23589-10 JPR Spring W:Layout 1 19/02/2010 09:23 Page 1
Newyddion Byd Natur Gofalu am ein Draenogod Wedi gaeaf oer iawn, bydd anifeiliaid megis draenogod yn deffro o’u gaeafgwsg rhwng mis Mawrth a mis Ebrill. Rydym yn gallu gwneud llawer o bethau i helpu draenogod ac efallai eu denu i’n gerddi. Os ydych yn lwcus, efallai y byddwch yn gweld draenogod yn eich gardd neu mewn parciau a mannau gwyrdd eraill ar draws Abertawe.
Gaeafgwsg
Helo i’r CPI
Fel arfer, mae draenogod yn mynd i gysgu (neu’n gaeafgysgu) rhwng mis Tachwedd a mis Mawrth er mwyn goroesi’r gaeaf, pan nad oes llawer o fwyd yn gyffredinol neu pan fydd yn brin.
Croeso i’n cylchlythyr cyntaf yn 2010. Gobeithio y cawsoch amser gwych dros y Nadolig a’r Flwyddyn Newydd ac i chi i gyd lwyddo i fwynhau’r eira, tra’n cadw’n gynnes ac yn ddiogel.
Yn ystod gaeafgwsg, gall draenog ddeffro sawl gwaith. Os gwelwch un, mae’n syniad da cynnig bwyd a dw ˆ r. Os nad oes arwydd o broblem, gadewch i’r draenogod fynd ar eu ffordd.
Yn y rhifyn hwn, byddwn yn ystyried gaeafgwsg a chael gwybod am yr hyn mae Arnie Actif wedi bod yn ei wneud. Rydym hefyd wedi cynnwys gemau difyr newydd i chi eu chwarae.
Yn ddiweddar, ychwanegwyd draenogod at y rhestr mewn perygl yn y DU, felly dyna reswm arall i roi help iddynt.
Os oes gennych unrhyw sylwadau ar ein cylchlythyr neu os hoffech i ni roi sylw i unrhyw fater penodol, cofiwch roi gwybod i ni.
Cynnwys Croeso CPI ....................................................1 Newyddion Byd Natur....................................1 Syniadau Arnie Actif ......................................2 Digwyddiadau...............................................3 Cornel Jeff.....................................................3 Hwyl a Gemau ..............................................4
Bwydo draenogod
Dyma ychydig o awgrymiadau: Mae garddwyr yn hoffi draenogod am eu bod yn mwynhau bwyta gwlithod a malwod sy’n dinistrio planhigion. Fel arfer, os yw’r tywydd yn wael (rhew, eira), maent yn hoffi ychydig o fwyd cw ˆ n sych. Eu hoff fwydydd eraill yw chwilod, lindys a mwydod, ond byddant hefyd yn bwyta ffrwyth wedi cwympo, grawnfwyd a chig ffres. Yr amser gorau i’w gweld yw yn ystod y cyfnos. ˆ r ffres yn bwysig iawn, Mae ffynhonnell o ddw yn enwedig yn ystod tywydd poeth. Gadewch ddysglaid bas a sefydlog o ˆ r allan ar bwys y bwyd. ddw Peidiwch â rhoi bara a llaeth i ddraenogod! Mae’n gallu rhoi bola tost a dolur rhydd iddynt.
23589-10 JPR Spring W:Layout 1 19/02/2010 09:25 Page 2
Jocs C Pa aderyn sy’n byw mewn iglw? A Cyw iâ. C Pa flwyddyn yw’r orau gan gangarw ˆ? A Blwyddyn naid. C Pryd mae’n anlwcus gweld cath ddu? A Pan rydych yn llygoden. C Sut mae gwenyn yn teithio? A Mewn cwch gwenyn.
