផមរក្បក្បណា ថ លទាំងអ្ ិ
់។ ផោក្បបាន
ក្បបុងរំបន់។ តាំងពីផពល ផនាះមក្ប ផោក្ប អាផរៀ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
ួល បាន
39
របីរបា មនុ
់ អ្ំណាច ី លធម៌ដរ៏ ោ
់ឃរក្បល
រប
ក្បបុងោរផធវើយុ ននាោរផៅជុំវញព ិ ិភពផោក្ប
់ ផោក្ប
សជារិ របជាធិបផរយយ និងោរដក្បក្បង ព ័ ផចញផោយផរបើរបា ់ ផមផរៀន ពីដំផណើ ោរ
ប់ក្បិចចអ្ភវិ ឌណន៍
នថិភាពផៅរំបន់អាផមរក្បក្បណា ថ ល ិ
ផដម ើ ផផី ោះរសាយ
នានាក្បបុងពភ ំ ០០៦ ដល់ ២០១០ ផោក្បរបធានាធិបរី អាផរៀ ិ ពផោក្ប។ ពន ី ប២
អាណរថិ ីពីរននរបផ
ក្បូ សាថរ។
ោន់រំឃណងក្បបុង
Senal SARIHAN (Turkey—Political Rights) “When prisoners told me of the tortures that they were suffering, I could barely stand it. The prison was far from the city, and when I returned every day from it, I felt like I was going to another life. I felt that I didn‟t have the right to hug my husband after hearing all these things that were happening. I had become a mother, but by the I didn‟t think I even had the right to hug my children.” Mother, lawyer, feminist, wife, playwright, director, teacher, union organizer, editor, Senal Sarihan has challenged the status quo her entire life. She joined the Executive Committee of the Turkish Teachers Association in 1967, writing pro-union articles that led in 1971 to the military regime sentencing Sarihan to twenty-two years imprisonment. When the new government released her in 1974, Sarihan studied for her law degree and began defending intellectuals and union leaders. In 1980 she was again arrested and held for thirty-five days for articles ―espousing antistate views.‖ She founded the Contemporary Lawyers Association in 1986, advocating legal reform and the defense of human rights. As the editor of the CLA‘s magazine, she has became the most influential critic of Turkey‘s antiterrorism law and violations of free expression. Forming an alliance called the Contemporary Women‘s Association she organized thirtyfive thousand women to rally for their rights in 1996, the largest such demonstration in the history of Turkey. In the course of her work, fundamentalists and supporters of the status quo alike have threatened her but, spite of ever-present danger, Sarihan marches on.
ុី ណល សារហាន (របផ ី “ផពលឃដលអ្បក្បផទា
រួ គី --
ន ផយ៉បាយ) ិ ិន
របាប់ខុ ំថ្ន ញ ពួក្បផគររូវ
ួលទារុណក្បមម ខញុំរទាំផ ើ ធរមិនបាន។ ពនននាោរផៅនងយពី
ញ នអារមមណ៍ថ្ន ខញុំបានផៅោន់ជីវរមួ ិ រ៉ល់នែងខុ ំមា ិ យផ ៀរ ផ ើ យខញុំមាន ី រក្បុង ផ ើ យផពលខញុំររលប់មក្បវញ
អារមមណ៍ថ្ន ខញុំោមន ិ ិ ឱ ន បបថីខុ ំផញ ផពលឮផរឿងទាំងអ្ ់ផនាះ។ ខញុំោលយជាមាតាឃដលគិរថ្នោមន ូ មផីឃរ ជាមាតា
ក្បមមនារ ី ភរយ៉ អ្បក្បនព ិ ិ ននផរឿង
សារហាន ី
ឃមថង នាយិោ រគូបផរងៀន អ្បក្បផរៀបចំ
បានរ ូ ៊ផៅនឹងរបបក្បំពុងោន់អ្ំ
ក្បមមោរក្បច ិ ចរបរប ិ រថិនន ផយ៉ធាោរ់ផទា សារហាន ី
ិ ិ ផន ដើមផីឱបក្បូនខញុំ។”
មាគមរគូបផរងៀន ួរគនា ំ ៩៦៧ ី នប១
ោរ់ោក្ប់ពនននាោរ២២នប ំ បានផរៀនយក្ប
ផ
ោរ់បផងកើរ
ម័យបចចុបផនប
ជានិពនននាយក្បឲ្យ
អ្បក្បចាប់ សនាវដីថ
ុី អ្ិលផអ្
អ្
់៣៥នែង
នានប១ ំ ៩៨៦
រផ
រ
ុី ណល
ោរ់បានចូលផៅក្បបុងគណៈ
រអ្រទប ោំរ
ជីព
ឃដលនាំឲ្យរបប
ក្បបុងផពលឃដលរោឌភបា ប ប១ ំ ៩៧៤ ិ លែមីផោះឃលងោរ់ក្បុ ងន
និងផផថើមោរពារ
ល ើយររូវឃុំខួ ន
់ មយ ួ ជីវរោរ់ ។ ិ
ោរ់
ក្បបុងនប១ ំ ៩៧១។
ញ្ហដប័ររចាប់
ចាប់ខួ នមថ ល ងផ ៀរក្បបុងនប១ ំ ៩៨០ មាគម
ណាចអ្
ជព ី នព ិ នននាយក្បោឃ
ក្បថីឲ្យបញ្ដ វនថ័
និងផមដឹក្បនាំ
ផោយសារបណា ថ អ្រទប
“មាន
រ ូ ៊មរិឲ្យមានក្បំឃណ រមង់ចាប់
ជីព។
ោរ់ររូវ
សនៈរបនំងនង ឹ រដឌ”។ និងោរពារ ិ និមនុ
ស។
ោរ់បានោលយជាអ្បក្បរះគន់ ដមា ៏ នឥ និពលបំផុរផៅផលើចាប់របនំងផភរវក្បមម ិ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
40
និងោររ ំផោភផលើ ិ និផ
រភាពបផញ្ច ញមរិ។ ផោយបផងកើរ ី
ម័ពននភាពមួយផមមះ
៣៥.០០០នាក្ប់ ផធវើបារុក្បមមទាមទារ ិ ិក្ប ន ុ ងន ប ប១ ំ ៩៩៦ ជាបារុក្បមមធជា ំ ងផគបងអ ផពលបំផពញក្បច ិ ចោររប
់ោរ់
ពួក្បរជុលនយ ិ ម
មាគមស្រ ី ថ ់ក្បុ ងរបវរថ ប ិសាស្រ
ម័យបចចុបផនប ោរ់ផរៀបចំស្រ ី ថ ថរបផ
ួរគី។ ផៅក្បបុងរយៈ
នង ិ អ្បក្បោំរ របបក្បំពុងោន់អ្ំណាចបានគរមាមោរ់ជាប់
ឃរផទាះជាផរោះថ្នបក្ប់ផៅចំផពាះមុខយ៉៉ងណាក្ប៏ផោយ ក្ប៏ោរ់ផៅឃរបនថោររ ូ ៊ដឃដល។
Kailash SATYARTHI (India—Child Labor "Small children of six, seven years and older are forced to work fourteen hours a day, without breaks or a day of rest. If they cry for their parents, they are beaten severely, sometimes hanged upside down from the trees, and even branded or burned with cigarettes.” Over the last decade, slave labor abolitionist Kailash Satyarthi has emancipated over 40,000 people, including 28,000 children, from bonded labor, enslavement in the overcrowded, filthy, and isolated factories where conditions are deplorable, with inhuman hours, unsafe workplaces, rampant torture, and sexual assault. Satyarthi heads the South Asian Coalition on Child Servitude, which he cofounded in 1989. Under his leadership, SACCS carries out public awareness campaigns, advocacy, legal actions, and direct intervention. Satyarthi organized and led two great marches across India to raise awareness about child labor, and in 1998, he organized over ten thousand NGOs around the world to participate in the Global March Against Child Labor. In 2008 the largest march ever took place. But Satyarthi‘s path has just begun.
“
៦
៧
៤
ឬ
,
។
,
, ឬ (Kailash
Satyarthi) ។
៧៥,
។”
៩៨ , ,
។
, (
៥
),
។ , ។
,
។
, ,
។
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
41
, ផសាមក្បផរោក្ប ,
, ,
,
,
។ ។ ។ ។ ។ , ៤ ។
‖
(Robert F. Kennedy Human Rights Award) (Raoul
―
Wallenberg
Human
Rights
Award)
៩៩៥ ។
៧ (Hero Acting to End Modern Day Slavery)។
Hafez Al Sayed SEADA (Egypt—Political Rights) “The government didn‟t accept our report documenting the abuses so they targeted our organization. But what I wrote are facts. Hundreds of the people were arrested. Hundreds were tortured in the police stations.” Established in 1985 under Hafez Al Sayed Seada‘s leadership, the Egyptian Organization for Human Rights investigates, monitors, and reports on violations of the Universal Declaration of Human Rights. Defending victims, EOHR strives to create understanding of the defense of human rights; and works to change laws and practices that violate international norms. He has launched numerous campaigns against specific violations, including torture, female genital mutilation, inhumane prison conditions, and religious persecution. Due process in Egypt is hampered by emergency decrees, state security courts where rights are suspended, a judiciary beholden to the executive, the use of torture by security agents, and the deep among the many religious and ethnic minorities in the country. Although there are many news outlets, press self-censorship is common, and dissent from the party line is dangerous. Sexual discrimination is rampant, and women are at a severe disadvantage in family law and access to legal literacy. Seada‘s early life as a student activist landed him in prison, where he was mistreated and thrown through a window to deter him. Instead the experience transformed him into a man with a lifelong commitment to human rights. Today EOHR is Egypt‘s foremost human rights organization.
ហាផ
វ
អាល់ សាយដ ី
"រោឌភិបាលមិន
ុី ោ (របផ
ផអ្
សុប ី --
ធ ផយ៉បាយ) ិ ិន
ល ួ យក្បរបាយោរណ៍រប ់ផយើង ឃដលក្បរ់រតាអ្ំពីោររ ំផោភបំពានផនាះផ ដូផចបះផ ើ យ
ផ ើ បផគ ុក្បអ្ងគោរផយើងជាផោលផៅវ៉យរបហារ។ ប៉ុឃនថអ្ី ឃវ ដលខញុំ រផ រជាោរពិរ។ មនុ សរ៉ប់រយនាក្ប់ ររូវចាប់ខួ ន ល រ៉ប់ពាន់ររូវផធវើទារុណក្បមមផៅប៉ុ ថនគរបាល។"
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
42
បផងកើរផៅនប១ ំ ៩៨៥ ផរោមោរដឹក្បនាំរប ផអ្ ផ
់ ហាផ
វ
អាល់ សាយីដ
ុី ោ (Hafez Al Sayed Seada) អ្ងគោរ ិ ម និ នុ
ស
សុប ី (Egyptian Organization for Human Rights or EOHR) ផធវើោរផ ុើ បអ្ផងករឃាលផំ មល ើ និងរ៉យោរណ៍ពីោររ ំផោភផលើ ចក្បថឃី ែលងោរណ៍ជាសាក្បល ី អ្ ថ ំពី ិ និមនុ
អ្ងគោរ ិ ម និ នុ
សផអ្
សុប ី
ពាយ៉មបផងកើរោរយល់ដឹងអ្ំពីោរោរពារ ិ និមនុ
នង ិ មាលប់ឃដលរ ំផោភរដឌធមមនុញ្ដ។ ោរផធវើទារុណក្បមម,
ស (Universal Declaration of Human Rights)។ ផោយោរពារក្បថជ ី ូនជនរងផរោះ
ផោក្បបានផធវយ ើ ុ ននាោរផរចន ើ ដង
ោរបងខូចរបោប់ផភ រ ី ,
នីរិវធ ល ផៅរបផ ិ ីផូ វចាប់
ផអ្
សាទនភាពអារក្បក្ប់រប
សុប ី ររូវបានបង្វអក្ប់ផោយ រក្បិរយរបោ
រុោោរឃដលោន់ោប់ផោយអ្ំណាចនរ ី រិ បរប ិ រថិ, ផរបះនក្បបុងចំផណាមសា
នា
វ៉ផក្បរ ើ ផ
ភាពផរ ើ ផអ្ើងផលូវផភ មានអ្រតាខព ់ សរ ិ
ផ
ង ើ ជាធមមតា
និ ង
នប, រុោោរ
។
ជាអ្បក្បទាមទារ ិ និ ផធុយផៅវញ ិ
រួមមាន
ោរបស្រង្វកបផលើសា
នថិ ុ ខរប
នា។
់រដឌឃដលពយរួ ិ និមនុ
នថិ ុ ខ
នង ិ
ផទាះជាមានរបព័ននផឃា
ើយោរផដើរផធុយពីជំ
រនផយ៉បាយបក្បស
ស,
ភាព នាជាផរចើនក្បថី
គឺជាផរោះថ្នបក្ប់។
ផ
ើយមន ិ បានផរៀនពីចាប់ផ ។
ផោក្បររូវផគចាប់ោក្ប់ពនននាោរ
ឃដលផគផធវើបាបោរ់
ពផិ សាធផនាះឃបរជាឃរបោលយោរ់ផៅជាមនុ
ស ផពញមួយ ជីវរផៅវ ញ។ នាបចចុបផនប អ្ងគោរ ិ និមនុ ិ ិ
មនមុខផគផៅផអ្
់ ពនននាោរ
ើយស្រ ី ថររូវបារ់ ិ ិនផយ៉ងតាមចាប់រគួសារ
ផោយផបាះោរ់ផចញតាមបងអួចផដម ើ ផប ី នាលចោរ់។ ផដើមផ ី ិ និមនុ
ផ
និងផធវើោរតល ់បូ ថរចាប់
របនំងនង ឹ ោររ ំផោភយ៉៉ងរបរយក្បស,
ោរផធវទា ើ រុណក្បមមផោយភាបក្ប់ង្វរ
និងជនជារិភាគរិចនានាក្បបុងរបផ
ក្ប៏ោរររួររតាផលើសារព័រ៌មាន ័ ក្បបុងជីវរយុ វវយជាន ិ ិ
អា
ស
សផអ្
ស
ផបថជាញរ ូ ៊
សុប ី (EOHR) ផនះ ជាអ្ងគោរ ិ និមនុ
ស
សុប ី ។
Francisco SOBERON (Peru—Human Rights) “The civilian population were caught between the government countersubversive operations and the armed guerrillas. They had to live their life trying to survive in those two opposing pressures.” Dawn arrived in Peru in January 1980 and with it, a sight the world has never imagined. All over the country, dead dogs hung from lampposts announcing the first actions of Sendero Luminoso—the Shining Path, a Marxist guerrilla organization whose war against Peru‘s landed power oligarchy swept the country into a state of emergency for years. Francisco Soberón, a young lawyer, began to investigate alleged human rights violation against Peru‘s fragmented population caught between state security forces and the two terrorist groups, Sendero and the Tupac Amaru Revolutionary Party (MRTA). Establishing Asociacion Pro Derechos Humanos (APRODEH) in 1985, to combat human rights abuses including routine beatings, torture, ―disappearances,‖ and arbitrary detentions, his organization is known as one of the foremost such organizations in Latin America. Soberón has served the United Nations, the International Federation of Human Rights (as vice president for South America), and the Coalition for an International Crime Court (as a member of the steering committee). Soberón could easily have sought a safer haven in his extensive travel on human rights missions throughout the world. However, endangering his own life, he returned to his homeland, determined to forge a new Peru, one based on human rights and democracy.
