Burdur'un Alaca Dokumaları

14 /Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021

Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021/ 15

İ

nsanoğlunun var olduğu tarihten günümüze kadar uygarlık el sanatlarıyla iç içe yaşamış ve yaşamaya da devam etmektedir. Geleneksel el sanatlarımız geçmiş ile günümüz arasında köprülerin kurulabilmesine imkân sağlayan değerlerimizdendir. İnsanlar gittikleri, egemen oldukları bölgelerde kendine özgü sanatlarını, bu sanata ilişkin kültürlerini de beraberlerinde götürmüşler ve bu bölgelere sanatlarını miras olarak bırakmışlardır.

Türkler de tarihin her devrinde, dünya uygarlığına değerli sanat eserleri armağan etmiş bir ulus olarak kayıtlara geçmiştir. Türk kültürünün en büyük özelliği binlerce yıl boyunca Orta Asya’dan, Orta Avrupa’ya uzanan geniş bir bölgede etkili olması ve bu bölge kültürlerinden etkilenmesidir. Gerek önceki yerleşimlerinde gerekse de Anadolu’da kurdukları medeniyetler dolayısıyla büyük bir kültür birikimlerinin olması ve bu kültür birikimlerini gittikleri yere götürmeleri, Anadolu’nun sanat ve kültür merkezi olarak tanınmasında önemli etken olmuştur. Yine Anadolu’nun sanat hazineleri ile dolu olması, Asya’yı, Avrupa’ya bağlayan bir köprü özelliğindeki coğrafi konumu da önem arz etmektedir. Anadolu’ya gelişte konar göçer yaşayan Türklerin hayvancılık ve tarım ile uğraştıkları bilinmektedir. Hayvancılık ile uğraşan Türkler elde ettikleri hayvan derilerinden ve tüylerinden çeşitli kıyafetler ve giysiler dikerek el işçiliği yani el dokuma sanatları alanında pratik yapmışlardır. Günümüzde ise değişen hayat şartları, azalan hayvancılık, sınırlanan tarım ekim alanları, kırsaldan sanayi şehirlerine göç ve hızlı nüfus artışı sonucu çetinleşen hayat savaşı el sanatları alanında bir duraklatma devri yaşatmıştır. Zamanla yaşanabilir köy olgusunun kaybolması, köyden kente göçün hızlanması, farklı sanayi

16 /Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021

kollarının gelişmesi ve kırsal bölgelerdeki eğitim düzeyinin artmasıyla geleneksel sanatlarımızı üretebilecek nesiller azalmış bunun sonucunda geleneksel el sanatlarımız kaybolma tehlikesi ile karşı karşıya kalmışlardır. Giderek hem kolay hem uygun olduğu için, makine dokumaları tercih edilmiş, el emeği göz nuru dokumalara hak ettiği değer verilememiştir.

Destekleyici programların yeterli olamaması, insanların değişen dünya şartlarına kapılması, Türk ulusunun bir geleneği ve kültürü olan dokuma sanatına neşteri vurarak eski önemini yitirmesine neden olmuştur. Teknolojinin gelişmesi insanların başka alanlar ile meşgale olması sonucu günümüzde değerini yitiren el dokuma sanatları bugün kırsal bölgelerde ikinci bir gelir kaynağı olarak görülmesi nedeniyle varlığını kısmen koruyabilmektedir.

Kültürel değerlerimizin bir parçası olan alaca dokumalarına sahip çıkmamız şüphesiz geleceğimiz ile köprü kurmamıza vesile olacaktır.

Gelenek ve göreneklerinden vazgeçmiş uluslar, evrensel dünyada yok olmaya mahkûm oldukları başka milletler tarafından yaşanılarak tecrübe edilmiş ve tarihin tozlu sayfalarında yitip gitmişlerdir. Şanlı tarihi ve zengin kültürü olan Türk ulusu gelenek ve göreneklerine aynı zamanda da kültür adetlerine bağlı bir yaşam sürmesinden kazandığı güç ile Mezopotamya’da yüzyıllardır yaşam sürmekte ve gelecek yüzyıllarda yaşamını geçmiş bağlarından aldığı güç ile sürdürmeye devam edecektir.

