See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/334745471
KASTAMONU KARAÇOMAK DERESININ DÜNÜ BUGÜNÜ VE YARINI Article · January 2019 DOI: 10.16992/ASOS.15090
CITATIONS
READS
0
4
1 author: Ciğdem Sakıcı Kastamonu Üniversitesi 16 PUBLICATIONS 68 CITATIONS SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by Ciğdem Sakıcı on 07 August 2019. The user has requested enhancement of the downloaded file.
_____________________________________________________________________________________
Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134 ISSN: 2148-2489 Doi Number: http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.15090 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date 29.05.2019
Yayınlanma Tarihi / The Publication Date 29.07.2019
Çiğdem SAKICI Kastamonu Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü csakici@kastamonu.edu.tr Gülşah KENDİRCİ Kastamonu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı ABD. kendircig@gmail.com
KASTAMONU KARAÇOMAK DERESININ DÜNÜ BUGÜNÜ VE YARINI Öz Kastamonu kent merkezinden geçen ve kenti ikiye bölen Karaçomak deresi Kastamonu için önemli bir kent imgesidir. Kent içerisinde bu derece baskın olan dere geçmişte farklı amaçlar için kullanılmış ancak bugün kentliye sadece görsel açıdan kullanım olanağı sunmaktadır. Dere çevresinde insanların dinleneceği, rahatlayacağı, stresinden uzaklaşacağı rekreatif etkinlik alanları bulunmamaktadır. Su ile buluşmak, temas etmek, suyun işitsel ve terapik etkisinden yararlanmak bugünün kullanım şartlarında mümkün görünmemektedir. Bu açıdan bu çalışma kapsamında derenin rekreatif etkinlik açısından kullanımına uygun tasarım önerisi geliştirilmiştir. Sonrasında derenin dünü, bugünü ve yarını (tasarım önerileri) olmak üzere üç görüntüsünün kullanıcılar üzerinde oluşturduğu hisler, beğenilme durumları ve bu alanlarda gerçekleştirmek istedikleri etkinlikler kullanıcılar ile gerçekleştirilen anket yardımıyla belirlenmiş ve derenin dünü bugünü ve yarını karşılaştırılmıştır.Sonuç olarak Kastamonu halkının dereyi sadece görsel amaçla kullanmak istemedikleri rekreatif etkinlik amacıyla kullanmak istedikleri ortaya çıkmış ve derenin en çok yarını beğenilmiştir. Anahtar kelimeler: Karaçomak deresi, su peyzajı, su kullanımı
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
KARAÇOMAK STREAM'S PAST TODAY AND TOMORROW IN KASTAMONU, TURKEY Abstract The Karaçomak stream is an important urban image for Kastamonu which passes through Kastamonu city center and divides the city into two sides. The stream, which is dominant in the city, has been used for different purposes in the past but today it offers only the visual use to the citizens. In the vicinity of the stream, there are no recreational areas where people can rest, relax and get away from stress. It is not possible to meet with water, to get in touch, to benefit from the auditory and therapeutic effects of water in today's conditions of use. In this respect, a design proposal has been developed for the use of the stream in terms of recreational efficiency. Afterwards, the sensations, likes and effects of the three images of the