Canlyniadau’r Cystadlaethau Ble mae Birt? Yn y rhifyn diwethaf, roeddem wedi gofyn i chi weld ble roedd Birt. Roedd yn y Gerddi Botanegol ym Mharc Singleton. Cawsom lawer o atebion cywir ac rydym wedi dewis un ar hap. Enillydd y mis hwn yw Jessica, sy’n byw yn Nhreboeth, sy’n ennill tocyn Nandos gwerth £40. Llongyfarchiadau i chi! Fel hwyl, fe wnaethom hefyd ofyn i chi gyfrif sawl sbrigyn celyn a oedd yn y rhifyn diwethaf. Yr ateb oedd 20.
Sgiliau rygbi
gydag Arnie a’r Gweilch
Ole, ole, ole, ole - Gweilch! A fydd y Gweilch yn cyrraedd rownd derfynol Cwpan Heineken? Ac a fydd Cymru’n ennill twrnamaint rygbi’r 6 Gwlad eleni? Mae Arnie Actif yn dwlu ar rygbi a bydd yn cefnogi’r chwaraewyr yn y ddau dîm dros yr ychydig wythnosau nesaf. Er mwyn gloywi ei sgiliau rygbi, mae Arnie wedi bod yn ymuno â sesiynau rygbi tag y Gweilch mewn canolfannau hamdden Abertawe Actif ac yn mynd i’w barc lleol i weithio ar sut mae’n trafod y bêl a’i sgiliau pasio gyda’i ffrindiau. Mae rygbi tag yn llawer o sbort ac yn ffordd dda o gael ymarfer corff. Os oes diddordeb gennych, gallwch ddysgu sgiliau sylfaenol y gêm yn sesiynau sgiliau rygbi Abertawe Actif a’r Gweilch i blant 5 – 7 oed. Edrychwch ar www.abertaweactif.com am fwy o fanylion.
Nod y gêm: Sgorio cymaint o geisiadau ag y bo modd ac atal y gwrthwynebwyr rhag sgorio cais.
Amcanion sylfaenol 1. Nod y gêm yw llorio’r bêl dros linell gais y gwrthwynebwyr. 2. Dim ond yn ôl i’w cydchwaraewyr gall chwaraewyr basio’r bêl. 3. Er mwyn atal cludwyr y bêl rhag sgorio, mae’n rhaid i amddiffynwyr dynnu un o’r ddau ruban a gweiddi “Tag”. 4. Pan fydd 4 chwaraewr wedi’u tagio, caiff y bêl ei throsglwyddo i’r tîm amddiffyn, sef yr ymosodwyr wedyn. Yna, cânt dro i geisio sgorio gyda’r bêl yn eu dwylo.
Yn y cyfamser, beth am roi cynnig ar rygbi yn eich parc lleol? Ddim yn gwybod sut i chwarae? Dyma amlinelliad sylfaenol i chi ddechrau. I gael mwy o wybodaeth am reolau rygbi a lle gallwch chwarae, ewch i www.arnieactif.com.
2
Cylchlythyr Ceidwaid Parc Iau Gwanwyn 2010
www.abertawe.gov.uk/jpr
23589-10 JPR Spring W:Layout 1 19/02/2010 09:26 Page 3
Cornel Jeff A ydych erioed wedi ystyried gwneud abwydfa? Mae mwydod yn wych: Mae mwydod yn cynyddu swm yr aer a’r dw ˆr sy’n mynd yn y pridd Mae mwydod yn bwyta dail, pilion cegin a glaswellt Mae mwydod yn gadael gwrtaith gwych ar eu holau sy’n bwydo planhigion ac yn eu helpu i dyfu
Gwnewch abwydfa Beth mae ei angen arnoch: Jar blastig fawr glir Pridd llaith Tywod Mwydod - mae’n hawdd dod o hyd iddynt yn eich gardd. Byddwch yn ofalus i beidio â’u brifo wrth eu tynnu o’r tir Hen ddail Pilion Llysiau / dail te Beth i’w wneud: Rhowch haen o dywod mewn jar blastig Ychwanegwch haen o bridd Ychwanegwch haen o dywod Ychwanegwch haen arall o bridd Rhowch y mwydod i mewn Ychwanegwch haen o ddail/pilion llysiau/dail te Gwnewch dyllau yn y caead Gorchuddiwch â lliain du Rhowch mewn lle tywyll oer Gwyliwch y mwydod ar waith; sicrhewch fod yr haenau’n llenwi’r jar fel uchod. Pan fydd y jar yn dechrau llenwi, gwacewch hi, yn ogystal â’r mwydod, ar y pridd yn eich gardd. Bydd hyn yn helpu’ch planhigion i dyfu’n dda iawn.