ស្រហាវន ុី
ូក
ូ ផបរុន៉ (របផ
ផប៉រូ --
ិ ម ិន នុ
ស)
"ជន ីុ វលររូ វរងផរោះពីរបរិបរថិោររបនំងវផចឆ ក្បមមរប ់រោឌភិបាល ក្ប៏ដូចជាពួក្បឧទាធមរបោប់អាវុធ។ ិ ិ
ពួក្បផគររូវររដររ ់ពីគំនាបរបនំងោបទាំង ងខាង។"
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
43
ភាពងងឹរបានមក្បដល់ របផ រ
ផមរើ
ដំបូងរប
ផប៉រូ
នមផឃើញ។ ់ពួក្បឧទាធមផ
និយមល និមា៉ក្ប ុី ពួក្បផគោក្ប់របផ
នាឃខមក្បរ៉ ផៅ ូទាង ំ របផ
នផដរូ ៉ លូ មណ ី ូ ូ
ផ
ផប៉រូ
ើយជាផ
ភាពមួយឃដលពិភពផោក្បមន ិ ឃដលបាន
ផខាមចឃឆកររូវផគពយួរផលើបផង្វគលផភលង ើ របោ
(Sendero
(Marxist) ឃដលផធវើ ផនះក្បបុងភាពអា
នប១ ំ ៩៨០
Luminoso),
ស្រង្វគមក្បបុងរបផ
ផលូវភលច ឺ ញ្ហ ិ ច ច
ផប៉រូ នាំឲ្យរបផ
័ ់រយៈផពលជាផរចន ំ ផោក្បផមធាវវី យផក្បម ង ស្រហាវន ុី ើ នប។
នបអ្
រងផរោះផោយោររបឈមោក្ប់ោបរវ៉ងក្បង
អ្ំផពើផធវើទារុណក្បមម
ូ ផបរុន៉
អាចឃ
និង
"ោរបារ់ខួ ន" ល
យ៉៉ងណាមញ ោរ់បានររលប់ផៅរបផ ិ ែមីមយ ួ ឈរផលើ ិ និមនុ
ូក
ើយ
ូ ផបរុន៉ (Francisco ថ ផប៉រូ ដ៏ឃបក្បឃខញក្បររូវ
នផដរូ និងគណបក្បសបដិវរថន៍ ូបា៉ក្ប់
និងោរឃុំឃាង ំ ទាំងបំពាន។
ូ ផបរុន៉ ផធវើោរផៅអ្ងគោរ
ម័ពននផដើមផរ ី ុោោរឧរក្បិដឌក្បមម
(ជា
ួលតាមរយៈដំផណើរផៅោន់ពា
វងរក្ប ិ ិនរជក្បផោនយ៉៉ងរ
ជាអ្ងគោរឧទាធម
(APRODEH) ក្បបុងនប១ ំ ៩៨៥ ផដម និ នុ ើ ផរី បយុ ននង ឹ ោររ ំផោភ ិ ម
ជាអ្ងគោរមន មុខមួយ ផៅ ប នី អាផមរក្បឡា ន ិ ី ។ ផោក្ប (ជាអ្នុរបធានរំបន់អាផមរក្បខាងរផ ិ ូង)
សផលើរបជារ៉ស្រ
នថិ ុ ខរោឌភបា ិ ល និងរក្បុមផភរវក្បមមពីររក្បុម គឺផ
អាមា៉រូ (MRTA)។ ផោក្បបានសាទបនាអ្ងគោរអារបូផដ
Path)
ក្បមមភាព
ផនះមានអ្បក្បោន់អ្ំណាចមួយោថប់រូច ផ
Soberón) បានចាប់ផផថើមផ ុើ បអ្ផងករផលើោរផចា របោន់ថ្ន មានោររ ំផោភ ិ និមនុ
រួមមានោរវ៉យដំជារបចាំ
(Shining
ពី
ស
អ្ងគោរោរ់លផល ី ាញថ្ន
របជាជារិ
ព័នន ិ និមនុ
មាជិក្បគណៈក្បមាមធិោរនាយក្ប)។
ផពញពិភពផោក្បក្បបុងផប
ស
ផោក្ប
ក្បក្បមម ិ និមនុ
ស។
ក្បំផណើរ របឈមជាមួយផរោះ ថ្នបក្ប់ដល់អាយុជវី រផោយផបថ ជាញឃក្បឃរបរបផ ិ
ផប៉រូ
ស និងរបជាធិបផរយយ ។
Raji SOURANI (Gaza—Human Rights and Self-Determination) “The world may think that peace is on the way here, but the reality on the ground is very different … never before has the overall human rights situation deteriorated as dramatically.” Raji Sourani is Gaza‘s foremost human rights lawyer, and the founder and director of the Palestinian Center for Human Rights and former director of the Gaza Center for Rights and Law. In the 1980s, Sourani was widely recognized for his effective defense of Palestinians before the Israeli military courts. In connection with his defense work, Sourani was four times held in detention by the Israelis, beaten, and subjected to mental and physical abuse. Sourani has represented Palestinians facing deportation and closely monitored detention and prison conditions. Reaching out to Israeli human rights organizations, he formed links regarded with suspicion by fellow Palestinians but which proved to be effective in the pursuit of human rights. He was detained by the Palestinian Authority in 1995, following statements critical of their establishment of a state security court. Since the signing of the Declaration of Principles by the Government of Israel and the PLO, and the establishment of limited Palestinian self-rule, Sourani has advocated strict adherence to international standards for the Israeli government and the Palestinian Authority. And despite the danger of repercussions, he is an outspoken critic of human rights violations committed by both sides. In his bold and principled stance, Sourani has won wide respect, and has been recognized by numerous international organizations for his courageous work.
រ៉៉ ជី
ូ ៊ រ៉៉នី (ឃដនដហា ី ក សា --
“ពិភពផោក្បគិរថ្ន
ិ ម ិន នុ
សនង វ ំ ផរច) ិ ិ ិន ័ យ
នថិភាពក្បំពុងឃរផក្បើរមានផៅ ី ផនះផ ើ យ ឃរោរពិរជាក្ប់ឃ ឋង វ៉ផធុយោបរ
ទាំងរ ុង... សាទនភាព ិ ិ ម ន នុ សមិនឃដលបានធាលក្ប់ចុះខាលង ំ ឃបបផនះផ ពីមុនមក្ប។"
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
ះ
44
ផោក្បរ៉៉ ជី នាយក្ប
ូ ៊រ៉៉នី (Raji Sourani) ជាផមធាវោរពារ ី ិ និមនុ មជឈមណឍល ិ និមនុ
មជឈមណឍល ិ ម និ នុ
សបា៉ផ
ធ ីន
សមនមុខផគ ផៅរំបន់ហាកសា (Gaza), រពមទាំងជាសាទបនិក្ប និង
(Palestinian
Center
for
Human
និងជាអ្រីរនាយក្ប
Rights)
សនង ិ ចាប់ (Gaza Center for Rights and Law) ផៅ រំបន់ហាកសា។ ក្បបុង
ផោក្បបានររូវផគសាគល់ យ៉៉ង ូ លំ ូោយ
ចំផពាះោរោរពារក្បថី
វរសនប១ ំ ៩៨០,
របក្បបផោយរប ិ នភាពជូនជនបា៉ផ
ី ធន
ផៅចំផពាះមុខរុោោរផយ៉ធាអ្ុីរសាឃអ្ល។ ផោក្ប ូ ៊រ៉៉នី ររូវបានឃុំខួ ន ល ៤ផលើក្ប ផោយពួក្បអ្ុរី សាឃអ្ល, ររូវវ៉យដំ នង ិ ួលរងនូវោររ ំផោភបំពានផលើរ៉ងោយនិងផលូវចិរថ។ ផោក្ប រំណាងឲ្យជនបា៉ផ ផ
ំ និង សាទនភាពពនននាោរ។ ផោយ ើយផោក្បឃាលផំ មល ើ ោរឃុំឃាង
ោរ់ចង
មពន ័ នភាព
ជាមួយពួក្បជនបា៉ផ
ផធវើឲ្យក្បិចចោរោរពារ ិ និមនុ បនាធប់ពផី ចញផ
ធ ីន
ឃដលមានោរ
of
ធ ផោរពតាម ីន
ផោក្បផៅឃរជាអ្បក្បរះគន់ ខាលង ំ ៗ ិ ភាពអ្ង់អាច ោរ់
ងស័យចំផពាះោរចង
នថិ ុ ខរប
់ រដឌ។
មព័ននផនះ,
ចាប់ពផី ពលចុះ
ផោយរោឌភបា ិ លអ្ុីរសាឃអ្ល
Principles)
និងោរបផងកើរអ្ំណាចរគប់រគងតធល់រប នង ិ អាជាញធរបា៉ផ
ោរណ៍ជាមួយអ្ងគោរ ិ និមនុ
់បា៉ផ
,
់ អ្ុីរសាឃអ្ល, ចំណងផនះ
ធ ផៅនប១ ំ ៩៩៥ ីន
រទផលខាផៅផលើផោលោរណ៍
និង
អ្ងគោររ ំផោះបា៉ផ
ធ ីន
ធ ក្បបុងរំបន់រូចមួយមក្ប ផោក្ប ូ ៊រ៉៉នី បានរ ូ ៊មរិឲ្យរោឌភបា ីន ិ លអ្ុីរសាឃអ្ល
ថងោ ់ អ្នថរជារឲ្ ជ ប ិ យបានខាជប់ខួ នជា ី ំផុរ។ ផ ផៅ
សរប ប៉ុឃនថ
ស ោន់ឃរមានរប ិ នភាពផៅវញ។ ផោក្បររូវឃុំខួ នផោយអាជា ល ញ ធរបា៉ផ ិ
ចក្បថីឃែលងោរណ៍រះគន់ ោរបផងកើររុោោរ ិ
(Declaration
ធ ឃដលររូវផគបផណថញផចញពីរបផ ីន
ោររ ំផោភ ិ និមនុ
ួលបានោរផោរពដ៏ខពងខ ់ ព
់ផ
សផោយភាគីទាង ំ
ើយក្បច ិ ចោរដ៏ោលហានរប
យ ើ ផទាះជារបឈមផរោះថ្នបក្ប់ននោរបស្រង្វកបក្បថី ងខាង។
ផោយសារផោលជំ
់ ផោក្បររូវអ្ងគោរអ្នថរជារិ
រ
និង
ួលសាគល់។
Vera STREMKOVSKAYA (Belarus—Law and Democratic Change) “I requested that the defendant go free on bail because he was very old and quite sick. In response, the court claimed that my appeal was making the man nervous—that this was the reason for his deteriorating health. Then, they censured me.” Belarus was formed in 1988 after the fall of the USSR. As a founding member and former president of the Center for Human Rights in Belarus, Vera Stremkovskaya is one of that country‘s most respected legal practitioners, known for her willingness to take up the defense of politically unpopular clients. In retaliation, she has been harassed, threatened, and charged with libel. In March 1999, the Collegium of Advocates (the government-controlled bar association) issued a ―stern reprimand‖ to Stremkovskaya because of her outspoken advocacy for human rights, threatening disbarment if she continued her work. The Soviet-style regime maintains strict control over the media, restricts circulation of the independent press (when it is not banned altogether), and controls all broadcast media. Street demonstrators can expect mass arbitrary arrests, beatings, and long prison terms, while plainclothes state security agents carry out threats and kidnappings in the street with total impunity. In the Belarus police state, this courageous woman seeks justice for the few who dare speak out against injustice—Vera Stremkovskaya‘s bravery and courage are exemplary.
វរ៉៉ី ផស្រ
ថមក្បូវសាថយ៉៉ (របផ
ឃប៊លឡារូ
-- ចាប់ និងោរតល
"ខញុំផ ើ ប ុំ ឲ្យផោះឃលងចុ ងផចា ផៅផរៅឃុ ំ
់ បូ ររបជាធ ថ ប ិ ផរយយ)
ផរពាះោរ់ជរ៉ណា ់ផៅផ ើ យ, ផ ើ យឈឺផរចើនផង។
ជាោរផឆលើយរប រុោោរផលើក្បផ ើ ងថ្ន ោរបថឹងឧ រឌ ណ៍រប ់ខុ ំផញ ធវើឲ្យបុរ ផនះ ភ័យរពួយផៅវញ ិ ផនះជា ផ រុផលនាំឲ្យ ុ ខភាពោរ់ចុះផខាយ។ បនាធប់មក្បផគផថ្នកលផទា ខញុំយ៉៉ងខាលង ំ ។”
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
45
របផ និងជា
ផបឡារូ
ររូវបានចាប់បដិ
អ្រីររបធាន
ណិឌ នានប១ ំ ៩៨៨ ផរោយោរដួលរលំ
មជឈមណឍល
ជា ផី ោរពដ៏ខពងខ ់ ព ់បំផុរផៅក្បបុងរបផ
ិ និមនុ
សផៅរបផ
ភាព ូ ផវៀរ។ ក្បបុងនាមជា
ផបឡារូ
ផនះ
វរ៉៉ី
"ោររពមានធងន់ៗ" ដល់ ផស្រ គរមាមបពាឈប់
នាឃខមនា ិ
នប១ ំ ៩៩៩
គណៈផមធាវ ី
មាជិក្បភាពោរ់ពីគណៈផមធាវ ី
រងផល ឹ ើ របព័នផន ឃា រទាំងអ្
់)
ផ
នា
ផៅក្បបុងរដឌផបឡារូ
លៀក្បពាក្ប់ ុី វលផធវ ិ ើោរគរមាមក្បំឃ ឃដលផរបើចាប់នរព
វរភាព នង ី ិ ភាពោលហានរប
់ វរ៉៉ី ផស្រ
ង
បានផចញ ស ផ
ើយ
របបរគប់រគងតាម
បំបិ ោរឃចក្បផាយសារព័រ៌មានឯក្បរ៉ជយ នាផអ្
ិចររូនិចទាំងអ្
់។
យ ើ ជាប់ពនននាោររយៈផពលយូរ ផៅផពលឃដល
និងចាប់ពរងរ់ផៅផលើដងផលូវផោយោមន
ស្រ ី ថដោ ៏ ល ហានរូបផនះឃ
ង និងផចា
់ោរ់ផដើមផ ី ិ និមនុ
ើយររួររតាផលើរបព័ននផឃា
បារុក្បរតាមដងផលូវររូវរ ំពង ល មទាំងក្បផរមាល ររូវវ៉យដំ ផ ឹ ុក្ប ពោ ី រចាប់ខួ នជារក្បុ នថិ ុ ខផ
ជាផមធាវ ី
(រគប់រគងផោយរោឌភបា ិ ល)
រប ិ នផបើោរ់ផៅឃរបនថក្បិចចោរផនះផ ៀរ។
រង ឹ
(ផៅផពលឃដលោរហាមឃារ់មន ិ ផធវើផលើោឃ ភាបក្ប់ង្វរ
មលុរបំភយ ័ គរមាមក្បំឃ
ថមក្បូវសាថយ៉៉ ផោយសារ ោររ ូ ៑ និយ៉យរះគន់ ឥរ ំ នចរប ិ
ឃបប ូ ផវៀរផនះររួររតាយ៉៉ង
ថមក្បូ វសាថយ៉៉
ផោយផគសាគល់ ផោយសារោរ់មានឆនធៈជួយោរពារក្បថីឲ្យ
អ្រិែិជនឃដលជាអ្បក្បនផយ៉បាយោមនរបជារបិយភាព។ ជាោរផឆលើយរប ោរ់ររូវរងោរ របោន់ពប ៌ នមន ី ផាយព័រមា ិ ពរ ិ ។
ផស្រ
មាជិោសាទបនិក្ប
ួលផទា
អ្វីទាង ំ អ្
់។
វងរក្បយុរថិធម៌ដល់អ្បក្បឃដលហា៊នរះគន់ ល់នឹងអ្ំផពើអ្យុរថិធម៌។ ិ
ថមក្បូវសាថយ៉៉ ជាគំរូពរ ិ ៗ។
Abubacar SULTAN (Mozambique—Child Soldiers) “The boy‟s family was shot in front of him and cut to pieces. He shared with me the worst moments of his young life.” The war in Mozambique (1985–1992) left over 250,000 children displaced and 200,000 orphaned, while tens of thousands more were forcibly recruited and put into combat. It was rare that government forces and guerrillas engaged—combat was waged almost exclusively against unarmed civilians. In the midst of the brutality Abubacar Sultan traveled the country across roadless lands and on tiny planes to rescue the children of war—kids, six to thirteen years old, who had been forced to witness and, in some cases, to commit atrocities against family members and neighbors. Sultan trained over five hundred people in community-based therapies and his project reunited over 4,000 children with their families. Sultan put his life at grave risk on a daily basis. Today he continues his work with children, concentrating on community education and children‘s rights through his initiative Wona Sanaka, and working extensively with UNICEF in post-conflict countries.