streamon past, present and future of the creek were determined with the help of the survey performed on the users and the stream's past and present were compared. As a result, it was revealed that the people of Kastamonu wanted to use the stream not only for the visual purpose but also for recreational activities as well and among three images of the stream, the future proposal was the most liked one. Keywords: Karaçomak stream, water landscape, water use 1.GİRİŞ İnsan yaşamında su her zaman güçlü ve önemli bir öğe olmuştur. Bu güç suyun insan üzerindeki psikolojik etkileri yanında, stratejik öneminden de kaynaklanmaktadır. Özellikle ilk yerleşimlerde bereket ve bolluğun göstergesi olan sular, yer seçimi kararlarını belirleyen önemli bir unsurken aynı zamanda da yaşamın devamlılığını sağlayan, içgüdüsel olarak yönlendirici bir unsur olmuştur (Erdal,2003). Doğal çevreyi biçimlendirici kimliği ve canlı yaşamının sürekliliğini sağlaması açısından sular çevresinin vazgeçilemez ögesi olmuştur (Aysel, 2004). Yoğun yapılaşmalara maruz kalan kent ortamlarında su, bulunduğu ortamdaki mikroklimayı dengelemek, mekâna canlılık kazandırmak, aktif ve pasif rekreasyonel aktivitelere imkan sağlamak amacıyla bir tasarım elemanı olarak kullanılmaktadır (Doygun, 1995). Açık mekanın en önemli bileşenlerinden biri sudur. Su mekan düzenlemeleri için eşsiz bir materyaldir (Burmill ve ark, 1999). Su birçok çevrede baskın bir özelliktir (Pitt, 1989). Kentlerde kullanılan su öğesi her zaman dikkat çeken, kent kimliği açısından önemli ve olumlu bir vurgu noktası oluşturabilen elemanlar olmuştur (Sakıcı, 2014). Suyun sesi, hareketi, görüntüsü insanlara her zaman çekici gelmiş ve kullanıldığı alanda sakinlik, huzur, canlılık gibi duyguları harekete geçirmiştir. Suyun insanlar üzerindeki iyileştirici etkileri ile bireylerin kentin yoğun karmaşasından uzaklaşarak rahatlamaları, sakinleşmeleri, dinlenmeleri ve gün içerisinde yaşadıkları zihinsel yorgunluktan, stresten uzaklaşarak kendilerini daha iyi hissetmeleri sağlanabilmektedir (Sakıcı, 2015). İnsanlar kentleşme süreci boyunca suyu içme ve temizlik amacıyla olduğu kadar estetik gösteriler için de kullanmışlardır (Booth, 1989). Kentleşen toplumlarda ilk su çalışmaları doğu ülkelerinde su kanallarının yapımı ile başlar ve toplumların kültürel gelişimleri su çalışmalarıyla
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
124
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
paralellik gösterir (Simonds, 1983). Her devrin önemli buluş ve becerileri su tasarımlarının heyecan verici gösterilerine yansımasına karşın özünde hareket ve sükunet faktörleri yer alır. İyi tasarlanmış su, insanın hem gözüne hitap eden hem de kulağına seslenen bir zevk ve dinlence kaynağı olmuştur (Uzun,1999). Bir tasarım öğesi olarak su görsel, işitsel, dokunsal ve sembolik özellikleriyle farklı amaçlara yönelik kullanılabilir. Ayna özelliği sayesinde dar bir mekânın geniş ve ferah algılanmasını sağlarken, sesi ve musikisi ile gürültü perdeleme amacına hizmet edebilir (Nasar ve Lin, 2003). Durgun su yüzeyi olarak tasarlandığında mekâna sessizlik (Hannebaum, 1998), hareketli