Digwyddiadau’r gwanwyn... Ar ôl siarad â llawer o Geidwaid Parc Iau a’u rhieni mewn digwyddiadau, rydym wedi penderfynu newid sut rydym yn cynnal ein digwyddiadau yn y dyfodol. Gobeithiwn y byddwch yn fodlon ar y newidiadau hyn. *Sylwer ar y newid i’r amserau a’r dyddiau.* 10 Mawrth 6 Ebrill 8 Ebrill 13 Ebrill 14 Ebrill 15 Ebrill
Crefft a gemau Plannu Llysiau Chwaraeon a gemau Celf a Chrefft Chwaraeon a Gemau Saffari Dw ˆr
Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill Tyˆ’r Blodau, Parc Singleton Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill Canolfan Ddarganfod, Parc Brynmill
4.30pm – 6.00pm 10.30am – 12.00 ganol dydd 10.30am – 12.00 ganol dydd 10.30am – 12.00 ganol dydd 4.30pm – 6.00pm 10.30am – 12.00 ganol dydd
MAE POB DIGWYDDIAD AM DDIM, OND RHAID CADW LLE YMLAEN LLAW.
Cylchlythyr Ceidwaid Parc Iau Gwanwyn 2010
www.abertawe.gov.uk/jpr
3
23589-10 JPR Spring W:Layout 1 19/02/2010 09:28 Page 4
Ble mae Birt?
Fel hwyl yn unig, ceisiwch gyfrif y cennin Pedr! I ddathlu Dydd Gw ˆ yl Ddewi ddydd Llun 1 Mawrth Dewi Sant yw nawddsant Cymru - rydym wedi cuddio llwyth o gennin Pedr yn y rhifyn hwn. Cenhinen Bedr yw ein symbol cenedlaethol. Bydd llwyth ohonynt yn y dorf os byddwch yn gwylio Cymru’n chwarae yng ngemau rygbi’r 6 Gwlad.
Allwch chi weld ble mae Birt? Anfonwch yr ateb cywir atom a byddwn yn tynnu enw’r enillydd o het. Bydd yr enillydd yn derbyn tocyn teulu Nandos gwerth £45. Anfonwch eich atebion i’r cyfeiriad isod.
Anagram y Gwanwyn Aildrefnwch y llythrennau i ddod o hyd i’r geiriau yn ein Hanagram y Gwanwyn. d l f a f i o d
Lliwio’r Gwanwyn
e u h l w e n l y n b o d w t f p l i t w i y
w n g y w n a
l a m b r y é f d i r e n y
a g l w
a c s i d e w l p l Ewch i www.abertawe.gov.uk/JPR lle cewch gyfarwyddiadau ar sut i wneud basged ar gyfer y Pasg.
Clwb y Ceidwaid Parc Iau Dinas a Sir Abertawe, Datblygu Parciau Ystafell 211, Swyddfa Penllergaer, Penllergaer, Abertawe, SA4 9GJ. E-bostiwch juniorparkrangers@swansea.gov.uk i gael gwybodaeth, negeseuon atgoffa ac i gadw lle ar gyfer digwyddiadau.
01792 635485 www.abertawe.gov.uk/JPR Os oes angen y cylchlythyr hwn arnoch mewn fformat arall, ffoniwch y Gwasanaethau Marchnata ar 01792 635478. Mae’r holl fanylion yn gywir wrth fynd i’r wasg.
4
Cylchlythyr Ceidwaid Parc Iau Gwanwyn 2010
www.abertawe.gov.uk/jpr