អាប៊ូបាោ សាល់តាន (របផ “រគួសារផក្បមងរបុ
ម៉ូ ំ បច ៊ិ -- ទាហានក្បុមារ)
មាបក្ប់ផនះររូវបាញ់
មាលប់និងោរ់ជាក្បង់ៗផៅនឹងមុខោរ់។ោរ់និយ៉យរបាប់ខុ ំញ ពីរោដ៏
័ អារក្បក្ប់បំផុរននជីវរយុ វវយរប ់ោរ់។” ិ ស្រង្វគមក្បបុងរបផ
ម៉ូ ំ បច ៊ិ (នប១ ំ ៩៨៥ ដល់ ១៩៩២) បានបនសល់ ុក្បផក្បមងផភៀ
ខលួន ២៥០.០០០នាក្ប់ នង ិ ក្បុមារក្បំរពា
២០០.០០០នាក្ប់ រពមទាំងក្បុ មាររ៉ប់មន ុឺ នាក្ប់ផ ៀរ ររូវបានផក្បណឍ ផោយបងខំឲ្យចូលរបយុ នផៅ ឃដលថ្ន ព ័ រ
ភបា ំ រ ិ ល នង ិ ពួក្បឧទាធមរបយុ នោប ឃរោររបយុ នផ ើ រធ ឃរផធវើទាង
ឋរ ិ ក្បបុងចំផណាមអ្ំផពើ
ិងាដ៏
ល
ផោក្ប
អាប៊ូបាោសាល់តាន
បានផធវើ
មរភូម។ រិចផពលណា ិ
់
ុងជាមួយ ជន ុី វលោ ម នអាវុធឃរ ប៉ុផណា ត ះ។ ិ រក្បបុងរបផ
តាមរំបន់ោមនផលូវផដើរ
ជិះយនថផហាះរូចមួយ ផដើមផ ី ផស្រង្វគះទាហាន ក្បុមារ។ ផក្បមងមានអាយុ ចាប់ពី៦ ដល់ ១៣នប ំ ររូវផគបងខំឲ្យផមល ផ ើ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
និង ើយ
46
ក្បបុងក្បរណីខលះរបរពឹរថអ្ំផពើនរពនផសផៅផលើ បណុ ថ ះបណា ថ លមនុ ផ
យ ើ គផរមាងរប
មាជិក្បរគួសារនិងអ្បក្បជិរខាងខលួនឯង។
សឲ្យផចះពាបាលក្បបុង
គមន៍
ផោក្បសាល់ តាន
បាន
បានចំនួនជាង
៥០០នាក្ប់
់ោរ់បានបរងួបបរងួមក្បុមារ ជាង៤.០០០នាក្ប់ ឲ្យជួបជុំរគួសារពួក្បផគវញ។ ផោក្បសាល់ តានបានោក្ប់ជវី រ ិ ិ
ខលួនឯងរបឈមផរោះថ្នបក្ប់ធងនធ ់ ងរជាផរៀងរ៉ល់ នែង។
នាបចចុបផនបោរ់បនថផធវើោរជាមួយក្បុមារផតថរផលើោរអ្ប់រ ំ
ពរងឹងក្បុមារតាមរយៈគំនរ ិ ផឋួចផផឋើមផមមះ ក្បិចចោរផោក្បផៅរបផ
ផងើបពី
វូណាសាណាោ
ស្រង្វគមជាផរចើនផ ៀរ ផោយ
ផ
ោរណ៍ជាមួយអ្ងគោរ យូនីឃ
គមន៍
យ ើ
និ ង
ផោក្បពរងីក្ប វ។
Sezgin TANRIKULU (Turkey—Kurds and Self-Determination) “When I am in court, eye to eye with people that I am accusing of torture, be it soldiers or policemen, when they look into my eyes and I don‟t look away, when I am not the first to flinch, I feel that I have more courage than they do. In their eyes you can see the hatred they have, their hatred of you, that they want to kill you for what you are doing.” The leading human rights attorney in Turkish Kurdistan, co-founder of the Diyarbakir Human Rights Association, and representative of the Human Rights Foundation of Turkey, Sezgin Tanrikulu‘s work has taken him where few dared to go. For over a decade, fighting between Turkish troops and the Workers Party of Kurdistan caught civilians in the cross fire. Turkish forces targeted civilians, destroyed villages, and evicted noncombatants. Over twenty-six thousand people were killed and two million displaced. Extrajudicial killings, disappearances, arbitrary detention, and torture by police are commonplace. Turkish law forbade the Kurdish language, Kurdish dance, Kurdish songs, and the use of Kurdish names. In this climate, lawyers identified by prosecutors, police, and security agents as ―terrorist lawyers‖ have faced criminal charges based solely on their defense of clients. Even submitting complaints to the European Court of Human Rights or passing information to international human rights groups was considered evidence of terrorist support and had resulted in imprisonment. Indicted repeatedly, in 1994 Tankrikulu was charged with ―insulting the judiciary‖ for appealing a conviction (extracted by torture) ruled inadmissible by another court. Tanrikulu‘s commitment to defend rights in the face of state persecution reflects his tenacious devotion to the rule of law.
ផ
ជីន ថ្ននរគូ ី លូ ( រួ គី -- ឃឺដ និង "ផៅផពលឃដលខញុំផៅក្បបុងរុោោរ
វ ិ ិន ័ យ
ផរមច)
មលឹងផមើលឃភបក្បជនឃដលខញុំក្បំពុងផចា របោន់ពីប របរពឹរិ អ្ ថ ំផពើ
ទារុណក្បមម ផទាះបីជាពួក្បផគជាទាហាន ឬ ប៉ូលី ក្ប៏ផោយ, ផៅផពលឃដលពួក្បផគ មលឹងផមើលចំឃភបក្បរប ់ខុ ំញ ផ ើ យខញុំមិនដក្បឃភបក្បផចញ ផៅផពលឃដលខញុំមិន មាលក្ប់ឃភបក្បមុនផនាះ ខញុំមានអារមមណ៍ថ្ន ខញុំមានផ ចក្បថី
ោលហានជាងពួក្បផគ។ ផៅក្បបុងឃភបក្បរប ់ពក្ប ួ ផគ អ្បក្បអាចផមើលផឃើញភាព អបផ់ ខពើមឃដលពួក្បផគមាន ភាព ប អ ់ ផខពើមចំផពាះរូបអ្បក្ប ផ ើ យថ្នពួក្បផគចង់ មាលប់អ្ក្ប ប ចំផពាះផរឿងឃដលអ្បក្បក្បំពុងផធវើ។"
ក្បបុងនាមជាផមធាវ ី ិ និមនុ រំណាងមូលនិធិ ិ និមនុ
សនាំមុខផគ ក្បបុងរំបន់ ួរគឃ ី ឌ ឺ ីសាទន ជា សននរបផ
ចំនួនរូចប៉ុផណា ត ះឃដលហា៊នផៅ។
ួរគី, ោរង្វររប អ្
់ ផោក្ប ផ
់ រយៈផពលជាងមួយ
វរស
ឃឺឌីសាទន បានបងកផរោះថ្នបក្ប់ដល់ជន ុី វលជាផរច ំ រប ិ ើន។ ក្បងក្បមាលង
សាទបនក្ប ិ
មាគម ិ ម និ នុ
សឌយ៉ ជា ី ៉ បាផគៀ នង ិ
ជីន ថ្ននរគូ ី លូ បាននាំោរ់ផៅក្បឃនលងឃដលមនុ ោររបយុ នោបរវ៉ងក្បង ព ័ ួរគី ់ ួរគី
នង ិ
សមួយ
គណបក្បសក្បមមក្បរ
ំ ផៅវ៉យរបហារផៅផលើជន ុី វល ិ បំតលញភូមឋា ិ ន
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
47
និង ជផមលៀ ជផមលៀ ផ
ជន ុី វល។ របជាជនជាង ២៦.០០០នាក្ប់ររូវបាន ិ
។ ោរ
មាលប់ និង របជាជនជាងពីរោននាក្ប់ រ ់ ផៅក្បបុងរំបន់
មាលប់ផរៅរុោោរ ោរបារ់ខួ ន ល ោរចាប់ោក្ប់ឃុំតាម ំផនើងចិរថ និង ោរផធវើទារុណក្បមមផោយប៉ូលី
បានផក្បើរ
ង ើ ជាផរឿងធមមតា។ ចាប់ ួរគី បានោក្ប់បរមាមផៅផលើ ភាសាឃដ ឺ របាំឃដ ឺ ចផរមៀងឃដ ឺ នង ិ ោរផរបផើ មមះឃដ ឺ ។ ក្បបុង
បរយ៉ោ ិ
ឃបបផនះ ផមធាវ ី ឃដលរពះរ៉ជអាជាញ ប៉ូលី
បានរបឈមមុខនង ឹ ោរផចា របោន់ប រព
នថិ ុ ខ បានក្បំណរ់មុខ
ញ្ហដផមធាវ ី ជា “ផមធាវផភវរក្បមម ” ី
ម ណឍ ផោយពង ឹ ឃផអក្បឃរផៅផលើោរោរពារក្បូនក្បថរី ប
ោរបញ្ជូ នពាក្បយបណថឹងផៅោន់រុោោរ ិ និមនុ ថ្នជាភ ុ តាងោំ ថ រ ផភវរជនឃដរ ផ
និង ភាបក្ប់ង្វរ
សអ្ឺរុប៉ ឬ ោរផថល់ពរ ័ មា ៌ នដល់
់ពួក្បផគឃរប៉ុផណា ត ះ។
គមន៍ ិ និមនុ
សអ្នថរជារិ ក្ប៏ររូវចារ់ ុក្ប
ើយជាល នផល ររូវចាប់ោក្ប់គុក្ប។ ផោក្ប ថ្ននរគូ ី លូ ររូវផគផចា របោន់មថងផ
ផៅក្បបុងនប១ ំ ៩៩៤ ោរ់ររូវបានផចា ពប ី
ូ មផឃី រ
ើយមថងផ ៀរ
“របមាែដល់របព័ននរុោោរ” ផោយសារោរបថង ឹ ជំទា ់ នង ឹ ោរផថនាធផទា
(ផៅផលើ
ចផមលយ ើ សារភាពឃដលបានមក្បពីោរផធវើទារុណក្បមម) ររូវបានរចានផចាលផោយរុោោរមួយផផសងផ ៀរ។ ោរផបថជាញចិរថរប ក្បបុងោរោរពារ ិ និរ ល់ នង វ សាវញរប ឹ ោរ ុក្បខបុក្បផមបញពរី ោឌភបា ិ ល ឆលុះបញ្ហចំងពីោរលះបង់ដ៏ ិ រ
់ោរ់
់ោរ់ផដើមផន ី រ ី រិ ដឌ។
Maria Teresa TULA (El Salvador—the Disappeared) “We held a press conference telling the public about the work.… As a result, a death threat appeared in the newspaper threatening all members of Co-Madres that if people did not obey they would be disappeared or decapitated one by one.” Maria Teresa Tula is a leader of the Co-Madres (Mothers of the Disappeared) of El Salvador, a group of impoverished, mostly illiterate women whose husbands or children were kidnapped or killed by death squads and government security forces during El Salvador‘s bloody civil war. The 1980s conflict pitted leftist organizations and campesino farmerbased guerrillas against an entrenched alliance of landowners and the military, with each side aided by different Cold War backers. In 1992, when a peace accord was signed by the government and the Farabundo Martí Liberation Front, the reign of terror that had ruled in El Salvador for over a decade finally ended. After Tula was threatened, abducted, and tortured, she returned to Co-Madres to continue her work for justice and for women‘s empowerment. A selfdescribed feminist, Tula escaped to the United States, crossing the border as an illegal alien. She spent the next several years running the Co-Madres office in Washington, D.C., and fighting deportation for herself and all Salvadorans. She now lives in the U.S., fulfilling her dream of providing her children with a safe environment and a good education— and continues her fight.