Bu bağlamda bir ulusun atasından kalan mirasın geleceğe kurulacak köprülerde ne denli önemli ve güç katan unsur olduğunu bilmesi ve bunun sonucu çeşitli girişimlerde bulunarak Alaca dokumalarını yeniden faaliyete geçirmesi hakkında Burdur Belediye Başkanı Ali Orkun Ercengiz ve Alaca dokuma eğitmeni Emel Erte ile yaptığımız söyleşiyi yayınlıyoruz.

DERGİ AYRINTI

Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021/ 17

Dergi Ayrıntı: Burdur Belediye Başkanı Sayın Ali Orkun Er- yat bulmaya başlamıştır. İlerleyen süreçte yapılan girişimlecengiz Alaca Dokumaların tarihçesinden bahseder misiniz? re rağmen Alaca Dokuması atölyesinde çok az sayıda insan kalmıştır. Şahsımın göreve geldiği günden itibaren ise geAli Orkun Ercengiz: Burdur’da dokumacılığın tarihi M.Ö leneklerimize ve kültürümüze sahip çıkacağız. Sözümüzün 5400 - 5600 yıllarına kadar dayanmaktadır. İlimize bağlı Ha- gereği de şahsi girişimlerde bulunarak ben ve ekip arkacılar ve Kuruçay köylerinde yapılan höyük kazı çalışmala- daşlarım yaklaşık 300 yıllık Burdur Alaca Dokumasını tekrında ilkel dokumacılık aletlerine rastlanılmıştır. 15’inci ve rar hayata geçirebilmek için çeşitli faaliyetlerde bulunduk.

16’ıncı yüzyıllarda Hamidoğulları döneminde “Boğası” adı Belediyemiz ve Halk eğitim iş birliği ile ortak bir kurs açılmış verilen dokumaların üretildiği ve bu dokumaların Bursa’da ve Alaca Dokumaları Atölyesine usta eğiticiler ve kursiyerler boyandıktan sonra başta İstanbul olmak üzere Polonya, kazandırılmıştır. Kurs süreçleri biten tüm kursiyerler Burdur Romanya ve Macaristan gibi ülkelerin pazarlarında satıldığı Belediyesi bünyesinde parça başı çalışarak Alaca Dokuma da bilinmektedir. Burdur’da dokuma tezgâhı sayısı 1934 yı- Atölyesinde hem kültürümüzü yaşatmakta öncü rol oynamışlar hem de evlerine ekonomik destek sağlamışlardır. lında 2600’e 1938 yılında ise 3500’e yükselmiştir.

Tüm bu emeklerin ve başarıların sonucu 2014 yılında Alaca 1950’li yılların sonlarına doğru dokumacılık maalesef tek- Dokumaları Atölyesinde yaklaşık 12 Kadın Sanatçı Burdur nolojiye yenik düşmüş bir kültürel değer olarak kayıtlara Belediyesi bünyesinde sigortalı olarak çalışma hayatına degeçmiştir. Daha önceki yıllarda ilimizde dokumacılık kültü- vam etmişlerdir. Belediyemizin girişimleri ve dünya marka rün devam edebilmesi için çeşitli girişimlerde bulunulmuş olgusunun insanlar üzerinde ki etkisini bilmemiz sebebiyle Alaca El Dokumacılığı Burdur El Sanatları Geliştirme Projesi Alaca Dokumaların daha fazla insana ulaşması ve daha çok kapsamında kurulan Alaca Dokuması atölyesinde tekrar ha- rağbet görmesi amacıyla 2015 yılında markalaşma sürecini başlatarak B’LACA markası adını kazandırdık.

Ayrıntı: Sayın Ercengiz B’LACA markasını kazandırdığınız Alaca Dokuma atölyesinin başarıları nelerdir?