tasarlandığında yerini coşkuya ve heyecana bırakarak dinamik bir öğedir (Booth, 1989). İnsan, görmediği halde sesini duyduğu ya da serinliğini hissettiği suya içgüdüsel olarak daha yakın olmak ister. Bu nedenle su yüzeyi, mekânda dikkatin yoğunlaştığı bir odak özelliği taşır (Muratoğlu,2010). Bu çalışma kapsamında Kastamonu kentinin merkezinden geçen, şehir içi yol aksı boyunca devam eden Karaçomak deresinin eski görüntüleri, mevcut hali ve kullanıcı istek ve ihtiyaçları doğrultusunda etkinlik ve mekan çeşitliliği sunan ve kullanıcıları su ile buluşturan tasarım önerilerinin karşılaştırması yapılmıştır. Yoğun yapılaşmanın olduğu şehir merkezinde bulunan Karaçomak deresinin yalnızca görsel, ayırıcı ve geçiş amacıyla kullanılması, yaya yolu genişliğinin yeterli olmaması, insanların dinlenebilecekleri, sohbet edebilecekleri, suyla iletişim kurarak suyun terapi edici etkisinden yararlanabilecekleri alanların olmaması yeni çözüm önerilerine olan ihtiyacı ortaya çıkarmıştır. Böylece, derenin daha verimli nasıl kullanılabileceği ve derenin halkın ihtiyaçlarına cevap verebilme potansiyelinin ortaya konulması sağlanmıştır. 2.Materyal ve Yöntem Bu çalışma kapsamında materyal olarak Kastamonu kentinin merkezinden geçen ve şehri ikiye bölen Karaçomak deresi ele alınmıştır. Karaçomak deresi Gök Irmağın Kastamonu ilini geçtikten sonra aldığı bir koludur. Karaçomak deresi şehir içi yol aksı boyunca uzanan kent ve kentli açısından önemli bir deredir (Şekil 1). Kent boyunca devam eden bu dere çevresinde yeşil alan ve ağaçlar barındırdığından kent merkezindeki yapılaşmaya nefes aldırıcı koridor görevini de üstlenmektedir. Kent merkezindeki insanların yeşil alan ihtiyacına bir nebze olsun cevap verebilmesi açısından bu dere Kastamonu ve Kastamonu halkı için son derece önemlidir. Bu nedenlerden dolayı bu çalışma kapsamında Karaçomak deresi Kastamonu merkezden geçtiği aks boyunca beş zon halinde görsel ve fonksiyonel kullanım açıdan irdelenmiştir. Bu zonlar Şekil 1’de görüldüğü gibi Kastamonu’da çok yoğun olarak geçiş amacıyla kullanılan, Alparslan Türkeş parkı ile eski Ağız ve diş sağlığı binasıönündeki dere boyu aksı boyunca devam etmektedir. Tarihi dönemlere bakıldığında dere ilk beyliklerle birlikte seyir amacının yanı sıra tarla sulamaları amaçlı kullanılmıştır. 1939 yılında geçirdiği taşkınlar sebebiyle tahribatlar meydana gelmiştir (Sakıcı ve Ayan, 2012). Bilinçsiz kullanım kanalizasyon boşaltımı sonucu dere kenti olumludan çok olumsuz yönde etkilemiştir. Günümüzde yapılan onarım çalışmaları sonucunda şu anda dere daha iyi bir görüntü sunmaktadır. Görsel açıdan güzel bir görünüm sergileyen derenin rekreasyonel etkinlik açısından hiçbir şekilde kullanımı söz konusu değildir. Oysaki su, insanları sesi, görüntüsü, yansıması ile hem psikolojik olarak rahatlatmakta hem de rekreatif etkinlik alanları oluşturmaktadır (Sakıcı, 2009). Suyun olumlu özelliklerinden kent halkının yararlanabilmesi ve halkın rekreatif etkinlik ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için bu çalışma kapsamında belirlenen beş zon alanı kapsamında bazı dere kıyısı kullanım önerileri geliştirilmiştir.