មា៉ផរៀ ផរផរសា ុឡា (ឃអ្លសាវ៉៉ ឌ័រ -- ជនបារ់ខួ ន) ល ផយើងបានផរៀបចំ ោរគរមាម
នបិ ី សារព័រមា ៌ នមួយ
ផដើមផជ ី ូនដំណឹងដល់សាធារណជនអ្ំពីោរង្វររប
មាលប់មយ ួ បានផចញផាយផៅក្បបុង ំពរ័ សារព័រមា ៌ ន ផោយបានគរមាមដល់
(Co-Madres ឬ Mothers of the Disappeared) ក្បបុងរបផ អ្ក្បសរ ឃដលបថី ឬ ក្បូនរប
់ ខួ នររូ ល វផគចាប់ជំររ ិ ឬ
ស្រង្វគម ុី វលបងា ិ ូ រមមក្បបុងរបផ ួលបានោរជួយពអ្ ី បក្បោំរ
មាជិក្បទាំងអ្
ជាល នផល
់ ននអ្ងគោរ ខូមា៉ផរដ
ឃអ្លសាវ៉៉ ឌ័រ។ អ្ងគោរផនះ គជា ឺ រក្បុមស្រ ី ថរក្បីរក្ប ភាគផរចើនមន ិ ផចះ
មាលប់ផោយរក្បុមមរណៈ និង ក្បងក្បមាលង ំ
ឃអ្លសាវ៉៉ ឌ័រ។ ជផមាលះក្បបុង
ក្បងឈលបជាក្ប ិ ក្បរផៅអាផមរចឡា ិ ីន របនំងជាមួយនឹង
់ ផយើង...។
នថិ ុ ខរោឌភបា ិ ល ក្បបុងអ្ំ ុង
វរសនប១ ំ ៩៨០ គឺជាជផមាលះរវ៉ង អ្ងគោរផឆវងនយ ិ ម នង ិ
មពន ័ នមរ ថ ៏ ិរ អ រមួររវ៉ងពួក្បមាច ់ ដីនិងផយ៉ធា ផោយភាគី មួយៗ ិ ដ
ស្រង្វគមររជាក្ប់ផផសងោប។ ក្បបុងនប១ ំ ៩៩២ ផៅផពលឃដលក្បច ិ ចរពមផរពៀង
នថភា ិ ពររូវបានចុះ
ផលខា ផោយរោឌភបា ិ ល និង រណ ិ រសរ ំផោះហាវរ៉៉ បាន់ដូ មា៉ ី រួចមក្ប ភាពភ័យខាលចឃដលបានរគបដណថប់របផ
រទ
ឃអ្លសាវ៉៉ ឌ័រ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
48
ជាងមួយ ររ
ើយផនាះ ក្ប៏បានបញ្ច ប់។ បនាធប់ពី ុឡា ររូវផគគរមាម ចាប់ជំររ ិ និង ផធវើទារុណក្បមម រួចមក្ប ផោក្បរ ី បាន
វរសផៅផ
ប់ផៅខូមា៉ផរដ
វញ ិ និងបនថោរង្វរផដើមផយ ី ុរថិធម៌និងោរពរងឹង ិ និអ្ំណាច
បានផគចខលួនផៅ
រដឌអាផមរច ិ
រគប់រគងោរយ៉ល័ យខូមា៉ផរដ ិ អ្
់មក្បរបផ
ដល់ក្បូនរប
វញ។ ិ
ផោយបានឆលងរពំឃដនជាជនបរផ ក្បបុង ីរក្បុងវ៉៉
បចចុបផនបផនះ
ខុ
រមាប់ស្រ ី ។ ថ ក្បបុងនាមជាស្រ ី ន ថ ិយមមាបក្ប់
ចាប់។
ុ ឡា
ផោក្បរ ី បានចំណាយផពលជាផរចន ើ នប ំ
ុី នផតានឌី ុី និង បានរបនំងនឹងោរបញ្ជូ នោរ់និងជនជារិឃអ្លសាវ៉៉ ឌ័រទាំង
ផោក្បរ ី ក្បំពុងរ ់ ផៅក្បបុង
់ ោរ់នូវបរសា ិ ទ នមាន ុ វរទិភាព និងោរអ្ប់រ ំលអ ផ
រដឌអាផមរចផោយបានបំ ផពញ ុ បន ិ ិ រប
ើយោរ់បនថោររ ូ ៊រប
់ ខួ លនក្បបុងោរផថល់
់ ោរ់រផៅផ ៀរ។
Rigoberta Menchú TUM (Guatemala—Indigenous Peoples‘ Rights) “I was a militant woman in the cause of justice. And for twelve years I did not have a home of my own or a family.” Rigoberta Menchú is a heroine to Mayan people in Guatemala and indigenous peoples throughout the world. Born into an impoverished family in 1959, she joined the CUC (Committee of Campesinos [Agricultural Workers]) union in 1979, despite the fact that her family had been persecuted for their membership. In the 1980s, the Guatemalan military launched a ―scorched earth campaign,‖ burning over four hundred Mayan villages to the ground, brutally torturing and killing up to two hundred thousand people, and forcing one million into exile. Menchú‘s mother and brother were kidnapped and killed, and her father burned alive. The world remained almost completely silent until 1983, when Menchú published her autobiography, an account of the Guatemalan conflict. I, Rigoberta Menchú was translated into twelve languages, and was an influential factor in changing global opinion. Fifteen years later, discrepancies were found about certain details of the work, but there is no dispute regarding its essential truth. In 1992, Rigoberta Menchú won the Nobel Peace Prize for her work and continues her work today on indigenous rights, women‘s rights, and development.
រផហា ី គ ឃប៊រតា ឃមនឈូ “នាងខញុំជា
ុំ (របផ
ហាកផ ើមា៉ឡា --
ន នជារិផដើម) ិ ិជ
ក្បមមនារមា ប ពផវ រុយុរិ ធ ថ ម៌។ រយៈផពល១២នប ំ ខញុំោមនផធះ ី ប ក្ប់ក្បុ ងបុ រគួសារផ ។"
រផហា ី ី គ ឃប៊រតា ឃមនឈូ ុំ (Rigoberta Menchú) ជាវរៈនារ ី រប
់រក្បុមឥណា ឍ មា៉យ៉៉នផៅ របផ
និងជនជារិផដើមផៅ ូទាង ំ ពិភពផោក្ប។ ផក្បើរក្បបុងរគួសាររក្បីរក្បមួយក្បបុងនប១ ំ ៩៥៩ ោរ់ចូលជា ពលក្បរក្ប ិ ក្បមម) នប១ ំ ៩៨០
ក្បបុងនប១ ំ ៩៧៩
ផយ៉ធា
ផធវើទារុណក្បមមយ៉៉ង មាថយនង ិ បអូនរបុ
ងតធល់ខួ ន ល និង
ផទាះជារគួសារររូវផគផធវើបាបផោយសារ
័គររឺមា៉ឡា ល
ផ
ើយ
ោរ់ររូវចាប់ពរងរ់រច ួ
បានផធវើ ប់មនុ
“យុ ននាោរដុរ សជាង
២០០.០០០នាក្ប់
ប់ផចាល
មាជិក្បអ្ងគោរ CUC (
មាជិក្បភាពក្បបុង
ឃផនដី‖
ដុរភូមអ្ ិ បក្បរ បងខំមនុ
ឪពុក្បោរ់ររូវដុរទាំងរ ់។
ផ
ៀវផៅ
បថូរសាធារណៈមរព ិ ភ ិ ពផោក្ប។ ប៉ុឃនថពុំមានោរបដិផ
១៥នបផំ រោយមក្ប
ធផៅផលើខលឹមសារោរពិររប
បានររូវបក្បឃរបជា១២ភាសា
ុក្ប
ក្បបុង
ក្បបុងនប១ ំ ៩៩២
វរស
មា៉យ៉៉នជាង៤០០ភូមិ ខលួន
១ោននាក្ប់។
ផ
របផ
ហាកផ ើមា៉ឡា។
ើយជាក្បតាថជំរុញដល់ោរតល ់
មានគំោរខលះររូវបានរក្បផឃើញពីលក្បខណៈលំ អ្រ ិ ននក្បច ិ ចោររប
់វ៉ផ ។
ជីព
ពភ ិ ពផោក្បផ ើ រធ ឃរផៅ
ងៀមសាងរ់ឈង ំ ៩៨៣ ផពលឃដលនាងឃមនឈូ ផាយជីវរបវរថិតធល់ ខួ នោរ់ ល អ្ំពី ឹ រ ូរដល់ នប១ ឃមនឈូ ុំ
ជីពផនះក្បថី។
សឲ្យនិរផ
ផ
ខញុំផមមះរផហា ី គ ឃប៊រតា
ហាកផ ើមា៉ឡា(Guatemala)
រផហា ី គ ឃប៊រតា
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
់ ោរ់
ឃមនឈូ ុំ
49
បាន
ួលរង្វវន់ណូឃបល
នថិភាព
ប់ក្បិចចោរឃដលោរ់បានផធវើ
ផ
ើយបចចុបផនបោរ់ក្បំពុងបនថក្បិចចោរអ្ំពី ិ និជនជារិផដើម
ិ និស្រ ី ថ និង ោរអ្ភវិ ឌណន៍។
Archbishop Desmond TUTU (South Africa—Reconciliation) “We have a God who doesn‟t say, „Ah … Got you!‟ No. God says, „Get up.‟ And God dusts us off and God says, „Try again.‟” Archbishop Desmond Tutu's work confronting the bigotry and violence of South Africa‘s apartheid system won him the Nobel Peace Prize in 1984. Born in 1931 in Klerksdorf, he graduated from the University of South Africa in 1954 and was ordained as a priest in 1960. He studied and taught in England and South Africa, and in 1975 he was appointed dean of St. Mary‘s Cathedral in Johannesburg, the first black South African to hold that position. In 1978 he became the first black general secretary of the South African Council of Churches. Outspoken against the evils of apartheid, he was vilified by friend and foe, press and politicians, yet through his extraordinary patriotism and commitment to humanity, his vision, and ultimately, his faith, he persevered. After South Africa‘s first democratic, nonracial elections in 1994, effectively ending eighty years of white minority rule, the new parliament created the Truth and Reconciliation Commission, appointing Tutu as its head to lead his country in an agonizing and unwavering confrontation of the brutality of the past. His faith in the Almighty is exemplified by his belief that the battle for the triumph of good will be won or lost, not by prayers alone, but by actions taken to confront evil here on earth. Today Archbishop Tutu chairs ―the Elders,‖ a group of prominent world leaders who contribute their integrity and moral stature to deal with some of the world‘s most pressing issues.
―ផយង ើ មានរពះជាមាច និយ៉យថ្ន '
់ឃដលមន ិ មានបនធូលថ្ន '
ផរោក្បផ
ើង។' ផ
ើយរពះជាមាច
!...
!'
់
ផ
។ រពះជាមាច
ើយមានបនធូលថ្ន '
់
ពាយ៉ម
មថងផ ៀរ។'” ោរង្វររប
់ ផមជំនុំ
បានផក្បរ ើ ផ
ង ើ
(Archbishop Desmond Tutu) ក្បបុងោររបឈមមុខ នឹង
បានរង្វវន់ណូឃបល (Klerksdorf), ផ
ោរឃបងឃចក្បរបជាជន
នថិភាពផៅក្បបុងនប១ ំ ៩៨៤
ើយបានបញ្ច ប់ោរ ិ ក្បាពី
ោរ់បាន អាស្រ
(Nobel
វិ ខាងរផូង, ផ ច
Peace
ក្បលវ ិ ាល័ យអាស្រ (priest)
ក្បបុងនប១ ំ ៩៧៨
អាតផែដ (Apartheid), បានផធវើឲ្យោរ់
Prize)។
ោរ់ផក្បើរផៅក្បបុងនប១ ំ ៩៣១
ផៅ
ក្បលឺក្ប
ល ួ ថ
វ
វិ ខាងរផូង (University of South Africa) ក្បបុងនប១ ច ំ ៩៥៤,
៩៦ ។
ំ ៩៧៥ ោរ់បាន ើយផៅក្បបុងនប១
Cathedral) ក្បបុង ីរក្បុងចូហានផណ រំឃណងផនះ។
ិងាឃដល
ផរោមរបព័ននរគប់រគង , ឃដល
របផ
និង អ្ំផពើ
ិ ក្បា និង បផរងៀន ក្បបុងរបផ
ួលោរឃរងតាំងជារបធានវហារ ផ ិ
ប៊ក្ប ឺ (Johannesburg), ោរ់គឺជាជនជារិអាស្រ ោរ់បានោលយផៅជាអ្គគផលខាធិោរឃ
វិចខាងរផូងឃ
ផក្បផមម ីមយ ួ
រប
អ្ង់ផគល
និង
នមា៉រ ី (St. Mary's
ផក្បផមម ីមយ ួ ឃដលបានោន់
់រក្បុមរបឹក្បារពះវហារផៅអាស្រ ិ
វិច
(South African Council of Churches)។ ផោយសារឃរោរនយ៉ ិ យផោយឥរោក្ប់ផលៀមរបនំងនង ឹ អ្ំផពើអារក្បក្ប់នន របបអា តផែដ (Apartheid) ោរ់បាន
ួលរងោរមួលបង្វកច់ពី ំ ណាក្ប់មរ ិ ថភក្បថិ និង
នផយ៉បាយ, ប៉ុឃនថ ោរ់ជំនះបាននូវរ៉ល់ ឧប
ររូវ, ពី
ណាក្ប់សារព័រ៌មាន និង អ្បក្ប
គគ តាមរយៈភាពជារន ិ យ ិ មដ៏អ្សាចរយ, នង ិ ោរផបថជាញចរ ិ ថរប
់ ោរ់ចំផពាះមនុ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
ស
50
ចក្បថីជំផនឿ។ បនាធប់ពីោរផបាះផនបរឃបបរបជាធិបផរយយមន ិ របោន់ពូជសា
ធម៌, ចំផពាះចក្បខុវ ិ ័ យ, និង ីបំផុរចំផពាះផ ដំបូងក្បបុងរបផ
អាស្រ
វិចខាងរផូងក្បបុងនប១ ំ ៩៩៤,
រយៈោល៨០នបផំ ោយផជាគជ័យមក្ប,
ឃដលបាននាំផៅដល់ ោរបញ្ច ប់ោរដឹក្បនាំរប
ភាែមបា ី នបផងករ ើ
គណៈក្បមមោរឃ
Reconciliation Commission), ផោយបានឃរងតាំង ផោក្ប ឈចា ល់នង ឺ ប់ នង ិ រងមាំ ឹ ឹ ភាពនរពនផសឃដលបានផក្បរ ើ ផ គូ
អ្ំផពើអារក្បក្ប់ផៅផលើឃផនដីផនះ។ (the Elders), ឃដលមាន
ស,
ន់ផនាះផ , ឃរផោយសារ
ពវនែងផនះ ផមជំនុំ
់
and
់ ោរ់ផៅផលើរពះជាមាច ់
ក្បមមភាព
រមាប់អ្ំផពើលអ
របឈមរ ល់ នឹង
ររភាព និង ិ
ខាលង ំ ផៅក្បបុងពភ ិ ពផោក្ប។
មិ និផល ី លធម៌រប
់
់
មាជិក្បរួមមាន ឃណល ុ ន
វី អាណាន់ (Kofi Annan), មា៉រ ី រូប៉ ន ៊ី ុ ន (Mary Robinson), អ្ង់សា
មាជិក្បអ្បក្បោរពារ ិ និរប
(Truth
អ្
ផនះ ក្បបុងោររបឈមមុខ
មរភូមទា ិ មទារផជាគជ័យ
មាជិក្បជាអ្បក្បដឹក្បនាំពិភពផោក្បលផល ី ាញក្បបុងោរបរចា ិ ចគ
ឃមនដឺឡា (Nelson Mandela), ក្បូ
ចក្បថីជំផនឿរប
ផក្ប
(Archbishop Desmond Tutu) ជារបធាន “រក្បុមរពទា ឹ ន ចារយ”
ខលួន ផដើមផរី ម ួ ចំឃណក្បដល់ោរផោះរសាយបញ្ហា ឃដល Suu Kyi), និង
ជារបធានក្បបុងោរដឹក្បនាំរបផ មនុ
អាចឈបះ, អាចចាញ់ , មន ិ ឃមនផោយសារឃរោរបន់រ
វងរក្បោរពរ ិ នង ិ ោរបរងួបបរងួម
ង ើ ផៅក្បបុងអ្ររ ី ោល។ ផ
ជំផនឿ
បញ្ហជក្ប់
់ រក្បុមភាគរិចឃ
ន៍ផលើក្ប
ូ ៊ ជី (Aung San
(Speak Truth to Power) គឺ
(Muhammad Yunus)។
Ka Hsaw WA (Burma—Multinational Corporate Responsibility) "Sometimes, the military walks across the path just in front of us, so close we can touch them. We have to be very careful.” Ka Hsaw Wa is the founder of EarthRights International, a non-governmental organization that combines the power of law and people to take legal action against abuses, and to mount advocacy campaigns for protection of human and environmental rights. They won a precedent-setting lawsuit against a U.S. oil company, Unocal, for violations committed overseas when Burmese government troops who provided security and infrastructure support for the oil pipeline, committed extortion, torture, rape, forced labor, and extrajudicial killings against the local indigenous population. Ka Hsaw Wa knows about the abuses firsthand. He has spent years walking thousands of miles through the forests of Burma, recording testimonies of victims and has taught hundreds of people to investigate, document, and expose violations. His meticulously compiled documentations are relied upon by Amnesty International, Human Rights Watch, and other international organizations. He has collaborated on several books including School for Rape (1988) and a film, Total Denial (2006). Ka Hsaw Wa‘s work, at tremendous personal risk, continues in the jungles of Burma, and elsewhere.
