Hydref 2009
Helo i'r CPI!
Ffrwythau’r Hydref
Gobeithio y cafodd pob un ohonoch haf gwych a chyfle i fynd allan i'r awyr agored a mwynhau un o'r parciau gwych sydd gennym yn Abertawe. Mae'r Clwb Ceidwaid Parc Iau yn mynd o nerth i nerth a bellach rydym wedi torri'r record ar gyfer nifer yr aelodau newydd. Yr hydref yw hi nawr, hoff dymor y flwyddyn i lawer o bobl, ac wrth i’r dail droi eu lliw cawn wledd o liwiau coch, melyn a brown. Ewch i’ch parc lleol i weld faint o ddail o liwiau gwahanol y gallwch eu casglu. Dros y misoedd nesaf, bydd adar megis y wennol yn hedfan i'r de i wledydd cynhesach, gan deithio cannoedd o filltiroedd o Ewrop i Affrica. Efallai y cewch eich synnu faint o adar eraill sy’n gwneud hyn hefyd. Gall hyd yn oed yr adar duon yn eich gardd ym mis Ionawr fod yn ymwelwyr o Ddwyrain Ewrop dros y gaeaf. Yn ein diwrnod gweithgaredd CPI ym mis Tachwedd byddwn yn dangos i chi sut gallwch helpu'r adar yn eich gardd.
Wedi iddynt gael eu peillio gan wenyn a phryfed eraill yn ystod yr haf, mae llawer o goed a phlanhigion gwyllt yn cynhyrchu ffrwyth yn yr hydref.
Cynnwys... Ffrwythau’r Hydref................................1 Cywion elyrch ym Mharc Brynmill .....2 Canlyniadau'r Gystadleuaeth Boster....2 Digwyddiadau’r Hydref CPI .................2 Nos Galan Gaeaf! ..............................3 ‘Be a nice guy’ ....................................3 Pennau Berwr ......................................4 Hwyl a Gemau / Cystadleuaeth .........4
Mae'r rhain yn cynnwys hadau a fydd yn tyfu i greu'r genhedlaeth nesaf o goed. Mae llawer o ffrwythau a hadau yn lliwgar iawn ac yn edrych yn ddengar iawn i'w bwyta. Mewn gwirionedd, dyma un o'u prif ddibenion oherwydd bod anifeiliaid yn bwyta'r ffrwyth, ac yn eu tro'n gwasgaru'r hadau. Tra bod rhai ffrwythau a hadau megis mwyar a chnau cyll yn dda iawn i'w bwyta, byddwch yn ofalus iawn os byddwch yn mynd allan i'w casglu. Ewch gydag oedolyn bob tro oherwydd gall rhai aeron fod yn niweidiol a gellir eu camgymryd yn hawdd am amrywiaethau gwenwynig. Gall hadau eraill megis rhai'r Sycamorwydden a Chastanwydden y Meirch fod yn llawer o hwyl. Taflwch hadau sycamorwydden yn yr awyr a'u gwylio'n suddo’n araf i'r llawr ac yn chwyrlïo fel hofrennydd. Neu, defnyddiwch Gastanwydden y Meirch ar gyfer gêm o goncyrs. Os ydych yn chwarae gêm, ceisiwch sicrhau eich bod ond yn defnyddio concyrs sydd wedi syrthio'n barod, a byddwch yn ofalus wrth chwarae.
Cywion elyrch ym Mharc Brynmill Mae cywion elyrch Parc Brynmill yn tyfu'n gyflym ac yn dechrau colli eu plu fflyfflyd llwyd a chael rhai gwyn yn eu lle. Maent bron yn 4 mis oed a bydd yn flwyddyn gyfan arall cyn iddynt fod yn gwbl wyn.
Peidiwch â'n bwydo â bara gan nad yw'n cynnwys y fitaminau sy'n angenrheidiol er mwyn i ni dyfu'n gryf. Gall hyd yn oed wneud i ni dagu. Gallwch brynu bwyd elyrch i fwydo'r cywion elyrch o'r ciosg ym Mharc Brynmill. Bydd hwn yn eu helpu i gael y nerth angenrheidiol er mwyn hedfan i hinsoddau cynhesach ar gyfer y gaeaf. Rhowch fwyd adar go iawn i ni'n unig sydd i'w gael mewn siopau anifeiliaid anwes neu'r ciosg ym Mharc Brynmill.
Canlyniadau'r Gystadleuaeth Cystadleuaeth Enwi'r Yng nghylchlythyr yr haf, gofynnom i chi ddylunio poster i fynd ar yr hysbysfyrddau mewn parciau i atgoffa pobl i godi eu sbwriel a baw cw ˆn. Llongyfarchiadau i Holly Katy Jacobs, 10 oed, y bydd ei phoster buddugol yn cael ei arddangos yn yr holl barciau ledled Abertawe. Mae hefyd yn derbyn gwerth £40 o dalebau Nandos.
Digwyddiadau CPI...
Cywion Elyrch...
Anfonwch eich syniadau am enwau ar gyfer y cywion elyrch, a byddwn yn dewis y goreuon. Bydd yr enillydd hefyd yn derbyn taleb deulu Nandos gwerth £40. Anfonwch eich syniadau i'r cyfeiriad ar dudalen 4.