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
125
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
126 Şekil 1. Çalışma Alanı ve Belirlenen Beş Zonun Konumu Karaçomak deresinin eski, mevcut ve öneri tasarımlarının peyzaj değerinin belirlenmesi ve alan-etkinlik ilişkilerinin saptanması amacıyla derenin üç farklı zamana ait görüntülerinden yararlanılmıştır. Kastamonu kent merkezinden geçen ve yerleşimi ikiye bölen Karaçomak deresinin eski görüntüleri internet ortamından, mevcut görüntüleri tarafımızdan çekilmiş, öneri görüntüleri ise alanın problemleri, kullanıcı istek ve ihtiyaçları dikkate alınarak Autocad, Skechup programları yardımıyla hazırlanmıştır. Bu üç farklı zamana ait görüntülerin değerlendirilebilmesi için rastgele seçilmiş 100 kullanıcı ile anket çalışması yapılmıştır. Anket beş bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kullanıcıların demografik yapıları, ikinci bölümde derenin bu üç farklı zamana ait görsellerinin kullanıcılar üzerinde oluşturduğu hisler, üçüncü bölümde bu alanlarda gerçekleştirmek istedikleri etkinlikler, dördüncü bölümde farklı zamanlara ait görüntülerin oluşturduğu peyzaj değerleri ve beşinci ve son aşamada ise bu görüntülerin beğenilme ve beğenilmeme durumu nedenleri ile birlikte sorgulanmıştır. 3. Bulgular 3.1. Alan İçin Zon Bazında Önerilen Tasarımın Oluşturduğu Olanaklar, Etkinlik ve Malzeme Çeşitliliği Alandaki mevcut sorunlar tek tek ele alınıp oluşturulan tasarımda kullanıcıların istek ve ihtiyaçları doğrultusunda bu sorunlara çözüm önerileri üretilmeye çalışılmıştır. Alanın en büyük sorunu derenin yalnızca görsel, ayırıcı ve geçiş amacıyla kullanılması, etkinlik çeşitliliği sunmaması, kullanıcıların hiçbir şekilde su ile temas edememesi, su sesinin terapik etkisinden yararlanabilme şansına sahip olamamasıdır. Önerilen tasarımda belirli noktalardan dere kenarına inişler sağlanarak, mevcut kullanım alanları taşıt yolundan alt kodlara indirilerek ve bitkilerle
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
desteklenerek kent gürültüsünden ve stresinden kullanıcıların uzaklaştırılması sağlanmış suyun sesinden, görüntüsünden ve terapik etkisinden yararlanabilme şansı sunulmuştur. Karaçomak deresi için belirlenen beş zon için önerilen tasarımın sunduğu olanaklar, etkinlikler ve malzeme çeşitliliği Şekil 2’de görülmektedir.
127
Şekil 2. Karaçomak deresi için belirlenen beş zon için önerilen tasarımın sunduğu olanaklar, etkinlikler ve malzeme çeşitliliği
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
3.2. Anket Verilerine Ait Bulgular 3.2.1.Kullanıcıların Demografik Yapıları Karaçomak deresinin eski, mevcut ve öneri hallerinin peyzaj değerinin ortaya konulması, kullanıcılar üzerinde oluşturduğu etkilerin belirlenmesi ve alan-etkinlik ilişkilerinin saptanması amacıyla 100 alan kullanıcısı ile anket çalışması yapılmıştır. Ankete katılacak alan kullanıcıları belirlenirken mümkün olduğunca farklı yaş, eğitim düzeyi ve meslek gruplarından tercih edilmesine özen gösterilmiştir. Ankete katılanların % 53’ü erkek, %40’ı lise mezunu olup %36’sı öğrencidir. Kullanıcıların demografik özellikleri Tablo 1’de görülmektedir. Tablo 1:Ankete Katılan Kullanıcıların Demografik Yapısı Demografik Özellik Cinsiyet Kadın Erkek Yaş -15 15-20 20-25 25-30 30-35 35Eğitim İlköğretim Lise Üniversite Lisansüstü
% 47 53 14 18 18 14 13 23 25 40 29 6
Demografik Özellik Meslek Öğrenci Memur Serbest Çalışan İşçi Ev Hanımı Emekli Gelir Çalışmıyor Durumu 500-1000 1000-1500 1500-2000 2000-
% 36 23 11 8 12 10 42 6 11 10 31
3.2.2.Karaçomak Deresinin Eski Yeni ve Öneri Görüntülerinin Kullanıcılar Üzerinde Oluşturduğu Hisler Karaçomak deresinin dünü bugünü ve kullanıcı istek ve ihtiyaçlarına göre tasarlanmış yarınının kullanıcılar üzerindeki etkilerini belirleyebilmek için 10 sıfat çifti belirlenmiş ve kullanıcıların bu üç farklı görüntüyü değerlendirebilmeleri için 5’li Likert ölçeğinden yararlanılmıştır. Sonuçlar Karaçomak deresinin kullanıcı istek ve ihtiyaçlarına göre tasarım önerilerinin tüm belirlenen sıfat çiftlerinde 1-2 puan aralığında pozitif değerlere sahip olduğunu sadece kullanışlılık kriterinde 0,46 puan almış olduğu gözlemlenmiştir. Önerilen tasarımın en çok 1,35 puan ile etkili, 1,34 puan ile çekici-davetkar ve dinlendirici olduğu belirtilmiştir. Derenin mevcut halinin değerlendirilmesine baktığımızda ise belirlenen sıfat çiftlerinden sadece kullanışlılık kriteri negatif değer almış, geri kalan sıfat çiftlerinin 0-1 puan aralığında pozitif değer almıştır. Eski halinin değerlendirilmesine baktığımızda ise tüm sıfat çiftlerinde 0-1 aralığında negatif değere sahip olduğunu ortaya çıkmıştır. Bu üç farklı görüntünün kullanıcılar üzerinde oluşturduğu hisler Şekil 3’te görülmektedir.