ោ
ាវ៉៉ “
? ។
, ?”
ោ
ា វ៉៉
(Ka Hsaw Wa) គជា អ្ងគោរ ិ នដ លី នថរជារិ (EarthRights International) ជាអ្ងគោរផរៅ ើ ី អ្ ឺ អ្បក្បបផងករ ិ ធ
រោឌភបា ិ លមួយ ឃដលបានោក្ប់ពាក្បយ
សាជីវក្បមម
រដឌអាផមរក្បព ិ ីអ្ំផពើទារុណក្បមម
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
51
ឃដលបានរបរពឹរថផោយភាបក្ប់ង្វររប ភាបក្ប់ង្វររោឌភបា ិ លរប
់ របផ
់រក្បុម
ភូមាឃដលររូវ
ផរបងមួយឃដលមានមូលោឌនផៅ និង
ផ
ោឌរចនា
មពន ័ ន
៊ុនផនះផៅបរផ
ពាក្បយ
បានជួលផោយរក្បុម
រដឌអាផមរក្ប, ិ
៊ុន
បានរបរពឹរថអ្ំផពើជរមរ ិ ទាររបាក្ប់,
ប់ផរៅរបព័ននរុោ
ផចា របោន់ថ្ន ជារក្បុម
(Unocal),
ផដម ើ ផផ ី ថល់ោរោំរ ឃផបក្ប
រមាប់បំពង់បងាូរផរបង,
ោរបងខំឲ្យផធវោ ើ រ, នង ិ ោរ
។
នថិ ុ ខ,
ដក្ប ឹ ជញ្ជូ ន,
ទារុណក្បមម,
រ ំផោភផ
ព
នទវៈ,
រ (extrajudicial killings) ផលើជនជារផិ ដើមភាគរច ិ មូលោឌន។ ផោក្ប ោ
ាវ៉៉
អ្ំពីអ្ំផពើរ ំផោភបំពានឃដលរបរពឹរថផោយរបបផយ៉ធាផនះ។
ោរ់បានចំណាយជាផរចើននបផំ ធវើដំផណើររ៉ប់ពាន់ ឆលងោរ់តាមនរពននរបផ ោរ់បាន និ នុ ិ ម
មនុ
ភូមា ផដម ើ ផ ី មាភ សរ៉ប់
នាក្ប់
ន៍សាក្បស ី នង ិ ក្បរ់រតា
ផ ុើ បអ្ផងករ,
ផៅ ីរក្បុង
គ ូន ់របផ
ផរៀបចំឯក្បសារ,
ោរ់បានតល ា
វ៉៉
ា
វ៉៉
អ្ងគោរផលើក្បឃលងផទា
“ចាប់បុរ បងខំ
ោររ ំផោភ
ចាប់
ឃដលោន់អ្ំណាច
និ ង តាំងពីនប១ ំ ៩៦២
រប
់ ផោក្ប ោ
ខលួនតាមបផណា ថ យរពំឃដនរបផ
ា វ៉៉ បានសាលប់ផៅក្បបុងនដរប នែ។
ផដើមផោ ី រពារ
ព
នទវៈ
របព័នន
បងខំ,
និង
ររូវបានផជឿ ុក្បចិរថ
អ្នថរជារិ (Amnesty International), អ្ងគោរឃាលផំ មល និ នុ ើ ិ ម ោរ់បាន
របរិបរថោរ
ៀវផៅឃដលមានចំណងផជើងថ្ន សាោ
ផ
និង
ព
ផោក្ប ោ
បាន
ស (Human Rights Watch), នង ិ
ៀវផៅ
រមាប់ោររ ំផោភផ
អ្ំពីោររ ំផោភបំពាន,
នទវៈ (១៩៨៨) (School for Rape):
ចំនួន៣០ , ០០នាក្ប់ ក្បបុងចំផណាមពួក្បផគទាំងផនាះ គឺមានអាយុផរោម១៧នប ំ នង មួយចំនួនធំោមនោរអ្ប់រ ំ។ ិ ឲ្យ
,
និង
នា
ឲ្យរបាក្ប់ផបៀវរសរ ៍
។
ឲ្យពួក្បផគ
និង
រោប់ឃបក្ប។ បផរងៀនពួក្បផគឲ្យផចះបាញ់ , ផចះលូ នចូលនរពផៅផពលយប់, ផចះវ៉យឆមក្ប។ ់ បញ្ចុ ះបញ្ចូ លពួក្បផគថ្ន ពួក្បផគ
គឺជនជារិផដើមភាគរិច,
បញ្ចុ ះបញ្ចូ ល ូរ ំ បុររ
មនុ
នង ិ
និ ិ សរ,
សរ៉ប់ោននាក្ប់ផនះ
ស្រ ី ថ, គឺជាជនក្បផរ់
មន ិ អ្នុញ្ហដរឲ្យពួក្បផគផផញើ ំ បុររណាមួយផ
បងខំពួក្បផគឲ្យវ៉យដំោបផៅវញផៅមក្ប ិ ។ អ្បក្ប បនថ
ឃរ
ឬ
ក្បផរ់សា
ើយ។
ឃារ់ឃាង ំ
់
នា (infidel)។ បងអរបា ់ យពួក្បផគ។ ពួក្បផគមន ិ ឲ្យ ួ រ ុ ខ ុក្បខរគួសារ។
រមាប់ោរពិនយ ័ ។ ផបាះបង់ពួក្បផគមួយចំនួនផចាល រប ិ នផបើពួក្បផគឈខា ំ ផដើរមន ឺ លង ិ រួច។ ហានននរបបរគប់រគងអ្ំណាច ផោយផយ៉ធារប ផៅក្បបុងនរពននរបផ
ឃផបក្បបរសា ិ ទន
ររូវរប
ឃដលមន ិ ឯក្បភាពជាមួយរោឌភបា ិ ល,
រ ំផោភបំពានពួក្បផគ ជាពាក្បយ ំ ដី នង ិ ោយជាផរៀ រ៉ល់នែង។ អ្នុញ្ហដរឲ្យពួក្បផគផឹក្បរសាឲ្យ ឲ្យ
់ោរ់។
មាជិក្បរគួសារ
ា វ៉៉ ឃដលមានន័យថ្ន “ដំរ ី ”។ ឯក្បសារឃដលបានផរៀបចំយ៉៉ងលអិរលអន់
អ្ងគោរអ្នថរជារិផផសងផ ៀរ។ រ៉ប់បញ្ចូ លទាំងផ
បង្វាញ
ា វ៉៉ បានផរៀបចំបារុក្បមម
ោរ់ររូវបាន
ភូមា,
នថិវធ ិ ី , មរ ិ ថភក្បថិ
បានផភៀ
់ផមមះែមផី ៅជា ោ អ្ំពីោររ ំផោភផ
ផធវើ
ស។
SLORC, ផៅចុងនប១ ំ ៩៨៨)។ ផៅផពលនគរបាល
បានផបើក្បោរបាញ់ របហារផលើបារុក្បរផោយ ោ
និង
វរសរន ៍ ប១ ំ ៩៨០, ផោក្ប ោ
បានឃក្បផមមះផៅជា
ផោក្ប
,
ោររ ំផោភបំពាន ិ ម និ នុ
(Rangoon)។
ផធវើទារុណក្បមមផោយភាបក្ប់ង្វរននរបបផយ៉ធារប (
.៦
(miles)
សអ្នថរជារ។ ិ ផៅផពលោរ់ជារបធាន រក្បុមនិ ិ សរផៅក្បបុង
ោំរ របជាធិប
ដ
៊ុន
់ របផ
ភូមា។ ផោក្ប ោ
(Goldman Environmental Prize), រង្វវន់ឃផបក្ប ិ ម និ នុ
ស
នង ិ ផរបរើ បា ់ ភូមា។” ផោក្ប ោ ាវ៉៉ បាន
ាវ៉៉
ួលពានរង្វវន់
(Reebok Human Rights Award),
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
52
មូលនិធិ
រមាប់ធមមជារិ (Whitley Fund for Nature) ឬ
រង្វវន់
រមាប់ ិ និ
បរសា ិ ទ ន (Sting and Trudie Styler Award for Human Rights and Environment), រង្វវន់ឃផបក្ប បរសា ិ ទន Nast Environmental Award), នង រង្វវន់ ិ ា
វ៉៉
ឃបងឃចក្បផពលផវោរប
(Conde
រមាប់ភាពជាអ្បក្បដឹក្បនាំឃដលផុ រមាប់ោរង្វររប
Magsaysay Award for Emergent Leadership) ់ ោរ់រវ៉ង
់ោរ់ ក្បបុងោរោរពារ ិ និមនុ
រដឌអាផមរក្ប ិ
នង ិ
និង
ផ
ង (Ramon ើ
ស និង បរសា ិ ទ ន។ ផោក្ប ោ
ោរយ៉ល័ យ ិ
អា ុី អាផគបយ៍
ននអ្ងគោរ ិ និដីធលីអ្នថរជារិ។
Koigi WA WAMWERE (Kenya—Political Rights) “I was put in the basement police cells and woke up in a sea of water. I was naked and had been sitting in it all night. I stayed in that water for about one month.” One of Kenya‘s best-known political prisoners, author of books, plays, and poetry, Koigi wa Wamwere was born to a poor family in a forest community but was awarded a scholarship to Cornell University. He returned to Kenya in 1973 to campaign for democratic reforms, running for parliament in 1974, until his criticism of the Kenyan president and his government led to arrest in 1975. He was held with no charges, no judge, and no jury for three years. Released, he again ran for parliament and won, serving a poor rural district for the next three years. From 1982-84, wa Wamwere was again held in prison and in 1986, sought exile in Norway. On a visit to Uganda in 1990, Kenya‘s security forces kidnapped wa Wamwere and detained him until 1993. Again he fled into exile. And again he returned to Kenya, where this time he was arrested on trumped up charges that carried the death penalty. He was sentenced to four year in prison and six lashes with a cane, but, after international pressure, was released in 1996. Six years later he again won election to the Kenyan parliament, where he served until 2007. He has emerged from his lifetime of unrelenting activism for democracy and nonviolence with a wisdom and a sense of peace almost beyond imagination.
ក្បយជី វ៉៉ មផវ ើ (របផ
ផគនយ៉៉ --
និ ផយ៉បាយ) ិ ន
"ខញុំររូវផគោក្ប់ផៅក្បបុងបនធបឃ ់ ុឃា ំ ង ំ ផៅផរោមដី ផ ើ យផពលភាញក្ប់ផ ើ ងផៅក្បបុង មុរ គក្ប ផ ើ យអ្ងគុយក្បបុង ី ផនាះផពញមួយយប់។ ខញុំររូវសាបក្ប់ផៅក្បបុង
ជាអ្បក្បផទា
នផយ៉បាយដ៏លផល ី ាញននរបផ
ផក្បនយ៉៉ ទាំងជាអ្បក្បនិពននផ
វ៉៉ មផវ ើ បានផក្បរ ើ ក្បបុងរគួសារមួយ ផៅក្បបុង ខរឃណល។
ផោក្បររលប់ផៅរបផ
ឈរផមមះជាអ្បក្បរំណាងរ៉ស្រ
ផក្បនយ៉៉វញ ិ
ថនប១ ំ ៩៧៤
វនោររុ ោោរអ្វីទាង ំ អ្
១៩៨៦ ក្បងក្បមាលង ំ
ផោក្បឃ នថិ ុ ខ
ផោក្បររូវនិរផ
ៀវផៅ ផរឿង
ឃមថង និងក្បំណាពយផោក្ប ក្ប័យជី
នានប១ ំ ៩៧៣
រ ូរដល់ោររះគន់ រប ិ ួលោរឃុំខួ នអ្ ល
ផដម ើ ផផី ធវើយុ ននាោរក្បំឃណ រមង់ ំរង់របជាធប ិ ផរយយ ់ ោរ់ដល់របធានាធិបរី
និងរោឌភបា ិ ល
វងរក្ប ិ និរជក្បផោនផៅរបផ ផក្បនយ៉៉
ណ័រឃវ
។
ក្បបុងផពលផោក្ប
បានចាប់ពរងរ់រូបោរ់
ខលួនមថងផ ៀរ។ ផោក្បបានររលប់ផៅោន់របផ
នាំឲ្យ
់ បន ិ ច ី ប ផំ ោយោមនោរផចា របោន់ ោមនោរវន ិ ឆ័យផទា
់។ ពីនប១ ំ ៩៨២ ដល់ ១៩៨៤ ផោក្បររូវ បានផគ ឃុំខួ ន ល ក្បបុងពនននាោរមថងផ ៀរ ផ
ផោយោរោក្ប់បនធុក្បទាំងបំពានឃដលមានផទា មាន
ឹ ក្បផនាះរបឃ លមួយឃខ។"
គមន៍នរពផឈ ើ ប៉ុឃនថររូវផគផថល់អាហារូបក្បរណ៍ផៅផរៀនផៅសាក្បលវ ិ ាល័ យ
មានោរចាប់ខួ នផោក្បក្បប ល ំ ៩៧៥។ ផោក្បររូវ ុ ងនប១ និង
ឹ ក្បឃរមថង។ ខញុំមានខលួនននល
ផ
សនារបផ
អ្៊ូ
ើយបានឃុំខួ លនរូបោរ់រ
ផក្បនយ៉៉ជាែមីផ ៀរ ផ
កង់ោ
ើយផៅនប ំ
ក្បបុងនប១ ំ ៩៩០
ូរដល់ នប១ ំ ៩៩៣។
ល ើយ ផលើក្បផរោយផនះររូវចាប់ខួ ន
ដល់ជីវរ។ ផោក្បររូវោរ់ក្បថីឲ្យជាប់ពនននាោរ៤នប ំ នង ិ ិ វ៉យ៦ដំបង ប៉ុឃនថបនាធប់ពី
មាពធជាអ្នថរជារិ ោរ់ររូវបានផោះឃលងផៅនប១ ំ ៩៩៦។ របាំមយ ួ នបផំ រោយមក្បផោក្បជាប់ផនបរជាអ្បក្បរំណាងរ៉ស្រ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
ថនន
53
រដឌ
ភាផក្បនយ៉៉ជាែមី ផ
ំ ០០៧ ផោក្បបាន ើយផោក្បបផរមោ ើ ររ ូរដល់ នប២
ល និរបជាធិបផរយយ និងអ្ំផពើអ្
័ នន ឹងាជាមួយនឹងគរិបណឍិរ និងអ្រទនយ
ួលផជាគជ័យពីោររ ូ ៊ ដោ ៏ ម នឈប់ឈរផដើមផ ី
នថិភាពផ ើ រធ ឃរ
ួ
ពីក្បថីរ
នម។
Elie WIESEL (Romania/United States—the Powerless/Genocide) “What I want, what I‟ve hoped for all my life, is that my past should not become your children‟s future.” Brought up in a Jewish community in Sighet, Romania, at age fifteen his family was deported by train to Auschwitz. Elie Wiesel‘s mother and sister died there—two older sisters survived. Wiesel and his father were taken to Buchenwald; his father perished. Wiesel writes: ―Never shall I forget that first night in camp, which has turned my life into one long night, seven times cursed and seven times sealed. Never shall I forget the little faces of the children, whose bodies I saw turned into wreathes of smoke beneath a silent blue sky... Never shall I forget these things, even if I am condemned to live as long as God himself. Never.‖ Wiesel has devoted his life to ensuring that the world does not forget the atrocities of the Nazis. As a journalist in Paris, ending his silence about his experiences during the Holocaust, he published Night in 1958, a searing account translated into twenty-five languages, with millions of copies around the world. Wiesel has written over forty books, and won numerous awards. He was the founding chairman of the U.S. Holocaust Memorial Council, and in 1986, won the Nobel Peace Prize. Wiesel teaches at Boston University and travels the globe advocating for human rights and ethical issues.
