NHỮNG NGƯỜI THẦY MÀ TÔI ĐÃ GẶP.
Vào ngày mùng 3 Tết năm Tân Mão, tôi điện thoại chúc Tết Thầy Nguyễn Duy Linh. Thầy căn dặn tôi phải viết một bài cho tập kỷ yếu 50 năm Sư Phạm Saigon. Do vậy tôi cố gắng ghi lại đôi giòng về những người Thầy mà tôi đã gặp ở sư phạm. Tôi còn nhớ giờ học đầu tiên ở trường sư phạm là giờ Luân lý chức nghiệp, Thầy Nguyễn Gia Tường phụ trách môn học. Trong giờ học này Thầy đã đề cập tới tư cách của người phụ trách, sau đó đã nhấn mạnh tới việc xây dựng một nền giáo dục dân tộc với sự đóng góp tài năng và trí tuệ của những giáo sư và học giả đã được đào tạo trong nước. Vì nếu giao cho những người đã được đào tạo ở nước ngoài thì nền giáo dục đó sẽ mang nhiều tính chất lai căng. Vấn đề này Thầy cũng đã dành nhiều trang, nhiều chỗ trong cuốn Luân lý chức nghiệp. Theo thời gian, tôi đã quên những gì Thầy dạy và chỉ còn nhớ: Thầy là vị Hiệu trưởng trường Chu Văn An đầu tiên được nhân dân bầu trong thời kỳ cách mạng tháng 8. Thầy Trần Văn Quế dạy tôi môn Sư pham lý thuyết. Thầy là soạn giả nhiếu sách sư phạm giá trị. Học gần hết năm, tôi vẫn chưa biết Thầy hoạt động cách mạng. Tôi chỉ thật sự biết Thầy là nhà cách mạng tên tuổi với những thành tích chống thực dân và độc tài nhờ vào câu chuyện Thầy Ngọc kể sau ngày thăm viếng Thầy Trần Văn Quế khi mãn hạn tù. Sau khi được thả tự do, Thầy Quế về sống ở một căn nhà nhỏ đường Lý Thái Tổ. Thầy sống rất cô đơn. Các bạn đồng nghiệp các bằng hữu năm xưa, những bà con ruột thịt đều lánh xa và tránh né Thầy. Chỉ có một số ít là tới lui thăm hỏi. Vì ai cũng sợ công an mật vụ rình rập đó đây bắt. Thầy Ngọc, người phụ trách môn Canh nông là một trong số ít người đó. Sau ngày ra trường, tôi chỉ còn nhớ tới tình bằng hữu thắm thiết giữa Thầy và Thầy Trần Văn Quế, tôi chỉ còn nhớ tới bài học “ uy vũ bất năng khuất” mà Thầy đã gián tiếp dạy cho tôi. Về môn Vệ sinh học đường, tôi có cái may mắn là được học với một vị bác sĩ. Ngoài tài giảng bài, bác sĩ Nhâm còn có tài kể chuyện. Chúng tôi thích câu chuyện kể hơn những bài học Vệ sinh thường thức, hơn những bài thực tập di chuyển bệnh nhân trên băng ca. Những câu chuyện kể đó rất sống động vì chất liệu được lấy ra từ con người thật của bác sĩ trong thời gian theo kháng chiến sống ở vùng Việt Bắc. Cuộc sống đó tuy gian khổ nhưng tràn đầy thơ mộng, tuy có những ngày đói khát nhưng cũng có những ngày no say huy hoàng như những
ngày dừng chân nơi bản làng của anh em người miền núi, ở những nơi mà trai thiếu gái thừa. Thầy Đoàn Viết Bửu dạy tôi môn Việt văn. Thầy rất trẻ nên nhiều khi vào cổng trường bị Thầy Tổng Giám thị Trần Kiết chận lại hỏi phù hiệu trên áo. Thầy Bửu có soạn chung với Thầy Sỹ một cuốn sách về Ngữ học Việt Nam. Trong thời gian học với giáo sư “cúa cứng, cúa mềm” chúng tôi được nhồi nhét những gì gọi là “tị âm”, “tắc âm”, “tắc âm màng cúa”…Những thứ này tôi đã trả lại ngay cho thầy sau khi ra trường và chỉ còn nhớ có mỗi một nguyên tắc: khi giảng bài cho học sinh, nếu học sinh thắc mắc một điều gì và đặt thành câu hỏi, người thầy chỉ trả lời trong sự hiểu biết của mình, cái gì không biết thì hẹn trả lời sau. Nguyên tắc này đã được tôi áp dụng trong suốt thời kỳ đi dạy Nhớ tới nhà văn Doãn Quốc Sỹ, tôi không thể không liên tưởng tới nhạc sĩ Nguyễn Xuân Khoát, người phụ trách môn âm nhạc thiếu nhi, tới họa sĩ Văn Đen, người phụ trách môn thể dục thể thao. Chỉ cần một cục phấn, họa sĩ nguệch ngoạc vài nét trên bảng là chúng tôi có được hình ảnh những bé trai đua tài trên sân cỏ hoặc những bé gái chơi bịt mắt bắt dê dưới bóng mát cây phượng vĩ. Sau này ra đi dạy, tôi chỉ thấy bạn Nguyễn Ngọc Phát là có khả năng bắt chước Thầy. Bạn Phát râu đã minh họa bài giảng của mình bằng những nét hí họa sống động và tươi mát. Thầy Nguyễn Duy Linh dạy tôi môn Giáo dục cộng đồng. Theo lời bạn Bùi Đăng Khuê, Thầy Linh làm thơ rất đạt. Lúc học với Thầy, tôi chưa được nghe Thầy nói về thơ bao giờ. Có lẽ đây là giờ Giáo dục cộng đồng, không phải là giờ Việt văn, sau này qua những lá thư sư phạm nhận được từ Thầy Nguyễn Quý Bổng tôi có dịp đọc những giòng thơ của Thầy Linh. Tôi định ngưng bút ở đây . Nhưng chỉ viết về những người thầy đã dạy mình thì tôi nhận thấy còn thiếu sót, vì hình ảnh trường sư phạm chưa được rõ nét, chưa được đầy đủ. Thầy Hiệu trưởng, Thầy Giám học, Thầy Tổng Giám thị, tuy không trực tiếp dạy dỗ Giáo sinh, nhưng là những người được Giáo sinh quý mến, kính trọng như bậc Cha Mẹ trong gia đình. Vì quý Thầy có nhiều đức độ và tài năng hơn người.