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
128
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
Şekil 3. Karaçomak Deresinin Üç Farklı Halinin Kullanıcı Üzerinde Oluşturduğu Hisler 3.2.3.Karaçomak Deresinin Eski Yeni ve Öneri Hallerinde Gerçekleştirilmek İstenilen Etkinlikler Kullanıcılara derenin üç farklı zaman ait görüntülerine bakarak bu alanlarda hangi etkinlikleri gerçekleştirmekten hoşlanacakları sorulmuştur. Sonuçlar irdelendiğinde derenin eski halinde öne çıkan etkinlikler çevreyi ve insanları seyretme (% 70) ve suyun akışını seyretme (%64) şeklindeki pasif etkinliklerdir. Derenin mevcut halinde öne çıkan etkinlikler suyun akışını seyretme (%66), çevreyi ve insanları seyretme (%62) ve yürüyüş ve gezinti (%54) olmak üzere oldukça kısıtlı etkinlik çeşitliliği göstermiştir. Kullanıcı istek ve ihtiyaçları doğrultusunda önerilen tasarım görüntülerinde ise oturma (%88), dinlenme(%86), yürüyüş-gezinti (%86), çevreyi ve insanları seyretme (%80), sohbet etme (%78), suyun akışını seyretme (%69), müzik dinleme (%68), uzanma (%60), yeme-içme (%58), bir şeyler okuma (%59), fotoğraf çekme (%53) ve suya dokunma, temas (%52) gibi birçok aktif ve pasif etkinliğin yapılmak istendiği anket sonuçlarında ortaya çıkmıştır. Resim yapma, şarkı söyleme, sulu oyunlar oynama, paten sürme ve koşma etkinlikleri derenin üç farklı halinde de çok düşük oranda tercih edilmiştir. Tablo 2’de tüm etkinliklerin tercih edilme oranları görülmektedir. Tabloya bakıldığında derenin eski ve mevcut hallerinde yapılmak istenen etkinlik sadece seyir etkinliği iken öneri halinde yapılmak istenen etkinlikler çeşitlilik göstermektedir. Tablo 2. Karaçomak deresinin üç farklı zamana ait görüntülerinde gerçekleştirilmek istenen etkinlikler Seyir (Çevreyi, İnsanları) Suyun Akışını Seyretme Oturma Dinlenme Su Sesi Dinleme Suya Dokunma (Temas) Okuma (Kitap, Dergi, Gazt) Uzanma Resim Yapma Fotoğraf Çekme Yeme-İçme Sohbet Etme
Eski Hali (%) 70 64 28 16 8 2 0 0 1 2 0 0
Mevcut Hali (%) 62 66 48 16 5 8 3 5 4 16 5 8
Öneri Hali (%) 80 69 88 86 39 52 59 60 8 53 58 78
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
129
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını Müzik Dinleme Şarkı Söyleme Bisiklete Binme Paten Sürme Sulu Oyunlar Oynama Yürüyüş-Gezinti Koşma
0 1 4 0 2 37 7
5 8 31 18 12 54 22
68 10 37 18 19 86 28
3.2.4. Karaçomak Deresinin Eski Yeni ve Öneri Hallerinin Peyzaj Değeri Farklı zamanlara ait dere görüntülerinin peyzaj değerini ortaya koyabilmek için 17 farklı alan özelliği belirlenmiş ve bu özelliklere göre kullanıcıların 5’li likert ölçeği yardımıyla görüntüleri değerlendirmeleri istenmiştir. Sonuçlara göre kullanıcı istek ve ihtiyaçlarına göre tasarlanmış dere görüntüsü yöresel imaj, doğal görünüm kriterleri dışındaki tüm kriterlerde diğer görüntülere göre daha yüksek puan almış, doğal görünüm sergileme ve yaban hayatı çekiciliği kriterleri dışındaki tüm kriterlerde 3’ün üzerinde puan almıştır. Alanın tamamen dinlendirici ve rahatlatıcı bir