អ្ុីលី វឃី
ល
“អ្វីឃដលខញុំចង់បាន នង ិ អ្វីឃដលខញុំ
ងឃម ់ ខុ ំផញ នាះគឺ ក្បុំឲ្យអ្ររ ិ ឹ ក្បបុងមួយជីវររប ី ោលរប ់ ខុ ំញោលយជា អ្នាគររប ់ក្បូនៗរប ់ អ្បក្ប។”
អ្ុល ី ី វឃី ផៅ
ុី ផ
ល ធំដង ឹ ក្បថផី
ង ើ ផៅក្បបុង
គមន៍
រ (Sighet) ននរំបន់ ផររន ុី លវ៉៉ ផនៀ របផ
បានពួក្បណា ុី (Nazis) បញ្ជូ នតាមរែផភលង ើ នង ិ ជផមលៀ វឃី
ល បានសាលប់ផៅ អ្ូ ី ច វ ផ ់ ោរ់ ផោក្ប វឃី
ឃដលបានឃរបជីវររប ិ ចំនួន
រផ
ផុរពីោរសាលប់។ បនាធប់មក្ប
ើយ ីផនាះ គឺជាក្បឃនលងឃដលផគបាន សាោក្ប់ខុ ំច ញ ំនួន
ក្បមមឃដលបងកផ
វឃី
ល
ល និង ឪពុក្បរប
់ ផនះបានផ
់ ់
់ ោរ់។ ផៅក្បបុង
រ៉ររី ម ួ ផៅក្បបុងជំ ជារ៉ររី ី យ ដង
និង
់ ពួក្បផគ ោលយផៅជាក្បរមងឃផសងផរោម ចក្បថីជំផនឿជាអ្មរៈរប
់ ខុ ំផញ ។ ខញុំនង ឹ
រ៉ររីឃដលបានឆក្ប់យក្បភាពចង់រ ់រ៉នមានជីវរបនថ ផៅផ ៀរជានិរនថរប ិ
យ ើ ។ ខញុំនង ឹ មន ិ អាចបំផភលចផរឿងរ៉៉ វទាំងអ្
អាចបំផភលចបានផ ។”
វឃី
មាលប់ឪពុក្បរប
រថ្ន “ខញុំនង ឹ មន ិ អាចបំផភលចរ៉ររផី នាះបានផ ។
់ ខុ ំញឲ្យធាលក្ប់ចូលក្បបុងរ៉ររីមយ ួ ដ៏ឃវង
ងប់សាងរ់នារ៉ររីផនាះ
់ ោរ់ររូវ
អ្ូ ី ច វ (Auschwitz)។ មាថយ នង ិ បអូនរ ី មាបក្ប់រប
ងប់សាងរ់។ ខញុំនង ថ រផភលង ឹ មន ិ អាចបំផភលច នូវអ្ណា ើ ឃដលបានដុរបំតលញផ
មន ិ អាចបំផភលចភាព
មហាវនា ិ
ផៅជំរ ំមរ
ដង។ ខញុំនង ំ នផឃើញខលួនរបាណរប ឹ មន ិ អាចបំផភលចមុខផក្បមងរូចៗ ឃដលខញុបា
ផមឃពណ៌ផខៀវដ៏
ផ
ល បាន
សមាបទាំងឡាយផចះជួយយក្បអាសារោបផៅវញផៅមក្ប ិ
រូមា ៉ ៉ ន់នី។ ផៅផពលឃដលោរ់មានអាយុ១៥នប ំ រគួសាររប
ើយបងរ ី ពីរនាក្ប់បានផចៀ
ោរ់ររូវបានផគបញ្ជូ នផៅ ប៊ូឆិនវ៉៉ ល់ (Buchenwald) ផ ជវី របវរថិរប
មួយឃដលមនុ
់ ខុ ំផញ ៀរ
ផទាះបជា ចជារពះជាមាច ់ ក្បផ៏ ោយចុះ។ ខញុំមន ិ ី ខញុំអាចមានជីវរឃវងដូ ិ
បានលះបង់ជីវររប ិ
់ោរ់
ិ ើងផោយពួក្បណា ុី និង ក្បុំឲ្យមហាវនា
ក្បបុងោរផធវើយ៉៉ងណា ក្បមមផនះផក្បើរផ
ផដើមផក្ប ី ុំឲ្យពិភពផោក្បផភលច
ើងមថងផ ៀរ។ បនាធប់ពី
នូវ
ស្រង្វគមបានបញ្ច ប់
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
54
ផៅ
វឃី
របល័យពូជសា
ល បានោលយផៅជាអ្បក្បសារព័រ៌មានផៅ ីរក្បុងបា៉រ ី ន៍
ផោយបានបញ្ច ប់ភាព
ងបសា ់ ង រ់រប
ៀវផៅឃដលមានចំណងផជើងថ្ន “រ៉ររម ួ ផៅក្បបុងនប១ ំ ៩៥៨”។ ី យ
(Holocaust) តាមរយៈោរផបាះពុមពផ
ផោយមានោរបក្បឃរបចំនួន២៥ភាសា នង ភ ិ ិ ោរផបាះពុមពរ៉ប់ ិ នោនក្បាលជុំវញព ិ ពផោក្បផនាះ សាច់ផរឿងយ៉៉ងចា ៤០ក្បាល
ផ
់ ុី ជផរតមួយ ផរៀបរ៉ប់អ្ំពីជំរ ំមរណៈរប
ើយបាន
ួលរង្វវន់ជាផរចន ើ
គណៈក្បមមោររបធានាធិបរី
រមាប់
របល័ យពូជសា
ក្បមមភាព ិ និមនុ
រភាព (Medal of Liberty Award) រពមទាំង ី
រ
ស ោរ់បាន
គឺជា
ៀវផៅផរចើនជាង
ោរ់ធាលប់ផធវជា ើ របធាន ើយ ផោក្ប គឺ
អាផមរច ិ (US Holocaust Memorial Council)។
ួលរង្វវន់ជាផរចន ើ រួមមាន ផមោយផ
រភាពរប ី
់ របធានា
មាជអាផមរច ិ (US Congressional Gold Medal) និង រង្វវន់ផមោយ ួលបានឋាននថរ
ក្បថិ ក្បបុងរក្បបខ័ណឍក្បរ ថិ ិ យ
Croix French Legion of Honor)។ ផៅក្បបុងនប១ ំ ៩៨៦ ោរ់បាន ផោក្ប វឃី
់ ោរ់។
រផ
(President‘s Commission on the Holocaust) ផ ផៅ
ោររ ូ ៊មររិ ប
រផ
ន៍
ន៍
នង ិ
ល បាន
រផ
ធិបរី (Presidential Medal of Freedom), ផមោយមា ផ
់ពួក្បណា ុី ។ ផោក្ប វឃី
“រ៉ររី”
ោរ
ជារបធានសាទនិក្ប រក្បុមរបឹក្បាោរចងចាំអ្ំផពើរបល័យពូជសា រមាប់ោរង្វរអ្ក្បសរ ិ លផ៍ នង ិ
់ ោរ់អ្ំពី អ្ំផពើ
ួលពានរង្វវន់ណូឃបល
រប
់ របផ
បារ៉ំង (Grand-
នថិភាព (Nobel Peace Prize)។
ល បផរងៀនផៅសាក្បលវ ិ ាល័ យបូ ុ ន ថ (Boston University) និង ផធវើដំផណើរជុំវញព ូ ៊មរិផលើ ិ ិភពផោក្ប ផដើមផរ ី
ឃផបក្ប ិ និមនុ
ស នង ិ ោរពភា ិ ក្បាអ្ំពីបញ្ហារក្បម ី លធម៌។
Bishop WISSA (Egypt—Religious Freedom) “Protecting my people is part of my job. This is what I am supposed to do. If you were at your house and someone was beating up your child, wouldn‟t you stop him?” The Coptic (Egyptian Christian) Church traces its roots to Saint Mark, who is believed to have established it in Alexandria in A.D. 64. Since that time, Copts have been at best grudgingly tolerated, but often persecuted outright in Egypt. Today, there are nearly ten million Copts living in Egyptian territory who face frequent harassment at the hands of state and local authorities. Bishop Wissa‘s story is a visceral example of continuous oppression. On August 15, 1998, thirty-five miles north of Luxor, five Muslims from the village of el-Kosheh allegedly murdered two Christians from their community. The police investigating the case went on a rampage, and in the next two months arrested and imprisoned twelve hundred Christians. More than half of the children, women, and men arrested reported being tortured, many by beatings, whippings, and electric shock to ears and genitals. Bishop Wissa witnessed the events in elKosheh, his diocese, and personally interviewed over eight hundred victims. He reported the abuses to Egyptian authorities, human rights organizations, and the international community. On May 9, 1999, the interior minister dropped the investigation and authorities then arrested Wissa and charged him with defamation and other criminal offenses. Bishop Wissa‘s trial is not yet over, and his courage in speaking out against discrimination and injustice deserves universal support.
ប៊ី
ប វ ី សា (ផអ្
សុប ី -- ផ
រភាពសា ី
នា)
“ោរពាររបជាជនរប ់ខុ ំញ គឺជាចំឃណក្បននោរង្វររប ់ ខុ ំ។ ញ ផនះជាអ្វីឃដលខញុំគរួ ឃរផធវើ។ រប ិ នផបើអ្ក្ប ប ផៅផធះ
ំ ូនរប ់អ្ក្ប ផ ើ យមាននរណាមាបក្ប់ក្បំពុងវ៉យដក្ប ប ផរើអ្បក្បមិនបញ្ឈប់ជនផនាះក្បុំឲ្យវ៉យផ ៀរឬផ ?”
វហាររគ ិ ឹ រគឹ
ថសា
ថសា
នាផៅរបផ
នាផនះផ
ផអ្
ើងផៅរំបន់អា
សុប ី មានឫ
គល់ ផចញមក្បពី ឃ ៊ន មា៉ក្ប (Saint Mark) ឃដលផគផជឿថ្នបានបផងកើរវហារ ិ
ំ ៤ ននរគឹ ិចសាន់រាក្បបុងនប៦
ថ
ក្បរ៉ជ។ ចាប់តាង ំ ពីផពលផនាះមក្ប
មាជិក្បវហារទាំ ង ិ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
55
ឡាយ បាន ផ
ផអ្
ួលោរ
ផណា ថ
របណីផោយក្បថីសាធក្ប់ផ ើ ធរបំផុរ ប៉ុឃនថ ជាផរឿយៗររូវ
សុប ី ។ នាផពលបចចុបផនបផនះ មានសា
នង ថ ប់នដរប ឹ ោរផធវើ ុក្បខរ ំខាន ផោយសារក្បណា ោប
និក្បជនរបឃ
ខលួនរគឹ
ថសា
សុប ី ឃដលរបឈម
ប វ ី សា គឺជាឧទា
រណ៍ននោរ
ថ្នបាន
មារយ៉៉ងខាលង ំ ផ
មាលប់រគឹ
ថសា
រ
នក្ប ិ ជន
ើយ ២ឃខ ផរោយមក្ប បានចាប់
និក្បជនចំនួន ១.២០០នាក្ប់ ោក្ប់ក្បុ ងពនន ប នាោរ។ ក្បបុងចំផណាមអ្បក្បឃដលររូវបានចាប់ខួ នទាំ ល ងផនាះ ក្បុមារ ស្រ ី ថ និង
ផរចន ថ ល បានរ៉យោរណ៍ថ្នបាន ើ ជាងពាក្ប់ក្បណា
អ្គគី
នីឆក្ប់ផលើររផចៀក្ប និង របោប់ផភ ។ ប៊ី
ួលរងទារុណក្បមម ភាគផរចន ិ ី វ៉យដំ វ៉រ់នង ើ តាមវធ ឹ ឃខសរី នង ិ ោរផរបើ
ប វ ី សា បានផឃើញរពឹរថិោរណ៍ផនះផោយតធល់ឃភបក្ប ផៅភូមិ ឃអ្លក្បូផ
Kosheh) ឃដលជាវហារផៅផរោមោររគប់ រគងរប ិ
់ ោរ់ ផ
រ៉យោរណ៍អ្ំពីោររ ំផោភបំពានទាំងផនាះផៅដល់អាជាញធរផអ្
យ ើ ោរ់បាន
នង ថ ៍ នង ិ បានផចា របោន់ោរ់ពប ី បរហាផក្បរ ិ ិ ប ផលមើ ើយផ
បានោរោំរ ជា
ផ
ើយភាពោលហានរប
រព
មាភ
(El-
ន៍ជនរងផរោះជាង ៨០០នាក្ប់។ ោរ់បាន
សុប ី អ្ងគោរ ិ និមនុ
ភា ១៩៩៩ រដឌមស្រនថីរក្ប ួ ងមហានផធបានរចានផចាលោរផ ុើ បអ្ផងករ ផ
បញ្ច ប់ផៅផ
ផអ្
ផៅក្បបុងរប
ល ៣៥នម៉ល ខាងផជើងរំបន់លូក្ប
(el-Kosheh) ររូវផគផចា
ឃដលផ ុើ បអ្ផងករផរឿងផនាះ មានោរខឹង
បុរ
ឧ
់ ប៊ី
ី ហា ១៩៩៨ ផៅចមាងយរបឃ
នក្ប ល ចំនួន ៥នាក្ប់ មក្បពីភូមិ ឃអ្លក្បូផ ិ មូ ី ម
២នាក្ប់ មក្បពីឃុំជាមួយោប។ ប៉ូលី
លជា ១០ោន នាក្ប់ ផៅក្បបុង ឹក្បដរី បផ
់ រដឌ នង ិ អាជាញធរមូលោឌន។ ផរឿងរ៉៉ វរប
ងករ់មន ប ិរថ។ ផៅនែង ី១៥ ិ ឈប់ឈរផចញពក្ប ី ុ ងច
(Luxor) សា
ួលរង ុក្បខបុក្បផមបញផោយចំ
ស និង
គមន៍អ្នថរជារិ។ ផៅនែង ី៩
ល វ ី សា ើយបនាធប់មក្បអាជាញធរបានចាប់ខួ នផោក្ប
ម ណឍផផសងៗផ ៀរ។ ោរោរ់ផទា
ប៊ី
ប វ ី សា មន ិ ទាន់បាន
់ ោរ់ក្បុ ងោរន ប ិយ៉យរបនំងនឹងោរផរ ើ ផអ្ើងនិងភាពអ្យុរថិធម៌
ក្បថិ
មនឹង
ល ួ
ក្បល។
Samuel Kofi WOODS (Liberia—Political Rights) “I saw a society yearning to be convinced about the essence of conviction. I saw a society where there was a vacuum. I saw a society that required more sacrifice and understanding. There is a universal contest between good and evil. And I believe that eventually good will triumph over evil. But good cannot triumph by retreating from evil—good must confront evil.” Founding director of the foremost human rights organization in Liberia, the Catholic Justice and Peace Commission, Kofi Woods managed to write and distribute to the international community reliable reports of abuses in the midst of a brutal civil war. His work led to the liberation of more than fifty inmates at the Central Prison in Monrovia, and the radio program he established educated tens of thousands of Liberians about their rights. Woods‘s lifelong commitment began with student activism leading to his first arrest in 1981, and in 1986, forced into hiding, he was banned from employment and travel. After civil war broke out in 1989, he fled to Ghana, but returned to work and in 1991, founded the Justice and Peace Commission. At the height of the war in 1996, Woods was evacuated by the U.S. embassy, only to return to Liberia a few months later. In 1998, declared an antigovernment activist, he was threatened with sedition for exposing forced child labor. Formerly Minister of Labor under President Johnson-Sirleaf, today, as Liberia‘s Minister of Public Works, Samuel Kofi Woods continues to fight for justice.