Ercengiz: Alaca dokuma ülkemizde ve bölgemizde çok önemli bir kültürel değere sahiptir. Yaklaşık 600 yıllık olan dokuma kültürümüzü yeniden canlandırmayı başarabilmemiz ve hatta bir marka haline getirebilmek beni ve tüm ekip arkadaşlarımı oldukça mutlu eden bir gelişme oldu. Bizler belediye olarak hem istihdam sağlama hem geleneklerimize ve kültürümüze sahip çıkma hem de kadınların hayatın içinde kendilerine daha çok yer bulabilme imkânı oluşturabilmek temel istek ve hedeflerimiz arasında yer almıştır. Şu anda başarılarımızdan bahsedecek olursak Alaca Dokuma atölyesinde çalışarak kendi el emekleri ürünlerini bir marka olarak Türkiye’nin her yerine satılmasını sağlamak ve birçok kadına iş imkânı sunarak ekonomik özgürlüklerini ellerinde tutabilme imkânı oluşturmak dahi bizler için keyif veren bir başarı olacaktır. Bizler her zaman daha iyisini hedefleyen bir belediye olarak çalıştık ve tüm çalışma planlamamızı Burdurlu hemşerilerimizin huzuru ve mutluluğu üzerine inşa ettik. Elde ettiğimiz hiçbir başarıyı yeterli görerek yerimizde duraksamadan daha iyisini hedefleme ilkemizin sonucu bulunduğumuz girişimler ve Valiliğimizin katkıları ile el dokuması kumaşlarından yapılan bir defile yapma kararı aldık.

Burdurlu el zanaatkârı kadınların elin18 /Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021

de işlenen dokumalarımız birçok yöresel ürünler fuarlarında, sempozyumlarda ve sergilerde yerlerini alarak tanıtımları yapılmıştır. Bu sempozyumların en önemlileri ise 2013 yılında Doğuş Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesinin düzenlemiş olduğu “CUMHURİYET KADINLARI” ile 2015 yılında Marmara Üniversitesinin düzenlemiş olduğu “BEZÇE ÇALIŞTAYI” sempozyumlarıdır. Alaca Dokumaları “Yaşama Dokunanlar Platformu” tarafından düzenlenen Türkiye Kültür Oskarları yarışmasında kendi dalında 320 eser arasından 1’inci seçilerek 2017 yılı Türkiye Kültür Oskarları Kalite 1’incilik ödülünü almıştır. Bizlerin temel başarısı Burdurlu vatandaşlarımızın değerlerini ve sahip olduğu başarılarını gün yüzüne çıkarak usta eller tarafından işlenmesine imkân sunacak bir ortam oluşturabilmek ve bu ortamda ortaya çıkan ürünleri Türkiye’nin her yerine satabilmektir. Tüm kazanımlarımızın yanı sıra kadınlarımıza sağladığımız istihdam onların ellerinden işlenmiş Alaca dokumalarımızın aracığıyla Burdur’un tanıtımı ayrı bir keyif ve mutluluk vermektedir. Şu anda çok sayıda kadın arkadaşlarımızın çalıştığı kendi hayatlarını kazandığı Burdur Alaca Dokuma Atölyesinin eğitmen sorumlusu Emel Erte sizlere Alaca dokuma hakkında üreten bir kadın olarak gerekli diğer tüm bilgileri paylaşacaktır.

Burdur Alaca dokuma Atölyesinin Eğitmen Sorumlusu Emel Erte ile yaptığımız söyleşiyi yayınlıyoruz.

Dergi Ayrıntı: Sayın Emel Erte sizi tanıyabilir miyiz?

Emel Erte: Dokuma sanatını el işçiliği ürünlerini çok seven kültürüne bağlı bir yaşam süren hayatım oldu. Geçmişte babaannemin evde yaptığı dokumaları izlemek bana ayrı bir keyif başka bir seyir şöleni sunardı. O zamanlar içime düşen dokuma sanatı aşkı bugün ilk gün ki heyecanı ile devam etmektedir. Kendi çabalarım ile öğrenmeye çalıştığım alaca dokumasında daha iyi bir yerlere gelebilmek için Halk Eğitim Merkezinden eğitimimi alarak kendimi geliştirdim.