etki gösterdiği (4,80 puan), kısmen fonksiyonellik (4,13 puan) ve mekansal çeşitlilik (4,13 puan) sunduğu ve ilginç ve çarpıcı görüntü oluşturup (4,01 puan), görsel çekiciliği artırdığı (3,96 puan) ve kendine özgü bir hava kattığı (3,89), mekanları birbirine bağlama ve ayırma fonksiyonlarını üstlendiği (3,97 puan) ifade edilmiştir. Tablo 3. Karaçomak Deresinin Eski, yeni ve öneri hallerinin Peyzaj Özellikleri Açısından değerlendirilmesi Peyzaj Özellikleri Su bulunduğu mekana kendine özgü bir hava katıyor Mevcut karakteriyle bulunduğu çevrede ilginç ve çarpıcı bir etki oluşturuyor Yöresel peyzaj dokusunu yansıtan bir görünüm (yöresel imaj) sergiliyor Suyun oluşturduğu yapı, doku-biçim özellikleri açısından özgünlük sunuyor Bulunduğu mekanda farklılık yaratıyor Suyun oluşturduğu görsellik dikkat çekici Suyun oluşturduğu görsel kalite (estetik) yüksek Çevresindeki mekanların görsel çekiciliğini arttırıyor Bu haliyle kentle uyumlu Bu haliyle çevresindeki mekanlarla uyumlu Su vurgulayıcı-odaklayıcı dikkat çekici bir yapı sergiliyor Mekanları birbirine bağlama veya ayırma gibi fonksiyonları üstleniyor Su yönlendirici, süreklilik sağlayıcı bir fonksiyon üstleniyor Dinlendirici/rahatlatıcı bir etki oluşturuyor Bu haliyle doğal bir görünüm sergiliyor Çevresiyle birlikte mekansal çeşitlilik sağlıyor Yaban hayatını (kuş, kuğu, ördek, vb.) çekici özellik gösteriyor
Eski 3,17 3,10 3,07 3,11 3,22 2,62 2,89 2,79 2,85 3,49 2,72 3,57 3,91 2,83 3,46 3,18 2,50
Mevcut 3,05 3,02 3,21 3,18 3,31 3,04 3,37 3,42 3,61 3,30 3,16 3,68 3,76 3,23 3,58 2,92 2,99
Öneri 3,89 4,01 3,14 3,56 3,40 3,61 3,74 3,96 3,60 3,92 3,64 3,97 4,13 4,80 2,89 4,13 2,78
1: Hiç; 2: Az; 3: Fikrim Yok; 4: Kısmen; 5: Tamamen
3.2.5.Karaçomak Deresinin Üç Farklı Zamana Ait Görüntülerinin Beğenilme ve Beğenilmeme Durumları Karaçomak deresinin üç farklı zamana ait görüntülerinden en çok kullanıcı istek ve ihtiyaçlarına göre tasarlanmış hali (% 56) beğenilmiş, %61 oranında eski hali beğenilmemiştir (Tablo5). Öneri halinin beğenilme nedeni sorgulandığında ise alanın etkinlik çeşitliliği sunması ile ilişki olarak %45 psikolojik, %30 estetik, %29 çevreye uygunluk, %28 farklı etkinliklere imkan tanıması, yaratıcı ve dikkat çekici olması ve uygulama ve kullanım rahatlığından dolayı olduğu ortaya çıkmıştır. Eski halinin beğenilmeme durumu ise, %44 psikolojik açıdan eksiklik,
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
130
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
%39 estetik eksiklik ve %31 farklı etkinliklere imkan tanımamasından kaynaklandığı anket sonuçları ile ortaya çıkmıştır. Katılımcıların dere için üç farklı zamana ait görüntülerinin beğenilme nedenleri Şekil 4’te ve beğenilmeme nedenleri Şekil 5’te verilmiştir. Tablo 4. Karaçomak Deresinin Beğenilme-Beğenilmeme Durumu BEĞENİLME BEĞENİLMEME
ESKİ HALİ (%) 11 61
MEVCUT HALİ (%) 33 33
ÖNERİ HALİ (%) 56 6
∑ (%) 100 100
131
Şekil 4. Karaçomak Deresinin Üç Farklı Zamana Ait Görüntülerinin Beğenilme Sebepleri