សាមុឃអ្៊ល ក្បូ “ខញុំបានផឃើញ
វីវូដ (លីផបរយ៉ ី ៉ --
ិ ន ិន ផយ៉បាយ)
ងគមមួយឃដលរបាថ្នបយ៉៉ងខាលង ំ ចង់បានភាពផជឿជាក្ប់អ្ំពីសារៈ ំ ខាន់ននជផំ នឿដ៏ផមាះមុរ។
ខញុំបានផឃើញ ងគមមួយឃដលមានចផនាលះរបផហាង។ ខញុបា ំ នផឃើញ ងគមមួយឃដលទាមទារឲ្យមានោរ
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
56
លះបង់និងោរផយ៉គយល់ោន់ឃរផរចើន។ មានោររ ូ ៊ជាសាក្បលមួយរវ៉ងអ្ំពីលអ និង អ្ំផពើអារក្បក្ប់។ ផ ើ យខញុំផជឿថ្ន ផៅ ី បំផុរ អ្ំផពើលន អ ឹ ងឈបះអ្ំផពើអារក្បក្ប់។ ប៉ុឃនថ អ្ំផពើលម អ ិនអាច
ល ួ ផជាគជ័យ ផោយសារ
ោរដក្បខលួនផចញពីអ្ំផពើអារក្បក្ប់ផនាះផ គឺថ្ន អ្ំផពើលរអ រូវឃររបឈមមុខជាមួយអ្ំផពើអារក្បក្ប់។"
ក្បបុងនាមជានាយក្បសាទបនិក្បនន អ្ងគោរ ិ និមនុ ោរូលិក្បផដើមផយ ី ុរថិធម៌និង ផជាគជ័យក្បបុងោរ ឃដលបានផក្បើរផ
រផ
សដ៏ ំ ខាន់ជាងផគក្បបុង របផ
នថិភាព (Catholic Justice and Peace Commission), ផោក្ប ក្បូ
រ នង ិ ឃចក្បចាយ ផៅដល់
ើងក្បបុងអ្ំ
ុងផពល
ស្រង្វគម ុី វលដ៏ ផឃារផៅ។ ោរង្វររប ិ
់ខួ ន។ ល ោរផបថជាញចិរថរប
់ោរ់បាននាំឲ្យមានោរផោះឃលងអ្បក្បផទា
ើយ។ បនាធប់ពី
់ វូដ បានចាប់ផផថើមផ
មក្បផធវើោរវញ ិ ផ
ស្រង្វគម ុី វលបានផធ ិ ុ ះផ
ើងក្បបុងចលនា
ក្បមមជន ិ និមនុ
ង ំ ៩៨៩ ោរ់បានផភៀ ើ ក្បបុងនប១
ំ ៩៩១ ោរ់បានបផងកើរគណៈក្បមមោរផដើមផយ ើយក្បបុងនប១ ី ុរថិធម៌និង
ដល់ចណ ំ ុ ចផៅថបំផុរក្បបុងនប១ ំ ៩៩៦ ផោក្ប វូដររូវសាទន ូរអាផមរចជផមល ៀ ិ រយៈផពលពរី បីឃខផរោយមក្បឃរប៉ុផណា ត ះ។
ផរចើន
យ ុឺ ិ វី ិ យុឃដលោរ់បានបផងកើរបានអ្ប់រ ំរបជាជនលីផបរយ៉ ើ ក្បមមវធ ី ៉ រ៉ប់មន
ចាប់ខួ នោរ់ ល ក្បុ ងន ប ប១ ំ ៩៨១, ក្បបុងនប១ ំ ៩៨៦ បានជរមុញឲ្យោរ់ររូវោក្ប់ខួ ន ល ផ ផធវដ ើ ំផណើរផ
វីវូដ (Samuel Kofi Woods) បាន
គមន៍អ្នថរជារិ នូវរបាយោរណ៍ដ៏គួរឲ្យ ុក្បចរ ួ អ្ំពីោររ ំផោភបំពាន ិ ថមយ
ជាង ៥០នាក្ប់ ផៅក្បបុងគុក្បក្បណា ថ លផៅ ីរក្បុងម៉ុនរូវ៉ យ៉ ី ៉ ផ អ្បក្បអ្ំពី ិ រនិ ប
លីផបរយ៉ ី ៉ (Liberia) ផមមះ, គណៈក្បមមោរ
ក្បបុងនប១៩៩៨
ស ឃដលបានមនផៅដល់ ោរ
ើយោរ់ររូវបានហាមឃារ់មន ិ ឲ្យផធវើោរ ឬ ខលួនផៅរបផ
នថិភាព។ ផៅផពល
ផចញ ប៉ុឃនថបានររ
ផោយបានរបោ
ជា
ហាកណា ប៉ុឃនថបានររ ស្រង្វគមបានផក្បើនផ
ប់ ើង
ប់មក្បលីផបរយ៉ ឃរក្បបុង ិ ី ៉ វញ
ក្បមមជនរបនំងរោឌភបា ិ ល
ោរ់ររូវបាន
ផគគរមាមពប ី បងកោរបះផបារផោយសារោរ់បានោរររោងអ្ំពី ពលក្បមមក្បុមារផោយបងខំ។ ក្បបុងនាមជាអ្រីររដឌមស្រនថីរក្ប ួ ង ោរង្វរក្បបុងរបបរបធានាធប ិ រី ចន ុ ន សាមុឃអ្៊ល ក្បូ
ុឺ លីវ (Johnson-Sirleaf), ផ
យ ើ បចចុបផនបផនះជា រដឌមស្រនថរី ក្ប ួ ងសាធារណោរ ផោក្ប
វីវូដ ផៅឃរបនថរបយុ នផដើមផយ ី ុរថិធម៌។
Marian WRIGHT EDELMAN (United States—Children and Poverty) “Here we have poverty killing children, more slowly, but just as surely as guns, in a nation that has been blessed with a nine-trillion-dollar economy.” Founder of the Children‘s Defense Fund (CDF), the foremost children‘s advocacy organization in the US, Marian Wright Edelman is a great inspirational leader of our time. From a deeply religious family in a racially segregated southern town, after graduating from Spelman College, where she joined civil rights protests, she went on to Yale Law School, and became the first black woman admitted to the Mississippi bar. She directed the NAACP Legal Defense office in Jackson, Mississippi, where she and coworkers were threatened for their civil rights work. In 1968, Edelman was a major force behind the Poor People‘s March, Martin Luther King, Jr.‘s great campaign when tens of thousands of Americans descended on Washington, D.C., demanding their rights. Edelman then founded CDF ―to ensure every child a healthy start, a fair start, a safe start, and a moral start in life.‖ CDF provides an effective voice for poor and minority children and those with disabilities. A best-selling author, mother, wife, lawyer, and a political strategist on behalf of the poor, Edelman‘s capacity to transform rage into courage and action has made her a central figure in the quest for justice for the dispossessed in America.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
57
មា៉ផរៀន នរអ្ុ៉ ីឃឌលមា៉ន (
រដឌអាផមរច ិ -- ក្បុមារ នង ិ ភាពរក្បរី ក្ប)
“ផៅ ី ផនះ ផយើងមានភាពរក្បីរក្បឃដលក្បំពុង
មាលប់ក្បុមារ យឺរៗ ឃរដូចជាោំផភលើងដូផចាបះឃដរ ផៅក្បបុងរបផ
ជារិមយ ួ ឃដលរប ិ ព ន រផោយផ ដឌក្បិចចឃដលមាន ឹ ក្បរបាក្ប់ ៩ពាន់ោនដុោលរ។"
ក្បបុងនាមជាសាទបនិក្បនន មូលនិធិោរពារក្បុមារ (Children‘s Defense Fund) ឃដលជាអ្ងគោររ ូ ៊មរិផដើមផក្ប ួ ី ុមារដ៏ ំ ខាន់មយ ផៅក្បបុង
រដឌអាផមរចផនាះ, មា៉ផរៀន នរអ្ុ៉ ឃី ឌលមា៉ន (Marian Wright Edelman) គជា ថ លក្បមាលង ំ ចរ ៏ សាចរយក្បបុង ឹ នាំបណា ិ ឺ អ្បក្បដក្ប ិ ថដអ្
ម័យោលបចចុបផនបរប មានោរឃបងឃចក្បពូជសា ឃផបក្ប ិ និមនុ
ផចញពីរគួសារឃដលមានជំផនឿសា
់ ពួក្បផយើងផនះ។
នាយ៉៉ងផរៅមួយក្បបុង ីរបជុំជនភាគរផូងឃដល
ន៍ នង ិ បនាធប់ពបា ី នបញ្ច ប់ោរ ិ ក្បាពម ី ហាវ ិ ាល័យឃ
ផ៊លឃមន ឃដលោរ់បានចូលរួមក្បបុងោររវ៉៉
សផនាះ ផោក្បរ ី បានបនថផៅ ិ ក្បាផៅសាោចាប់ឃយល (Yale Law school) ផ
អាផមរច ួ ឃដលបានអ្ ិ ម ី យ
ឲ្យចូលជា
NAACP ផៅឃជក្ប ុ ន រដឌមី ុី
ុ ី ពី ផ
មាជិក្ប
ើយផៅ ផី នាះផ
មាគមផមធាវម ី ី ុី
ុី ពី។
ើយឃដលោរ់នង ិ
ោរ់បានដឹក្បនាំ
ោររប ី
់ ោរ់បាន
ើយបានោលយផៅជាស្រ ី ថ
ោរយ៉ល័ យោរពារចាប់ ិ ួលោរគរមាមក្បំឃ
ងផោយ
សារឃរោរង្វរ ិ និពលរដឌរប
់ ពួក្បោរ់។ ក្បបុងនប១ ំ ៩៦៨ អ្ុីឃឌលមា៉ន គឺជាក្បមាលង ំ ដ៏ ំ ខាន់ផៅពីផរោយោរដឃងាក្បផនរប ួ
រក្ប
យុ ននាោរដ៏អ្សាចរយរប
់ មា៉ ន ី លូ
ុី នផតានឌី ុី
ក្បបុងោរទាមទារ ិ និ
រប
់ពួក្បផគ។ បនាធប់មក្ប អ្ុីឃឌលមា៉ន បានបផងកើរមូលនិធិោរពារក្បុមារ ផដើមផ ី “ធានាថ្នក្បុមាររគប់រូប
ួលបានោរចាប់ផផថើម
ឺ ឃង ី
ឃដលមានមនុ
សរ៉ប់មន ុឺ នាក្ប់បានមក្បវ៉៉
់ អ្បក្ប
ផោយមាន ុ ខភាពលអ ោរចាប់ផផថើមឃដលមានយុរថិធម៌ ោរចាប់ផផថើមផោយ ុ វរទិភាព និង ោរចាប់ផផថើមផោយ ី លធម៌ផៅក្បបុង ជវី រ”។ មូលនធ ិ ិ ិោរពារក្បុមារ ផថល់នូវ
ផមលងដ៏មានរប ិ នភាពមួយ
រមាប់អ្បក្បរក្ប នង ិ ក្បុ មារមក្បពរី ក្បុមនគ ិ មជនភាគរច ិ នង ិ
ក្បុមារក្បំពុងរ ់ ក្បុ ងព ប ិោរភាព។ ជាអ្បក្បនិពននផ
ៀវផៅឃដលលក្ប់ោច់បំផុរ ជាមាថយ ជាភរយ៉ ជាផមធាវ ី និង ជាអ្បក្បយុ នសាស្រ ិ
នផយ៉បាយរំណាងឲ្យអ្បក្បរក្ប
់ អ្ឃុី ឌលមា៉ន ក្បបុងោរឃរបោលយ ក្បំ
មរទភាពរប
ផធវើឲ្យោរ់ោលយជារួអ្ងគដ៏ ំ ខាន់មយ ួ ក្បបុងោរទាមទារផដម ថិ ម៌ ើ ផយ ី ុ រធ
ង ឹ ឲ្យផៅជាភាពោលហាន នង ិ
រមាប់ររូវផគដក្ប
ូរ ិ និ ក្បបុងរបផ
ថ
ក្បមមភាព បាន
អាផមរច។ ិ
Harry WU (China—The Laogai) “It is not enough to free one dissident when the stakes are so high. In the greater balance, we are all equal, and each victim of the laogai deserves the same rights.” One of eight children of a Shanghai banker, Harry Wu attended Beijing College of Geology in the late 1950s, when his university, given a quota of counterrevolutionary elements, relegated Wu to nineteen years in the Chinese prison or laogai. There he survived physical and psychological torture, chasing rats through the fields in order to ―steal‖ the grains in their nests, and eating snakes. After his 1985 release, Wu arrived in the United States with forty dollars, doing unpaid research at UC Berkeley by day and sleeping on a park bench by night. Wu returned to China a total of five times to document conditions in prisons and labor camps for Sixty Minutes and other news programs, and was placed on China‘s most-wanted list for his exposés. Today, Wu frequently testifies on Capitol Hill about the latest abuses he has uncovered—the for-profit selling of executed prisoners‘ organs by Chinese officials, the illegal export of prison labor products (such as diesel engines and Chicago Bulls apparel), the frequency of public executions, the unfair restrictions on reproductive rights and their appalling enforcement procedures. The Laogai Research Foundation, which Wu founded and directs, estimates fifty million people were incarcerated in the laogai since 1950, and eight million are in forced labor today. Wu works eighteen-hour days criss-crossing the globe speaking out to make this present-day horror become a past memory.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
58
ហារ ី វូ (ចន ិ -- ពនននាោរ)
“ោរផោះឃលងអ្បក្បរបនំងមាបក្ប់ឲ្យមានផ រភា ី ពមិនទាន់រគប់រោន់ផ ផៅផពលឃដលផរោះថ្នបក្ប់ផៅឃរមាន ក្បរមិរយ៉៉ងខព ់ផនាះ។ ផបើគិរពីរុលយភាពឃដលមានលក្បខណៈោន់ឃររបផ ើ រផនាះ គឺថ្ន ផយើងទាំងអ្ ់ោប ររូវមានភាពផ ើ ោ ម ប ផ ើ យជនរងផរោះមាបក្ប់ៗឃដលររូវ
ល ួ ោរង្វរធងនធ ់ រង ក្បបុងពនននាោរផនាះ
ក្បថិ ម
ល ួ បាន ិ ិ ដ ន ូចោបឃដរ។" ផោក្ប ហារ ី វូ (Harry Wu) ជាក្បូនមាបក្ប់ក្បុ ងចំ ប ផណាមក្បូនរបាំបីនាក្ប់រប មហាវ ិ ាល័យឃផបក្បភូគពភសាស្រ សាក្បលវ ិ ាល័ យរប មា ផដញ
់ ោរ់
់ មាច ់ ធនាោរមួយក្បបុងរក្បុងផ
ថក្បុ ង ប រី ក្បុងផប៉ោង ំ (Beijing College of Geology) ផៅចុង បានបញ្ជូ នោរ់ផៅោក្ប់ក្បុ ងពនន ប នាោររបផ
ចិន
ភាពរបនំងបដិវរថ។ ផៅ ផី នាះ ោរ់អាចបនថមានជីវរផរោយព ិ ី រវក្បណុ ថ រតាមវ៉លឃរ