2005 yılından beri Alaca dokuma usta eğitmen olarak görev alıyor hem üretiyor hem de bu kültürü yeni arkadaşlarımız ile paylaşarak onlara da öğretmeye çalışıyorum.

Ayrıntı: Sayın Erte Burdur’da yaşatılan Alaca dokuma kültürü için neler söylemek istersiniz?

Erte: Türk medeniyetinin ve kültürünün ayrılmaz bir parçası olan el dokumaları tarihsel süreç içerisinde, yabancılar tarafından gerek Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021/ 19

biz Burdurlu kadınlara sunulan bu imkanlar başta ben ve tüm ekip arkadaşlarımı mutlu etmektedir. Şehrimizde yaşattığımız kültürümüz hem kadınlara istihdam sağlamakta hem de ürettiğimiz ürünler sayesinde ilimizin tanıtımında yardımcı faktör olarak görev üstlenmektedir.

Ayrıntı: Sayın Erte Alaca Dokumalar Atölyesinde üretilen ürünler nelerdir?

sahip olunması bir ayrıcalık olarak, gerekse tablolarda tasvirlenmesi bir moda haline gelmiş ürün olarak karşımıza çıkmaktadır. El dokumalarının özellikle de geçmişte yapılmış, ticari kaygı taşımadan üretilmiş olanlarında var olan ikonografik anlatımlar, sembol dilli, üreten millet için hayati önem arz eden millî, kültürel ve inançsal anlatım biçimleridir. Oldukça basit, önemsiz görülen bir detay bile bazen çok özel anlamlar ifade edebilmektedir. Bu bağlamda tarihimizin önemli bir değeri olan dokuma sanatı hepimizin çocukluğu dönemlerinde hayatımızı süsleyen bir kültür olarak da bilinmektedir. Ancak gelişen teknoloji insanların fabrikalar tarafından üretilen ürünlere daha çok talep göstermesi dokuma alanlarının rağbet görmemeye, yetiştirecek elaman bulamamaya başlaması sonucu ne yazık ki eski önemini kaybetmiştir. Alaca dokumaları ulusumuz için altın kadar değerli bir kültür olduğu bilinmektedir. Burdur’da daha önceleri de yaşatılmaya çalışılmış olan bu kültür ne yazık ki yine istenilen ölçüye getirilememiştir. Sayın Ali Orkun Ercengiz başkanımızın hassas girişimleri ve bu konu üzerinde özellikle durması ise bugün 600 yıllık tarihi olan bir kültürü Burdur’da yeniden yaşatılmasında başrol görevi üstlenmiştir. Sayın Ercengiz başkanımızın öncülüğünde

20 /Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021

Erte: Atölyemizde ilk zamanlara nazaran daha geniş bir ürün yelpazesinde üretim yapmaktayız. Şu anda üretim yaptıklarımızın arasında bay, bayan şal, ipek şallarımız, yöresel tabir ettiğimiz ibecik dokumalarımız, masa örtülerimiz, şömen, perde ve son zamanlarda talep üzerine dizayn içinde özel isteğe göre yapılmış plaj kıyafetlerimiz yer almaktadır. Ayrıca Atölyemizin değerli hocası olan Esengül İnalpulat hocamızın desteği ve bizlere öğrettiği bilgiler sayesinde ebru, kök boya ve ahşap baskı uygulamalarını da yapmaktayız. Ebru sanatı yaygın olarak kâğıt üzerine yapılmaktadır ancak Esengül hocamızın bizlere sağladığı destek sayesinde bizler şal üzerine yapmayı öğrendik. Gelen istek ve talep doğrultusunda ebru sanatı ile süslenmiş renk renk şallarımızı müşterilerimizin hizmetine sunuyoruz. Başta ben ve tüm ekip arkadaşlarımıza belediye başkanımızın ve tüm ekip arkadaşlarının emekleri için teşekkür etmek istiyor biz Burdurlu kadınlara sunduğu imkanlardan dolayı minnettar olduğumuzu dile getirmek istiyorum. 8 Mart kadınlar günü olması sebebiyle yine belediyemizin biz kadınlara bir hediye olması sebebiyle Al yazmalı kilim projesini hayata geçirebilme imkânı verilmiştir.