Şekil 4. Karaçomak Deresinin Üç Farklı Zamana Ait Görüntülerinin Beğenilmeme Sebepleri
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
4. Sonuçlar ve Tartışma Kentlerde kullanılan su öğesi her zaman dikkat çeken, kent kimliği açısından önemli ve olumlu bir vurgu noktası oluşturabilen elemanlar olmuştur. 1960’lardan beri yapılan algısal çalışmalarda suyun çevresel algıda güçlü bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymuşlardır (Sakıcı, 2015). Bu çalışma yardımıyla Karaçomak deresinin kullanım olanakları belirlenmeş, kullanıcıların istek ve ihtiyaçları doğrultusunda en verimli şekilde kullanılabilirliğinin sağlanabilmesi için öneri geliştirilmiş ve derenin geçmiş günümüz ve bu geliştirilen öneri yardımıyla gelecekteki görüntülerinin kullanıcılar üzerindeki etkileri belirlenmiştir. Sonuçlara göre yoğun yapılaşmanın olduğu şehir merkezinde bulunan Karaçomak deresinin yalnızca görsel, ayırıcı ve geçiş amacıyla kullanılması, yaya yolu genişliğinin yeterli olmaması, insanların dinlenebilecekleri, sohbet edebilecekleri, suyla iletişim kurarak suyun terapi edici etkisinden yararlanabilecekleri alanların olmaması sebebiyle bu istek ve ihtiyaçlar doğrultusunda etkinlik ve mekân çeşitliliği sunan yeni çözüm önerisi geliştirilmiştir. Kullanıcılar bu öneri tasarımlarda bu alanı sadece seyir amacıyla değil oturma, dinlenme, yürüyüş-gezinti, sohbet etme, su ile iletişim kurma gibi farklı amaçlarla kullanabileceklerini belirtmişlerdir. Bu durum suyun insanlar üzerindeki iyileştirici etkileri ile bireylerin kentin yoğun karmaşasından uzaklaşarak rahatlamaları, sakinleşmeleri, dinlenmeleri ve gün içerisinde yaşadıkları zihinsel yorgunluktan, stresten uzaklaşmalarına ve kendilerini daha iyi hissetmelerine katkı sağlayacaktır. Herzog (2005), su öğelerinin bulunduğu çevrelerin, bulunmayanlara göre daha çok tercih edildiğini belirlerken Ulrich’in çalışmalarında suyun iyileştirici psikolojik etkileri olduğu ortaya çıkmıştır (Sakıcı, 2009). Suyun sesi, hareketi, görüntüsü insanlara her zaman çekici gelmiş ve kullanıldığı alanda sakinlik, huzur, canlılık gibi duyguları harekete geçirmiştir. Eski, mevcut ve kullanıcıların istek ve ihtiyaçlarına göre oluşturulan öneri hallerinin peyzaj değerine baktığımızda ise oluşturulan öneride alanın tamamen dinlendirici ve rahatlatıcı bir etki gösterdiği, kısmen fonksiyonellik ve mekansal çeşitliliği sağladığı, ilginç ve çarpıcı görüntü oluşturduğu ve görsel çekiciliği artırdığı ortaya çıkmıştır. Suyun görsel memnuniyeti artırdığı Campbell’in 1994’teki çalışmasında ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın sonuçları da su kompozisyonlarının peyzaja pozitif değer kattığını ortaya koymuştur. Kent içi açık mekanlarda suyun; estetik değeri, duygusal teşviki, sosyal fonksiyonu ve psikolojik yararı nedeniyle yüksek değeri vardır (Huang, 1998). Kastamonu kentinin merkezinde bulunan, şehir içi yol aksı boyunca devam eden Karaçomak deresinin eski ve mevcut durumuna göre kullanım olanakları arttırılarak oluşturulan