ផដើមផ ី “លួ ច” រោប់រ
ឃលងក្បបុងនប១ ំ ៩៨៥ ផោក្ប វូ បានមក្បដល់
ូវផៅក្បបុង ំ បុក្បរប
ចំនួន
ប់ផៅរបផ
ផ
ើយបានចូលរួម
វរសនប១ ំ ៩៥០ ផៅផពលឃដល
១៩នប ំ បនាធប់ពី
ួលបានក្បូតាអ្ំពី
ួលរងទារុណក្បមមផូ វោយ ល នង ិ ផលូវចរ ិ ថ រួមមាន ោរ ់ ពក្ប ួ វ៉ និង ោរ
ូប
រវព
់។ បនាធប់ពីររូវបានផោះ
រដឌអាផមរច ិ ផោយមានរបាក្ប់ចំនួន ៤០ដុ ោលរ បានផធវើោររសាវរជាវផោយមន ិ
មានរបាក្ប់ក្បនរមផៅសាក្បលវ ិ ាល័យប៊ឃ ឺ ល ឺ ី (UC Berkeley) ផៅផពលនែង ផ ផោក្ប វូ បានររ
ៀងន
ប ួ នផៅផពលយប់។ ើយផដក្បផៅផលើផៅអ្ក្ប ី ុង
ចិនវញចំ នួន ៥ដង ផដើមផក្ប ិ ី រ់រតាពីសាទនភាពផៅក្បបុងពនននាោរ និង ជំរ ំោរង្វរ
៦០នា ី (60 Minutes) នង ័ មា ៌ នផផសងផ ៀរ ផ ិ ព ិ ក្បមមវធ ី រ ខលួនបំផុរ ផោយសារឃរោរោរររោងរប
់ ោរ់។
ើយោរ់ររូវបានោក្ប់ផមមះក្បបុងបញ្ជ ី ជនឃដលរបផ
ពវនែងផនះ ផោក្ប វូ បានផថល់
រមាប់ក្បមមវធ ិ ី ចន ិ ររូវោរចាប់
ក្បខក្ប ប វធ ិ ី Capitol Hill ី មមជាញឹក្បញ៉ប់ក្បុ ងក្បមម
អ្ំពីោររ ំផោភបំពានែមីៗឃដលោរ់បានរក្បផឃើញ ទាក្ប់ ងនឹងោរឃដលមស្រនថច ី ិនបានលក្ប់ផរគឿងក្បបុង រប
់ អ្បក្បផទា
របហារជីវរ ិ
ផដើមផ ី
ួលបានរបាក្ប់ក្បនរម, ោរនាំផចញផលិរផលផចញពោ ី រង្វរផៅក្បបុងគុក្បផោយខុ
ចាប់ (ដូចជា មា៉ ុី នមា៉ ូ ៊រ នង ិ
ផរគឿង
ផមលៀក្បបំពាក្ប់និងរុបឃរងោយ Chicago Bulls, អ្ំពី ភាពញឹក្បញ៉ប់ននោររបហារជីវរជាសាធារណៈ, អ្ំពី ោររររផ រ ិ ឹ ិ
ផោយអ្យុរថិធម៌ចំផពាះ ិ និបនថពូច និង អ្ំពីនីរវិ ធ ៏ ួរឲ្យរក្ប់ ុ រ។ ល មូលនិធិរសាវរជាវឡាវន ិ ីអ្នុវរថដគ នង ឹ នាំ បានបា៉ន់របមាណថ្នមានមនុ ិ ដក្ប ៨ោននាក្ប់ ក្បំពុង ពភ ិ ពផោក្ប
ក ឃដលផោក្ប វូ បានបផងកើរ
ស ៥០ោននាក្ប់ ឃដលររូវបានោក្ប់គុក្បចាប់តាង ំ ពន ំ ៩៥០ មក្ប ផ ី ប១
ួលរងោរផធវើោរង្វរផោយបងខំ។ ផោក្ប វូ ផធវើោរ១៨ផមា៉ងក្បបុងមួយនែង ផធវើដំផណើរផៅ ផដើមផ ី ឃមថងមរិ
យ ើ បចចុបផនប មាន ពវ ិ
ិ ីជុំវញ
ក្បបុងោរផធវើឲ្យភ័យរក្ប់ ុ រក្បប ល ុ ងផពលបចចុបផនបោលយផៅជាោរចងចាំឃដលផក្បរ ើ មានក្បបុង
អ្រីរោលវញ។ ិ
Muhammad YUNUS (Bangladesh—Microcredit) “And she struggles to pay that first loan and then the second installment due the following week. And when she has paid completely, she can say, „I did it!‟ It‟s not just a monetary transaction that has been completed, it is nothing less than the transformation of that person.” A professor of economics in one of the poorest places on earth, Muhammad Yunus recognized that the poor remained poor because they had no access to capital, no collateral for loans, and borrowing needs so modest that it was not costeffective for banks to process. Yunus started experimenting with small, collateral-free loans to landless peasants and impoverished women. In 1983, he founded the Grameen Bank. Its rules are tough. Clients must find four friends to
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
59
borrow with. If any of the five default, all are accountable. Initial loans are as little as ten dollars, and must be repaid with twenty percent interest. Over twenty years later, this revolutionary bank is flourishing, with more than 1,050 branches serving 35,000 villages and two million customers, ninety-four percent women. Ninety-eight percent of borrowers repay their loans in full, a rate of return far higher than the rich and powerful. More importantly, the clients are transforming their lives: from powerless to self-sufficient and politically astute. The real transformation will be felt by the next generation, one with better food, education, medication, and the satisfaction of taking control of their lives, thanks to Yunus‘s vision, which won him the 2006 Nobel Peace Prize.
,
“
,
។
,
ផរមន ើ
។” ,
(Grameen), (Muhammad
,
Yunus)
(Bangladesh),
,
(Pakistan)។
។ ,
,
ភាព ,
ក្ប ។
៩៨
។
។
។
៥
,
។ ។
,
,
,
,
៥.
,
៩៤
៥ ។
៩៨
(Grameen)
, ។
, ,
។ ,
,
, ។
(Nobel Peace Prize)
, ,
, ៦
(U.S. Presidential
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
60
៩។
Medal of Freedom)
(Nelson Mandela), ,
(Archbishop Desmond Tutu),
,
(Global Elders)។
José ZALAQUETT (Chile—Political Rights, Truth, and Reconciliation) “I no longer took notice of fear, much in the way a surgeon becomes accustomed to the sight of blood.” His career as a founder of the modern human rights movement began in Chile as a student campaigning for Salvador Allende. Upon Allende‘s election as president in 1970, José Zalaquett served a two-year term as cabinet minister, which he left for the university. In 1973, General Augusto Pinochet launched a bloody coup ousting the elected government wherein thousands were arrested, imprisoned, tortured, killed, or exiled. In the aftermath, the Catholic Church approached Zalaquett to create a committee (the Vicaría de la Solidaridad) to help the victims of the coup. The foremost human rights organization operating in Chile throughout the dictatorship (1973- 1990), the Vicaría defended detainees and helped families of the disappeared file habeas corpus documents demanding their whereabouts. Zalaquett was imprisoned in 1975-1976, expelled in 1976, but in exile continued his human rights work at Amnesty International, serving as chair of its executive committee. Ten years later, he returned to Chile. In 1990 Zalaquett was named as a member of the National Commission on Truth and Reconciliation, and wrote a report on the fate of the victims of the Pinochet regime. An internationally respected authority on truth and reconciliation, he has since advised similar commissions on three continents. From 2001 to 2005, Zalaquett served as a Commissioner at the Organization of American States‘ Inter-American Commission on Human Rights, and served briefly as Chairman. He is currently a professor of Human Rights at the University of Chile‘s law school.
ចូផ
ាឡាផក្បវរ (ឈល ី ី --
ិ ន ិន ផយ៉បាយ ោរពិរ នង ិ ោរបរងួបបរងួម)
“ខញុំឃលងចាប់អារមមណ៍អ្ំពីោរភ័យខាលចផ ៀរផ ើ យ ផរបៀបដូចជារគូផព យវះោរ់ឃដលសាុំផៅនឹងោរផឃើញ
មមដូផចាបះឃដរ។"
អាជីពរប
់ ោរ់ក្បុ ងនាមជាសា ប ទ បនិក្បននចលនា ិ និមនុ
ស
ម័យ ំផនើប បានចាប់ផផថើមក្បបុងរបផ
សរ ើ ផផី ោក្បសាល់ វ៉៉ដ័រអាល់ ិ ឃដលបានចូលរួមយុ ននាោរផដម
និ
នប១ ំ ៩៧០ ចូ ផ
ាឡាផក្បវរ បាន
ោរជារដឌមស្រនថីគណៈរដឌមស្រនថី ផ
ផៅសាក្បលវ ិ ាល័ យ។ ក្បបុងនប១ ំ ៩៧៣ ឧរថមផ ភបា ិ លជាប់ផនបរ ផ ផចញពីក្បុ ងរបផ ប
ើយក្បបុងផពលផនាះ មនុ
។
ង់ផដ។ ផៅផពល អាល់
ឈល ី ី ផៅផពលឃដលោរ់ជា
ង់ផដ ជាប់ផនបរជារបធានាធប ប ិ រីក្បុ ង
ើយោរ់បានចាក្បផចញពីដំឃណងផនះ ផដើមផផី ធវើោរង្វរ
នីយ៍ អ្ូ ូ ក ូ ថ ពណ ី ូ ផឆ បានបផងកើររដឌរបហារបងាូរមមមួយក្បបុងោរ មាលក្ប់រោឌ
សជាផរចើនពាន់អ្បក្បររូវបានចាប់ខួ ន ល ោក្ប់គុក្ប ផធវើទារុណក្បមម
ផរោយរពឹរថិោរណ៍ផនាះ
រពះវហារោរូ លិក្បមួយបានផៅរក្ប ិ
មាលប់ ឬ បផណថញ
ាឡាផក្បវរផដើមផប ី ផងកើរគណៈក្បមមោរមួយ
(the Vicaria de la Silidaridad) ផដម ើ ផជ ី ួយជនរងផរោះផោយសាររដឌរបហារផនាះ។ ក្បបុងនាមជាអ្ងគោរ ិ និមនុ បានរបរិបរថិោរក្បបុងរបផ
ឈល ី ី ផពញអ្ំ
សដ៏ ំ ខាន់ឃដល
ុងផពលននរបបតថច់ោរ (១៩៧៣-១៩៩០)ផនះ, គណៈក្បមមោរផនះ បានោរពារ
អ្បក្បជាប់ឃុំ នង ល ពាក្បយបថង ល ងផនាះផៅក្បឃនលងណា។ ិ បានជួយរគួសារជនបារ់ខួ នឲ្យោក្ប់ ឹ ទាមទារចង់ដឹងថ្នផរើ អ្បក្បឃដលបារ់ខួ នទាំ ាឡាផក្បវរ ររូវបានផគចាប់ោក្ប់គុក្បផៅនប១ ំ ៩៧៥-១៩៧៦ ប៉ុឃនថ ោរ់បានបនថោរង្វរ ិ និមនុ ផទា
សផនះ ផៅអ្ងគោរផលើក្បឃលង
អ្នថរជារិ (Amnesty International), ផោយបានបំផពញមុខង្វរជារបធានគណៈក្បមមោររបរិបរថិ។ ដប់នបផំ រោយមក្ប ោរ់
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.
61
បានវលររ ិ
ប់ផៅរបផ
និង ោរបរងួបបរងួម ផ
ឈល ក្បបុងនប១ ំ ៩៩០ ិ ី ី វញ។ ើយោរ់បាន
ពណ ី ូ ផឆ។ ក្បបុងនាមជាអាជាញធរឃដល ក្បមមោររ
ផដៀងោបផនះ
គណៈក្បមមោរឃ
រផ
ររបាយោរណ៍មួយ អ្ំពីផជាគវ៉
នារប
មាជិក្បគណៈក្បមមោរឃ
វងរក្បោរពិរ
់ជនរងផរោះផរោមរបបឧរថមផ
នី យ ៍
ួលបានោរផោរពជាអ្នថរជារិ ចាប់តាង ំ ពផី ពលផនាះមក្ប ោរ់បានផថល់របក្ប ឹ ាដល់គណៈ
ផៅក្បបុង វីបចំនួនបី។
វងរក្បោរពរ ិ
ាឡាផក្បវរ ររូវបានឃរងតាំងជា
ពីនប២ ំ ០០១
ផៅក្បបុងអ្ងគោរ ិ ម និ នុ
ដល់
សអ្នថរអាផមរច ិ
២០០៥ រប
់
ាឡាផក្បវរបាន រដឌអាផមរច ិ
ផ
ោរង្វរជា
មាជិក្ប
ើយបានផធវើជារបធានមួយ
រយៈផពលខល។ ី បចចុបផនបផនះ ោរ់ជាសាស្រសាថចារយ មហាវ ិ ាល័ យចាប់ននសាក្បលវ ិ ាល័យឈល ី ី។
John Heffernan, H.E. Om Yentieng, Kerry Kennedy, Theary Seng. Kerry with President Bill Clinton, with Hollywood actors and playwright Ariel Dorfman.
Launching eventsat PUC - US Ambassador, Dr. Kol Pheng, H.E. Om Yentieng, Kerry Kennedy, Father John Visser. Below with UN Surya Subedi, Peder Pedersen, Michael Hayes, CITA Rong Chhun, HE Son Soubert at HE Mu Sochua‟s house.
is a major component of Villa No. 22B, Street 302, Phnom Penh, Cambodia. info@civicus-cam.org. www.civicus-cam.org.