10 Hydref
Ditectifs natur
Tŷ'r Blodau, Parc Singleton
10.00am - 12.00pm
28 Hydref
Plannu bylbiau
Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill
10.00am - 12.00pm
29 Hydref
Paratoadau Gaeafgysgu a chelf a chrefft Calan Gaeaf
Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill
10.00am - 12.00pm
Diwrnod Mabolgampau
Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill
10.00am - 12.00pm
14 Tachwedd Cyfarpar bwydo adar
Tŷ'r Blodau, Parc Singleton
10.00am - 12.00pm
12 Rhagfyr
Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill 10.00am - 12.00pm
30 Hydref
Crefftau a gemau'r gaeaf
Rhaid cadw lle ymlaen llaw ar gyfer pob digwyddiad CPI oherwydd nifer cyfyngedig o leoedd sydd gennym ac nid ydym am eich siomi ar y diwrnod. Ffoniwch 01792 635485 neu e-bostiwch juniorparkrangers@swansea.gov.uk.
2
Cylchlythyr CPI Hydref 2009
www.abertawe.gov.uk/jpr
Nos Galan Gaeaf! Nos Galan Gaeaf yw hi ddydd Sadwrn, 31 Hydref, felly ewch am dro iasol ar hyd prom Abertawe ar Drên Bwganod poblogaidd Nos Galan Gaeaf. Yn ddelfrydol i blant o bob oed. Pris y tocynnau yw £4.50 y person a rhaid eu prynu ymlaen llaw. Ffoniwch 01792 635411 i gadw lle. Rhaid i bob plentyn fod yng nghwmni oedolyn a byddant yn derbyn cwdyn anrhegion. www.promabertawe.com
Be a Nice Guy! Cofiwch fod yn ofalus pan fyddwch allan yn dathlu Nos Galan Gaeaf a Noson Guto Ffowc eleni. Mae Partneriaeth Abertawe Mwy Diogel yn cynnal ei hymgyrch ddiogelwch flynyddol yn ystod y ddau ddigwyddiad hwn i sicrhau eich bod chi ac eraill sydd o'ch cwmpas yn ddiogel wrth fwynhau.
Nos Galan Gaeaf Mae chwarae 'cast ynteu ceiniog' yn gallu bod yn ddifyr iawn, ond mae'n gallu codi ofn ar rai pobl, yn enwedig pobl hŷn. Os ydych yn chwarae cast ynteu ceiniog, arhoswch yn eich cymdogaeth eich hun a chnociwch ar ddrysau pobl rydych yn eu hadnabod. Peidiwch â bod yn rhy swnllyd a pheidiwch â thaflu pethau fel blawd ac wyau at dai pobl. Mae'n gwneud llanast mawr a gallech fod mewn trafferth gyda'r heddlu.
Noson Guto Ffowc Y ffordd fwyaf diogel o ddathlu Noson Guto Ffowc yw mynd i arddangosfa sydd wedi'i threfnu, megis Arddangosfa Tân Gwyllt San Helen. Os ydych yn mynd i arddangosfa tân gwyllt a gynhelir gan deulu neu ffrindiau, cadwch draw o'r tân gwyllt am eu bod yn beryglus iawn. Os oes ffon wreichion gyda chi, gwnewch yn siŵr eich bod yn gwisgo menig a bod oedolion yn cynnau un ar y tro. Pan fydd yn diffodd, rhowch hi i lawr a pheidiwch â'i chodi eto am y bydd yn boeth iawn.
Cylchlythyr CPI Hydref 2009
Coelcerthi Bydd unrhyw goelcerthi a adeiledir gan bobl ar gaeau a pharciau'n cael eu cymryd i ffwrdd. Gwneir hyn i amddiffyn pobl rhag perygl mawr am fod pobl yn aml yn rhoi pethau peryglus fel teiars a silindrau nwy mewn coelcerthi, sy'n gollwng nwyon drewllyd a gallent ffrwydro. Trwy dynnu'r coelcerthi hyn, mae Abertawe Mwy Diogel yn achub bywydau. Os gwelwch goelcerth beryglus yn cael ei hadeiladu, ffoniwch 01792 562852.
www.abertawe.gov.uk.jpr
3
Pennau Berwr Roedd rhai ohonoch yn ddigon ffodus i ddod i'n digwyddiadau yn yr haf i wneud 'pennau berwr' - beth am roi cynnig ar wneud hyn gartref? Gallwch ddefnyddio unrhyw gynhwysydd, o blisg wyau i focsys wyau neu hyd yn oed hen bâr o deits. Byddwn yn defnyddio plisg wyau yn yr enghraifft hon:
jocs
1) Llenwch eich plisg ŵy â gwlân cotwm, papur toiled neu flawd llif. 2) Addurnwch y plisg wyau ag wynebau gan ddefnyddio pinnau ffelt, paent, neu drwy ludo pethau arnynt. 3) Ysgeintiwch ychydig o hadau berwr arnynt a'u dyfrhau'n dda. 4) Rhowch ddigon o ddŵr iddynt a bydd 'gwallt' eich pen berwr yn dechrau tyfu mewn rhai diwrnodau. Blasus iawn!
Lliwiwch y Bwmpen
Beth ddywedodd un ddeilen wrth y llall? Rwy'n cwympo amdanat Beth wyt ti'n galw menyw â dafad ar ei phen? Me-e-e-eri! Beth cewch chi os ydych yn croesi arth gyda rhewgell? Tedi brrrrr!
Clwb Ceidwaid Parc Iau Dinas a Sir Abertawe, Tîm Datblygu Parciau, Ystafell 211, Swyddfeydd Penllergaer, Penllergaer, Abertawe, SA4 9GJ
Os hoffech gael y cylchlythyr hwn mewn fformat arall cysylltwch â’r Adran Farchnata ar 01792 635478.
www.abertawe.gov.uk.jpr 4
Cylchlythyr CPI Hydref 2009
Manylion yn gywir ar adeg argraffu
www.abertawe.gov.uk/jpr
22615-09 Designprint
01792 635485 juniorparkrangers@swansea.gov.uk