Karaçomak deresinin öneri halinin kullanıcılar tarafından daha çok beğenildiği ve su ile temasın kullanıcılarında ilgi ve beğenisini çektiği görülmüştür. Yapılacak olan öneri projesinin kullanıcıların istek ve ihtiyaçlarını karşılarken, kent estetiği ve kent kimliği açısında da kent merkezine önemli ölçüde değer katacağı düşünülmektedir. KAYNAKLAR Aysel, N. (2004). Mimari tasarımın biçimlenmesinde bir çevre faktörü olarak ‘su’ ve Boğaziçi örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul. Booth, N. K. (1989). Basic elements of landscape architecture design. New York: Waveland press.
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
132
Kastamonu Karaçomak Deresının Dünü Bugünü ve Yarını
Burmill, S., Danial, T. C., ve Hetherington, J. D. (1999). Human volues and perception of water in arid landscapes. Landscape and Urban Planning, 44/2-3, 99-109. Campbell, M. H. (1994). An informational approach to preference of urban waterscapes, Los Angeles: CA. Doygun, H. (1995). Kentsel mekanlarda suyun peyzaj mimarlığı yönünden kullanımı üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana. Erdal, Z. (2003). Su elemanlarının kentsel mekanlarda kullanımı: İstanbul örneği. Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul. Hannebaum, I. G. (1998). Landscape design: A practical approach 4 rd Ed. Upper Saddle River. New Jersey: Prentice-Hall, Inc. Herzog, T.R. (2005). A cognitive analysis of preference for waterscapes. Master Thesis, Grand Valley State College, Allendale, Michigan, USA. Huang, S. C. L. (1998). A study of people’s perception of waterscapes in built environments. PhD Thesis, Texas A&M University, Texas. Muratoğlu, G. (2010). Peyzaj mimarlığında su kullanımı. Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara. Nasar, J. ve Lin Y. H. (2003). Evaluative responses to five kinds of water features. Short communication, Landscape Research, 28/4, 441-50. Uzun, G. (1999). Çevre tasarımında su kullanımı. Adana: Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi. Sakıcı, Ç. (2009). Ruh ve sinir hastalıkları hastanelerinde açık alan terapi ünitelerinin peyzaj tasarımı: Ataköy (Trabzon) ruh sağlığı ve hastalıkları hastanesi örneği. Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon. Sakıcı, Ç. ve Ayan, E. (2012). Kastamonu Karaçomak deresinin Kastamonu halkına kazandırılması. Kastamonu’nun Doğal Zenginlikleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kastamonu, 16-17 Ekim, s. 67-72. Sakıcı, Ç. (2014). The assessment of the relationship between various waterscapes and outdoor activities: Edirne, Turkey. Environmental Monitoring and Assessment, 186/6, 3725-41. Sakici, C. (2015). Assessing landscape perceptions of urban waterscapes. The Anthropologist, 21/1,2, 182-196. Simonds, J. O. (1983). Landscape architecture: A manual of site planning and design. 2nd Edition, Chapter 3, Water, New York: McGraw-Hill.
The Journal of Academic Social Science Yıl:7, Sayı: 94, Temmuz 2019, s. 123-134
View publication stats
133