Atölyemiz yeni bir alan daha kazanmış olmasının yanında Al yazmalı kilim projesinde çalışacak arkadaşlarımız eğitim süreçleri devam etmektedir. Bizim atölyemizde yapılan her şey hem yoğun emek içermekte hem de profesyonel bir işçilik ile ilimizin kültürünü ve değerlerini yansıtmaktadır.

Ayrıntı: Sayın Erte Alaca dokuma atölyesi size ne katmaktadır?

Erte: Bizler hayatın içinde yer almak isteyen bireyleriz. Evimizde çocuğumuza eşimize bakmak bizlere hiçbir zaman ağır gelmemektedir. Ancak hayatın içinde yaşam bulamamak ne yazık ki tüm hem cinsiyet arkadaşlarımı üzmekte ve yormaktadır. Dört bir köşesi cennet ülkemizin gelişmesi ve kalkınması için biz kadınlar olarak da rol almaktan mutluluk duymaktayız. İlimiz geniş bir kültüre ve köklü değerlere sahip olması biz kadınlara düşen sorumlulukları arttırmaktadır.

Belediyemizin girişimleri ve çabaları sonucunda Burdurlu kadınlar olarak şu anda çalıştığımız atölyemize sahip olduk. Belediyemizin tüm yaşam şartlarının düşünüldüğü bu sıcacık atölyeyi biz kadınlara sunması ile bizler hayatın içinde bir yaşam alanı bulabilme imkânı elde ettik. Biz burada sadece kadınlar olarak çalışıyoruz. El emeği göz nuru diye tabir edilen ürünler üreterek evlerimize katkıda bulunmaktan çocuklarımıza kendi kazandığımız paralardan harçlık verebilmekten büyük keyif ve mutluluk duyuyoruz. Şüphesiz her kadın kendi işi ve çabasıyla birer bireydir. Her birey ise kendi hayatını kazanmak isteyecek ve bu başarısından keyif duyacaktır. Bizler burada çalışıyor iken aslından bir yandan hobilerimiz ile meşgale oluyoruz. Burada çalışan

tüm arkadaşlarımızın hobisi ortak bir üretim alanında toplanınca ortaya şaheser diye tabir edebileceğimiz ürünler çıkmaktadır. Geçen her günde kendi sınırlarını aşan alaca dokuma atölyemiz Burdur ilinin bir hediye alma merkezi haline gelmiştir.

Başkanımız Ali Orkun Ercengiz’ in girişimleri ile elde ettiğimiz markalaşma yolunda halka daha ulaşabilir olabilmek için Cumhuriyet Meydanı’nda B’LACA ismiyle satış dükkanımız bulunmaktadır. Bizlerin ürettiği tüm hediyelik ürünler ve çeşitli giyim ürünleri satış dükkanımızda raflarını yerini alarak Burdurlu hemşerilerimi beklemektedir.

Benim ve tüm ekip arkadaşlarımın gelecek günlerden beklentisi ise Burdur halkının bizlere daha çok sahip çıkarak Burdurlu kadınlar olarak ürettiğimiz tüm ürünlere daha fazla rağbet göstermesi ve kadınların kendi hayatlarını kazanabilme hususunda yardımcı olmalarıdır. Kısacası Alaca dokuma atölyesi bizlere yaşam sunmakta hayatın içinde tek başına

birey olabilme kendi başarın ile ayakta durabilme imkânı sunmaktadır. Bizlere sunulan tüm imkanların kıymetini bilerek ilimize yakışır ürünler üretiyor, kendi hayatımızı kazanmanın mutluluğu ile yaşamımızı sürüyoruz.

Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı Cilt 8 Sayı 95 Şubat 2021/ 21